Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 12

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA OMNIA XU

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA

OMNIA XU

o 1969

GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM

Die Originalvorlage

fiir

diesen Faksimiledruck

ist

im

Besitz

der Niedersachsischen Staats- und Universitatsbibliothek Gottingen. Signatur: 2° Patr. Lat. 1842/3

Die

falsche Paginierung sowie die teilweise

schlecht ausgedruckten Passagen der Originalvorlage

wurden

beibehalten.

765

D7 16393

Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Printed in

Herstellung: fotokop

Lyon 1639

Germany

W.

Weihert, Darmstadt

Best.-Nr. 5101866

ioanniYdvns coTL DOCTORIS SVBTILIS, s

ORDINIS MINORVM, Quieftiones Qupdlibetales, a mcndis expurgatas , Annotationibus marginalibus,

Do6torumquc celebriorum

anrc quamlibet

exornata:, Scholiilquc per

textum

Quxftionem

citationibus

infcrtis illuftrara:.

y^riJ.T.F.HvGONEM Cavellvm Hihemum,LeBoremlubilatum3^inConuentu

S.Mam de A^a-cceli in Vrbe S/Theologid frimarium Profejforem, Cum

Commcntariis Rcucrcndiflimi Ordinis

•ADDITJE

P. F.

Francisci Lycheti

Minorum Rcgularis Obfcruantia: olim Miniftri

SVNT

C

NC1LlA

^uodlibetalium appare»ter

alijs

Scoti

TJ

Brixicnfis,

Gcncralis.

ON E S LOCORFM

hcu repugnantium.

ITEM GVIDI BARTOLVCCII SOLVTIONES Contradidionum in dodtrina ciufdcm

Do(Storis apparcntium.

TOMVS DVODECIMVS.

LVGDVNI. Sumptibus L AV RENTII DVR A N D. ^. ©C. XXXIX. CVM PRIVILEGIO REGIS.

PRyEFATIO

AD LECTOREM. AvDABiLis, & antiqua fuit Vniuerfitatis Parifienfis,nec adhuc dcfiit confuetudo quam Salmaticcnfis _& alise celebriores Scholse mutuatac funt, vt cuihbet ad lauream Do£loratus,vcl MacflTe

,

,

varia proponcrentur dubia ad vna difputatione generah ventilanda , &: in vtramque partcm difputanda , ad quorum quodhbet tc-

gifterij in

Theologiapromouendo ,

varias fpedantia materias, in

Hinc tahs difputatio , Quodhbetica feu Quodhbeta, vel Quodhbct, quia de quohbetpropofito dubiore-

nebatur rclpondcre.

,

fpondebatur , vocari confueuir. Quitdam proponi folebant cum argumentis aha fine ilhs quod in Salmaticenfi celeberrima Academia obferuatum vidi. Laureandi aut poftea, qui volebant propofita dubia fufius pertra£tantcs , exaftius cxaminantcs, libros de cifdem componebant , addentes dc fuo varias quaeftiones ; quia verifimile :

&

non eft tot fuiflc propofita dubia D.Thomae, Henrico, iEgidio ,

&

Richardo , quot in fuis Quodlibetis tradiant , refoluunt. Dodor fubtilis communem Scholac morem fequutus, de propofitis fibi dubiis , feu qua^ftionibus , cum lauream Dodoratus Parifienfis accepturus eflet ( iam antca Dodor crat Oxonienfis ) pracfens opus Quodlibeticum compofuit ; quod

&

colligipoteft exquaeft.14. vbicxplicanstitulum, Deintelleiiu {,'mc^\t) fuerunt quajit» duo, frimumfuif &c. quo loquendi modo , vel fimili. nempe , qu*reb»ntur i nobii tria tfroponebantur (vtuntur in fuis Quodlibetis) Diuus Thomas,Henricus,iEgidius, Richardus. Quot autem in hoc Operc numerari debeant Quodlibeta,inccrtum cft quidam duo ponunt, primum priorcs 1 1 Quaeftioncs quac de Deo. Sccundum, rcliquas qua: dc creatura , compledens. Alijfeptcm eflcvoIuntjnulIofohdofiindamentQ nixi, Mihi vidctur cum nullus hic,vcl in manufcriptis,vcl in imprcflis habeatur Quodhbetorum numerus, vel diftributio, &: apud alios , Quodlibetorum Authorcs longc plurcs quaeftioncs quam iftc tradatus habcat, vnico QuodlibctQ comprchcndantur , ( habct Hcnricus Quodhbeto primo, ^i.quaeft. iEgidius Quodlibcto fecundo 80.) opus iftud vnicumtantum efle Quodlibetum , omncs iftas quaeftiones vnica difputationc generali Do^tori fubtili propofitas , &: ab co refolutas, Nec multum rcfert quoda quibufdam citatis Quodlibcto tcrtio, vel quarto , &c. iuxta ,

:

.

&

&

numerum quaeftionum

,

quia vel dcccpti funt , vcl per ^odlibetum intelligunt quacftionem

Vt vt fit, opus cft pretiofiflimum fuum , & mcdullam dodrmac, quam Doftor in Sententiis tradidit , maiori claritatc faciliori methodo & folidiori argumcntorum quodlibctalem.

,

fundamento complcdcns, in omnibus

Dodor,vbi aliis

Vltimum omnium opus iftud fcripfit perfedionc intcr omnia cius opcra habcndum cft.

fpeculationis leuauit fe fupra fc.

generatione, ita prius

,

fubtilis,hic fubtiliflimus extitit

;

alia;

vt igitur poftcrius

In Scholiis cito lo-

de hic tradatis agit, vt c6 rccurras, benigne Leftor, quando libuerit. Adiunxit Conciliationes locorum , quac in hoc opcre cum.aliis eiufdem Doftoris locis difl*entire yidebantur , vt femper fibi confenticntcm nunquam contradicentem, podorcra ca, quibus in Sententiis

cernas.

Vale,

INDEX

INDEX QYiESTIONVM. QvjEsr.l.

I

I.

III.

V.

I

P^^^^'^^ '^ Diuints ejfentialiajint f^^m tionalia.

V

dimna y quam no-

ejfentite

pag. x

Vtrum in T)eo fojjint ejje plures frodu&iones eiufdem rationti. 34 ytrum iifa duo fopntjimul (lare quod relatioj <-vt compardta ad offoJitum,Jit resy f^ '-vt comparata ad ejjentiam ^Jit ratio tantum. 66 ,

Vtrttm feparata-i 'vel abHraSia relatione originu , diuina conHitutai

V.

immediatim

manere trima perjona

pojfet

88

O* diHinS^a.

Vtrumrelatio originu Jit formaliter infnita.

VII.

Vtrum xqualitiu in Diuinujit relatio reattj. Vtritm 'Deum ejfe omnipotentem pojft naturali

VIII.

Vtrum

117

I.

141 ratione

^

,

demon-

necejfaria

168

Jirari.

FiliHs,

wel Verhum diuinum haheat

caujalitatem aVtquam propriam re-

104

JpeSiu creaturx. I

X.

Vtrum T)eu4 pofft fkcere Angelum injormare materiam.

X.

luin

X

Vtrum ^etu pojfit facere , quod manente

r.

z^6

T)efu poflitJj>ecies in Eucharillia conuertere in aliquidpraexiSIens.

vbi , Jiue cflc in

XII.

Vtrum

XIII.

Vtri*m cognofcendi

corpore

,

is* loco

139

corpM non haheat

,

i<>z

loco.

rei creatx. Jit

idem re^eSita ad ^eum,t creantem

,

&*

njt confer-

uantem.

2.81 ,

f^ appetendi Jint

ejfentialiter ahfoluti

,

'TJel ejfentialite

301

relatiui.

XIV.

Vtritm animajiia naturali

X V.

Vtrum

narum

reliSia perfeSiioni pojpt cognojcere

Trinitdtem perfo-

in Diuints.

re^eSiu

348

illitu fz/erhi

creatura intelleSius poj/ihilti Jit aSiiuM

,

njel paf-

410

Jtutu.

^

XVI.

Vtriim lihertas njoluntatti,

XVII.

Vtritm a6iu4

XVIII.

Vtritm aSius exterior addat aliquid honitattj

JfeSiu eiufdem

aSittSy

^

necejfitai naturalis poffmt fe

compati in eodem re-

ohiefii.

dtleSiionti naturaltd,

445

O*

aSitu dileBionts meritoria Jint eiufdem

459

J}eciei. ,

rvel malitia

ad aSium

474

riorem.

XIX.

Vtrum

X X.

Vtrum Sacerdos obltgattu ad dicendum Mijfam pro nvno, ohligattu

in Chrifio <-vnitM natura

ra ajfumptx

ad perfonam

humamead Verhum fit fola

dependentia natu-

491

Verhi.

cendam Mijfam pro alio ,fitfficienterfoluat dehitum dicendo

ad di^vnam pro ametiam

5H

bobtu.

XXI.

inte-

Vtritm ponens mundi atemitatem pojjitfu^nere aliquem

ejfe 'z/niuerjaliter

ne fortunatum.

be53 <»

Conciliationes iocorum Quodlibctalium. 549- & Guidi Bartoluccij Conciliationcs contradidionum apparcntium in ^c^*

Scotica dodlrina.

575-

& ^«4-

R.

P. F.

R.

F.

P.

lOANNIS DVNS

SCOTI DOCTORIS

SVBTILIS

ORDINIS MINORVM Qusrtiones Quodlibetales.

£am

Commentartis R."' P. F.

T R

jE F

VN C T^

*

Francisci Lycheti.

A T

res difficiles

,

I O.

ait

Salomon

,

Ecclif.

i.

& cur in-

telligac cas cfTe difficilcSjiubdit:5\j?«^o/(?y?f<w homoexpiicare jermone.

Secudum igitur diftind:ioncm rcrum poteft

accipi diftindio difficilium qpceftionum. Kes

ma (iii diuifione diuidi poteft in rem

autcm

creatam

pri-

& incrca-

rem a fe, & in rcm ab alio habentem e(Je. iiite in rcm ncccflariam & rcm pollibilem Siue in rem nrtitam, & infinitam. Rcs autem increata,arc,infinita,& neceflaria, Deus cft. Res autcm creata , ab alio, poflibilis, &finita5Communi nomine diciturcreatura. Dc tam

,

fiue in ,

vtraque rc propofitx

fiint

aliqux quxftioncs.

Auguftini i.dc Do6t.Chriftiana,c.i. ReSiquibiM fruendum ejijunt PaterjFiliwy «^ Sbirituj ftnSius^endemque Trinitaj,Vna quadamfumma

res,

communii omnihiM

prima partc au<5toritatis accipitur res perfonaliter^in ftcunda , eflcntialitcr. Fucrunt igicur ' aliqua qu^fita in diuinis de rc cflcntialij aliqua dc notionali,fiue pcrfonali. Vnicum aurcm quxfirum crat dc ordinc cflcntialium ad notionalia. Illud vnicum primo ponitur , vtpotc cx ea.

In

cuiusfolurionepatebitordoprocedcndicirca S Stimtt

TtmAoc.x. ^''Jj^-J^^'"

:

Iterum,indiuinisb^'^-f accipitur cflentialitcr¬ionaIiter,iuxta illud

fruentihm

pi^,^ ,^

C H O L

I

V

rem pro ente dicente ferfc^ionem-.non pro ente

alia quxfita.

M. vtftc, quiahoc

non dtttiditur printo

infnitum c^ infinititmfcd in ens quantum^drnon quantumy vt Ihibet Do&oy infi-a quodlib.].

ad argum.princip. ScotiOper. tom. Xlt,

A

COM

Anicen. 2.

^Mcta.c^.

,

Quodlibet.

COMMENTARirS. V N c T iC Dodor

Quia

res diffcileJ.

in przfenci operc intcn-

quia omnis talis eft cns crcabilc mediiimmediate, vt fupri dixi. Et omnis creatura eft rcs habens ejfe ab alio, poftibilis,& finit.i:Deus vcro eft res necciraria incrcata , habens

ftcntiar,

te, vcl

dc rebus diucrfimode, feciindum quod diucrfimc tradatur dc cis in quatuor libris

dit loqui T-ir»» diuifi» lei.

Magiftri

bus. Idc6 primo diftinguit dc res

prima

tam,

Scc.

rc,

dicens

fui diuifione diuidi poteft in

Harc non

quod

,

realis, vt infra patebit,

<].

3.

Sedeftdiuifio entis

quanti in fua diuifa. Ens enim diuiditur in ens creatum

,

/
remcrea-

prima diuifio entis ctiam

eft

eJfeiCcSc

b

vt patcc in qusftioni-

,

quantum primo

& in ens incrcatum,

accipicndo tamen creatHram vt ipfc accipit in j. d.d.ii Crcatura cnim ibi potcft accipi propric, Cr$afur/tpotnulti(Uciter.

&

Vtmm in dimnh

t

attributa

&

,

vt Dci-

quoddam nullam

non accipitur hic pro pcrfonalcconftiruta in diuinis, fcd accipitur pro

ferfonale , fiue notionale

perfbnalitatc fiuc pro ratiofte fotmali conftiti^tc pcrfonam , fiuc pro proprietate hypoftatica,

modo

quia primo

femper includit cfscntialc 5 fccundo modo tantumper identitatem rcaleravt pa-

aiccns formalitcr perfedionem

non,

nifi

tebit infra, quzft. j.

&

j.

c Fuerunt igitur aliqua qutfita, &c. cfsentiai

,

S

eniftieft ,

De

fatis

patet in

primo

dift.i.2.4.

Dere

& alibi.

fecundo, fcilicet perfonaU,pzict in primo vbi

fuprJ»,

& przcipuc diftind. i6.

Dc tertio htc

facit

iS.

& alibi f«pe.

/pccialem qusftioncm

com-

paratido cfscntialia,& notionalia ad cfsentia di-

uinam.

T

1

O

I.

eJfcntiaUA fmt immediatios effenti^ Diuinx, ijtl nottonalia. cfr q.4e.q.i.aH.^\.& ^ii& ejHodl.i.qu.^. Scotus GofFrcd. qModl.j.q.i. Y).T]\om.x. pan.d.i.

Hitit. fHm.art.xy.q.^.y. HarucusqfKod/.j.^.}. d.i.q,i.

& clariHsdtfi.i.q.^n.6. & V 6D

1. d.i.q.i.

i

Qux conftltuunc fupponca alicuiui

notionalia , probatur.

immediatiora ipti narurx, quam illa, qux func propriecaces nacurxi nocionaliaauceminDiuinis confticuunc fuppoiica nacurx diuinx, eirencialis non, fed func quafl propriecaces nacura immcdiaci illius nacuriaz igicur, &c. Probacio maioris fdhabcc adfuum fuppoficum proprium, quia dc illodicicurin nacurse, funt

:

:

primo modo diccndi per licc e

conuerfo

,

fcd cancum fccundo

modo

:

fe

non aucem dc aliqua propriecace i quo fuppoficum conftlcui-

,

igicut iliud,

tur formaliccr, immcdiacius fe habec ad nacuram

communia

efirenciale confticoitur

Nota pr$ difiin^io-

,

quam propriecas aliqua. Probacio

&

per confcqucns pcr nullum , fuppofitum iglcurpcr nocionale , func eciam eflcncialiaproprictaces nacurx fecundum Damafcinus c. i z.fihonum^ 'm<\\myfi iuftum tft fapiem ,Ji ijuodcunque aliud dicoi., non natttram dicis Deifedqu* circa naturam, Ec Auguftin. i y dc Trin.c.j f Si dicamaternf4s,immortalis, iujius^bonus.heatusyfpiritus horum cmnium nominoris. Eflcncialia func

cribus pcrfonls

:

.

:

.

ne formali

jirg.ftmile

uifimum quodpofui videtf&fignifcarefubliantiam,(
facM

cionaliano ergo,&c.Probacio roaioris.Primajpcrfcdioniimmediaciorafunc illa,quac

in Deo.

in 4.

d.^9. f . 4.

>

magls habenc racioncm pccfcdionis fimpliciccr ,

quam qux non habcnc

autcm

:

eflencia

habenc magis raperfcftlonis quam illa, quac non func perfcdiones fimplicicer. Probacio mif\iiid per- cioncm feilio fim- noris. Anfcl. Monol. i y effentiale eFi in quolibet melitts ipfum^ quam non ipfum , fcd cale pliciterfim dicitur, pcrfedlo fimpliciccr Nocionalc eft huiufmodi, quiacumquajlibccpcrfona

aucem diuina eft prima perfcdio

,

perfcftiones

fimpliciccr

.

:

plex.

carcac aliquo notionali, carcrec allquo,

no ipfum,&ita quaelibet perfona no

doMetc']',

^omodohU Mcipitur

formaliter diccns : vt cfsenciale pcrfon^le dicens formaliccr rcfpeftum ad cxcri , vt crcate, •^^jj"""*" caufatc , przdcftinate , &c. Nota ctiam , qu6d

accipicur vt tantum cft immediatc caufapiima caufa , nulla fecnnda caufa concurrcncc. Poteft etiam accipi impropric, fiuc gcneraliter,& hoc modo accipitur pro omni eaufato, ctiam /ecundis caufis coiKurrcutibus. Accipitur etiam creatura pro omni re , qua: potcft elTe tcrminus creationis, propric, vel impropric,mcdiiacc , vel immcdiatc quia rclatio creaturaK ad Dciun non tcrminat creationem immcdiarc vt patet , tcrminat tamcn mcdiatc , quia concomitatur ad aliquid immediatc crcatum. Accipit eciam cre^turam pro omni re quanta, alia a Dco , cui non rcpuguat ejfe adualis cxi-

iE

omnia

C^oddam

eft formaliter perfcftio

pcrfcdiioftcm

fic

V

&

tas,

la a

Q

pro perfeaione diuina.

cflcntialcquod

.

tejl nccifi

infinita.

Iterumindiuinu.Accifith.icDo(koi:tferttia~

quod

eflct in

quodlibcc mclius ip(um,quam

cflct fimpliciter pcrfc([ta,quodcft incoucnicns.

CO Mi

.

Quafftio L

3

COMMENTA%,iyS. I

T

V

V

L

s qsxftionis clarus erit

eftcncialia finc

in

libus pcrfed^ioncm

patetin

diuinis

,

fona, qua:

Omnia

^rimo,

difi.i.

& 8. ^Hifi.penHl.&L

calis

Pofita ratione difficultatu

,

quia

:

dequo Uii,

adduBa probant

i

perfcdlio

L

V

I

*•

ivda.

dr hanc

ejfe

,

exijlentem, alias nullaeffetfo--

abfolutamfrobat ex K^uguftino^cmus Uca htc

opM intellecitts inter ejfentiam dtutnam

^ ferfo-

qu,/^.n.\j,(^ d.t.qu.j.ad qu./!^.n.j^i.& d.i^.n.z^.cr i6.

"wy Efpondeo primo

Secundo,

M. :

dari diHtn6lionem ante

nMyde quo Doif.i.d.i.

in alia,quod eft impoflibile. Turft

fi

ad •vtramque fartemqutJHonu^ frdntittit aliqua quonmfrt-

dtft.x. q.t.

.

quia

,

&

mum efl^dari in diuinU aliquamentitatemfrimam, realcm fierior

perfedioriem

formaliter in vna pcr-

farte i.qutfi.x.

H O

C

S

non

dicit

clTet

ter includcret,illa

enimcffentialiain

funt pecfedlioncs fimpliciter , quia ibi nulla eft perfe^lio, nifi formalicer infinica , vc pacuiti»

& i8. Notionale ver6 ex uia ra-

nuUam

aliquam pcrfcftioncm forttialipcrfcdio eircc formaliter infinita , cuius oppolitum improbatur aDoftorc infizqudfi. j. Etquod dicit de illa propofitionfc Anfelnii de perfcdione fimpliciter , exponetur infra, qu.^. cxpofica cft fupfa inprimo dift. ?.. etiam

qiix formaliter dicunt perfedioncm,

,

diJi.S.

tunc aliqua perfcdio

& ficargumentumconclu-

litera.

primo

tionc formali

renet loquendodecflcntialibus formaliterdice-

dit, vt

ifnmediatior efTemia: diuinaE ,vt fuprJiparuif

cft

ptimo arguit quod notionalia fint immediatiora, & argumcnta foluentur poteft. Demum arguit quod iiftmcdiatora,& hoc argumentum in fecundo arciculo. Et

,

ad intelleftum qujElHonis funt aliqua neccffaria pra^mittendubii

quarftio foluenda. Tertio, conttafolutionem quasftionis

occurrcntia cxcludenda.

De primo, hic queritur de

&

ordinc immcdlationis iftorum daovamyejfentialis prim6 intelledus ,

«ff//<>»4//Vincomparationc adeflentiamdiuinam. Videaturcrgo iftorurti qtiatuor

terminorumj qui ponuntur

in titulo quasftionis, fcilicet ejfentia

,

ef-

fentiale.,notionaleyicimmediatias.

Dc primOjin diuinis ^ neceflario cft aliqua cntitas

realis, fiuc

ex natura rei,& hoc

in cxiftentia aduali, alioquin nihil eflet ibi reale in adu. Hla entitas rcalis aftualis, c fluc ponacur omnino vnica , fiue ponatur ahquo modo diftindio rei , vcl rationis,

j„ diuhui efi

realis

entitas.

fcmper erit ibi ponere de ncceflitate aliquam entitatcm realem,primam,vnicam,qua; non prarcxigat aliquam priorem. Si cnim quxHbct praecxigcret priorem nuUaeflct ^^^eft-io pcr confcquens necaliqua alia eflet poftcrior. IUam ctiam primam entita- £*• hfc lo~ prima, tem ^ oportet cflc abfolutam fiuc ad fc, quia fecundum Auguftinum 7. de Trinir. co muUi eti cap. I omnis ejft»tia,qu£ relatiue dicitur,eft aliquid^ excefto relatiuo. Et fecundu m ipfum """f jxiibidem Si fater non eft aliquid adfe, non ^t ontnino quod relatitte dicatur. Habetur crgO Jy"'"* ^H^ .'' iftaconcIlifio,qu6d in diuinis oportet pohere aliquam cntitatcm realcm, in exiften- ' ^' tia adluali, & aliquam vnicam, primam, & illam eflc ad fc. ^,^^ ^^f^^ Ifta rcalis entitas, ' quac eft in Deo, cum iit prima ratio eflendi fimpliciter ratio- ^. 6. nabilitera Sanflisvocatur(//?«fw.ynde Auguft. 7. dc Trinit. cap. i infin. quodefi ,

&

,

.

:

J.

:

.

fafienti^fa^ere^

hoc

& qHodeHfotentiafoJJc & xternitati aternam

eft ejfcniiam ifjiim

ejfe.

Et infra cap.

4. ab eb,qmd

effe

eft ejfe^

,

^

iuliiti*

iuftam

ejfe

i

affellatur effentia yprofter

^"titas in '*'*'"f*

'r *"

qttod Bettt iffc cui frofriifsime O"

fenfsime couenit

Et hoic pi im6 diccntc Aug.ibid c- j Mantfefti* eft Deum abufiue i>ocarifubftantia:vt nomine vifi~ Effentia tatiori intelligatur effentia.^ quod vere acfrofrie dicitur.ita vt fortajje folii Deit oforteat dici fc dicittir cffentiam. Eft enifn verefolu^^quia incommittabil/s^idque hontenfuum fuo famulo enuncia^ ab ejfe. efje,

vertfsime dicitur cjfentia.

Egofum^ qui fumifed tamenfiue ejfentia dicatur,quod frofrie dicitur^ ^'^- f Tff adfe dicitur,non relatiue ad aiiquid.Hxc iWc. "P**' ^ ifta Dc cflentiai fiue minus proprie fubftantia, quod ipfa fit fola ratio fimpliciter cflcndi in diuinis cuicunquc, habctur ibid. c. 6. Subftantia fatris iffe fater efi^non quo ^^^kft^^t'^ fater eH yfedquo eft. Hajcillc Et intclligit quod cflentianoneftratioformahs|)atri Z"l'^j^^^"' cfl^cndi patrem^-fed cflendi fimplicitcr. Huic concordat Damaflib.i. c. i i.diciens fic ,„^ ^^ ^^;, Fidefur quidcmfrincifalitis omnium,qud de Deo djcunttir nominum,eJfe qui eft. Et hoc pro- tura diuu bat pcr illud Exod. 5 ^ui efty &c. Et {v^dw.^totum enim infe comfrehendens habet ejfe na. 'velut quoddam felagm fubFiantiatnfinitum (^intermtnatum. Haec ille. Rede crgo in , diuinis,in comparationc ad cflTcntiam, canqaam adcntitatem,fimplicitcr primam ic, »bfoluta,cofideratur omnis ordo cuiufcufiquc,fiuc quorticuque, qux in diuinis funt. ti!t

C^toyfi citm dixit

•

:

Jtue fubfiantia,quod abujiue diciturvtrumque

,

t

.

ScotiOfer.Tem.il.

A

j

COM

Quodlibet. M M E N T A R IV

C

DE

primo, &c. In ifto primo articulo iiitendit'principaliccr dcclararc quatuor termi-

'tiO%,v{^c\\ccx.,e]le!itiam,eJfentiAltynotionale,icim~

De primo,in diuinis neccfTario

mediatttis.

licjua entitas

ex natura

rci

,

cft a-

&: in cxiftcntia rcali

probatum in frimo d.t.Var.i.q.i. •vbi probatum eft quod fieft aliquod cffedu ada cxiftcns, prima caiifa crit aibu exiftens. Idem de primo fruitiuo , primo in cminentia. Vide qus aduali.rtoc

eft

ibi cxpofui.

c eit

Illa entltoi rtalii

a^ualis, &c. Et

di-

dc diftindWonccx naturarci, vel rationis,vi-

dcqux

primo, difi.x.far.i.(j.i.&

dicit in

dtfi.S.

quomodo dilHnguanturab eirentia, vcl quomo-

^.poml.Hk enim non habct rclatioues

do

quod

difputarc

attributa ab inuiccm, vel

ab

cftentia diftenr.

pnmam entitatem

oportet ejfe ab-

eji Deum abujiue vocari fubiiantiam, Sic. Quomodo hoc intelligatur vidc Do£borcm in primo

dift:S.qu.z.& eaqtiae ibi cxpofui.Loqucdo

enim

dc fubftantia tranrcendentcr , Deus dicitur pro-

& non abufiue fubftancia.

De ifla ejfentia,fiue minus preprie /kbfiantia.

t

Hic Doft. probat pec auctoritates,qu6d

immcdiate

quia cllcntia diuina nondicitur,rclatiuc,vc fupri

duccndi pcrfonas.Similitcr

primo dij}.^. qu. i. fed fic intclligitur, quod omnis cftentia , qux cft ratio fundamentalis, fccundum quam aliquid relatiuc dicatur, eft

nispcrfedio diuina pofterior fuo

g

cflentia jtJuerie hSt

ginatumab eircntiadiuina.Nam perfcdioncs

enim dicir,ow»«// ejfentia,
litter»m.

ar-

ab eirentiadiuina,& in cfse-

tia diuina. Similiter,prima proprictas pcrfonalis

ab cllentia aiuina,alix vero proab cfsetia vt a ratione formali pro-

cft

piictatcs funt

cft

vcrum qu6d om-

modo

eflcncia

diuina fuo modooriturabeirentiadiuina,&

hoc

mediatc,vel immediatc,qu6d dico propter ope-

&

qus

aliquid excepto relatiuo,id eft,exccpta relatfonc,

rationcs intcUedus

lecundum qukm aliquid dicitur

elTcntia mcdiantibus potentiis.Intelligcndo ergo sol» dlmnm

formaliter refcr-

fundamentaliter. Sic in propofito cf-

cumHt proxinium,& immcdiatum

rcfcrtur ad filinm

taliter

eft ratio

,

& patcrnitas in patre

formalis/ccundum quam Pater formaad filium.

liter refertur

Similiter aiidoritas fe-

eft aliqnid adfe , Scc Sic noneft aliquid vtproximura fundamentum rclationis.quod iit ens ad fe,quod

quens,

fcilicet

exponitur, id

fi

,

non

cik.Ci

fundamentalis, vt fiipra, non eft omnino,quod relatiue dicatur, quia relatio fecundum

cft ratio

qua aliquid formaliter

rcfertur ad aliud,fiadatur

in aliquo abfoluto cxiftetc in illo,qu6d refertur. IJiA realts entitOi vocatur k Sani^tis efientia.

,c

Hicprobatper c.i.

audloritates Auguftini y.de Tri.

in finc, &c.j.circa fincm,vbi vult

,

quod/^-

pientia dicitut ifapere,C\ae fapere a fapietia, parucft curandii , fiuc ifta dcnominatio accipiatut

Gramatic^.fiuc.Logicc.no curo:fufficit quod

efii

originatiu<J

,

voluntatis,

funt in

vel puUulatiu^.fola efreiitia diuina efftntU

,

Dc hoc

fcntia diuina.

primo Doft.

vide quae expofui fupcr

di.%, q.penult.

His

pra:miflis patent

au£toritates.Prima,qua: habetur7.dc Tri.c.6.vel

Pater eft, non Pater yftd quo eft, id eft, quod cfse-

14. fcilicct. Subftantia Patris ipfe

quo Pater

eft

, eft id quo fimpliciccr Patcr habet efle,(iac cfsentia:,fiuc exiftcntiic,id cft,qu6d

tia,qu;E cft in Patrc

totum

ejfe

efscntis,

& exiftcntis in Patre eft ip-

(a cfsentia diuina.

Si quaeratur,nonne etia Paicr habet tix i patcrnitate?

conftituitur in

Et videtut qu6d

efle

ej/e

cxifte-

fic:quia Patcr

pcrfonali per paternitate, fu-

ftinedoc^muncopinioncmlcilicct qu6d pcrfbnx conftii(uantur in ejfe per^nali per rclationcs.

Tum ctiam,quia perPatcrnitatcm realitcr diftinguitur,a Filio,& pcr confequcs vidctur,qu6d paternitas dicat propria exiftentiam,cum ipfa for-

cnim immcdiatius

niaUter diftinguatur ab efscntia, vtpatet a Do6t.

exirtetiae,& praecipue

««i.^^j.S.ij./Jf^w/.Quciidenimeftratiodiftingucdi

ep,

fiue ccontraj nihil

c5pctit eirentiz,

quam ejfe

primae cdcntix conuenit prima exiftentia ipfa cxiftentia conuenit cnentia: diuinas in

modo

;

imo

primo

diccdi per {e,vt fupra patuit inprimodtfl.

i.par.i. <].!.& in ijia

ver» frcfofit». Cui con

dicicflentia,cui poteft

xieaitejfe eti

tec a

Dodore in

(f.

Omneenimillud

poteft

competere exiftctia,vt pa-

pluribus locis,& eirentia,& cxi-

ftctia etia in creaturis,no difF«rut rcalitcr,vt

uenic/r/Jf ef»

ret a

Dodt.in

i.difi.

i

.& in

^.d.i.Sc

pa-

cuirepughat

f^exiftetijc, repugnat fibi cflcntia,loquendo dc eftcntia propric. fc

vcrum quod

tibi

coueniat

Non credo tamc gcneraliter cf-

cui conucnit

«j(^

ejfe

exiftentiae,qu6d

cdcntix. Multa enimdiciil pro-

piifim exiftenci3m,qu« forte

noa dicunc proptia

eft

cfscndi,&c.formalitcr autem '"f '* -^T*'^ nonell /implicitcrracioefsendiiquiabonitAS in- "^" *««»»» finita cft formaliter cxiftcns , lic^t rcaliter fit ef^ cft ratio fimplicitcr

propriiffimc conucnit cfrentiae,fiue eftcntia dicatur ab

featiz»

fuppofitales non funt eircntia,nec pertincit ad eifcntiam,nec adquiditatem,vt patet a Doftoic in primo di.f .
tributales pullulant

fundaracntura relationis diutnz,eft ratio fundamentalis,fccundum quam,puta,Pater fundamen-

ftencixcon-

idem

fuftincn-

do quod dicant aliquid politiuum , vt cxpofni fupcr primo Doftoris.
folutam, quia 7. de Tnn. Hanc audoritatcm fupracxpofuiinprimodi.i.q.i.art.i.videibi. Cum

fentiadiuina

fit

,

cunquc.Aduertc benc hac litcra,vult Do
ri,&non

^atnodo

diji.^.q.t.& dijt.i6.& iux. diJi.i.Hoc

polFct dici de cntitatibus hypoftaticis

primum non eJi,i]Hod illud primum nonefl. Vide Comcnt.

IllHd, inc[\.\ix..CHiM

patuit in

lapientii.

T/io

diuina eft ratio fimplicitcr cfsedi in diuinis cui-

d Illam eiiam

Vnit dlcntur

enim ratio ind inidua*

puta Francifci

, dicit propriam cxiftcntiam:cum dicat propriam cntitatem fupcr additam naturs lpccificae,vt patct a Dodl. inpri,

poftcrior;patct per Philofophumz.t-^eM/^^.ff^.

confequitur

f»f.i. vel.}.

vt haecceitas

prie

comm.io.

tri.

lis

6ed quomodocunquc diftinguantur , dicit quod ponere iudiuinis vnicam entitatcm primam,&c. quia Ci nulla clfct prima, nulla ciret

eft nccclle

Aui.f.de

S.

cftentia.De hoc alias,fortc

realiter .i6bualiter,a6lu cxiftit,quia

Ci

adu no

cxi-

ftcret,n6efset ratio realiter diftinguedi adlualitcr.

Rcfpondpo

,

qu6d

patcrniras dicir propriam

cxiftentia,& aliam ab cxiftcntiaDeitatis; noalii rcalitcr.rcd alia

vclex naturarci, vel formaliter,

vt fupraexpofui inprimo di.i.par.z. &fic Pater

dicitur cxifterc patcrnitate, quia

tamen patcrni-

perfeftam, fed tantum entitatc hypoftaticam. lUa Patcr no dicitur fimpliciter habcrc ejfe, fedfbla efscncia diuina,qux tas

non

dicit cntitatem

cftratio pcifediffime efscdi, dicit pcrfcdioncm cfsentialem,& quiditatiuami& fic dcbcnt cxpo» alioru Sanftorum. ni audlorctatcs Auguftini ,

&

SCHO

I

Quxftio C H O

S

L

Arguit ejfentiam non ejfe primam entitAtem

V

5 M.

&

quia ad fecundmH^ quo prohat exilieunon rcfpondet , videtttrinnuere extsientiam ejfe de rjuiditate Dei, imrinfecum vt tn creaturis. Et idem 'Videiurinf.nuare i.d z.q.\.Et ita cen-

tiam ejfefriorem

(fnon modum fent Lcuchet.

I

I.

effentia

,

,

& Tartaret. hicyvelvolunt inter hxc nullam dari diJHnclionem. vide eiufdem

di^aq.^.EtTrombetam.,^ VVallonem

in Formaiitatihtis.

COntraiftaigqux dida funt de

ifto x.ciTci\woeffentia.,

poteftobiici duplicicer.

^„„,,>

Primo fic, per Audoricatcm Damafceni addudam, Totum tnfe, &cc. ergo fecun- ciuod enti^ didumiftamaudoritatem,fj^»/wincludittocamperfed:ioncmdiuinam:fedcotaper- tas fe€tio diuina conliftit in omni perfedionc limpliciter, quia quacunque non inclufa, «/"'^ »<"* non habecur totalis perfedio non cigo cirentia eft przcisc ifta prima entitasdiftin- J'' effcntn. €iz qualitercunquc contra eflentialia imo eft vna totalis entitas vnitiue includcns omniaefTentialia, cui videtur concordare illud vocabulum,quod dicit, Pelagu^^^iopter immcnfitatem continentia: vnitiue. Hoc confirmatur peTiWudAnCchm Deta eB , quo maius excogitari non potej} fed Ptorolor. quacunquevnicaperfedionefimplici, non includentc omnem perfedlioncm fim.pliciter, poteftaliquid maius excogitari,vc putacnticas aliqua,omnem perfcdionem concinens vnitiuercrgo cftentia diuina eft talisenticas,includcns vniciucomncm i.>i

3

:

,

perfe£lionem fimplicicer. Secundo, ad idcm arguicur fic ^ in omni creatura efTcncia, eo modo quo diftinfnfccptiuum , cft prius guicur ab exiftencia, videcur efl^c prior illa, ficuc pocenrialc Daaftu fufcepco ergo videcur fimilicer in Dco fcd fecundum dida Auguftini :

&

:

&

:

mafccni iam adduda,efl'cncia accipicur pro cxiftcncia aduali, ficut apparetpcr illani auftoritaccm Exodi, qua ambo vtuncur , efi , &c. ergo fccundum iftas audoric.iccs exiftcncia eft prima cncicas, non cflcnria, vc eftencia, vel falccm illx audo-

^i

&

ricates

hoc non oftendunt.

Ad primam

,

quaere folutionem fu^cr

primum

disiinU. 8. quaFiio. 3, de K^ttri-

butis.

^

Ad frimtim dicipotejl

incUdit totam perfeilionem diuinam vnitiue , , qitodeffeuti/i ADPirio non formaliter comprehendat omnes perfciiiones dtntnas, c^ Jic intelligendtimetidiBum Damafceni yVt patet in \ d^[}.%. qtiaft.^. principa/t^ circafnem quajlionis , perfeSiiones ilU etfifint identice ejfentia , tamen diJHn^<e funt ex natttra rei for^ identice

licet

,

.

^

malittr.

Ad conjirmationem de Anfelmo

M

,

patetpariter qttod effentia

non tamcnformaliter ^ ^exnaturarei. Vnde Itcet formaliter infinita : non tamen radicaltter , cuiufmodi

perfeciio

:

ejl vnititie

^- identice othnis

qtt^libet perfecfiofimplicitcr eji

(ffentia

(jr

exiftcntia

Dei.

Adfecundum dicipoteft K quod ejfentia^ ditas (^

modm

(jr

eius exijientia in creatarisfe habentficttt qui^

idel diftinguuntur. In dittinis

:

autem exiftentia

eft de conceptu ejfentia,

c^

pradicatur in primo modo dicendiperfc^fic, quodpropofitieillaperfeeftprima-.drimmedia^ ta^

ad quam omnes

mo

Reportationttm d.^^.q.-L.

fropofitum

alia refoluttntttry

vtpatet inprimo d.i.q.t ^^tre in ^./^6.d.q. 3 .^ pri.

& d.i.part.^.q.i. c!rfnfra.q.^.ar.y(jr i.dijt.i.q.x.pluraad

harum obteilionum.

quod ifta racio,

fi quid valet,vidctur efle contra ilIud,quod qujc^^ ^^ ^ aliquam efle immcdiationem eflcntialis ad cfrentiam, quae- poiito quc^ ricquanta. Proiftoautem fuppofito arguitur , quia omnis perfeftiofimpliciccreft "'^"* ^ fimpliciter fimplcx. Probatur fi eft aliquo modo rcfolubilis in diftinda, fint i_^,&: B , ncutrum potcft clTc pcrfedio fimpliciter fimplex quia tunc Vnum non faccrec pcr fe vnum cum reliquo quia non eft pcr fe vnum ex quibufcunque diftinftis , nifi

Alicer dicitur,

ftio

fupponit

,

'

&

fcilicet

:

:

:

vnum

fit

ficut a£lus,

& aliud ficut potcncia

Scoti o^er.tom.

X L

A

5

COM

Quodlibet

COMMEl
diSla furtt.

Hic Doiaoc ih, qu6d efsen-

tendit pfobare per diio argumcnta

non precisc

tia

anributis,

aliis

illa

prima cntitas diftinda ab

& pcrfcdionibus fimpliciter/cd

qu6d fit omnis perfcilio firaplicitcr. Et probac hc Pcira6 per Damafcenum.dicentcm totHm in :

feconti/t«ns,&cc.

fic

vidctuc includcre

omncm

ad idem arguitHrJic ,

& ratio

ftat

non

eft

piima

ergo Anteccdens pro-

encitas.

Auguftinum cflcntia diuina comrarium videturtf-

accipitur pro cxiftentia ,

fe

in crcaturis

ficut

,

potcnnalc

cft prior exiftcntia,

quia eflentia ,

& fufceptiuum

cxiftentiae.

&

Rcfpondct Do^ibor ad primam rationcm > confirmacionem , qo6d effcntia cft vniciue identice omnis perfcdio diuina , non aatem

;ius

&

& quiditaciuc

forraah't«r,

primo

vt clarc patuit iu

>

diji.i. t].f>emlt.

Nota tamen pjo

txpofttio

clariori intelligentia

,

qu6d

i»cli*dit

eftertriadiuinapriusnaturaeftellentiainvitima

»li
formaUter infinita>& in iliopriori , nec vnitiuc perfedioftcs attributales ,cum in iiloprioti non prs inteiiigintur hai>ere ejje in (c formaiiter. In fccundo veri figno natucae func illsperfcdiones a(aualitat
non

inciudit nec formalicer

atcribucales

,

qua: pu}iuiant ab eftcntia diuina.

Cura ccgo Doftordicic, qu6d

cft

necefle pone-

omninoprima,

rc aiiquam cntitatera abfoiutam

&

notlonaiia in racui f omparantur eflentiaiia, tione pridris,8c poftcrioris, ita qii6d vnum iiiorum imiifediatius infit elTentix diuinae , pcr-

&

confequcns prius,&c.Eft quaeccndum anlU» enticas prima iic pelagus , &c. Ec fic id quo maius

non

cogitari li

non

tcr

,

poteft,&c.Si fic,ct>ntra,in illo prio^ omnem perfcdionem fimplici-

continct

vt patct. Si non, ergo eft perfediffima entiaudoritates non funt verx. Et vltra,crgo

&

ta;s,

&

fic refponfio Do
non °'°"'

titas.quia vt fic,

non tantum eft

etiam virtuaiitcr,

nita, led

la, vt patet i Do(5kore

infinitas originatiua

bus

aliis

Ci^m

itt

formaliter infi-

& originatiuc infini-

i.difl.%.q.penul.6c talis

non conuenit

diuinis,vt patct i Dodkorc

maius , &c. quia nihil

cfset,

quod

quo

pofset origi-

dtcitur

, fi

ndft continct

vt

fic

idcm fibifealitcr omnis

&

perfedkio attrjbu-

fic

proptec cuitjs perfedionftrn necefsarid pullulant pcrfedkioncs fbrmaliter infinit^ qua continere cantiim formaiiter.

Hoc

pofset probariper

didla Dodloris inprimod.i.part.uq.i

continere virtualiter fa:,

.

Vbi pro-

prima caufa caufaiitatcra fecondz cau-

bat quod maioris perfedkionis

eft in

quikm coniiQcre formalicer.

Hoc idem in

i

quicquid

J.iJi(l.$.ej. z,

cnim qu6d

etiart»

ftioncm fimpiicitcr:patcr, quia infinitum conti» nec vnitiuc realitcr quidquid ibi poteft efle, vt ^ttrOutk patct k DoOiOtevbi fupra. Rcfpondeo qu6d quamuis bonicas diuina fic formaiiter infiniu , funt fnfinit* .

non camen

continet vnitiue rcaiirer cflentiam

formiUiter

frf*,»iji

diuinam,fed benc ^contra, quiacflencia diuina fiiutni^ originac fuo raodo iiias pcrfcftioncs fimpliciccr, vt idcm fibi rcaUtcr. Sicut ctiain dicinujs,qu64 anima intcIIcAiua contiiKt pcr identrtatcm rcalem intelle£lum,& voluntatem, & non ccontra* vt patet a Dodlore in i. dift.i6. Dico crgo,qu6d

eGecia diuina eft ficprima encicas abfoIuta,qu6d

ex fua infinica pcrfeftiooc cx ncccffitate natur* eraanac

omnes

perfe(5kiones atcributales in fijm-

mo , quia vt innnitas formalit^er , vt fupra patutt a Doc^ore inprimo

& illasper-

di. 8. q. penul.

fcAifnmc fibi vnit inquantum fibi vniri pollunt, hoc eft, in pcrfc6kifllma idencitatc reali. K ^dfecundum dicipoteft. Rcfpondct ad Ulud de exiftenria, concedendo quod exidtintia iti creaturis eft poftccior eflcntia,& diftinguitur ab SxiJleHtla iiia, cum fit modus cius. Sedfortc hoc non di- eft /ucidtM cit fecundum intentionem propriam , (cd fecun- fcundum S, Thomiun dum Thoma:,qui ponit cxiftcntiam clle aceides n»n fecun-

fecundura vcro Doilorcm exiftentia dum Scetumt diftinguitur tcaliterab clfcntia, vt ^atetiw fed medut ficundo dift.i. »« tertio dift.6. eft enim gradus iutrinfiKm^ eflientia,

non

&

Scd quidquid

inccinfecus eflencia;.

non ponicnr

nis

exiftcncia diftingui

fic ,

ab

in diuiefleniia,

( cura ipfa fic de ratione forraali eflentia: diuinxiVt etiampatec a Dodorc in i.d.ifartei.(j.i. &quae ibinotaui confidcra)& per confequens in

eodem

jn fecundp iitftanti paturae(in quo oab riginantur,vel pulliilanc ab eflencia diuina)idcntificancur rcaiitcr cam lila. Dico Vltri, qudd «ft maioris perfedionis <»(sc itt fc caiem eiititatetn,

illas

Si iterum dicatur ,videtut

quocunquc

pcrfe-

DoA. i/t

actributum aiiquod,puta bonitasin diuinispoiEc ^iciprima entitas,quiataiis bonitas proptcrfui infinitatem identificat fibi omncm aliam perfe-

vUfupra.

omncm

identificat flb» realicer

irifinitii

bi potcft efscvt patet i

perfcdlioni-

ftionem fimpiicitcr non cft pclagus , ncc id quo maiuscogicari , &c. Dico, qu6d fufficic qu6d in tali priod fn calis cmitas Ji qua pofllc orjginari,

Attrihuta talis, #/«»« rel="nofollow">.

ratio-

reiuut ab efsehtia diuina, adhuc ipfa efset id

exiftcntia diuina eft prior ellentia;

:

bac, cjuia fecundura

fullulmnt

talis efi erdo',

,

Si crgo pcr poflibile , vcl impoflibilc pcrfcftiones iila: reaUcer diftingue-

tc,quia Seckttdo

ellentia

'

dijHnguuntur

diftinguuntur.

bus. in hoc

^

realitir

ne

famofam Do-

vidciicct QHalii efl ordo inter ali^ua, vbi

,

natiue contincre huiufinodi pcrfcdliones. Dc fa6lo tamc c6tinet illas vnitiue propter infinita-

h

it^nl^'"''* fi f* »gu$.

ftoris

petfeAionem diuinam ergo non datur talis entitas fic praecis^ diiUnda ab aliis pcrfeftionij

?««

propofico per iiiam propofitionem

quitur

priori intelligitur eflentia diuina, iu

intelligitur fua cxiftentia,

qu6d

exiftcntia diuina

fit

&

fic

non

fe-

prima enticas,

circunfcripta eflentia diuina.

&c. Haec refponfio vidcad conficmationem,quod patet, quia in primo argumeajiliter dicitur hic

turefle ad

quod

to probat {impUciccr, lis

,

primum argumentiim, cflentia

&

omnis' perfe^o

fit

& per confequens non eft

entitasficprimaJndiuinis

,

cui

vnica ta-

comparentuc

cflentiaHa,'& notionalia, vt n}tdiatius,&

imme-

.qaiavbi noneft aliquod primu, ibi noo niediatius, vt fupri poteft eflie immediatius ,

diariiis

&

Etquodfic intcIligatDoftor ,parctpcr oc , quod dicit , qu6d ratio illa fi quid valer,

Eatuit.

videtur cfse contra illud nir.

,

qu^jd qua:(iio fuppo-

Qu«ftio aiitcm fupponii aliqtttm imntc-

diaiioncm

efscntialis

ad efsenciam. Ci^tn

II.

Qu^ftio fint

nabiUs,& per confcquens crit potehtialc,& cnti" tas contradU ua habebit rationcm atftus. Sccundo dubitatur , quiapofito quod (apfen-

& notionalia in funt elfcntix immc-

tia

printfipio quxftionis,

Ciim quJtritutln

an

immcdiatiora «ilentix diuinz quain notionalia ? etgo quacftio fupponit , quod

«llcntialia

eircntialia

,

quanta fit

quaciit quarftro

eft contra illud fi

quac

,

immediatc

immcdia-

talis

qu6d

,

quaeftio fiipporiit

cHcntia eft fimplicitcr omnis pcrfcikio

crgo non erit

bat ergoDo(ftor dclicct

,

qu6d

nac cftentis

ibi

qMftiofuppomt,vi'

omnino prims

,

&

non habeant.

pHcitcr.Alitci

nifi

cx pcrfedlionibus

tameu dico,qu6d omnis

fira-

pcrfe£iio

fimplicitcr haberct partcs,

fimphciter in diuinis eft formalifer inhnita

in vltiniaadualitatc

,

quiditatiuos.

de coOTitione

diil. 3. ^. i-

conftitutum cx

fit

^Ki^dcfapicniia diuina

prior

dc quiditate

&

,

fimpliciter fimplcx,

priotes conceptus

,

accipicndo in quid vt

& prius ex natura rei.

Et de hoc vide quae notaui in prirao dift. i. parte i. f.i.cxponendo illudargumentum Doftoris,qu6 fit

prius perfieit

iilis

&eft

Et dico,qu6d nec ens, necfapientiacommunis , nec tranlcendens praedicatur in

habituali,& vinuali,
,

quod non eft refblubihs in

ita

ita

pcrfcdiones

& alia adlufilis & fic incf-

^ Dodore i« primo,

,

cflent

& $. &%. Perfcdkio enim fimpliciter

mo,diH.i.

non poteft componi

fct prius pcr partcm potcntialem. Patet in fimili

adhiali

non

pcrfedio fimpliciter,cum neceffarii pars includat impef fcdionera , vt patet a Do^orc 1« />»»-

fimpliccs,crgo cui infunt,immediatc infunt,quia

Si cnim perfedio vna eftet potentialis,

immediatc , fcd

fimplicitcr.quia nihil habens ratioiiem partis cft

&

ciira

quod infit

illd.

partcs conftitucntes

&

non fint irnum totum cura illa , quia vniae , x>mnia cirentialia in diuinis dicentia perfcdfiofimplicitcr ncra funt pcrfe^aiones fimpliciter non pcr partcs

fcquitur

Reipondco ad primura dubium , cft opinio ^l^'"^"' ''^ aliquorum , quod pcrfe
cfliai-

cflemialia infint immcdiatc diui-

vt vni entitati

,

non tamen

priori infit pcrfe
eflfimplicitcr

immediatio aliqua. Pro-

ibi./<^ tjuod

,

quia diceretur fecundum "primuni

,

fimpliciter,&

quia

,

eft perfet^io fimpliciter fit fin)-

argumcnium , quod cfTcntia cft omnis petfcdio non cft talis cntitas prima , cui vt

tio, an (cilicct eflcntialia infint inimcdiatius qo^notionalia. Et fic patet quomodo primum atguraentum

tialis,

diuina

pliciter fimplex

diatc.

Et

1.

(ccundum partem potentialem. Dc hoc vidc Doopinionem (andi B6-

illius ,

quod non poffunt efle

'OcDtcxain i.difi.i6.comta.

probat,

nauenturac. Siergo pcrfedio fimplicitcr cft fira-

Vidc ctiam ({ux dixi fliper pitimo Do^otis dift.j. q. }. dc conceptu fimpliciter firaplici. Vbi dcclarauiquomodo Deusdicit conccptum fimpliciter fimpliccm,& qnomodo non. Ad fecundum dubidm forte poflct dfci non Rtffonjio ki allerendo tamcn , quod Dodloc loquiiur ibi dc ^J'^^""^ '^**^"""cflcntia diuina, quac ex quo cft perfedio fimpli-

pliciter fimplex

,

fequitur cui ineft imracdiatc

ineft,& ficilatfuppofitumquxftidnis.

In

Doftoris occutrunt aliqua

litcra taracn

hoc , quod dicit,qu6d perfcdio

dubia. Prirad

iii

firaphcitcr

fimphciter fimplex.

dctur.

fit

Tum,

Hoc non

vi-

quia refbluitar in plurcs conceptus

Nam (apientia

?iuiditatiues.

apieniiam tranfcendentem

Dodor inprimoi

,

Dci refoluitur in

citcr

vt vidctur innuere

dtfi.S. qutft.i.

communi

&

rcfpondcndo ad

non

prjcdicatur dc fapientia

efftntialia

.

vniuocationc cntis. Tumjquia cns prardicatut in

diuinae

&

fic rcfolnitur in qufd dc fapientia increata , efis quiditatiue , quod habet rationcni dcicrmi-

S Explkat

cinrcntialc

C

&

eflcnt perfediones fimpliciter

i

ergo in

illo

priori,quo eflentia eft eflentia , fcilicet infiio eflentiali, &quiditatiuo non iricUidit huiufmodi

creata,& increata in 7«»^ vt pacct a Do
frimo

ide6 noncftconftituta ex oranibus perfc-

dionibus fimpliciter, quia tunc vna haberct rationcm adus , alia rationcm potentia , fic

vltimum argumentum principale. Tuin , quia fapientia in

,

plura •necefle cfle.

,

,

&

per confcqucns

fi

infunt cflentis

infunt immcdiate vt entitati vnicx

fic

primae,& ficpatct primus articulus.

H O

L

I

V

M.

apud Phil fophos effe idyquod c^ponitur accide»li,co)»muffi,(^ proprioi , quod realiter conueuit trtbus perfonis , op-

^

Theologice autem id dtcitur eflenciale

fonitur notionali, quod omnihus perfonis non conueuit

fedfacitadnotitiam diHinSlionii

,

ferfonarum.

DE

alccro

«

ccrmind,fciliccc epntiaUiduplcx diftin£tio vidctur.

vcuntut communitcr hoc nomirtc

cialiter in diuinis.

ejfentiale

Philofophi,&

Vna,qu^d alicer

aliccr

Thcologi, fpc-

Nam in Philofophia accipitur communitcr ^,^»//4/^, vt diftingui-

prout accidentale cbncinct fub fe omne accidcns pcr accidens ; fiuc accidcns commune accidcns per fe , fiiie proprium. Vnde ibi , ejftntiale di-

tur contra accidentale

:

:

citur

quod pec

&

fe includltur in efiencia

,

qucmadmodum in

compofito reali maceria

& forma dicuncur fibi cflcntiaha,& in compofito rationis,vel in ipfo dcfinitio, genus t)C

to

differcntia dicuntur partes efiencialeS irationis " alitcr

vtuntur hoc nominc ejfentiale ,

\i\

,

fiue rei dciinitx.

diuinis.

Theologi ve-

Cum cnim eflcntia fit omnino A 4 primum

Deft
termimEf. f"""^^''

Quodlibet.

8

irimdiiHrLim efl::&fmiilitcr eft

primum.vt

de qualibct pcrfona pixdicctuv

iimili

modoin

prirdicandijfiue in

(i:"df!gm'^""''

^^^y^

diuinis

communitate

commune,communitate reali, quia dicitur & ideo quodcunquc etiam aliud

fingulariter

,

dicitur CiTcntiale

,

,

quia fimile eflcntia: in inodo

reali.

notionale dicitur illud quod nec fic prxdicatur , ncc habet tacommunitatcm,fcdquod pcrtinetad notitiam diftindionis perfonarum Sic er-

Et pcr oppofitum

Nstlonale

& dc omnibus

,

,

,

diftinguitThcologus^y/f »//-«/? contra»o;/^«^/f.Dehoc Auguftinus .j-.dcTrin.c.y i, e,itis,atqf/c mutitbilihm , qtiod nonfectindtmfubfiantum dicitur^ refiat vtfecuneium (Uctdcns dicatur In Dco dutcm nihilfecundum accidens dicitur , nec tamen omne qued rro

Jn rebus

:

dicitm fecund)<mfuhstantiam dtcitur^dicitur enim ad alteiuidficHt patet ad Filium,,(jr Filitti ad Patrern. H-tc ille. Vu!t ergoquod in creaturis diftinguitur e/entiale contia. acciden-

diuinisautem non diftinguitur contra acadentale , fedcontrarelatiuum ad inper confequcns pertincc fcilicet dicit relationem pcrfonae ad perfonam , ad diftinftam notitiam perfonjE a pcrfona:&: ideo vt datur regula i^i.c: 4. dc diftis dc Deo fubftantiaHtcr,&: rclatiue, communiter diciim notionale Jic^c Auguftinus hoc vocabulo non cft vfus,fcd fic vfus vocabulo,rf/
tra,

&

quod

:

COMMENTAKlVS. "T^E dltero termino ifci[icet,ejfentiale.

jn

X^Dodoiexponit tcndit loqui

,

ciim qua:rit an cffentialia

mcdiatiora, &c. Si litcra eft

mcnciim iicc.

accipit cortipofitum

reali

rcde quod

,

fint

iii-

im-

Nota

fatis clara.

de compofito

dicit

Hic

de quo eircntiali

fc

ta-

compofi-

paffiuc eft

eft

omnium

componitur ex con-

fuperiorum

,

& omnium qux

quod tamen compofitum non dicitur compofitum !rationis, vt fecundaintcntio dicitur ens rationis. Et quod dicit dc dcfinitio , quod eft compofitnni latioeflcntialitcr

includuntur in

nis.non dcbet

fic .ibfolutc

tandum quod definitio ,

HiclinBio pete^ multifhciter «rn-

cipi.

Vno modo

ftjniac^quid

fit

illo

intelligi.vnde cftno-

poteft multipliciter ac-

puta quid

^^^ fundatur in conceptibus

,

i.dift.

T)cfi»ititm

^uomodo fifititr.

ttc-

,

vt

«i.iy.quod

tantum habet

ejfe

dcclaratura cft

Aliquando accipitur definituni pro Jiux

eft

lue

qus

fundamentnm cft

fumpta ,

illa rc,

tionis.

Poteft ctiam accipi definitio

pro

illis

,

fit

cns ra-

fundamen-

conceptibus

,

ex

quibus conftat definJtum , vt cum homo prius cognofcitur confusc , fiue concipitur, pofteat intclledus diuidit- ipfum , formando duos conccptus dc eo , fcilicct animalis , Sc rationulis , qui

ifta

Theologivero vtuntur, Scc quia ciTentiamodum pradicandi cfTentia: diuina» , quia ficut ellcntia diuina eft communis

habcnt fimilem

tribus,

dio

communitatc

efientialis

nx

reali, fic

quia ficut

,

funt fapientes realiter

munitate

:

&

frimi, quifi.}. Et ficpatet

n

lia

& fic

pro declar.atione

taliter, &: fic accipitur

dijl. 8.

foluendo argucxpofui ,

ibi

litera.

fapientia

terminus declarationis aftiua: fcilicet

&

declarationis paflluz,

difinitum eritcns rcale, licct definitio formaliter

notaui.

36.

qux

quod

non

:

& ifts

reali

verc,

cft

,

per-

trcs perfo-

& fimpliciter eadcm

numero. Et nota qu6d

commune com-

tantiim fingularc exiftens,

& rcaliterprjedicatur de pluribus, &:

includitur in

uina

,

& quaslibct perfe-

ifta cft vera, tres

fonac funt realiterDcus,&fic

cns rationis,vt patet.

forma-

,

;

vide

cft rclatio rationis, vt fic

tantum ens

intclledtus, vt vero definiunt

in

eft diuifus

funt

,

fiuc vt diftinftc declarant

,

14.

,

quod homo confasc importat, funt tantiHTi cns rationis huiufinodi enim dcclaratio non potcft ficri , nifi per aflum intcUedlus. Et de hoc vide aliqualiter

&

Dodor rel="nofollow">» pri?no,difi.i.parte i.q.i.& definitum

omncopus

Dodorcm

quos

&

tationis:vt vero in fe confiderantur, funt prfftet

litcr

in

,

quod animal, &:rationaIe

vt funt conccpta ab intelledu

menta Henrici.

&

obiedum

bus.Pariformitcr dico

declaratiua di-

qua? vt

homo

etiam vt prasfcindit ab omni fingularitate , eft cns pra:tcr adum intelle(5lus , vel ens , cui non rcpugnat aftualis cxiftentia vt in fuis fingulari-

homo

fic eft pracisc cnsraconceptus dcfiniti , tienis, quia huiufinodi declaratio obiedi diftinftanon cft nifi relatio rationis, ficut etiam dicit

dcclararc

tantiim cns rationis

cft

,

fit

quia concipi eufomodo tantiim relatio rationis , in fe tamcn homtpt tm fit

eft

formaliter vt

res,

,

quid

illi

conceptus,

,

cut conccptus hominis

diftiniflc declarant

duo conccptus dcclarantes homincm, non funt ens mcrc rationis. Adiicrte tamen , qu6d licct homo vt confuse fortc

& rationis,

tum exrcbuslaabentibus vcrum f/7« reale quod cft r/TJexiftentiae. Compofitum vero rationis, 2uod cft compofitum tanttim conccptibiliter, ccptibus

conceptus

illis,

communc

cuiufmodi

cft Ibla cflcntiadi-

autcm, quod non

poteft realiter

communicari

eft fingulare, ,

nec vt quOf

Et quomodo vniuerfale dicatut communc pluribus, \ideDoCioTcminJ}cundod. }.qu.i.8c ibi quz notaui in exponcndo tationec vt qued.

nes Doflioris.

SCHO

rtttitnts.

—\%

Qua:rfl:io

I.

C H O L

Y M.

.

S

Pomi dupkx

I

cfTentialci» diitims;alt€rum,(]tiod dUit refpc^tum dd e.xtrn,vt aeator,':of}-

ferudtorjuttonit tamenproabfol.uto i» Deo, connotans dtiium refpecintn^ ^uia non xquepri•mb dicit 'vtrumqueydioqnin non diccret 'unum concepum,nec ille refpecim comtenit Deo^ nif feraliquidjihi intrinfecuni^^

EX

ifto

commime tribui.

fecundopatetbrcuiterdetcrtio vocabnlo, quid fit notionale relatiuum ad intra , quia tunc eflet communc ,

,

quia

&

notionale ° eft

omne

non com-

mune. Sccuda diftinftio huius vocabuli,quod eft effentiale ,^xo\xt in

diuinisfpccialitcr ac-

quod importat

relpcdlii ad extra primo primii membru cxponatur. Poftca fccundu rjfcmiaU probatur , quia forfitan ab aliquibus poftct negai i.De primo ccrtum cft.-quiafi Dcus ad (xsradicaturTclatiue ad cxtra,oportet aliquodquod illa rclatio conueniat Dco fecundum aliquodfundamcntum proprium, quianon comparatur Deus ad cxtra , nifi fccundum aliquod intrinfecum fibi,& illud potcft dici fundamentum. Ex ifto fundamento intrinfccOjCum fit rcale,& rcfpcdu ad cxtia, cuhi fit rationis , non potcft eflb aliquid habens conceptum pcr fe vnum ergo fi aliquod nomen fimul importatillud intrinfecum Dco , quod eft fundamcntum compaiationis ad cxtra , &: cum hoc , illam comparationem adextrajlllud nomcn vel non fignificabit conceptum pcrfc vnum,vcl non fignificabit ambo ilh/cd tantum altcrum fignificabit,5ri: alterum connot3Lhiz.eJfentiale crgo in Diuinis, quod fcilicct habct conccptum per fe vnum , non includit fimul,&: per fe abfolutum,& refpe£lum ad cxtra:8c pcr confequens fi iheludatrcfpedum adcxtra,non pcr fc illumincludit:fed principaliter, & prim6,& pcr fc includitabfolutum,quod cft fuhdamcntum:illum autem refpedum connotando includit,& hoc modo intelligitur primura membrum huius didinftionis.

cipitur,poteft poni talis,qu6d aliquod eft cfTentiale

&: aliquod non.Iftius diftindionis

5

1

COMMENTAK mtionale OA^rre ' "oqiiitur

1

relattHunt

ad intra, Hic -

-

quod

te ad originem, vel

rum,

eji

-

Doitor de relatiuo,vel pcrtinenrationc perrona-

cft ibi

& non ratione eirentix diuinx

hc xquaiitatis in diuinis qux

Dubium tamen cft dc

quod dico

;

,

&r fimiiitudinis

non

funt notionalia.

propicr relationem identitatis

,

fic

notionale, nifi forte

quod onme relatiuum ad

intra

^iiAk»,-

conftituensperfonam. Si ctiam dicatur innafci-

twf notiona-

bile, eft

notionale

,

tc pater, quia per innafcibi-

liratcm cognofcitur diftinde prima pcrfona

tamcn non tc

cft

rclatiuum

ens pofitiuiim

,

,

,

impertet te-

extr».

Sc

,

m

tali ejfe

vcl confti-

,

perfonali.

ad aliquid extra

,

ejuod

eft

membrum probat quac Non enim iri-

ejfentinle,

&c. Prinnim

probatio

cft fatis clara in litcra.

,

tcndit Dofftor qiiod aliquod

fit

,

,

dicit

qui ncccflario terminatur

vnum conccptum

per fe

Dodor, quod nullus talis rcfpcdus

immediate conuenit tribus perfonis, fed tantum mijdianrc aliquo fundamento , quod conueuic tribus , in quo immediatc fundatur, vt p.itet de refpcdu crcationis , qui immcdiate fundatur vcl

adu

na

;

voluntatJs diuinae, vcl in voluntatc diui-

& quia ifta funt in tribus peiionis, rcfpeftus

talis erit fimiliter in rribus.

quod

tale eflentiale vt

cludit

refpcdum ad cxtra,

folutum,

Dicit igitur Doiftoc

puti creare, vel fimul in-

& fundamentum ab-

& tunc non crit vniis conccptus pcr fe,

fed tantiim per accidens rcali abfoluto

,

& cnte

,

conccptum peraccidens. aliqucm

quia conftans ex cnte

rationis Si

,

ver6

dicit tantura tale cfientialc

vnum conccptum

pcr fe,non

potcft fignificare nifiabfolutum indiuinis ,con-

hotando rcfpcdum ad cxtra tali

,

qui fundatur in

abfoluto.

eflentiale ih di-

H O

C

S

Dicit

fignificat

Secttrida difti>itl.io huim vocabuli

p

,

for-

qudd loquitur de no-

vel pcrtinentc ad originem

tucntc pcrfonam in

nn

imo nec

vt vidctur tenere Dot^tor

fritao difl. 18. Poteft dici, tionali

vt patet,

conucnit tribus, ergo c(Tentinle,& tamcn

re/pcftus rationis

in

relatiuiim ad intra

intclligacur fic

S^enttttU

Dco

omnc

&

&

'

io

iile

vnum.

,

S.

uinis, quod per fe, & quiditatiue includat lefpe6lum ad crcaturam, quianullum eft tale , vr paretinlitera. Si dicatur quod refptdus crcationis

an di
V

1

L

V

I

M.

Prohat contra atios qtiatuor rationihus dari alterum cflentialc, quod nullnm rcJJeHum

ad

extra incluJat.

gnat

Prima

effe perfectioaem

,

mn

quta perfe^io fimpliciter

fimplictter

,

de

ejtto

i.d.t. quaft. t

.

incltidtt

aliquid

,

ctti

(^ confrmat primo , quia

reptt-

?ejj>e^us

ad

Quodlibet.

lo

ad extra eH relatic ratiomsSecundo , quia nulla relatio potejl ejfe fetfefiioftMpUciter. Secrgo nCc intelleBualitas qudt includitur cttnda , effentia non dicit rejpe^um ad extra in illapcut r-ationale in hornine. Tertia, intellecltis diuinusy& cflcntiale (jr prior emni refpectu ad extra^quia hicfitper a6ium intelle^uiy qui neceffartofupponit intelle^um effe. :

,

^arta a^us compreherjfiuus

Dei eJlinfnilHs yquiacomprehendit obie^um infnitumier-

,

goncnincinditrefpe^um ad extra^cuirepugnat

^uod

pHvriat.

Attnhutum

,

ait tn

infinitas ,qu<e

fecunda ratione intellectualitatem

intelligit de

efje

etidm omni refpe^ui rede quiditate Dei , (^ non

natura inteUecfuaUiquiafi Deus definiri pojfet

tione poncretur) ?ton de potentia.^quiafecundHm

eum

inteUeffus

,

hitcin defni-

^ 'uoUmtas funt prin-

(ipiaformaUa diuerfarum rationum , qux non poffunt effe de quiditate eiufdcm , cum neudiBtnSi.x.q.y.ad q. ^. (jr infra^quodl.x, trumft dclcrminabUe : itahabet i.difiin^t.i^. nur». 10. 19. 2{ec tamen ijl<e potentia funt attribuja proprie^ quia non perficiunt quaji

^

per

modum

acitts fecundi

,

ex Do£i.

i.dtji.

16. num. J4.

^

difiin£i. j. quxfi. 4.

mde htc

I.cuchet.

Vidc Her-

ueum

qno-

libeto

mcmbro huius T^ ^ fccuhdo includens rcfpeftum X-^i^on

autc aliud

pri».q.i ar

'^"-""iiof^' a,itiq,ios.

comune

Qina vero

^

tribus,

^-

diftiiidionis , diccs forte qu6d nullum efl: effentiale ad extra,fed fola efTentiacft huiufmodi,quodcunquc vel cft refpedus ad cxtra velincludesrefpcdu ad cxtra. :

,

folutio quxftionis

dcpcndetab

ifta

di£tinftionc effentiaUs prius po-

aliquod cfTentiale eft abfolutum ad intra,aIiquod vcro dicit rcfpe-

^'^^'4'-io
<^Lun ad cxtraildco probatur fecundum

quod aUquod

membrum quod negandum forfitan alicui ,

non includit aliqucm rcfpc(^um ad cxtra, primo pcr rationcm fundatam in audoritatc fumpta cx rationc perfedionis fimplicial.quia tuc terjSccundo pcr rationem fumptam cx rationc diuinje eflcntiaz} Tertio per rationcm edet m fumpta ex ratione intclle£tus diuiniiQuarto ex rationc aftus, vel operationis diuinx. quolibcc Prima ratio talis eft quod eft pcrfedlionis firapliciter non includit per fc rclatio"^"^ ^^ crc^turath fcd ahquod cficntiale in diuinis cft perfc£tionis fimpliciter ctcuin fit go,&:c.Probatio maioris. Perfcdio fimplicitcr non includit ahquid per fe cui rcpupcifeftio gnatper fe ratio per fe perfcdionis fimpliciter ] quia tunc non cflet in quohbct, limpliciter, & non mchus,cum inciudat ahquid,cui rcpugnat ratio pcrfedionis fimphcitcr: Scd rclationi ^ ad crcaturam rcpugnac,quod (it perfedio fimpliciter,cum fit ad tcrminum imperfcik''^ qiiolibct, ftiini,&r potentialem:quod autem neccfiTario cocxigit aliquod ens potentiale,eo modo,quo rclatio coexigit terminum, tanquam fcilicet aliquid fccum fimul natura, vcl prius illud fic coexigcns non cft fimpliciter ncccfiTarium nec per confcqucns fim plicitcr perfcftum Minor patet ex intcntionc Aiifclmi,monol ij.vbi ponit talem di6l:in£tionera,^«/c^«/^ eflprxter relattua,aut cjitale^ 'vt omninomeUi*ifit tpfum quam non ipfitm^attt tak,vt non tpfttm in aUquofit meUtts quam ipfum. Et expofita & dcclarata ifta vidcretur,fcilicet

elTcntiale

:

;

:

,

:

•

:

i

,

diftindione,concluditj5";V«/ nefas eft putare^vtfubftantiasilma naturafttaUqutd,quo meUtisfit aUqtto

ipfffm

,

modo non tpfum , quam tpjum jfu necejfe

eft

,

vtfit omnino

quiim non ipfttni. Et poftea infert in fpeciali quid

corpuSyficc

non

eft

j

quicqutdmeUus

cft

Non eft fr^*?, inquit,

aUq lideorum^qua corporeifcnfus difcermnt. Et poft fubdit

in fpcciah,quid vcl

qualc d^\quare^\ViO^\K.^neceffe eft ipfum effe viuentem,fapientemyOmnipotentem, •verum, iu~ ftttmMernum.,(^ qtUcquid abfolute eft meUus ipfum y quam non ipfum. Planum cft autcm, quod multa iftoru funt clTcntiahain diuinis.Habetur ergo iftaminor, quodaliquod efTcntialc in diuinis eft perfcdtio fimplicitcr quia mclius cft in quohbct ipfum, :

ipfum. Ifta fcntentia Anfelmi vidctur poflc accipi abAuguftino ly. dc 'Ttin.c.^.yiuentia non viuentibus,inteUigentia non inteUigentibus, iniuftis tufta , beata miferis prjeferenda -f iudicamus. Ac per hoc.,quoniam rebus creatis creatoremftne dubitationeprx-

quam non

Jdem

I i.ci.

G.& II. Mct. text. conn^.cr

c.

1

amm.lib.-L.

cap.

I

.

p^fiiff^ff^

^

oportet

vt per fumme viucre

f^g^(i^if„,^^r,tgay„,fy_

hanc

:

Ha:c

(-r

cuncfainteUtgere

,

iufiumque

^ henigni^imum (^

Tcnct autem hxc confcquentia per propofitioncm fit quicquid m cntibus prjetcrtur iplum non ipfi vcl vc

illc.

ncccfl^e cft vt cre.\tor

:

Anfel mus dicit: 'JMdius eft ipfum qiiam non ipfum. Pro ifta fententia ' poteft adduci Hilarius ix.de Trin c.penuU. qui loqucns ad Patrcm 2.\t>Perfe£ii Deiyqui dr verbum tttumy^jr fapientia^^^ virtus efty abfoluta generatio eft: vt infeparabiUter a tefttfemper,qui in his xternarnm proprietatum tuarum nominibus, ex te

Harc ille.Nihil autcm Dei Filius per natiuitatem acccpit, quod dicat rcfpcftnmadcxtr.\. ^i^^tf"^ ^^^^ fccund5 , cx codcm mcdio potcft argui accepta pro maiori cxtrcmitate hoc llJrmpUnatus

citer.

eft.

^wod cft

relatio rationis:vc

fic

maior

ifta

,

perfc^Sio fimphciter

non includit

rclatio-

ncra

*

Qu^ftio

n

I.

fcquiturconclurio,qu6d aliquod cflcntialc non refpeftus Deiadcreaturamcftrationis tantum^x i.d.^ o prtmi-.cxgo aliquod cfTentialc non includit rcipeftum ad cxtra.Maioremiftam dc refpcdurationis probo,(icuc primam de rcfpeclu ad extra:quia rela-

nemranonisrminor, quxprius includic relationem rationis

:

:

Sr.

omn is autem

rcpugnac pcrfedio fimpliciter quia eft cns diminatum minus habcnS dcentitatc,quamquodcunque reale quia cancum in confidcrationc intclleftuselt cioni rationis

i

:

\

:

\

habcns (uum ejfe. Ircm tertiOjCx eodem mcdio poteft

argui, accipiendo pro maiori cxtremitacc, rc-

lacionemincommum,{ic:pcrfedioiimpIicicer non eft relacioaliqua,nec includicper fe rclaiioncm aliquam vlcra vc pri\is. Hacc maior probatut quia rclatio originis non cft pcrfeftio fimplicicenli camen aliquarelacioefrccperfcdio fimpliciccr,maximc dc :

viderccur.

illa

Ad iftas racioncs, quas proccdunc

cx eodcra mcdio poccft ,

refponderi

fic

,

quod

aliud eft diccre aliquid cfte pcrfedionem fimplicicer:& aliud,aliquid efle pcrfcftionis fimpliciccr. £kio fimplicicer.

Primum imporcac quodillud efirencialitcr,fiucquiddicaciucficperfcSecundum imporcac non quod eflcncialiccr fic perfc(5bio fcd quod ,

,

omnc calc denominaciue foli perfeftioni fimplicicer conucniat. Ipfura crgopcrfcdionis fimplicitcr cft quam requirit in illo,dc quo prjedicatur dcnominatiuc,&: quamoftcndicfibi ineflc:vtpocc "fquam vniucrfaliccr confcquicur, &: fic cft perfcdionis fimplicitcr criplici modo, fciliccc prajcxigcndo oftcndcndo , fiuc :

manifeftando:& pcrfcdionem firapliciccr confcquendo. Confimilicer cxponacur iilud Anfclmific:/» qHoltbet eft melim ipfumqukmnon ipfum^quia. hoc vcrum eft incclligcndo de proedicacionc dchominaciua,& pra^cxigcndOfOikcndendo, ic con(cquct\do,vc\,i» qnolihet eft melitts ipfum,quamnon ipfumyqueta-

admodum circ ipfum denoroinaciue ponit illud clfc fimpliciccr perfedum non qui,

dcmficucaliquidefle albumponic idcm clfe coloracum fcd ficuc aliquid cfle album,vcl coloracum ponic idem cfle fupetficiacum. Vndc fi in aliquo non eft mclius ipfum eflc fuperficiacum, nec pcc conlcqucnscricmcliusipfum cflcalbum. Confimilicer exponaturdidum Auguftini de pr^feni.Quit autem fit inccntio Anfclmi ciuxtcczp.ij.wbizk-.Eodemmodo , dr vnaconftderatione eft quicqttid eft ,(jr omnta ilU nomina /V^y^^«//?c/^«/.Nomina,inquam,dc quibus looucus eft ptius:Sonns,iuJ}us,8i.c. f ItCjinftatur contra racioncm:quia concluditquodcunque cflcntialc cfle ad fc: quia quodcunque illorumcft pCrfedionis fimplicitcr,fcd illud illarum cft falfum^vc pacec in exep'is Anfclmi 6c Aiiguftini,quia Aug\\^inusponit,potentifsimum,iujii^tmii, ik, Anfelmusponic (^^«//'^/^«/^/«^^«//«w^&c.&tamcniftadicuncrefpcftumad cxtr
10.

aftualicacc cflcnciae,&

hoc mcre ex nacura

rei,fic

incclligcndo

giutre a d, 1.^.7.

quod ncc eflcncia,ncc

ex confideracione cuiufcunquc intcllcftus.Hsec propofitio fic incellcftafacis paccc cx didis in principid iftius articuli,exponcndoquid incelligcndum fitpcr iftu tcrminum qui eft effentia.

aliquid per fe inclufum in

ilia

,

vel adualitacecitts

,

fic ibi

prsccise

,

Ex

hacpropofitionefcquiturifta,quaicft maiorrationis,fcilicet

qu6d fi

aliquidcft

•J /rf. rf .iiinn-T^ a n r idem ellentialiter cflentia: illud cft actu in Dco mcrc ex natura rei , & hoc Iluc ut idcm cflencialiter identicatc ada:quaca,ficuc in creacuris cft illud idem quod incelligicur per definitionem,ei,quod incclligicur pcr dcfinicum fiue fic idem canquam inv

•

t

,

,

"'''''" ^<* ^<]Hattl',

^ ,^^^_ tquata.

:

clufumcflencialitcrinillo, quoraodoillud quodincelligicur pcr partem dcfinicionis poflcc dici idcm ei quodincelligicur perdefinicum.

Nam concradidio videcur efle, quod aliquid fic realitci: a£tu,& quod illud cft

idcm fibi

cirencialiter,hoc

modo,vcl ino,non

fit

rcahtcr in

a£l;u.

,

quod

Nunc autem in-

idcm cflencialiccr cflencia* diuina:,fic incclligendo,qu6d non cancum cft idcm rcaliccr ipfi eflenciac:& hoc idcncicatc fimplici.-ficut fotte quodcunquc atcributum ponitur idcm ipfi cflentiaj:fcd hoc tellcdualitas,fiuc vita intclleftiua , vcl inccllcftualis

,

cft

modo cft idera fibi,quod fi ipfa cflcntiadiuina ddfinirctur,vita.intclledualis, fiuc intcllc(5lualitas,non efletcxtra cius definitioncm,ficuty4/>/f;7j,vcI

TI.

bonum.

Maior patct:nam,fecundiira iam dida in principio iftius articuh,efl'cntia cft nacura rei:ergo quicquid includitur in ratione

cflentiac.

Minor fic

intclligitur

ibi ,

cx

quod

quidcm non habetrationcm attributi quafi fccundi aduenicntis ipfi: omnino intiraae, quemadmodum vita ctiam in Dco cft adus non attributus,fiue aducnicns,fcd omnino intimus,& idcm cflcntiae.Ifta ctiam intelledualitas

icd rationera perfcdionis vita

pcrfcda,qu« foli Dco coucnic,cuiufmodi cft vica incellcdualiSjcft idc

cfsctialiter iprt

I^tellcBua, '"^"^

/^

'^*

^"^. "^^'

.

Quodlibet.

II

piimae cflcntiz.Hxc mlnor

ytdi ! i. Mtt.tex.

Jpli

loir..^

n.itnra-.h.tc

<).

^ ii-

fic iiitelletVA

probatur audorltAtc Sc ratione:ancloil-

Auguftini iy.de Trin.c.y.j2«^r//
t.irc

autem vita

mn talis esi,qttaUs inest a-kori., ncc

h.ibct intclU£lurr,:at ilUvita,fji'.i:

ftim/ed nnllttr/i

fentit mente.,non corpore:qiitafj)iritus

ejl

ejfc/jtia eins,at<jtfe

qnalis i»e/tpecori,quod habet

Deus esf/entit

7)f //.'.Hxc ille.Vuit

crgo diccic,

diuina cft pcr lc intclledu;ilis. tcm, 6.de Trin. c. vlt. loqucns de Dco,ait iic Vbi eflprima,

('f>i-

cmma c/ quod illa vlta,

atqiie intelligit

,

qUv-E cft circntia -''JdcTTt 1

Anma

dc

t.c. i 1 .

I

\c.,i\.ibdi:yprimi*s

Minor ctiam .,

-111

^ fiimma vita^rui non

eji

alittd viturCyCr alitid ej/eifed id€meJfc,('rviticre:S^(.]ai\eliti\\udviuere,c^u\;\mt^^

acfurnmM inteliectiis

ifta

cui

,

rationc probatur fic

non

eft

aliud viuere^aiiud iatelltgcre

non conuenit veriflime f alicui

Tubftantice cifenti^iter, illud

ha;c

,

ille.

:Cuicunquenon repugnateflc idcmalicui {ubftantijc^nifi

conue-

niat fibi cficntialiterifird intcllcdualitati rcpugaac eire idem(cui conucnirjeirentialitcr

,

ficut patec in crcaturis

:

quia quaecunquc fubftancia

eft intcUeftualis

«^ualitas cft intra r.itionem eflcntialcm cius.Sicut etiam in fpcciali patet in

in cuius racione ponltur rationalc. Et pcr

inteHigicur per r.uionalc^ cft

plccifllmum in cflcntia:ergo ciim xas eric

idem

conlequens

idcm homini

ifta

intellcdualitas

,

:

intcllc-

hominc,

qusc per

fi?

imo vc adualiflimum & con-

eflencialiter ,

Dcus veriflimc fic intclledualis,

cius intclletftuali-

cflTentialiter cius cirentice,

' lumicurex parce incclledus diuini Cc: NuUus intelleftns habcc aduale propriiunjik primum intellc£lus per aliqucm aftum intclligendi conuenicntcm fibi,vel fuppofico (ccundum ipfum. Hoc patct:quia omnis a£lus intclligedi,

Tcrciaratio

effe

vcl naturalitcr prxexigit intclledum, cuiuseft,

'tcllcdus,velfalLcm coexigit,

ita

quod

6bus,ncc aliquid per fcinclulumin lcftui accribuitur.Qu.ia

fum in

tali f//c'a
omnis adus

in Dcoincclledus, vc intcllciTtus

habcntemproprium

nullo modotalc

elt pofteriorj&J

(uum primum

cffe

ejfc

pcradtumintelligendiipfiintelidco prarexigic

Dei

potefi

comparare

ad

e.vora.

fuum prius ergo

aduale.nec aliquid pcr

5

fc inclu-

illo cjfc non habct pracci-^e pcr inteiiigcre diuinum 3 fcd comparatiocfientise diuina:aJquodcunquecxcrahabctproprium & primum fj^ fuum aduale pcr /'»teliigere diuinum:ergo inccllcclus in Dco vc a«^u intellcdus non includit ahquam comparationcm ad cxtra. Probatio minoris comparatio cuiufcunque intiinleci in ,

,

,

jntclUtiiu

a€l;uale eljem-

a^tuale proprium intelle-

:

Deo ad quodcunque cxtrinfecum c«m

relpedus rationis,habetfj(/^iuum pricomparancis ; fcd quodcunque injf Ji^fecum poteft ad quodcunque cxtruifecum pcr quemcunque adtum intelledus creaticomparari, illud ad idcm comparari potcft pera£tum incelleftus diuini quia intellcftus ille poteft obie
iiium,8c proprium pcr

fic

adum alicuius intellc<5lus

,

$-P^y'3''

&

&

Wludintclligere eft

primum intelligcre rcfpe£tu

huius obic6ti, ic primitaprimitacedurationis:quiaa:tcrnum.Ncccnimeft fimui perfcdionc cum mteitigcre crcato , ncc pofterius quia vtroque modo Jcquitur quod cfletlimitatum,&;mcn{uracum,neccftfimul,necpofteriusduracioncquocunque intcilt^-rc crcato,quia tunc icqueretur quod inteiiigere in Deo,vt inteiiigcrc,c{[et telligcrc:c[i\i^

tecfl"cntiaH,fiuc pcrfc6tionis:&:

.-

nouum. Ar/DiTio-

rclficpolcjiformari ratio: nuliapoientia habet futim primum effe per operationcmfutim. II0C patct de fi:'.juia nihilfeipfum producit

fotentta per operationem,qu
if>fa,

adciVcyVtft.

i

de Trin.«f f per confequens rliqua

accipitjuum clVeprimum :fed omnehueWigcxceH

operatio intelle^itn,vt inieileclus:€Ygo intelleclus yVt intetieilHs

,

nonhaiietprimtim cfl^/«

reo per operationcmfuam :fed quicquid eU tn Deoper comparationem adcxtra , inquantiim huiufmodi ,h.ibet fuum eiVeperinteilc^us opcr.ttionemy(iue intelleilionem,quia cflc eius con' fiUit in confideratione intetle^itsuumfil ciTc reiatioms rationis :agOyScc.

Quarca

Qu^ftio

I.

!5

&

lioc ficQuarta ratio furaitur r cx partc operationfs fcu adus intclligcndi , Adus illcquo Deuscomprchendir efTcntiam fuara,vt obiedum bcatificum,fub ratione,qua talis,eft in Deo cx natura rci:l'ed pcr iatelligerc^ vt intelligere , comprchcnditcfTcntiam fuam vt obieftum beatificum,ergo. Maior probatur , qaia inhnitas intcnfiuanon compctit alicui cnti rationisjed folum cnti reali,quod arguo,quiaomne

f j.

,

cns rationis

cft fola

vt patebit mfrj,

reIatioratioms,fed nulli rclationi infinitas compctit,

^. j.lUud

autcm quo Dcus comprchcudit efTcntiam

fimpliciterin perfcdione

adu

"'-*»»"**'

etiatli rcali:

fuarn

,

Vt infini- Infimturn

tam,fub racioncqua cft comprehenfiuum,cft infinitum,quia infinitum obieftum, vt infinitij,comprehedino poceft aliquo

*•

"""

inclu-

'"^^^-

ni{iinfinito,vtinfinito;ergocuminfinitum

n5 includat pcr fe aliquid , cuiintrinfece repugnat infininon eft cns rationis,nec includit pct fc prim6

tas:fequitur,qu6d infinitum fimplicitcr

cns '

''

rationis.

Iftas propofitioncs expofitas

,

& ptobatas coniungcndo loco maioris,& minoris in

fyllogilmo,arguiturfic.Illudquod

cft eirentia: diuinae

idem eflentialiter cft aduin

Deo mcre ex natura rei:fcd inteUeftuahtas,fiuc vita intcllcduaHscft huiufmodijCrgo cft in Deo mere cx natura rei. Ex hoc vltcrius:quicquid eft a£tu intcllcdiulc,fiuc viucns

5(4.

mere ex natura intelUgere

,

vira intclle£luali,&

rei,habet adu,vel poteft haberc aftu intellcftum, vt intelledura

vt intelligere ,

Dcus autcm cft adu intcllcdualis

,

hoc ,

liC

fiuc viucns vita intclle-

duah mere cx

natura rci^ficut conclufum cft in primo fyllogifmo 5 crgo Deus habcc adu^vel a£tu poteft haberc intellc£lum,vt intcUcftum, &; intelligere vtintelligere-Xed nonpotcft haberc aftu aliquod cnsreale, fiue cx naturarci, quod iam non habct ex natura rei , quia hoc eiTet contra eius fimplicitatcm crgo Dcus adu habct intcllc€lum,vt intelledum,& intelligere^vzinteUi^rej hoc mcre ex natura rei fednullus rcfpedusDcicftadextra , nec ahquid pcr fc indudens talem rc{pc£tum cft in Deo a£lu ex natura rei, quia refpcftus cius ad cxtra noh potcft circ nifi relatio rationis:crgo aliquod efrcntialc,puta intelligere eft fic abfolutum , quod ncc eft refpedus :

&

.UlMWMVbK

:

adextra, nccpcrfetalem refpedum includens. Maiorfecundifyllogifmiprobatur

-^*'*«^

fic.natura viuensvcrchabetrcalicer,vclhabercporeftoperationcmvitalem,quar:fit '^*'' "'

ensrcalc,ficintclIigendo,qu6dnecfitcnsrationis,nccpcrfctalcensincludcn5:quia ^a opcratio

talis cft

propria pcrfc£tio natutje intcUcdiuaJ, vnde&inifiaponiturconfi- ex autem pcrfcdio , priccipuc beatifica naturx m.

j„

natttra

&

ftere beatitudo talis natur^. Propria

habentis ejjeviuum cx natura rei.non poteft cffe ens rationisnec per fc includens ens rationis:quiacnsrationis eft ita diminutum, quod no poteft cfrcperfedio per fe entis rcalis, nunc autem intclIedio.vtintcUcdio, cft propria opcratio naturasviucntis vita intellccluali.

Et fi proteruiendo negctur hoc in Deo, Philofophus videtur fpccialiter hoc con- Tex.^K ccdercdeipfo ii.Met vbitraftans quaeftioncm de hue\[c£k\i &C intelligere diuinoi ait fic:/

non

intelligat ^{upple

'i///(7«f jinquit, efjet

tnfigne

Deus

,

aciu^fed habet fe quemadmodum fit dormiens^ quid

& venerabik

^fiue rntelligatinon efi

autem

hoc,

gentu/edpotentia.Nonerititaque optima fubliantia: fer intcUigcre xnefi.ldco

-•• "

i

o.Ethic.c. 1 o.Perfeffafelicitas^quoniam/peculatiua

quodfua intelli-

m>w

ei

rety& hinc vtiqne apparebit.Veos enim maxime fufpicatifumus beatos &felices nes autern quales attribuere debitttm esi ipfis

,

honorabile

quadam efi operatio, appaeffe

:

ailio-

& poft cxclufis ab cis adionibus virtutum

moralium , fubdit :fed tamen viuere omnes fufpicatifunt eoSyCJr ^()m/>^Etpaul6p6ft concludit ; quare Detoperatio beatttudine queerityf^" htmanarttm vtiqite,qUie huic cognatifimafelicifsima,

operari

,

nen enim oportet

differens fpeculdtiua vti-

COMMUnTA%,lVS. J 6.

8cc. Hic Dodor intendit V^probare quod fint multacllentialiain Dco, qux nullum refpedlum includum ad extri , 8c

q r\^*^ verofolutio

,

inclufis.

Sequitur in \uetx.Sed reUtioni ad crea-

,quodefiperfeBioms

turam repugnat quod fit perfe^io fimpHcittr, Scc. Tota probatio huiiu ftat in hoc , quia fi relatio ad fui ejfe dc neceflitate coifxigit fecum ens imperfe(5lum,vel poteniiale,quod fcilicet natum eft

fimpUciter.Dc lioc videqus expofui primo,d.i. parte fccunda q.i.art.i.Quidquid enim pcr fe in-

potefl eire,& non cffcniEceirario erit imperfeifla,

cluditur in perfcftione fimpliciter

patet.Tum,quia dependet ad cns iniperfeaii.Tu,

probat qaatuor rationibus. r

Prirna ratio talis

eft

m

luijpliciter

:

,

efl

pcrfedio

patet, quia tota cntitas pcrfeftionis

«iMinliriter eft ex

omnibus per

Scoti Oper.tom.

fc

XII,

,

& quidicatiuc

cire

fubie^tn accidcntium,

quia

tali

vel poffibilfc

,

quod

tetmino deftru^o neccllarid dcftrui, cum in fiio tffi neccflatib depcn-

tur relario

B

d-a»

»

^^^

.

Quodlibet.

14 dcat ab

illo, &: fic

non crit

nccccffe cfTc

,

ncc pCt

quod dicit

confcqiiens pcifeftio rimplicitec. Et

na

prtHs debet rcTerri ad tcrminum

rum.

talis relationis,

nim

tm<\uttm fcilictt

go qu6d

ii

relatio coexigit ad

potcntialem fit

alicjttit{feciif»,8cc.

fiucquod

,

fimiil,fiue

fit

ille

fiii

ejfe

Dicit er-

terminum

terminus neccfl'ari6

ihi,Miminor eft^:

prius ipfaj&c.Scquitur

mrpatet ex imentione

yinfelmi.

Ifta

fcd aliquod cdentialecft perfcdio fimplicitcr.

Qunrminor probacur audoriratibus Monol.!;.&

Aiiguftini

proliatio clara

Ij, Thfficnlt/ties

mnniii.

cll:

i

&

Anfclmi

y.dcTrin.c.^.vel j.qiiae

Prima in hoc, quod dicit , quod perfedlio fimpliciter non incliidit aliquid per fc, cui repugnat r.-irio peifecWonis fimpliciter,& hoc videtur dubium. Ttim , quia elTcntia diuina includit pcr fe propriam harcccitatcm , cui tam
Quod au-

ratio pcrftilionis fimpliciter,vt patet.

tcm

fic

pcr fc includat,patet

d.i. d.^. q.i.

& aiibt

formaliter de

fe ha:c.

diffcrcntix cx

pafKonCseiitis pliciter

,

,

kDoGtote tn primo, quod Dcitas cft

vbi dicit

Tura etiam ,

quiavltiniaj

quo non funt ens quiditatiuc, ncc , non vidcntur perfcftioncs fim-

& tamen pcr fe videntur includi in ali-

quibuspcrfedionibus fimplicitcr, vt vltima fercntia

,

qua bonitas

dif-

infinita difFcrt a fapienti.-i

Etquod

diuinainfinita.

talis difFcrcntia vltinu per feincludatur in entitate cuius cft,vidctur in-

fluercDodor »« i.d.^.tj.^. Tum, quia conceptiis «ntis vt huiufmodi , non dicitur quod Ciz pcrfe-

6do

fimplicitcr,quiavt fic,nonincludit intinita-

tem

,

& tamcn

per fc includitur in pcrfcdlione

fimplicitci:patet,quiaper feprimo

modo

Dco & dc inteiledtu diuino Dodor d.i,.q.i.& ^.& d.S.

catur de

,

,

pracdi-

vt probat

& id quo

,

in bonitarc diiii-

neccftiirio cirendi,etli, pet

ne neccflario cllcndi cclFc cllc

,

eiret

necdle elle,& non nc-

vt facihtcr potcft dcduci per argn-

mentum Do&oiis

dtji.i.par.i.

primi Sententta-

Refpondco ad difficuhatcs. Etad primam dico , qu6d omne inclufum pcr fe primo modo in pcrfedHone fimpliciter eft perfedio fimplicitcr propter rationem Doctoris. Ad inftantias, cum diciturde h.Tcccitatc Dci. Dico

nuUo modo

Deitatis

quod

hafcccitas

differt ^ Deitatc,

cum Dei-

httc , ita qu6d hxcnon dicitur proprie dc formali rationc Dei,cum nuila modo difFcrat. Non enim cft aliquo modo adlus cfFcntia: diuinae, vt patct a Do-

tas

fit

cx fua ratione formali

ccitas

clFcntia.eft in

,

d.^.q.i. Eflentia

cnim

de eircntia

ipfius

,

quod

dico

fet pcrfeftio fimplicitcr

,

enim intellculioncm diuinamquinad

perfc£luin,quia ad obieila fccundaria. Eft imponribile elfe

oTjicda fecundaria terminetur, vt poftet patere a

Dod:orc»« i.d .^. ejnitfi.j^. ^odlib. quitj}. j 3 Tertio dubitatur in qitod

non

hascceitas. illa ef-

diccrct perfcftioncm additam naturae creatar

patet a

Dodore irt primo,d.^.q.i.&

,

vt

in i d.j.q.6.

Si crgo in diuinis diccrctperfe(^ionem,non pof^

cum

perfeftionem fimpliciter,

fet diccrc nifi

omnis

perfeftio diuina

fit

pcrfc6tio fimplicitcr.

Non

eft autem fic de adiu pcrfbnali , quia tahs nullam pcrfecShoncm includit, vt patet a Dodo-

inpnmo,d.x6.& alibiftpfi Ad fecundam inftantiam de vltimis diffcrcn- Ad fttuHiU. tiis , &c. Dico >qu6d bonitas diuinafortc fcipfa difFert ^ fapicntia diuina , quia fortc non habec quo conucniat,& quo difFerat,etfi conucniunt in aliquo conccptu communi in quid , non tamcn

re

fortc conucniunt in aliqua realitate quiditatiuc.

Pofito etiam

qu6d

in bonitate includeretur pct

fcc^ctiatura reialiquavltima difFcrentia

quod

illa clFct

pcrfcdio fimp|iciter

cftneceflcquodomnis perfedio

quod

fic

dico,

fimplicitcr

aut paflro cntis

,

,

ncc enim

,

,

entitas, cui ex fua rationc

fic

fiifficit cnirii

non repugnct

formalitcr

,

:

&

veru,quiaattributa multa in

eflc

fimplicitcr

formaliter necellaria.

fua rationc formali ,

autquia

,

bonitas Dei ft)rmalitcr fumpta

Tum

;

quod cx fua ratione clTc.Si intelligatur primo mo-

nes ftmjlici- diuiiiis fiint pcrfccVioncs

faria.

illttd

quia aut loquitur de neccirario

foi''"2li eft ncceile

,

,

,

& tamcu

Non enim

vidclicct

pro

videtur formaliter neccf-

quia in diuinis eflcnt plura nccelle

efle aifVu cxiftentia

,

quia

nulla

Ad

fit

ponitur formaliter in diuinis»

pcrfeaio fimplicitcr

pcrfedio

nifi in

,

ct^m ibi

fummo.

tertiam inftantiam dc conccptu entis

Dico prim6,qti6d ens

fn

communi

eft

,

&c. Ad

neceffitas eft

conditio

exiftentis.Tum,quiaratio formalis bonitatisnon videtur formaliter necefte tftb

,

quiatiinc(cum

diffcrat formaiiter a fapientia diuina, vt patct

DoiXoit iftprtmOfd.S.q.penttlt.

)

tirtiai».

perfcdio

fimpliciter, faltcm pcrmiflluc, quiapoteft cflein Aliquid dicitur pr*dic»ri

dicit,qu6d

ex fua ratione formali

do,non vidctur

& in

necejfartttm non efi perfe-

rcalircr idcmificatur alicui

non vidcntur

36.43.

, fi

crit neceflario

aliquo aftu pcrfedio fimplicitcr. Dico fecund6,

hocquod

eji Jimpltctter

Hio fimpliciter

diji. 35.

^S

quia etiam in creaturis

gnat pcrfcdio

adtcrn.iirum im-

eft

primarft

di^cult*' ttm.

pcr impofljbilc,qu6d difFcrrct ab efl'cntia,& clict

£kioncm,vel cui ex ratione fua formali non repil-

tamcn necef?ari6

Ad

vt patct ^ Dotftorcin pluribuslocis.Pofito etiam

fecum,vel Jmultvel priks natitra •.erminttm imper-

ejttod

»i

iifficultMtfi

diuiria vt

fetlntn, quia intcliectio diuina cft perfe£lio fim-

,

18. Refftnjit

vltima,& pcrfcdliffima adualitatc,

infinitas.Quaccunquc cnim entitas dicens perfe-

repugnat perfeilio fimpliciter

plicircr,&

fmt ptrfecl.'o-

f:c

coexigit

illi

jf)» tttttihiit»

aiib attributo

cflc,&

dux rationcs

eilcnt

ens quiditatiuc

Sccundo dubitatur circa hoc,quod dicic,qu6d

cum

pofribilcjvcl impoflibile, circunicripta aliaratio-

dtorc in frimo

in litera.

tanien litera occurrunt aliquac difficul-

Irt ifta

quiditatiue

differrct^efTct neceire

de cocjtigetia fecum fimuljvel ptius.Aliqui cxponunt fimulratem lefpetJiu relatiui , qnia relatiua funt fimiil natura,& piioritatem cxponunt de abpiluto coitclatiui. Scd hacc cxpofitio non videtur ad mentem Do(5loris,quiatamy/WK/ , quarrt •^ non ad4orrclatiuum,patet per literam Doftoris fiim dicit:£o modo cjuo relatio coexigit termi-

'"'•

tiirct

id in

a,

quo conuc-

conccptHS cntis prfedicctur in qHid dc qu6d Dco,adhuc non fequitur quod infcrtur , quia diftinguo de predicari in quid. Aliquid cnim prasdicatur in quid dc alio, ita,qu6d eft vere de quietfi

ditate,& eflcntia

illius,

& pcr fe includitur in in-

quoprxdicatur. Aliquid ver6 dicitur pracdicari in quid tantum conccptibiliter, non tamcn efl de efsentia illius,fed ex hoc dicitur pra:dicari in quid , quia abflrahitur ab entitatc telle£tu eius,dc

Hocfecundo modo conceptus cnti$ Dco.non autcni primo modo.Et dc hoc vide quaicxpofui fiiper primo Do-

quiditatiua.

prardicatur in quid dc

I .ar.vlt.& d.i y .^.w«V
&ot.d.i.p.i.q.

pro cntitate cx natura

rei,illa ciit pcifedlio fira-

pliciter.

Ad fccundum dubium

priiicipalc cft facilis

rcfponfio.

in quiddu»»

bui modis.

Qu^ftio Ad JecuridH dulnnm.

refpotifio

,

quia

a^^us intelleifius diuinus ter-

Ctfi

fiue petfeftio-

,

non

minettir ad obieaa fecundaria

Rcm

poreft fundari in alfqua crcarnra,qiiamuis perfc-

, non tamen fic fccum , ncc fimuhnec jn aliquo priori naturx , ciim illa fint produaa in tali ejfe ab adlu illo. Simplicitct enim eft prior adlus in-

illa

quam

telleaus diuini

obietka fecundaria,

fint

intclleftio diuina cft

diuinis, ciim

ctiam

perlbnis

pficir

pcrfeftio cllentialis

fic

& perfonz

,

fimplicitcr

patei

:

quia

,

talis

refpcftus

diflima.Hoc idem dicode multis aliis relationibus adextra..& hoc modo illx lationcs non proccdunt.Hoc etiam modo aliquid potcft dici perfcdlionis fimplicitertripKcitcr.Primb, pixcxigc-

jfllquid

quo fundetnr quod

ali-

fclic»isjitn~

pcrfcfliojfimplici-

plicrtes

tcr,puta,voIimtatem diuinam Secundb,oftcnden-

plicitir.

imx,$c obieda Iccundaria funttantum

do,fiue manifeftando,&

inftanti

naturz

,

in Iccun-

Dodor

vt fubtiliter probat

quidjin

qui

qux

non fic

ris

<:/. 1 .

^.

i .

iftis

,

ablblutc

:

B ad fui ejfe

cocgit fccura

cnim

inrcHigit ,

fic,

quando A,

vtl fimul

,

vcl prius

itaqu6d5 non exiftcntc iitipollibile eft ji c(Ic,&c. Et qubd (\c intelligat , patet cum ibi

Jiatura.

dicit:

Qmd, autem necejfario modo quo

potentiale, eo

Sed

coexigit aliejuod

eris

termimtm,

relatio coextgit

fic

fit

malis abfoluta

qux

,

aliquaratio for-

ratio formalis creandi,

fit

crit perfedkio fimpIicitci.Tcrtio,confequcn-

do pcrfcdibncm

fimpliciter,ficut relatio crcato-

ad cteaturam confcquitur potcntiam crcati-

cam.qux

neceiraiib eft perfeftio fimpliciter, ac-

cipicndo potenti.im crcatiaam tantJin mcntaliter. His ergo tribus di refpcdlum

aliquem Aionis fimplicitcr.

funda-

modis poteft conce-

fiue rationis eflc pevfc-

,

cft

f Item inftatur contra rationem. Hic Doftor

impoHibile iplam e{Ie,termino non cxiftente. In propofito autem intelledio diuinaadfui^^j^ non

inftatcontraprimam rationem principalem,quia fi mrila perfedio fimplicitcr includit rcrpei>um

cocxigit fecum aliquam creaturam , &:c. patct, quia in fc eft prior , etfi , pcr impoffibilc , nuUa

ad cxtra

creaturaellet

plicitcr.

Scc.

relatio ficcocxigit

fccundum

,

nec in

effe

terminum , quod

ncc in

fimpliciter,

ejje

tjuid, cllct neceffarib inrelleflio di-

Ad vltimum dubium dico, qubd

dMhinm.

liter nccelle cllc,ita,

qubd

forma-

cflet

entitas bonitatis diui-

JMC ellet fimplicitcr neccllaria formaliter

originatiuc ab ellcntia diuina.

Et

cum

,

dicitur,

niens,Ci ellcnt rcalirer diftinda.

dicitur,qubd cflcnt

Et cijm vltimb in illa plures rationes forma-

les ncccfiarib ellcndi, Patct refponfio

notaui in primod.i.parte

Pro

j.

tjia

cHida

ratio

ex bis

qu«

ad

Dodoris vlque

concluJionem,Sic.

Non

ilLim literam contincrcaliquid

ibi:Sf-

tamcncrc-

falfi,rc61tc

in-

qux fumiitur cx prima ratioiic Vidcntur concludcrc dc omni rcfpe<5lu ad cxtraj qubd non fit pcrfcdlio fimplitclligendo.Et quia

citcr

illa trcs

rariOnes,

cuius tamen oppofitum patet per Anfcl-

,

mura

Auguftinum

Sc

,

quia Auguftinus ponit

fotentiJltMUTn,t:(i-jf.mum,&Lc.

& Anfclmus ponit

ommpotcntern,iujiijfimum,&cc.^ tamcn ifta dicunt

tefpcchim ad cxtra.

Rcfpondct diftingucndo d"c pcrtfefVIonc firttfe ferfeBionis fimflUi' plicitcr, 'Qv\:iz\mdc^e{i'e perfettionis fimplici"'•^*'''"' ter,ic ihad c(k perfe£iionemfimf)ltctter. Secun^^^ importat cffe cfrcntialitcr , quiditatiuc

&

'ailncmftm-

perfcftioncm fimplicitcr.ita qubd illud tale prxcisi

fumptum in fuo ejfe formali , fiue ellcntiali, omni co , quod non eft dc intellc-

circanfcripto ftu eius

,

dicit

pcrfeftionem fimplicitcr. Et hoc

modo nulla rclatio,fiue ad intril,fiue ue

nuUum

eirentialc includit rcfpe-

omiie

Hoc autcm

tale

pctfcftio fim-

fit

falfum,

eft

& contra Anfcl-

ponunt multa eflentiaextra, qux, fecundiJm eos,dicunt peffedioncm Cmplicitcr , vt patct dc

ad

extrll;fi-

realis,fiue rationis,eft pcrfeftio fimplicitcr,&

fic ille

rationes concludunt.

portat

,

non qubd

quiditatiuc.fed

talc

qubd

fit

Primum verb im-

perfc^kio fimplicitcr

denominatiue foli perfedioni fimpliciter quiditatiuc acceptx cotHicniat. Et hoc modo funt multac perfeftioncs fimtalc

pliciter in Deo,ficut

refpedus omnipotcntis,qui tcrminatur ad obieaum poflibile , qui tanttirt fundatur in aliquo abfoluto,in Deo diccnte perSceti Ojfer. tom.

XII.

omiipotente

& iuftijfimo.

Rclpondeo, qubd puta omnipotentem ram.fic

non

cft

,

aceipitureflentialc illud,

fi

pro refpcftu folo ad crcatu-

perfcdio fimpliciter,

ellc perfe<5kionis fimplicitct

,

modo

licet pofllt

prxcxpofito.

Si vcrb accipiatur pro immediato rundamento, quia omnis talis rcfpedlus immediatc fundatur in aliquo ftbfoluto, vt fupra patuit,tunc erit pcrfe<Stio fimpliciter

,

quia

fundamcntum

aliqua pcrfedlio abfoluta in

i.q.i.art.vlt.

/ententia potefl adduci Hilarius,

8cc. Hoceftfextra literam

4o

crgo

mum,& Auguftinum.qui

licct

qubd tunc eftcnt plura necejfe efe. Dico , qubd non eft inconucniais cllc plura neceffeejfe , tantum formaliter diftinfta , eirct benc inco^ue-

S.O.

,

dum ad cxtra,cum

2,1

Ik includetc refpedtnm ad

Advltmm^"'^-

Dco

;

illud etit

& omnis talis

Si vcrb accipiatur pro fundamento , & refped>u fimul,tunc non dicanc vnum conceptum pcr fe,vt fupra patait a Do£torc Et fic patctadinftantiam. Secunda ratio principalis. Hxc eft ftcunda ratio principalis , qua Dodlor intcndit probate,

cft perfc(5lio fimpliciter.

qubd aliquod

attributum,fiue aliquod cirentialc

nort includatper fc

refpcdum ad extra,&

accipif

tantum pro eflentiali attributo , vt bonitas , qux non eft de eflenti.i Dei,&taracneft effcntiale. Sed etiara .nccipit hic ejfentiale pro co, quod cftde cflentia Dei, cuiuf^

in ifta ratione eJJentiale,non

modi

eft intelIe€tualitas,&c.Et licct in ifta

qua--

ftione principalitcr ihtendat loqui dc effentiali,

quod non

de quiditate Dcitatis, cumquxric immediatiora cflentiz ,quam notiohalia , incidentalitei tamen probat hic dc cllentiali quiditatiuo , qubd non indudat rcfpc(Stum^ad cxU:i,vt vulc Thomas vbi fuprJi,& Gotvofr3dus , quod in Deo funt ibi intellcftus ,

an

tri,

cognitoifto rcfpcdu,

cft creare manifeftatiir nofcis

& ibi vide qux fingularitcr nocaui dc ordinibus frioris & fojhrmis, Dico fccundo.quod Dodor limitar^ loquitor, & infecunda,

fff-

pcr^

te^l di(i

dOjVt creatio rcfpcftus prxexigit ncccfr-irib

lunt fimplicitcr priores obicdis fccundaiiis, cum perlbna» intelligantur elle in primo inftanti na-

do

flfflter.

fcdioneni omnino iiliniitatam

coexigit

imo

Atiud efi ef

15

I.

eft

eflcntialia fint

&

luntas,tantum pcr comparationtm ad extra,con-

traquam opinioncm etiam

fubtiliterargiiit

ftor in primo,d.%. ej.penult.Sc vide

qux

ibi

Do-

expo-

fui.Hoc prxmiflbjCxpbno rationc Dodtoris.Cum Nti*. dicit , qubd in Deo eft efsetia merc cx natura rei,

qux ex fe

nuUii includit rcfpedu ad cxtra.Ethoc

ftatim intendit inferre

,

qubd omnia qux

cbceptuquiditatiuo cfsctix.fint

ibi

funt dc

cx uatura

rei.

Etjab oranibus communiter conceditur, qubd in

Deo

eft iircntii

fub tatione abfolutiffima

B

z

,

i\c

quod

=

Quodlibet.

16


His pracmiflis fdnnatuc ratio Quidquid cft jdcm alicui habenti ejfetx natura rci, idem dico :

cx natura

rci

rci

elt fic

idcm,eftjbimerc

fcd inteiledualitas cft

:

idcm cflen-

verum

diuin£t habcnti

fialitcr cHcntia;

nacura

quod

,

ejfc

cx

Dco mcrd quomodo intelli-

crgo intellcftualicas

\

cft in

cx natura rci.Miior dcclatatur gatur.&pollcaprobatur. Diciccnim,& hoc fiue lit

idemclfcncialiccr idcntitatcidsquata

conucrcibili

par.tSmxi

,

,

id cft,

primo, dift.x. idem defini-

vt ctiamexpofui in

in creaturis dcfinitio cft

idcm tanquam inclufumellcntialitcr quod intclhgicur pcr partem dchnitionis poflec dici idcm ci quod intelligicur pcr dcfinitum. Hocprxmiffb, probatmaiorcm ficjquia videcur contradidio quod aliquid fic reahtcr jn adtu , & quod id quod eft idem effcntialitcr,fiue ada^quatc, fiuc non adxquatc non Siue

to.

fit

in il]o,ciuomodo illud

,

fit

litns ponitur

de ejjeoria

rcahtcr in adtiuMinor patet, quia intclledua-

idcm

hras ficcft

cflcntix diuinaE,qu6d ficflentia

diuinadefiniretur

,

non

cius, ficutiapiens

,

vel bonuracllcc cxtradefini-

Dotjimititer vitx.

tioncm ciavac

cllecextra dcfinitionctn

dc-

e(Icntix.diuiiia;,fi dcfinirctur.Etpoft

quomodo vita,&:

fentix.quia

intcllcdus funt idem c(^

non habcnt racioncm

attributi, quafi

adus iccundiaduenicntisipfi, (ed rationcm pcrfcClionis omnino intim.-c , & hocprobac tam dc vita

,

quam dc

ij.de Trin.cap.f .vcl y.quae funt clarx inlitcra-

Ponitur

vnum

,

a cfua fumitnr diferentia

ita dicitur in

,

ma intcUctStiua cft cns

c\\jt\A.

I^m

Extra. Paulo antc ibi natura rei,licet .•

licet aliquid pojftt ejfe t» re ex

,

htc

de talidifferenin (juid,fini-

eft

accipitrtdo

eundem conce-

ptttm entis,fccundum ^uem dicitur de homine dealbedine

,

vel

itahic eftin quid, RationalitM eff ens.Hzc Scotus.Itcm inprimo,dift.8.qua:ft.2.fic ,

dicit:/« aliquibus, inquit, creaturii genitf,

ferentia accipiuntur ab alia

& alia

(fr

dif-

pondjdo plures formas in homine, animal accipitur a ,

fenfitiua,Cr rationale ab intelltUiua

re, ficut

,

(jr

tur.cilla

qua aceipitur genus , veri eft potentialis , ah iUa re, a qua accipitur differeniia. Aliquando thi nonfunt res,& res,ficut tn accidentibus ,faltemin vna re eft aliqua prima realitas,a quafumiturgenus , alia realitas ,a qua fumitur diffierentia. Hxc ille ad literam. Hoc ctiam idcm patct in pluribus aliis locis , fed ifta fufEciant pru nunc. Poflet etiam probari rationc oftcnfina,& rationc ducente ad impoflTibilc , qtjod vltima diffcrentia incompofitorcah nonporcft fumi a tertia entitaw. Scd quia hoc cifet multum dcclinare i principali propofito , idco ad prxfcns omitto. Et InttlteSfitkHtas ejl «> faciliier potcfl rcfpondcri ad rationcmillius, dico , quod intellcdualitas cft de cflentia Dcita- 'Z'^"* «'«tis , quicquid fit dc intcUeftu ,quia vt fic , fortd fimiliter quiditas non ponitur de clfentia, res,a

&

&

&

voluntatis eft deeflentia fic,n6

fit

de clfcntia

,

,

fortc voluntas

ctfi

& tunc

,

vt

vita intclledualis

fi

iftis,patct quod erit de cfsetia neitatis. Scd occurrunt aliqiix non parux difficultatcs.

fumitur ab

intellc<3ualitate pcr audoritates

2,5.

effentiali

talis fpecifica

tia in abftraBo,ha quodficut

lclle(51:u,& voluntate.

cllcutialitcr illud

deiHanarte

Prima cftdc hocquod

dicit Do^ftor

lcdualitas cft de cilcntia Dcitatis

,

quia

fi

intcl- vifficultaies fic, fc- notandi.

defiftitiOjVelpars definitioms nonftt ailu completo

quiturquod voluntas etit fimilitcr decflfentia, cum non fit maior ratio de vno,quam dc aliOj&

in rejed tantum in intcllettu conftderame , tamen

fic

qmd

etns

velpartem definitfonis yficut fignificatum per ipfum jignum^ neceffario eft in re atlu, ft td qnod intelligitur per definitumfit in re aiht. Sed quomodo hxchccra incclligatur,vidc quae fupra expofui dc dcfinitio-

id

nc in

intelligitur per definitioncm

prcefcnti

teft dici

quxftione,quomodo

ens rationis,&

quomodo

,

dcfiuitio

po-

non.

videntur fequi aliqua falfa.Primo

,

quia tunc

eflcntia clfct neccffaiia duplici rationc formali neceflitatis

&

,

nunc pcr argumcntum Dodoris

in primo,d.t,p.i.q.i.art. vlt. pcr impoflibilc cir-

cunfcripta

vna ratione

fbrraali,neccflari6 elTcn-

di,clfcntia diuina efTct fimplicitcr nccefsc efse,

ftantc

tunc

Aliqui tamcn Scotiftx arguunt , probando oliScf quod vita intellcftualis non lit de ellentia Deitifi»rum. tatis. Et arguunt fic:Intellcdlus &c voluntas non

&

vna rationc formali ncccfsari6 cfscndi , Scd in-

cfset ncccfse cfse alia circunfcripta.

dux

Ofhio

tclle£lus,& voluntas funt

quorutn

in cfsentia diuina,& formalitcr necefsarix,vt pa-

funtidcra formalitcr cfleutias diuinae^fed vitaintelledualis fumitur ab intelledu ; ergo non eft

idem perfcda

idcntitate eircntix diuina:.

Ref-

pondetur , prxmitccndo vnum , quod pracdicata quxdam fumuntut a compofito,puta ab homine, genus,

von

le-

qutttur fein

eundum

t::mionem. Scoti,

cntitatcs diftin(5lx

&

quod intcUcdus , ponantur de eflentia Dei,dicuntduas

tct:crgo. Secundojfequitur

voluntas

fi

exirtcntias

alias

ab exiftcntia cfscntix diuinx,

quod videtur inconuenicns. Patct confcquentia. Tum,quia exiftentia ponitur de cfscntia Dci, crgo quxcunquc funt decfscntiaDci,verc cxiftunt, & vt cxiftunt funt dc cfscntia Dei,& fic dux cxi-

fumuntur a partc^puta rationalc ab imcUcdu, gcnus a parte materiali, puta ab anima fcnfitiua. Ifti tamcr. dicunt quod prxdicatum formalc tantum fumitur a tcrtiacntitatc, puta ab humanitate,& fic cft dc circncia,& quidicatc ipfius. Et fic dicunt quod vita intellc^Siualis non fumitur ab

ftcntix ab inuicem diftindac

intellcdu diuino,fcd ab efsentia diuina.

Tum,quia ponuntur

Dico primo

14. Ifli

& diffcrcntia fccundum aliquos Scotiftas, &

,

quod

dum inicntioncm

ifti

non loquuntur fecun-

Scoti fcilicccquod difFcrcncia

fumacur tantiam 3 tcrtia

entitatc.

cxprefsc wa\tinprimo,dift.y tur a parte formali, vbi

ftinguo

,

,

fumt aparte fica

effentiali priori

,

,

efscntia eft in diuinis fimphciter cx

natura reiicrgo quicquid ibi

eft

de cfsentia cius

,

eft

ex naturarei,fupple in adluali cxiftcntiajcrgo.

principiaformaliapctfc-

d:iffima,tam operatiua, tct a

Dodorc

quam

produ^liua, vt pa-

in pluribiis locis

;

crgo propriara

includunt cxiftentiam.

quiaaltquapottft

dicerc didis fuis,quiaponitintcllc6him dici vniuoc^dcintellc(flu crcato,& dc intclje^au diuino}

res,&natura

alia ab illo,a quo fumitur conceptus generis. Sicut ,

fcquenciam

Secimda diflScuhascft, quia poncndo intclledualitaicmdecfscntia Dei,ftatim vidccur cotra-

ejfentialt vltt?na,qu4ceft

fiponatur pluralitas formarum

funt dc cfsentia

Dci,quod videtur omninoabfurdum.Tum,quia pcr Dodorem frjtfenti quaft. qui facit hanc con-

qupd fumaad littram : Di-

quaft.},.

fic dicit

int]uit,<^f diffiercnttis

fumt aparte

Dodor cnim

& genus dicatur

& differentiafpeci-

afmna-vUima-.tuncfttut tns dicitur in quid

±r

quod

ergo

cum

animx,

intclIe(Stus

(cd

tantum

crcatusnon

fit

deefsentia

eius potentia,vt patecab

ipfoi«2. d. 16, Icquitur quod «ti.im jntcllcd^us diuiuus non crit de c&cntia Dci.Patct confequetia.

16.

Quceftio & diuinus funt ctuf-

iia,qaia intcllc
ratiohisjcum conucniat quiditatiuc inintel-

dirii

lcdu communi crgo :

fi

vnus non

cft

dc

cfTciitia

alicuius,ncc alius (imiliter erit.

Rcfpondco,

& primo

raura,qu6d quicquid

fuppono

eft in diuinis

Pri-

aliqua.

ex natura

in vkima , & perfediQima adualitate omnino rcpngnct pofle detcrminari ,

fic eft

llbi

rei,

Mquii dt

tfft

tffim*

tiplicitcr intelligi.

fi-

conftitutiue

i

l^rimo

quod

ita

qaod

,

tcalis

frt

mul-

de eflcnria quiditatiuc conC\i

quod liintimum illi,

aliquid potcft dici de eftencia

,

e:^

qao conucniient

riatura rei

quiditatiuc,

bus conftitueretur vnusDcus.Vt fuprilexpofai. _ Scd intcUcclus, volunras nonfunc huiufmodi, ^^]^,^ ' ^'L vtpatet.Et pornoqu6dintelle(aus, &vohintas -votuntliS^

&

diftinguantur in

Dco

formalitcr,adhuc

non

ex riaturarei, vel ctiam fiif-gu»rr.t%r «'»^"' , quia nuUo mo-

fcquitur

docflemia diuina,nec(ccundum rcm , nccquaft fecundura rem dicitur conftitui aib cis , fed omnino funt intim« elFentiic diuihat. DicO fecun-

d6,qu6d quando Doftor loquitur dc intcllcftualitatcquod nonloquitur dc intel!c(5tu,vt eft po-

impoflibile perfcfte intelligerc illud, cui ponicur

Icdualis,includcns fuo

jficincimum:fic vt nec pcrfede effcntiiUtcr, (lue

voluntatcm , qax aniraa proprie

hoc cx natura

quidicaciue intelligi portec,&

rci.

tcUeiftum portit abftrahi aliquis conccptus didkus in qnid,eo modo quo expofui inprimo , d.i. par.i.q.i.ar.vlt.d.ij.q.vnica.Wiic ibi aliqua val-

dc notabilia.Quarto aliquid potcft dici dc

eflen-

, ad quam immcdiatc fuo intelledus,& voluntas, ficut diciraus,qu6d aniraa eft natura , fiue cntitas intel-

entitatc intclleduali

modo pullulant

non tamen

honiinis,

patet, quia

modo

intcllcAura cft

intelledhis

,

de

intcIIeftiV

,

idem

cffcntia:

&

,

fi

defiriiretur

huiufraodi entitatem,

qux

definiretur per

;

enritascftrealiier

, Sc vniriuc intellc(5lus,& voIuntas,vt funt potcntii.

ex hocquod eft talis cntitas , qux fi vclex natura rci diftinguerecur ab illo, cuiusponitur dc eflentia , vere includerctur qaiditatiuc,& ex natura rei conftituerct quiditatiuc. Dico tunc , quod primo niodo nihil poteft poni de cflentia Dei , quia lunc ellet ibi faltem quafi corapoficio,qua:omnino ipiiat imperfeclioncm.

Et

telle6tus,& voluntas funt de efltntia Dci

EtidcoDodor

no

inprimo,dijl.^.qHsJi.i.^ dijl.i6.

oranem compoficioncm , vcl quafi cornpofitioneni. Sccundo raodo poceft'

modo

aliquid ellc dc cflentia Dci, quia hoc

nuUam ponit compofitionem

,

nccquafi compo-

, nec fonat impcrfcdioncra aliquam:& hoc raodo intelledualitas ponitur de cflcntia Dci , vt patct a Dodtorc prxfenti qutjl. Tcrtio modo force poccft poni aliquid dc elfencia , quia conccpcus cntis potcft abftrahi ab aliqua rcalita-

litionem

tcqui dicitut in quid de

Deo

eft fimplicitci poftcrior

go

,

quod

natura

qu6d

ita

,

talis rcalitas

,

conceptus fic

intcUi-

ab aliqua rcalitatc

cf-

realitas poflit

ex

talis

Nonenim

De

ex natura rci.

pofui in prirao

quia

ille

rci intcUigi ptior ipfa eflenlia

fonat impcrfcdioncm.

modo

(ed

ncc tamcn

;

poilit abftrahi

lcncix diuinx

:

ibi

,

quia hoc

poni poteft

hoc vidc qua: ex-

dijl. i. diji. 8.

^ zf

.

Quarto

poteft poni aliquid eifc de eflcntia Dci, intcllcdualitas eflct diftindta ex na-

fibi

lura rci

,

ibi conftituerct

ret quiditatiuc

,

,

vcl quafi conftituc-

quia conftitutiuum quiditatiue

diftinguitur a conftituto

tiuura cx natura rei

,

,

& hocfi

fit

conftitu-

vt patet de aniraa intellc-

diua.&vbicommunitcr

eft talis conftitutio, cft

compofitio.

Ex

his patet rcfponfio pcr

"cs faftas pro

illis

ordincm

difficultatibus.

cum arguit , quia tunc eflent ibi primales ncccirari6 eflcndi. Dico ,

Ad

iid

ratio-

primara,

dux rationcs quod fi intcl-

tcwkus,*: voluntas cflcnt ibi vt conftitutiux qui-

SmiOptr.Tom. XII.

&

nec c contra. Sic dico in propofito , quod cntitas intelledaalis cft de cflencia Dei , non tamcn conftitutiuc , cium ex natura rei fit omnino ua:

tia alicuius, ,

,

cllcntia

nec voluntas.

non funt de eflcntia animae

realiter

ne<^at in diuinis

difftculi»tis.

&

rcnt

tentia,(cd loquitur dc natiura intcllcvluali,fiue de

Terti6,ahquid poceftdici de efleiicia ; non quod quidicatiue conftituat , nec fit ex natura rci diItinftum, fcd quod fit lalis cntitas, a qaa pcr in-

i

diftinAaB,argumcntum concludcrct , ficut etiara concludit argumentum Scpti inprimo , dijl.i. quia fi dub eflcnt dij, non ditFerrcnt fpecie , fcd cfscnt eiufdcm fpeciei fpccialiflin^as, fic habe-

non conftituat , tamen eft ita quod non diftinguitar ab illo , ncc vt quafi paf(io,fed circunfcripta omni paOIone adhuc cft iniimum,& fic intimura,vt ipfo circunfcripco eftet

cct

iLiftonL».

intct fc formalitct

cfsent ibi dujc formalitafes ex natura rei,cx qui-

ftitiicns aliquid in effi clfcntiali, vel quiditatiuo.

Sccundo

&

,

&quodifferrcnt nuracralitcr,& pcr conicquens

& par.i.^.i.d.^. q.i.

aliquid cftc de cflcncia alicuius,poteft

quod

eittr inttlli-

circnti* diuin*

vt

^,i6.&fic incellcdus.&voluntasfuntibicxna.^ vltima aduahtate. Secundo fuppono, ^^^^^ ^^j

ttfimZtifli-

ditatiui

vcl

,

contrahi ad alitiuam ra.iiofcm. aaualitatcm.Hoc lacis patcrc potcft cx multis di£tis Dodoris tn frimoy dijl.i.par.i. quxjl.i.

»7

I.

in aliquibus inueniatur

fi

diftum qu6d in, cxpo-

quod Doilor non

natur^vt hic.Et

fintdc cflentiaDcii^ patct d.i. par.i. q.^.

,

quod ^nedi

intelligat

quia vulc tnprimo,

& alibi, quod fintprincfpia for-

raaliaomnino diucrfatum rationum. Vndc in q^quodl.vaXt , quod gcneratio,& (piratio omnifint

alterius ritionis

produdiuis altcrius d.i^. primi.

Tunc

,

quia funt a principii$

Hoc idcm patcc funt duat potcnrii ex

rarionis.

vltra.fi

natura rei formaliter diftindx

qu6d vna non

,

&

ccrtum

eft detcrrainatiua alterius

,

eft

cum

fumraa a£lualitatc,nec funt talcs cntiquocunque, quod vna fit determinabili j

fint ibi in

tatcs in

alia. Tumetiam , quiatunc fcqueretur qu6d diftingucrentur formaliter ab ertcntii,fi ab inui-

ab

ccm

diftingucrentur forraaliter,&

fic

non

clfcnt

dc tirenriacius.Si dicarur.crgo vidcretur quod Ci inttlledlus, voluntasnon funt dc cflcntia Dcii

&

quod

finf attribuca,cuius oppofitura pacet A;f,cr

qu6d noh (equitur, qu6d circurifctipto omni at-

in primo,d.S,q. penult. Dico,

(ed funt fic intima;

,

tribuco,adhiic intcllcdtus

ex natuta

rci

;

Nam

infinitas

Deitaris,& tamcn

non

&

voluntas tflent ibi

inprimo, d.S.q. non ponitur de cflcntia

eft attributura

Dodtorc , inprimo,d. ) .q. i

.(fr

,

vt patct \

in quolib.q.^.

Ad aliudde cxiftentia>patet quod maliter

perficiunt in

Dodore

aftu fecundo,vt patet ^ qenult.

,

enim quafi

attribuca

fi

cflcnt for-

&

dc circntia Dci,qudd dicerent duas cxiftentias ab inuicem formalicer diftindtas , hoc non habco pro ineonucnicnti, ponere pluresexiftentias formaliter diftindas in diftin(5ba:

,

&

DeG,norrtarrien realitcr,quia tantum cft vna. Dico tamen,vt (upr^, qu6d intelle(ftus, &voluntas non funt dc crtentia Dei,vt funt potcntiz. Ad fccundam difficultatcm. Dico,qu6d pofitO,

qu6dfmtdc eflcntia Dei>non

B

;

fcquitur

qu^d

intellcAus

intelUttHj.if

T„^dTefftZ tif.Du.

.

Quodlibet.

18

de cffentia animae.ncc c c6-

intcllc<5ltis iK)ftct fit tra,fi intellccliis

n5

noftcr

dc crsctia,ergo ncc

eft

diuiiuiSjVt patuit in primo,.i.^.2.cxponcn-

do quomodo

Dci fit de cilcntia Dci, cxiftentiacrcata non lit dc cxiftentia crcatura:, ^cd tantum gradus intrinfccus. Vidc ibi. Dico cxiftcntia

^

•etiam,qu6d fciliccr,

ifta

propofitio

non

cft abfolutc vera,

funt tiafdem rationu

a)«<,i«

&

nit v»i conuenit

relicjuo

;

,

^uod eo»ue-

fed cft vcra dc

tiis ,

conucniunt fccundum illam rationcm , lccnndum quam conueniunt patec , quia albedo, cjuar

;

& nigredo

funt ciufclcm rati6uis in colore

,

fcd

albcdiniconucnit difgrcgare ergo &c nigrcdini. :

nullam inckidit imperfedioncm. Et quomodo rclatio raiionis cognoicatur

omiii crcatura

tum

cognoici abftraftiue.

ergo intelleftus

omnia intrinfeca in perfcdHfl!ima fccundum omnem rationem , quafiint

diuinus habeat pr^cfcntia

omnem crc a-

intelligibilia;&: fimiliter fic

habec

turam

eft perfeclifllma ra-

,

quia eflentia diuina

tio reprefentandi intelle(5lui

ftafccundaria, vt patet k DoO:oveinpriTno , d.r. par.i.q.i. in quolih. <j. 14. c^ alihi.Ce,d.i^.

dicuntureiufdcm rationis , funt eiufdcm rationis

dum omnem rationem,&c.

Modo

inrellcdus creatus

& diuinus,

,

conceptu intelledlus

etfi fint ,

eiufdcm

non tamcn

in

aliqua realitate.vt fupra expofui in prinjo, dijf.x.

par. i.tjw.fl.i. artic.vlti.dr ^«/?.8 .^«. i.J^

diii. 1 j

Et fic patet relponfio ad diflicultatcs , quas bcnc nora. t Tertia ratio fumitur ex farte intdlcBui diuini, qua probat quod in Dco cft intcUedhis ex natura rci , nullo modo ptr rcfpcdum ad cx-

&

tra, ita

quod pcr

formatur

fic

poftcrius

,

fc

ratio

:

includat talem refpcduin,

Nullum

vtpatctj (cd intcllcftus diuinus

prior rcfpedhi

,

quo

&

prius includit pcr ie cft

Dco

aliquid intriniecum

comparatur ad cxtra crgo intcllcdVus nullum rcfpedum pcr fe includit. Minorprobatur. Tum, quiaquod cft prius priorc cft prius poftcriorc: fed intelle«5lio cft prior omni rcfpcdu ad cxtra, patet, quia refpcGus ad cxtri cauf.itur pcr at^um intellc^us diuini comparamis aliquid intiinfecura ad cxtri. Et probat Dodlor ibi Quodcun;

,

:

^ue intrinfecum potefi ad quodcunque extrinfecum per quemcuni^ue ri,

aSum intelletlus creati coinpara-

&c. Scd intcllcduscft prior adu fuo

eft prior refjiccku

omni

vt prior

quens

cft ibi

Ipedum u

;

crgo intcllcdus

rcfpeftu ad cxtra

cx natura

adcxtra Et

In

ilta

tamen

fic

rei

,

& ille Deo,

& pcr confc-

non includcndo

patct

litera

,

,

erit in

rc-

ifta ratio.

pro maiori declaratio-

nc occutrunt aliqua dubia. Primum cft in hoc, quod dicit , quod intellelius ditiinus poteft ohiettumfub omnirationi ex parte obieSli inteHigere fuh qua efl intelligihile. Hoc non videtur verum.

&

Tum , quia eft intcUigibilc abftraftiuc , pcr Ipecicm mtciligibilem, vt etiam patet a Dodore infecundo, d.y q. 10. vbihabcturquod Angclus potuit cbgnoictrc

Deum

fub ratione Deitatis

pcr fpccicm intelligibilem crcatam:Tum poteft cognoici fub ratione entis

,

&

fic

,

quia

abftra-

Tum, quia hoc fpccialitet non videtur verum dc obiedis creatis.quia compofitum natum

«fliuc.

ert

cognoici confuse.

Tum

,

quia natum

gnofci praccise fub conceptu entis

,

qua;

eft

co-

omnia

repugnant intelle£tui diuino. Refpondeo , quod diflum Scoti debecfane intelligi, vidclicet ,qu6d pofllt cognofccre illud

&

diuino omniaobie*

&

quiturquod intellcdus diuinis cognofcit fecun-

Secundum dubium

cft ibi: Gluicquidintelle^tu

, ,

diuinut potefi ad quodcunque coparare intelligedo. Primo dubitatur,quiaaut loquitut de intrinieco

cx natura rcijautde intrinfcco non cx natura rci, Si primo modo , non vidctur quod pofllit comparare diuinam voluntatem ad creaturam quo ad fuum ej]'e exiftentia: , nifi prius talis cre.-itura

habeat eJfeyoWiniw a voluntate diuina:quia ante dcterminationem voluntatis diuinae , nulla crcatura cxiftit pro aliquo cempore, vc patet a Dodore in plunbus locisjcrgo h intclledus diuinus talis conparatio erit contingens : paquia intelleftio diuina fcquens dcterminationem voluntatis diuinae eft contingens , quii ficut voluntas diuina contingentcr dctcrmina,ita

fic

coparat,

tet

,

intelledus diuinus contingenter intelligit,vt patct a Dodorc ittprimotdift.i^. Et vide qua ibi cxpofui, fic talis comparatio noncrit intrinfc-

&

caDeo,&per

confcqi:^ns

non

qu6d

fcquirur

quicquid poicft ibi efie hoc niodo,adlu ibi fic.Si vero loquituc de intfinieco non cx natura rci, tunc non fcquitur quod quicquid potcft cflcibi,

adu

fit,quia refpeftus ratioTiis.quo dicitur

Dcus

dominus,tantum ineft ex tempore , vt fijpra pamit in prirno , diR. 30. Pra:tcrea,aut ioquitur dft omni comparatione , qua: poteft ficri ab intellc(Su diuino

comparando intriniecum ad

aut tantiim dc aliquibus,puta de

iliis ,

extri-

qux pr^-

ccdunt omncra adlum voluntatis diuinx ad cxtra.Si prim6,hoc non vldctur, quia iila propofitio

.Quod

:

Deo

poteftejfe in

,

aiiu

tbt eft

ex alia propofitione,fcilicct, qu6d omne

,

tenet

quodeft

,

in Deoeftjimpliciter neceffe eJfe.Hoc patec a

Do-

.tj.i.^par i.e]utft. i ,fjr in quolib.q.i.& altht.Sed non omni.s comparatio (Store in primo,dtft.x.par.

i

intcllcdusdiuini cft ncccflaria,quia non illa,qux

tantum iequitur atfl-um voluntatis ad cxtra,vt dixi fupra. Si fccund6 , adhuc non vidctur /equi, quia

talis

comparatio non

cft fimpliciter

neccA

faria,quianeceflitas eft conditio exiftcntis.

Rclpondeo ad onmia , videlicct , quod

flone

ifta

,

vnica

rcfpon-

in propofito

tanium loquitur dc comparatione , qux fit per atium non creati , illa cnim intelledus diuini , fcmper a^u cft. Et ide6 Do6tor fic dicic cir-

&

ca finem rationis lis

,

,

puta intrinieci

comparatio cuiufcunque ,

ad quodcunque

fubomni ratione non includente imperfeftionem.Omnia enim cognofcit perfcdiilime^modo

aiium

cognofcere

cuttque comparatio hnitu

abftra6l;iu£ cft huiufmodi. Sed cognolccre eftentiam diuinam , vt comparabilem ad creaturam , puta inquantum cft imitabilis ab

"^

vt fic,non eft na-

Cum

, fcd bcnc icquitur, quod compctit fccundum rationem coloris , compctit ctiam nigicdini. Dico tcni6,qu6d fiillapropofitiocft vcra , erit tantiim vera quando illa quae

rationis tantimi in aliquo conccptu.

"

illud perfciaiflimi

,

omni ratione,&

albedini

rationis in

}o.

obicdU

pra-fcntia perfedla

cognofcit uib

Non icquitur

dcm

S«<"f<"'»

abintelIedudiuino,videcIollamquamfeci,credo,m Dotlore d//f.8.gr.}.Dicofecundo,quod Do- fcaturab inItur multum Itniitatc loquitUr , cijUi dicit /uh teileitu dimomni ratione ex parte ohieili , &c. Quia habita **•

in aliqua rc, vcl rcalitatc.non autcm vt funt ciuf-

Z9

,

liccc

cxtrinfecum ifttelleiiut

,

t/t'

tale, vide-

hnbet elTcJuum aUuale per

diuini comparantis,non dico que-

liter illa,qua intelleiius

plc habct eft a^ual«,

nd

hoc, quia nonforma-

creatus comparahit, fup-

& necell
J*«

: ,:

Quseftio Dcd

l

fsd aliejua hHiHi extrerm intrinlici nd h»c

extremum extiinrecum. Dico fecund6,qu6d loquitiir de omni comparationc intellcdus diuini, liuc fcqucnsadiim voluntatis ad extri.fiue pricccdens.qoia inttlfc<3:us diuinus iKctellario comparat,&ab «tcrno. Non cnim potcft donapa-' rare cx tempore, vt probat DoAoc in pr,mo,

Qaamuis crgo voluntas diuina determinct concingenter ad cxtra ,tamen quia quicquid vult , ab a:tCrno vult , vt ptobat Dodor difi.io.

&(pecialicer»»^f intelleftus diuinus, quiagit de nccellitatc natura:, ab oEtcrno comparat quicquid comparat. Et conce-

inprimo,

dift.^t).

.

do quod

talis coroparaiio fequcns .-iiSbum volundiuins eft neceflliria , quia prxfuppofita dcterminatione tali , intcUcdhis diuinus neceCnon potcft non comparare, fario comparat , licct dicatur concingcns pro quanto fequitur dc-

tatis

&

terminationcm cofttingcntcm.

Nota diuinm

illa

verba,

quando dicit, quod infelleStu

intelligendo compArat, dehei fic intciligi,

comparat crcaturam ad

& non

Dcum quod ,

crit ib'»

inconucniens vnum re/pe<3umrationis fundari in alio , vt patct dc fccundis incrit

tentionibus.

y §lMr:aratu) fumiturexpane operationit, Hic Doiftor inrcndit ptobarc qu6d adus intcllcdus diuini fit in Dco Cx natura rci , hullum per fc includendo rcipcdum ad cXtra. Et tatio ftat in hociNuIIum fbrmaliter infinitum in Dco

fimplicitcr, &c. Sed rdationi rationis,& prscipuc ad cxtra, rcpugnat infihitas; pacct , vt fupri inprima ratione , quia formalitcr infinitum eft

fimpliciter ncceflarium fe aliquid,

quod non

,

eft

& talc non includit pct

neceflarium

,

vt vbi pa-

Probat etiam Dodor pcr argumcnta i fortiori , quia rclationi reali rcpughat formalitcr infinitas ctiam relationibus diuinis , vt probac

^ut.ft.^.quodlib.ttgom\i\tii fortiiis rCpugnabit

cnim pra:cognofcerct,nopolTetcdmpararc. An modo comparatio illa fit adus intelledus, aut intclligcndi , aut alius ? Dico , quod non cft

foiTnalitcr infinitum.

aiSkusintelligcndi, vt patct;nec eft propric adtus

nitum

caufatus

gendi

,

nec ab intcllcftu

,

quia

omne

,

nec ab

adu

talc cflet ncccllirio

intclli-

cns rea-

le, vt cxpofui in primo, «/«/?. 5. qutfi.^. amprobando opinioncm Gothofredi in finc improbationis, vide ibi. Dico ergo qu6d comparatio eft quidam refpcctus rationis dcrclidus ab aftu comparatiuo incellc£lus comparantis duo obic-

dla cognita ad inuiccm gnitis

qui eft in -obicdis co-

,

comparatis. Scd an

ecia fubiedliuc in creatura

Jjc

includitp^fealiqnid, cui "formaliter rcpugnet infinitas:hoc pacct, vt fupr^in primarationc,vbi probatum cft , qu6d nulla pcrfcdio fimplicitcr includit pcr fc aliquid , cui rcpugnet perfcdtio

quod comparatio prxfupponit cxtrema cognita adu quando adhi comparat iila ad iriuiccm. Nifi

^Hfd.

fi

19

tuit.

,

Cemf»r»ti»

I.

talis

comparacio

fit

relationi

pliciter.

rationis

Tum

:

/ed int tUigere d\winVim cft

quia

,

Tum, quia eft

obicdtiformalitcrinfiniti cft

natum

perfcdlio fim-

aftus comprehenfiuus ,

quia

Jntclligi infinitaintcllcdionc}

iiuelligatur infinita

intcIlc(Skione

,

&

,

nifi

aiku

nulla po-

diuina crgo fi pcr fe hon inclurelpedlum adcxtra, crit ibi ex natura rci fic pacct ratio. Et tota litcra fcqucns vfque

teft eflc nifi

&

tfi

obicdum fnfi- ^"^"*^

crgo non pcrfedc comprchendicur

dit

lutttUger»

dimnum

;

ad d^eciarationcm

quarti

termini

,

clara

cft

nec indigct alia cxpofitionc tota cnim dependct ex fuperius dcclaratis in quatuor ra:

lionibus'.

comparata?Dico,quc)d

S

H O

C

L

V

I

M.

Explicat hic tefminum \XMXic^\z.x\\x%^ quomodo duplicittYfumitur-poJitiueyidelt^quaneft midtum inter altqua , dr negatitie ^ideft ^ quodmagU exdudit media , quam aliud, vtin cxemplU patet. Epiiogat do6lrinam datam de quatuorterminis qutgfttonii'.

do ipftim pro

refolutione attcndendiim ejt

citini

ad dtiplicem diftincltomm datamydct^z:iiX.\iX\&

immediatiori.

DE

quod

Quarco termino

,

*

fcilicet immediatius^ efl

diftinguentlum, quia dicitur im>

funi

&

ip-

non mcdid

mcdiatius aliquid duplfciter vel ita qu6d ipfum fit medium ihter primum, fit vhiraum, & tunc efl immediatius pofitiue- Vel iCa quod inter ipfum,&: primiim nort inter illa, lit medium,aut pauciora fuit mcdia, quam inter tertium primum, &: fic eft imrnc- tamen ma:

&

diatius negatiue.

Exemplum

gis

fuperficies cft immediatior fubftantia:,

cxclu-

quamcolor: ditur mcita quod habet ratiOnem mcdij pofitiu^ inter illa :fed rifibilc cft immediatiushodiuniinter mini, quam color ncgatiue. Non enim mcdiac intcrilia cxtrcma pofitiufe,fcd ipfum &c magis ejccluditiir medium incer homincm; &rifibilc,quam intcrhominem^-S^: co- primum lorem vt fic brcuicer dicatur cfTc immcdiatius pofitiue , quod tanquam medium qua inter intcr extrema includitur:& illud immediacius dicatur negatiue , vbi aliquid can- aliud Sc :

:

quam medium PofTct

autcm

alio

quia immediatius,

do autcm non

primum 8c

tnagisexcluditur.

modo diftingui de

tunc

immediatiori

,

&:

rationem

& minus immediatum, vel mediatiusnon funt finc otdine. Or-

diftinftio immedtattonis

•

fed quia hic non quiacntur,

vcrorumquc ab

imracdiatiui

cft

immcdia"us negatiu^.

efrentia,ide6 ifta dehoci.d.,

non tradatur ad pracfcns fcd qualifcunquc fic diftin£bio cfvcl vtrorumque ab effenda , fecundum ifta dicecur,quod :

fentialium a notionalibus fic

fccundum rem

videtur pofTc intclligi finc diftindionc

qualis cft diftinftib cfTcntialiuin a notionalibus, vel

iftorum

,

&d.l.!J,J,

,

ipfi eflTenciac,

^Mzaefenti^lej & notionale,

W.4I.

& d.

ti.n.iyi6

B

4

Quodlibet

10 tpiWatio didloiiun.

^"qwc rccoUigendo de ifto primo articulo , ejfentia eft illud , ad quod fic eorum notionale func illa , quorum comparatio , quorum quaeritur ordo effemtde autcm quxritur ordo in comparatione ad cflenciam dc immediationc autcm iftorum ad

&

:

:

illud

primum

cft quatftio &: principalitcr rcquiritur

,

diftindio pofita in hoc articulo tiali taliseft

ius

:

:

proptcr folutioncra

,

vna dc ejfeniiali, aliade

,

duplcx

Prima dc ejfen^,

immediatiori.

mcre ad intra, alicuSccunda de immediatiori talis eft, quod aliquid dicitur cfTe imita quod ipfum ponitur mediura. Aliquidpriuatiuc, ita fciliccc

alicuius cfrcntialis ratio, fiue a£tualicastotalis,eft

autcm ad cxtra.

mediarius pofitiue

,

quodnon requiritur medium aliquod cremum, &primum.

inter ipfum, &:

primum

,

ficut

j

intcraliudcx-

COMMENTAKiyS. a T^EcjHartotet^mint) ,fciUcetimmt6.hn\i%iJi V_y dtflinguendum , quia dicitur immediattw

..

Vel quod Jit mediurn inter vltimum. Exemplum/uperficies eft

Jmmediaeius fliquid dupltciter.

primum

dicitur nli-

,

&

quam

quiddufUfi- immediarior" fubftantia: '""'

color

,

ira

quod

habet rationcm medij poficiui inter illa. Secund6 dicitur immediatitts negatiuc ex hoc, quod

ipfum

inter

& primum

,

pauciora funt mcdia,

Zxem^hm.

mum mini

jmmedtattui

exemplum ,

quam

illa

intcr

hominem,&

cft,

quam

iertium,& pri-

immcdiatius ho-

Non enimmediat

magis excluditurmedium

poficiuc,fed

rifibile,quam intcr

homincm,

Et brcuitcr iramcdiatius poficiuc

colorcm.

quod

medium, auc

fit

inter

rifibile eft

color ncgatiue.

intcr

^

,

non

inchidit

tanquam mcdium

intcr extre-

ma,&: immcdiatius negatiu^ cft vbi aUquid tan^uam medium magis cxcluditur. £t dicirur im-

S Prima

conclitjio

H O

C

mcdiatius pofitiue, fe

primo

,

qiiia

tertium non poflc inef

puta color fubllantis

cnim recipitur color

nin mediante

in fuperficie,

quim

in fub-

Immediatius negatiuc , quando ibinon immtdiAtim

ftantia.

rcquiritur rtiedium vt ratio recipiendi, fed dici- negatiui tur immcdiatius per carentiam plurium

,

quia J*'^*

hominem , & fifibile plura exciudunrur, quam intcr hominem , & colorem. patet, quia intcr

rifibilc fic

ineft

nihii mediat,

immediatc homini, qu6d fortc

fahem vt

ratio rcceptiui, ita

quod

immediatc recipiaturin aliquoahoab homine, color vcr
mincm

L

&

,

coloiera.

V

1

M.

nullum rationale efi ejfentictprimo modo immediatita

,

,

fuperficie,qux cft ratio recipiendi colorcmjprius

alicjuo ejfentiali^

alioquiu effentiale non pojfet incjfe nift fr^fuppofito notionali. Secunda cenclujto. Ejfentiali ade.xlra aliqitod notionalc esiimmediatii*s fecundo modo^ quiahoc conuenit ejfentidtcx na-

Omni notionalieli aliquodeffentiale immediatimefPrimOyquiafimemoriafiecundarealiterJtfferreta^icttcimme-

txra reii illudnon. Tertia conclufio.

fentia vtroque modo. diatior effet i^ft

produffiua,

Codufio

I

npx E Sccundo arciculo b J

no'

Sccundo ypotentiaimmediatm eFi eJfenti
efh talis aclie^

eiiif

velfupponit illam,

dico cres conclufioncs, quarum duac funt brcucs,

ccrcia

7principalis.

Prima

NhUu

quam ^[ccxc.

^ cfTe notionale

cft ifta

:

nuUum

notionale cft immediacius

ipfi

cffcncix diuina: aliquo

hoc loquendo dc immcdiacione primo modo. Hoc probacur fic:Quod ttonaleme^^ jmmcdiacius primo noncxccdicur a ccrcio , cum ficpcr fc mcdium inccr ipfum &cercium:fed omne effcncialc excedic quodcunque nocionalc, quia cf(itiui efie- primum, tia vllo ef- fcuciale cft communc cribus nocionale vcro non ergo, &c. fmtiali. Sccunda conclufio cft calis omni efTentiali includcnce rcfpcdumadcxcraimcft efTentix aliquod notionale , & hoc loquendo de immcdiate fccundo mediacius Cq modo. Hoc probatur, quia tale efTcntiale non conuenit ipfi Deo, nifi pcr operatioNotionale nem intcllcclus comparantis ad extra notionaie autcm conucnic efrentiae cx natura negatine rci abfquc omni comparatione intcUcdus ad cxtra:crgo rcquiricur mcdium inccr ef^uandoque fentiam , &nocionale, quam incer cfrenciam, &; efrcntialc , vbi neccflTario mcdiac cffentiali, ic

:

:

:

C

\

:

,

ZfuT7r- *^"' ^elnialf ip-

ftejfmia.

intclleaus.

Tcrtia conclufio eft. c omni notionali eft aliquod efrcncialc immcdiacius efTencijB vcroquc modo immcdiacionis. Hoc probacur dupliciccr. Primo fic Qualis ordo ^ pcrfcrealis efTec inccr aliqua , Ci cfrcnt diftinda rcaliccr, calis pcr fe crdocft,inccr :

corrcfpondcns illi diftindioni, quam habenc, vc pocc racionis, fi diftidguantulr , racionc,& hoc fiuc racionc fumpca cx patce rci,fiue mcri caufaca pcr adCi inccUeftus.

illa

Nunc

'^-

Qu^ftio Niinc autem,

21

I.

cflct diftindio realis incer ida, fcillfccc eJfe»tta^memorid perfe^f/t^ BC di-

fi

^'"°^' '* ^^^

^ ^emoriaeflec pcrfe inordine rcali immcdiaciQripfi eflentix, quam diatfo^ ^(_ quocunqaemodo fic difliindio inceriila,eo raodoeft immcdiatio feiuix.qua crgo , correfpondens. Maior probaturapoft:eriori,fiq: Vbieft diftindio rationis,fiue vno diccre. modo, fiuealio, accipiendor4r/o«f»»: ibi concludimusordincmfic din-imSlorumcx

cere perfefhim

diccre

&

-^

hoc, quod

illa fic

diftinda habercnc caiembrdincm realcm, vbicflcnc diltiiicta

realitcr.

Sccundo probacur a priori maior ^ Per fe ordincm incclligo , qui eft.cx pcr fc racxcrcmorum & hoc accipicndo ftr fc rntioncm eflcntialemnuequidicatiuam, non dcnominando illud , cuius cft ratio adfj^ in rc velin intelleftu, (i quidem illud, quod indifFcrenccr potcft haberc vtrun^ue effe., vidctur habcre rationcm a\. Detcrquiditatiuam intelligibilem non t determinando ad hoc, vel illud cfje. Ex hoc patcc minatam maior. Nam vb>i mancc pcr fe ratio fimilis ordfnis, ibi manetfimihs ordo , fed in iftis v''' '^ctcr"^'"^f^"^diftindis in tali vel in tali e(fe.^ manec pcr fe cadem ratio confimihs ordinis, quia ratio quidicaciua o^ , & ratio quidicaciua B ergo , &:c. non enim efe in incellcdu dac

jj.

:

cionibus

:

,

,

,

-.

ipfi

e^

r.itioncm quidicariuam. Minorpatct,quiafiil!aibipofica,eflrenc rcahccrdi-

ftinda, eflec calis ordo rcalis quod quia eflct cflentia, natura intcllcdualis perfcfta, ideo haberct intcl!c6lum pcrfe6luni,&: vlterius haberct, vel habere poflet obiedura ,

r.du intelhgibile proportionabilitcr

j^^j^^^j.-

Et vlcra; ideo cflct, vel efle pofliet r,t:ikG.i memoria perfccta. Namhxccftratio mcmcria:pcrfedJe,intelledus habensobic- quidert? clumintclligibilc proportionacum aclu fibi prsefcns. Etex hoc vlteriuS; fi ipfaeffet, vel cffe poffct fuppofito habcnti ea perfedc principiUm exprimendi, ergo cxprimeret, vcl cxprimerc poflct notitiam dcclaratiuam corrcfpondentcm ilii mcmoria:; p nunc autem primumnotionalc,faItcmquodincluditprimum rerpeftum pofitiuum nocionale ad aliquam perfonam,eft duere; ergo primum notionale habet eflcntialc aliquod im- gft dicere. mediatius eircntiie vtroque modo, Sc per confcciuens quodcunquc aliud notionale. fibi pr.^fcns.

.

Sicut autem argutum eft de memoria

cbic^bo

fibi praElcntc

& a£l:u

& dicerc

,

fimiliter poflet argui

dc voluntate 6C

fpirandi.

Secundo ad idcm fic f EfTentia: immediatior eft pocencia,quam a£tio rcaliccr profccundum illampotcntiam. Omncautcm notionalc eft adio produ<5l:iua :

duiStiua

fccundijm aliquam potcntiam in nacura diuina, vel fgpponens illam quia eft produftio alicuius fuppofici , vel fupponcns produ£kioncm omnis aurem talis aftio efl aUcuius potcnciae qux habct rationem efTentialis , vcl quia eft ipfius incelledus,vel :

:

,

quiacft ipfius voluncacis, crgo

&:c.

,

quancum ad iftum arciculum paccc quod cffenciali ad extra notionale nc-;' cft immediatius fccundo modo. Nullc auccm effcntiaU eft aliquid notionaleim- Nu mediacius vcroque modo, quolibccauccm nocionah cft aliquod cffenciale adincra """a'<^ eft "'""^'^"'*''immcdiacius vcroquemodo, quia falcemincclleftuseftimmediacior, quam ^;<:w ' tiiis vrroq; n ^i. o^ quod elcpruTium nocionalc:oC icapcr coniequensquocunquenociona;i: voluncas modovllo cciam immedi.uior cft ip(o /j/irarc^ & pcr confequens quocunque pcrtincnte ad pro- dlcntialj. Sic igicLir

,

IJ ii

,

•

\

/-

.

I

.

,

ccflioncm Spiritus fuidi.

MME N

C 35-

o

T^ E fecitrido articttlo principali. Dico tres X-J condufiones. Ec nota ,qu6d immediatius primo non cxceditur a uipponic (ccundum , fequirur cconuerfo

go

,

tercio

,

& non cconcra, idco non

albedo ineft

quancicas neccfTaricl) ineft

eftec

inc(Te

quod

,

,

&

llibftantiar,cr-

fed

non

(equitur

, crgo albcdo Si ergo noriomcdiura pofitiue,elTenciale non poflct

qu.incit.as incfl

nalc

quia certium pras-

:

nid pr.Tfuppolito notionali

,

Yt medio,

cft falfum,

Setmda

co^/clufi'j.

OmnieJfentiali,&cc.

Sed occurrunt aiiquaidifficulcaccs.Primo circa hoc quod dicic,qu6d »«//«»» wf/(W/i/f efiim-

T

%l F S.

^

tionis

,

&

pcrfonis

,

refpedlus eft neceflario poftcrior

talis

quia omnis produftio ad excra

.

priecaces hypoftacicac func

diuina,qua: eft

vc pacec a

Dodore

licct dubicatiuc

An

picur pro re(|)cdu ad excra

,

vc

pro nunc acci-

rcfpcdus crca-

cxprcfsc in tertio, dtfi.i.

de hoc loquatur j« ^nwo

iS.

elTcnciale ad cxcra

in eiremia

prietatum pcrfonalium , vt patcc a Doftorc/a primo, diji.i. par. i.^.i. difi.^.<jujefi.i.dt{}.i6.& i8. Et ralcs propriecaces funi enticaccs pofiiiuc,

Tertio fuppono,

Primo

immediare

immediatum fundamentum pro-

Hoc non aliqua.

fiue

ifiuc

fneduitiiu pofitiue aliijHO ejfentiali tpfi ejfentia.

videcurcx didis Dodoris fupponcndo

,

fecundumquid de necefficacc prajfupponic, produdione ad incri,vc excac probacum 4 Dodore in fecHndo,diJl.i .tju.i Et vide qua: ibi expofui. Secundo fuppono, quod pro-

fimpliciter,

,

cj.i.

difi,

perfbna dicat poficiuum annegacionem.

quod

etfi cfrcnciale

ad excra

fit

communiiis nocionaIi,quia ipfiut) praedicacur dc oitini perfona , non auccm xiocionale» Ci tamen accipiarur

II

Quodlibet. ccmmmiiu ,

aifciphcur

quo non

\

{ubr:ftendi confcqitemia CDinitJiniiiis

bcn^

qiiia

,

,

coniiercituc

notionale uoteft dici

feqiiitnr

cncntialead

,

<:xtr^cft, igitur notionale aci intra cft.non

econ-

Et

ipfius.

Tum

ad extra.

eriam

qiiia paternitas in

,

prius ineft eiTentia: diuina:

ad cxrrh

,

quam

,

rcfpe-

vr conceditur a

&

& intrin{ccc,& aliud & intrinfccc, & ex natura

realirer altcri cx natura rci,

non

id>.m rcaliter,

cft

cxtremoram,qaod cft idem, eft immcdiatias poquod npn tn.C\c idem:patet, quia non idem realitcr non potcft eflc immcdiarius co, qaod eft idem realitcr. ScH paternitas propter infinita^em •cftentix diuinaeeft idem realitcf,

iltiuc illo,

&

ex natura propria cilcntix tra

:

&

non

fi

,

lid rcfpcftus ad ex-

ab

pofTit feparari

eircntia diuina

,

faltem aliqais tamen non dicicur idem realitcr edentix, quiiitalis infcparabilitas non cft cx na-

turacxtremorum

vcl altcrius cxtrcmi, fedtan-

,

i^im cft ab eXtrin(cco

,

fcilicct a

caufa necclTatio

caunmrc talcm refpedum.vt patct

Dodorei-^

3

fecu>]d9. dift.i

Secando dabitatur

fecundam conclu-

circa

fionem, qaia vidcturqaod ellcntialc ad cxtri fic imiTKcliatias cflentia: djuinat notionali, loquedo

dc immecHate fccundo modo.Tum pcrracioncs, quas fcci fuper fecundo Do£tous'dift.i.(j.i.art.i. probando quod produd^io ad excra fecundum ^uid eftpriorprodudione ad nts vidc.

Tum,

nullum

fiorionaltelfet

quas racio-

intra,

quia pofito per impoflibile.quod

,quia&Philofophi hoc

primam cauperfc£tiffimum cx nacura rei,

cxprefs^ negauerunt,fed pofuerunt

(am

cflc

vnum

ejis

& fingulariffimum in pluribus

,

vt patct a

Et tunc

locis.

,

ponetetur cantiim

polFct produccrc ad cx-

abloIutumDei,adhuc tri

fi

Do£korc inprimo

etiam pcr impoffibilc circunfcripta produ-

ftione ad intri di.i-ej.i. art. 1.

,

vt patet a Do(5lore >» fecut-.do,

crgo

talis

rcfpcilus polTet incirc

priefappofita,

lc .ndcxtrk,

cimfcripco

circurifcrtpto notiOnah'

,

talc ellcn-

medium ,

intcr

qcia vt

fic

,

intclligatur,

fi

& encntia-

inter cllentiaro,

quodper

impoffibile nocionali cir-

talc eflentialc niiilo

,

:

,

modo

poflct in-

negaturquia per impoffi-

omni prcxluclioite ad intra , circunfcripta adhuc Deus pofset producerc aliquid adcxtra, non tantiim in cfse fccundum «^uid , ted ctiam in efsc fimplicitcr vt paccc a Doftore in fecundo, difl. i.ej.i. Si vcro incelligacur quod de fadlo mcdium, non tamcn neccfsario requifitum,concedojfed hoc non eft concra Dodlorcm quia cJmcum loquicur dctnedio primo modo non fccundo modo. Et fimiliccrconcedo, qu©dpacernit.-is incft priiis ellcntix diuinx

extra

hoc

,quam

efsentialc

dicitur immcdiatior pofitiuc

.id

modo

prafcx-

medium pofitiuum , vt tertiufn non pofsit inefsc, tali mcdio non exiftente. Ad aliud quando dicicur quod patcrnitas cft idem rcalitcr cfscntiz diuina» cx natura cxtremorum vcl alterius cxtremi &quod efscntiale ad pofito, quia

non

teqniritur de ncceffitarc,vt

,

,

extra

eft fic

idcm

:

totum conccda,

&

cum infercur, illud quod eft idem in primo modo cft immcdiatius poficiuc illo quod eft ;

idcm tantum fecundo modo.negatur, quia illud, quod cft fic idem, non dicitur immcdiatius , nifi requiratur

vtmcdium necefsarium modo quo

hoc patet euidentcr, quia rifibiidem realiter homini , & color non noh tamen dicimus rifibile efsc immcdiatius pofi^

prsecxpofui. Et le eft

tiue

:

quia per

,

circunfcripto

homini

cfse

fibilitatis

Ad

,

pofsibile

rifibili ,

,

impofsibilc,

vel

adhuc color pofsct in-

,

quia color non ineft rationc

fed tatione cOrpOris

rationcs fadlas pro fccundo dubio

eo

modo quo

funt in fecundo,

fblutas funt illae

dift. i. quaeft.i.

ri-

medi.inte fu-

,

,

,

folirc

quae

fadx

Et vidc quar

Ad fccundam

fpecialitcr dico

,

ibi

concedendo,

quod

patcrnitas intcr ellentia,

natura pofset haberc rcfpcftum ad cxtra ,

Ci

per pt)fsibile

,

nullum

cfsct notionalc,

fed taniiam hatura abfoluta fingularifsima, talis

Sed voco immediatius fefitiue; quod fic dc neccflitatc prius incft primo pofitiuc,fic qu6d

non

impoffibilc tcrtium incltc

mcdio

& illc

tali nattr-

Et ciiin infcrtur , ergo patcrnit.i9 immediatior ncgatiuc tali cfsentiali. Dico, quod fi incfsct paterhitas dc necefsitate cffct immediatior,quia fi ineft de ncccfsititc priias ra abfbluta. eft

medium

incft

,

& dc ncccfsitate plura media cxcludit,vc

rcquiratur vt principium formalc prOcJudbiuum rcfpedu tertij , fic quod eft omnino impoffibile

patet


Dodore in lecundo

produdum a principio fsrmali produdiuo, & hoc modo intcUedlus di-

&

immcdiatius

«iinus eft immcdiatior adlu intcUigertdi ipfi ef^

pto cfscntialc tale pofset incfsc

fentizdiuinz.Siue ponatur immediatius,.\i ratio formalis fic rccipicndi tcrtium , fic cft abfbluti

refponfio.

exiftcnte

tcrtium ineirc

,

,

nifi

& hoc

,

fiue illud

fit

impoffibile tcrtium incfsc ptimo

,

ipfb fecundo

^crpoffibilc, vel impoflibile circunfcripto,&

coior ineft fuperficiei,

7.

,

nisad extra) non

aliqua. Primt!),quod

artic. 1.

non

3

accipicndo ipfum profolo rcfpeflu ratio-

(

rcfpefkus cfsct immediarc fuhdatus in

ipfo

UeiM.

& eft entitas pofitiua, non tamcn propter

,

8c eircntialc ad cxtra dicitur immediacior, quia prius ineft , probatum cft in/ecundo, diji. i .^«. i

cft fimplicitec

illa

ergono-

infertur

non intcUigo lllud , primum, & tcrcium, &

per immtdiatius pofitiuc

pofitiuum

& cura vltimo

notaui.

tiale

jj^qJ gj^

his ergo patct rcfponfio

bile

illas

,

Ex

efsc efscnti* diuin.-c

tius,& prius efTcntiali^quoci per

non poflct inefrc. Refpondco prxmittcndo

impofTi-

Ad primam, conccdo omnia

mcdium

fic fit

pcrficic.

impoffibile

for-

i^atio

jioffibilc, vel

tionale eftimmediatius pofitiue

quod

immcdiatiusnotionalibus. Si tamcn Dodor hic intendatloqui, quod fic notionale eft immcdiafc pofnbilc, vcl

pcr

fi

taficumeft

fed cft immcdi.-ttuni re-

,

efset voluntas ,nulliim velle pofset cfTe

aliquo fuppofito.

Scozo iti fecnndo. poaijl.\. qn£ft.\. fi prius, crgo immcdiatius, fjiriuc, curn fir cntiras pofitiua. Tum,quia quando aliqua dao fic fe habcnt,-qaod vnum eft idc

*"'

non

bilc

obiediones.

6b;is

•Ad difficHlt*-

ccptiuum jii

fit

non

voUmt.-«

nJl

tliiiinis

^tjponfioits

nam

;

malis produccndi vellc

immediatiirs pofitiue aliquo cfTen-

tiali

VnhiHm

lantati

\\ei(o, vt pater. lilis pricriippofici^ Ieqiiitur,qn6cl

notionale

55.

,

.

.

fic

& a€tus volendi incft vO-

impofsibile,

non

vbifupra.

Et

fi,

pcr

incfset talis rtfpedus, inefsct

>

ex hoc apparcf, quod notionalc non ponitur pofitiuc

c CoHclufio tertia

Pro

quia

,

eft

,

ipfb circunfcri,

&

^xc

patct

&c.

intelligcntia maioris

jg fuppono

aliqu.1i

Prim6, qu6d ratio tcrminorum non v.uiatur in fc, uec per hoc , quod vnus rcaliter diftinguitut ab

,

,,

QuzEftio ab alio , ncc per hoc, qu6d viius rcalitcr identificatur alteri , quia rationcs form.iles tcrminorum abftiahuntur ab idis conditionibus, quod

idcm

cft cire

rvaliter, vel diftingui rcaHtcr,

quodammodo

idem

accidit eis fic elle

&

vcl di-

,

habcret vcrius

ipfa alb>cdo

vidclicet pariete

quod

fimplicitcr illo,

ejfe

vt parics exiftit in (c

,

,

& illo,

nisquadiffcrt iiparictcvt eftinelIccognito,&c.

realiter ,

cft

diftinguanturcx rationibus tcr-

impofsibilc

quod duo

,

cum

ahj tcr-

primis,cx rationibus

terminorum rcahtcr non diftinguantur , aUter

non efscnt eiufdem

cum

rationis

in nobis inrelltdus

,

primis. Et

fic fi

& adus intelHgendi ex ra-

tionibus terminorum rcaHtcr diftinguuntur , in quocunque crunt, erunt realiter diftinda, ex rationibus termhionj,nifi aliud addatur,&

quo erunt reahtcr,diftin6l:a &

inaU-

fi

in alio reaiiter ide,

led ibla ratione dift!nda,crit propter aliquid aHud

formalcm rationem terminorum , 5c

praeter

fic

in nobisaclus inteUigendi eft rcalitcr diftindlus,

quia

verc produdus

eft

& vhra

,

quia

cft

inin-

,&

formaUtcr finito, cui vtfic, Tcpugnat haberc opcrationempropriam eandem teUetiu hraitato

reaUter , quia omnis operatio finita,& limi-

fibi

corrcipontiet

fibi

pundus ,

cui vt

fic

,

quod non

liter .aliquid

repugnat habere formafit

realiter

idem

patct

:

quia aliterefset perfedibiUs, quod rcpugnat in-

quod quado duo termini ex rationibus formahbus fic fc

finito intenfiuc. Tcrtio przefuppono,

habet,qu6d vnusnecefsario prsfupponit alium, vel in ratione priiKipij fomiahs produdliui, ficut nccefsario , & adxquatc ,eft fimplicitcr impoffibile , quod fecundus terminus fir, nifi a primo, vcl a fupjilente perfecflc viccm illius primi, vel quod pra:fupponat in ratione principij immediatc rcccpcuii

,

quod

ira

fit

cxigat

primum terminum

vbicunque

,

fimiles

termini, fiuetcrmini eiiifdcm rationis rcperiuntur

,

de necefsitatc talcm ordinem habcbunt,

quod fecundus prscxigct primum ter diftingauntur

,

,

& vbi reali& vbi

rcalitcr prajcxigunt

,

ratione tantilm diftinguuntur, fecundus praeexi-

primum fecundum rationcm , & fimpUciter todem modo quo diftingauntur, vnusprxcgit

,

xigitaUum

,

quia

taiis

ordo confcqucns de ne-

extrcmorum , nunquam vatiatur pcr quodcunquc poftcrius , puta pcr reaicm identitatcra. £t fic patet ilia maior Dodoris. d Ncc ifta raaior inuenitut habere inftantiam, hifi fortc in a!iquo,quod non eft ad propofitum,

ceisitate entitatcm

&c.

id eft,

licct propter reuerentiam tanti viri non intendam contradicere , videtur tamen hic nou euacuare inftantiam Dodoris quia compatatio tantum fit inter diftinfta realiter , & diftincia tatione,id cft,qu6d qualis ordo eft inter >4,& B,

vbi realiter diftinguuntur

talis cft

,

&5

vbi -^

tantum ratione diftinguuntur. Ideo

alij

expo-

qu6d Dodor cum 6\c\x./iififorquod fi poftec dari talis cafus, vbi

nentes dixerunt te

,

&c.

id eft,

A i&cB\n A, rct

in

reali diftindlionc, 'B, cfset poftcrior

& in rainori diftindione

bent

ejfe

\cnus reffe

A in

«jjTf

hahabe-

id cft, vi tantu

ipfij Ay non curo.

cognito,& cciam

vci ipfo B, in

effe rcaii ,

,

intciicifiu diuino,/^

cognitura in

effe reali

,

Exempium

efsct ad propofitum , quia Bxneffe eognito non habcrct ordinCm poftcrioris ad

A

vt ad prius in

fct pofterius fi

effe

Ipib

B habct

iiabebic iimile

&

tamcn B in r//e efvt reaiitcr diftindum ab A. Sed cafus eft impoflibiiis, cogriito

pofterius

A

sW

ceflltate,

S>cB

,

,

effe

A

in eife reaU

m minori

de ne-

diftindione

Aliqni tamen textus ha-

e^e.

&

bent illam litcram extra iiteram Dodoxis fic non pertincbit quouis modo ad propofi-

tum. maior apriori, Perfe iliud vtrunque ejfe vidctuc haberc rationcm quiditatiuam inteiligibiiera, non dererminando ad hop, vcl iilud efe , litcra fequens eft clara vfquc ibi Secundo ad idemfic. Secundoprobatur

e

ordinem

intelligo

illa

f

^

&c. Siquidem

,

&

impofiiibilcfecundum

teiniinum pofte iii aliquo recipi, nifi immcdiatc rccipiatur in primo; vel qtlod alio modo ptx-

pofterita

eft

Et

quia

,

nifi forte in di-

,

quod

ficutalbedo in diftinftione minori,(cilic'ct ratio-

intclledbus eft fimplicitcrillimitatus,&formaiiter infinitus

ibi

illud

altquo in diftinttione minori haberet,

rcaUs cxiftcntias,

&

id eft, ailjcdine reaiitcr

,

Vei nat pimdus

exiftente.

accidens,& forte quahtasabfoluta, vt infra patcbit, ^«
tMiftarum,

diftindionc minori,

inuicem

mini eiufdem rationis

Txfefitio

iiio eft pofterior paricte, in

qua differuntinf/7«cognitoin intelfedludiuino,

ftinilione reali,

minorum

fMorumd.im

id eft.ficut albedo in parietercaiireidiftindlaab

enim quod homo reaUter diftinguatur a rilibilitate , adhuc ftac pcrfe€i:ifsima ratio, t.im hominis,quam rifibilitatis, ficut& modo ftat cuni perfeda identitate reali vtriuiqHC. Sccundo prcEruppono , quod fi duo termini ad ftingui. Pofito

35.

^3

i.

•

Secunda ratio principaiis ad probandum tam pofitiuc,

aliquid circntiaie cfTe immcdiatius

quam

negatiue ipfb notionali

hoc, quia circntiK

cft

:

& ratio. ftat in

iramediatior potentia.qui

produdiua , ( quat dicituc rcaliter produdiua , vcl quia tcrminatur ad re.Tiiter produdum, vclquia eft via intcr producens,& pro-

aftio reaiiter

dudura

,

qux

rcaHrer diftinguuntnr ) fecundiim

iilam potentiam

:

omne

autcra notionalc

eft

a-

produdiua fecundiim aiiquam potentiara natura diuina , vei fupponcns illam , quia cft

(k\Q in

quod dicir, qu6d omne notionale eft aUio produHiua fecunditm ahquam potentiam , debct ianc intcUigi,

prodiidlio aiicuius fuppofiti.ergo.Et

quia filiitionon tio pafHua

,

nec

eft

adio ptoduftiua,nec

fimiliter paternitas

qui

fpira

vt fic

& illud fufticienter exciuditur

non dicitur aftio produdiua. Dico quod adio produdiua , q«x in propofiro ^nioproJK' accipitur tantura pro adione rcfpcdus , potcft ^""^M'fl<>

iftam

duplicitcr inteUigi, fcilicet vel formaliier

per cxceptionem inmaiori fic:^4/« eftordo realU, talii, Qr mttonu, nififorts in di(iini}io»e reali , illHd^Hod eftpefteriui alicjuo , in diftinllione (\

.iddatur

rninori haberet verius ejfe

&c.

illo,

d; tllo,quod ftbi cor"

ab aliquibus exccllentiilimis Scotiftis fic exponitur ,nifi fortc indiftinftione rcnli id.quod eft pofterius aliquo,(& fiat hic pundlus) in diftindione minori haberct refiondet,

Vfiiius clle illo

Ifta litcra

,

& iiio

quod

fibi

correfpondec.

vltiraate abftrada

confcquutiui. Ptimo

,

vcl fj/LT""^*

modo generatio

adiua dicitur formalitcr adio,fiue produdio. Sccundo generatio pafllua dicitur adlio produdiua contomitanter, eo quod feqnitur ad adioncmprodudiuara formaliter. Primo raodo eft fecundiam aiiquara potentiam , id eft, quod eft adu; alicuius potentix

,

& accipit hic potentiam non

fbrtnaUtei pro refpeda

,

Cc
fundam«ntalitcr, ^ucsi

'

Quodlibet.

24

puta pro intellcftu vd volimtate , vel fupponit illam, quia eft produdtio alicuius fuppofui,quod uoceft dupUcicer intcUigi, vel quia eft aftus fuppofiti pioducentis , vcl quia tcrminatut ad ali,

fiippofitum piodudbum.

quud .

. '

Et loquicur hic Dodlor dubitatiuc, quia hic fit tantum ipfius , ,

fcccundcf.

mcmorix cnim quod

Sufficit

iwcelTicacc praefupponic po-

eft inconiicniens, fed

in

2.

cjttaft.

Tum

dcbet rcferri ad

adionem

qux eft pcrfcftio eflcntiaquod omnc notionale praefupponat

fequicur

Refpondco , quod fccus

dicicur dc parcrnicacc

,

vtroqucmodo. hoc nihil cft,

tancum eft difleicncia racionis.Concrctum , cnim & abftradum fiinc penicus idem prxcer omnc opus intcllcdns , vt paiet a Doibi

Clorc tn prmoydtftinil.i.. farte

i. cji^xft.i. dij}. 8.

ejfe

quod diquiditatiuum conucnic rci, non dcin hoc,

terminando,neque ad ejfe \n !inel!e(flu,neque ad Dijficultates not»adicum *|^ cxcraintclleilum, quia fi infendit liocetiam tarumreffo- comparando ad inccl!eduin diuinum , vidctur fibicontradiccrc

,

quia ip(e vu!t

tn primo.difl.l.

^».4.qu6d omnia obieda fccundada tantum habeantc/c pcr aftum intclledltis diuini, itaqu6d ante adum illum efft habcnt. Hoc idem dicit

&

&

diffusc tndift 43. dift.iC contra Henricum in qnodlib. infecnndo , dtftinHione i. qutft. i.

&

& econtra,

Dco, quia

cft in

&inprimo,

ibi

dift.iZ.

expofui.Et ideo gencratio adio

ibi

Etdehoc locis

,

&c. Guillemus

qax

vide

prxcipue

Pater primorigineeft beatns

:

ibi

,

Do-

& vidc

cft

prior

notaui in

dift.i

.

cju. i,

qham generet

filium,

Ocham in prologo, quxft.

prfnci-

,

&c. Prim6 arguit , quia non femper eft fimilis ordo in rebus , in conccptibus correfponden-

&

ficut

homo, & albedo ordinantur & accidens non tamen or-

Exemplum

tibus.

obieftum

,

,

fic

,

dinantur conceptus correfpohdentcs. Similiter

num

& animal

, fi

diftingucrentur rcalitcr, v-

&

&

neutrum aliud aftus, dc altero prxdicabile in primo modo , fed tantum in fccundo modo,ncc vnum clTet dc inefset potcntia

,

cfset

telledu alterius

,

&

diftinguuntur realiter

tamen vbi modo non fed tantum rationc,non

,

habent ordinem talcm , quia vnum prxdicatur de altero, non fccundo modo , fcd primo modo. Eodcm modo eft de cntc , Dco, quod Ci di-

&

vnum eflct vere potentia, &tamen non eft ita mod6 vbi di-

ftingucrentur realiter,

& aliud adtus,

ffinguuntur ratione. Similiccrfi Deus

& Deitas

,

diftinguercntur rcaliccr,vnum eflet pcrfc(flius,&

14.

quod Dodor loquicur

hic

aliud impcrfedlius, nec alterum de altero prxdi-

dc ejfe quiditaciuoformaliccr.non originaciuci bcnc verumeft quod cale ejfc canium originatur .\\} adu intelle«51:us diuini. Et hoc eciam appatet, quod ejfe quiditatiuum hominis noneft ejfe co-

hoc cflc hoc, taconceptusnon fic ordinantur. Etidco ex ordine rcrum , vel de fado, vel de poffibili, non cx ordine rerum pofita pofitionc impoflfi-

Dico brcuitcr

gnitum , quia vt ledu diuino, fcd incellcdlum a

,

fic

,

tantum habct

tali effe

ejfe

prxfcindic

eft e(fe, vt

in intel-

fecundum

&

caretur prxdicarionc diccntc

men

ifti

includcntc contradidlionem , dcbet accipi

bili

ordo conccptuum, Non crgo ctiam in cft fcmper confimilis ordo inter res ,

illo cafii

& concc-

cognito.

Secundo dubitatui in lioc , quod dicit, quod fc ordo aliquorum, puta pofterioris,& prioris eflcntialiter , accipitur fccundum efrc quiditatiuum cxttemorum. Siintclligitur, qu6dta!is ordo includatur quiditaciuc in cxcremis,hocnon

ptus, vel rationes. Patct etiam falfitas illiuspro-

poceft eise, quia cunc relacio includerctur quidi-

ferioris,

pet

tatiu^ in entc abfoluto.Si vero intc!!igitiir,qu6d elle prius quiditatiuc includitur in entitate, quae

dicitur prior eirentialitcr rius

,

,

& fimilitcrcfsc poftc-

hoc non vidctur, quia prius

cft in fe

qui-

pofitionis

homo fct

in intcllcftu

,

vel extra

intcUc-

Tcrti6 dubitatur in hoc , quod dicit, qu6d , accipiendo pafliuc , vt

aliqua adio produftiua

cxpofui

,

prxfupponat produdioncm aftiuam,

iino magis vidccur ccontra.

Tum,

quia vult ipfc

corpus, animal,

homo, & ifte non eC-

,

,

& inferius,quiafi-

iuter res

& fupcrioris, & tamen

non

eft

ordo incon-

inter iftos

,

,

fcrius,

fito,

ejfe

fi

ceptus cft ordo inferioris & fuperioris. Eodcm modo de cnte, & Deo, quia modo habenc ordincm ifti conceptus fccundum fupcrius & in-

ncm.

habcnt dlum.

quia

ordo fccundtim fuperius

quod ordo talis confequitur naturam cxtremorum praccisc confideratorum fccundum ejfs quiditatiuum , &c non prout talia extrcma ,

,

diftingueicntur realitcr, interea

,

cut alias declarabitur

ditas talis,quam dicatur prior, vel poftcrior.Di-

co crgo

^'

iinprobarc nititur hanc propofitionemjvi- ofinSo OchA delicct : Giuulis eft ordo inter diftin£ta realiter, centr* Scot.

pali

homo,

3.

Scd occurrit dubium, primo

in

& poftca

,

tatio aftio eft conftitutiua Patris, vt patct a

&.oxe infra, qmft.^.

,

aliquid eflcMiialc.v: immcdiatius

dtft.i.

perfonz confticuuntiiT per rclationes,quia genc-

primo in pluribus

quitft.

quia inftcmda,

caufx.

produftiuam foima!it€r.Dicitergo,ex quo adio pafliua pr.-cfupponic dc necefllitace atStiuam fornialitcr, iScatfliua formaliter, deneceflicace prx-

cit,qu6d

,

imo cxprefsc dicit infecundo, dflinil.i.quitft.i. qu6d prior cft relpcdlus caufaci, quam rcfpeilus

faltcm originc.

^Uift.

poft fequitftr

fequitur abfolutum in caufato

,

qux

quia

,&

quod ad abfolutum

exprefsi dicit

vel fpiricio dc necedicate prifupponit adtioncm

Ec quoj

abfoluto

effe

produdionis,qux formalicer dicitur pro-

padiuara, fiue ad generacioncm pailiuam,vel fpitacionem pafliuam , quia omnis talis generacio,

fupponir potentinni

.

&

duclio refpedlus.

forma-

licer,patet,quia eiTct procefllis in infinitum,quod

H

ratur caufa,

itla

& in tali priori compa-

ente ablbluto produdo,

fequitur relatio caufaci ad caufam,

tie

,

:

lis,

contzz Henricum dc

.

rclatio creatuvx eft poftcriot

De hoc inferius.

modo poccft referti adadlioncm aftiuam

jtoni

qu6d

caufa

tentiam, vt aliquod abfolutum, Sequitur in licela, ibi Vel fupponens prodnilionem. Hoc nullo

A2,.

,

vel cciam poflTit clfc ipfius

fic, fiue fic

liue

ratitudine

•relatio

non detciminat an produdio fuppofiti

in primo, dift. y cfUifl ,^

& tamen tunc non habercnt talcmordi-

Addit dicens

,

qu6d

illo

cafu impofsibili po-

natura intcllcftualis perfeda,

&

intclledlus

&

accipetfedus fc habcrent ficut fubicdlum , dens ,quia cum illapofitio includat contradictionem , idc6 non oportet quod fit confimilis ordo nunc inter conceptus ; ncc oportct nunc quod vnum pofsit cfle mcdium concludcndi afi

Deus, &Deitas diftin-

gucicntur rcalitcr, vcl

includcrcnt diftinifta

liquid de aliquo

,

ficut

rcalitcr.

I

Qu^Bflio vniim

rcaliccr,

dium dcmonilrandi

modonon At. Rcfponjit

r*iimes Cch.%t>!.

ad

fubicdum medcrcIiquo,&: tameu

uidicate hominis:vc!

elTct pars alterins, vel

vnum

per confcqiieiis

altciius,(Sc

alitjuid

diftinda

ic et

cunquc mucuo

cft f\c.

talis

,

quod

tnr. Sicut

lcdum,

eftinter conceptus earum, fcd di-

ordo vbi fola ratwne dtftinguii-

talti eft

dicimus qualis

ordo inter

eft

intel-

intcUedus,

&^ aftijm intclligendi, vbi

&

,

vt fupra cxpofui Etfic

ordo inter aeft etiam

qualis cft

liquavbi realiter diftinguuntur,

t.ilis

vbi folarationediftingiuintur, &: ccontra,ftance fcmper racione formali tcrminoriuii , &' fic acci

•

qtiod

fic

idcm

homini , vcl diftindlum rcaliter.Nec talis ordo com-

dic animali

,

qut'

d

fic

rcnliter

quia idcm, vel diuerfum,fccl pra-cisc ex ratione quiditatiua tcrrpinorum. Sicuc pofito petit, vt

homini,& tantum homine (i vt rcahcerdi-

realitcr

,

nincla

quia hic orjo lumitur cx ratione

mantis tantiim accidentalicer, fequitur quod ralem ordincm habcbit , vbi rcaliter identificatur)

cum

propofuionis,& non debct infcrri quod conccptum intelicilus &: concep-

& quxro

Dico fecundo,

adlus intclligcndi.

,

habcc ordinem dcpendentis

nujlo

modo

varietur racio

terminorum cx hoc

,

,

,

& infor-

quidicatiua

quod tcrmini

funt

idcm

cntc,

Dico

rcalicer.

Ad

Deo

&

ab co quid incclligit per conceptu ? tut accipitur fowf/Jfwproadlu cocipicnJi quo aliquidconcipitur , hoc modo non eft ad propoiitum,quia

primo, qudd fi ponatur ens dc conceptu quiditatiuo Dei , qu6d ftacim fequitur quod vbi reali-

Dodlor non

ter diftinguuntar

&

accipit in propofitionc diftinfta ra-

re.iliter diftinitis

ejfe rcali

,

,

quia

etfi

dum

albedo dcpcndeac in

non

non dcpendec a cognicione paiiecis,vt paccc. Auc accipic conceptum pro re, vc concepca,(iuc vc

nis

:

modo

ncc etiam hoc

Dodor,quia etfi aibcdodepcndcat in ejfe leali aparietc&nara fit realiterincflc,tamen ejfe cognirum albedims , non dcpci-,dct aparietc in ejfe cognico, ncc vt fic> nata eft ineifc (ecundum rationem p.uieci habenti ejfe cognirnm. Aur ac-

quodam

ipfo

idolo fabricato per

ri,

vc.ilitcr

,

talis eft

vbi funt

cimdiim fuimi paricti

&

,

fj^f

,

idcm

rcaliccr

quia

ficut

quiditatiuum

,

nata

dependeri: rcaliterabco

ftinguuncur realicer,

fic fitnilicer

Ci

,

ejje

lioncm

quiditatiuum nata

incllc

,

cllet

cafus cft impbifibilis.

,

verbum prodttfhim

vltima

pnnnpium

,

tom.X

\\.

jit

fc

Jleritt i/f:

Deo

aliain inftantiam eft falfa

de

vt elfen-

Dco,& DeicatcDico,

imaginatio, fiipponendo

Deus enim,

&

quod

ide

Dcitas tan-

,

fiueenticace ficab-

patet inprimc,dtfi.t. patrc i. qudfiione

difiin.^.tjtt
&

x.ScdiJl. qHwta^

fcruaca racione quidicaciua

femper eflct talis ordo vbi guuntur, qualis cfTct vbi rentur.

Ex hispatct

Dico,qu6d terminorum , quod fola rationediftinrealitcr

diftingue-

rcfponfio ad vitimam in-

ftantiaml

L

I

V

M,

ergo

^^

(latim

efrmemoriam

^e^uia

memoria meaiat interejfentiam, dr dicere,

ipftu dicerc.

Scot. Opcr.

CCltplU:!

a6V'la)itate, luillu^ cGcepttis

tantum eft efientia patuit in primo arciculo.

nulla efi dijlinhio inter eftcntiam.,

omnis difiin^io rationis fequkurverbum

nntu

Eft

contra duas ratlones protertia condufioneimpugmtiones Henrici

hoc, quodante

fiec e/l

communic«-

quaji.y. Si taiT\en efient diftin(5la,&:c.

fi

H O

eft in

ftr.i(fl:a,vt

realiter,non cflec de

C

prior prioiicare

eft fimpliciter talc lali <7«o

ra-

hoc pofito.aliud iftorumfequeitcur,vcl fi diftin{X\\ realicer non ellec dc quiditate hominis , ecia

^dducit

quo

prima,

S

fit

&

&rc.

qwando non diftinguerentur

licct,

entis'»;>ofterior

,

Dico primo,quod Dico fecundo,qu0d ctiam

rralitec diftipgucrcntur

,

tnim conceptus

perfedio quiditatiua huius concreti De/«,quia Dcus efTct Dcitats Deus, fi Deitas non efret,Deus nihil efTct.Nam cuique ^«o ada;; quacc correfpondet aliquod tjftiod, vel ^iin, quod

di-

de animali,& homine

,

elfct toca

fe-

& dcpcnderc.

Ad aliam inftantiam

fic

tum rationedifTerunc. Et pofiro,per impolhbile, quod diftingucrentnrrealiterjadhuc nihil fcqui- tM (JUOnKlff tur contra Scotum quia hoc pofiro,ipla Deitas d'ffcraM

in aliquo fub-

fccundum

potencia, quia vt

cft in

diftinguatur i fcipfo,

iefto cancimi racionc diftinguercttir fccundiim

fintm

cns

vt ibi expofui.

Ad

eft ineflc

quando

,

quud

& di-

albedo

Deo

tia, vt

&• paricteni,vbi diftinguuntur

ftinguuntur fola ratione

,

cntis cft, quia vt fic

&

,

rationcm

variatur formalis ratio

cnim cficntia diuina dc perfcdinimaadualitatc,& jnpcifcaiflima exiftcncia, icaquud exiftentia cft dc quiditate Cius,vt fiipra patuir, &: in illo prio-

tis

fic propoficcpcus pro encitate conceptibili, tio Doi>oris debec incclligi,quia qualis eftordo

albcdmem

in pctcntia reali ad

eft

ncccfficate natuia: in

adiim incellcdus, vc eciam ipfc Ocham aliquadoaccipic.Et hoc fimilicermodononeft ad propoficum propoficionis , quia vnum idolum non lic dcpendcc ab alio,vc parer. Auc accipicurcon-

inccr

ens

4^

vbi fola rationc diftinguuntur fccun-

fic

partei.tj.i. Eft

in-

telligit

cipitur coftceptui pio

,

,

teiminorum. Dico fccundo , quodconccptuscntis nonpotcft poni circde quidicacc Dei, vccxpofui tnpnmo, difi.i, An

pula a paricce,Camcn cognitio albcdi-

habenccir//rcoenicum

aliam inftantiam de

Dcum,

tione pio conccpiibus coircipondcncibus rebus

4^.

fccundum effe quinon variatur per

&

talis fic inter

tum

quodcunque pofterii.s, fcquitur dc fado , qu6d

ratione diftinguaturab

quiditatiua terminoium, vt fupra expofui,& hic cft fcnfus

fe refpiciunt

"ditatiuum tcrminoru.ordotalis

quodalbedo fitidem

adlus inrcllige.idi realiter diftir.guunrur,talis eft aftus intc!|i"cndi fola ratione vbi intelledhis, diftjn^uuntur

vt realitcr diftinftumcf^

li

de quidicace hominis , edcc etiam vbi fun"^ idem realicer. Ec ratio iftorum cft , quia qus-

pollct ellc

Rcfpondco dnplicitcr. Piimojquod cafus illi funt dmnino impoDibiJcs, & ideoniiul fequitur contra propofitioncm. Dodtoris. Dico fccundo rcipondcudo ad fmgulas inftancias. Cimi dicit piiiiio dc hominc, 6c albcdine, &c. Dico, quod non intcUigit mer.tcm propofitionis,quia noh dfcic Doftor quod qualis ell ordo inrer rcaliter cit

i5

C

Dc

Quodlibec.

26 jlddiicH

,

)

.

DE

tcrtio g aTticulo inftatur contra iftas

conclufionc. Contraprima fic.Vbi

duas rationes

pofitas in i.art.

nonmanet eadem

ponere cundcm,vel confimilem fcd in diuinis , vbi iflorum

tet

:

Jiantias.

nicmoria^dicere., eft fola

vbi

ifta

diftindio rationis,

funt diftindaTcalitcr

:

pro

tertia

non opor-

ratio ordiuis

efifcntia

non manet eadem ratio ordinis

,

,

fcilicec

quse eft

ergo^ &<;.Probatio minoris,in creatura rationali ided

Hen.ar.xj rmmoriii prajcedit dtcere quia ipla eft principium dicendi

, non fic autem in Dco,loqucirdo dc memoria, vt mcmoria, fiue vt diftinfta ab efrentia,im6 ratio jirincipiani\\ emanationem perfonalcm,cft eiTcntia diuina fola fub ratlone efTentix, vt ei con:

JU&fl. &qHodl. 3 ^.j..if.m.

iungitur rcfpeftus realis.

f.14. fcilic.

prelfiuum

iani pio-

in

omnium

Vcrbo diuino

-Quod probatur

dupiiciter

Primd

:

fic

:

Verbum

cft

ex-

jlbruTn,qu3cinefrentia dtuinaquafiinuolut^ contincntur:creo

inteiligit

Deus quodcunque diftin^tc intelligic, ergo non ,

poteft

aUqualis diftindioadualis accipi in incclleftu diuinointerc{rentiam& memoriam praccedcns quodammodo produdionem Verbi. Primum probatur pcr Auguftin* 6. dc Trin. ca^. vU. vbi dicit , quod Vcrbum eft arsPatris , plena omnium rationum viuentium. h Itcm, diftinftio fecundum rarionem tion poteft efle nifi fecundum adum intelligcndi:in Dco autem primus ad^us intclligcndi eft principium emanationis vcr-

cum verbumproducitur naturalitcr adu naergo nullo aftu, quafi prarcedcntc produ^lioncm vcrbi potcft habcri diftindtio ad extra , vel ad intta. Ec fi qimatur ab cis, quomodo crgo Voluntas, fi nonpraefupponitur in Deo diftindio diftinguitur in Deoinccllcdus, produclionibus pcrfonarum ? bi fuppofitaproprictate peribnali

turali ipfius intcllcdiis

-,

:

&

:

&

&

Dicunt, quod pofitis illis produaionibus,^/^/V>«(?, drfpiratione^ hoc pcr fblam cflcntiam vt principium formalc rclpcdu vtriufque produdionis, poteft intellcdus diuinus comparare eas ad aliqua fimilia incrcaturis. Vni autem fimiiis cft produ•dio intcllcdus in crcatura : quia ipfa cft, nuUa projfuppofita, alteri fimilis cft produ-

dio

voluntatis :quia ipfa eft altcra praefuppofita

inccllcdus concipit

tra,

iftas

ic ita, ex tali comparatione ad exprodudiones vnam quifi intcliediis, aliamquafi :

&

:

propcer fimilitudinem iftarum adiftos aftus, &:propter iftudiftarum produftionum principium prodiittiuum , concepitintcllcctus fub rationc iftorum voluntatis

duorum

,

principioium

fcilicet intellcdrus Sc voluntatis.

Pcr hoc impeditur fccunnon habet rationem princifed ipfa cfi^entla & bcne conccditur quod eflentia , vt efifentia, fed non habetur pcr hoc, quod aliquod cfientiale,aliquomod© ,

memoria,vtmemoria,

da

ratio, quia

pij

rcfpectu diccrc

priorcft notionali

:

:

vel intcllcctus

,

:

diftinctum ab eflentia,eft immediacius,quam aliquod notionaie.

COMMENTARiyS. 47' Ofinio Htntifi

f«.

g

l^ E

Hic Dodor adducit

tertio articulo.

l^diias

rationes Henrici contra duas ra-

tioncs fadas pro tcrtia conclufionc. Contrapri-

quedUxj

mam

6,

fit finiilis

:

fic

arguit Henricus,

probando quod non

ordo inter memoriam diuinam,

gnere,quae ratione diftinguuntur

,

& gi

qualis eft in-

memoriam creatam , & dicere refpeflu vcrbi creati , qux realitcr diftinguuntur. Et tota ratio ftat in duobus , primo , quod memoria crcata icr

e(i

principium dicendi

,

fiuc

principium produ-

Sccundo , quod memdria mcmoria cftj& vt aliquid diftindum, ab eftcntia diuina non eft principium diccndi,

diuum

vcrbi creati.

diuina, vt

,

noncft principium produdiiuum Vcrbi diuini, per cdhfcqucns non eft fimilis ordo infiue

&

tet

mcmoriam,

& ditere, qualis eft inter memo& dicere creatum. Et quod me-

riam creatam , moriadiuina vt mcmoriacft, (qua: vt fic, incluobiedhim in ratione obicdVi ditintelleftum,

&

iion

principium diccndi, probat, quia intellepatcnius non habet crtcntiam diuinam prar-

fit

&US

icntcm in ratione obiedi Vt in

filio, fiuc

adu

intclligibilis, nifi

vt in Vcrbo, ficut patuit inpri-

mo,

dijl.

I

.^.i.Et

preffiuum

,

hoc probat; quia Verbii cft
fiuc declaratiuum

fentia diuina quafi inuolutc continentur

,

& pct

confequcns intelledus paternus nec cirentiam, ncc aliquid contentum in cllentia, nec .ndu.nee habitu intclligit anteprodudlioncm verbi.

Cum

ergo intcUeftus paternus non habcat elfcntiam dininam , nec aliquod contentum in eirentia vt obic6tum pra-fens in ratione obie(fli intclligibilis , nifi vt in Verbo, Sequitur quod me-

moria dit

tem

Patris vt

memoria

intellcdum patcrnum, tali

intclle^ui

)

(

qux

vc dixi inclu-

& eirentiam prxfcn-

pracexigit

ipfum Verbum

& pcr confcquens gignitionem Verbi. Et ficfcquitur

quod

eft

principium gignendi Veiium.

ScquituretJam,qu6d gignitio Verbi lit immediatior cflcntise diuinx quam memoria diuina vtmemoria. Et quod Verbum fir fic cxptcfliuu, &c. probat audoritatc Auguftini O-de Trin.cap. r/r. qui dicit quod Kerbum cfl ars Patris flenH

ommurn rationum viuentium. Vult cigo Henricus quod ibla eiTentia diuina fub rntione e(lcntix , vt camen coniungitiu ci rcipedns rcalis,fit principiura

iS.

Qu^ftio I

Et de

iioc vidc in

Henricus

^

:

Verbum

Jic.

ji

ibi

primt,

difi.

cflentia diuina

ilindiorci

&c. debet

referri

intclligcndi.

Dco

,

Verbi, quia

,

produ^onibus diuinis, fcilicet diftione, hoc pcr (blam cflentiam vt , & principium formale produdiuum refpcAu viri-

&

fpiratione

ufquc produdibnis j potcft intcllctfhis diuinus compararc eas ad aliqua nmilia in creaturis. Vni autem fimilis eft produdlio intelleftus in

fiue fup-

ctcatura

,

quia ipfa

przfuppofita

producitur naturaliter,

tatis

,

,

cft

,

nuUa

alteri fimilis eft

quia ip(a

alia

cft alccra prafiirppofita, fcilicec

produdione per intelledum. Ec

quens per nullum adum quafi prxcedente proJuftioncm Vcrbi poteft habcri aliqua diftin-

diuinus ex

,

rationis

,

& fic tam mcmoria

diccrex(^h immcdiat^ infunc

quam

ita

intelicdus

comparatione ad extra concipit produ
&

ratione.

ipfiira

ellentia: diiiinat,

C H

S

iftas

produdlione

produdlio volun-

& zSca naturali ipfius intellcdus & per contc€do

in-

& voluntas diftinguuntur, qui prxce-

pofitis

«ft principium produdVio-

Verbum

eft diftindio,

quomodo crgo mDeo

,

duntprodiiftioncm Verbi.^^DicitHenricusquod

Sed primus adus intcUigendi in ,

ficpatetquomodo

produdioncm Vctbi nuUa

ttiie(flus,

tantum per aduni

fuppofita proprietate pcrfoiiali

pofita prima pcrlona jiis

cft

funt praccisc ipfa

illo priori nulla cft di-

necrationis. Et

,

nec re , ncc rationc

diftinguitur ratione ab eircntia diuina.quiadi-

fccundum ratione

ante

fi

ad

hoc fcilicet, quod memoria diuina, vt mcmoria non eft principium dicendi. h Item dijiinEHo fecundum rationem.Scc. Pcr iftam rationcm plt>bat Henricom quod per produ£tionem Vcrbi nulio modo memoria diuini ftind^io

quia in

fccunda ratio impcdit fccundam rationctn Doftoris. i Et fi qutratur ah tis. Hic Dodor qua:rit,

§luod probatur dHpliciter, primo

exjnrejJiMum ,

,

ifta

cum dicit

Et

8.

1

17

imo dntc produ^ioncm Verbi

quod fola clTcntia f tlncipium emanationum, ita diuina eft ratio formalis tam dicendi, quam fpirandi. Scdpcr generationem adiuam dctcrminatur ad diccndum , Sc per fpirationcm aftiuam dctcrminatur ad fpirandum Spiritum (an(flum.

O

Refutat impugnationes Henrtci. Primo

,

L tjuia

V

1

M.

ditarum ^oduSfionum diuerfk rationisnon

foteH ejfe vnumformale principium, quale eli eJfentia,fedgeneratio, c^Jpiratiofunt diuerfk i^. Secundoy quia non daretur defrodnifiones , tjuarum vna fupponit aliam ex i .dijl.6. terminatapluralttas in produ^ionibti^ necejfariii

:

& ^ dicitration&s Henriti ad oppojitumyin-.

ex eofecundam perfonam non magis produci per inteUedumy quamper voluntatemy quia ejfentia nonminusesihoc^ijuamillud. Vide Bo^orem i.diH.6. ii.e^ z. diji.i, quafl. I t_xf a' i pro Henrrco explicat quoniddo Pater intelltgat omnia Verbo^de quo late agit

fertcjHe

&

.

.

I.

t$-

diB.i2..q.x.

/^Ontra k ifta ratio poflet multipliciter improbari : quia dukum ^rodaftionum V_vaitcrius rationis non videtur pofleponiidemprincipium formale produdiuum, fpecialiter talium produ£kionum,quarum vna non poteft poni, nifi iam altcra poiiatur. Non videtur etiam ratio quare produftioncs fint alicuiusdeccrminataeplu-

&

'

refpeau quarum vnum eft principium formale eiufdem rationis,& hoc iii produdionibus neceflariis tamen ifta vfque ad proximam quacftioncra difl^eratur, hic tantum ratio prima confirmatur. Cuhi enim accipitur , ^ contra maiorem primx rationis, quod non maneriteeademrationeordinis, nonmanebitidem ordo: conceditur dc illa,qu2e eft prima &: per fe caufa, ic rgtio ordinis ficiit vniuerfaliter tenetur de prima per fe ordinc quorumeunque. Et iuxta hoc argucndo ad oppofitum afliimo hanc maiorcm. Vbimanetprimapctferatioordinis,cadem>ibidcm manet idem pcr fe ordo fed pritha per fe ratio iftorum ordinis fcilicct memori^ ipfius dicere , cft ex per fc rationibus iftorum , fcilicet quod memoria eft mcmoria, Sc dicere cft dicere 5 in quocunqUb cirgo jfe reali, fiue diminuto, ifta concipiuritunftatim habctur cx rationibus iftorum , qudd mcmoriaeftimmediatioripfi eflcntisequam dicere ergo manentibus per fc raciOnibus iftorum duorum cxtremoi um occurrentiurii intcllcdui ^ fiue habentium effe reale, fiiic rationis quodcunquc, fcmpcr mancc ralitati«

,

:

&

:

:

,

&

:

cadcm Ec

vel fimilis per fc ratio ordinis.

vlccriiis n

cum dicicur in

Zl dicere^qux in crcacuris,quia

miriori

non

qu6d

Verhunafin diuinis

non manec

ifta racio

memoriae dtur de

&

ad principiacum cfto quod lciemia formalis agendi,& adionis, adhuc ha- qnomodo ? Auguftinum i de Trin c.14. sichoc verbum no~ ^"»<"^"»

cftibi racio principij

:

illa eflcc ratio ordinis, fcilicec ratio principij

bebo propofitum quia fecundum y. quemadmodum illud Dei verhum de (cientia Patris natum ^ /"'^'' eH. Ec vbique vult, quod de rationc Vcrbi cft nafci de fcientia quac eft in duaiuvm memoria, & fic vbiquc dicitur Verbum nafci dc mcmoria, filius dutem cuius />r<7- ftciid^pcr-duci cft diciy fecundum ipfum Verbum eft. 8 3 ^«. ^«^//. 6 3 vbi vult quodop- /«-»<• time pofitum cft illud: Inprincipio erat verbum^ quancum ad cr.inflationem no:

Jlritm de nojlrafcientia nafcitur

,

,

Scot.oper.tom.X II.

.

.

C

1

minis

Quodlibet.

28 minfs fccuiidJE perfonx

dx pcifonae

& ita manec

:

ergo memoria principium produifbiuum

eft

:

illa

memoriam & iiicere. fecunda perfbna per memoriam

fecuh-

ratio ordinis intcr

Confirmo hoc o quia a non pro<;cdat moria , fcd per memoriamj vc eflentia Non magis crgo producitdr per :

,

fe pei

vc

me-

adum

mcmoria,quam per adum voluntatis quia elFentia, vc cfTentia, non magis eft hoc, quamiHudiergo produdioeius,,in fua reahtate, non eft magis didtio quam fpira:

,

cio,nec ipfa magis eft cx reaUtate fua: produdionis fihus ritus

quod

fanAus,

Ad

p

fiuc

,

Verbum quam ,

Spi-

conrra intentionem Auguftini.

eft paftenter

argumenta probantia , quod eflentia fub ratione eftentiac, vc tamen con, cft principium formale proximum producendi fi-

iungitur ei rcfpcdus realis

hum.

Ad primum cum dicit Deus quodcunque intelleftu diftinde intelhgit,Vorbo lam produfto imclhgit verum eft qii^d Vcrbum eft xcernahter produdum fed nonquasritur hicde ordineduiationis, fcd originis. Sic autem intclligcndo, quod Pater non intelligac quaecunquc diftindaiu fe,vc eft prior originc Vcrbo,falfum eft: & concra rationcm &concra Auguft. j. rr/;;. trf/^.y. vbi vulc. quodquachbec :

,

,

DeUt vcrbo intelU-

exph'

gtt

:

,

"

j

perfona '

ciM

X.

''^' /'rfffr

fibi :

<;/?

i

,

'^'*'"^

meminic ,

fibi intelhgic, fibi diligic

\

& fic infcrt, x^noAJi filiotnteUige-

Pater non effetfapiens de feiffo.,jcd deflio.

Ex hoc formacur prima ratiofic Quamcunque perfe«9:ionem Pater habcrc pohabet cam vt eft origine prior Filio quia habec e4m in fe nullam cnim perfedioncm poceft habcrc nifi a fe crgo nec Filio, ergo fi Pacer poflec nofcere diftindc :

Omnisferfetlfo

ejt

tfift,

:

:

:

aduomneintelhgibilc, nouitvteftpriorFilio originc,nonnouit ergo aliquaintelHoc etiam patcc per Auguftinum ly. dc prxcise in Filio. moi^dn Trin. cap. I4. Noitit Deus Patir ontma in fe nouit in Fdio tnfeiffe tanquamfe^ qu. i.

f^""^°^'g^-

^'g*^^^'^ diftinifle

'

^

"

,

:

ipfiim

Pater

eft

frior originefiito tarn

per memo^ »"*"-'///^

Ex hoc formacur fecunda ratio Pater,vcfcftpriororigine Filio, nouicfcipfum: "0" tantum per memotiam fiue adlu primo fcd per incclligentiam fiuc adu fccundo:quod probatur quia confimilis eft ordo originis Patris ad Fihum in hahendo incclligcntiam perfedam quaUs eft in habendo memoriam perfeftam quia vni:

,

,

uerfalicer

eiufdem pcr lc

eft

,

habere menouic feipfum, quafi per

habere incelligenciam perfedam, cuius

moriam perfedam ficuc crgo Pacer non praecise in Filio ft^emorjam, fed pcr fc ipfum vc cft prior Filio ita dc nocicia aftuali pcr incelligentiam: &cuncvltra.ficuc ergoadtuaU nocicia , fiue intcUcaione per intelligcntiam houic Pater feipfum prius originc , quam in Filio, ita a£tuaU ihccllcftione per in:

:

semarn.

cft

&

telligenciam ingenitam nouitomnia diftinda in fe prius,quam in Filio.

q Ad probacionem, cum

dicitur,

quod Vcrbum

cflentia diuina quafi inuolute continentur

Viclc 17 d i.q.3.

& d.

vt Patris

eft.

fllud ^. ^f Trin. de arte.

Patris

Ad hoc rcfpondec Auguftinus -^.de Tr//; .c.i.Ita cft vci bum ars

quomodo fapiencia Patris,

& quaUter hoceft

5

ita,

inquic, diciturftittsfapientia

quomodo lurnen Patris eit,fciUcet vt quemadmodum lumcn de lfmine,dr 'vtruttjque idem lumen , fic intelligiturfapientia^ de fapientia (jr vtra^ue vnafapientia. Harc illc. Siquajracur, quarc Verbum dicitur magis ar« Patris , quam ipfemet Patcr.

Rcfpondco

,

fecundae perfona; cx vi fuie produdlionis competic,qu6deft noticia

quiaeft produda per a<Slum meroorijE exprimencis calcm nocitiam. Ec ideo apptopriace dicuncur de ea, quacpertincntad perfedioncm cognitionis aduahs, magis tamcn proprie dicicurlapicntia, ficutloquicurApoftolus,quam.irs,ficup dcciaratiua

^

,

quia cx produdionc fua magis eft notitia dcclaratiua actcrnoirum, qu.\m fadibilium. r Sccunda ratio innititur ifti propofitioni:Primus a£Vus incelhgendi in diuinis cft principium proprium produccndi Verbura. Ifta eftfalfapropcerduo. Primo, quia nullus adus inccUigendi eft propric principium produccndi Verbum. Secund6,quia loquitur Auguftinus

Ad

:

:

Patris

18.

.

cft cxprcfliuum omhium,quaz in concedo fed non praecise Vcibum,ncc

Verbo fed a:que diftinde rclucenc in incelligcntia PaQuando auccm probatur illa pra^cise efle relucenria in Verbo, pcr

ipfa prarcise relucenc in tris,

,

z.Hcr.

j.nu. 18.

,

non eftprimusadus inceUigendi, d\

Q°'^ Id

4

& d.

6.

*1"'^ ^*^"^ intcUigendi

Si crgo

ficuc ipfcintcndit loquidcilio.

comunitcr accipitur pro

primus aftus intelligcndi

cft principiu

emanaiionis,vt ipfe accipit,hoc intclli-

gituralteroiftorum duoru modoru:aucicavidehcccqu6d

Vcrbum

Primumprobo,

ipfa operationc, quse cft intelleaio:

cft

principi&formalc ,quo

ptoducicur,ficuc ealor in calefacience rcfpcdu caIcfa
io.

I

,

L

Qua^ftio quod

aat iti,

19

cftprirtclpiutn cmaDationis, ficuta£tus produ£Viuus,ficut calcfadio,

neutro autem modo potcft intclfecundu Auguftinii 1 4. de Trin.c.y. Intelltgentiam dico^ quaintelUgtmus cogitantes ptoduccre auccm Verbum,fiac habcreprincipiumformalcproducendi, non competit nifiracione memoriar. Secundum patetcxdidis^quia produdioncm Vcrbi praeccdit ortginc intellcftio diftinda , quac conuerwt Patri recundum intclligenciam propriam ingcnitam non ergo produciiur Vcrbum primo aftu intelligendi, loqucndo de primaoriginc:

produftiuum

dicitur principium ligi

:

quia omnc

intelltgere

cfl:

caloris produftij

ipfius intclligentiac, :

it.

ficutipfc accipit

cum

:

probatur pct hoc,

valetj quia

fequcntiano

H^c

ref.

quod Vcrbum nacuralitcr producitur,c6-

fon.fHppa-

omnium

nit duplicf

quorumcuque aftuum intcUcdus

cft

principium

acin

modum naturx.

iiitel-

Vcl poccft brcuitet dici ad iftam fccundam probacioncm , qudd licet Vcrbum producatur in diuinis pcr pritnum a£tum intellcdus loquendo de primo aftu produftiuo,qui tamen non dicitur propric aftus inteUigendi, licct fic adus inteUcftus non tarnen primo a£tu operaciuo, qui proprie dicitur adus

tiuH de qno

&

tnfr.ijHAl.

illorum pcr

le^us,pro-

:

duEiitutm

& cpera-

:

inteliigendi

vt

ifto,

:

adu intelligendi ,

fed ptiot cft originc

fic priori,

vt cft intcUigcntiae pateniae,

inteUigitpatet eflcntiam ptopriam diftind^

non autcm in Vcrbo

:

CapA.&Q. produfto. Ifta diftindio de adu ptoductiuo, ic opctatiuo patebit poft f 1 } Aaus c.^.&tftde. cnim operatiuus non habet terminum produccum fcd cft vlcimus terminus vt pa- Ide^, mit. lo. Bthic. Actus autem ptoductiuus fcmpct cft alicuius tcrmlni per fe, tet ex \. to.c. iC. .

.

:

:

^

qui per ipfum accipit ejfe,

Rcfpondco ad fecundam ratloncm , pofitam ab ipfo cxclufa cft pcr hoc, quod probatum cft , cflenciam vt cflenciam , non cifc immediatum principium formalc productionis , cxcludendo memoriam , vt mcmoriam^, a tationc tocaUs prin:

cipij.

COMMENTAK 49-

k

V

S.

/^ Ontra. DoiJlor improbat hanc rationcm

fui.

V—/multipliciter, fcilicet, tjuod fola cllcntia

apparet dcteiminara pluralitas,vt ibi ptolixe pro-

diuinaed racio formalis produfiionum ad intra£t piimo (\c:quia dHarum prodHiiiortum alttrins rattontf

rto.t

Ciira crgo gencratio,

fint altcrius rationis,

im6

produ(5iones funt eiufddm

fi

iratiohis

non yo.

batur.

iam

& fpiratio

tur ex przcifa ratione formali tcrminorumificut

prim6

dicimus quod caufa

&

du^ionum , quarum vna non ptteft poni, altera ponatttr.

Et

m Cum accipitur contra maiorem prima ratib&:c. Nam ratio prirna, & per fe ordinis aliquoru adinuicem,fcilicet ordinis prioris & poficxioris me diatioris & imtnediatioris accipi-

videtur pojfe poni idem prirtcipium fpecialiter talium pro-

firmate produiliutm ,

uraplicitcr

nifi

di-

*iii,

,

,

,

eft

prior effiefau

quia accc-

,

ucrfx, vt probat Do£lor;« primodiJt.7.& ij.

ptis rationibus forrtialibus caufx,& cfFedlus,cau-

&

fa eft prior efredtu. Sic in propofito,

fpiratio neceiracio

nem, Sequitur qu6d

prxfupponat gcneratio-

relpedlu iilatum

non

potcft

poni Jdera principium fotmale produdkiuum, icotutarguit

qualc

ema

jj^^lc

Henr.

l

iftis

elfet

fola cflcmiacfletprincipium for-

fi

refpedu iilarum produdionum.

ponitur

piura

,

quod ,

non quod

rcfpeftus

modo

ratio formalis producendi

fcntia.

Et ixoc

1

ab

fola ciTcntia eft fic princi-

vt taracn determinatur pcralium

,

lium refpedtum

vide

Nam

fatis patuit in

,& aaliquo

(ed fola eC-

,

primo

fit

diji.6.

& ij.

ibi.

licet

Secundo arguir, quia non vidttur ratio qua-

, refpeUu (fuarum vnum eji principiumformaleeiufdem rationisy& hoc in produBionibusne-

fci-

confiderantur fub fuis pr*cifis rationibus

forraalibus,memoria

cft prior ip(o dtcerf

:

patet,

quia neceflario prsfupponitur ipCidicere.

Nam

non cft

qaod non fit memorja, vel quod non pnfupponat mcmoriam , fequitur ergo qu6d memoria ex fua raintelligibile qiiod CitditerefSc

tione formali rtitut

fit

immcdiatior natura:, cuiuj po-

mcmoriaquam

mcmoria

\pC\imdicere, vbi

& dicere diftinguuntur realiter ficut in nobis, & ciam eadem ratio ordinis ih memoriam diuinam & dicere diuinum fequitur quod me,

,

re produStiones fint alicuius determinatt plurali-

accipiendo

memoriam vt mcmoria,&*/»c-frf vtdicere,vt

fit

j

,

erit imra^diatior efrentiz diuinae

tatif

motia diuina

iejfariu

ipfo dicere diuino. n Et vlttrius ctim dicitttr in minori qUod in

,

tamen

ijla

vfque ad proximam

tfutflio-

nem differatur^ Nam ibi probat quod fi fit idem formale produdiuum eiufdcm rationis, loquendo de produdlione necciraria , quod produdbo-

diuinis non

ne$ ab eodem principio , neceflario efrcnr eiufdcm rationis , dicit de riecejfarii
vbi

&

alterius rationis

contingentes poifunt eflc ab

eodem

,

piincipio

vt patet de produdionibus

creaturarum (pecie diftinftarum

,

quac difFerunt

&

tamen funt ab cadcm voluntate diuina ipecie, fub cadem ratione formali , vl patct a Dodore »» z. dtji. I .^. I.& infri in quodLq.i. Sccus eft Ci produftio

cft firnphctter neccftaria

Scoi.

Oper. tom.

XI 1

,

vt ibi «xpo-

yt-

manet ijia ratio ordinisjcilicet memoria,& diceri qut in creaturis, quia non efi ihi ratio principij,

& frincipiati, ficut

cft

in creaturis,

memoria efl principiam dicendi,

fiue

produ-

cendi album. Dicit Doftor qiiod etiam pofrto

qu6d

ifta clfct ratio

cipij fomlalis

bo propofitum eft

ordinis

agendi ,

,

,

fcilicet ratio prin-

& adionis, adiiuc habc-

fcilicet

,

quod in Deo memoria

§lutmod» tneir,Qri*Jit

principiaform3ledicendiVerbum,& probat jrindpwm

per auftoritatcs Aug.

Nam feciindii Augiift.

de Tri. c.if . Sic hoc vcrbum noftruni fcientia nafcitur,

qucmadmodu

illud

C

dtf

i

y

.

noftra

Dei Vcrbii de 3

/»w*/f ''""''

di-

'^"K

Quodlibet.

50

dc fciemia Pairis natum cft,5<: vbiqiic vult qiiod dc rarione Vcibi eft nafci de fcicntia , qnae fcicnria cft in

, quar cft dc acluali notitia, qua Patcr nouit formalitcr omnia,quia confimilis eft oidooriginisPatris, filiisin habendo intcUi-

fcientiarn pro mcnioria

gcntiam perfedam

memoria. Naui AinjoiUntis accipit ibi pro obieifko rcki, fuie ccncc irimcmoria , vt prolixc cxpofuiinprimo, d.^.O" tG. & dicitnr obicdum cilc in memoria, |)ro qiianto infum cft pr^efcns intcUcftui fub rationeobiciSi adii inteiligibilis,& e{lpars

me-

Et hoc cftquod dicit, fcilicet, qutfcient'i memoria, id cft, obie<Jbmii a^hiimclligi-

tnoria». tia eft

hic

bilecilparsnicmoria:. Et

ottinia prolixius

patcnt in prjmod.».partc i.q.j.&d.<j. q. viaica. Confirrno hoc

o

quia producitur per

moJimi naturat

cit per

dus.vt patuit in

51.

Nam dicitur

Scc.

,

modum

fpjratio,

voluntatis,

& liberprodu-

dicitur gcncratio,fiuc didio,quia

t.itis,&:

,

fiue

pa fnodum

intelle-

prijTio,?cc.

fibi

mcminit,fibi intelligit,

non

elTet fapiens

ccre

,

fi

fibi dili-

Pater,Pater

filio intelligcret

de fcipfo,fcd dc

quod Pater habet

tiam.qua;

Vult di-

filio.

mcmo-

in fe formalitcr

principium formale intclligendi.Et

eft

fimilitcr habet formalitcr in fcadlualem intelli-

gcntia

,

intelledionemomnium, Et hoc

fiiic

idcm,cum

dicic. Lnelliiit fibi

,

id eft

,

bct formalicer intellcdionem quafi

quomodo

inhxEt fic

Patct foimaliter intelligit per

»«emoriam formalicer git,dico,per

cft

quod ha-

fibi

rentem,qua'formaliter dicitur intelligere.

tnie-

lcm

libi

inexiltentem

,

Intclli-

memoriam habitualiter,& pcr at^lua-

intelle£kionera

fibi

formaiiter incxiftcntcm

a6ku,dicitur formalitcr intcUigcre

,

&non

tur formalitcr intcUigere ncc habitualitcr a£lualiter,per

dione per inteUigentiam prius origine

,quam

noiiit

in fiHo

,

Pater fcipfum

ita aftuali

intcUe-

genitam iiouit omnia diftindc in fe, priufquam in filio , accipitut^Siualis inttlliiiio prD illa operjitione prac-

<5lione pcr intclligeiAiqm in

&

&

intelligentia accipitur pro iniellcdu ha, bentc formalitei: ad^iulem intelle^ioncm. Ec

cise

qu6d Pattr pcr

,

intclleiTlum vt per-

dici,

nec

Vetbum produdum, quia tunc eC-

eft

exprefliuam

eft

eam

habcrc fet

eam

vt eft ptior origine filio.quia

nifi a

fe.ergo nec a nlio;ergo

nofcere diftinde

adu omne

uit id vt cft prior origine filio

quod

Ci

Paterpof-

intclligibilc,no,

&

fic

(equitur

noij oouit diftinde aliqua intelligibilia

pricisc in fui.

ha-

a fe.nuUain cninl perfedionem poteft

filio

,

expo14. Nouit

fcd formalitcrin fcipfo vt

Vndc Auguftinus

Deus Pater omnia

infe

1

,

.

f

dcTrin.

nouit

&

c.

in plio

,

& in

quod nouit omnia in fe tanquatr» feipfum, id cft, quod ficut h.ibct formalitcr in fe notitia qua (cipsu nouit,ita habct formaliter in fcnotitiam,qui iwuit omnia alia Et cura dicit , quod nouit omnia infilie , hoc dcbcr intcUjgi , quia filius habct candem noti-

fctpfo tanqttamfeipfHm. Vult dicere

tiam in

fp formaliter,

quam

rel="nofollow">

habet Pater,

filium idtellicit omnia,fiuein

filio,

ctfi

pcr

debet intclH-

gi noi) forinajiter^fed tantiuu denomijiationc cx-

trinicM

,

&

ha;c

prima ratio procedit de notitia

non

virtualitcr contineniur eflentia, fed

Verbum , quia eciam

prascisc

Pacer vt habehs formalitct

omnium,cftper illam dctlaratiuus omper roemoriam formaliter inexiftcntem Patri eft liabitualiter declaratiuusomnium, iiotitiam

nium.Nam

continentur in clTcntia diuina,

qua: virtualitcr

quae eft pars memoriaE:;& per aftuale intclledio-

nem

formalicer

aftu

non

fibi

incxiftentem eftdecIaratiuuS

omnium,

adlualiccr

ica

quod omnes

creacura: vc

incelliguncur, (cd vc funt prcecise obie-

Gti fecundaria vircualicer concenia in ellencia di-

uina

habitualiter dicuntur relucere in memori:!

,

diuina, pro quanto

rum in effe cognito , vcro

ipfa:

fcilicec cft

,

produdiua

ilIo~

ficut funt nata cogiioici.

Vc

creaturs aftu intelliguntur a Patre, di-

cuntur reluccie in intelligentia Patris intellciftu Patris

tcUed);ione iiiarum

cuntur deciaratae

,

id eft, in

formaliter pcrfedo adluaii in-

quia uc cognita: a£tu di, quia tunc z£k\x

,

& manifeftatae

intcUiguntur , fccundijm quod crant intelligibi-

Verbo , quia Verbum

bec

.

in

cxprciEunm^fiuc dcclaratiuum omniuni, quar

quod eft contra Auguftinura vbi fupra. Ex hoc crgo formatur ratio fic prima: Qualemcunque perfcdioncm Pater habere potcrt,habet

^mxAitx t^lA Vetbo , quia &c. Dicit,qudd benc

omnia prccisc

les.Et ciim probatur

,

nura

<>.dc

,

Auguftinum fadlibilium

fe

,

per Augufti-

Dodor quod

& Verbum.

dc Trin. c. 4.

itaPater cft

Et probat pct

Nam ars cft notitia

ficut fapientia notitia

xtcrnorumj

vt fupra dixi,ita Pater habet formaiiter in

omnium fa<Slibilium

nocitiam

buiii,& ficuc

7.

pracdsc reluccnt ia

eft ars Patris

Trin- Dicic

formaliter pars ficut

modo

qudd

ica

Pacer

eft ica

,

ficuc

formalirer ars

& Ver-

omnium,

& filius.Appropriace caraen filius.fiuc Ver-

bum dicicur ars,quia Verbo ex vi

fuac

produdUo-

nis conpecic nocicia dcclaraciua, quia eft produ-

dlum per adum memoriK exprimencis calem nociciam,& ideo appropriate dicuntur de ca

qux

pectinencad pctfcdlioncm cognicionis adlualis,

magis camen propric dicicur Verbum fapientia TiUus afpre'''"' ats, quia cx vi produdlionis fuae magis cft ^"'"'

quam

iioticiadeclaraciuaaecernorum,quamfa6libilium,

,

iii

i.d.i.q.i.& infra inquodl.q.8. r

Secunda

ratio innititur ifii propofitioni fal-

pro quanto h*bct formaliter in fc memoriam, cft principium formalc produccndi , fiuc imntntn ^^^^c^ prQjL,j;cndi aftualem intelligentiam , fiuo imcliciliQiwm.Ex hocdidopariformiter forma-

prtncipium propriumproducendi Kerbiim.Ev pro-

^tom&d»

i-aier ntue-

qu£

,

^J*^^*^

&

{xjCciiket: frimus ailus intelligendi in diuinis efi

fe

^"-^

quiaproprieproducicurde cflentiadiuina fccun- ^„V. de aliis t.intum fedum fuura*;^ fimplicicer cundum ^M)W.Ec de hoc videin 1. d j.q.z. d.17.

& alia formaliter,

habituaii,qui Patcr nouit

5)*

q j^d probationem c^z\^T\tKW% Patec inteliigit

fct fapies n"o formalitcr,fed tantii fapictia genita,

fcilicccFilio

rit

&

Vcrbura

fitpoftetius originePatrc, vt clarc patct

git,& infcrr,qu6d

moriarrt.

non praccisc in filio nouit feipfum quafi per memQriam, fed pcr feipfum vt eft prior filio,ita de notitia adtuali pcrintelligcntiam. Sicut cigo adujli notitia fiuc intelle(ftam.Sicut ergo Patcr

quod

bet perfona

trte-

, adualcm inrellediohabcndo memQriam pcrfe-

qualis cft in

,

fcftum adnali intellcftione intcHigit orania.

&

Uter fer

nem

id ert

,

&c. Dioit DoiXoi qnod hoc cft vcrum , fcilicet quod Verbufn eft aEtcrnaliter produi^um , tamen cum hoc ftat, ,

,

Stumtd»

&

vultdicere

Ud argKmma frobsntia

p

zDo&.oi<^ iri pTimOid.t.G.i i.xG.in fecurtdo, dift.\. tj.i.&ta ^uodi. <j. 8. fic Pater vtprior origine in fcjpfo diftindeintclligitomnia,vtpahiio tct per Aiiguftinum ij.de Trin.c.7.qu6d quxli-

taier

tur fecunda ratio

pccrduoeft fal(a.Prim6,quia nullus adtus inceUieft propric principium producendi Ver-

gcndi

bam,cum

(it

finis

poccnric operatiux, cui vt

fic,

non

y 4.

Qu^ftio n,\,„i,snaMs

viteWgtndi t^aodtndtM.

non corre(pondct afiquod prodaftum. Et hoc pjoijxc probatum eft a Dodore tn .d.i.part€ i. Secundo quia ncn eft primus aftiis ^_^^ ^ i

(5

*"'"'

intelligendi principium produccndi, ficutipfe Hciiricus intcndit de illo,quia adtus intelligcndi

'

cft opcratio,quac cft ipfa intciledio. Si talis adtus eft

principium

&c. auteftprincipium formak

,

produdiuum fundamcntale, ficut calor

eft

prin-

tionis,& prodiidtio ad extra non potcftponi.nifi prius pofitaprodu
ab codem principio formali. l*atci cft ab intellc<5tu diuino,

(kio cft

alio

modo po-

intelligendi

princi*

fit

tia,qua forraalitcr dicimut intdligecc,fed jnltHigcntix non attribuitur produ£lio Verbi, fed tan-

tum attribuitut memoria:,qua: propri^ cft principium producendi , vt patct per Auguftiaum 4. 1

de Tyinx.y. in diuinis

Non

quia omne

fecundQ,^ rel="nofollow">attet,qui» ttitcUeaio

prior originc ptodiv5tionc Vcrbi,

eft

circntialc dicen5

pcrfc
eft

prius origine notionali i vt fopra patuk j «rg^ci avtus intciligendi non cft forraaiitec adlus pro-

du
modum natur« ,

principium pcr

cunque adus,fiue fitadus

refpedu cuiuf-

inceUigendi,fi'uca6tus

toroducendi. Et quamuis adtus producendi prat-

fupponat fcquitur

dum

i8t\xm.

quod

naturx.

non lamcn ex hoc produccndi non fitpermo-

intcUigendi

aftus

Nec

eft ilmile

liber cx

Nam intcllcdiks diuinos habet dupli-

(.gmadum produ^wum y vnam , quo producit diuinum , ^ Wcfcftptrmus: &aliumi liauT'""' Verbum cognito.

rtium

aAum

in efi obibtaiuo

Vcrbum crgo producitur produ<Sllmnn

,

,

& in

pcr pri-

e:hon per primuni

a
uus,vt

fatis

gf.

i)atct

\abet

minus

1 3

patuit »« •

i.

d.x.parte

^ImM. mod6

i. ^.5.

cft

ex primo

,

non

tltimus rcr-

& 10. EtWt.

Adtus vero pvoiu
Rcfponfio ad fccuhdamratiohem pofita ab ip-

probatum

cft,c(Ientid

, nonefle principium formale produccndijCxdudcndo mcmoriam,vt memoria cft , a

vt cftencia

ratione

produdtiui. Ifta rcfponfio

talis principij

Hcnrici pofita

eft ibi

;

Etfi /juaratur ab eis,iino-

fnodo ergodifiinguitur in luntas, 8c

tione,

Dto intetleClus

parum mfra rc(pondet

^uod pe/itis

ijlis

ibi

;

^

^••vp-

Dicunt,

produiliombus diitione,& fpira-

& hocperfilam ejjentiam

,

vt priusformale

vtriHfqueproduBionis,8cc.vidcih\.

In hoc arciculo occurtunt aliqua parua dtrbia. l^rimo in

hoc ,

&

eft a volontatc diuina , produftio creaturx tam in ejfe volito quam in efe rcaUs cxiftentix eft ab cidem voluntate.

5ccund6, quia volitio diuina , qua Dcus vult eftcntiam,& Spiritus fahclus, funt alterius ratioPatct, quia Spiritus fanftus cft perfona incommunicabilis , volitio communicaDilis , tum, quia perfona Sprritus fan
nis.

fcilicet

quod idem non poteft

eJJeprincipiumformMe produiliuum refpeHu dnaTum produElionum alterius rationis, fpecialittr

^'"f-

abfolurajergo &produ
fan<5lit

&

prafupponit volitionem circntiaE diqioa; , tzmcn uint ab todem principio formali , quia ab

cadem volunfatc diuina.

&

Tcrtio entis

, quia volitio fihis in nobls, volitio ad finc,fuht altcrius rationis,qiiia 8c obic<5t'4

volita funt aitCrius rationis;& voHtio entis ad

fi-

heth,yoiendo illud propter finem,, prxfupponit volitioncm finis,& tamen vtraquc cftab cadcm voIuntatc.Similifer notitiaconclufionis

dcmon-

& notitiaprincfpij funt altciiiis raiionis.

j

&

&

nit notitiam principij

,

ab eodcm principio,

cft

codcm obicito

& tamcn vtraquc nocitidi fciiicct int rel="nofollow">!llc6tu & ab ,

viftuaiitcr contincntc talcs noti-

tias vt cxpofiii in

prirao et^o,&c.

Ab codem principio poteft eltc pro-

Quarto.

&

dudtio difpofitionis ad formaih fijbftantialem, produdtio ipfius forma: ,quaE diffcrunt non tan-

rum

fptcie ,fcd etiam genere

ignis,qu»

eft fubftanria,,

v^patct defbrma

,

&dediipofitione

prjc-

&

uia,qux communiter cft qiUlitas j produ(5tio formae fubftantiajjs praEfupp,onitprodii
multis

aliis

QH«nt6

dc

poflct inftari. i|

inftatur fpedaliter

produCtio Spiritus

fan<5h'

nbn

,

probando qnod

ncpcfTario pr^exi-

git produ
:

Voluncas

habcns cflentiam diiiinam perfctSt^ pr.Tfciuem in ratione obic^i amabilisamprc infinito.tft ver« produ
:

Koc patct

Aoreinprimo,d.'i.partei,<j.i. d.'io.

effe,

fo cxclufa cft per hoc,quod

in efe

du
&infra

opcratiuus

a^flus

tcrminum produdum,fed potcntia;, vt patet

fiiic

quia notuia conclufionis eft euidens propcef principium , notitia principij eft cuidcns nott piopter aliud, notitia conclufionis prasfuppo-

quia k poteniia libcrc producente.Et addit tcfponfionem brcuem, cuni dicitur,Vetburo producitur pcrprimum adum intcUcduSjverum eft,qu6d per^rimum a^tum pro-

ejfe

,

de aftu produccndi

hon dicitur

quo producit ctcatutam

intcljigibili

ejfe

(ttatx

turae,fcd dicitur libcr,

tnttUenus dudtiuum, diuiniti ha-

m

ab eodem infellcdu. Similiter pro-

,

hoc folo, quia prafupponit produdtionem pcr raodum navoluntatis,qtiia ille

cft

quia

,

& pro-

produdtio Verbi

Cognito

qu6d adus

Inftatur fic prtm<),

& produftio ad extra & termini altcrius ra-

,

iunc alterius rationis.quia


pium produccndi Vcrbura. Non prira6 , quia adus intelligcndi tantikra attribuitur intelligent!a:,id eft, qu6d tantum aocipicur pro intcUigen*

•

quia produ
pvoduftiuusjficut calcfackio.fiue fiait gencratib,

velprodudio formalitcr. Nullo

yy

3t

ni,nifiprius alteta ponatur.

cipium formalccalcfaciendi;a«tcft aiaustamuni

teft intelligi

ouhtHm.

I.

d»

,

tcm tia aib

a

Do-

& infecun-

d.i.q.\. natuta cft

Habens elTcntiam fic prslcnvere opcrauua,& produ(5liu^. Sed eflen-

diuina cft fic pcrfcftc praefcns,vt adtu cognir^ intelledtu diuind

, fit

enim pracfcns per folum

adum intclligendi,quia voluntas non

fertur nifi

iftobie<5turn aftii cognitum.Pofito ergo pcr pof-

fibilcvci impolEbilc , qu^d Patfct jion genuilTcc filium,& habcret elfcntiam prarfcntem volunraci foae vt aftu cognitam, tunc poflct vcrc efle opc-

rauuus, volcndo eam in fe, Spiritu$ (an£li , fiuc ambris

go produftio iplahi

infiniti fpitati

Spiritus fan
ccflario produ(5lionem fibile

& vere produsliuus

«flip

,

non

Vcibi , quafi

circutiicripta

;

er-

praiexigit nceflct

impof-

produ<5tionc

&

'talitirn

pyodittUonum

,

<)uarumvna non potefi jpo-

follct ctiai»

iriftati

,

probando gencrationcm

C

4

Vcrbi<

f^'

Quodlibet.

3i Veibi

&

,

fpiraticnicm Spiritus fandli

ncc Spiritus fandus funt pcrfonx dc hoc diffusc dicium clt

fpirationis,fcilicct

q.vnica G" d.

i

ad

(iico

,

ciuod

i(hs inftantias.

produdtio ad

ctii

pia.fupponat

in

pnmo

,

d.j,

produdioncm ad

Ad primam

extra dc fadto inyra

,

tamcn

fi

produdio ad intra,pcr poinbilcvcl impoffibilc, iion cflet , adbuc polfct e(Ie produdlio ad extrk tam in ejfe cognito , & volito.quam etiam m ejje

produaio pet produdlio pcr niodum na-

quod

<•/
ipfius

circunfcripta gencratio-

ne Vcrbi ,qu6d fit fimplicitcrimpoffibilc fpirationcm efle , fed dicitur neccfTari^ prxfupponi,

modum Batura nccefrario eft

quia produftio pcr prior,& fic Dodor

rcudo tamcn

fecundo

intelligit

quod

,

,

non

afTc-

forte gencratio Vcrbi fic nc-

rcali,VL prolixt patet a Do(3:orc tnfecnndotdifi.i.

quafi.

opcratiuum pirca aliquod obiedum,

I

.

fccundo, quod Doftornon intcUigit dc produilionibus altcriusracionis, qualicercunque itccipiacur

ahermsratioms, fcd

fpecialicer loqui-

rur de produdiionibus alcerius racionis pro quanto diftinguuncur pcncs alium

produccndi alia per

,

quia vna e(Tc

per

& alium modum modum naturac, &

pacec k

d.io.&cinfri

p.ir.e i.(j.i.(^

Dodore

in

i, quodltb.

cj.

1.

(ftusinon

niocio

circi.

pcr

modum ,

modum

natura;

:

veritati,&

d. i.

& prima

fimplicitcr produftio cft

nacucE

vc clarc patet a

,

pofitionc

Ec pcr hoc p.vct refponfio ad alias trcs inftanVndc .ad fccundam dico primo , quod iliae dux produdioncs non diftinguuntur per alium, alium modum produccndi, vt patet. Dico fc-

&

cund6,qu6d

lila; fi

produftiorics

non

clTet

amor vcr^

(pi-

latus.fitu: patcc dcnotitiaingcnita,fiuc ertcmia,

& de notitia

Dodlorc

qux

tn

genita , vt diffusc dicliium

primo

,

dijl.i..

cft ^

partei.qHtfi.^. Sc vidc

ibi expofui.Et folutacftilla difficultas

dc rc-

falfum,quia exiftcntia

,

cum

fit

,

&

gradus in-

Rcfpondco,qu6d non quia cfTcntia diuina

mali rationc

eft

dc

prius or/g»;?f,pro

ftacim induccrct for-

ipfum finem.Iicet non poflic vel-

fub ifto refpcftu

,

fcilicct

proptcr fincm.

Ad

vltimum Dico primo quod productio, quzcft per moduni volunt.itis , ncccfTario cftpoftcrior produilionc pcr niodu naturx, & fic fpiracio non

S

eius,

1.^. 2.

&

eft

eft fimilis ratio ordinis, "^"'It'»^'»

de

fc

& ex fua for& ideo exiftentia

htc

fc exiftcns,

,

,

ejfe

,

nifi Filio ,

in

quo

intelligit illa.

telligere

iam producto

,

;

intelligitur Filius produAus, Dico brcuitcr , quod accipit quanto Patcr non habct i«-

omnium ab

ergoincelligit telligat

modo hacrgo Pater in

quia obiefta fecundaria nullo

altcrius rationis a produdione foimz, fit tamcn produ(5lio formx non prxfupponit produAioncm difpofitionis. Si cnim agcns eflct perfc-

dc volitionc finis,&c. Dico, qu6d quis abfblutc potcft vellc cns ad finem , abfquc

,

&

non

dum ficutprimumagcns,

.p4rte

cius nuUo modo eft poftcrior fua cfTentia , fcd c contrario cft dc cfTcntia exiftcntia crcata. Poflet etiam dubitari in hocquod dicit, quod Patcr vt prior origine Filio intelligit omnia di-

illo priori

mam.Ad illud

i

q.prefenti*rt.i.

co {ecund6,qu6d quamuis prodiiftio difpofitionis

inDeo eft dc eflcntia

vt patct a Dodiorc in prtmo,d.

ftiniflc

lc

alio

,

fcd praccise a fe.

quod Patcr

Non

in aliquo priori in-

omnia

diftinfte , in quo priori non iniam produdtus , imo in quocunPacer intclligit omnia obieda fe-

tclligicur Filius

quc

inftanti

cundaria

dem illa fic

,

&

in

,

eodem ctiam Filius intelligit caftat quod Patcr intclligat

cum hoc

^ fc,&fic vt prius originc,& Filius i Patrc,& vt poftcrius originc.

Dc hoc

vidc fupcr fc-

cundo,dift. i .quaeft.i.

C H O L

I

V

M.

K.^d argumeritHm^rmcipaledat honam rationem, quare attrihutafunt immediatiora naturx^cjuaTH fufpofta in Diuinisfecus in creatis. Supfonitfuppolita diuina conjiituiper refpe-

iJHs-.quod laie traitat

i .d.

i6.a num. 1. Et dat htc rationem , (juare nonfofunt constituiper

cum natura;tamen ibi num.i ^.x ^.fuadet pofefujHneri conjiitui per abfoluta,^foluit argumentain contrarium num.^ i (^feqq.Neque illafententia quidquam habet periculi,(juidqui'd dicant nonnuUi ad cenfurandum nimisprodiues. aliijuideiufdem generis

.

J.3.

A

yj.

Ergo fimilis ordo erit inter eflcntiam diuinam,& eius exiftcntiam,quod tamcn eft

bent

vclit

pro-

quia in

vt pratcise confideraniut fub

,

ccffari^eft pofterior cfTcntia

quod nondiftincuuntur pcncs alium, & alium modum. Ditcrtiam dico primo vt dixi,

hoc.quod

illa

,

rationibus formalibus terminorum,cxiftcntianc-

lariuo,& .^bfoluto.

Ad

de

qua: eft de ratione ordinis

crcaturis accipicndo quiditatcm, puta lapidis

funt altcrius

.unor cflentialis eftct rcaliter di-

ftin^kum a pcrlbna fpirantc,

li

,

patet.

trinfccus eius.

tlas.

racionis, quia

&

principaliter dubitatur

exiftcntiam cius

Dodore

tn qnvdl.ejunfi.ii^,

naturx,quale cft intelle-

produdiuum circa idem obic-

prius

fic

Sccundo

Et lo-

nam prima limpli-

fit

&

,

per

princi-

dum.Prima tamen refponfio videtur mclior , magis ad mcntcm Doftoris magis confona

qucndo dc ralibus illa qux cft per modum voluntatis non poteft poni , nifi prius ponatur illa,

qux cft

modum

principium pcr

,

ab codcm principio forma-

pioduwHuo vtclarc

li

eft

nifi

plumper modum naturac, qualeeft intcllcilus, non fit prius opcratiuum circa idcm obicdum, ita vidccur impoffibile quod tale principium liberum fit produdliuum circa obicdtura , quin

modum voluntacis:calcs cnim produdio-

ncs non poifunc

/wM.

licct

ccdario prsexigitur fpirationi , qu6d fi illa non cdct ,efret impofTibile ipfam cfle ,quia ficut cft fimpliciter impoflibilc principium liberum elle

l.^^ico

j 8

,

turx non ncccfrario praecxigatur ad

altcrius ratio-

^.q.vnica.

Rcfpondeo ad

57. Rtfpenfio

poteft poni,riifi prius ponatiir

cfTc

modum naturx

iiis.Scd

*nj(anit,i!.

non

piodu(ftioncs alterius rationis.quia ncc Vcrbum,

D argumcntum

principalc

,

^

fupponit

quod pcrfona diuina

conftituitur pcr

aliquod notionale,& pro nunc fupponatur.

Ad

^j'* '/""'*

Quseftio

I.

35

-'««''*'« crgo rcfpcndeo pcr diftln£Uonem , quod aliquando fuppofitum *" r^j""" &tunc videturpofTe conconftituiturpcr aliquideiufdcm generiscumipfanatura,

Admaiorem

cedimaior, qiiia non fbliminatura immediatiusfchabctadfuppofitum ,fedetialn dtHtiornahocaliquaimmediationc. adilludformale,quocon{lituitur fuppofitum ru£,ijHam SiautcmfLippc.fuUmconftituatur peraliquid alteriusgene;is,quodcflct remo- propr-eta-

&

qiiam genus illius quod eft proprietas natur3E,iunc maior cfict falfa. Si ""^ '" ^"«•' cnim Socrates conftitucrctur pcr rclationem cum reUtio pUis diftct a gencre fub- "" "°"'' ftantik quam qualitas vel quantitas , falfum etfet quod conftitutum Socraiis eflet

tius a natura

,

:

'

'^

,

immediacius hu!nanitati,quam qua!itas,vci quantitas. Nunc autcm,fuppofit4 ifta opinionc,qu6d relatio conftituit perfonam fiue fuppofitum diuinum , oportct dicerc , quod fuppofitum ibi non confiituitur per aliquid eiufdemgcncriscuninatura,c6nnodo,quo ponituribigcnus fcdper illudquodeft ad alterum,&rnaturacftadfc. irud auccm conftitutiuum aliquo modo magis diftat a natura , quam proprietas naturae,quia fi ibi proprie cffent gcnera , fapicntia pcnineret ad genus qualitatis &i :

i

,

,

paternitas ad genus rclaiionisi ergo ibi

,

fuo

modo

,

j

proprietaspoteft cfic immedia-

\

tior /pfi nacura: illo,quod eft conftitutiuum fuppofiti.

'

Si quaeratur quarc non potcft hoc fuppofituni conftitui pcr alfquid quod eft Ciufdem generis cum naturaJHaec quxftio eft dc co,quod quseftio fupponit nec per confcquens cft ad propofitum fcd ad quxftipncm dc confticutiuis perfonai um pertinet:tamen coticedo ad pr^rcns , fupipofitum & tunc poteft dici quod vbi cft aliquid dv fc , tamen non eft incommunicabifc non potcft intcl igi aliqua dctermi natio vltcrior nifi ad incommunicabile Eflcntia aucem diuina eft de ffe hxc , & tamen commimicabilis. Sicrgodcbct intelligi aliqua determmaiio ad fuppofitum cumfuppofitum fit incommunicabi(c,oportet qu6dhoc fit pcraliquid ,quod eftpri m6incomm'unicabile:talenonpoieftclle quodcftad fe,quiaquicqufdeft ibi adfc, fecundum iftud fuppofitum , cft pcrfcilio fimp icitcr , 6c lic communicabilc , U. ita

t4r

,

,

:

^V'-^^»

:

:

"^

,

&

"^\i

obieiiiows

«41.

:

''^i-arefup-

p^fuHm dif "^''"^ ""*

ahiolHtum,

oportet conftitutiuumfuppofiti differrc a natura gcncrcjnon qualitcrcunquc,fed ca differentia,quaj eft interrcmadfc&c remad alterum. Probatio autem maiotisprincipalis.non proccdit, nifideconftituiiuoruppofitipcrtinentc ad idem genus cura nacura.

&

Vifo dc ordine cflcnrialium , notionaliom in Diuinis, patet ex hoC ordo procedendi in quiftionibu- de Dco , quia fi aliqu.i fuiflet mota de efTentia , vcl eflentiali adintrajifla cflettiadlanda ante quaertioncs

dc ejlcntiah

nifi

dc notionalibus. Nullaautem

quod importat refpedilm ad

extra

,

cft

mota

& quodcunquc notionale ,fuo

niodo cft priusq ocunquctaU eflentiali idco primo tradandae funt quyflionesmode notionalibus.Notionaia autem,vcl funt rclationcs , vel ptodudllones , fiuc illa fint idem,fiue non,non curo Eft ergo pnmo quxftio talis de notionalibus,fiuc produ* ta»

diOnibus.

COMMENTA%iyS. 60,

f

A

DargiPRimumprincipale.Azgmi^tohmio

jr\

quocT nctionalia linc immcdiatiora e(Tcnt!alibiis,patct, quia natura immediatiiis fe habct ad fuppolitum propriimi,quim ad proptifctJatem, qilia de fuppoilro prsdicatur in primo modo,

&

'de

propriecate tantum in fecundo

conftitutiunm fiippofiti.quale

efl

modo

:

crgo

notionale, im-

^"<^<^'^""S fehabct ad nncuram quim propriecas n»m "acuix. Refpondct Dodor quod hacc racio fupnottonttle efl ponic,qu6d fuppoficum diuinum conflicuatut per iUnd qnod nocionalc qiiod ftipponitur pro nunc , &vocat

^ud

^tn»-

tionali

.

dtctt reffectit

,

]^j^

mtionale proprieraccm relaciuam.vt paterni-

&c. quia per illa notionalia innotefcunt perfbnx diuin.x',& an modo conftituatur tas.&.' filiatio

,

pcr proprietarcs rclatiuas, an per abfblutas, prolixcdifpucauicin primo
confticu.intiir

quando fuppofitnra cft eiufdcm gencris cmn natura

,

ficut

loannes qui

eft

iiufdcmgeneris

natura humana.quia vtrumqne fubflantiat

,

non tamcn

j

ertinct ad

intelligeitdo

proui includic illam ncgationcm ilQunicabiliratis,fcilicet

t)oGtot in prtmo^ifi. i.partc

loanncm

dt:plicis

vt^«o,&vt^«

cum

gcnuS

«/,vt

i.cj.i. iiue vt

comnotat inchl-

nceacionem duplicis dcpendcntia: ad aliud fuppofitum.dequa per Dodorem pacet in j d.\. ^.i.quia talis negacio nuUo modo peninct ad gedit

hus Snbflanrijc.cum fic nihiljfed acci^itut fuppo' fttum pro illo fingulari conftiruto cx natura i finguIai:itate,nato per fe ftarc cui incft talis neetiam gatio,vt piolixc cxpofui fuper j d.i.cj.i.

&

,

&

nc de tali fuppouto «atura pratdicatur in primo modovtaiias cxpofui Locintndoergo de tali fuppoiito in nobis , conccditur quod natura immediatius fe habet ad illi'd,&ad pofitiuu conalibi.Et

ftituciuum

illius

naturK,puta ad

,

&

mcdiacius ad proprietatcs iicetiamconrtitu-

rifibilitatera.

tiuurt)

^"'^1'

?***

^"' °^'*^"*

Quodlibet.

34 tiuuam fuppoAti cliuim

quod

ciTet

eiufdem gencris,

uum

& cfTcntia fub-

tum

eft fa'irum:,quia cft rclatio

,

ftantia abfoluta.Et liccc mult:e proprietatcs diui-

non pcitincant formaliter nd gcnus Subftantiae imd dicujit quafi qualitatem, adhuc tamcn funt inutic-

iiSjVt bonitas, fapicntia,& huiufinodi,

diatiores ,quia ficut gcniis Qualiratis eft

quam genus

diatius Subftantix

imme-

Relationis

fic

,

quafi gcnus Quancitatis cft immediatius naturae diuina; quafi gencrc Rclationis.

6i.

Si qua:ratur

quare nOn poteft hocfuppofitiim

conftitui per aliquid

tura":Hoc cft dc co

cum

eiufdem generia

quod quxftio fupponit

,

na-

cec

quod non

conftituatur per aliquid ciufdem

Et oftendit quoniodo non conftituatut

generis.

fuppofitum idcm pcr aliquid ciufdem generis, quia vbi eft aliquid dc fc hoc,& tamen commuiiicabilc , non potcft intcUigi aliqua determinatio vlcerior,nifiad incommunicabile;patec, quia fingulare

non

le fit

,

fuppoficum

(equitur

fic

quod

firnpliciccr

tum per

ter incom-

communicabile.

municabilf.

le hac, &c

talc

cum

natu-

& natura dl-

uina,& per confequensincommunicabilejCx quo patet qu6d fuppofitum diuinum non eft ciufdemgeneris cum natura diuina. Tenendo tamen quod fuppofitum diuinum conftituatur pcr abfolutum , diccretur quod tale conftitutiuum non pcrfedio fimpliciter,vt dicit Dodor wpriTenendo etiam qu6d fic conftituatur per cntitatem abfolutam , adhuc diccrctur quod

eflcc

mo

d. itj.

,

cftentiale dicens perfe
immediatius natuis diuinae,quam talis entitas abfoluta.Et ad rationCm, diccretur ad minorera quod calis cntitas non ellct eiufdem gcncris cum natura diuinaj quiatunc eftet perfeftio fimplicitcc ficut etiam hxcccitas inloanne pcrquam loannes eft fingularis , ens per fe , fi fibi relinquatur , hon cft eiufdem gcneris cum natura loannis vt patet a

&

&

primo,d.f.tj.i.&d.z6. Sic fimiliterfi conftituti-

uum fuppofiti diuini eftet ciufHem gencris cum natura diuina diceret perfcftionem fimpliciter, quia omnis perfeftio diuina, qu:?cunque fit illa,

,

qnia fuppofi-

qnod

in-

fic

crgo nacura diuina

fic

dc

camen vcrc commiinicabilis , fuppofifit fimpliciter incommuni-

tum nacurx diuinx

cibile, ergo confticutiuum talis ,

14 diuina^eiTct veti abfolutum ficut,

&:

confticuciuum habcr

omnino.incommunicabile

communicabilis. Si crgo conftitutiuum

fuppofiti diuini eftet eiufdem gencris

incommunicabi-

,

vliirnarc conftitutiutmi illius

Cum

abfolu-

& omnis

Doftore in i.d.^. q. 6. talis dicit etiam perfcdlioncm additam naturae , vr patet a Dodlore in

fimpliciter incomniuuicabile

€upl rel="nofollow">efitum eft pnflici-

omne

pcffeftiofimplicitcr,

fit

nifi

potcft vhcrius deccrminari

quod determinecur per incommunicabile ,

cum

quia fupponitur hic qu6d

talis eft

nec

,

pcr confcqucns eft ad propoficum , fcd adquxftioncm de conftitutiuis pcrfonarum pcrtinet, tamen concedendo pro "nunc fuppofitum , fcili-

,

in diuinis

fuppofiti crit

crgo

relati-

crit

cft

perfedio fimpliciter.

nuUo modo

Sed

cale

conftitutiuum

eflct pcrfeflio fimplicitcr, licct eflet

cntitas abibluta.

Ec in hoc non oportct multiim

infiftcrc.

Poflent tamcn adduci aliqua dubia in

hac

,

litcra

quae fcilicct brcuitatis caufa relinquo

ingcniofiorij&fubtijiori

me.

QVifiSTio IL VtrUmin Deo po^int ^

ejfe plures frodu^iones

eiufdem rationis?

Alenf. i.p.q.iy. m. 7. D,Thom.i./>.^.i.<»rr.i.C^ q.<{i.art.6.& q.io.art. x. Scot.i.d.x.q.-j. num.i^, lib. 2, K\c\\.ih.art.i..q.i,Yicxvi.qKodl.6,q.i. S\X3Xtztrall.i.ltb.^,c. 10, ^tiht. lib.i.de Chriftoc. i.

&

cap.6.&

8.

Vacritur

^r^.1.

eiufdem

,

Vtrum

in

Dco

poffunt eflc plurcs produftioncs

rationis. Arguo,qu6d fic.

naturse fubflantialis

,

efl

Produdio fuppofiti in ejfe

generatiotfcd in Diuinis efl duplcx

produdiopermodumnaturaejergo duplcx generatio, &:per confcquens duplexproduftio ciufdem rationis.Minorpatet,

quiaomnisprodudio

fuppofiti in natura diuina eflinf//fna-

tura: fubftantialis.Probatio

gcncratioab

Tcx.i.

ipfa cfl

Racio ad opp.

aliis

maioris^nam per hoc diflinguitur

mutationibus,pcr Philofophum j.PA^.quia

ad fubflantiam,fiue ad

ejfe

fubfl;antiale:crgo,&c.

Contra,fi pofTunt cfTe plurcs produdiones eiufdem rationis,vel crgo plures gcncrationes:velplurcs fpirationes,& per confequcnsplures filij , vclplurcs Spiritusfandijconfequcns falfum,quia plurcs efTcnt perfonae,quam trcs,crgo,&c.

QOMMENTAK Trum t.

in deo pofflnt

produSliones

Titulus qua^ftionis tur de

ejfe

eiufdem

plures

rationis.

fic intelligi-

produdionc eiufdcm

ra-

tionis,accipiendo eiufdem ratio^

l

F

S.

ms,\t eiufdcm fpcciei fpecialifllms^quia

Dco non tur tur

, ,

fit

aliqua fpecics

paternitas

&

,

C\

licet in

tamcn poncro-

nliatio ipecic

diftingucrcn-

plus cnim difFcrc paternitas ^ filiatione,

qukm paternitas

'i

pacernitatc:titulus quxftionis fic

Qu^ftio fic intelligJtur,

an

Dco poflint

in

elTe plures

ncrationcsA pcrcoiifc^ucns piures

,

& per

conftqucns plurcs Spld"

tus faniQi.

H O

C

35^

res fpirationcs

ge-

Fili),vel plu-

S

I.

L

I

V

M.

'SupfOttitufifeCundumfidem nen dariflures ^YoduEiioneseiufdem rAtioms:ad auod ratio^

ne Probandam adducuntur quatuorargumenta D.Thom.^altorum. Primum, Forma eiufdem rationis nonthultiplicatur mfi per materiatri^ejuain diuinis nOn daturSecundum, Deus omnia intellmt vno a^u,ergo frodu^io fer inteUe^um ejitantum vna.

^uartum

autemnatwra ad vnum.

naturaiiter^ determinatur

,

Tertia-i

ferfona frocedunt

alioquin Filtus non fjfet

ferfecfui,

condufionc negatiua,fed oportet Viderc an concordant omnes Thertlogi H^ciftafolafidcteneatur,anferrationcm. Adiprmautcm diLxrfasafFe^

in

yiucior

diuerfi

in.

Theorem.c.

runc tationes.Prim6 crgo tangcntuir rationes aliquorum,qua: ad conckifioncm iftam pr^ofniqponuntur Secundo dicctur,quid magis circahoc videtur eire tcnendum.Tcrtio quac- ^*"^ ff^'earum. dam dubia occurrcntia cxctudentur. = Dc primo apponuntur ad hocquatiior rationes. Prima eft ifta. Foi ma ciilfdem fpeciei fiue quod magis proprie dicitur ih diuinis, ^j Th ciufdemrationis,non multiplicaturnifi fecundum matctiam:maceriaautem in Diui- i.p.n.i ar liis cfle non poteft. Vade in diuinis hon eft nifi vnica filiatio fubliftens, ficut albiedo .& ^.^^, ,

i

non poteft eflc nifi \ na. Secunda ratio.Dtus omniaintelligit & vult vno adu fimpHcirergo non poteft ibi,nifi vni perfona procedensper modum vcrbi,& vna per modum amons.

an.

iubliftens

i

.

^

eflc ^/i°-^rt.j^. o^ [ecmidt

X

Terriaxatio ,quiaperfbna:proccdunt naturaritcr:naturaautcmdctcrminatur ad ^. vnumrergoj&c. pot'ci,ai.q. Quarta ratioEx hoc cft perfcdus Filius,quia totafiliatio diuinaln cofcontineturj ^ug. ''^

non ergo poteft ibi eflc

aliqua alia-

guol.t. ^.7.

ii.

^ X.

b 1" T/c

^

coticordant emnes Tueolo^i in conclirfio-

Ptima opinio

e(\:

potentia

Thomz prtma parte fum-

qusdam dubia cxcludentur Sc , quarto erit folutio principalis argumcrtti. c

Deprimo ad

dem

ponuntur quatuor ratio^ Forma ciuf-

hoc

fupra. Prima, quii

non

fccundum non potclt,vt patct 1 1. Metjex.c. }o. fccundum aliaha banflationcm vbi fic habecur Oporwr (inquit)vit rationis

multiplicatur

,

nifi

mattriam;matcria autcm in diuinis

cire

:

S

QoVamtmTXox ,

id

,

omne enim atertium

eum

3

in eodemfnhie[io

Proltat hic

(^ 6. Et

.difi.%. ,

omnia

intelligit

,

& vult

r .

num.

6.

jjucns cft ibi

tantum vna intelledio.

Tkrtm tMt*.

Tcrtia ratio, quia perfons procedunt ttaturalitcricrgo

tantum

quentia patet tur ad

ne

vnum

,

,

cft

(Juia

vna vniuS

rationis.

Confc-

natura tantujn dctcrminaT

vt patct fccundo

tex. cdp, j6. vbi fic

habetur

:

dc GeneratioIdem enim

&

fimiliter fe hahens,fempertdem natii efl facere,

&

loquitur ibl dc agenti naturali , vt patct in tcxtu.

1

V M.

"Mdoeet plura accidentia eiufdem jpeciei pojfe

ac per confequens non indiuiduantur ,fer fuhjeSlum

num. 6.dart vniuerfale a parte rei.tfuod

i. diftin^. 5.

"»•

vno adufim'plici,crgo,&c, Antecedcnspatct ii> ^«.ff.cji. vbi orobaturquod »«fr//ij;frr primi non cft aliud a lubftantia primi , & pcr cohfc-

C H O L

quaii.

'^*'*

SecuHia ni-

Seciinda ratio,Dens

Indimduam. Secundoex Damaf Tertio per tres articulos Panfenfes. ^arto ^ tjuta aniw maprius eji hac (jr creata , quam tnfundatur corport j de hocagit Do6lor la(e z.difi.^ .tfuafi.y effe

''

eft

Jmpugnit prifnam rationem D.Thom.patenusaitformasfpirituates non poffe muhiflicarintfipermateriam. Primo^quiacontradiiiioeJfetinteUtgere naturam Angelicam y nijt vt

per totum. Vtde

.'pLyr.

vtfint fine omni tnateria,cura

vt fint aternt

ailio puta.Hxcitle.

.art.6.&c

»« aThoihavbi

necejfe eji

,

nccejfe eji

hcndum.Teitio irimarati».

\h\

(fif&quiaijittfubflantiefuntmouentesfwealitjMa

quatuor addiicit rationcs. Vnde in ilb quxflione fuht videnda,per ordinem. Primo tangcutur rationes aliquorum ad hanc (quiEllioncn). Secuhdo dicCtur quid fit magis tctnjt,ej.^

vt fmt
tiecejft eft

rationcm.Etdiuerliadiucilisaddiicunturrationcs.

ft^.t. tejn,

ifl£fHbJiantidjintexiftentesextramateYim>cttm

X. \.ne negatiua, (ciiict:i auod non poflunt efleplures piodudiones eiuidem ratiohis , fed oporcct vidcie, an lioc fola fide tencatur , an pcr

Mct.

late frobat

quaf.6.num. 8. BtJ^. diffin^.i. quaU.

x.

,

vel mnteriam.

i. dtffinff. ^.cfua/i.u

num.6.

& difitn^. 43.

quafi.x.num.i i.

^iima

C

36 PRIma

Quodlibet. ratio vitlcturcfrctranfcendcspioporitum,&:

afrnmcrc dubium, fuie faicnim propofuio maior, fcilicet qaod formi ciufdcm nun multip'icaturnifirccundiimmatcria,qua; fecundum cos, aeque habcrec ^

fum,lccuncliu-n muUos.IHa rdtionis locii i\i

dc

dc Angclo,ficutde Dco5autinccUigiturfjc,qu6dformaquarciiqueimmaterialis fc h LC,fiuc cx lationc fua: quiditacis , ficuc Dcus deitatc efl: hic, ita quod nihil nili deitatem,cft contradJLiio formahs,Dcum non cflc hunc. Auc quodquamuis formaimmatcrialisaUquanonfithxc formaUterfua

a^iud intciligcndo intciligiturfic

,

quiditatc,tamc ipfain re multipiicarinon poteft.quia vnicaformatahsfingularis ,& fi^nata habet in fctotacntitatc ilhusforma;,&: intc(iuc,&: cxrefiuc,vtpatct deSolc.

modo,fequiturqu6d ratio forma: fpccificx imo contradiiitiGncm ad pluiificari reaiitcr & ita

Siintelhgitur primo

repugnantia ./l/g ejjica-

ctfjimnm contra

iid.'

iicriuryf. ^

,

,

in Angelis includic ,

ficut

non

ftat

cum

conccptu hominis,qu6d cocipiatur irrationalis,vei cum conceptu Dei,qu6d cocipiatur tanquam indiffcrcns ad plurcs Dcos;itaTnon ftac cum conceptu talis fpeciei,qu6d concipiatur piurificabilis; &: pcr confcquens quicunqucpofucrunt fpcciem Angelin-^

^^^

p!urificari,habuerunt in intellcdu fuo conceptus fCrmaliter repncnantcs. ' ^ •• o, i r io, r quia conceptum talisipecici,&: pIuricaDilis,&: pcr conlequcns quicunquc conceperunt ibicflcraiioncm vniuerlalisfimphcitcr, fcilicctdicibiHsdepluribus im6con'

.

•

i

^

•

i

:

cipicndo naturamintali vniuerfalirate,includiiuriil

maUs inter obie£lum

,

intcllc(^um.&:

illo

intclieftu repugnantia for-

modum concipicndi.

Iftudconfequensno

vi-

dctur probabile, cum multi ThcologiS^ Catholici,ficconcipieritcsiiaturam Angelicam, &: fpccicm , fi:uc alij, fine omni rcpugnantia conceptuum conccfiTerunt ibi plurificationcm, &: vniucrfalitatem prxJictam. Sandi ctiam videntur ad hanc par,

dcclinarc, ficut Damafccnus Elcmcntariocap. i z. diccns , qu6d vnxum eft in^ communicdbile cr i" commumcabilc ipfius autcm cjuodvnius jfcciei communicatio ivfa beatanatura intrihtcs confiftit hypoftaJilus.Etfcquitmpod hoc:Secundum vnumauentcue

tcm

:

,

ordinc Anz^elorit

^

& virtutum differentes hypoftjfes condi itt.,nonfolumJjoc fedeti^mJecHn-

dhm vnamqnam,jue fpeciem^

vt vtique cornmuntcantes adiniiicem naturam.gaudeant adtn-

uicem^i^ nuturdi lestitudinc copttlati adinuiccm fecure-f (^ amicalHttei dijponantur. H^f

Damafccnus. al.

aKm

Ejl

f~{^

\G,c.v/.

Eft.i.c.

I

}.

•!

Domino Sccphano condemnatus,quid

Vnus

artlculum prima facie reprobarc. dicic fic

,

qu6d

quta inteiligentiit non ha-

Sccundus,(in6d Deus non poteft muUipltcare indiuiduafub vnafpeciefine materia.^error. non recipiunt diuiftoncm nififecundum diuifionem rnateYix errort , quodform^e

Tercius

.,

non in- „iji >^ inteUigaittr de formis edullts depotentia m.iteriit

ttlligitur e

>^

^g^f rnateriamj Deus nonpo(fct etufdemfpecieifacere plures,error.

Bfi.i,o.c.C.

al.

Etarticulidamnaci trcsvidcntut iftuni

intelle-

jo,mis,

:

crgo de formis rion edudis de

potcntia m.ucria: hoc diccre,cft crror. ^. vj(jj.cui.fecundus intelledus propofitionis:tuncfequitur,qu6d natura fpecifi«^

ca Michaciis de fc non eft ha:c,crgo non rcpugnat fibi contradiftorie non efTc hanc, bc non cfle in hoc,per illam ergo poccntiam,qua: potcft in quodlibet , quod non includit contradi<5lioricm,potcft natura illius ficri,&: non in-hoc.

Dicctut forte,f qu6d non pofTct ftante

5;»»«/ ia

potentia,

fi

non repugnant , cfe

W

^'


mcn cft falfum Primum go omnino

cft ncccfle

illo.

Hoc non

excluditpropofitum , &:

patet,qu:a defl:ruatur ifte,&: tunc

Michaclem

cffe

fiat

ta-

natura in alio:non er-

hunc vnicum.Secundum

patct, quia

qux fi-

ncc intcr fc rcpugnant, illa pofTunt fimul effc in cflfeftu,huiufmodi funt,ifte Michacl,&: ille Michacl,fi natura non cft dc fc hxc. E^o ctiam b quod fccundus intellcdus eflet verus , faltcm ad propofitum habcmus,qu6d ifta propofitio , forma eiufdcrn rationis non poteft purificari ntfi per m.iteri.tm^ j.j^^^{ f^j,.jj jj^

potcntia adiua agcntis

iion cuncludic

ciamtamcn

omnimodam

illaplurificatio

,

impoflibilitatcm plurificationis filiationis in Diuinis,

fit

impoflribilis

fimplicitcr includcns

contiadidioncm.

Iftactgo propofitio'' non concluditpropoficum,fcilicecconclufionem

mus.ficuc ipfa cft vcra,nifi acccpca fccundum

primum intelleftum qui

,quamcenerationabiliccr

vidcrur multiscflc fal(us,vcdidumeft.Noncnimcft doftrina conucniens conclufioncm certifTimam &: fumme ncccflariam tcnerc pioptcr rationcm nimis gcncralem,quac videtur mulcis habcrc plurcs inftanuas. Practcrca,Inftatur dc anima intelle£liua,qu« prius nainra cft tcrminus crcationis, qu.im infundatur.Primus autcm terminus crcationis,vt talis formalitcr eft hic cigo ^rjima naturaliter prius cft hacc, qu.\m vnitur matcrix & pari rationc dc alia anima, pi ius natura cft hxc,quam vniatur materix. Vndc ifta anima cft hxc fuapropria fingulariiatc,& inde eft hxc,& no illa,& pcrconfcqucns prima diftindionc fingularitatis ,

,

jinlma priiis

hxc,

i^Ham

vfit'

:

,

'"

diftinguitur

5-

Qu^ftio II.

37

diftinguitura (ingulari diftinfta abilh} epgodiftiiTftxTuntrftaianimaspriujnatura

quam vniantur

non crgo pcr l'c & primo diftinguuntur fua materia.Prima quod fine contradiftioitc poteft eftcfihe alio,& non naturalircr illo hoc accipitur y Mctaph.c. de Priori. i^Liqua

maisrias,

propofitio probatur:qiiia illud

c conucrfo,

eft prius

.

:

\\M:^\z,fecu»dum naturarfij ^fulf(fa»tiam Ju»t priora

6^

&in

///./»(;/» y?»c;7//>:

&

Yis,

1.

ift

Metaph

enim nullum fola

Efe,

in<\\\\t^ fuhfiantiaefifrimum

-,.

Prio-

om»ium,6c hoc probat i aliorum

'

'

-'t

T-gx cct-t.k.

potens eflc finc fubftantia, ha:c antcm > id cft quantumeftdefe. Concludit ergo , fccundum prioritatem feicund^um naturam anima a\Jtem non

eft Jeparabtle ajuhfiantia

fupplc potcftcfle finealns

,

y

iftummodumreducitomnesmodbs

fine capituliad

^-

^*-*^-

ijuscH»<jHe co»ti»git cjfif»e aiiu,

,

,

Philofophum, (cparabilitas ifta folum fecundumlubftantiam & cffentiam, fed fecandum exiftenciam, 8c vt tcrminus creitionisdiuinaj poteft effcfinc materia crgo porefteflc fine hoc, qubd vniatur materiae nullo iiiodo autem poteft efle in materia, nec per crcationcm,nee ali:

:

:

quomodo

qualitcrcunquc:

propofitio prima 6.

Si dicatur k

vel per

effc

nifi ipfa fit hacc

propria fingularitatc

>

fcquiturergoift4

qua: fuit hic probanda.

,

qubd non

per matcriara

eft hacc fic

,

fcilicct

per vnloncm aftualcra, VideAmi

aftuale in ipfa,fed pcr aptitudine efsedi in ipla materia,&:ipfa

no eftprior

aptitudinc.IftudnS cuaditargumetii,quia tiatura ipfa abfoluta eft prior natura ipfa aptitudine,&: hxc anima habet aptitudinchac ad cdrpus,&: illi anima: repugnac aptitudo huiufmodiad corpus hoc, conucnic fibi alias^titudo ad aliud corpus.

illa

6. ttatura\ /»*'jp.y.f.3\

&

Tunc arguo fic Quod conuenithuic, & repugnatalij eiufdem fpccici, nonconrienit huic per fe fecundum illud, quod eft communc iftis, vcl faltem pracexigit di:

&

ilindionem

in iftis neceflario, fcilicet huius ab illo ; hxc aptitudo conuenit huic, repugnat ilh ergo neceflarib praccxigit diftin^ioncm huius abillo crgo primadiftindionon eft peraptitudincm , nccprima fingularicas huius, il!ius. Confirnutnr Ratio aptitudinis , formalitcr Idqucndo , non eft ad fc , nec eift :

:

&

:

ratio cntis in

adu.Primum pTobatur,quia fi intclligerctur ad fciergo poflct intcIIigT>

& non ad aliad vt ad tcrminum.Sccundum ctiam ex hoc patcc, quia apticudo poiTec ad cerminum non cxiftentem qr.bd aucem ncceflarib cxigit aliquid non exiipfum eft non exiftcns in aftu nunc autcm hacc anima elbfingulare abfolu*

e(re

:

ftensj

tum

,

:

& fingularitatc abfoluta, & fingularitaie in adu, & fingularitacc aduaii

apticudo non

Ex

:

ergd

eft ratio forraalis fua: fingula-. itatis.

inftantiadcanimahichabetur, qubdnbneft cmnino ncccflarium , hoc qubdforma ciufdcm racionis rton potcftplurificari finc maccria,& Jicec habeataptitudincmad materiAm,tamcn prius natura habec plurificationcm; crgoprimaratioplurificarionis noncft matcrialitas generalicer. Ec qubd immacerialitas « non fit primaratio formac eiufdeni rationis eflendi hanc, nec materialitas prima ratio plurificationis in forma, Probacur,quiaquo aliquid eft in adu extra caufam , incelledura, eo eft hoc prirab,quia fic cfle nort uompctic nifi huic:im5 vniuerfalicas " fiue nonhoc, non poteft alicuicorapcterc ift.i

cftcuius oppofitum includiccontradiftionem,

&

autem

i,„jf.Mt'i'*

UtAs noin^ diuiduat, ""^

»»'«'*-

""^'^'^* ,

F^''^'!''^''^' '

quaecunque enricas, praccipue abfoluca, fcipfa primb primb recedit a »o» e(fe ad effe., quia Ucct multa concurrac -ad (uum cp^ ficut materia ad effe forma; U. fotma ad ef[e raaterix , camen nulluni concurrcns eft fibi prima rario clfcndi in fuo effe crgo feipfa prilmb eft hacc, & per confcquens filiationem diuinameirehanc, accipiecurprimbex racionc filiaiionij calis, non ex immaterialicate , quae cantum aliquid ponic, vcl cxcludit aliquid anhciiifi

in inte!le(^u} ilunc

eft in

fuo efe , quia fcipfa

°

p

,

:

xUm

proprie fingularitati.

Confirmatur licec fitmatcria

^

per illud,quod non vbi vult

,

Quia raateria non eft perfc caufafotmae ^^Metc Auicennam&nullo raodovidcturaliquidcfle hoc Tcjt.f.ly.

hocperaudoricatera.

formje,fccundii cft

,

per fe eius caufa, &: haec cft intcnrio Phylofdphi ii..Met.c.i. matcrialis quam formalis, & efficicns habcnt vnitatera &: & numeralcraproporiionacara ipfis principiatis^^m^inquit,

qubd tara caufa

diftiadionc Ipccificam

qnxfiint i» eade naiura,diuerfa^»onJj>e(ie,ff(ppleJuntf>rincipiaytL fubdit^fed cfuiajingutariH altud tua materia^(^ moues,dr/pecies,^ mea,ratione aute vntuerfali eade.Hxc ilic. V-

truraque cnim per

fe principiii compofiti op.ortet habete indiffcrencia confimilcm indiffercntix copofiri,& dcterminationc fimilera deuorainacioni copofitisquia neq;

inditFeren$con(lacexdeterrainatis,ncq5 deccrrainatura ex indifFcrencibus indiffc-

&

rctia vniuerf alitaris:crgo fruftra quacritur racio fingularicatis; harc prima ratio fingularicatis determinata:,pcraHquid extrinfecii,tanqua perprincipium forraale,quo-

modocunqj cxtrinfecu fit caufa aliqualis cocomitas, quia fcmpcr oportec qubd priinaraiioformalis fingulariratisfignatacficpcr aliquidper fe intrinrccum fingulari. Sccti Opcr. tow,

XII.

D

COM-

'^

,

Quodlibet.

58

COMMENTARiys.

cjuomodo ift<j rationes no j-oiiclucliint propofitum. Dcprimapatecqiiia eft ^^^.^ traiifccnclens. Illa cnim propofitio^fpm^

Dodor

nifcufttefrt-

tntrati.nit

b.Thomx.

maius impofribilcfiliationcmin diuinis

oftciiclic

*_,

II-

quiditatis

ficut

,

h

/•

Dcas deitate

quod forma immacerialis non poteft

Secundo,

h;ec formali-

fit

ipfa

primo modo, tunc formf

realiter,quod etl

mafcenum

comramultos,

in Sltm.c.

i

fpccifica in

& comra Da-

non cft dc fc h;cc, non repugnat fibi contradiilorie non ellc in hoc puta in Michaele. Vult dicerc, qu6d includit hanc hxcccitarem, nec ilfi de fe non crit

indiffercnsad plurcs, &c

fic

pUirificabi-

non eft de fc qu6d per diuinam potentiadn poC&: non in hoc indiuiduo, fed in alio.

Sicut crgo natura Michaclis

lis,

hasc. Sequitur fit fieri

A

,

Dicetur forte,qHodnon

f

Dicit Doftor

quwi h«c

ftante tali naturain

poffit efle fimul in alio

hoc

,

talis

quia

:

&

excludit

cft falfum

vno

fup-

indiuidiic\no

probat

primum

pcc

MichacL&: tunc fiat nanon nccefTc Michaelem clTe

dcftruatur

fi

tura in alio

non

natura fpccifica

pofnc,& addit.quod

inultiplicari

plcquod

poffet efseftanteillo.

rcfponfio

propofitum, qtiin vidchcct

,

& fic

huncvnicum. Sccundum probac, qj.iia cjut ftmul funt inpote/itia aUina ageritis , nec inter ft repugnant hoc dicit propter illa qua-inter fc ,

fornialicer repngiiant,qux licct fimul funt in

po-

tcntiaacliuaprimi cffecftiui , cx paitc tamcn eorum rcpugnant fimul cllc fcd naturam c(Te in pUiribils indiuiduis non rcpugnat cx partc natu:

r;c

,

&

fic

habcns hoc in potcntia fua poteftil-

lam fimul facerc

•,

quae

patct , tum quiacft tcrminus non terminatur primo nifi ad

te fibi intrinfeca,

rcalitcr perfi-

realiter pcrficcre nifi vt

Erit ergo htc hsccccita-

:

& non

per materiam^cui vni-

:

quam

tcrminus creationis

infundatur, probatur

per Ariftotclem libro qnintb Mctaphyficorum

(omm. i6, qui vult , qu6d illud, qu6d fine contradidionepoteftedc finealio,&non ^con-

tex.

tra, cft prius naturalitcr illo.

aliis,&

qiie contingit ejfe fine

diuifibne vftu

mentator

GJiuxdam

:

& funt

,

illa

Harc

Plaro.

eft

Vbi

fic ait

:

^ilia

& natnram,eju
vero fecundum fubftantiam

inquit

,

no firte

illc

Et

tllis

,

qu4

Com-

ibi

dicunt priora natu-

qua CMmfiterint, non feqititur vt pofienora fint, fipofteriora fuerint, tila non erunt. Hj:c illc. Hoc idcm in 7. Met.tex.com. 4. Subftantia , inquit , ejfe omnittm primtim ratone, tempore , natnra, altorum enim Cr notitia , categortmatum nullum eft feparabde ,hic autan fola feparabdis efl. H.Tcillc. Vult diccrc, quod fubftancia cft prior aliis Pr3edicamcntis,quia poraliter,

illa

&

&

&

& non econtra, Et vidc Commcntatorem ibi:mod6 in propofito anima intcft cfte (inc illis,

tellc(5liua

non

eflentiam, fcd

fbliim fccundiim fubftantiam,

fccundum cxiftentiam

,&

&

vttcr-

creationis diuinae poteft elTc fine matc-

hoc , quod vniatur ma-

g £/?o etiam, quodfecundus intelletlus ejfet vertts. Dicit Do6kor qu6d pofito q(i6d fenfiisillius propofitionis fit vcrus jex quo tamen non eft fim-

ria

phciter impoflibilis, (cilicct includcns cQntradi-

in ipfa matcria.Sed

dionem, (cquiturquod non

abfoluta cftprior ip(a vnibilicace, quia \\xc ani-

poffibilc duas filiationes clfc in

men

imdiuinis, quod ta-

crit fimplicitcr

cftfimplicitcr impoffibilc. Si dicatar.quod

fecundus fenfus eft fic necelfario vcrus,qu6d eius fi hoc, oppofitum cft fimpliciccr impofnbile ,

&

non fcquitur quod diuinis.

duac filiationcs poffint efle in

Dico,iJu6d (ccundus fcnfus

jieccfTarius

fecundum

lali fingulati exiftens,

gulati

,

tjuid

cft

quia natura vt in

,

non potcft

quia tale fingularc, vt

cffe in alio fin-

didum

cft

includit totam entitatem huius natur.-c

mcn

cft

tantum

,

fupra

non

fimplicitcr repugnatia ex partc naturs,

vt poffit e(Te in alio fingul.iri,ctfi

non

fimul

cum

alio. Sed filiatio in diuinis fic ex naturafna tantum vna, quod non poiruiu eile plurc'i,&

eft ita

fimplicitcr de neceffitateeft cantum^^ifc^qudd

ergo poteft

:

fi

fcr imponibile illanon ellet,nullaeiret,vt infii

circ fine

teriae.

k

Si dicatur

,

quod

eft

hic pcr vnibilitatem

hoc nihilcft,quia nntura

ipfa

habet aptitudinem ad hoc corpus,& hxc ap- ^'"'»« ?«**"' <>M>>f alij animae ad idem corpus , fed conuenit libi aha apcitudo ad aliud corp'Js:Si er- ttri».

ma

titudo rcpusnat

go

haec aptitudo cduenit vni anima:,& rcpugnat

alteri, ncccflario pracexigit

diftindlioncm

anims

ab anima. 1

ConfirmatHr, Hic Do<5lor c5firrnat rarionera

de aptitudine pcr hoc dicit cntitatcm

ta-

tur.

tur.Sedomncsanimae intcUeftiua: funt ciufyem rationis ergo anima intellediua,qux in fc nullam includit matcriam,cft muhiplicabilis in plures animas ciufdcm rationis , & non pcr marcriam. Quod autcm ipfa anima fit prius natur.i

minus

cfl< in pluribus indiuiduis.

tum, quia

:

corpus,& non potcft

adlu exiftcns fingularis

quamuis forma,puta Michaclis,n6 iit hic iMdanMM. ^y^i^^ijjg^. f^,^ quiditatcin rc tamen multiplicari non poceft. Et hoc inrendit probarc Dodor: _^,^^|

lam,

,

fingulare a6ku cxiftens cit

natura fpecifica Michaclis cx quo

cft firtipliciter

vera, &c.

vniatur corpori

z.

talis

eft

creationis

e St detur fecundus fenftu propofitionls-, (cih'cct ariic»'

conclufionem,

quod

Forma eiufdem rationis , &c. Ec ratio ftat in ^""*'/f^^'t hoc, quia anima intcUcdiua prius cft hac quam „"!^„- ^*';^'! /

Angclis includunt contradidionem adplurificari

fcilicet

ccc

intcnfiuc&: extenfiuc,vt pacet dc Sole.Si in-

tclli^atur

,

videlicct

(

i

fi(Tnata,habct in fetotam cntitatemillius forma:,

&

tenemits

f*

Prnterea inflatur de anima intellelliua. Hic ^iuomodo aDodor inftat contra illam propoficioncm, fcili- nimainteiUT

,

&

,

forma eiiiidemratiofccandum mateiiam,

nifi

impoffibilc cire plurcs filiationcs in diuinisjyiirwf

tamen ipfa in re multiphcari quia vna forma taUs fingularis ,

ter fua quiditate

non

hic.

multiplicatur

non cancludit propofttum tjH(im

plurifi-

natura.

talis

/j^/i/Jrc^o/r/fo fcilicet

non

nis

,

cfl:

quam

caii,

mjiper matem,poteft habere dnplicem rciifom.PrimojqHod fonna immaterialis fit de (e h
Vntu

& fic eft fimplicircr

patcbit pra:renci quafftionc,

5-

,

quod apcitudo

abfijlutam^anima aurein

W

tas abfoluta :

crgo

tam, vt

paterc poteft cx didis a

fatis

crit

p*;r

illa

non

eft enti-

cnticatem abfolu-

Dodorc

in

fecundo, dift.3.q.<).de ratione indiuiduali. ^ttjuod immatrrialitas non fit prima ratio formx eiufdem rationis tjftndt hanc , titc materia-

m

litasprima ratio plurificationis in forma. Proba-» tur rationc

,

& aiidoricacc,& ratio ftat

in hoc,

4ui»

C

,

Qusftio II. quia quo aliquid tclledkum

competit

co

,

nifi

& in-

eft in adlu cxtri caiifam

hoc primo , quia fic ellc non huic Vulr diccic , quod illud, cft

quod habct ejfe cxtrz caufam, & intcllc^kum, id eft, quod aftu exiftit,eft /wxrfuapropria hicccitantum compctit fingualiquod abfblutum habct aliquod efe extra fuam ckufam , qiio modo ponitur habcrc ejfe extra cauiam , co modo ponitur eftc fingnlare , tcrminat autem a€tioncm t'ate,quia ficliabcre ej/i,

adlu exiftemi.Et fic

lari

fi

caufs vt cns dbibluturn crgoerit fingularcranD*cUr»tM tiira per cntitatem abfolutam.Et hacc eft fenten'tiHTi. tia huius h'tera;,quam tamen aliqualiter declaro: Cum dicit, ^ho aliquideft extr4caufdm , inrelleiium,id eft, illud quo mcdiante habet verum :

^

ejfe

adualis cxiftentiae

quia

co eft hoc primo. Patet

,

Franci(cus pcr entitatem

fi

adu cxiftentem,

&:fingularem^abct fimpliciter*^ cxtracau(am, p6r eandem erit hoc fingularc non cnim habet ejje primo extta c^ufam , nifi inquantiim fingu,

lare adtu exiftcns.

n

Sequitur,»mo vfiiuerfalitM,ftue non b>c,tion

poteftalicui competere, nift in intelle^lu. Vultdi-

cere,qu6d nunquam vniuedalc, dc

fingularibus habct

fiiis

Licct enim natura

omneOpus

ejfe

vtpraidicatur

cxtra inttllcftum.

prior fingularitatc prstcr

fit

inrelleAus, quod

tamcn dicatur vni-

8c

Scquitur,^/>w confequens fiUa^ ttonem diuinam ejfe hanc, accipitur primo ex ra^ fimiliter forma.

nonex

tione filiationis talis,

immaterialitate.qudt

tantUmaliquid ponit, vel excludit aliquod annexum propria fingularitati , ideft,quokl fi fi. in diuiniseft hia

liatio

quia

erit fimpliciter

,

htc\

& non, quia imma:terialis,qu«

talis filiatio,

fupplc imtnatcrialitas tantum ponit aliquid anp

ncxum proptix fingularitati,vcl

excludit aliquii

annexum. hoc per M^Ioritatem

q Confirmatur hoc

firmatio ftat in

forma

fi

,

,

Sc Con-

hxc pcr mate-

cft

riam crgo materiacrit aliquo modb cauia fonn^: patct

,

mare

,

quia hzcceitas conftituit fingularc vlti-

& intriniece

6.Sed materianon

,

vt patet in fecundo dift.j.q.

eft

per

fc

eaufa

formi (ecun-

materiam,probat exintcntionc, per Philofophii. §luomod» 11. Metaphyf. tex. c. 17. vbi fic habctiir i^r »«nmttri» Bon cipium enim fingularium flngulare, homo ^uidem tfiperjtc»» hominis vniuerjaliter ,fed non eft nullitu, verum f»formt, (^ :

Peleus Achillis , tui vero pater , (Jr huim fyUaba 'Vir/t^uefrs t]t Bji, B.Sc A.fiuetotaliter; fiue particulariter. tompofti difthu. Vult diccre, quod principium emium fingulariu eft fingulare

ficut

,

crit vniucrfale

&

prfncipium vniucrfalium

homo «nim

:

vniuerialis eft prin-

nuncautem ^iucunque entitM,

Sc idco noneftaliquod ptincipium vniuerfale

frAcipue abfoluta feipfa primo eft infuo ejfe, id cft, quod cntitas , puta Francifci , fcipfa fiipplc formaiiter eft in (uo ejfe , liccc illad ejfe fit ab alio

homihis vniucrlalis, ied fingularc fingukris , hoc reallter loqucndo , quia omncs a6lus , genierationes funt circa fineularikirAf primo Mct. in prooemio vt Pclcus eft fbpplc pater fiue principium Achillis B particulare huius parti-

o

Scquitur

,

ejfe nifi

pcr

rntcUcdum

,

;ft,qu6d nullus

j.q.i.

dift.

originatiu^. , quia feipfo primo recedit \ rtbn eft,qu6d entitas Francifci, feip/a fbrmah'ter rcccdit H non ejfead ejfe, \d eft, quod

ScquitVir

p

efle adejfe,id

prius liae,

non habuit

& tunc habet

habct iikrd cflcntix

,

fcipfa

effe

puta exiilcntiar,

formalitcr

,

id eft

,

fit

originitiuc ab alio, ficut

eft in firhiU in

modo

aliquid dicitur

ter,licct

ab

cJc fc

.

j.

quo-

ncccire eflcformali-

alio originatiue. Sequitur, quia licet

foimx 3 nececoatis.. Materia enim

S Reiicit

fecundam rationem

Et eorum

,

BA. (

Prkterea

Scquitur in textu parura

inquit

)

qua/itnt in eademfpe-

diuerfa nonfpecie, fed quia JtngularHtfn aliui

rriodo.

,

& fpecies & ifta

mouens

,

ic vide ibi

audloritate patft.quo-

vtfaqut pars compofiti

nujla eft /wcpcr aliam

, S>c

de Cehdc.

fit

quod

dicit

:

&

Dodor,

quod vtrumque pcr fe principium compofiti oportcthabcrc indifFcrentiam cohfimilem indiffcrcntiac

compofiti,& dcterminationcm

determinationi compofiti pofituiii eft indifFcrens

,

id eft,

ad plara,

quod

itd

finlileta fi

com-

& principii

Et fi compofitum cft dcterminatum, puta ad vnum fingulare,ita quod fit tantiiro vnum fihgularc, componentia in-

intrinfece componchti».

&

trinfecc

,

erunt de necefEtate fingularia, ic

(Ic

patct litera.

I

V

D .Thoma fojitdm nu. i

quam diocrc.

DE

cie,

quiaeft terminwformalis eius

frius eft intclllgcre ,

infri,

C H O L

infert 'unitate dicere

ducendi

&

cularis fyllabae

tua 'materia

multa concurrant ad futtm e(k,ftcut materia ad tScformt, c^forma ad clTe materit, quia matetia non exiftit nifi fub forma, nec forma cxiftit nifi in matcria, tamen nullum concuirens eftfibi primaratio ejfendt infuo cffe, hoc cft, ncc matcria dit ejfe

& &

Commentatorem. Ex

ctiaiii

,

homo vniuerfalitcr fubfiftcns,

e[fe

primo dift.i.parte.i. f

in refponfione ad prirnHm arg. principale

eft

,

quod

& exiftentix conucnit fibi foritialiter,

licct illud effe

didum

& ellencircntia, & exiftcntix &

efse,

Auie.i.pitrt

& quod forma non fit^<wpcr

dum Auicennam

cipium hominis vniuerfaliter, icdnon nullius,id

poteft

patuit in fecundo

8.

39 & exiftciftia edh^i,

propria hxcceitatc,

vt

non

ucrfalis

Kiti.

fiia

.

^

licet nonft

M.

quia iJeo in nobu vnitdS intelligere quodin Deo locum non hahetjn quo in aliquo niji vha rdiio dbjolutd fro-

fotejt habere ftures aSliones, vtpdtet de luce Solis.

&

"^'

Sccundarrationc. Confcquentiacftcnthymcmarica, Videtur ifti propo- ^"^ fitioni inniti , vbi non poccft efle nifi vnicus aftus intclligendi, ibl nonpotcft ^^ ^f^^^jj cflc nifi vnicu vcrbum,fiuc vnicu dicere. Haec propofitio,gratii materiac,veritatc ha^^^ alibct in intcUeftu crcato,non quia illo aftu intcUigcndi producitur vctbum,ficut alias quod dice-

dicctur:im6aau diccndi,qui non eft aliquis aftus intelligcndiiftd quia omne intelUgere in nobis , expreflum cft pcr aftum dicctidl , 8c pci: omnz dicere^ cxprlmitUr Scoti oper.tom.X II. aliquod t

D

icfecnt in '^*'-

:

Quodlibet.

^o

intelligcre & pcr aliud dicere aliud intelUgere idco ii vnicum eft tntellifffrt vnicum cft diccre fcd ifta propofitio omnino non h vbet r.uionem veric.itis in Deo quia non onlnc intcUigere diuinum eft per aliquod duere im6 intelligere patcrni:ni rcfpctftu cuiulcunquc obicdi, non eft per aliquod dicerc &: idc6 poiret P.icer, quantum ad hoc, habere inteUtgere vnicum rcfpeduomnium obiedorum, lic^c habcrcc

aliqaod

:

,

,

:

:

^" Phv c xZ

IntelleBio

yna forma abfoluca eiufdc ratior.is,ipfum camen poteft haberc plures produp'uiium terminorum. Excmplum iicct Sol vna Uicc fithiminofus: &6"' ""^^" potcft haberc plurcsadusinuminandi. I/?/f//i_^frf autcml^eft pcrfc»5tioincclJigencis, Sc forte forma ablokua fxhem eft perfeftio exiftens opcranti non jufcm xo. produdio aHcuiustcrmini:<^/ffr^autem dicicur adioproduftiua ccrminimonergo gratia formac fcquitur Ci tntcUigere non plurificatur crgo ncc diccre. Sed diceSj^^quod diccrev\ot\ cft adustranficns,ficut tUurmnare :im6ccrminus eius eciam mancc in codem intelleau Si crgo inteUigere quiaimmancns, non eft pari rationenon eritnifi vnicum ^/f
eftfor?»4

abfolHtai.

u

fingula dicere refpedu lingulorii obiedoru, fi figula obiccla haberenc propria verba. Yel breuicer,h<jc propofitio no videtur nccellaria gratia formx:qiiia liccc in vno no (]j nj(]

£j.j^nes aftiuas

:

*

KH.

,

:

}

:

:

j

quidem verum cft, quod eft vnum

dtctre in

incelledu diuino

vnum

ficut

,

inteUtgere^

fcd quacrcnci racionem, oportet probare confequcnciam qui cnim ponerct Filium altcrum Fihj quia non eodem in diuinis dicere poneret duo dicere, vnum Patris , tamcnnon ponerccnifivnum /»/<•// aftu diccndiFilius producicur, &: producit, :

&

:

:

&

&

quodlibet eflrenciale Sc quia inteUigere cH communicabilein diuinls, ficut idc6 pcr-fquofcunque adusnocionalcscommunicaretur, fcmpcripfumcfletindi-

gere

:

:

ftindum & camcn f ibi a£lu notionalcs cfifenc diftin£li ficuc mod6 cfi^cncia cft omnino cadcm,quamuis communicctur pkiribus produ£tionibus,m.igisdiftin(5lis,quam cifcnc duo diccrc , quia diftindis lccundum racionemformalcm. Ifta camen propo:

rnii intcl- ficio, inttUeclus hiibens vtiurn inccil'gci'C hahet ligcre »«

no

u

tn-

fert vrtum diccrc

Ce-

ctuinDeo.

vnum dicercjvcracft in

intcllc£tu crca-

adus dicendi,

togracia matcria:, pro tanto, (\\.\oi\t»tcUigere eft ibi terminusformalis

g^ jta Yg,mTic(>,biqn6da'tciiusa£tus exprimcndialiuscftterminus formalis, pro-

....

.^

,.,...

a

non tcnec m duunis, quia terminus formaii-» :i£tus exprimcndi, eft illimitatus, &:ide6 non oportct qu6d diflinguatur fecundum diftin(£tionem a£tuum exprimendi, qui funt a£lus perionalcs. •

,-

•

•

pter limicacionem ipluiscermun:iitaaucem racio

Tamen

vidctur

"

cpiod

ifta

^vo^^oCnio :vhi efi Tjfittm incclligcrc,

vnum

ibi ejl

di-

ccre, poffcc habcre ahquamcuidcnciam , comparando adobic£ta:quia illcinrclleftus, qui poccft vno aftu inccliigcndi comprehenderc plura:pari rationepoteft vnoaftu cxprimcndi exprimcrc noticiam declaraciuam pIurium:&C tunc cantummo-

do ex illa confcqucntia habetur quod in diuinis non eft aliud,& aliud iicere proptcr diftin£tioncm obiedorum ficucnccaliud/«/^///?frf. Sed vlcra, ad habendum cotumpropoficum , oportec probare qu6d non eft ibl aliud dicere refpedu eiufdc obje£ti & hoc vel alcerius pcrfona: diccncis vt pote fi ponatur Filium dicere fuum verbum vel ciufdem perfona: dicentis , vt potc fi ponacur Pacrem dicerc aliud Verbum. ,

:

,

,

QOMMENTAK 8.

r

r\E

fecunda ratione. Hic Dodor oftcndit X--^fcciiiid.amrationcmpropofitumnoncon-

cliidcrc,

quia iftaconfequcntia non tcnct gratii

form;e, videlicec

,

cft

tantum vnum intelUgere

,

crgotancijm vnum
,

e(Ccit3mum \nam

dicere, c[\.ih intel-

ligere in crcacuris exprimitur per

adum

dicendi

& quodlibct intelligere, cft vcrbum in creaturis, ita

quod

pcrfcdum , vcrbum eft impcrfcitum, vcrbum crit im-

intelligere cft

fi

pcrfe<Sum,

&

Ci

perfciftum, vtpatcca Dodtorc


Et

idc6 fiincrcacuriscfrcttantiimvnumi»/tf//;^(prr, vnum dicere, quia illud non polTet

clfcc tantiim

produci, di

non

nifi

per actum diccndi, qui adus dicc-

adus intclligcndi,fiue aliquod cd adtio de gencrc AiSionis.vt

cft aliquis

inttUigerf

,

Ccd

V

l

S.

pzKtlDoHorc

i» pritno di/f.^. ^uaff.j. &difi.

17.^

diiiinis

eft

alibi.

In

communc tribus

a<5kum diccndi

,

autcm

quia

omne tale

guitur ^ perfbna dicentc re diftinSi. 17.

&

>w/f///^fr;

,

ifta

eft

Dodto-

pcr confcquens vltra intel'

propoficio

tatcm in Dco, quia non

num

quod

realiter diftin-

vt patet a

Hgere poteft eilc aliquod verbum rc exprimitur per adlum dicendi

Dodor quod

,

pcrlbnis nonexprimitur pec

non

omnc

pcr aliquod dicere

,

,

qu6d vc-

,

idco dicit

h.ibec vcri-

intelligere dioi-

proptcr caufam fu-

Sequitur, i>»o intclligerc />4ternum refpeiiH cutufcuncjue obietli non efiper aliquod diccrc , quia tunc talc inccllegerc cffet rcalircr diftindum a Patre Sequitur , perius didaro.

:

ideo pojfet tclligcre

&

Pater qttantum ad hoc habere invnicitm

refftiiM

«mnium

ebieilo'

rum.

.

Qua^ftio II.

41

fingula obieElit baberent verba

pertincntium diraittatur vfquc ad quefl. ij. t Sed dices,cjuod dicere non aSlia tranfiens ficut

propria. VliIc diccic.quod fifiiigula obicf^ta ha-

iUuminare. Patet, quiatcrminus eius, puta»«/r/-

bcrcnt vciba pi opiia , quod eft intcllciilsio proejfe cogiiitum propriutn,qu6d habcret

Ugere

rnm,

haheret fingHla dicere refpecluftngulo-

licet

yutn ohietJorum

,

fi

piia, vcl

firn^nla dicciererpciftu talium

obicdorum.Nam

eft in

eodcm

intclicftu

:

crgo

tum vrium

vnum

»«/f//«gfrT in intelIe<5budiuino,

& aliud dtcere, nccipicn-

viium

dicere, fic

do ly dicere , non pro aftione rcali , qua produfic idc citur in ejfe rcali, fed pro aho refpcftu,

dictrt

ejfe

Ipcftu illorum cftaliud,

&

diuinum

intelliffere

licct

vt Iranfit fupcraliud

,

fit

vniculn in

fc,

tamen

&:ah'ud obicftum cogni-

[ccundum alium,& aliij rcfpe£tum fccundnm quod tranfit fuper ahud,& aUud obieftum, vt (aris patuit in primo dijl.^^. tilm,dicitur diucrfificari

Vcl meUus ad intcntionem h'tei.-E. t*ater poflct haberc vnicum intelliaere rcfpcdu elfcntia: diuinx, 5: aUorum obicftorum, puta rcfpedlu ho-

&c. hcct habcrct fingula dicire rcfpeitu fingnlorunijfi fingula habercnt popria verba, id eft, C'u6d (\ Lipis, homo,& fic dc aliis minisjlapidis

,

obieftispolTcnt cllc pars iiinis(qaa5

memoria

& obicdum habcic

iium

&

l'atris

pidis,

inchidit intcUcdkum Patris,

&

)

,& aUud ,

&

omnium obieftorum, dicere

rcfpcdu

rcfpcdu altcrius

alterius vcrbi

la-

forte furma abfoUtta.

perfeSiio inteUigentis,^

eft

Hic

dicit/or/f , quia

adhuc

^emoAoii- non dcterminaiiit an intcllciftio fit forma abfoctre dicatur Jnfa qi,ia hoc h^bet declarari infra.w.ij.vbi pro^ t n. c aaio froditiri bat quod eit rorma abioluta. fii^fff Et pofito quod non fit forma abfoluta , vel quod fit forma abfoluta,faltem ipfa non eft produdlio alicuius teimini,vt fupra patuit in primo Dicere autem 'dicitilr aitio prodfJl.i.p.i.cjH. 5 duftiua termini,non qu^d terminus producatur ab ipfi,nccqu6d fit racio formalis prbduccndi, ^

,

.

fcd quia rcfpicit aliquod

tcrminatur,

quym

produiflum tis

,

imo

produdum

intclligitur

priiis

intelligatur relario

,ad

abfolutum produccn-

qiiiaad abfolutum in caufa pcius

abfolutum i.^.i.&

in cffc^flu, vt dicit

J.& vide

Doftor

quod

fe.^iiitur

in i. dijl.

qiix ibi diffusc expofui.

Non

ergo gratid fonnx fequicur , Ci intelligcre non multiplicatur , ergo nec dicere. Sed ellet bona difhcultas circa hoc,qu6ddicit Dodlor quod intclIcifVio noi! crt produGio alicuius tcrmini.Nam ab aftu intellcdus diuini, vt parcc a DoAorc in prirno d.^.tj. ^.difl.x,^. 56. 4}. alibi.Tum etiam, quia per adum intclligciidi.vt pcr caufam partialcm producitur habitus,vt parcc ». r>o&.QXC in prirno diJl.ij.Sc tamen intelleftio cfl veraquahtas abfohita , vc p.itet ab ipfo infra.q.i j. Eft etiam difobic(fla fecundaria prodnculitur

&

ficuhas, quiadicit, o/Jrr^fl».

quod

intelleiiioi/texijlitipfi

Namvnus Angelus

gelodcaliqua rei in altero

re producit

Angelo

,

loqucns alteri Anintellcdionem illius

vt patet a

Dodore

in z.

Similitci quaiido Angelus fupcrior i!Iuminat inferiorem de aliqua re , caufat intclleclionem illius rci in altero Angclo , vt patct a dijl. 9.

Dodore

,

non

intelUgert

cft

tantiim «»«« *Jt «V

&tantum

tamen intelligcndo, quod

illud

diuinum noh dicitur fed ponitur tandicere rcfpciftu Verbi produfti,quod ,

vnum,itacft talitilmvnii dieere.

ficut cft tanttim

Etaddit audtor,quod quxrcnti rationem ,quare

tantum

fit

vnum

dicereSi tanti\m cflct

vnum

teUigere r Oportet allegarc rationem, quia

fi

in-

pcr

aliud

, Verbum diuinum poflct produccre Vcrbum de neccffitate cftcnt ibi duo di-

cere.

Vnum rcfpe(3:u

impofTibile

,

primi Vcrbi

fpedu fccundi Verbi circt i?itelUgere,^a\z

,

,

& aliud re-

& tamcn vnicum tantiim

cum

fit

perfedlio ellentialis,

idcm in omnibus fuppofitis. Scd occutrit parua difhcultas in hpcquod dicit , quod Verbum diuinum produceret aUud fi eft

Verbum

,

aUud

ejfet ihi

dicerc ,/cilicet Filij,

j^

&

dicerePams, Nart Doftor/« i.af.ii.vult quod

& Filius

Patcr

tum fandum

eadcm

fpiratione fpircnt Spiri-

propter candc rationcm formalenrt

fpirandi, qua» eft in Patre

,

& Filio & in ficun,

quod trcs perfona» eadem crcacrecnt proptcr cadcm rationcm formalcm

d. i.^.i. vult

tionc

creandi exiftcntcm in in propofito,quia

ratio

eft

cis.

Sic vidctetur

didum

cidem mcmoria focCDnda,qui

formaUs dicendi

,

eftin Patre,

& Filio,

quod ctiam fitidcm dicere Patris, & Filij. Refpondeo , qu6d refpcdlu (ecundi Verbi

eft

Re/pfonjlo,

idcm dicere icfpcctu Patris , & Filij diccntis. Sed dico', quod dicere Patris refpedlu primi Verbi , quod tantiim competit Patri , cft fimplicircr

aliiid a dicere

cft

commune u Tamen

H.Tc

^on

litcra

rcfpcdtu fecundi Veibi,quod diccrc Patri

,

& Filio.

videtur quod iflapropofitio

prsfupponit vnum,qu6d

loqilitur

,

&c.

,

fcilicct \)o-

dc notitia vera cxprcfla pcr ai^um

diccndi, oportct,

(

qua

realitcr diftinguitur ^ di-

quod fit exprcfla per a£tum diccndi,non tantum de mcmoria foecunda fed etiam dc omnibus intelligibiUbus ad hoc vt dicatur expref^ ccnte

)

,

&

declaratiua omnium intelligibilium. Et fiua , de hoc vide quat prolixc expofui in ftcundo dift. i. q.i.Vel fi accipiturnotitia dcclaratiua, prout dicit

tdationem

rationis rcfpcftu

omnis

obiedli

tunc accipitur pro ipfo inttlligere, in ftcnndo vt patet a Dodtore»'» primo difi.17. intclligibilis,

&

difl.\.(\H.\.

ctrt,

tantum vnum divnum intelligere. Scd tunc

&ficpotcric

quia tantum,

&

eife

adhuc habctur propofitum , vidclicct quod fi in diuinis fit tantum vnum inttUigtre , quod tantum fit vnum dictrt.Ad habendum crgo pro- P^num ejl dlpofitum oportet probarc,qu6d non cft ibi aliud "re in diul* diccrt refpeftu eiufdem obiedti , hoc vel rc- "**• fpcAu altetius pcrfon.T dicentis , vt pote G ponatur Filium dicere fuum Verbum, vcleiufdcm pcrfbna: , vt poce fi ponaiur Patrem dicere aliud

&

Verbum.

Sed folutio harum diificultaium, &niultarumaliarum ad hoc propofiium

SCHO X/I,

'""^'** *'

rcfpeftu ipfius inteUigere , quia

fit

in i..d. 11.

Scot. Oper. tom.

fHigere in

tum vnum

do

&c.

f Intelligereautem

5.

pcr confequcns po(Icnt

intellicere refpcc^u

vcrbi hominis

Patris in di-

veiba, tuncibiedct canturri v-

fingiila

etiam aliud

memorix

tantura

fi

dicere.

Refpondtt Dodor, qudd dc h(ko

&i aliud

,

©,

vnicum inieUigereimeWcStw diuino, crittan-

ieft

obiciVum habet aliud , Sc aliud cognituni ab aftu intelleftus diuini , & re-

aiiud

\

QuodlibeL

42 C

S Reiicft

H O

L

I

V

M.

teirtiamramntmfHffA alUtam^ exflicAns behi illudi Natura determin?.tur

'\r\\^m tid ejlfad 'vnitm

modampoducendi^non advnum frodu^um

j

Reiicit

.id

quartamratio-

nem,quia Ftlius efi perfeffus Uettf^lnet non habeat Deitatem omni modo habendi eam

;

(juia

pon efi afe^necfcr aSlum vcluntatts, , Natura, dettrmindtm ad 'Ohum ron concludlt ' ifta propoficio vnica pcrfona naturalitCT, fiuc per modum nacurx pr6dupoflct tantum gu^H j tur Ad vnn ^j.quja jion folum nacuia fpccifica eadem fed natura vnica in vno fingulari potcft txpomtur. ^Q^ prinGiphim produdiuum plurium Baturalicer , ficuc patet dc igne produccnce

Hama

TPXE tcttia raticrtit

:

,

i

o,

^

deteymina-^

}

plures igncsnaiuralitei. Eft crgo intcl!c6tus huius propofitionis> natura determinatur

advnum.non quidcm ad vnum producibile , vnum,inquam, numcro,

fiuc fingularc^

fcd decerlninatur advnum deierminatum modum producendi ; quia non cftibi principium indetcrminatum rcfpe£tu oppofitorum,ficut cft voluntas. SidicaVur,:qu6didc6 natura poteft cflc principium plurium produftorum per niodum nacura^iquia producic depluribus maccriis,6c ideo prxexigitplura oppofita»

dc quibus pioducit. Hoc auccm produccns non producic de aliquo oppofico , ncc etiam pofTunc plurcs cfle maceri3C,de quibus fiant ptoduftiones. Hoc nort obftac c^uia fi agens naturalc , quod habec in vircute fua aftiua cfir€tum fuum parcialicer,quancum ad formam,poceft in plura producibilia , multo magis agensiliud quod in vircuce fua adiuahabet effcdum cocaliccr nullam matcriam prarfupponcndo poceft in eadc,vcl in coc producibiliarquia perfedio virtucis a£biuar, lu habendb cfFeftum cocaliter.non limitac ipfum refpcftu pioducibilium nunc autcm,pcr ce,agens naturalc , quod habet in vircucc fua aftiua cfte£knm fuum partialitcr,fci|icet.inquaiUum ad formam,potcft idem mancns plura producibilia vnius fpe,

,

:

effeftumfuum cotalitcr in virtuccfua Ec illud paccc manifcftc quia ficut agcnS Dcus crcarc , non crgo folum pct \m\ss fpccici poceft gcnerarc multa fimul , ica hoc cft poffibjlitas refpcitu pluriura pofllbilium abcodem produ£tiuo ad eadcm pioduccnda qbiaptoducit vcl producercpoccft dcpluribuspiincipiis paffiuis,l"cd pjQpier j^tionem ipfius potenciae adiua: , 5c propicr communicacem fiuc pluralitatcm cetmini producibilis Oporcet crgo,ad probandum vnicum cffc cerminum produdioniSjVcl etiam vnicam efle produdioncm vnius rationis , probarc quod tcrmi-

cici

vntHs fpeciei

f o/f/?

generare

multa

producere

:

crgofimiliter poflec fihabcrec

a£liua:nulla,fciliccc maccria praefuppofua.

^ftns

Ji-

^i.l.prodncihilibus.

:

&

nus .produftionis non potcft competcrc pluribus^tproduftionibus eiufdcm rationis fiuc produiSio fuerit dc aliquo , fiue de nullo , fiuc principium fit nacura, ,

fiucnon. Filius

esl

ferfetlus,

at non hubet

deita-

*'"ldo^habendt earn.

Dcquaria racione Filius cftpcrfc(SlusDeus:&:tamcn non habcc diuinitatcm omni modo habcndi eam:im6 poceft diuinitas habcri etfi non alia,camcn in alio fuppoiJto & alio modo habcndi cam:crgo ex hoc quod eft pcrfc£tus filius incenfiuc,fi^^^ ^^ perfedtus Deus:non fcquitur,qu6d non habcatomncm filiationem poffibilcm cxtenfiue, vel falccm non omnimodo poffibili. In filiacioneaucem cum non fic cad.cm communicabilis pluribus , non oporcctdiftinguere intcr aliecacem filiationis& aUum modum habcndi:im6 ficut diuinicas potcft cffe pcrfcfta in aliquo , & cameu aliomodohabcriin alio:icafiliaciopoccft cffepctfc£tainaliquo,& tamcn alia ha5^

ix.

:

bcri in alio.

COMMEnTAKiyS. jj^_

X

H.*ii»i»ncii

T^ ^ wr»<€ r^rJOT^ Hic Doillor oflcndit,qu6d L^tertiaranb

fafta a S.

Thonia non conclu-

Thom. ntn

dat propofituni,quia

rmcludit.

naiuradctertninatur ad vnttrn, gi

,

quc^d

vnum

fit

illa

propofitio/ciHcct

quod

non debet intcllidetcrminata ad vnum numcro vcl ,

fpccieipatet

,

quia idcm Sol poteft

eflc

principium produdiuum non tantum plurium etiam plurium fpecie. IntcUigitur , fcd

luimero crgo

,

naturam determinari ad

vnum modura

vnum

produccndi,quia non

,

fcilicet

cft ibi

ad

prin-

cipium indetcrminarum rcfpcClu cppofltorura ficut voluntas.

Si dicatur

qu6d idco natura ,

&ide6 ,Exemplumdc ignc,qui quamuisaeat modum natura: , non poflet tamcn produ*

,

^ ^^^^

.

/^.

quia pioducit dc pluribus mate- tnmitiktUT pracexigit plura oppbfita, dc quibus ad vnttm.

piurn plurium riis

poteft cfic princi-

producit

per ccre plures igne$,nifi de pluribus materiis, vt de

&

huiufmodl materia ligni,& dc matcria acris , Qu« materiac infunt ccmpofitis produftis ,

&

fic

;,

Quxftio de quibus producit. Natura ignis ptoducit igncm dc aerc, vt de oppoHto, quod idco dicitur producero d€ oppofito , quia agitln acfem , corrurapendo formam aeris, qax opponitur focmx ignis .iutroduccndo formara ignis fibiifimilcm. Modoindiuinis non fiint plures materiz>necproducens producit de afiquo oppofito. pratexigit plura oppofita

fic

,

Uodxjrqu^d hocnon

Dicit

oTsftat,*: haec re-

hoc , quia agen$> quod iiabet in potediice fua lotum efFedum, nullam matcriam

fpondo

ftat ih

prarfupponendo

poieft in illum, quia

,

agens

fi

naturale tantum habet in vinute fua a€tiua piures eife^us partialiier

quantum ad fbrmam^

,

poteft in plura producibilia, quanto magis agcs,

quod habettotum

effedluin vrrcutefua poterit

qux di^a (unt & vidct qux ibi expo-

prodacere?(cd de hoc vide clarius in

feamdo, diftin^

fvi

,

1

8.

& quomodo paiTlim oppofitum, de quo a-

gens producit

&ionem

non necedacio

',

requiritur ad a-

&

ifta litera cft

filitu tjl

perfeSut Deui,

agentis oatucalis

,

De &c.

cjuarta ratione

dicit

perfetftus ItMtfitftrDeits.

ftSHS

,

ficut

Doftor quod cx hoc , quod Filius cft Deus intcnfiue , non requicur qu6d

dmnem

filiatioriem poflibilem excen-

non omni modo poflibilij qui»

filrj

Ifilio

&

& iSpiricu fanfto

,

a lolo Patre

.

ita

crtcnrplu-

fi

diuina haberetur

etlentia

,

modo habe-

diuina alio,'& aiio

elfcncia

tnr in Filio

res

,

vel falfem

habeac fiuc

&a

,

primo

a

fecundo Filio , a

Patre-,

43

efle

vnam in

cfTcndd

Sc multiplicem

,

in dependend0iveireprs{eritando,vel refpicien-

do, vel aliis huiufiriodi,

& fic fimilitudo albi ad

omnia alba vna eftrelatio

mul-

id eft,efl(;ndo,&

De defc^u autem relatio-

tiplex in refpicicndo.

defe^ufn termini ^iftingue, qupd reUuo ad defe^um tcrmirii adzquaci , non aute itudxquati, cuiufinodi funt fihgula reipe^a ab vno, fingulum enitp inadzquatur extenfiuc,& idco.altero remaricnteriori fiifficit ad hoc,vt dcnis ad

deficit

relatio

fit

,

quc

erat ad ipfum, ied ^d hoc,

qu^d

fpfum rtfpicerc, fpccies quoque in medio etiam refpedluobiedorum incenfi, &rcmiffi vnicaeft fecundum «27*,multiplex aure in repr^definat

& cfcpcndendo.Et pfOpcerea,vt intenad lioc & vt ilhus ad hoc, & vt illius ad illud & fimile cft de Uimine, ed enim vnum lumen ftcOndiim & mulciplcx fencando;

fio eft huius, ducit

,

,

ejft ,

in

dcpendcntiis.

Ei proptefca conceduntur

multx iHuminationes

&

,

Conceditur

multiptex fi;cundum vias

eft

£t ptoptcrca appaienl multx

obftaciila.

vmbrx.

Scat

aflum-

fuo robore

in

igitur

de Angelis

propofitio in traftatu

1>ta

qu6d

,

ieu pendcntias,

,

ftabi-

icndo.

Ad primam autem primo

quod

,

rationcra Scoti dicitur

eadem cotnmitnicahilti fluribm , id cft , quod ciim vna filiatio nori fit cbiVimunicabilis pluribus , non poteft diftingui in alia , & aiia pcrfona , fecundum alium, ic alium modum habendi, quia vna filiacio cancum habecur in vna pcrfbna vno rriodo hatjcndi , dHtem

Infiltatione

ctifitfit

&

tamen habens illam hatercciir

iri

effec

&

perfeftus Filius,

alio Filio

,

fi

perfedtus

illa eflet

tanto ftudio i

tcrialitas, id eft,

carcncia

matena

qira eft alte-

,

, fed immateriahtas, id eft,caf entia materix . id eft , potentix reccptiuxi cft, dequa aAor loquitur , vt manifcftauimus ,

etiam ne,

fi

litcra infinuat

Wc

in

cxcmplo de albcdivane articutos Pa-

fubfiftercc.Ec proptcrci

rifienfes. qiii

de maceria

vt matecia loqiiuflcur,

,

^cn cum iccUncf^m vcritatfcm maccria,vc po,

loqucndo in nac Veriim ne eadetri ar-

tencia reccptfua forhialitcr

propoficiorie inrcliigatur.

gumenta

fierent cotttra irrcceptibiiitatctti

ipondctur ad fingula.

,

ic-

Ad prfnium quidem, lalfil

cftmaior,quia vnumquodquc eft prihio ektta caufam,& intcllcdlufti cfle figriificato per /ccun-

»iy/.6.Th6masG4<et. nititur faluarC b.Thornam foiucre inftantias DoAoris contra fandlum ThtmM C«iet. »rguit Tliomam. Et primo prxmittit aliqua. Et (ecun-

tio ver6 illa valct etiam {ecUndlirt apparenria.

M-

&

tmtr»

Scet.

do

Ooikoris : vndc Ccdlcitad

fotnit inftantias

lirerairi.

Ad horum cuidentiamnotaprimo, qndd manomine hoc in loco intelligicur omnc rc-

terit

ccptiumu.

Nam

conft^t

quod

vriius fpcciei multiplicaca

torum Angeiorum Tktmt C*ietani

cMtr»

Seolum.

,

&

charicas

forma

ad multitudinem

hominum

cft

bfca-

& tamen

,

comVnde fen-

nulla eft in voluntateniateria,qudc eft pars

tantum potentia. eft, quod Forma Ipfecifica nori

pofiti, fcd receptiua (iis

ptopofitioriis

multiplicacur,nifi

tcndic

quod

fi

cft

{camdum forma

reccptiuuni

reccptibilis

,

tur ad plurificationem receptiuorum

potentia

:

,

& in-

ftat pluralitas fiei.

tmis

,

,

inftantiil aflutripta,

nifi fingulaVia ,

quoniam

ftat

Proba-

aliqua

duo

& caufam, &

cfl!e

hoc conueriiuriV infercns iderititatem fonnalttn VUiufque.Quo adfecQdim ver6,quod nec foriihiauimus, qu6d forrta inmaferia exift^s fit haf per materiam intriniccc

,

formaliter, fei

feo

caufaliccr,& liccr materia (ccundutri

non

caula materialisFormx

fit

,

Auiccnnam

fcd compoficl

quiacaufa marerialis nominar causa incrinlccamj.

tamen materia caufa formx in gcriere caufe EducetUr enimde ea, vtmateria, hoc fufGcit. Ad ca Ver6 , qux dc Ah^elis taneft

&

matcrialis.

:

guntur

fuo loco dieetur,

,

Entex&

& dfdium

eft in

los Parificnics gloflauimus.Et aduCrtc,

vcl

intelle-

Et propterea Ariftotelem fequentes, nega-

omnia in

£x hoc ^udd non

fcilicct efle extta irifcllcifhim

liec,

adu ,

nec cum vnitate riiateri* numeralis formx eiuldcm fpe-

attendicut matcriaf

& tamen noh eft illo

adiacens,

mentariis de

co ip(b feft implurificabilis. Aduerte (ccund6,qu6d vt patct Mctaph. vbi fundamenca omnis fcicritis tr.if dunttur , dum omnium femjnum rationcm habemus , vnnm numero funt , /fuorum putteria efi vna. Idcrititas igiciir numeralis pcnes vnitatfem ftiuam. Si autem eft itreccptibilis

dum

[5lurifica-

quod dico propter animam

rMientn Setti.

ra pars compofifi

habens eflcntiam alio , &aliomodo habcndi cflet pcrfeftus Deus, &c. SupCr prima parcc fummce S. Thomae ^«.41.

Fiiius,(icut

»r

non intellexit propofitionem /e impugnatam, non cnim imma-

ipfc

&

Filio.

alia

formam

&

iads clara.

11

mod6

doftrina

tom-

Eircntia, vbi etfam artjtu-

nbn

tradita

nona

eft

qu6d hxc ,

fed Fortfe

ifccndens ad alticudincmintentib.Thomx.f^o-. miiiauit

tatem.

autem irrccepribilitatem immattriali-

Tum

,

quia in fubftantiis (eparacis frrc-

non nifi immaterialicarem fiibfiftcntem in fpecie fignificat tum qufa potcntii recC' ceptibilem,

»

& Facil^ propte-

priua exparte mattrix (c tcnet, rea erat ex hac illam inteiligerc,

ma

latio

&

fic

patctpri-

fumpta ex communibus omnibns ora-

nino in materialibus FormisfnbfiftCntibus.-hsc inconuenit

eam

adduxifle ad pft>prietate$ pcrfi}-

D

/f

fialer,

,,

Quodlibec.

44

imh necefTe fuit quonwm ipfe de talium numeto funt, & nou cognofcimuseasfccnndiiim

nalcs

,

polTumus ad eas aftcReamus couclufionem certam,&

cx creaturis

fcipfas, fcd

ccndimus, vc

vt

,

neccflariara cx propoficionc certifllma

Secumla tatio fumitur cxmodofpecificantc

modum

verbi,

&amo-

& fundatur fuper vnitate aftus intelligendi,

ris,

vnitate aftus

vnitate reali

amandi

in diuinis.contra

infert iu

aut

,

(ccundum ratiqnem.

realis aflus intcUedlus,

ergo vnitas

Deo vnitarcm

quam

(c-

ratio

infi-

valet ali-

quid.

Ad

hocbreuiterdtdtur, qiT&d intendit tertio

fe

,

habet. Scorus autcm »« tiuodl vbi

,

:

bis gratia matciije

,

eft determi(brmaHter illiusmodi, confequenter , quod hzc non fecundi^m hunc modum cft detcrminata ad hoc vnum fic condu-

&

vnum

nata ad

:

ditur vnitas numeralis produd^i

indufta'cft hacc ratio ad oftcndendara difFeren-

naturale,& voluntarium agetis in largicndo vnitatem numeralcm effe^ui vnica fimul tiara inter

omne

quia in nobis

intelli-

adura dicendi non fic au&c. Etbrcuiter, inquit,ex vnitate forms eiufdcm rationis non poteft in-

A

44. II. Mettiphyf.

manifeftc fcquitur,

ferri vnitas produdlionis,

tcr

,

&

& in omni materia:ergo ex vnitatc intelle-

ilionisnon fequitur graiia nis

,

cermini vniuerfali-

&

form*

vnitas didio-

brcuiter dicitur

,

quod

hic eft fermo

de vnitate numcrali, qux fupponit vnitatcm formalem,vt patct 5. Aietaph.c. de Vno, quoniam de multiplicationc numeraii tantum pertonarum

quod racio confiftit in hoc:intelvna numero ergo Verbum eft vnuiti numero , & fi elfent intcUedioncs Dci plurcs fecundum numcrum , ellent plura Vetba

eft quxrtio. Ita

Dci

le6lio

cft

:

fecundii numerii.Ad argiimcntum crgo dicitur, intendic de vaitate numerali formali.idcft,

quod

quae infcrt vnitatcm form.alcm , non .lutcra dc vnitate numerali identifica, qualiseft inter adii incclledkus

,

formalis. Ex hoc enira quod non compatitur fui

illius tationis

&

partionem , confequcnter nec pluralitatem. Sed contra hanc quoque rationcm inftatur,

qu6d

nihil valcat

vnum

fcc

,

quia

fic

fequcrctur

quod

e(^

cantijm produftum in diuinis,& pro-

batur fequela, quia produiHium eft rcs diuina, ac

Verbi.

Ad hoc

non,nifi v-

&

titudincm

,

aucem

ab vno. Ec ex his {>accc refponfio ad obiediionem Scoti vbi fupr^ , infringeniis, quoque hanc racionem, quia nacura noii decerminacur ad vnum numcro. Quarca vcr^ racio cx pcrfeftione diuina fumitur , fundatur fuper hoc, quod omnis rcs ^^^t^rtMtn """"• diuina habet quicquid inucnirc poteft infra la- **

tcm

in diuinis

nacurali

num

^erfcft exprclTum per eft

vno modo. £t

aftionc agendo.Ab agence enim voluntatio pof>

hanc rationcm dicit ,qu6d non eft quia fundatur fuper hac pofitione, vbi non poteft circ nifi vnicus adiis intelligendi, non potcft ciTc nifi vnicum diccre Sc vnic-um verbum hxc .lutem propoficio vera c(\. in novalida

vnnmquemque modum

(ecundura

func fimul plura produci.vt inquit Auerroes cap.

cotitta

fup>a

cadem pluribus modis communicabili,qu6d

tura

perfonaium, ficut fic diftinilio ad di-

vnitas ad vni^atcm

ftiniaionem

for«

& redie de na-

diftindio fccundum ra-

inferret diftindioiiem

tionem

enim

Si rcali

& voluntacis

perfonxprodudiac.Si

cundum rationcm,crgo

& voluntatis diuin» & propterca ,

negatur fequela.

Quomodo autcm

cx diftin-

per hochabens quicquid infra latitudinera inue,

&

fi

hic

niri potcft fui

,

quod

fic

Ad hoc

ergo nec in racione

quod fundamentum cft vna per modum fpccici fpccialifEmae , & non dc re diuina, qux eft vna per modura gencris quoniam lub fpccie non nifi materialis reftat differcntia:fub genere

dc

autem

deferuit propofito,

latent

multa,&

quoniam de

fic

dirc-

iam diAum eft , quxritur , & cellant produftum enira no (pccificam.fcd genericam rationem fignificat. Filius autCm fpemerali

,

vt

obie£liones,

& idco dc filiationc tenet ratio, de pro-

du(5):ione autera

catura (pccificum

uum in Deo

,

non. £t nota hanc rationem,

,

nullum prxdiablblutum, fiue refpedi-

vniucrfaliter fiue

plurificari.

Vnde patct quod

nulla

hanc rationera , quia Filius eft peifedus Deus , t.tmcn non habet Deitatem orani modo habendi , ergo filiatio potcft cflc perfcdla , & tamen haberi alia ab aUo. Similitudo, enira nuUa eft, vt patet,quia eft a modo habendi ad diuerfitatem numeralem,

IX optime infertut vnitas formac rcfpediux fcu adiouis ada;quatac. Et ad hanc adxquationcm infinuandam dicitut in litcra, quod Deus omnia fimplici adlu intelligit ac per hoc

imo quia

,

quod

ratio litcrs

,

dicit.

Tertia ratio fumitur ex

ccdcndi

,

qui verc

eft

communi modo

pro-

modus, quo (cilicct proce-

duntnaturaliter,vt diftinguiturcontra/»Pfrr,& rundatur iuper hoc , quod natura determinatur

ad vnum. Contra quam rationem

inftant qui-

dam auc intendis quod natura detcrminatur ad vnum numcro , & hoc eft falfum, eciam ia :

,

8

pluritate nu-

non fuudatur fuper illa propofitionc, fed fuper hoc, quodvbi cft vni tantum mellicere , & dicere adxquatum illi, ibi non eft nifi vnura dicere & vnum Verbum, quod patct elte verum , fuperflueret namquc aliud dicere, & fimilitcr ex vnitate formx abfoludicitur

*

dc re diuina,quz

:

quoniam concludit

obieftioncm vcro Scoti

,

brcuitcr dicitur.

illud incelligendum cft

[bnarum in «fUtfi.Lj. dedaratum fuic,& diftum, quod hoc non fequitur immediatc , fed media-

Ad

valet

tua.

cificam,

ti ordiiic originis.

excludic multiplicationcm

non

dlionc formali fccundum rationem inter intelvoluntatem inferatur diftindiio pcrledum ,

&

r»tion*m.

pro-

in natura

maltter fub hac, nifi fubfumatur,

:

.,

hoc eft falfnm Neutro igitur modo

nita.

communi

rationcm inftantquidam fic $i vnitas adus intellifcndi irifert vrHtatem Filij.aut intcndisdc

-

vnum modum

aat in

:

&

,

ccptioiYC (apicntum.

jj^

j

limitatis

ducendi

modo, quod natura determinatur ad vnum

proccfliones,fcilicet per

feiudnm TMiontm.

nacuris

omnibus Pi^ilofophis, im6 communi animi conl6. j/td

,

fic

inftancia Scoci vbi fupri, concra

&

fiUus cft pcrfcdlus Dcus,(equitur,ergo

&

habcc quicquid eftinfra latitudinem Deitaiis, confcquenter eft multipUcabiiis fecundum deitatera. Hxcille.

Contra hanc opinionem Thomx Caiet. mul' 9* nunc aliqua improbabo in fiiis prxfuppofitis. Secund^, oftendam i/'*"*"'quomodo inftantix Dodoris contra Thomam "* "'** tacfient dicenda, fedpro

minimc fbluuntur , ctiam accipiendo materiAfHt Prim^ , quando ipfc dicit quod

vt ipie exponit.

Thomasaccipit mattriam Eiintijm pro receptiuo, fic intclHgcndo , quod omnis forroa tcceptibilis in aliquo

Quasftio II. ad

nem receptiuorum. Scdan hxcexpofitio,fitad mcntemThomx difficile eft iudicare.Dicit eiiim

quod fic ficco pede tranfit illas, ncc vcrba,ncC icufum verborum adducit , quafi (i redVc intelli-

(ic

Thomas

vbi fupra

Cum

:

cnim perfon* diuinon pojfunt effe

inftltias

gerct, aut

Do6lori$ minime foluit illas,& dole»

non

apptobarct, aut

illa

fic

expediti,

ttt fint ipfe relationes fHbfiftentes

& quodammodo

plures Pdtres vel plures

euim verba Doftoris funt prxmittenda, cijm ip-

Filij in diuinis, nifi ejfent

& plurer fiUattones.cjuod

plures paternitates,

ejui-

dem ejfe non pojfet, nifi fecundum materialem eorum diftinElionem, Formt enim vnim fpeciei non multipUcantur

,

nifi

Sed qiiicquid

ille,

fecundkm materiam. H;ec de intentione

fit

Thomx non

oportet ampliuscxplicare. Secundodicit, quod diftindlio numeralis eft

tantum pro diuerfa

re-

adducendo Ariftotelem pro fiindamento inf. Metaphy. cap.de f^no.tex.commen.ii.dc dicit vnum numero funt , qnorum mjiteria eft vna , (ed certc in ifta parte non reiflc intelligit

ceptiua,

:

Ariftotelem, tur, vide

& quomodo

Ariftoteles intelliga-

Dodorem infecundo,

quod materia non

fit

di/t.y tjutcft.6. Sc

caufa indiuiduationis ip-

formx, paretper Philoibphum primo Mete.v. commen. 17. In fundamento naturd nihU e/i diflmEium. Vnde fecundum tranflationcm Arabicam fic habetur Gjupniam autem in fundamento naturt non eft alicjuid diftinHum, fius

taphy.

:

manifeftum eft , ejuia non vere dicitur in illafubftantia , quod eft alicuiut difpofitionis. Hxc ille.

Et

Commentator

fc

&

interomncs Doclores refolutifllmus fuerit Dodlorcm oporadducere ea quac

tec fideliter

,

maior

eft falfa, fcilicet

aEiu extra caufam

primo

& hoc eft manifefte falfum, & fubtilitcr impro-

,

quo primo aUquid eH in

& tn inteUelium, eo

,

propofitio

illa

,

hoc

eft

rede intelligatur,vt ip-

fi

fam fuprJi cxpofui , nullam patitur inftantiam quod ergo dicit , quod vnumquodque cft primo

;

cxtra caufam

& intelledum, e(Tc

pcr

fignificato

fecundum adiacens,& tamen non eft illo hoc.Sed ad hoc vidctur implicatio , quod Francilcus fic excra caulam^&intclledumj&quodnon tantum fit icd quod etiam non fit fingularc, & indiuiduum, videtur omnino impoflibilc. ,

Et

dicatur,qu6d illudeft fingulare pcr ma-

fi

teriam reccptiuam. Contra hoc

quam

dtoris

anima

ipfa

quam

ipfe

non adducit

cft ratio

videlicet,

,

infundatuf corpori

vcre terminus crca-

eft

terminara dc neccflitate erit^xf,

fic,

& fingulari$,quia creatio non terminatur primo, nifi adens rcalc aftu exiftens & fingiilare. Ec ,

quod

dc

dicit

ejfe

fignificato

pcrfecundum adia-

qu6d vnumquodque

ccns, vidclicet,

fam, &intellcdum,

cft

primo ipfo

extra caii»

ejfe fignifica-

perfccundum aiiacens,quia quaero fi y4 vt eft eft ipfo ejfe primo fignificato,&c. Aut y^tancum includit ipfum jr^ quidi-

to

terminus creationis tatiuc

aut

;

ejfe exiftcntiae

&

ejfe

aut

:

fingularc.

quiditatiuum

ejfe

(llcntix

,

&

Non prim6,quia «-j^ omncm exiftentiam

prolixe expofui. Et

, vt prxccdit terminus creacionis. Si fecundo habetut intcutum,quia riihil primo habct ejfe exiftcntix,

in

nifi fingulare,

batum zYioikott

intertio,dtft.%

& vide qux ibi

quod quarto dicit de fpecie medio refpc£l:u obieftorum eft tantum vnica fecundum eJfe,Sc multiplex in reprx(cntando,& depcndcdo.hoc etia reputo manifefte falfum.Et quia hoc improbarc no eft prxfentis fpeculationec pertinens ad inccntionem principalcm, idco pro nunc admittatur , non cft inconuc-

nis,

niens plures fpecics colorum elle in 6to aeris diftindx realiter ra ficit

:

codem pun-

Sc fimiliter plu-

lumina.vt pacct a Do(5lore /« ^.Metaphy-

non

eft

eft ipfo ejfe

iaccns

,

Cum dicit ad primam inftantiam Doiftoris quod DoClor non intellexit Thomam. Dico, vt apparet ex litera Do£loris quod fi Thomas in-

fecundum ad-

fignificato per

& quod non

Et quod

tio.

& pcr conlequcns diccre quod yi

primo dicit

fingulare, eft

fit

qu6d

^ non

eft illo

implicaejfi;

hoc,

quod y^non eft fingulare per ejfe fignificatum per fecundum adiacens,in ifta partc.ficuc id cft,

& in

aliis intclligit

aliis locis

,

Dicitenim

elJe.

Dodor

non cnim fic

dicit

ficut

ncc in multis

quod

y^

fic

ejfe

fit

hoc iplb

Dodot quo aliquid eft in

extracaufam,(fr intelle6ium,eo

fuA.

eft

aSiu

hoc primo.quia

non competitur, nifihuic.

tellcxit

dcbet (ane intelligi , poteft enim habcrc muhiplicem fenfum , quia ly r/rpotcft multipliciterintelligi, inpropofito tamen intd-

intcllexit

ligitur tanttim

tantum de materia reccptiua , pcrfcdle Thomam , nec eft vcrifimilc Dodlorcm merito fubtilem pofitionem Thoma in hac pane ignoraflc. Nam cum probat , qu6d anima multiplicctur,oftendit ipfam multiplicari.no pcr

aliud,& aliud receptiuum, vt patct ex ftoris.

litera

Et quod dicit dc articulisdamnatis,

Do-

qu6d

Ifta litera

de effe exiftenti* prim^,quia ejfi primo couenit fingulari, ita quod ejfi cxiftcntia; primo dc neccflltate includit fingularitatcm , prius enim intelligitur natura fingulaexiftentiae

ris

,

quam

intelligatur adtu exiftens, vt patuit»'»

fecundo, dift.y

im6

ejfe

exiftcntiae

primdconuc-

non loquuntur dc materia reccptiua Hoc patct manifeftc falfum, nam in tertio articulo vbi habetur fic :fomu non recipiunt diuifionem, nififecundurn diuifionem materit. crror,qu6d non in-

nit fingulari,vt gradus inrrinlecus, licet intet ejfe

dematctia rcceptiua. Et tcnendo, tanttim loquitur de materia tanlum receptiua , qu6d forma omninoirrecep-

in aftuali cxiftentia, eo

:

telligitur,nifi

qu(Sd

Thomas

&

tibilis fit implurificabilis, rationcs

datx ab

ifto

xl%

Doquod

intellcdtiua in aliquo priori naturaE,

cxiftcntia»,

:

Tho-

,

fcd multiplcx in refpiciendo,

,

ait

contra

dicit

mam ficut & ipie Dodtor fideliter opinionera Thomx adducit. Quod ergo dicit, qu6d illa

tionis,& vt

fic

Non

fuperficialiter tranfirct.

ide6 volens improbarc tantum

Qi4oniam autem manifeftum eft , tja.od inprinctpio ex cfuo efl generatio ,fciHcet principium fecundum naturam non debet ejfe aliquid eorum, qu£ generantur ex co a£iu,manijeftum efl, quod itlnd principium non debetejfe in aUqua difpofitione eorum , ^Uitfiunt ex eo, netjuefecundum quaUtatem accidentalemVixc illc. Sed de ifta materia vide difFuscDoilorem infecundo, vbifupra. Et quod tertio dicit,quod fimilitudo albi ad omnia alba , vna c-ft tancum ibi

relatio in ellendo

10.

45

in aliquo receptiuo plarificatur ad plurificatio-

exifteritis,

&

fingularitatem

ftio. IntcIIigitur

quid

ergo

eftin aciu extra

ifta

fit

caufarn& eft

aliqualis diftin-

propofitio

Cic,ejuo ali-

intelle£iM,fci\kct

hoc primo,\d

eft,

qu6d

aAualc exiftcntix prim6 , conuenit fingulari, quia cui conuenit ejfe adualisexiftcntix , primo ci conuenit eire.Hoc non dicit ergo Do^or,qu6d ejji

eodem

**•

Quodlibet.

46

eoicm forrtaljter fu aftas cxiftcns, & fit hjecfed srot*.

eft

& eft htc fua pco-

a
pria hxcccitate

,

fed

conucnic fingulari

quiae^

prim6

cxiftentia

idco illud quod

,

eft tali fjfe

prira6 eft prira6 fingularc. Et hic fenfus huius Jitcr2,quem'ipfe non adducit,qui cnim vult ha-

bcre fenfum Dodloris oportct per multum tempus illi dodrinac vacare omnibus aiiis praeter-

emincnrcs fenfus In vcrbis cius qu6d probatio Dbftoctiam fecundira apparcntiam.ve-

miilis propter

contentos. Et qu6d dicit, risnihil valct,

rum dicit , quia non intcUigcns propofitionem, mintjs ctiam probationcm pcrcipit. Elicit cnim quod

ifteex pfobationc minoris Doftoris

efte

caufam , &cfle iordicarit eandcm formalitatcm,qu6d Do6kor non dicit,vt fupri par€t,dcclarando illam pro^ofitionem. Ec intclJ rel="nofollow">ofito etiara ,quod eflc cxtra cauiam c
,

8c

;

&

A

&

iupra patei i Doilore in feeundo

*3

difiinii. j^

,

Refporifio ad fccundam inftantiam Doftoris

mx (ic

&

quod vbi

cft tantum ynaminteiligere , dicett adacquatum illi, ibi non cft nifi vnUm dicere , vnura verbum. Hsc expofitio non vidctur pofle

&

dari cx verbis diui

Thoma, dicic cnim

fic in li-

Secunda vero, fupple ratio, efiex modo froctjfionum , quia Deus omnia intelligitt vult vno, &ftmplici a£lu, vnde non potefi ejft nifivna perfonaprocedens per modum Verhi,tju* tera, vbi fupra

&

eftfilius

e^

& vna tantumper modum amoris, e^u*

,

Spiritus fan^us. Haec

dc inteUigere

telligeret

nulla eft probatio.

,

Thomas.

Si

cnim

8c dicere adxquato

Nam apud omncs

inilli,

tantum vnum intelligere numero & tur, crgo tantum vna petfona per intclle(a:um,& :

c^m

probatur

,

qu6d tancura

fic

cantum vnum^if^r^, tranfcac ncc difficultas

quomodo

dicere.Si probatur pcr

tia eft

ra

,

cnthymcmatica

vnum nec

,

vna, quia ibi eft

adhuc rcmatancum vnum

ied

ibi eft

hoc quia

crgo tantum

inielligere,

:

vnu

ibi eft tantii

dicere.

confequc-

eft vniuerfaliier

ve-

cum dicicifte nouus exqu6d Thomas tantura loquitur de »«-

vt fupta patuit. Et

pofitor

Adaliud,quod dicit,qu6d ncc fbmniauimus, quod forma in materia exiftcns Cit hicpcv matc-

qux adinuiccm adxquantur, oportcretCBm probare qu6d ipfum dicere adx-

riam intrinfccd , feu forraaliter , fed caufiilitcr, quia matcria eft cauta formae in gcnerc caufae marerialis. Dico,qu6d hoceftmiuus bene di6tu,

quetur

,

telligere, Scdicere,

ipfi tntelligere

,

quod non probac

cancura lupponic. Ec vltrk

,

fed

exponic Thomas cunc vidctur pctcrc principfum , fupponcndo quod probarcdcbet. Ec vlcri,qux confequentia fi

fic

foric enim cftet minus ihconucniens diccre formara ellc hanc per matcriam intriiifccc, cum forma maxirac maccriaUs habct tantum«j^irexiilens in materia, quam diccrc cfie hanc caufali-

confcquentia fdrmali potcft

tcr pcr

materiam , cura raatcria nuUo modo fic caula formae , nifi tancum receptiua. Et vltra fi fprma cft htc pcr materiam cau/ahrer , quae^o

verum cx antcccdcnte faffb, vt patet primo Triorum. Nam hoc antcccdcns , fcilicet intelligere, & dicere adtquantur, non eft vniucrfalicct

an hxcccitas pcr quam eft htc , qu« eft encitas fecundum ipfbs, fit caufata a ma-

verum.

pofitiua, ctiam

eft ifta,

fi

intelligere eft

tur ilii,ergo

fum ,

licct

forma ? Non prim6,quia matcria nihil forma quam rccipit. Tum ctiam,quia fecimdim ipfos , materia eft tantum cns in aAu per formam , & per cdniequens ipfa forma erit

ti$,&

fic in

tum

fit

ipfa materia

;

ipfa

caufiit in

:

haec intrinfeca

,

& non per

aliquid caufatura k

materia.alitcr ipfamatcriaper

in adlu.

Tum

matcriara,

ctiam

& realiter, quod non cllct

intrinfcce fingularis priils includit

taycm.

quod

,

fit

ellct

,

enira dat

nifi ellet ejfe

alicui

proprium ep,8c propriam h«ccci-

Mon fccund6 ,

matcria

formam non

quia forma vcrc pcrficit

,

quia

& ipu negant quod

haecccitas formae.

forma non eft

Non tcrti6, quia

forraaliter haec feipfa

,

fed aliqua

hxcccitate ipfara contrahcnte.Et pofito qu6d clfet hdc feipfa

,

adhuc habeo intentum , quia non

eric hiec perraatcriara

,

nec intrinfecc,ncc

cauia:-

Et (uiod dicit, qu6d pcr matcriara non eft htc intrinlecc, fed tanturacaufaliter,aut hoc di.cit cx propria incencionc , autcxintcntioncS. litcr.

Thomae. Si primo cadera facilitate conteranitur, qua & probatur,ncc rainimam adducit probationcm. Si (ecund6 , boc non habccur ex verbis fandli Thora*. Prfleterea ifta expofitio contradicit priori cxpofitioni.Dixit cnim primo,

Thomas

materiam tatitum pro rcccptiuo. Reccptiuum autcm inquantum huiufquoci

accipit

modi,nullara caufalitatcm dicit refpc6lu rcccpti.

Ad

rationcs Dodloris de Angelis pro

nullum dat refponfuni,fed hoc opcimc fstcit.

renqitcit

nunc

k alibi, & ip

tatum

Tum

poceft fequi

aut tan-

tcria in ipfaforma, aut

§iuomod<, i»

Deo eft ^" fi* *** cum ftifcr- "'"%'^»in

qutfi. 6.

&

44.

quod non eft ad mentem S.Thocxponcndo Thomara quod fic intclligir,

patctcxprefsc,

eft

vnum,&
vnum Verbum. Non cnim

cciaraj,

fcqui confequens

nuUum

quia

feqUacur ex vna.parrc

fequitur ex

confequens

verum ex antecedcie inciudcnte

propofico,

illius

fal-

antccede-

vcrbum tatum effe vnum,

parce ancecedcntis, cx hoc,qu6d dicere cft vnura : fcd non ex hoc , qu^d intelliifta

gere eft vnura, vt fupra patcc

Verbum

produccrct aliud

plicitcr \n\imintelligere in

ik

Doftorc

Vctbum ,

:

quia

Ci

cffet fira-

vtroqnc Vcrbo,& ra-

mcn cflcnt duo Vcrba , & duo dicere correfponquod dicit ifte expofitor, quod ex v* form* abfblucc , optimc infertur vnicaS

dentia. Et nitate

forraae refpcdiuc, feu adlionisadxquace. Si ab-

folucc incelligit

fum.

,

hoc

patct ellc raanifefte fal-

Nam cadcra tes abfolutc fumpta poteft ha-

bcre plurcs adioncs,quia ctiam plufi produ
tum

poteft eflc caufa pluriura.

, -

Dcindc quaero quid intclligit, c6m didta^tioncm adaequari formx abfolutx? fiinccUigit quod ab vna forraa abfbluta non potcft eCie, nifi vna adio , hoc patct raanifefti falfbm, hoc eciara pofito , adhuc non pcobat inten-

&

tUra

,

gere

,

mam

Jquia dicere

non

eft

zCtio ipfius intelli-

ciim intelligere , etiara fccundum Thonon fit ratio formalis produccndi Verbum

in diuinis.

Wah enim

ivCe in

trim* tartefum-

ma. ^.4 1 . art.j . quod eflentia diuina fi t ratio fotmalis produccndi fiiium , vbi fic ait : Sic igitur dicendumefi tjuod potentia generandi principalidiuinam ejfentiam, vt Magifttr di^ cit feptima difi.primi ,non autemtantumreUter fignificat

imtm

,

net etiam, tjftntiam in^uantum

eft

idem

rtUtioni

,

Qu^ftio relatiom.Et infrJip'«/f»i,mquit,^K» Pater genemt dimna , in efua/tbi Filim afJimiUtur. efi natura

£tfecH»eiuhoc DamafcenHS dicit tjuod generatto opHS tiatHra, non ficut generantis,fedju:ut eius

eft

^Hogenerats geaerat. Et ideo potentia generandi fiomficat in rfilo naturam diuinam,fed

m tbliquo

nouus cxpofitor cxponat ibi Thomara , quod accipit diutnAm naturam pro omni abfoluro in diuinis. Scd quicquid fit , parum cft curandunl , prscipuc relattonem. Hacc

ciira

ta

,

illc.

Et

Thoms

vcrba diui

licct iftc

fint ita clara

,

& apcr-

qudd non oportct ca rttorqucrc ad alium

Ad illud , quod

ad tcr,tiam inftandara

dicit

DoGkor contra Thomam, quod natura fiimcndo fccundum vnum modum communicandi,fccun-

dum

illum

mddum

eft

dctcrminata ad

vnum

agit,

ageir

qu6d non po"

Agcns vcr6 voluntarium poflSt hsc cftr diffcrcntiaquamponitAriftotclesp. Mctaph.tcx.comm. potentiarMm alit erunt j. Palam, inquit, quia tcft

agcre.

in oppofita contradiflori^. Ei

&

irrationales,alia

cum

rationt

, qttapropter omnes artes,& fcientia fa£tiua potentiafitntM eft,qu6
&

lcs potcntizfimt,{ciIicct rationaIcsJB.tparum fra.

Et qua quidem cum

ia-

ratione omnes contrario-

rum funt eddem. Et qua irrationates vna

vnius,

infirmitatis,& /anitatis.Et vult diccrc,qu6d po« tcntiz rationales {e habent ad oppofita , irrationales

autem non , fedadaltcrum oppofitorum Et pot^ntia rationalis non tantutn di-

tanrijm.

citur ad oppofita pofitiue, fcd ctiam priuatiuc,&

contradidorie

fed etiam firaul,licet for-

difi.i.Et fic patctquod ilianon diffcrcntia intec

non arquc perfedc, vt patctde ^olc appUcato

agens naturale , Sc voIuntarium,quaraip{e afllgnat.Et quod adducit dc Comentatore 1 1. Met,

,

,

patec cciara dc intelledu, qui

mul plura intelligit. Etqubddicit,

fi-

quMin hoc

differtagfns naturalc ab agcnte volimtario.

nMiu»le, cr voiatMrmt.

de neceflitate

patct cflc falfum , quia eadcm numcro ,ctiam (ecundiim modum naturalcm agcndi, nontantum poteft hipiura numc-

tc

jyifferentia

non

fic

natura

diucrfis paflis

inter ngtns

tis,& pa0i

numero. Sed hoc

rodiftindta fucccfliulc

Vta,

47

ceflitate naturac,& idc6 ftantc difpofitfone

vt calidum calefaciendi folum, medicatiua autem

(cnfum. - ^.

II.

A-

&

quz

comm

,

vt patct in

expofita funt

44.patct in illo


codcm

tcx.

Vide

ibi.

Dcxflore fuper primo

,

commento,quomodo,ncc

cx intcntione Commcntatoris

,

ncc pcr verba

gcns cnim naturale fimiil vnica adtionc vnum tantum producit cffcdum. Agens vero voluntarium poteft fimul plura producerc , &c allcgat

cius prxcisc addeturtalis differcntia inter agcns

Commentatorcm ii. Metnphyf. cap. 44. Sed ccrte hsc non cft diffcrcntia agentis naturalis, ^ agcntis voluntarij. Scd hxc ponitur differentia, vidclicct, quod agens naturalc numquam

Dodboris

ad

pofitoris

p^^^j^

gjj-^

^j contradidoria

,

licct porf^it eflc

difparata, quia agit per raodunyiatiu:a:,& dc nc-

S \Atio Henricij quod qula produSiam

C

H O

naturale,

Ad

& voluntarium. quz

illa,

rcfpondendo ad inftantiam qnartam inftantiam San(5li

dicit

contra

Thomz,nonoportet

aliter improbare, cura nec verc nec apparcnler fbluant rationem Do(Sloris.

Et

fic

patet

,

quomodo

rciponfio iftius noui cx-

minimc euacuat rationes Dodtoris conira Thomara.

L

I

V

M.

f-epugnet dari flures produS^iones eiHfdem wationii

eji adaquatum^

j

efi

^fempermanet idem aSluj producendi, i^ficex^

hauritur tota foecunditas producenttjypro quo adducit Pblofophum. Refutat Do£for

hanc rationemy quafuppontturfoecunditatem exhauririyquodprobandum erat.

Se-

cundoyfipotentiapojjet producere alium aSium^fi hic aSitu non efiet, non efi contradiSiio

quod producat tllum , quia quodnon repugnat priori , id efiy potentia , nifi per
poBeriftd, id

quodait deproduSio adiequato,fifitmatidxc\\ia.t[iminten^ue, non tolHt quin fiat aliaproduSi:o',fi extenfiue, peiit principium. Circahoi ratiojjes habet pulcherrimam,

i^ftibtdijfimam doSirinam. 12..

AD

Conclu{ionem a ncgatiuam opponitnr ratio talis a quibufdam

cunditas ordinata ad gcnerationem

ne,impo{fibile

eflret

exhaufta in vnius

Filij fit

:

S\ tota foe-

Filij

generatio-

cumillo alium generari quia ille alius generaretur fineomni ,

foecunditate ordinata adFilij generationem

:

fcd in

Deo

tota fcecunditasordinata

,

^^

Henrin. ejuodlih. 6.

f«»«

generationem cxhauriturin vnius Filijgencracione :quiavnico adugcncex eodcm fcmrandi, femper mancntc, producitur vnus Filius fcmpct mancns, per vniformitcr fe habcntc non poffet ergo reflarefoecunditas ad altcrius Filij gcncnuionem riifi poflent fimul effeduae produftiones omnino eiufdem rationis, 8c cx eodem, quod eflimpoffibile: ficut impoffibilc cfl vnam&eandemmateriam Tex.ti.d' fimul moucri pluribus motibus gcnerationis,vcl alterationis in idcm fccundum fpc- circiter. ciem, differentibus autem fccundum numerum hoc iuxta artcm Philofophi,qui Idem 5. detcrminat y. Phyf.aoa cffc poffibile, quod idcrafimul moucatur pluribus motibus Phj/fi.if.

adFilij

&

i

,

:

&

fecundum

Quodlibet.

48 fecundumi

eamdcm fpcciem motus.Habetur ergo

rione

exhauricur tota foecunditas ad generationem

minor,qu6(l in diulnis fh gcncraFilij, quia adlus ille fempcr tnancns cfl: cx coderiifcmper vniformirer fc habcnte. Confirmatur per excmplum. Si vnus homo haberct vnicum femen, noii Filij

&

..

,

.

ertcc poffibilc aliud

.mnine ^|j'(.j j(].g f^ii^s

quo ad generationem hominis

,

&

dc

illo

-f

femine fempec

genitus, impoflibile efTetalium fiUumgenerari.

Hic breuitcr formando arguitur fic. Adus adxquatus principio , &: fempcr Vniformitcr ftans, non comp.\titur fccumalium eiufdcm racionisabcodemprincipio a£liuo5 adus vnicus generationis indiuinis cftadxquatus fuo principio , & icmper ftat, crgo, &c.

Ehauiri dupltater

^nmttnr.

Dc piima rationc, vcrbum ilkid exhauritur ^ fi proprife accipi.itur in corporahbus, dcnotac nihil illius quod cxhauritur remancrc in illo in quo prxfuit, vt patctde aqua in putco^ ifto modo non poteft intcUigi iti propofito , quia fcecunditas non cxhauriturficpcr produdioncm filij, quin tota ipfa eadcm fempec maneac in patrej ergo oporcet quod fccundum alteram fimilicudinem incelligatur, vt videlicct> dicatur exhauriri, pro quanto, fcilicet quod manct inpa^^^ adalium aftum produdionis vel gencrationis altcrius filij :ficut fi non manerct aqua in fonte quantum ad alium adum potatiouis , poflct .iliquo modo Conceditur ergo maior quia exhaufta dici exiiaufta pcr aftum potationis. ifto modo tota foecunditate otdinata ad gcnerationcm filij,non poiTcc aliusge-

i|,

:

minorem

nerari.fcd illam Filij

re.

clt

Bc

cota foecunditas

,

,

quod

in diuinis fic exhauritur in

quas eft in diuinis ad gcncrationem

gcncratione vnius

Fiiij

,

oportet proba-

quod generatio ifta femper ftat, 8c de eodcm principio quafi dc quo & de codom principio quafi pafliuo idco non poflfunt cfle fimul plures produdioncs ficut ncc plures moInnuitur autcm probatio cius per hoc, ,

,

,

lus.

Contraiftam r.nioncm, quod non concludit fufficientetpropoficum, potcft arQuxcunquc potcntia pofTet hjbere aliumadum, fi illeadusnonftarcc fic. fcmper , illa fimplicitcr potcft habere ahum adum fed potcntiagcneratiuain diuinis, pcr tc, lolum cx hoc non poteft habcrcalium adum, quivi illeaftuslcmper ftat crgo illa potentia abfolute poceft habere alium aftum, ita quodinhoc non eft contradi6tio fcd fi poceft habetc alium aftum crgo nccclTario habet nihil onim cft ibi poiTibilc, fcilicct, quod non includit contradi^tioncm, quin fit in a6tu crgo ibi funt in aftu plurcs generationes. Confequentiacftfalfa, ergo altera pra:milfarum non maior, crgo minor, quac vidctur cfle acccpta cx rationc argumcnti ., ^ tui. Probatio maioris, rationc, Sc exemplo. Ratione fic. Potcntia naturaiiter prior qi^iicquid autem non rcpugnat priori naturaHtcr nifi per iliud, quod cft poTev. \i & ^^ ^^^^> ftcrius naturalitct, fimpHditcr non repugnat fibi , quia contradidio fimplicitec inde. JQuodrepu non cft alicuius , ad prius per hoc,quod illud habec concradiftioncm ad pogriat priori crgo aif^us alius non rcpugnac potcntiaz , nifi quia potenfi fterius uacura per pofle- ^-^^ femper cft fub ifto aftu , abfolute non rcpugnat potentiae illius a£tus , 8c ^^^ ^^"^ concradidionc fimpliciter, potcft aHus atkus fibi compctere. ^rmvi^'t"r Excmplum huius eft , fi Sol iUuminarct vniuerfum vna illuminationc adazquata ei no repHgui

:

:

:

:

:

:

;

:

gfiat.

fibi

intenfiuc

quia

fcilicct

,

fcilicet ita pcrfedtc ficut poflTcc

quia

illa

illuminatio

cflTct

totius illuminabilis

illuminare ,

,

&

extcnfiuc

,

quod poflct c^c iJluminon poflTct habcrc aliam

natum a Solc , fi illc adus fcmper ftaret , ita quod Sol jlluminacioncm, hoc non eflet, quia fimpHciter rcpugnat Soli , vt eft principium illuminatiuum , quod fit principium aherius illuminationis , imo foUimmodo ex hoc, quod totale iuum paflluum cft proportionabihtcr aduatum: abfolutc crgo Soli cft compoflibilis alia illuminatio, ceflTari^ caufarec

omnem

lam illuminationem

cx ptodudionis, nec

illuminacionem,

in aftu.

Nunquam

quam

cft

& per confequens

fi

Sol nc-

poflec caufarc,Sol haberet iU

crgo ncccflitas fimpliciterilliusvni-

cftncceflTitasiftius vnitatis,

cxhocquodvnaprodudiofcm-

per ftar. Confirmatur iftaraciOjbquia fi potentia cx rationc ful non ncceflfariodctcrminatur ad iftum a£tum fcd tancummodo cx hoc , quod ifte adus ferapcr ftat clicitus a potcntiaiillapotcntia abfolutc vt prioraftu , polfct cxtendcrc fcad aliumaftum', ,

crgo irracionabile videcuc

quod illc adus magis cfTct ab ifta potcntia quam

iftc,

£c

pct

14-

.

Qu^ftio pcr confequens cum neutcr pofTec cft a potentia vel neurcr

1 1.

49

minus neccflarius altcro , vel vtcrque fimol

efTe

VidctUfcrgobreuiteicquantum ad iftam rationem q\i6d nec perhoc quod hoc qu6d vna potcntia non poteft fimul perfici di,

aftus femper ftat, nec per

J^^y^'"* r^-^^j

^J^

adibus jhabcturconcluiio rationis fLiificicnter probata,ficut ipfa eft vcra: „on ejfet h imo oporcet probare quod fic eft ncceflitas ad vnam produdioncm vnius ratio- patye vec Vcl nunquam effec , adhuc "/««^ nis , quod fi pcr impoffibile illa non femper ftaret nulla alia poffet haberiin Diuiniseiufdem ritionis, vCqucmadmodum fi hic Fater /"#^' non efretinDiuinis,omnrno contradiftio effcc diccrc Patrem in Diuinis. Ita fihic pater hac gcnecatione non generarec, vel pcr impofTibile gcnercuec , adu tranfeunte , Sc non ftante nullam aliam generationem poffct habcrc , quia noii ucrfis

,

,

#

,

pofita abfoluta

,

5c

omnimoda

Htas ponitur ad aliam

,

neceflitace

ad vnicam produdionem, ibi poffibiquicquid eft ibi poffibile, , quia

& per confequens neceflitas

cft neccfllarium.

Ex hoc

.01

patcc

quodfecunda catio de adxquatione,abbreuians

non conclu- Cenemh

iftam,

dic,quia aut maior accipic ada:quationem intenfiuam tancum,vel excenfiuam

tenfiuam.Siincenfiu^m tantum

,

ex

tali

adarquationc non concludicur quod

&: in- [" P^"

,

fic

produdio poffibiIis,im6 alia poteft clfe pofllbilislicec non limul ftans. Habecur crgo cantum , quod vnica cft pofsibilis fimul f ed vbi] non habecur de vnica produdionc pofsibili nifi fic,qu6d alianon ficfimul pofsibih's,ibi non habetur quin alia ficfimpli-

"<"*

"^"^^^*

vnica

.

^^'Jl^"

,

cicerpofiibilis

,

&per confequensin

adaequatio fecundo modo

propofito nccefllaria fimplicitcr. Siaccipiatur

minor non probatur , nifi fortc innitatur produdio fcmper ftac,&: de hoc cadum cft fupra.

ifti

,

quod vnic^

,

COMMENTARiys. \

^7'

Ai conclHfionem negatiuam. Hic Doftot

J[\ ad

opln.Henr.

quodU.^.i. plures

probandum qu6d non

Filij in

Hcnrici

piuinis

,

& ratio itat in

adducit

vnam rationcm

hoc:A(Sbus,fiue

adxquatum principio produdliuo

nttafhorieM.

polliinc etJfr

produdu

intenfiuc

,

&

femper flans ficquod fcmperproducitur,vt ada:quatum principio produdiuo ; non xompatitur fccum alium ailum , fiuc aliud produdhim ciufdem rationis, fupplc quod {itpioduAum ab codem principio piodu^iuo. Sed a£kus gencrationis in diuints, nuc filius, qui efl toralis terminus ada:qua:us iliius gcncrationis,c(t adnrquatusmcmoriaz foccundx , vt principio produifliuo , fcmpcc ftattergo in diuinis eft tantura vna gencratio,& tant um vnus Filius. Maior vidctur nota, minor probatur,quia in Deo tota foecunditas ordinata ad Filij gencrationem eft exhaufta in vnius Filij gcneratione. Patet , quia vnico adu gcnerandi femper manente, producitur vnus Filius fempcr manens, & cx eodem fcmpcr vniforpiiter fe habente. Et confirmarur , quia flcut eft impofsibile vnam , eandem materiam fimul moueri pluribus motibus generationis , vel alterationis ad plura folum numero difFcrentia , ergo fic eft impofsibiic plura folo uumero ditFercntia eftc ex codem principio fcmpcr vniformiter fc habente , quorum quodliDct adsequatur illi principio. Ahtcccdcns eft

&

&

&

notum

quia c.-idcm materia ligni non fimul niouctur ad duas formas fubftantialcs ignis folo

dum fblo

,

numero

difFcrentcs

,

nec

fimiliter fubie-

fimul poteft moueri ad duas albedines

numero

fa .fcntcntia

difterentcs.

Philofophi

Et ha:c tertio

eft

cxprcf-

Phyfic,

text.

commen. ij.fic dicentis Incontuniens , inquic, eft per dms motus fimul moueri , quitdam nam^ut erunt alterationes du£ vnius , ^ in vnam .•

Scoti Optr,tQm.X 1

/.

fpeciem

,

Deinde

,

eft

,

fitd

impo0ile efl

ihquit

,

& ibi Commentaton

contingit aliud opinabile

,

vt idemnumero mouecitur

uerfis,vt

idem numero.

Hic ille. Hoc idem

tertio Phyfic .Tex .commen.^-}

dr

,

dmbnt motthus di" patet

confcquencia vidc-

turnota.

Sccund^ propter quaedam vcrbaDofloris po-

%%^

formari ratio:Vbicunque aliqua tofa roecunditas in generatione alicuius fic cxhaucitut^ rcftfic

quod non manet alterius

fih'j ,

alius fihus

;

a"d

alium

adam

ibi tali fcecunditate

fed in generatione

generationis

non poteft dle diuinit

Fiiij i.n

fic tora

foecunditas Patris exhauritur

potcft

manerc in Patre

refpe^ftu

,

quod non

ahcrius

Filij

t

crgo,&"c.

f

Refpondetur \ Dodlore ncgando minorem,5c concedendo maiorcm. Et cijm probatur illa roinorpcr hoc,qu6d generatio FiUj fempcr ftat,&c.

&

fic

probatio minoris poteft

cfle ratio prius fa*

6ta,(cilicec a
,

£e

femper ftans,&c.Sed adus gencrationis in diuinis eft huiufmodi ergo i &c. Et Dodlor negac iftam maiorcm prims rationis,qua: alTumitur ad

probandum minOrcm fecundac tanti^m negat illam maiorem , ipfam

rationis

,

& nott

fcd etiam contra

inftat A>\.:Contra iftam rationem

,

tjuhd

non

cicludit fujficienter propofitii,poteft argui fic-.G^i^

cuneiue potentia

Primum

ftis.

cui

,

potcft

plicitcr

tita^s

, ,

&

t

&c.

abfolutc

licut

Iflaratio ftat in tribus di-

quod aHquid repugnare aliduphcitcr intclhgi. Primo fim,

,

diamus

& ratione ,

quod

M-

^'P""'

propriz en- ^"'^Z f"t^

rudibile repu-

gnat homini fimpUciter. Sccundo , quod tart" tum rcpugnat ratione alicuius poftcrioris adtu inhaerentis , ficut dicimus , quod nigredo rcpugnat homini adu exiftenti fub albcdint,& non repugnat homini abfolute , fed tahci^m raiionS

£

Frimifiit

^'""

albeditiis

dt„ intm^ gi,

Quodlibet

50

S«eund$m albedinis (lanris in homine. Secundum diifkum di^Htn conc(l>quod repugnat primo modo alicui uunquam Htnri' trn potelt ineile» etiam per quodcunque poftecius in illo,cui

(icut alterius, quia feniper coparatur vt prior^ fcd potentia gencratiua inpatre eft prioriplb aftu generationisjergo (icur poieft habere vnum

cunque

pofterius, vt patet a

f./.

fiet

Dofkore infrimtt contra Henricum. Et qu6d re^ugnat

modo poteft

fimpliciter ineiTe, quiacir-

cunlcripto poileciori^cui repugnati p^ieft ineile' priorifCui tanc^m cepug^at ratione iilius pqfteii-

Tertium didlum cft,quod quicquid eft in diuihi» fic eft necedc eflc , qu6deft umpliciter impoifibite ipfum lio efte inqoocunque inftaoti. £t quod non repuenar in diuinis fimpliciterad rioris.

de ncceifitate nvws, Iftis Dodoc intentum principale

noh

nonpoteft inede.' Si ergo

|>riittUs

poteft efleindiaitii»

exhoc,

adzquatiic iir.perfeiUooel

filius

&

/(fmpet ftiii> (equitur principio pirodu<3;iuo , qu6d non repugnat nmpliciter ,.quia tanf um re« ftahtis.

Sed

limpncicec in dii)ihi$

iltild

pughac ratione ptimi

quod noa repugnat

Fili}

(emper

poiEbiIe,& othnepoifibile adin» tvk eft ibi de ncceditate naturz , 8c per confe-» quens (i illa catio Henrici eft vera , concludic cft (impticitcr

ede in diuinis. Dici( (t^o Doclor fic : Qtixcunque potentia poteft habere alium adlum,!! ilie aiftus non ftaret remper, illa (impliplures

(ilios

citerpoteft hubere alium

aAumjKd pci.entia

ge^^

neratiua in diuinis.per Henricumt foluip ex hoc

non poteft habere aliam a^um , quia ilie adus iempec ftat}erg6illa potcnciaabiblucc poceft habere alium ^um. Erprobac iiiam maiorem ra^ tione,& exemp1o:ratione fic,quia poteniia nacur

^ primus.Et quod non (i: 6rdo prioris,& pofterioris inter illos , (equiiur vet qu6d vterque (it fimul l potentiataIi,vel neuter, c

de necediute abfo-

ciTe

f^idetHrergoquatttMmadiiiamrationttScc.

DoAor

Dicit

fufficientet

qu6d non probatur ilUconcIuIio negauua,(fcilicet qu6d in

ifta litera

non podint efte (imul plures generationes ciaCdem raiionis ) nec per hoc qudd vnagcneratio fempa (Ut,vt fupra pacuit. Nec per hof: , qc6d -vnamateria non poteft (imul peciici plucibus aftibus ciufdem catiom's,puta quddedeucia diuinayqwe ponicuc iecundum Henricum qua(i materia reipedhi genecatiOnis

,

periiciatuc

duabus

genecationibus eiuidem rationis. £c probatur ilb (ecunda pars (icut prima , quia (1 ellcntia

&

diujna

non

poteft perhci iimul

duabusprodu-

ctionibus eiuidem ratiunis,aut hoc idco eft,quia (ibi

repugnai hmpliciter,& hoc non probacur ab quu ftauie vna produCtione e(r

m

Henrico.. Auc

noo poieft mede , & hc iecundaproi du^io non repugnat hmplicitec in eUencia diuiiv icmia,alia

na« (ed cantum rarione alcerius geneiacionis cxi»

non

ftemi$,qua (lante,(ecunda

non repugoac /ibi

j

puceft mciIe,ergo ergo abiblutc poi-

(i

poieft abfolucc,de

fimplicicer

raliterprior eft a£hi

hbtle dl locundam inede,&

necellicaceiiieft,vt fupti pacuic.l^oteft eciam

t).'

imU.

^o.Mod6,quod non repuenat ni(i

ter

per illudiquod

non repugiut fibi

ratio

priori natuialiierk

eft poiterius >

nacura,(implici-

vt fupra dixi

,

& (ic patet

DoAoris.£t (imilicer exemplum eft nocum.

b Confirmatur ifta ratte. Ifta coniicmotio (upponit vnora, .videiicec,quod quando func duo

pio-

hiXijMn fecunda pacsper illam eonhrmacionem, quia pocentu qiuii recepciua ex fe non magis determinatuc ad vnum , quam ad aliud. £t quod pcius fic fub vna forma, quim fub alia , hoc erit per tationem produceutis , prius iuducentis vnam , qusim aliam}(ed,hcut (uprii probaium elt, potenua generatiua in chuinis , cum ht prtor vccoquie actu genecationis

,

ita

poteft

iix

vnum

& in aUumjergo duaeprodu^io^

eitedus eiufdem rationis non eft talis ordo inter illos,vt vn^ dicatuc pcioc,& alter poft£rioc:pcaB-

immediateiicuc

^rcim (i illi e6Pe£lus (inc pec fe ftances, qood dice , quia fon^ vna pacs acris , puta propinqua,

cdentia diuina a potcntia produ^iua,vel neucra.

priiis

illuminatur

,

quam

remota.

Comparando

etiam duas illuroinationes eiuiclem rationis ad idem Iucidum,vna non (iipponit aiiam dc nccc^ iitate. Aliquando ver6 eit ordo eftcdus ad eftieAum , vt pofterioris ad prius. (ic qu6d pofterius non poteft haberi,ni(i pciori pritis habico. £t (ic dicimus, quod intelledus de ncceditate

eft prius

produdiuus, qux tamen intelledioj&produdbio func alcecius cationis , quia e«pcratiuus,quam

(it

vnumeft abfolutum, & celiquum celatiuutn. S^d quando iiinc duo etFedus eiuIHem rationis ab eadem caufa,non eft talis ordo prioris,& pofteriori$,quia vnum eftxque producibile immediat^ itah cau(a (icut aiius,& e contra.

godux

Cum ec-

genecationes in diuinisii edenc,edent

eiufdem racionis ,

& edent ab

eodem

principio

pcodudliuo, non edec roaioc cacio de vna , quam de aiia, qudd imraediacd (ic a cali pcincipio. £t p{obat,quia potentia pcodu^iua

cft

pcior natuca

50.

,

C9mmtn.

, vt patec 9. Metaf>h. text. Et vide ibi qudmodo potencia fit m*ttfk.et»' prior a£hi iempoce,quia cenum eft quod pocencia ttxt.ii. if adliua, quac en in a^u, eftprior a(^u ipfo pcodu-

d»3riiuilt»

&

producibitls (icut

luta,ibi eft.£t fic patet ifta coniirmatio.

qq^d

IxemfUim

fecundus adlus generationis non poteft ineife ftanteprimo , ille fecundus eft ita immediate

quia quicquid ibi poteft

alius filfus

tfi

aaura generauonis,ua pocclthabere alium,cum non (it maioc ratiode vno,quam de alio.Et (ic (i

intra,illud tale elt ibi

alfus erufdemfatii>tiis

fmatit

&

prsfuppoiitts infert

conera iUatn proporitionem , (cilicet qu6d adus adcquatus prinsi^io produdliUo,& (emper ftans,

pritr »Bu.f.

quxcunque

gofterioris,talis potencia circt produdtiua vniu»,

(ecundo

TtrtlMm ffum.

:

non repugnansper quod-

nunquam

.

(ic

pocencia comparatuc ad duos zHtus poftetioces ipfa^inter quos non eft necedari6 ordo prioris,&

repugnaciquia quod repugnat alicui,nm-

pliciter,

tliji. i

adu pcodu^onis. Tunc acguo

ncs eiuidem racioms vel

trcs .

V ei limul erunt in

bi hc patet iita fecunda pars probaca. Dicit ergo I^ttor vnam concluiionera valde notabilem, quod oportcc pcobare qu6d (ic eft Qt^i L neceditas ad vnam pcodui^onem vnius rationis, takiiit. quod ii,pec impodxbiie , illa non femper ftarec, vel nunquam elfet,adhuc nulla aUa podet habctiin diainis eiufdem cacionis.Opocccc etiam probare» qu6d hic Pater in diuinis eft (ic de necedi'> tateab^bluia hic Pater,qu6d

non

cdet, nullus aUus

(i

per impolsibile illc

bt ftmiliter oportec probarc qu6d hic Filius in diuinis hc nccellari6 ctt hic hlius,qu6d h per iropofsibile hic Fiiius n6 edec,nuUus aiius hlius edec. Huc ide dico de gcneracionc a<5tiua inPacre,& padiuain Filio.quod oponec probare qu6d hcc generacio a^iua ia eifer^

Pacte,(icdenecefsicace eft

hxc

generaiio a^iua,

per impofsibile , illa non eilec ,edec impoisibiie dmpUcicec aliam ede:hoc idem dico

qu6d

(i ,

&

(imilicer idem dico de generauone paisiiia i (ic pacec Ucera pafsiua, de ipicatione a^ua «

&

&

Do^toris

.

Qu^ftio Dodoris. Bt ex

bfs, patet,

quomodo littcra Do-

I

L

51

fefponde^hdo a4 quzft. circa finetn

&Oiis in primo,4.i.par.x.tj,i.m refponftone advU

vbi fic dicit FlterittsfeejmtHrfinonfuntibinifidHo principik

timum argHmentnm non concludit de neceflitate ibi tantum eile vnam produAionem eiu/dem raUox\is:Dicit enim Cicpotentia finita non potell ha-

produSiHa alterins rationis,ergo tantkmfunt dn* ^kui vtrum^Ht , princtpinm prodH^iiHum habet prodHElipnemJtbi

bere ftmul duos terminos adaquatos in jpiodaci,

adaqHatam,&codternam,er.gofiantetBknonpotefi habere alia. Haec ille. Et ide6 Opdttet rhillEum

vnum

ticet fojjit hahere

in produci

,

&

alium in

piodaOio efftfotentia tamen in/inita habet terminumfuHm intra fi femper in ptodaci , ipfe efl

&

adatjuatus

,

ideo nonpotefl habere plures termimn.

Hsc ille. Hsc ratio non Rtagis concludit qukm ,

Hcnrici , ni(i accipiat adaequationem tani intennuc , qu^m extenuu^. Nec Omiliter litera

illa

Do^^oris

quam ponit

in

primo , vbi fuprk

S

C H O

Preiiat eYgoDoSliiir aliis ratiombus

, non

produiliones nnmero : probatio

confiderare literam Dodloris. Suffidc enitnei illis locis tantufn oftandere , qu6d cx quo duo principia alterius rati6his,& ,infinita,ergo & duo produoa lantum infinita , quz adsquan-

in

sut

tut

illis

principii^,tam intennuc.quam exteniiuc^

fedquomodo dcre,quod

q. j

ejfe

,

L

I

V

Cic

adacquantur alibi hab^t 6ftdi«

& facic in ptzfenti quarftione. M.

dibilts flures frodulfib»es diuinas eiufdem

rationis.PrimOyquiadArentur infnit*;& infert Auguflinus contraLMaxim.tjuia quodejlflufifcabile adflura eiufdem rationis non habet defe certampluralitatem

,

vtpatetde communt

riffe^ufingulariumt&de caufa refpeltu caufatorum. Necinfropofitoferifotefdetermina^ tio ab alitjuo fofteriori)Cum enimhoc non det entitatemj non dabitvnitatem. SecunS, omne flurifcabile in Diuinis habet certam fluralitatem

,

aliasdefaSioeffeM

irrfinit»

froduffiones,

fedfrodu£iiones eiufdfmriitionis neijueunt determinari ad certamfluralitatem £iis.(jr quia

omnis fluralitasfnita,vel eft

,

ex ianf di-

alterius rationis^vet fr/eexigit aliquid alterius ra-

tioniSyquo determinetur. Tertio^ex Philofofho^cuiuslocumben} exflicat,itavtnonfaueat

Thomifiisnegatibusirntnaterialiaflurifcabilia effenumtrOyde quo lati t.d.yq.y.^^uodfidi-'

caturiffum

& v6.

tllicfatiffe^hoc teniiit .^cjuia

omnenon habens materiam fro com-

errauityputans

rem^vt ibi oftendit Doiior.Vtde eum circa has rationes d.j.vbifrobat multis^tantum effe duas froduHicnes in Diuinit.

farie

effe neceffario

i

.d.i.q.y.n.ij

.

1 8'.

TnXEfcciMidoarticulOi'' dico qModi^i.concAuiioxlndiuinishorffojfuntefiefluresfro- Arthtths du£itones eiufdem rationis , non fola fidc cenetur, fed cciam rationc ncceflaria ftcurrdtit. 4 oftcnditur.Ec poieft formariratio primo, dcduccndo ad impoflibUcjSccundd oiftenfiu^jTcrtiojpotcft confirmari ptopofitum cx incentione Philofophi.

3

Formaturcrgoratiofic.Sipoiruntcfrcplurcsproduftioncseiufdcm rationisicrgo

& infinitx.Ec ?i

fi

fic>ergo ncccirario funt infinitar:quia nihtlpotcft ibi

cflre,nifi

rium.Vltimum confcqUcns impofiSbilc manifeftcicrgo& primum ancecedcns. Pro-

A uftoritas

^; p^p^

ncccffa- dnt genei rationes

Auguftini concra diuine , ef' Maxirainum \ib.i. AbfityVt ideofotentiorfit VaterFiUo.^vtfutas^ quia creatoremgenuit Pa^ ^'"^ infifn"* ter^Ftlius autem nongenuitcreatorem!Hcc^w enim hon pocuit,fcd ndn oportuit.Et fubdittf uare nonoportuit?immoderata e(fet diuina generatio ^figenitus Filim nefotcm gignerct batio primac confcquentia: audoritate

j

&: ratione.

eft

Patri;quia nifi& iffe nefos auofuofronefotemgigneret:fecundum vefiirafnmirabiiemf/ifien-

tiam^imfotens dicereturfimiliter&iUe^tjr ille^Uc.(uhdilinec imflereturgenerationisferies^ fifernfer alter ex aliero gigneretursnec etiam ferfceret nllus eamfinon fuffceretvnus omni-

Haec Auguftinus. Ex ifta intencionc Auguftini habcciir , qudd fi vna pcrfoni produ€ta produdione cali tion fufficeret ad complendam vnam,vel totam produdionem in Diuinisjpari ratiohc ncc alia aliquajnec quotcunquc:&; ita fiuc cundo in dircdum qu6d Filius gcnerarct alium Filium : fiue comparahdo ad eandcm pcrfonaril patris,qu6d fcilicct habeat iftum filium,&: alium filiumi fcmpei: qua rationeponicur

fotens.

pluralitas,pari rationefcquicur infinitas

eiufdcm

rationis.

Probatur eadem confcquentia ' pcr rationcm fic.Quidquid eft plurificabilc ciufdcm rationiSjVel ad plura eiufdem rationis fe habens ndn actcrminatur ex fc ad ccr-

Si daretur pltriltrai

comparado commune ad fuafingularia, P^o^ff^'^"*/"' ad fua principiaca communc cnim pluriii- "!"" caufam ad eabilc eiufdem racionis non dcccrminacurcx feadcertam pluralitatcm inferiorum, J^/*^^ caufaetiam non detcrroinatur adecrta caufata ex fe. Ex hac propofitione probdta, daretitr fcquitur,qu6dquodcunquc plurificabile ciufdcm rationimiantum eft de fc,pbteft tnfiniUs cxtcndi ad infinita,nifi dctcrminctutLaliunde,ncc deterniinari potcft pct prihcipium produm^ ciufdcm rationis:crgo fi peraliquod principiutn in Diuinis produ^iuuih potcftcflc """'• pluralitasprodudionum ciufdem rationis,non detcrminathr talis produ£bio ck fe,fiuc cx fuo principio formali ad certam pluralitatem nec ex hoc nec cx illo rcpugnac Scot.Ofer.tom.X II. fiW E * tiam pIuralitatem.Hacc propofitio paccc,fiue

fiuc

fua caiifaca,fiuc principiu

:

^

,

Quodlibet

51

qunccunquc pluralicasjcrgo vel poterunr eflc infinitaJ:& pcr confcqucns funt infi~ nirx:quod cftconclufio illata:vclfictdetcrniinatiota!ium produdionum cx alio ad ccrcam pluralicatem quam ex fc , vel principio produftiuo fcd hic non potcft dari 1:1^1} il ha- vnde fiat iftadctcrminatio. Non enim ab a!iquopofteriori,quiaapofteriorinihiI het Juam habet fuam cntitatem ergo nec vnitatem ncc certam pluralitatcm , nec ab aliquo vmtatcma qijojj gf^ fjmul natura cumprodu(3:ionibus ,quiaqua ratione ipfa produdio, qux foj tiion ^^ vnius rationis non detcrminatur ex fc ad ccrtam pluralitatem pari ratione nec eft fimul natura,nec ab aliquo pi iori cjuia illud prius,vel principium foralUuo ft' '^'"^ quod produccndi , vcl principium produccns,quod eft fuppofitum ; a principio formale tHidtanev. fibi

:

,

,

:

:

:

non poteft efle determinacio vt patet in probatione maioris quia principium produdiuum ciufdem rationisnon determiuAt fe ad ccrtam pluralitatem produdionumciufdem rationis:neca fuppofito producentepotcft dcterminari: quia in tot produdionc!» potcft fuppolitum , ad quot fecxtcndit principium produ^iuumjquod eft in fuppofito {\ ergo non eft dctcrminatio a parte principij formalis prodii£liui;ncc etiam a partc produccntis* Sic ergo patct ifta c5fequentia ad impof-. infinita^, fibile,qu6d fi poflent ibi cfte plurcs produdioncs eiufdcm rationis;ergo niali prodiiftiuo

,

:

:

&

Secund6arguiturfoftenfiue fic Illud nullo modo eft plurificabile in Diuinis quod non potcft determinari aliquo modo ad aliquam ccrtam pluralitatcm:fcd produ£lio ciufdem rationis in Diuinis nullo modo poceft detcrminari ad ccrtanvplurali? tatcm aliquam crgo nuHomodo cft p'urificabilis ,quodeftpropofitum, Maiorcm TlHraUtM prim6cxponam.Sccund6 probabo cam.Ccrtam pluralitatemdico, vt putadualita*" tem,ternitatem,quaccrnitatem , velaliquam aliam datam. Omnino dctcrminariad /r'^ pluralitatcm.dico quod impoflTibile a pofteriori,vel a fimili,fed includcnsmaccrcam rio "'deternifcftc contradidioncm:mJiiorcm fic intcllci3;am,probo,fi non potcftomnino detertntnata. minari qu.\nium cft dc fe ad ccrtam pluralitatcm , ergo quantum eft de (e poteft in quotc'inquc,quiacontradidioncmnonincludit,qu6dquamcunqucpluralitatemcxcedat,&: hocininfinitum, fed nihilpotcftin DiuinispofiTibilcfic vltra quamcunquc pluralitatcm pliirificari , quia tunc ncccfiTari^ eflct pkitificatum vlcra quamcunquc ,pluralicaccm,&: ica eficc in infinicis Probatio minoris Illud non poteft omnino deccrminari ad ccrtam pluralitatcm infcriorcm ciuldcm rationis, qucd non neccfi'ari6 pr.^exigit aliqua plura altcrius rationis , per qua: dcterminctur ad ccrcam pluralitatcm:produ£tio eiufdcm rationis in Diuinis non ncccfl"ari6 prarcxigit aiiqua plura alterius r
*^-

:

;

,

rationis necejfurih

per ahcjuod " Toyiisde-

terminatnr ad un-

merHmccrtmn.

hoc cft,pcr aliud>non pcr pofterius natura,nec per iIlud,quod eft fimul natura, ficuc dif^um cft & dedii£lum ad impofllbilc:ergofolummod6 per prius vel priora narura. -^^^^ autcm pcr aliquid prius ciufdem rationis,quia ficut didum cft prius deduccndo ^^ impofllbilc.illud prius non cft dccerminans ad certam pluralitatem illorum quae ^unt ciufdcm rati'.)nis:igitur oportet qu6d hoc fic pet aliqua priora non ciufdem rationis,quia eadem qu vilio cfl"et de illis,ncc etiam hoc poflent,ex quo cflTent eiufdem rationis.Habcturcrgo ifta propofitio ,qu6dillud nonpoteft omninodetctminariad ccrtam pluralitatcm,quod non potcft dctctminariperaliquam plurahtatcm priorem altet ius rationis.Minor probatur quia illa: produdioncs plures , quae ponuntur cmfdcm rationis non prxcxigunt nifi principium formale producendi & principiura ,

,

,

,

,

produccnsjin ncuttoiftorum eftpluraIicasalceriusrationis,perquam dctcrminctur produftio ad ccrtam pluralitatcm , neceflari6 praeexafta quod noneft in principio forma'iproduccndi.Patet,exquoponuntur produftioncs ciufdem rationis,qu6d :

ctiam non in fuppofito pra^exigatur pluralitas altcrius rationis , faltem per quam dcterminctur produ£tio ad certam pluralitatem:patec quia in cot produ(ftioncs potcft fuppofitum,adquotprincipiumfe poteft extcnderc. Iftaiaiio oftcnfiuaficprobata poteft brcuiter fic compilando.confirmari.Omnis pli ralitas ncccfl^irio finita,veicft altcrius rationis:vcl ^\ non cft alrerius rationis , nc,

ccflario

i^.

.

QuafftioII.

5^

prxexigitaliquam alrcrlus rationis pcr quam determfnctut onirtispluralitis in Diuinib neccfTario cft finita;eft ergo talis,vcl talisifcd non poteft eire pluralitas produdionum eiufdem rationis tali,vcl t.di modofe habcns;crgo nulla poteft cfTe pluralitas eiufdem rationisin prodinfVionibus.Maior iftius rationis dechrata cft in nrguctiam oftenfmo.Minor primi (yllogifmi fatis cft manifefta: i-^^ff^ mento ad impoflibile, quia poflibilkasinDiuinis ponic neccllitatc, & per conlcqucns pofTibilis infinitas,vel ^*'

ccflario,

&

no ncccftarii ccrca finicas,ponit nerccflatiam infinitatcm:& minor fecundi fyllogilml, harc fcilicct quod produdioncs eiufdcm rationis non poffunt hoc modo vel hoc fe habere, patet non enim tunt altcrius rationis ek quo (unc ciuldem rationis ncc praecxigunt pluralitatcm alterius rationis per quam detcrmincncur hoc dedaratuni ,

,

,

:

;

argumento ad impolfibile. Tertio declaratur s conclulio iuxtaintcntroncmphilofophi i t.dief^p. vbi arguic quodnon pofluntcire plures Ccch,quia non poftunc cfle pluraprimamouentia, cft in

^'-^' 1-'

Hoc probat:qiiia quitcunijuefunt mmcro multa^vmtm autemfpecie^habcnt mat€ri.u» primum mouens autem non ka.hct materiam:eFi enim acluspHriii-.vnum crgo, c^ rationc (^ nu;

,

merofrimnm mouens dr immobile

ens.

Ex hoc mitit,vnum ergo cwlum. Ex

ifta

intcntio-

HePhilofophi,'' vidccur confirmari illaprima rario addufta in primo articulo, quod, fciliccc vnitas natutalis ncceflario copecit cuilibet

forma: immateriali eiuide racionfs.

Sed confidcrando intcntioncm Atiftotclisin diuerfis locis, diucrfimode materiani accipic,&: ex hoc confirmari videcur nolhum propoficum:nec tamcn illa prima ratio habebic robur exinccntione Ariftotelis. Maccriam cnim qualidoquc vocatprincipiii recepciuum facicns compofitioncm cum adu fiuc cum forma,quomodo dicit maceriara &: formam cflc duo principia !./'//)/.&: mulcis ahis locis. Et per oppofitum t^.v 65.63, formi d;citur illud aliud principium,quod habct racioncm adus, quod cum maccria Uem x. conftituitcompofitum. Aiio modo forma dicitur quidiras lccundum ipfum in multis Pliyj-& >• locis,&: peroppofitum materiadiciturquicquid habcc rationcm contrahcntis vcl

'''^'•"«''5

modo dilFcrencia indiaidualis quarcunquc ^^* k fpedu quiditatis Ipccificar.Dicicur crgo matcria quandoque ^^/, form im informant;c:quandoquc, illud quod conrrahic vcl dcter-

determinantis ipfam quidicatem. Et hoc

,

'].*

*

fic

ipfa,dicitur m.itcri

lllud

quod recipit

i

,

minatquiditatcm indifTcrentcm Scd

contrahens,veldctcrminanspotcftjntcIIi-

talc

modo quaii intrinfccum inferiori vel determinato fub tali commodo quafi praeluppofitum dctcrminato. ExcmpIum:difFerentia indiuidualis Socratis contrahit homincm primo modo , qua: cft intrinleca Socraci fed fecundo modo hoc corpus concrahic albedincm, Vel colorcm quia in alio cotporc cft

gi duplicitcr.Vno

,

tnuni:aIio

,

,

fecundum hoc,fi non poflfent efTcnifi tria corpornjno poflcnt cfTc nlli a'bedines:contrahens tamen fecundo modopotcft reduci ad materiam, piimd modo,veI faltcm includens quafi maccriam Vbicunquc crgocft phiralitas ciufdcm rationisjibi neceflTe eft ponere materiam,uccipicndo macctiam , non pro rccipicntc, fed pro contrahcnte,fic,veI fic accipicndo,quia nullo modo pbteft poni natura,qu2e

alia albecIo,&c

crcs

eft vniusrationis,pIurificari,nifi

fitahquidconcraheshocmodo,vclilIo,6c pcroppo-

litum vbi non eft hoc modo matcria, impoflibilis cft pluralitas eiuldem rationis , led ncc calis matcria eft poflibilis rcfpcdu produdionum in diuinis, quia nihil tale con-

ar.

<-"»"-'Jf^''-

^^-^".f

trahcnsvcldeterminans poffct eflc nifi determinacum adcetcam pluralicacem , 8c ""LJu (/} pcr confcquens nifi jpriiis habcns pluralitatem alterius rationis,& nliUa phirahtas al- per ^nate-^ tcrius racionis poflcc poni ptior produdionibus talibus.Sic apphcaca cft iritentio Phi- riam expc'•J'«'"= lofophi ad conclufioncmhic intentam. Scd inquirendo qualiter,& vbi gcneraliter fccundum Philofophum habeat vctitatem.Vidccur dicendum quod Philofophus dicerec,qu6d nec cali modo poni poffec in aliquo quod eft in Diuinis,fciliccc matcria fccundo modo di£ba:im6 nccin aliquo immatcriali.Vnde dick y .lAcz.ca^.c) .tjuoci quid erat ej[e,(^ vnumquodque ejfin qui- Tf-^'^-^'* hnfdiimidem,vt in primis fubjtantiis .Dico autemprimam.qua nonper aliudin alto eft^vt in materia^^^Hxcunque vero dccepta cum materia non idem. Hxc iIIc:non vult ibidcm diccrc, quod in matcrialibus non cft idcm,^«o^ quid eft, illud,cuius eft.Licct aliqui fic exponant ,fed non adintcntionem cius ficuc paccrepoccft exponendo tertium cap. 7, '

&

,

(dequomodo cabili

,

tcriam

cft ,

trarileo)fed in nullo materiali,

omnino idem quod quid

hoc

cft

eft

aliquld concrahens

,

&

hdc cft quocunque modo plurifiipfum quia ipfum includic ma,

ipfam quiditaccm

,

quod

nbri

includir

conucnimuscrgo cumPhilofophoinhoc ,qu6d forma non habcns matcriam fccundo modo) non cft plurificabilis , &c hcc fuftur in racionc formali quiditatis:

Scot.optf.tom

XlL

E

5

ftciit

,

Qiiodlibet

54

nodcumiquod ,Tcilicec pcodudio eiufdem racionis non Hc plutinou propcer hoc concedicur quod non habens maceriam , qua: fic pats 'rcaliscompofici,non poceft plurificari. Ectunc Philofijphi , quod primum non habec maceriam,quiacft aftus purus, debec incelligi de materia fccundo modo di£ta quia nou habet eam ad concrahendum fuam quiditacem, vc fic haec, quia fua quidirate eft hocVcrum autem illud , quod non habec maceriamprimo modo didam habcat fecundomododiaam,force aliccrdicerecur fccundum Philofophum , & aliter fecundum Theologosjdcquopihil ad praefens ^ nifi qUod illa ratio de i a. Met. non habcc pro per fe medio hoc quod eft non habere materiamprimo modo di6tam:ficuc intelJigunE illi,quorum eft prima racio in i art. fed habecpro pcr fe mediohoc qood eft non habeie materiam fecundo mododi£lam Etfictam*roaior,qu^m minor veta cft fecundum Philofophos,& Theologos:& per confcquenis.quia natura diuina non poceft plurificari in diuerfis fuppoficis , eft ad propoficum eciam vtraque praemifia vcpa de pcodudlione eiuldem racioniS;&f er confequens conclufio eft vera. flcicad propoiicum ficabilis.Scd

,

:

^<
tn

folHendo

I

frin.

,

M ME NT AR V

C *

mcDo^ormendk

r^Efrcnfuloarticule.

d 3*

I

i_>/ probarc conclofionetn ncgaciuatn, vidclicecqUod ell limplicitcr impoflibile elle plurcs produdkiuncs eiufdcm racibnis in diuinis. tthoc problt triplicitcr primo argumcnto duccnre ad :

impoHibilc.Secund6,argumcnto ollcnfiuo. Tcrtiojcx inteatione Philolophi.

(^iuum

Of$n.^cti.

fibilc

i

ad

fcilicct

primum

qu6d

ilioncs in diuinis

,

rationis.Probatur

deducit ad hoc impoP-

produpollcnt eire pUires eiufdcm

ai^lu circnt infinit«

fi

ifta

confciiucntia

fcilicct fiin

,

fiuc

fua fingularia

,

fiuc

comparando

caufam ad fuk

caufata, fiue principium ad faa principiata, patet tciam dc communi.Si cnim natura humana dc (e cft plurificabilis in duo fingularia , ita dc fecft plurtficabilis in infinita,id cft,qu6d

ex partc fua,non rcpugnat

fibi

quantum

eft

pofle plurificari in

innnita.

Hoc idcm

dtus,qiia;

fiexle potcft producere duos elfedlus

patct de caula rcfpedn cfFe-

Maximinum

, ci^im non fit maior ratio dc Ex hac propofitionc prolxita, fcquicur qii6d quodcunquc plurificabilc ciufdcm

Filius gcnitus

rationis quantiim cft dc fe,()oteft cxtcndi ad infi-

audkoritate Augullini contra I

.vbi intendit probare

ncrare alium,&

quod

fi

fic

in infinitum. Dicic

cnim

lic;

cifeum de 7.

ejfet

vejlram mirabilem fapientiam tmpetens dicereiur,ftmiliter tUe.cr ifle , Et fubdit, nec tmpleretur generationis feries , fi femptr alter

ex altero generaretur,nec ettam ptrjiceret eam vllus,f non fufficeret vnus omnipotens. Hxc ille. Scddubitatur de audloritate .^uguftiniin hoc, quod dicit,qu6d Filius potutt generare filium, fed mnoportuit.<]}x6d fi filius potuit generare filium, ergo dc faclo genuit.quia quicquid cft ibi poflibJlc.cft fempcrin vltima aftualitaic. Refpondeo,qu6d didum Auguftini debct intcUigi quantim ad petfcdionemprincipij produftiui.quiaillud idcm principium

fcEcunda ti&T-vbi niodz

,

cft ita

pcrfcda in

Filio non dicitur lantummodo in Patre,

afin it du- Patrc , fcd vt in flictm ratio-

randi, fcd

"""'

^"'^

sr

iTpndu!"

,

nec determinari

poteft pcr principium eiufdem rationis

:

non

paiet,

minatur ad tertum numcium.ita nec principium formale ciufdcm rationis potcrit eirc ratio quare lic dcterminatio ad certum numerum C\ cnirh ui poteft multiplicare naturam humanam ia vel aliud eiufdcm ratioduo fingUlaria, idem potcrit producere illam naturam, nis cum

gtgtieret fecundum

rr»t%-

nita.nifideterruinetuTaiiunde

^Hia creattrem geriuit Pater , Filti^s atitem mn non , neque enim non potuit ,fed «»/>flrr«»>>Etfubdit quare non o^on\xk.ImTnodera-

diuina generatio ,ftgenttus Filtus nepotem gigneret Patri, quianift& ipfe nepos pronepetem

Auguft.

alio.

quia

ia

'Dulinm cir(» diclum

vno,qnam de

Ab/it Vt idto fottntiorfii Pattr FiitOy vt ptttM, genuit createrem

*^

inprttno


,

d.-j. Intelligit

eft in Filio

;

fLilicct

filio

,

me-

ficut in

potcntia gcncvt fiipra oftcn-

crgo Auguftinus

na^ura eiuIHem rationis ex

Ic

deter-

:

A

A

quantijm cft ex parte fua , in infinira fingularia eiuldcm rationis , c6ra non fit maior ratio de vno,quam de alio Ci ergo gcneratio adiua ex le non iit determinata ad ccrtum numerum , cijnl fit plurificabilis in plura,nec erit detcrminata ai certum numerum per principium eiufdem ratio:

nis

,

pnta per intellcdum diuinum:fi cnim intcl-

lcdtus diuinus poteft clfc principium plurium

rationum eiufdem

racionis,

ergoquantilm cft de produdio-

fc,potcftcIIc principium infinitarum

tium eiufdem rationis.Nec videtur qu6d terminatio ad ccrtum numcrura , polllt

ifta

de-

fieri

ab

quia a pofteriori nihil habec fuam entitatem ; crgo nec vnitatcm , ncc ccrtam S)luralitatem. Si enim natura humana non eft ex aliquo pofteriori

,

iideterminata ad certam pluralitatcm

,

necex

principio produ£liuo ciufdem rationis caulantc

fcd quia tali ptincipio

tali fingulari , Icquitur qu6(l naturam in tali, per nullum pofterius ipfa natura poteft detcrminari.ncc ab aliquo , quod eft fimul n.itura cum produ^ionibus.Qua ratione ipla produtflio,qu*

cft in Patrc

,

tentiagenerandi,nonautcm vc in filio. Probatur eadem confetjuentia per rationtm e Hic Doftor probat illam conlcquentiam fic. ollenfiu^.

fi

ca-

cadcm pcrfcdio, qu«

dera pcrfcfta

,

produdiuorantum correfpondet vna produ^Ho, & vnum produdum, ided vt in Patrc dicitur poj j

,

communc ad

ducere in infinitum

& infinitac.l^atct ifta confcqucntia pri-

pollet gcneratc alium filiuni,ille alius pollct ge-

m.

tatem. Patct haec propofitio

eiufdefn rationi$,ita quantiam eft de Ie,poteft pro-

Itb.

m

pKtra eiuIHcm tationis fc habcns,non detctminatur cx fc ad ccrtam plurali-

diuinis polfunt cireplurcsprodudkioncs eiufdem

mo

J4»yr.

dcm ratibnis,vel ad

rationis,putaplurcs gcncrationes a<5HHJc,vcl paffiiia,crgo

tiiJ*

S.

Q^icquid eiuin

cft plucificabilc ciuf-

&

vniusratioiMS non detcrminatur cx fe ad certam pluralitatem:pari ratione ncc id quod cft fimul naturi cum illo^ncc ab aliquo priori,quia ileft

lud

Qu^ftio I. quantnm

principio formali produdliuo eiufdcm rationis,

ciufdem

noneft

conipafarione ad cffcfius

dererminatio,vc fupra patuic) nec ab

ifta

quia ad toc

ipfb ruppo/ico

.

tum ad quoc

fe

,

cendi

enim facio agendi CapfoCno

toca

>

fe extcndic fnppofi-

excendic ratiu formaiis produ-

pcrfaSkio agcndi ipfi (ttppofito eft

principio formali prpdudkiuo

&

7Ho^j).i.(]u£fi.t.

du&io

,

8i toca

firtmiieiier

a

vc expoUii inpri'-

,

difi,i. ^»4/?.6. Si

ergo pro-

illa

&

h» infinltas

cura fion appareilc

,

determinatio alif^ua.ex fopradi^ki^; Inlrtatamen iittra Dodoris occurrant

Pr^a in hc^quod

quae difiicultates.

porcft productfre

fi

eft

de

Non

fe.

duos , ergo

enitii lociuitur

rationis praecisc in fe ita

,

,

(flu

rationis

iliorum

,

&

caufa dicitur altcriuS

rationis,quz rcfpicii cfTcdus altcrius rationis,ita

quod

ifta comparatio fiat cantum effedus fediim,rionautcm cffeduS ad caufam.

infi-

etiam ciufdcm rationis, erit infinitae pcrfefic caioc in igne , qui ponitur princi-

Jiita,

&

dibftiis,

piumciufdcm

rationis,

patet ctiam

quod cft falfum: Do
qui^ dicit

,

poteft produccrc duos

(i

& infinitos

caiores fimuijCrgo

cft

qUam

fiiflul ,

,

dcterminata cx Cc adceita caufata,cum crgo fic cx (e dererminacus ad cerca caufata

Sol non

fpecic diftin^a

fcquiturquod ex

,

polfct pro-

fe

duccre infiniias fpccies quia plures poccft procx fe non cft dcccrmlnatus ad certam duccrc, ,

&

pluiaiitatem

crgo

:

ergo5cSnfinitaspotcftproduccr«f:

erit infinitac

Rcfpondeo

Eiff»»^.

pcrfcdionis.

quod

,

ftiuumciufdcmrationis

,

poilitcx

Infinitos cfftdlus ciufdcni rationis

qu6d fimul

fequitur

c>crfc(ftio,vt patet i

Et

cum

,

produccre

illoi j>jffit

,

fed

hoc non ftquitur niaiot Do£korc inprtmo, d.i.par.i.

diciiur,qu6d cx

ducere duos

producer'e

non tamen

& ex

tantum fiicceiriuc, ^.i.

fe ,

fe

fimul potcft pto-

ncgatur quod arquc perfcdeduos,

ficut qliemlibet ftorfum, vt expofui tn

primofH-

frk,& inftiundo,dtfi.^.D\co fccUndd, qu6d ftcundum aiiquos non lequcretur Vaiii infinicaSj pofitoquodinfiniti cfFcdus eiufdem racionis

mui

poflirit

ptoduci ctiam acquc pcrfe^i

quilibct fcorfum

rcm

,

,

fi-

ficut

quia vnusnon ttquirii maio-

perfe(fiion'em ih

taufa,quam alms,necalius,

& alius cffedhis ieiufdcm rarionisrequirit in caupcrfcdionCm,quia fcadcm pfcrfufliciens ad viium eiufciem racio-

Scdprodudid

modo

eiufdcm racionis in diuinis nuiio ior

ccnam pluraiitatem

:

poccft

Ma-

crgo.

prim6 deciaratur , quia cum dicu ncccflarid

dcterminatur ad ccrtam pluraliratcm , intcliigo fic , quod fit fimplicitcr impoflibile cxccdel^c il-

lam pluraiitatem,& non loqucndo dc impoflibili

perpoftcrius,veI per aliquod fimiic, ficut dici-

mus quod

imp6fl[ibiic cft

homincm

ftantem fub

cnim nigrchomini non abfoiutc , Ccd rationc ali-

albcdirie ficri nigrum:impotnbiiitas

dinis

irieft

ciiius pofterioris

crgo dc

,

fcilicct albcdinis

impofliibili abfoiutc

naturx. Maior tlD ftat in hoc,

fic

fi

s

ergo ,

inielligitur

:

quod incft

cationc

intclleda proVatur,^ prcba-

noh determinatui ad

riccefTari6

certampluralitatcm finitis

,

,

crgo dc

fe

potcft

in in-

eflfe

ibi aftio eft infinita pluralitas indi-

C^icquid enim

vt fupra patuit.

ibt

de ncccffitatc clt ailu. Probaiio minocis. Si produftio ciufdem rationis in diuiriis poffct determinari ad certam pluralitatcm

^tcft cllc

.

ibi

infcriorum ciufdcm rationis, nccefhiii6 piaexigcrct aliqua plura aitcrius racioriis , pcr qua: dctcrminetur ad ccrtam pluralitaccra : patci ifta, quia cx fc dcictmiri^atur^nct pcr aliquid.quod cft fimul natura cum ca, nec per principium produ^iuum "ciufdcm rationis , nfcc pcr aliquid poftcciiis

,

vt fiipra patet in

ergo quod

prima ratiunc. Sequicur per aliqua plura al-

erit detcrmiriata

hoc non,quiaprodu(^io ciufdcm rationis , puta gcncratio in diuiius tantum pra:cxigit rationcm formalem produccndi , producens,^«o
':

fcd

&

potcft cflc ratio produ
& ctiam

altic-

fa aiiam,&: ali.im

riusciufdcm rationis

iFcrtio.quae cft

altcrius crgo piuraUtasnon potcft cfTc ab eadem rationc fotmali > quia pcincipiutti produftiui.ni eiufdcm rationis , fi ex fe non eft determinatum

tiis

nis.

,

etiam fufticicns ad aiiud eiufdem ratio-

eft

Primatamen rtfponfio vidctur

Ad aliud dc Sole.

Dico.qiiod

fi

verior.

Sol poflit pio-

Stt» d*file. duccre infinitas Ipecics,fiuie fimul , fioc fucccfliue,cflet formaliter infinitus,quia ^iia, 8t aliafpccic.< noh rahtum rcqulrat ajiam ftioncm incaufa,lcd ntcefTauo ,

cies

maiorcm per.fcdion'em

quam

imj^erfeilibr

cies poflibilcs

quia formce

phum

8.

quod

ccfi

fe

,

fmodo

fi

fempet vna

,

produdliuus vniiis caIoris,ficut

,

ita pcjtcft cflfe

&

:

illacerta

& aliam pfc;tfe-

ad ccrtam pluralitatem , poteft cfTc in infinitis: ncc ifta ccrta pluralitas eric i principio f »0
peifcvfliorlpiK-

^uod ratio

formaiis

illius le

extendic

,

quia prin-

rcquirit ih caufa,

i:ipium <}uod habct praccisi rationcm formalcra

cflcnt infinicxfpie-

produccndi

cflct pecFe^bioraiiaj

habcnt,ficut numeri, pcr Philofo-

Metapti. tex. comment.

i

o.

Dico ergo,

Sol pofllt piroducere plures fpccies,

tamcn ex fua haturalimitata,dcterroinatus adccrtam pluralitatcm , vlcra quam vircus Solis hon porcft. Et dico , qudd Dodor htc loquitur de caufa ciufdcm rationis , id cft, dc caufa , qui ieft

compatjlcur ad cfTccius eiufdem

ratioiiis

,

jtf.

oftenfiuam,fiue demonftratiuam & ratio ftat in liocjOmne plurificabilc in diuinis ncccflari6 dcrerminacut ad atiquam ccrtampiuralicatera, puta

uicfuorum

princi^ium produ-

ctfi

Do-

:

afi-

di'cic,qu6d

pf oduccre plura

ipulle

ef-

candem conciufioncm pcc rationem

dctcrminari ad

ergo

sid

Secuttdo arguitMr ofienfiue fic -.Vlic

if

(kot ptobac

etiam &i»finit4. Q^Qi) videcur Cc«[ta quodUtud taic erit formaiiccr infinicum, quia maiocis per-

;

itx

dicatuc

ut xquiuoca rcfpe-

licet illa caufa

,

effe^um

dualitatem, vtl Trinicaccm, &c.

vnum tant^m

de caufa

ted tantiim

quod iiia

frincipiHm formdi frtduQiMum tiufdem raitonUyfipoteft prodHcereplnrA eittfdem rati«nu,cjMod

fcdlionis eft pofTc produccrc plura

& infinitos

caufa ciufdcm rationis,qua: rcfpicit cffcdus ciun*

dcm

eiuiclem ratfonis p<jccft multipircari iA

plures.ergo

54'

5?

lud prius vel cft principium forrtiale procfucSdi: vel principium producens,quo(i cft fuppoiicum a

qu6d

,

^io feiufdcm confequcns

vt poffit produccrc. Si crgo prodi;-* rationis poflet plurificari

cfle in infinitis

,

,

& pcr

ncccfTario cflet

3i€t\i

quia poffibiiitas in diuinis ponit neccffitatcm,vt ponitur }. Phyfk.tex. corhment.^z. in infinitis

,

Contingere, iriquit, ah elle mhil difert in Perpe^

iuuM a^i

cft,qu6d in pcrpecuis

,

quod

cft poilibile,

fecundumaliara tranflltionem, vbi habctur qu6d in aternu non efi differvitia inttrpujfibilt,& id,cjuod efi. Quud debec eft,vtciarius parct :

£

4

UKcl

Ixe/Kfl/ifn '''

f^*^

Quodlibet.

^6 imellij;!

dc

fHcnt

naturam com.

pertiiiente ad

ejfc

Vnde Coinmcntator

pojjthile alicjuid efe

aeterni.

&

cnm

de natura rerurn


in fine

ibi

?iarum,illud erit ncceJJarittm,non contingens.

hentem

ejl

implurijici*' hiie.

Tertto declaratur tuxtaintentionem Philo-

g

57§iu«U non habtt m»teriam contm-

hoc breuitcr. Quod non habet matcriam contrahentcm ad ejfe indiuidui c(t fimpUcircr imphuificabile/ed omniasterna, iiue necciraria (ecundum mentem Philofophi non habcnt difFerentiam coacrahcntcm ad efe

f^prA. Karc ratio llat in

indiuifibi!c,cum finr dc

produdioncm

•eft

phnificai

Maior

i.

,

ergo impodibile

cft

nota

,

cft

& aham

Hoc

prima.

illa

eflfc

plura

mouen-

quia qua;cunque funt

,

iiumeromuha,vnum autcm fpccic habcnt materiam;primum autcm mouens non habct matcriam,eltenim adus purus. Vnum crgo, & ratione , & numero primum nnuens S<. immobile ens. Ex hoc infcrt,^'«/(»j igttur coelum. Aitcnim ilnoniam /ic fecundiim aham tr.ui/lationem ,

,

:

autem coeliim res

caeli

efi

fuerint

,

tnHrn ,manifeftum ejt cjuodfipluerunt ficut hommes. Si autem

principium vniia homtnis

vnHm,& fucrit nu-

efl

mero vnumplura, c-r altud numero multiitn haiet ^ateriam. Sermo enim vntti^ejut eft tdem-.eft eiiam pluresjnon fcrmohominis^id eft,recundum C6-

mcnratotem,Ea qux funtvnum in ratione id cft dcfinitioncjfunr plura in numero, vt homo, qui eft vnus in numero, & plura in porcntia, vt Socratcs, &Plato. Scquitur in tcx. ^luodautemeft tjfentia prima non habetmateriam, cjuia eftperfeilio,ii\

ma

cft,fccundum Commctuatoiem,qu6d priejfe rci, oportec vt non

e(rcntia,qux fignificat

habeat matcriam,quoniara fi habctct matcriam, habcrec aHam clkntiam & fic in infinitum , ide6 nccelfc cft vt prima forma qua; eft pcrfe-

&

,

»Stio,& finisnon h.ibcat maieriam:ctic crgo fim-

plcx,&

omnc

fimplex

Primtu igttur motor

tur in tex.

eft vnusratione

tonttnui

,

non

cft in

,

vnurn cotlum

eft

inateria.

cjui

,

Sequi-

non moiietur,

vt nttmero. A^fotor igitur

oportet femper vt fit

motm

vnm taHtum.

tanturn, id eft,

fccundum

,

ergo

Com-

jncntatorcm,i^y; wo/or ejivnnf numero, ergoip--

fumprimum motum abeo ,fimouetttr motu continuo,eft vnum etiam nurnero cr fi ca^lum cft tale, vt declaratum eft , ergo ccclurn ejl vnum numero: ,

moHetur enim vno motti tiumero,&

58.

definitione.

contintio

Hicc

ab vno motore

racio indiuiduandi, fiuc concrahcndi na-

turam ad

modo fis

ejfe

indiuiduale.Ec primo oftcndicquo-

diuerfimodc loquicurdc maceria in diuerquomodo in , vc facilius cognofcatur

locis

propofito cancum loquacur de maccria racio formalis indiihduandi

,

,

qu;c eft

de qua prolixc di-

(ftum eft in fecundo,difi.i. ijutFf

6.

Dicic igicur

Mtteri» fu- DoAor quod Philofophns quandoque accipit mitur mhllit materiam pro principio rcccptiuo facicnrc commodn.

pofitioncm

dicit

cum a£tu,

materiam,

(iue

cum forma.quomodo

& formam clfe duo principi.i,vt

pitct primo Th_yficor.tex.commen.6^.0' 79.

&

,

quicunquc

dicit Do(51:or qu£cuncjuefit ipfa

,

ipfa,

fic

fpecifica;.

Et

quia fiue diffc-

rcntia indiuidualis accipiatur pro duplici ncga-

dtfi.i, ej.i. fiuc

rci maccrialisjvc

cundo,difi.%.

Hoc

&

fecundo de Anima, idem fecundo Phyficor. i.& II. Mctaphy. crprtmj Ctxli, alibifxpe.

&

accipiacurprocxiftcncia

ponic Boetius

vc patcbici»yj'-

,

Dick ergo, quod quocunque modo

accipiacur diffcrentia indiuidualis.poteft dici ha-

bere rationem matcriae

pro quanto

,

dtiua quiditatis

fpccificx.

vel dctcrminans

,

modo quafi

Scd

rale

contra-

eft

contrahcns,

potcft duplicitcr intelligi.

intrinfecum inferiori,

Vno

determi-

iiiie

tali communi. Alio modo quafi prxfuppofitum determinato. Exempluin, diffcrentia Exemflu'",

nato fub

indiuidualis Socratiscontrahit

hominemprimo

modo,qu3E cft intrinfcca Socrati & fccundo modo hoc corpns contrahit albcdincm.vcl colorem, quia in alio corpore

dum hoc

,

alia albcdo.

eft

non poiFent

fi

effc

,

Ec fecun-

nifi tria

corpora,

non pollent cffe nifi cies albedincs. Concrahcns camcn fecundo niodo poteft reduci ad materiam primo n»odo,pro quanto dicitur contradtiua

vcl faltem in diuinis quafi matcriam.

,

Ec

fic

proprictates hypoftatic.-E,fiuc pctfonales,poffunt dici quafi matcria,

nonquoddctcrminent

cflcn-

tiam diuinnm,fcd determinanc pcrfbn3s,fiue hypoftafcsjvc pacet per Damafcenum tib. i.ca.^ ,vel

\o.& lib,z.cap.6, F.elatto,\n<\n\t,non detcrminat naturam.fed hypofiajim , iic proprictas pcrfonalisnon dicitur adtus naturz fcd adtus iiypoftafis vt patet kDo(Skore in primo, di[l,\.qu.i. ©-

&

,

d.1.6.

Potcft etiam dici

nis

,

qubd fuppofiraHiuina dccommimcs ciufdcm ratio-

,

tcrminant relationcs

quia quot funt pcrfonac diuina:

,

'

'

tot funt

ctiam xqualit.atcs,vel fimihtudines, vcl identitatcs. Alia cft enim acqualitas in Patrc , alia in Sj"" funt

&

Filio,vt patcc in primo,difl.ii.^ih\cunw.e ieitur ^"'f"^

(111n clt pluraiuas ciufdem

.....

A-

/f

rationis,ibi neccflc cft

do.fcilicet primo,vcl

modo

potcft poni ,

fic,vcl fic

fecundo

modo

naturam , qux

nifi

fic

eft

,

accipien-

quia niillo

vnius ratio-

aliquid contrahens

hoc

modo vel illo. Noncnim poccft poni natur.am humanam plurificari in plura indiuidua ciufdciti rationis,niu per aliam ,& aliam differcntiam in,

diuidualem.

nem

Ncc

fimilitcr

plurificari in plura

potcft

fubicda

,

poni albedinifi illa fubic-

eam ad ccrtum numerum. Aduerte camen ,qubd ifto fccundo modo fubiedlum non dicicur detcrminare albcdincm, vt dicatur htc , fit enim hac per proptiam harcdta prascisc dcterminent

ceitatem. Ec fimilitcr relationes

communes funt

dc fc htc,\t& qucjd xqualitas,qux cft in Filio cft dc fc A<ec:dicimus tamen quod fubiedla detcrminant ad ccrtiim numerum,quia communiter non numcrantur accidcntiaeiufdcm rationis, nifi ad

numerum prxcise

fiibic
numero

Nam

plura accidcntia

diffcrcntia poffunt cllc in co-

dcm fubicdlo , cciam ioqucndo dc

'<>'

iinttlttntei,

po-

ncrc materiam,accipicndo materiam non pro rccipientcfed pro contrahcntc

nis plurificari

ille.

h £x ifta intentione Philofophi videtur, 5cc. Hic Dodlor intendic oftendere quod Philofbphus in propofico loquaturtantumde matcria,

qux cft

differeiuia indiuidualis

dicicurmaccriarcfpcduquiditatis

fecundo,

non poJTunt

probatur

vcldcterminanrisipfam quidit.atem,& lipcmo-

do

contrahibilc ad

ratioiKm indiuidua-

tex.comm. 40. vbi arguit quod non poirunteilc tia

dicirur quicquid liabec racionem concrahcntis,

quia phuificabilc in

in diuinis

lem. Minor pa:ct pei Philofbphum ii.Metaph. phires coeh.quia

modo forma dicitur quiditasfccundum Philoibphumin nuiltis locis, &per oppofitummateria

tionc, vt patet per Hcnricum,qui dicic, qu6d indiuiduum dicic negacionem diuifibilicacis in fe, & ncgacioncm idcntitatis cum aiio , vt patcc tn

;

eiii'dcm rationis

plura ciufciem rationis plura pcrah.im

W

fc

Dicitur igicurmateriaprincipium rCccptiuui-n,& pcr oppolicum forma habec racioncm a
accidcntibus abfolutis.

.

Qu^ftio 11. jltflttr»acciiientia pof.

pnttjfe in eodemfubie-

Doftore

abrolatis,vt patec l in

&

in tertio, dift. 8.

$.Mctaphy. DoSloris ^Htfi.f. Ula igitur acciniimeio diftinda. Patet

dciitia clfent prarcisc

f^j^^n qiioraoclo Dciis polfet facerc plures albe-

dincs numero diftindas fine fiibiefto vt pollct probari per dida Dodloris tnficmdo, diftm. i z.

& dc fadlo

^«<e/?. 1.

patct

quomodo ponuntuc

confequens nifipriushabenspluraiitatem altcrius rarionis,vt fijpra patet in fccunda rationc,& niilla pluralitas alterius rarionis poflet poni prior produdtionibus talibus.vt fupra patuir,& ficapplicata cft intcntio Philofophi ad conclufioncm hii: intencam.

plures quancitatcs eiufdcm rationis fcparatje ^

lubicdlo

,

vt in facramcnto Euchariftiae. Polfct

vno

ctiatn facere plures albcdines in

fubiefto, vt

Dodlior vidctur fnnucrc in tertio, disi:%,drin

f

Met.fuA cjMdSt. 7. Non vult ergo Doftor hic, quod talia eiufdem rationis fint prjEcisc dcterminataadcertum numerum proptcrnumerum fubiedtorum. Cum ergo dicit , quod nullo modo poteft poni , naturam qux eft ciufdem rationis plurificari.nifi fitaliquid contrahens hoc modo, vel illo,& ciim dicit naturam contrahi ficari

&

pluri-

per aliam,& aliam difFcrctitiam indiuidua-

hoc dicit fccHndum intentioncm propria. Cum vero dicit formam eiufdem rationis vt albedinem , vel aliquod aliud accidens determinari ad certum numerum per aliud & aliud fubiedlum , Hoc non dicit fecundum intencionem lcm

,

,

propriam, intelligcndo quod fit

praecise per aliud

pacet. Sequitur

&

,

bilis

,

& aliud fubieiSl:um,vt fupri ,

coiitrahcns

,

iii

randi.ficut patet de cjuo

4.2..

eft

diuinis, quia ni-

Sedinquirendo

i

tjualiter, &CC.

Met.cap.c).tex.c.^ i .quod cjuid erat cjModcjue in ejuilfMfdam tiii.vt curmtas

Fhde ejfe

^**"'* »«* *" *"

''****

quod quid quibufHam eft

id eft,

ejfe,

efle& fingulum cuius cft in idcm vt inprimis fubftantiis,id eft, in fpcciebus vniuerfalibus.vt curuitas

& curuitati efle

,

quod

quid eft curuitatis funt idcm. Sequitur in tex. 5» prima eft, id eft j Ci curuitas fit prima fubftantia fpecies. Sequitur in tex. Dico autemprimam,

&

quti

mn diciturper aliud in alio ejfe

vt fubie^o

,

i^xcuncjue vero vt materia

vel materia.

,

7-

^et.

cctf.

''*•'•

aut

concepta

cum materia , non idem neque fecundum

accidens

vnum,vt Socrates

& muficum, & vocat

primam fubftanciam,qua:non habet formam

hic

in fubicdo

& in matcria fignat.i, & indiuiduali.

Gjuacuntjue verofunt concepta

concepta

cum

,

vt matena

,

aut

W7<*ffn<«,fciiicet,indiuiduali,vt func

fingularia«o«/«wf idern .fcilicet cura eo cuius

eft.

quod cjuideft , Scd hxc audoritas expofitaeft

(i\^X3iinfecnndo,dtft.^.cjM£ft.y Et fic patct

modo phiiofbphusnon non

r.iarerialibus

cuiHi

(r/?,licct

V

I

vult ibidicere

idem quod

eft

,

cjuid eft

quo-

qu6d

in

& illud

aliqui fic cxponant.

M.

^

Prima ^fuAdet generationem idcm ejt principiu/nfo' male , terrnimu formalis v-

coritra refolutionem qu<eJHohis. /jitia

40-

dicitj.

& vnum-

idem,vt in primis fubjian-

& curuitati

crat

C H O L

eiufdem rationtf.,

triiifque.yfcilicet effcntia.

cet

non

vel de^terminans poflet cfie.

K^ddttcit duas rationes efje

vbi

impoflibilis eft pluraliras

S

Jpirationem

,

fed nec talis matcria eftpofli-

rcfpcdu produ(D:ionum

'hil tale

ccrta pluraliras

per oppofitutn

hoc modo materia eiufdemrationis

illa

57

determinatutii ad ccrtam pliualitatera,&pec

nifi

^

Secunda,intendit Filiurn pojfe generare ^ ejuia habet potentiam ^ene» i .d.'^.

i^dducit ali/ts dnas

ratibnes contra id quod

didum

eft ^fcili-

primam difliniiionemfnitam aliquorum effc alteritti rationis.

DE

&

obiicitur coiitra prscdi^la , teftio articulo primo contra concludonein; Jrt. ^. deinde conrra prjcniiflas. Contra conclufioncm dupiiciterjprimo ficrVbi prin- ^'^'"> *cipium efteiufdem rationis terminusformalis eiufdem rationis , ibi cft produ£tio ciufdem rationis j fed efrentia diuina,quaj eft ciufdem rationis, in diuinis eft principium produdiuum cuiufcunque produftionis,& etiam tcrminus formalis cuiufcunque produftionis } ergoquzlibct produdio eft ibi eiufdcm racionis cum quacunque. Maior videtur haberi ex 5. pljxfic. quia non videtur produftio diftinoui , nifi, 7^*"4- C^ vcl cx principioformali , vel ex termino. Probatio minoris > prim6 quantum ad fe- ^' cundam partcm de termino formali 5 qiiodlibet produftum produdione accipit effentiam , qnia ficuc Fiiius nihil habcc nifi natum fecundijm Hilarium , (hoc eft nifi "^

&

'

,

quod nafcendo accipit ) ita Spiritus fantflus nihilhabct nifi quod procedcndoaccipit.non aucem accipit efrentiam,nifi ficut tcrminum formalem. Confirmatur

illud

per Aug.

1

j.

de Trin-

^encratio,itaSpirituifan£lode vtroqueprocc(iio.

c.

x6. Sicut FilioprxJIat effentiam de Patre

Non

poteft autem ilUid intelligi dc prxde termino formaU produ£tionis nec poteft intelligi eficntiamcommunicari pcr produftionem , nifi ficut primus termmusformalis, quia non ficut confequensalium tcrminum formalem cum effentia fit princi-

ftando

,

fiue

communicando

,

nifi ficut

:

,

piumomnium. Ex hacprobaturaliaparsminoris, fcilicecqu6d cflcncia fit principium formale rcfpedu utriufque produdionis :quiaterminus formalis non poceft aliquomodoeirepriorprincipioformaliproduccndi. formalis produ£bionis,vc iam

prob.uum

eft in

probatum cft,

Si

ergo effencia

eft

tcrminus

& ipfa eft primum ens in Ditiinis, vt iam

prima quajftioncj fequitur quod ipfa eflcntia fecundum fc cft prinin qi»acunquc produ^tione. Jvlinoc etiam probatui^

opium formale produccndi

quamuna

Quodlibet.

58

qu.intumadvtranqucpartempcrlioc,qu6d illud cft principium formale &!; tetminus formalis in quo producens affirailatur produfto, & prxcipue quando cft produ6bio vniuoca. Nunc autcm primaaflimilatio produccntisadprodudum in Diuinis ,

,

tcrminus produftionis

cft eflTentia ipfajVteflentia^ergoipfa eft formalis

,

&

formale

pfrincipium produccndi. lUtio l.

fic Habens principium formalc produccndi pcrfcd Filius habet principium fotmalc diccndi , gencraudi pcrfede ergo, &c. Probatio maioris , quia ideo cft fuppofitum potens agcte,quiahabct principium agendi,& maxime perfe£ium. iProbatio minoris, memoria pcrfc<^a eft primum principixim diccndi , fiue gencrandi. Filius autem habcc

Sccundo contraconclufioticm

feftum,poteft:illo producerc

:

13-

&

;

:

JUtit

).

incmoriam ficut Pater ^Je rnw.f.y.quzelibct perfona meminit fibi , & perfcjftam paTertio contra illam propofitioncm quod prima diftinftio finita cftaliquorum altcrius rarionis inftatur duplicitcr. Prim6 , quia vnitati eft immediatior diftindio minor, quammaior: diftin^io ciufdem rationis cft minor quam aiterius rationis: tet.

,

,

crgo

,

&c

Sccund6,quiaa Dcopofllint cflc immediatfe plura crcata,& in cadem fpccie: crgo poflibilc cft quod pluralitas ciufdcm rationis cflet omnino prima,& immcvnitati,& ficut in caufa


&

,

caufatis

pari ratione in principio

,

&

,

prin-

cipiatis.

COMMENTARIFS. k T~X E

tertio articulo principali

X^ftoi" addiicit

,

in

quo Do-

generatio,fitte

dem

vtroque proceffio. Sed eflcntiam fic communicari per gcnerationem,&fpirationem ,non intelligi-

rationis.

tur communicari,nifi vt terminus fermalis. Sicut eciam natura creata per gcncrationem com-

municatur fuppofito,non

incelligitur

communi-

cari fuppofito,nifi vt tcrminiis formalis generationis. Et fic patet quomodo cllcntia cft terminus formalis vtriufquc produ(5l:ionis.Et hoc prolixius oftenfum eft in primo, dift.^. (jutft.t. Alia

pars

,

fcilicct

quod

poccft aliquo

principium form ale pro-

fit

duftiuum,patet,quia

nunquam terminus forma-

modo

lis

originis, vel prioritate perfedionis ,iIlo princ^-

,

Et excmplificat

Hoc idcm

ibi

dc gencrationc

&

cfle prior

capit efe fimpliciter,vel infe, ficut eft in creatuvel in alio tantum , ficut efTcntia diuina capit

vbi cxemplificat idem dc motu altcrationis , diminutionis , &c. Si ergo augmcntationis , Philolbphus vult quod produftiones , quarum

&

ejfe

tcrmini formalcs ad cjuem funt ciufdem racionis, iint eiufdem rationi!) , a fortiori ilU erunt eiuf-

tam primitate perfc£lioni$,quam

dcm rationis,quarum termini formalcs funt ciufdem rationis & principia formalia produdiua

plicitcr

,

eiufdcm rationis

fiint

,

non tantum ad inuicem,

cciamcum tcrminis formalibus fed in procadcm cirentiadiuina eft principium formale produdliimm t.im refpedtu generationis fcd

;

pofito

,

filij

,

quam

fpirationis Spiritus fanfti,

dcm termino

& cft ca-

formali vtriufquc produdionis;

& fpiiatio funt eiufdem rationis, pcr audoritacem Hilarij & Augu-

non

in fc

proquanto

,

fed tantiam in pcrlbna

crgo cflentia diuina

fit

fimpliciter

paprima articulo primo.Et illa cft fimprimus terminus formaIis,fequitur quod

principium fbrmalc produ
erit

&

produdo,& prscipue quando

eft produdlio vniuoca, ficut in propofito generatio Filij in diuinis

eft fimpliciter

vniuoca,quiagcncrans

Minor

vniuoca , quia fpirans

ftini,quo ad

hanc partcm

terminus formalis.

,

fcilicet

Nam

quod

etfentia

Hilarius vult

qudd

ficut Filius nihil habct nifi natum , id cft , nifi quod nafccndo acfccpit, &.Spiritus fan(flus,nihil hitbet nifi quod proccdcndo 3cccpit;fcd accepit efrenciam, & patct quod nOn accepit eam nifi vt ,

tcrminus formalis produftionis. Sicut dicimus patet qu6d gcnitij accepit natura ^ gcnerante,

&

primum ens

originis,vt

tet qutftione

tiun funt ciufHem rationis

fit

produda, communicari. Ciim

intelligitur fibi

ergo gcneratio patct

vel prioricate

Patet , quia rerminus formalis pcr principium formale produdiuum ris,

/^at. f(«.

,

pio formali produccndi.

18.(^15.

patet

41.

de

vcl mutatio raagit dcnorainctur a

&

/mnnlu.

ita Spiritui fanilo

<7«iwro Phyfic. tex.cap. 4. vbi vult

,

corruptione.

tirtmni'< ,

,

Philofophum

a qno

rpntU

communicat

quod motus

termino ad ejuem, qui communiter ponitur terminus formalis productionis ,quam a termino

fjl

formalcm.

diuinis poirunt elTe plurcs pfodudlioncs ciuf-

&

ji quo deno-

eatn.nifi vt terrhinu

quxrtipnem principalcm,quibus probat quod in

contra

Et tcrtia inftantia eft contra illam propofitionem fuperius didam in fecundo arciculo , (cilicct quod prima diftinftio finica cft neceflarioaliquorum alterius rationis. Pcr primam ergo inftantiam,quae cft contra conclufiofpiracio fint eiufnem,probat quod gencratio dem rationis, quia omnis produdio, cuius principium formalc produftiuum , & terminus fornialis produAionis funt eiufdem rationis , eft principaliccvciufdcm rationis. Hascpatcc fpecialiter de tcrmino formali eiuidem rationis per tniiMurrmtm.

quod non accipit

Patet ctiam pcr Auguftinum i^.deTrimt. ca. 26. Sicut Filio,\n
tres inftantias, diias

rationis,

:

&

gcni-

fimiliter fpiratio

& fpiratum funt

efl;

eiufdem

& hoc fatispatet inprimo,dift.j, &

i^.

Cumcrgo primaaflimijatioproducentisad pro- Efertti» iidudum in diuinis cft crtcntia illa,vt cflentia.(Et mnM tfi frimum tns.

loquitur hic de prima afllmilacione fundamentali

,

fupplc quas eft ratio formalis fundamenta-

qua produdum

lis

,

go

illa

aflimilatur producenri) cr-

eflentia eft formalis

terminus vtriufque

produdionis,& formale prin^ipium producendi.

SCHO

'

Qu^ftio IL S

H O

C

L

KeieSfis duabusfilutiomhns Henriciyd' aliorum

1

59 V

M.

reffendetadfrimum , negando ejfenttam veluntatem fer^

frincifiumformdU totAle generationis,^ f^irattonis^fed mcmoriam fe6iArn'.de quo late DeSiori.d.z.q.'^.n.\ 5.^ \%.&d.'j.& i^.fertoium. ejfe

A

j^,

jl\

D primurrti- triplcx

eft via

^

rcrpondcndi. Primo ad maiorcm ,qu6d Hcct ef- al. di^Ux^ altcrius produ- -^drations , tamen rcfpeftu altcrius ,

&

fentia eflct principium elicitiL^um

&

aliud dcterminatiuum,puta alius 8C alius refpeftus; ^ionis cflctaliud principium, 'r"'*'f* tuncmaiorcftfilfa ,quod vbicftprincipium dicitiuum eiufdcm rationis , cflct j^i.infim produdio vniusrationis,n;fi cum hoceflct principiumdctcrminatiuum ciufdem ra^ ^^ ^^^^^

&

& tjHodl* quod non cft iti propoflto. Contra hoc " fi principium elicitiuum hon fuflScit fine prittcipio dererrtiinatiuo, }• 9-3£/'«"'* hic, & ibi eadem quxftio eft per quid cflcntia , qujc eft principium chcitiuum in"'" '^'^ detetminatum, detcrminatur ad hoc vel ad iilud determinatiuum. Si enim principium ciufdem rationis non potefteflc per fe principium refpeftu plurium alterius adreneri. cionis,

:

,

,

rationis,non poterit efleniia, quse eft principium rAdicaleelicitiuum, eflc principium lionem per

immediacum

rcfpeftu plurium dcterminatiuorum principiorum altcrius rarionis: reffieRm.

quiaqua rationealiquid iiufdem rationis cft principmm aliquorum plurium diuerfae rationis,eadem ratione & aliorum. Vel fi illa prarcedant alia erit proceflus in infinicum. Vel fi ille eft impoflibiJis, dcterminatio per relpcdus , vt per principia dcter,

iDinatiua,non

fuflicit.

Przterea % I!li refpcdus funr*produi^ioncs , nunc i" autem idem' fion dcrerminat fc ad ie. Diccreelumcfl^entiamdeterminariadgencrationcm adliuam per rcfpc£tum , qui nihil aliud eft , quam generatio aftiua,vt dicctur poftea eft diccre quod dererminetur ad gencrationem per generarionem , ita qu6d idem eft principium

-«^-

'g'^*"'

"'«"''f^"''

"""'"*

:

&

dctcrminatiu^m fui.

Secundomodo

~y«

diceretur

° ,

ncg.indo ma!orcm,quiaetfifola cflcntiafit princi- jiHart»

pium produftiuum , illsc tamen produdiones poflunt cflc alterius rationis quia ali- ff^^f^ qua pluralitas poteft cire prima, & nulla poteil efle adtu infinita, nec ctiam in poten,

j

>-^

tianifinitairiDiuinis. NuIIaautcmpoteil:eflc necc(rari6 finita, nifi quaeeftaltcrius

ergo ftante primapluralitatc , nc* ceirecft,au6din Diuinisficaliqua pluraiicaspriraaomnino,& immediata vnitati, raiionis,vclpra:exigcnsariquam alcerius rationis

&

l

:

|

,

quod ifta pluralitas fit produd:ionum, ficuc qUorumcunque* Falfjl maior in Diuinis,qu6d vbicunquc cft idcra principium , & idem terminus,ibicft produdio eiufdcm iationis,veraefttamen in creaturis, vcloquiturPhilofophus,quiaibiprincipiumformaIcproduftiuum,velcftlimitaiumadpioduftioncrti vnius rationis , ficut ipfum cft principium vnius rationis vel fi eft principium aequiuocum)& ica produ£kiuum plurium alterius rationis , terminus formAlis vtriufque If • mitatus eft ita quod non potcft cfle idem principium , terminus plurium alteriuS rationis neutrum potcft eflc in propofito quia ibi principium eft ilhmitatum &; cciamterminusformnlis. Scd contra arguitur,ficut argutum ' cft in prima qujfeftiooe , quia tunc prima pet* fona piodufta non magis ex produdionc fua reaU eflct Vcrbum , quam Spiritus fandus,necSpiritusfan^us magiseflctSpiritus fanftus^quam Verbum. Itcm , luppofitum habcns idem principium forroale perfeftum aliquarum produdionum,poceft ita primo per illud principium In vnam illarum , ficut in aliam ita prima pcrfonaacqufe primo pofl*et producere Spiritum ian£tum ficut Filium, ita it.i

ell:

poteft poni,

ergo

ifta

i

&

,

:

:

,

:

&

*>

,

conccditur minor,qu6deflcntiaeft principiUiti formale, tc termi-

nu5 formalis vtriufque produ£lionis, non tamen

pcrfe,&in pri/icipioformali

|

J

& &

Spiritusftnftusnon neccflario cftaFiIio,

Tcrtiomodo

i

j

fic

^. totale, quin aliquid includitur eilpropyia,

&intermino. Inprincipioquidemformah,quodeft memorid perfccla , & voluncas petfeaa , includitur elTcntia , & in terminoformali, quod eft verbum pcrfeftum,6c Spiritus fanftus pcrfedu^, includitur ctiam cfl*entia, ,

rj,^„ng.

Mjeniideji

princtpium f'rf>Mlt


& fort^ refpcftu vtriufque, taminprincipio ,quamintermino,eflentlah.ibetratio- "^"^ nem principalis, & hoc rcfpeau illius quod concurrit cum cadcm fciiicet intcllc- „f^^fc4 ,

ftus vcl ootitiae, voluntatis, vel

,

amoi is. Propter crgo idcncitatcm ciTearix , idcm

eft partiuli*»

que

Quodlibet

60 &

quo prodiicens producit , terminus formalis. Propter autem diftlndlonem cbncurrentiscumeffcntiajVtpotfc intellcaus,& voluntatisin priHcipioprodu£liuo, fuf^ ficit principium hoc,& illud,adproduftionesalterius rationis , ic tcrminos quodam-

& fic in principio habcmus effentiam & intelleftum cflen& voluntatcm In termino autcm habemuseflentiam & notitiam cflentiam &: amorem & ratione cius quod idcm cft in principio formali communicatiuo idem in termino formali coramunicatum & ratione eius quod diftinftum eft in mod6 altcrlus rationis tiam

,

j

:

,

5

}

,

j

principio, fit

rule

formalisratiof rodudionis diftinda,& illud

quod concurrit

in tcrmino,

formaliter diftindum.

duorum concurrentium in principio formali , nonnc alterum formalc,& rcliquum concomitans ? ergo ab illo altero formali,vcl di-

Si quaeras iftorum

i.d.

3-5'«

fit

fit

,

cft principium

i6.

cctur principium formaliter idem,vcl omnino altcrum. Refpondeo, duo quae concurrunt in principio,fcilic«tin memoria pcrfc<£la, cffenin voluntatc pcrfcda , voluntas , obicdum diligibilc praccia &: intellcftus j

&

&

fens,non

fe

habent pcr accidens, ncc

totum hoc $nteUeitu«

wjinitt4*

ficut

rcmotumpclncipium &propinquum:fed

habens ebieiluminfimtum tnteUtgibilefibipraJens , cft per

quodaltcrum finc altcro non cft principium producendi , & idco cft vnicum principiumfimpUciter produdiuum , non diftindum in duo principia produftiuarconfimiliter dc vo!umatc&: obicdlo refpcftu Ipirationis, & confimilitcr de tcrminis rcfpedu produdionum. Si quairas, quare non poceft cflentia fola , vt diftinguitur contra voluntatcm & in«cne6tum,cfrc principium communicandi fe ? Rcfpondco eflentia mcr^ intcllcdualis non eftprincipium alicuiusprodudioniSj fc vnumprincipium,ita

,

vc coincidic

jiifi

cum mcmoria,&

voluntacc.

CO M ME NT A l^iy S. 43Ofm.Htnr.

T\

quim

EfponcJet Do£tor prim6 lecirando duas JtVopinioncs, quas etiam improbat qua:/}.^. Prima eft Hcnrici in fum. art. }
duftiones

ratioiiem adliuam.fit principium elicitiuum provt detcrminatur pcc fpiratiojudlionis Filij ,

patemitatcm

nem

infra patcbit qutfi.^.ic in primofatis patuit dift, xZ.eiuttft.i.fiue vlt,evgo cflcntia diiiina detcrmi-

1

&

aftiuam

m tia

fit

Contra hoc

non

cft

ex

produftionis

iiem

principium Ipirationis Spiritus

,

inftat

Dodlor, quia

fi

eflcn-

determinata refpeftu vtriufquc fed determinatur per gencratio-

fe

& fpirationem,tunc quxro, aut eft ex fc de-

terminata aJ

ilios diios

alterius rationis

(pirationem

,

,

aut

rclpedtus

fcilicet

non

cft

,

qui ponuntur

,

& tunc quaero vt prius

,

auteft

natur adhuc per alios duos,tuncerit

proce^s

infinitum. £t

imponibilis,

procciTus

fit

in

ftatim fequitur qu6d determinata per illos refpeCcast vt per principia determinatiua

non

quia non oportet ponere quod ex fe

fit

nata ad vtranquc produ^ioncm

maior

tatio

,

qu6d

fit

,

fiifficit,

detcrmi-

cum non

determinata ad

illas

vcl oportcbit

fit

pro-

illas

illos refpe-

produftio-

ponerc proccflum in

inft-

nitum.

n Secundo inftat contra hanc opinionem, 44. quia tunc fcqucretur quod idem cdct determi- c»ntr»H*it' natiuum fui, patct ,quia pcr Henricum, direntia ricum. diuina detcrminatur ad gcnerationem

mcn in

,

vcl per generatiuitatem

Filij ,

per

qua- ta-

rc nihil aliud cft, nifi gcneratio a6kiua,vt

natur ad generationem a£):iuam per ecncratio-

ncm,&

fic idemcftdcterminatiuum /ui. Secunda opinio eft Adam lib.i.dili.6.q.j. opmiofr*' art.x. qui dicit quod fola cflentia eft principium trU Adim. formalc produftiuum vtriufque produftionis,

o

eftfimpliciter prima

&

ralis

,

fit

ex ie determinara ad ijlos daos , aut non ? Si fic, ergo cftcx fe determinata ad illos duos, pcrquos Spiritus detcrminatur ad produ£tiones Fili) , fandi, c5m non fit maiorratio devno,quam de alio. Aiit non cft cx fe dctcrminata.fed dctermifi

ncs

cum

cx fe detcrminata ad illas duas produ^iones, ciam non fit maior ratio de vno , quam dc alio. Si (ecundo modo ergo detcrminabitur ad illos duos rc(pe(3us alterius rationis , per alios duos alterius rationis

determinata aJ

&

ad generationem , cx fe dctcrminata ? Si

primo modo , ita videtur conccdendiim qu6d

fit

dkus detcrminatiuos cllentix ad

&

fit fimplicitcr illimitata , illa: produftioncs crunt alteriusrationis, quia aliqua pluralitas ,

&

illa

neceflarioerit alte-

rius rationis. Falfii eft ergo illa propofitio,

quod

&

vbicunque cft idem principium , idem tcrrainus,qu6d ibi fit eadem produdio, quia hoc non eft vcrum de principioomnino illimitato, quale eft efl!entia diuina,{cd taniumeft vtrum deprincipio limitato.

Contra hanc opinionem inftat Dodlor, eflentia diuina eft immediatum principium tam Filij,qu^m Spiritus fandi, tunc Spiritus fan£tus ex vi produdionis fiia: non dicitur magis Spiritus (andius quilm Verbnm, nec Vcrbum magis Vcrbum , quim Spiritus fandtus. Cijm tamen Verbum non dicatur Verbum , nifi quia natum,& Spiritus ianAus , nifi quia datus, fic Vcrbum dicitur Verbum dc memoria na-

p

quia

fi

&

tum

per

modum natura;,&Spiritusfandus dici* modum vo-

cur datus,quia libetc produdkus per

luntatis.

.

Qu^ftio 11. Secundo inftat , quia fequeretur quod non magis primo Verbum ertct produdlum quam

lunwtis.

Spiiicus (andbus. Pacet

,

quia fuppofitum habens

dam. &Homtdo

princivium

froduiiiHHm

perfona

non eft foh

conftituta ex ellentia

Filij

&

fent dici ciufdem rationis ad inuicem,vt praccisc

in

cum

improbationibus clarc pa-

fuis

Sed

totali.

in propofito efientia diuina

produdiaum nec

totale principium

Spiricus fanfti,fed reipciflu

na

,

non

Filij

,

eft

diuum

,

partiale

principalc

,

Et

tcrraino formali totali

dcnominantur

,

,

qucd loqucndodi

nulla: produCtiones pof-

termino totali,& patct,quia gcgencratio loaiuiis , vt dcnoniinantur a loanne Socrate produdis,non dicerentur prajcisi eiufHcm rationis,quia Socratcs a

ncratio Socratis

&

&

nec

dem

rationis,ratione

tamen

proprietatis indiui-

dualis,qua proprietates funt primo diucrfac , vt patet a Doftofc iaprimo,dtJl.^.& ij.non tirenc ciuidcmrationis: tamen communiter produdlio

denominatur non formali partiali

,

^

termino

totali,fcd a

&: principali

communicata fineforma. Et

termnio

qualis eft

,

namra

in propofito gc-

fic

principium formale produ-

neratio,& fpiratio in diuinis,vt denominantnr Ik tcrmino formali principalijqui eft cilentia diui-

magis

na funt eiufdem rationisivt vcr6 dcnominanruc

licct eircntia

diuina

fit

vnum

ex quibus integratur

pium formale totale, quod cunda.

eft

eftcircntiadiui-

Filij

vt perfcAc pra;(ens intelledui diuino

quod rtrunque

ramcn

& Ioanncs,etfi ratione natur.^ humanz finteiuf-

1 5

Tento modo cortceditur minor. Hic Do(fkor ponit refponfioncm propriam, quac cft (atis clarannaiorcnim rationiseft vera ,loqucndode principio formali totali , & de tcrmino formali

q

tjfentia diui-

na fit tftaU

Fil/j eft

,

totalis gencrationis

pium

tcnt in primo,diil

Tr»trtt Sod-

terminus

ellentia diuina:fed

proprietate. Aduerte

dufbioncs

45-


idem principium formale pcrfcdum aliquarum producbionum, poccft ita primo per illudprinci-

vnam illarum llcut in aliam. Et ita prima perfona zquc ptimo pollet producerc Spirilum fandum ficut & Filium, & ita Spiritus fandtus non necellario elfet a Filio.Et illae duar pro-

Ofi.Adam.

6i

dicitur

princi-

memoria

fimilitcr rcfpeftus Spiritus

fic

,

foe-

fandi

cf-

a proprietacibus conftitutiuis funt fimplicicer allerius rationis

,

tamen ab

illis

non habent quod cx quadam dc-

fint alterius rationis,nifi praecisc

vt perfecle prarfcns voluntati per

nominationc exainfeca , led originatiuc h.nbenc

aftnm cognofcendi ,eft principium partiale reIpedu Spiritusfandi , & princip.ile,&' voluntas

abintelledu& voluntate , quod fint altcrius rationis tanquam a erincipiis formcjlibus origina-

fentia diuina

,

diuina aliud partiale

pium

totalcjfic

,

quod

& integrant vnum princi& voluntas non

intellcdus

concurrunr, vt principia tantum detetminatiua, fcd vt principia vcrc paitialicer produdiua. Ec

hoc magis prolixc ^U£j}.^.& dtji.7.& i.

vidc

ibi.

pacet <

i:-i

i.&

primo, dtji.i.parte

i.

tn fecitndoydtjf .1 .^H-efi.

tiuis alccrius

& alcerius rationis

^artialibus ta-

,

nien,& nimquam principalibus. Sccundo inftat «.ij.contraeandef.i conclufioncm , probando quod poQint cllc plures gcncrationes , & arguit C\c: HabenspnncipiHmforr/i.ileproducvrtJiperfeitum, &c.

^g-^ jfnfintflkrtsgentrti'» tie»ti.

Similiter terminus formalis produ-

C

S

H O

L

I

V

M.

K^dfccundum pofitum num. 1 3 . ideo Filius nonpotefl gignere , qnta memoria in Patre e/} principium proditcendi prodit^hne ad
Dicct tuncadcjitdyt. e.xplicat

modum locjuendi

de habere fotentiam generandi

,

(^ quojcnfit

Filit/seam hiiheat:.ie qiio i.d.j,

At) fecun Jum tefl:

'

& primo ad rem

,

fecunJo ad formam argumcnti.

Ad rem

po-

dupliciter refpondcri:forma,quae eftin aliquo fuppofito principium produ-

cendi produdione ada:quata illi formse, non poteftefle alicui a!teri principium producendi nunc autem memoria eft Patri principiumproducendi produdionc adx:

quat.iillipiincipio,ergo:& iilk in Filio,non poteft cflc Filio principium producendi.

Maior prob.uur exemplo fic Si calor clfet igni principium calefaciendi lignum calefadionc adjequata illi calori,& illc idem calor communiearetur lignornon pollcr cflc ligno principium calefaciendi. Probo,quia nec calefacicndi fe , quia tunc calor efleC principium calcfacicndi fluc producendi calorem in eodem fuppofico ncc aiterum, quia calefadio ifta ponitur adasquata illi calori. Et procedit ifta probatio de adacquatione omnimoda, vbi impoflibile eft adioncm excederc principtumformale agcndi, fecundum iftum intclle^um,patetminor:quiamcmoriaficin Patrchabct diftioncmin Patre adarquatam^quodimpoflibileeftprincipium didiuumexccdcre hanc didionem,ficuc impoflfibile eft in Diuinis diftionem efle nifi hanc,quia de fe cft haec. Patet ex lolutione quaeftionis quia quicquid in Diuinis non pracexigic pluralitaterrt alterius rationis,illud de fc cft hoc:diftio in Diuinis non neceflario praccxigitpluialiratcm alterius rationis vgo de fe eft haec , per confequens principium cius habec hanc di«^ionem omnino adacquatam fibi,non potcft crgo cflc principium in Filio. A d eandem -f- rationcm probanda accipicnda cft ifta propofitio,&: rcdit in candem fcntentiam cum aUa , fuppofitum accipicns formara pcr produdionem adasquatam :

&

:

&

:

Scoti Oper, tom,

X 1 1.

F

\Ui

•

f

fiontm vtl rtalitattm<

Quodlibet.

6i

formaf,non potcft pcr illam formam producere filius recipit mcmoriiim pcr produdionem adaequatam illi memori£E:crgo,&c. Minor declaraturficucin rationc iam Rli

;

fadta Probacio m.uoris^quia ^ccipiens

Jormapro-

fmnxadA-

non -ji^

produ-

iliwtsper

eam.

i

Je

:

aut crgo fe,auc alterumj

Trtfr.cap.

.

illius

:

^mu.mn aliquam negationem efl-

illam produccrcc

i ncc alrerum, quia ponitur adsEquata principio produdiuo:fic crgo non oportct quxdctcrminatiuum concurrcns cum principio elicitiuo, vt fic vna di£lio nec etiam

produftio

"^^^^

fecandum

fi

fe,quia hoc cll impolTibilejfccundum Auguft.

poteft haberc.fic vt tale piincipium formale.

quod cfquodcunque pofitiuum mere acceptum,fit in Patre formalis ratio dicendi, vcl generandi:tamen non poteft cfie in Filio ratio dicendi,vel gcnerandi:quia ipfum yf [^ Pacre ,eft principium produclionis ada;quatc, quancum ad primam tacionem &: per ill^i Filio communicacur quanciim ad fccundam rationcm. Quantum ad fecundum videlicet ad formam argumcnti, potcft fieri aliqna difSed

efto

fentia vel

,

',

ficultas in maiori &:

minori

dicamentis:Iicet proprie

:

i8.

quia haberi potcft aiiquid dici multiplicitcr cx poftpric-

non dicaturaliquidformam

h..berc in abftra£to,nifi habeac

eam ficut forma fic fignificata, nata eft haberi hoc eft tanquam formam. Non cnim propric diccretur habere albedinem,qui habcret eam claufam in burfa quia non eft ,

,

moduspcrfctflu' :quiaalbcdo nata eft haberi vtforma informans. Vkerius , nomenabftradum fignificans principium agendiconftru£bum

ille

cum Gc-

rundiuofignificantc aliquam a6tioncm,n.itum cft haberi a fuppofito, vt fit illi principium agendi illa aftioncjverbi gratia, habeo potentiam videndi:ifta potenria non foliim n.ica cft habcri a

illam

formam

:

mc vt forma, fed cciam'vc principium mihi operandi fecundom Gerundiui cum abftradotali. Similiter

& hocnotacilla conftrudio

Grammatica pacct cx vfu loquendi. Etfi cnim vera fit \\xc FiUits Dei Jcit generanon tamcn ifta Filius habet ficntiarrt gcncrandi. ConfimiIitcr,nec ifta: /V7f hahct voUintatcni gcncriwdi nec cft ttliqua ratio nifi cx conftrudione Grammati"•i>
fdius fcit ^ i[\a gcneratio.ie

:

tior/tm Patrcf

^

V

Cciemiam

:

;

:

qencrandi.

lisopcratioiiis proccdentisabifto fuppo(ico:confimilicerhic: Michael (cit l,eum creaffe

Filius non

Tnmdum

habetme-

in maiori,il!ud

rnorta per-

qucndo dc

Je^ arn,vt

eperaridT'

& quarl-i vide i.d.j.

^ creationem mttndi.uon tamcn fcit crcare mundum.Qiiando ergo accipitur quod habct principium diccndi perfcdum,

poteft per illud dicerc:lo-

haberc ^Ko^iK., ficucdiciturabftradum habcri,

juppofitij&: etiam dcconftrLidione propria

quando habetur vt forma nominclignificantisprincipium adus cu

Gcrundiuo fignificantc adlioncm, qua; conftru£bio notat illam formam huic fuppofito cfic principiumagendi:conccdo maiorcm, quia in fubicfto includuntur illa, qua: requiruntur ad hoc,qu6d prxdicatum infic. Quando enim in hoc forma babcrur vc forma hutc,&: vc huic principium agcndi, poccft pcr hoc cfleprincipium agendi:fed fic minor eft falfa:quia ctfi Filius hibec memoriam perfcdam,aliquo modo habendi: non camen vcformam: &: fi habcc vtformam,non tamen vtprincipium.igcndi, pro,

pter rationem diflam in refponfionc reali. Ad probationem ' minoris,iIIa propofitio memoriaperfe£la eifprincipium perfe&ttm oporteret cam fupplcre per alidicendi , poftct dici , quod eft propofitio truncata :

:

^.malor.

&

quoddatiuumadditumfignificans cuifit principiumdiccndi. Vcl quia eft inditterenspoteft concedi,qu6d abfolute eft principium diccndi:ncc plus ponit f minor de memoria, quod Filius habct memoriam perfcftam cft manifcftum. Concludcndocrgo,Filius habct principium perfcaum diccndi, qux fuit mi,

nor prifnifyIlogifmi,fit fallacia AmphiboIogia;,vcI figurse di£tionis,vcl confcquentis: Amphibologiae,quiainmaioreconftru6lio nondctcrminatadum ilium fignificacum pcrgerundiuum proccdercab aliquo fuppofiro dcterminaco:quia nuUu fuppofitum cercum poncbacuribiin fubiedo orationis, fed ranium defignabatur, quod procedcTripUx

poncbaturin propofitione pro fubiedo In dctcrminacum,& forma:& idco cx vi cotiftrn<3:ionis notacurin conclufionCsquodadus non tantumcompataturad principium mCtia-rrirmortaper- formalc,fed ctiam ad fuppofitum,vt egredicns ab allquo. Figurac didionis quia per in conclufione, fimiHtudinem didionis adlus fignificati in Gcrundino in prsemifTa, feda ejl principium commutatur habitudo adus ad formalc principium,in habitudincm a£lus ad fuppoperfettton ^j^^i^ agcns 8c fic commutatur qualc quid in hoc aliquid. Fallacia cft etiam Confedicedtyergo q^,g,^tjs.quia jn maiori habctur adus fignificatus in Gcrundiuc in vniucrfali ad nulIn conclufionc aurcm dctcrminatur ad ccrcum fuppo^^'""' ftippofitum cbmparatus Ftlinf pohocprincipium:crgo efthuiufmodi fuppofiti. fitum,&nonfcquitur,aduseftpct dicere. ttft fdUciatn

j.gj

abaliquo principioformali:quia

illud

:

^q^^^^^^^^q^^ autcm ponicur,& fuppofitum

:

&

:

:

C

OM

i^.

Quxftio

1

COMMENTAK 46.

T%

t

habet tantii

'vnam frodu.

& primo ad lem

Efpondcr,

IVfoimam. Ad icm

Alcmoriit

memoria

qiiod

{ccimdo ad

,

rcfponfio ftatinhoc,

tantum vnara pcrfedc ad.cquatam,fic adx-

in diuinis habct

prodiidtionem

fibi

fiienem.

quatam,qii6dcil llmpliciter impofllbilc habcre aiiam, imo flc habctillam decerminatc qnod fi ,

non habcret

illam

po/fc haberc aliam nccelIaria,qiiod

eiret fimplicitcrimpollibile

,

Sc

,

non

pr^cisc

illa

Ci

prodndio

illa

ellet,

Et ratio cll,quia quicqnid

pollet cllc.

ibi

fic eft

ncc

alia

eft in di-

uinis cft ita ncceilario.quud eft impoffibilc illud

&

idcm nonclTe,

Cx

per impoflibile illud noncf-

non pollet eife, vt patet dilcurrcndo in omnibus. Nain naturadiuina fic necclTario cft de fe hs:c, quod fi illa pricise non

fet,

aliud eiufdc rationis

ncc

cftct,

quia

alia

fi

ciufdem rationis pofict e(Ic. Pater, poffet cfrc, ergo illa non fuit de {c,&

alia

ex fua ratione formali hic. Patct,quia fet

dTe

ergo natura diuina

,

per illam aliam articulo fccHndo

tet

,

& in pnmo

dc omtVi alio in

Deo

cx fua entitate formali 'idtualitarc

,

dc

dijiin[lio. 1. ,

adualitatcm

,

varte

ibi

cfft

vltima

cft detcrminabilc ad ncc per confcquensad

aliquam hacccitjtem ,.& hoc in rcfquicquid dc conceptu ,) per confcquens dc Ic /'or ,

&

illud

non

&

ellet,aliud

non

quamuis fimilitudo , qux cft

eiufdem

rationis

fic

cum

illa,

intclligendo

,

fit C\

pollet clTc. Et dico vl-

tt^ajquod

ramcn

Ci

hoc idem pa-

quia quicqurd

,

im6

fc hitc,-

vt fiipri patuit

,

cft fimplicitcr in

non

qiiod

ita

,

vlteri ncit»

ciret

& infinitac

alia pol-

determinabilis

eflet

de natura diuina

1. Et ficuc dixi

«l

ergo non

;

ergo

alia pollet cffe,

fi

quar

quod

cft in

in Filio

fimili-

fit

tudo habens maiorcm vnitatcm vniratc numcrali practcr omnc opus intcllcclus , quia cft fimplicitcr impolTibile

;

(cd dicifur eiulclcm ratio-

nisproqnantoabilliquaccft in Patrc ,& ab illa quv^ cft in Filio poteft abftrahi vnus conccprnsdicflus in qnid de illisjtamen illa qujc cft iii Filio C\c de fe , ex natura rei cft hxc , quod Ci illa non cllet , ncc alia poffct in Filio , idcmdico dc illa quae cft in Patre. Et ha:c cft ratio im-

&

kiuiiifiiart

in dtuinu ni ftiHt pturis

fffJxfiicnes.

ilicdiatifTima

quarc ih diuinis non pofTunt

produdiones

pluics

ciufdctti

vltra, talis mcraoriacrit

cfle

Tunc

rationis.

tantum principiirm for-

nialc producendi vn.im tantiira produdioneni,

& habita illa

eft

illa

quod

impoflibilc,

nialis refpeftu alrerius

mcnloria vt in ipfi Filit)

cendi

,

cendi

quia

ipfi

fit

cH<:t

fi

ratiofor-

Cum ci;^o

Filio pr*:intelligatur

illam vnicam produiftioncm

quod

lit

produdionis. eft

habcic

impoffibilc,

principium formale produprincipium formale produ-

Filio ,aut

etgo

crit ratio

produccndi

cundem

Filium,aut alium:Non primo,quia tunc Filius eignerer feipfum , quod mcns non capir.

Non

fccundo

quia tunc cflcr principium dua-

,

rum produdionum,quod cft pra cxpofitum

47-

l

^ipi.

,

vt fu-

cft.

AdformAm arptmenti vhi

pcttttM Grammacicalis, qualis difficultasdehoc,

ITaheri fotefl

multifliiiter

impoflibilc

&

tafitum dtfnonrcalis. Er eftali-

quod

eft

eft habere,ve\

heri ,quia haberi poieft multiplicitcr accipi

patct in Pr.-cdicamcntis

;

ha,

vt

propric ranien nondi-

formam habere

cam /icut formam , hoc eft , pcr modum formx informantis , quia alitcr non eft naca habcri ab Scot.Oper. tom. XII. citur aliquid

,

nifi

habeat

V

L

Et vlceriujnotnen ibftrafttmt

vr patcr.

,

S.

fignificans principium agendi

conllruftum

curft

Gerundiuo fignificante aliquam aftionem natum haberi a fuppofito vt

cft

dendi

,

illi

ptincipiura agendi

Exemplum habco potcntiam

adbionc-

tali

vi-

poteatia cft quid a&ftfa£tum, quiaabftra-

hitur 'ipotente,q\ih potcns tft potcns potcncia.

Et hoc verbum videndi

eft

gerundiuum

fignifi-

aftioncm,& conftrniturcum^orfWM. Si crgo habeo potentiam vidcndi, non tantum habeo illam vtfotmam { Cicut cdm dico haheo athedinem , fi enim habcrcra potentiani vt prxcise formam informantem, tunc habereni c.^in abfblutc , & non conftru(flam cum aliquo Gerundicans

,

uo) fcd habeo illam vt principium opcratiuura ifta GrammaQuamuis cnim hacc

fcc^undum illam forraam.finiilitcr tica fit

,

patct cx vfu loqucndi.

Dei

vera, Filius

vcre cognofcir

fcit

illara,

gcncrarioncm Parris,quia

ramcn hic

cft falfa, Filius

Dci haber Icientiam gcnerandi ,quia tunc habcret

eam

vt principiura operandi

tali

Filius

^^^^epo/jtiones fint

yert crf"''

A-

adUo-

nc.quod eftfalfum, vt fupra patuit,& ficin multisaliis ppteft exemplificari. Sic dico in propofito , qii6d habens principium foiTnalc produccndi , Scc. eft illi habcnti prirtcipium formalc produccndi,produ£lionc coiuienienci

tali

princi-

Et tunc ncgatur ifta , fcilicet , Filius habet principium formalc gencrandi, qiiia tiinc fequepio.

ietur,qudd

illo

pofIcrgcnerarc,&

quia Filiushabetmcmc*iam,quje

cum probatur, principiuni

eft

foimale diccndi:

Patfefnon

Deo

in

fit

atiquo

%

1.

t

Dicit

Dodor quod haec propofitio,/»«»?-

ria eft principiumdicendi perfeBnm

cam

,

>g

eftpropofi-

per aliquod pj^, r^y^ principium meimrutm diccndi.quia Ci quirratur cui mcmoria cft princi- fKcundam, pium diccndi , cx quo enim ipfa cft principiura f'^ ^o" 1"' tio truncara,&.' oporret

dutiuum additum

tantum quo pofituni cui

,

,

,

& non ^«(r<^ fcilicet fit

cuicunque fuppofito tct,quia

iiipplcrc

fignificans cui

eft

,

fit

oportct fiipplcrc fup- f"^^^"-)^'^

principium

,

non cnim

principium dicendi;pa-

non fuppofito,puta

lapidis,

Si ctiamaccipiatur abfoliltc.non .iddendo cki. fed vt cft indiftcrcns ad (uppofita rfi

quod meraoria

cft

, poteft concc* principium dicendi abfq-

concediturquod calor abfolutc ; nec plus ponit illa minor,&; quod Pilius h.ibcat mcmoriam perfcc^am lutc, ficut eti.im eft

potcntia calcfacicndi

patcr,quia

candem cfrentiam,& eundem

dumquem Patcr

intcllc-

habcr. Scd vltra concludendo,

f ilius habct membriarn, vt principium diccndi, fallacia Amphibologix , quia ex vi conftruftionis notatur in conclufionc quod adus diccndi noh tantura ccmparatur ad principium fit

forraale lurc

,

fcilicer

fumptam,

ad

memoriam pcrfcdatn abfo-

fcd ctiam ad fiippofitum,vt egrc*

dicnsab illo,qiiodtamennon notatur,ciinidicihahet meMoriam perfeilam. Eft ctiam fallacia figuri di-flionis

xaTyfiliHs

,

quia pcr

firailitudinem didionis adlus fignificati in

Ge-

rundiuo in prjtmifra,& conclufione, concomitatiir habitudo adtus ad formale principium i«i

& fic

habitudinera adus ad fiippofitum" agcns , commutatur ,<jH/lle qind in hocaltijuid , quia

ii)

primaaccipitur/?m/«^/K»» abfolutc in fuppofito , in fccnnda accipitur principium vt eft ratio -igcndi fuppofito.

F

j.

Fir

^*"*'^'*"*"*'

64

Quodlibet.

Confequtfntis.quiainmaiori haberuradkas fienatus inGcrundiup in vniuerfali ad nullum fuppofitum comparatus , vt

Filiuj habct

cum

malc dicendi.

dicitut

,

meraorja

eft

H O

C

, in ccnclufionc dcterminatiir fuppofitum , vi cum dicitur , ergo

ad certum

principium perfe-

S

&

ftum diccndi

Fitetlarhfallacia

L

V

I

mcmoriam

vt eft principiura fot-

M.

SolMendotertiamrdtiofiempofttAm art. ^. cxplicat bene ^uomodo frima dtpnSiio finitA efi alterius rationu,(jr quomodo minor Mltin^io extenfiue,id (/?, minor pluralitat effimmediatiorprimt vnitati ,quiaejt dualitas frodvBionum; vero fumatur intenfiu}^

tlicfmum

fi

fnnt autfer Ce ^id efi^quantum ad rationes formales diftin^orum £iio , vhi cft maior incompofiibilitM perfe aut fer accidens ,&fic

minus coincidunt in

vnum

:

ibi eft maior diftin^ maior diftinSHo , vbi

(jr

eft

&

vel accidunt vni.

Primo modo Petrus , Paulus Secundo modo econtra. K^dpropefitum minor diftin^io fecundiim perferationem fotmalem,nOn eft immediatior ejfentia^quam diftincia

minus

m tior dem

intenftti}

,

diftinguuntur ,

quam

,

Petrus

,

& albedo.

non eft pofsibile dari diftinSa reiliter eiuf Verumeft , quod minor diftinffio rationis imfeddehacnon agitur^qnia ab ea non procedit multitudo produCfio-^

quit eft inter aliqua diuerfa. rationis ^quia

rationisy in quibus effet

mtdiitioreft effentia^

minor diftin^io.

eft qutftio. Refponfio adquartum ibi^ofifumeft clara. Circa argumentum prinquodnon fotuit, videeum i.d. lo vbi decet SpiritumfanBum non procedere per mo~ dumnatur<*y^ d.tf.vbidocet eum non ejfe genitumjed filiumfic.

num

de qua

:

cipale,

ADtcrtium ccdario

"

dicitur

,

quod

itU propoficio cft vcra

finita cft alterius rationis

:

,

quod

priraa pluralitas ne-

quia quaclibct necefTirio finita

, fi

non

5».

cft al-

tcrius rationts.ncccflTario prarcxigit aliquam altcrius rationis.pcr quam ncccfl^ario dctcrminctnr,vt patct in fccundo articulo. Prima autcm pluralitas in Diumis eft prima, &: ncccflari^ finita quod prima>patct quod ctiam ncccfTari^ finita,patet quia nuUa cft ibipofiibi'ifas nifi ad ilIud,quod cft in aftu fequitur crgoconclufio.quodprima :

:

:

pliiraliras in

tlmator.

pkTralira";

flHraVttas

'"'rVi ttnfiui & exponitur

Diuinis neccftario

eft alterius raiionis

:

ma vnitati. Q^uindo«rgo accipit f maiorcm >qu6d .

qnam

& pcr vnitati

confcquens illa cft proxiimmediatior cft minor

maior:

Rcfpondco,potcft inteUigi maior,vcl minor.jntcnfiuc vcl cxtenfiuc intclligcndo ^^ >nten/iuc,quantum ad minorem rationcm diftinftionis , ficut minus diftinguitur rnedium ab cxfremo,quam contrarium a contrario minus extcnfiue, fiuc minor di"'"^'o, fiuc minor plurabtas , eft , quarcit maior paucitas , ficut tcrnanus cft mjnor :

)

!

:

pluraiir.isquatcrnario

:

hocmodo maior eft vcra

:

quia vnitati immcdlatior

cft bina-^

&

tamcn binarius noncftminor pluralit.ns inquatcrnarius,vel ternarius , tenfiu^,quam tcrnariuj:quia inrenfiue tanta diftindionc dlftinguuntur duac vnit.ntcs rius

^aterna. ^pilusTffert

imefittea btnan»,

qnam

ter-

varms.

qnam

trcs in tcrnario. Extenfiuc verum cft quia ab vnitatc procedunt ^"C diftin£Vioncs ordinatc,itaqu6d fcmpcr minor numerus extenfiuc fi''<* numcralircr cft propinquiorvnirati,qua: cft prificipium. Et ficconccdoquod ifta diftin<^ia cfto quod eflTct nlrerius rationis eft ramen maximac paucitatis quia non funt nifi duac produ£liones,& non cft pluralitas minor dualitatc. <5j f^n^en loquamur dc maiori vel minori diftindionc vel pluraiitate intcnfiu^ adhiicpoteft inrelhgi dupliciter quiaautintclligitur pcr fc quantum adformalcm rationcm diftinftionis cxtremorum:autpcraccidcns,quantum, fcilicet ad maiorcm &f minorcm cnfitarem &: inconApofsibilitatcm corum qux diftinguuntnr. Excraplum Socratcs,&Platomagisdiftinguuntur,quantijmad realitatcm,&incompofsiViiMtarem cxtremorum quam iftx duae intentioncs,^i^f»«* & /^mrjrquia ifta: dux po(^ funt cohcurrere in eodem,vt in coIore:&: minor cft cntitas iftorum cxtrcmorum ^ger>u< Szfperies^ quam iftorum Socraris & Platonis. Si autcm intclligitur maior dc mi-^^

binario

,

quanfa

,

P^nfaJir^te''

,

,

5

,

]

,

3

,

:

,

,

,

nore

j

diftinifViopc maferialirer

forr^ pofler alicubi

haberc veritatem

:

I

I

quia alicui vnl

&

minor cft diftinftio rationis, primo immediatior cft diftin^tio rationis quam rei , quantiimad entit.^tem cx'rcmorum,& incompofsibilitatem diftinftorum ,quam diftinfHo rcalisrfed in propofito , non oportct de ifta maioritate fcu minorirarc curarc: ouia n^^n ponitur aliqua diftinftib rationis immcdiata vni,a quo procedit omnis rnul,

;

1

'

'

tirudo,fciliccr ipfi eftenfiar. S><

cundo autem modo de ifta maioritate intcnfiu^ & per fe,quantum ad formalem quia oporrct qu6d vni pri-» diftindVionis. Maior eft firoplicitcr falfa mo i

ratirncm

\

:

\

Quxftio

1 1.

6y

mo a cjuo procccfit aliqua diftinftio,fiuc fit rci fiuc rationir diftindio alterius wtionis, quia aliqua finita,& qiua

primo finita , vt argutum

illa,

immediatiflima ifit aliqltl

,

quas eft altcrius rationis

Et hoc patet, quia fecundum

eft.

,

eft

communcm opinioncm,

vbi vnitatem rcalcm (cquitur immcdiate diftin£Horatiojiis,ibi ifta rationc diftinda, habcntdiftindionem iiterius rationis,non ciufdem & illaeft maior,fecundur»formalem rationcm diftmdionis, licct fit minor duplici modo , maiorispaiicitatis, ic :

&

minoris rcalitatis

,

& incompoflibilitatis in extremis.

Per hoc patet tud dc pluraKtatc,quaccft immediate a Dco , qufain crcaturis , vbl Creatunc'rum nullx quia , determifia^ a fo!a voluntatc agcntis iunt tor,vcl tot, ita quod non rcpugnanc naturac efl^c in plurita pluraH^ bus fi crgo palia plura ciufdem rationis funt immediate a Deo , funt tamen finita in tOf, a£tu,quia voluntas diuina imponit eis finitatcm : fcd non funt ncceiTario finita, quia nihil eft iqtrinfecum creaturis,cui contradi<5lorie repugnat maior vcl minor pluralii

naturas (pecific^funt plurificata: in fuppofitis,nuUa cft nccefl*ari6 dcterminata

:

cas,quzcunque cnim pluralitas

omnino finita.

eft pofllbilis in Diuinis,ipfa eft

COMMENTARiyS, 4^. rum.

TEruoinftat* licet,

»j<

rum

contra illam propoficione,n:i-

qaod prima

diJlinElio finita ejl

aUquo-

alteriut rationii. Ec inftat dupliciter,primo,

quia vnitati

quam maior

eft :

immcdiatior dillindio minor

txquo vnum eft omnifcquitur quod quanto aliqua

pacct.quia

no injiltindlum

,

funt nugispiopinqua vnitati

,

tanto magis funt

indiftindtailicut etiam quo ad entitatem, quanto magis aliquid appropinquat pcifcdifllmo cnti, lanrocft pcrfeftius ,quia magts participat illudj fic quanto aiiquid magis appropinquat primz vnitati, tantomagis cric vnum,(Sc quanto magis vnum, tanto magis indiftindlum , & pcrconfequcns minus dillindlum. Cum ergo diftindio eiuidcm rationis (it minor quam uiftindlio alcCrius rationis , (equitur quud illa crit magis propinqua pcima: vnitati. Ec fi ponatur quod gcncratio , fpiracio fint fimplicitcr primo diftin^a , (cquitur quod tantum •runt diftinda , vc eiuldem rationisi Sccundo , quia a Deo poftunt elTe inimcdiati

&

pltira crcaci in

quod

eadcm

Ipccie

,

crgo poflibile eft omnino piima,

pluralicas eiufticm racionis

&c immcdiata vnitaci potcft

clfc

;

prima caufatotum immcdiata

crgo

plurahcas

eiufdem rationis

,

ica in

ficut in caufa

principio

,

vt in Patrc

pollunt efte principiaca accipiendo principiata

pro iplis produdionibus ciufdem racionis.

yo.

paflluis

,

vt fimplicitcr

&

u Ad certium iftorum,rcfpondct Doftor primo ad rem, & dcindc ad formam argumchci. Quo ad rcm dicic , quod prima pluralicas neceff;Hi6 finica eft alccrius rationis. Ibt

r»ff/«iM,quia pluralicas

,

A\c'ix.

necejfa-

qua: eft contingcns,

&

&

primo diucrfa

, fcilicet

cxtra

,

nam qua:libct

neccflario

eft altcrius rationis,neccflari6 pra:-

cxigic aliquam alccrius rationii , per

quam nccef^

an.Cum prima,&

TlunlUm

fario dccerminccur,vt patuit in

*nfit in di-

ergo prima pluralicas in diuinis fit Quod primapatet ,.quiaantc produdioncm pcrfonarum nidla cft ibi pluralitas, accipicndo plnrai.tatem pro piuralitate rcali diftindorum ab innicem , licet enim fit ibi pluralitas prior aliquorum formalitcr diftin^orum, vt patct dc attributis,qu.'c formalitcr diftinguuntur ab inuicem.vt patct a Doftore inprimo, dtjf.

iccundo

ncccllario finita.

licet

vt tenet in primo,difi. i i.c^mA includunt naturarn

illud.quod

cft

in

maior

Si crgo aliqua phiralicas

te.

cllc

iii

diuinis

omne poflibi(umma adlualica-

in aftu, id eft,qu(.d

le in diuinis cft neceflario

,

illa

pluralitas

Ec

ibi

fiViitaeric neccflarjo.

Nuncquo ad formam

argumcnti,dicit

(jU()d maiorpluralitas, vei

Dcdor

/hnc^io, veimihor, potcft duplicitcr intclligii (cilicctextenfiue,& intcnfiuc. licct cxtcnfiue

minor

ftin(flio praccisc accipitur

numcrali,& maior

Primo modo,fci, fiuc minor di-

pluralitas

pto maiori paucitate

pluralitas

fiue

,

maicr diftm-

dio prscisc accipitur pro minori paucitace numcrali , ficut dicimus , qu6d quatu^t cft minor paufitas , quam duo; Loqucndo ergo de diftin- H"* J»^ ''"'• dionc maiori, velminori extcnfiuc , patccqudd ""^ /"""**' diftindio ptodu^ionum in diuinis cft fimplicitcr minor, quia fimpliciter minor pluralitas , & primo modo maxima paucitas , quia niaxima paucitas eft tantum dualitas,&

&

illar

produftiiiics

prjmx minor diKihdio cxicnliue quam maior,fcd lUa minor diftindtio cxtenfiue

cft nccelfari^

fic

finita

fario alterius rationis

conccdicur qu6d

,

igitur illa cric necef^

Secun,loqucndo dc maiori , vcl roinori diftindbione , adhuc poccft dupliciter intclligi , fcilicet , qu«d fit maior , vcl niinor diftincSlio aliquorum , quantum ad pcr (c formalcm rationcm diftindionis cxtrcmorum,&

do modo

fic illa

,

,

vt uipta patuit.

(cilicct intcniiue

dicuntur magis diftingui (ccundijm prr

fc racioncm formalcin diftincilionis

cxciemo-

rum,qux minus conucniunt

in tcriio,quamilla5

qux

albcdo,

& Socratcs

diftinguuntur

quaSoc.&

iTJagisccnueniunt,&

fic

magis intcnfiue pcr

fc

nibusdiuinis, tamcn illanon potcft dici propric

firu£iellHS,patet,quia

Soc-& aibedo no conuenific

XIL

j J.

minor,fiuc maiordi-

Z.qudft.pe. &illaplura!:tas eft prior produftio-

Scot.Opcr.tom.

^^^

non cflc, (cd finita,ftatim fcquitur qu6d )lla

quia conftat lalem pluralitatem

tantum

'"*lj^'^f^-

finica potcft

ncceHari6 cflet in adu.

vnitatieft propinquior

Deo ad

,

diuinam, perquamdicuncut elfc ciufdem racionis. Et quod tnlis pluralitas fit neceftario Hnita, ^*pfpfi-' paret,quia in diuinis nullaeft poffibilis , nifi ad

quia duo ciurdem fpccici potuillcnt immcdiatc

non

in rcalitate

conccptuvt teiwt in prmo,di.j. i j.d" f ilius & Spiritus fandus non funt altcrius rationis ad muiccm,im6 fimplicitcr eiufdeai raiionis

funt praccise dnz,

finita,fi

imo non in 16. tamcn

fio paflaua funt fimpliciter altcrius rationis

contingcntcr nnica potcft cfle eiufdem rationis, Caufari a

ninm

Piima eigo pluralitas in diuinis eft ipfarum ptoduAionum , quiE cft alterius rationis". ipiraAducrteetiam,qu6d gcneratio pafliua,

pluralitas.

F

3

qui

Quodlibet

66

quiJitatiue in aliciuo gcncrc.cum fint indiucrfis Bn.inellus conueVixdicamentis/ed Sociatcs

&

AVtqu»ii' fiinguima^Tn^ln-rJ^' ffl effe duflidttr.

niunt in geneic animalis. Aliqua vcro dicuntur rnagisdiltnigui magis diftingui tantum matcrialitcr, fiuc pcr acI

cidcns,& hocduplicitcrtfcilicct.quia runt'magis incompoflribiliaad inuiccm ,& fic Socrares Placo magis diftinguuntur, quia funt incompof-

&

fibiles in

eodcm,t]uam Socraccs

& albcdo:patet,

quia Socratcs.pQtcft eircalbus vel c^uantum ad malorem cntitacem extrcmorum, pura, quia ex:

trcma diftindla funt magis pecfcda,& fic Socrates & Plato magis diftingmmturquam duo afini ad inniccm. Aducrtc crgo, quod aliqua,quz magis diftinguuntur pcr ^,magis funt incompoflliBilia vidcliccc Socrates

& albedo, & aliqUa qua:

niagis diftinguuntur pcr fe funt magns incompoffibilia,

vt patct de Socratc

iniflis dicit

Doiftor

& Platonc.

His prasmaior , fcilicct

quod fi illa minor diftindlio.intcUi-

, qu2 tamen intentiones funt minusens , minus incompofllbiles , quam fint Socra;c$

nus

Placo.id inuicem.

Scdinpropofitononoportet de illa diftindionc maiori,vel minori curare, quia in diuinis non ponicur aliqua diftindio rationis immediata primo enti a quo proccdit omnis multitudo. Sed loquendo dc maiori,vcI minori diftindionc intenfiuc, & hoc quantum ad per fe formalem racionemdiftindbonis, illa maior eft finipliciter falfa,fciliccc quod vnicati fit immediatior diftinminor.qiiam maior,quianulli diibium quoi diftindio eiufdcra rationis quantum ad pcr fc <5lio

diftinftio alterius rarionis,quia diftinda alccrius

rationis per fc minus conueniunt quim illa quae funt ciuldcm rationis,nam oportetquod vni pri-

mo,puta

ellentiac diiiinae

gacur dc minori diftindlionc per accidcns , fiue matcrialiter, pro quanto illa diftinda funt magis

tiffima

tio potcft alicubi habcre veritatcm

vni primo immcdiatior

quam tiini

rei

,

&minor cft

cft

d.T:'fciIicct

illa;

tior eft diftiniHiio

dux incentioncs

(ecun-

Genus,&Spccies,quiacolor refpc-flu , rcfpcdu infcrioris cft ge-

dipcrioris cft fpccies

(luo poj^int fmmlftare,

immedia-

,

qux cft altc-

,

primo

fini-

ideo primz vnitati immcdia-

maior,quam minor, loquendo dcmaiori, vel minori intenfiuc , &quancum ad pcr fe formalem racionem diftindionis.

Ad

aliud pacct rcfponfio

luntace diuina,cx

no

quo

,

quia caufaca k vo-

funt contingcncer caufara,

immcdiacitis caufantur plura eiufde rationis,

quamaltcrius.Et

QV^STIO VtrHm tflc-t

illa

rius rationis in diuinis eft ncccflario

diftindio rationis,

ad cncitarcm cxtrcmorum,& incompodibidiftinftorum,quim diftindio realis,nam

rationis

aliqua diftindio alterius rationis, quia

ta,vr fuprk patuit

diftindio rationis quan-

a qua proccdit aliqua

aliqua necellario finita,& quia

lir.-icem

in eodcmcolorcfunt

fit

,

illa fit rei, fiuc

quia alicui

,

minor,qu^m

forra.-ilcm rationc diftinttionis, cft

diftindio, fiuc

& magiscns.quodilla propofi-

jx.

,

vnitati eft imniediatior

incompoflTibilia,

& &

II

fic

patct refponfio ad rationcm.

I.

qmdreiatto ,

'vt

comparata adop-

pofttHmfit reSi^ 'vtcomparata adejfmtiamfit ratio tantum, D.Thom.

i.p.tj.idnrt.i. ytgid. quodl.i.q.G. Hcnt.fttm. art.Co.q.i. dr qttodl.y q.i.

Iso de produdionibus, fequuntutqujeftionesde rclationibusi&; primo de rclationibus originis. Sccundo de rclationifoluit, qnia ^^'^ bus co.Timunibus. De rclationibus originis primo quxricur, , fatn pa'et in comparatione ad eflentiam Secundo in comparatione ad ex dttiu perfonam Tertio quantura ad perfcdioncra , fiue quantitaijHid dici' lem propriam. dumjit. C^itre 13. Eft crgo quaeftio prima tVtrum ifta duo poflint fimul flare, d.i.fol.prtquodrelatio vtcomparataadoppofitum fitrcs, & vt compa, r=™— murn prmArguitur quod non,quia, fi vt comparata .id cflbnrata ad eflentiamjfit ratio tantum? ylr^.prin-

cipmte non

:

Jx^,

:

——

cipale,

&

d.xi.folut. tiam,fit ratio tiPti.

—

tantumjhoc cft.quia vt

fic tranfit

in eflentiam, fed vt comparata ad op-

po(itum,manet eadem ratio, quia, vt fic, cft cadcm cflentiac , quianullo modo poteft fimplicitatcm diuinam crgo fi eft ratio, vt comparata ad cfefTe non cadem,proptcr fcntiam,neceflari6 cft ratio vt comparatur adoppofitum. Ad oppofitumarguitur fic,vt comparaturadcflcntiam efl: ratio Probatur,proptcr fimplicit.item diuinam^vt autcmcomparatur ad oppofitum, non eftraiio, fcd ies,alidiftinaum:ergo pracdidafimulftant. tcr non conftitueret realicer :

2>»teji for-

mttri

ad

i4rg.

oppofi-

tum,quod efi res ad ^uodcuni]ne

com-

f,'.retiir.

:

Hic funt triavidcnd.x. Prim6,firelatio originis in fe fit rcs,& qua: rcs Secundo ?

comparata ad eflentiam

fit

res,

,

fil

& qua: rcs?£t ex hoc apparcbit compofilbilitas vcl in-

compoflibilitas ifl:orum,de quibus quaeritur. Tcitio , circa dida in lolutionc

quaedam

dubia occurrcntia dilfolucntur.

S

C H O L

I

V M.

Kemfumi tripliciter. Frimo^commum^tme fro emni conct^tihili reali^^rAtioms.

Secun^ doycom

Quasftio do,ctniTHumterfro ente extra eji,an relatiojit res ? tio

ma

III.

67

ammam vt oppenitur modo rei. Tertio^fro enteperfe. Et tjudfiio

Pnmo modoextra ammam{ejuia certum esi^non ejfe rem fecundo vel ter-

&

refpondetur affiTrnatiue ^qntafeejuiturextremodo^quia nec efi fuhftantia^nec ad aliud) ex natura reifine opere intelieciui quodait ens commune reali (jr rationis ejfe obie&um :

intelleSius^loquttur de obie^o motiuo^vel terminatiHO

tenet ens reale

ejfe

q.i.dyq.^. Etinfra

quodl.i^.art.x.

obiecium intclle£lus,quod intelUge de motiuo.

DE

primo, a quia de asquiuoco non eft fimpliciter rerpondendum;& hoc nomcn rTop&i m,ficuc pacec cx audoricacc iDqueniium dc ifto nominc res , efl: a:quiuocum, at^ue i.

ideoprimo diftinguendumeftdehocnomine w; Sicut autcm colligitur ex didis Elench. audorum , hoc nomca res poccft lumi communiflimc, communiter , &l ftridiflTime. -^A^w»Communiflimc prout fe cxccndic ad quodcunquc , quod non cft nihil , & hoc po- ^Jf*"'' tcftincelligiduplicicer; Veriflrimcenimilludeftnihil quod includic concradiftio- ^" ^'""/" *" nem,&: folum illud quia illud excludic omne ejfe extra intc!leaum,&; in intellcftu: citer^*^ quod ^ enim eft fic includcns concradidionemjficuc non poceft cffc extra anima, ita Nihil quid non poccft efl^e aliquid incelligibilc,vc aliqood ens in anima , quia nunquam concra- fit:Jumttur diaorium cum concradidorio confticuic vnum incelligibile , nequc ficucobiedura ^"p^ifittr. cumobiedo ,ncque ficuc modus cum obicdo. Aho modo«^ dicitur nihil^ qood nec nec cflc poccft aliquod ens excra animam. Ens crgo vel res ifto primo modo, cft accipicur omnino communiflimc,& cxcendic lc ad quodcunquc , quodnon includic concradiaioncm,fiucfit ens lationis , hoc eft praccise habens ejfe in intclledu confi,

5

,

dcrantc,fiuc ficensrealc, habensaliquamencicaccmexcraconfidcracioncm incclle-

dus.Ec fecundo accipicur in ifto mcmbro,minus communitcr pro cncc quod habec, ^l.acdpi^ vel habcrc poccftahquamcncitacemnon cx confidcrationc incellcdus. Eciftorum tur in tjla ,

duorum membrorum (quorum vtrumquc pcrcinecadprimum membrum dirtinaionis,)primum vidctur valde excendere nomcn rci,& camcn cx communimodo ,

fiiundo

^""^"^'

probacurxommunicer cnim dicimus incentiones Logicas efle rcs rationi5),&c rclationcsrationis cflc res rationis &: camen iftanon poflfunc efle cxtraintellcdum:non ergo nomen rci,fecundum vfum loqucndi, dccerminac fe ad rcm exloquendijfacis

,

traanimam,&:ifto intclIeducommuniflimo,proutrfj,vcl(?«.f,dJcicur quodlibcccon- p ccpcibile,quod non includit contradidioncm,fiue

illa

communitas fic Analogi.r,fiue

r

communi}-

vniuocationiSjdcquanoncuromodojpoflfctponi ensprimumobiedum inccllcdus: Jime,eftob^ quia nihil poceft cflc incelligibile,quodincludic rationem entis ilh> modo,quia vc di- «^«»» i«dum eftpriusincludcns concradidionem non cft incclligibilc , &: ifto n\odo , quje- ^'l^'^'**)^' cunque fcicntia quac non folum vocatur realis , fcd ctiam qux vocatur rationis, cft ^'"' ^^* ^"^" dc rcjfiuc dc cnte In fecundo autem mcmbro,iftius primi mcmbri,dicitur res.quod entitacem extraanimam. ifto modo vidctur loqui Auiccnna r. habcrepoteft Et ^^

,

luntcommunia omnibus gcncribus,funt rcs,&cns, ncc in vna lingua quia in vnaquaquc lingua cft vnus conccpcus indiffcrensad omnia illa qux funt excraanimam conccpcus cnim funt iidem apud omncs,pr/wo Perihtrmenias^ &c communiccrin qualibct linguacft vnum nomcn impofitum tali conccptui comrauni qualilcunque fit illa communitas , fiuc Metaphyjuap.^ .qyibd ca qua: poccft illud intclligi

dc vocabuhs

,

:

,

,

Analogiae fiue vniuocationis.

Habemus crgo primum membrum,fic,fciHcctcommunifllme,biparcIcum,ip illud, quod non includic concradidioncm,qualecunque ejfe habcac,& in illud quod

failiccc

ejfe cxcra incelledum , &: ifto modo , vel vcroquc modo,vel falccra fecundo raodo,accipic A uicenna rem^&c ens^vz didura eft. Secundo raodo accipic Boetius diftinguendo rcra contra raodura rei,ficuc loqui- i.cap.to, tur hbro dc Ttin.Patet , inquic, qu^Jit dijjerentia pradicationum , quia alia quidem quajl rem monJirant,ali* quafi circumjiantiam rei\quia iftapr
habec, vel habcrc poceft, proprium

aliquam monjirant. lUa verOyVt non ejfefedpotius extrinfecus aliquid apponunt : vulc crgo diftingucre rera concra circumftanciam,&:fic,fccundura eum folatriagcnera , Subitancia,Q_iialicas,&:

Quanticas rcm monftrant,aiia vero

rci

circumftantias.

""^

/1

""

^7«w

Hoc ergo

nomen,ra,in lccundo merabro acccpcura , dicic aliquod ens abfolucura diftindum concra circumftanciara,fiuc raodum,qui dicic habicudinem vnius ad alcerum. Tcrcius modus habccur a Philofopho.quidicic fcptimo Met. K^ccidentia dicuntiir entia,quiafunt entis^ & infra c.yficut denon ente Logice quida dicunt ejfe non ens^non qui^ demfimplicitcrfed non ensfic qualitatem.Et '\nU\^qtiemadmodum nonJctbiU,(-r quemadmodum medicinale^ eo quod ad idem quidem^ vnum^ non idem autem ,e^ vnim yfic de ,

^

^

&

F

4

€Ht<.

T(x.e.i.

u'

Quodlibet

68 f»/f.Ec videtur

eandem fentcntiam diccre

qaemadmodum

quarti,qu6d

in principio

•medicinalc;&: falubrc multipliciter diciturjita

& ens.Ens ergo

fiuc fimpliciter, fiue

,

, Sc hoc , fiuc fit anaIogum,fiue vniuocum, accipit ibi Philofophus, pro ente cui per fe,5c primo conucnitfj/^,quod eft fubftantia fola. cns quodSic ergo lub primo membro,c^w/w«;?//r/w^,continentur ens rationis , cunquercalc.Sublccundo,enstcalc&abfokuum.Etfubtertio, ensreale, abfolutum,&:per fe ens.Ex iftadiftinftione patet,qu6d qu3eftio,fi rcbtio fit rcs,nullam difiicultatcm habct dc rc, tcrtio modo accipiendo,vcl fecundo modo:quia non eft fubftantia ncque ad fc tantum crgo difficultas eft dc piimo meinbro , fed nec de cnte rationis , quia patct quod relatio eft intclligibilis finc contradidione. Eft crgo ^hic de ente fermo,fi habcat fj[/f,fiuc fitreshabensentitatcm rcalcm propriamextraanimam. Et auod non dc hoc dico,qu6d cft res.Sceundo qua: res?Qu6d autcm rclatio fit rcs, probo, habij: nihil gfl judo confcqucns c xtrem a rcalia,&; rcal.tcr dillindaj^& hoc cx natura rci e ft realis, contrafeu pcr confcquens ipfa lcquia cntitas cius,qualem habet, non cft praccisc in anima, di^o. cundum cntitatcmpropriam,eft rcs fuo modo,rc
-potilfime di(ftum

/.1

fubjian-

tU.

&

&

:

.

&

vt patct ex fecuda quacftione ordinaria.Ex hoc apparct qua: res ipfa

quia

fit ,

li

fic

res

ad fe,vel ad alterum,ipfa formalitcr eft res adaltcrum nec ifta determinatio.ad altcrum,rcpugnat ci,quod cft res , ifto modo loqucndo , quia ifto modo,res non diftinguitur contra modum,vcl habitudincm,vcl circumftantiam rei,fcd /ingulariSjVcl eft

:

inclHdit cam.

^^ E primo

1« Res

eft

qui* de diquiuoco non

,

efl /impUcinrre/pondendum,cixm

no-

prius diftingucndam

litde ipfo

enm.

propter cius multiplex fignifica-

tquinocum

,

Patct,ciuia

&

hoc nomen eftcommunis enti

tum.iiecjaitur «"/?

:

tionis &c cnti reali:mod6 enti reali

&

vnum intelligibUeyfiue titud quod

cnti ratio-

, comnmniflime, Communiflfime dupliciter.Prim6 pro omni eo,quod vcriffime non

teft triplicitec

accipi

ftrictiflimc.

cft

nihil,&

fcilicet

,

quod non

cft illud

includit contradi-

ftionaTijquia folum illud cft vcriflime nihil , vt patct de Chimasra , quac omnino nihil cft , cum partcs

componentcs

fint fimplieitcr

tcpugnat quod ncgatio fimpliciter fit cns. b ^»od enim efl flc includens contradiBioad inuiccm vnibilia nem. Compoflibilia cnim

dtllionem, /eiltcet , po/fe

fe intelligibilia, vt

expofui inprimo d.

3

^.4.

.

&conftituunt vnum pcr fc intclligibile.vtipfum compofitum. Aliquandoctiam conftituitut vnum intelligibilc cx obiedto fuisjficut

homo

ip-

fubmodo vniuerfali, obicdum intclligibilc,

intelligitur

quod homo

eft

& vniuerfalitas

eft

fic

& modo intcUigendi

p6r

fe

modus

cius.vt p.ituit

mfecun-

e/je

Aiguituc

intelligibtle.

communcm elfe

;

fed intcllcdus ponit differen-

cft aliquomodo ens, & inquod nuUo modo cft ensicigo vtiunque

tiam inter illud qnod ter illud

cft intcUigibile.

Sccimdo

,

formans propofitfonem cogno/cic

extrcnia propofitionis

,

non

alitcr

poflet iljam

formare fcd intellcdus format hanc propofitioi\em,nihilfimpliciter efl nihd fimpUctter fimiliter iftam:ff«j ahqtio modo non efl nihtl fimplicitery crgo,&c. :

:

Tertio

habens

,

modum ,

gnofcijcft verc cognofcibilc obic
;

fub quo poteft co, quia modus

par ct

cognofcibilis praefupponit

gnofcibilejfed illud

quod

huiufmodi:patct, quia

obicdum co-

cft nihil fimplicitcr cft

ipfi

potcftapplicarialiqua

fccunda intentio fub qua potcft cognofci-ipfum, quia poteft diuerfimode comparari , ex 1.111

&

comparationc rclinquitur in ip(b rclatio rationisicrgo,&c.Tum ctiam,quia fibi poteft applicari intcritio vniuerfalis,faltem

fecundum

tjuid;pz..

commune omnibuscntibus, communc omnibus non entibus;

tet,quia ficut ens cft

non cns

do d.j.ti.i.ln propofito autem includens contra-

ita

diilionem non cft vnum obicdum intcUigibilc conftitutum cx duobus obic6kis intelligibilibusj licct cnimconftitucntia Chimiram fint obieiLla pcr fcintelligibilia,vt fcorfum liimpta, nullota-

quia fi affirmatio eftcommunis pluribus,

eft

ira ncgatiooppofitacrit fimilitcr communis,vtpatcti

Dodlorc

in pnmo,d,2.S.

Sccund6,principalitcr dubitatur dc hoc

componunt,cum

fint fimpli-

dicit fcilicct

€itcr incompo(sibilia:iicc fimilitcr cft

vnum con-

modus

mcn modo

aliquid

ftirutum cx obicdlo

d^orium

nullo

tradidorij.ciim

& modo,quia vnum

modo

fit

eft

modus

ci fimpliciter

contra-

altcrius

con-

incompofsibilc:

*"""

altquod ens,fiue realcy

e/fe

vnum

efl

includit eontra-

primo , quia ponens difFcrentiam inter aliqu4 duo neccllario cognofcit vtrunque , fic cnim arguit Philolbphus i. de ^«i»/<» probando fcnfum

&

podunt conftituerc vnum intclligibile conftitutum ex duobus per fe intcUigibihbusrpatct, quia mateiia& forma fubftantialis , funt duo obicda

,

fiue rationispo/fe

incompof-

fibilcs,& proptcrtalem incompolTibilitatemnulin prilo modo poteftdefiniri, vt innuit Do^lor tno,d.i.q.$.art.i.principaU. SimiUtcr fimplicitcr

per

cjuod illud cjuod eflfirnplicucr mhil non

cet

ra-

,

communitcr,&

intelligcndi cft compofsibilis ob^ icdo intdligibili, vtpatct. Sed occurruntaliqua: difficultatcs in ifta litc2,. ra.Et primo dubitatiu" circa hoc quod dicit,fcili- Vrimum du^

rcs

communc vniuocum vt infra patcc 4 DodorcDeindc dicitcjuod hoc nomcn wpouis nihil eft

modus autem

,

obieBii

cns rationis

tamcn ens racionis

3

quoa vnum

quod

contradicioriHm non

efi

3

Secundut»

refpeQu alterius contradiilor^, quia dubwm.

&non cns rationiscontradicunt,

rationis potcft cllc

patet

,

quia

non

modus non

Sc

enti

cati cationis potcfl appliciici

Quseftio applicari ens racionis:pat6t tacionis ad aliqua

;

comparando non cns

vnum

crgo

contrad(doriuin

modus alceri contradidorio.

poceft clTe

Secund6, vnum coiuradiiflorium cognofcitur vnum eft modus cogn jkendi alleri. Anceccdens pjtec, quia ncgatio cognofcicur pcrafHimationcm oppolicam ,vtpaccc tertiode AnirnA, vbi vulc Philofophus quod cenebra coper aliudjcrgo

gnoicatur per

!

cem

:

nam

per abfentiam lucis

Tertio principaiicer dubicacur de hoc quod

kimm.

lic

relatio ra-

tancum elle obie<5tiuum,vt alias exprimo d.}. q.y. quo poficopacec foiutio

tionis habct 2X)fui in

ad rationcm illam, aliam inftanciam dico,quod nuUa fecunda

intcncio poceft inelle

non

enti (imphciter.

iiem ad fuum oppoficum.fcilicct ens.Ec hoc

Et

talis

communitas fumitur prxcisc per comparacio-

mo-

& perconfcquens non cric fimpliciter nihil.

do loquicur D(>(^or in primo, d. 18. & pofico cciam quod prxter omne opus intelledus dicatur commune omni non enti, non tamen ex hoc feqnitur quod in ipfo poflii fundari aliquafecun-

Secundo obiedlum intetlciStus clt ahquo modo ahquid fcd inchidens contradi6tioncm eil

da intentio. Et fi fortc dicatur vniuerfaJe , erit tantum denominatione cxtrinfeca , vt fupra

huiulmodi

dixi.

ens pofitiuum,cum ens Sc noii ens contradicunc;

crgo

aUquid fjhem racione

eric

partis inclufx,

;

:

pacet, quia cale pocefl

percipi,ahtciignoraict

qu«

ab intclledtu

contraJicun',8c quae

noii.

rationes fecundi dubij dico bfeuiter,qu6d '^***

Ad

modo

Do(ilor loquitur dc

Refpondco adomnes

difficuhates

,

& primb

prxmicto ahqua.Primo prarmicco, quod quando l^o^ior loquicur de obiedo incelhgibih loquicur de obieAo quod concinccurfubobiedoadxquato inrelledus.fiueillud fic vniuocum, fiuc analogum,fiue illud obiedum per fecontineatur, fitic rcdudiue concineacur ( quod dico propter cmia racionis

,

quod obicdVum incellelealccunc lecundum aliquos, ens ta-

quia

dtus ficens

fi

ceneatur

maliccrnoncnci,vc fupradixi.Ec poficoquod

qua fecunda incentio cnci

hoc quod dico non ens

,

fiue

quid imporcat hoc

nomcn non ens tantum in fc nullo modo eft obicdum cognofcibile, cum nullo modo concineaobicdo adxquaco. His pi.vniifsis, paiet tcfponfio ad obiediones pro primo dubio. Ad primam dico, quod etfi inccUecfkus ponac ditfercnciam incer cns & non cns,non tamcn cognot cic non eiis in ("cciim nihil fic.fed poteft cognofccre quid incelligacur per hoc nomcn non ens, & pofico etiam quod ahquo inodo cognofcat illfid per accidens,nullo tamen modo pouitur lob obieilo adxquato iiuellcdus. Ei*jper hoc patet refponlio ad fecundam de propofuione,quia in tali tur fub

Ad

primo

aliud dico

non

ftoriuin

vnum non

aliud,cum

,

quod

fortc

non

cum non

,

quod

rclatio rationis

porcft fundari fupernihilo fimphciter,

fundccur

ni/i fiiper

obic^lo cognito,

Dico fecundo.quod lidenominare illud quod eft nihil,vc efle comparatum:tamcn iUa denomi-v nitio erit cxtrin(cca,& pcr confcquens non funliabiturin illo talis relatio rationis: Quia cnim cnspotcft comparari ad non cns,& fic talis comparatio palliua potcft tcrminari ad non ens , & |»er conicquens ab illa poterit dcnominari , &

^.

includat aliud viitualirer, aliud eftcllc racionem for-

quia primo inodo nocatur ratio formalis cxpofitum cft in prtmo ,
,

f.j.&in

1. difi.

j.

Secundo modo non nocacur p.itet quan-

aliqua racio principij produdiui, vt

do natura communis cognofcitur fub modo vniraiionem prin-

uerfali, talis vniuerfalitas niillam

produftiui habet. Et

cipij

aliud

dus

,

pofito

fic

quod vnum

formalis racio cognofccndi tamen cx hoc non fequitur quod flt mo-

concradi(5lorium

()bie
fic

cognofcibilis.

Ad inftaiuias

contra tcrtium dubium.Ad primain dico breuitcr quod cf fi vnuni contradi(itorium fit verc aliquid , tamen includen$ contradiftoria in (c nihil eft fimp^icitcr.quia impofTibile cft aliquid conftitui

in

ex duobus omnino

ejfe

incompoffibilibus:& ficiiuelligic Do^or.

Ad fccundam inftantiam patet relponfio et .quomodo fcilicet includcns contradidtoria pofsic cognofci & quomodo dicacur haftiprad!(ftis

bere racionem obie(Sli,& qiioinodo non-

Alio modo dicitur nihil quod neceft

c

cicer

fc.

tertiam dico primo

contradi-

principij, vt difluse

terminecur ad non ens

Ad

quoJ vnum

formalis cognofccndi

malcm cognofcendii& aliud eftc modum cognof^

effepotejt alitjuodens

&

,

ratio

cft

propofitionecognofciturhoc nomcn mh\l , fiuc non ens polito quod cognofcac nomen ens, hoceric cancum per accidens,nonqu6d cognicio :

ineft,

fibilicacem concradicloriorum.

cendi

to, qu6d hccc non ens fimphcitcr cognolcatur quaiuiim ad hoc , fcilicet , quid imporiarur pcr

qux formahter

ilta

ali-

non

contradidoria non enti,propter impof-

crit

ptmoyd.^.ef.^.) Sc omtic talc eft ahquomodo cns,vcl realc,vcl racionis,vt pacec Sccundo prae, quod Dodlor tn prtfenti qHtji. poiiic ens commirnifsime acccptum ( quod cft communc tam ciui rationis quam enci reaU ) cire adxquatum obie>fbum intellcdus noftri. Tercio przmic-

poflic inclle focmaficer

tunc dico quod

,

non

Dicofccundu

uiitco

qui ineft obie(5lo in-

telligibih:mcxl6 nulla fecunda intcntio incftfor-

obiedum cancum per redudlionem,& pcr accidcns. De hoc camen vide qux expofui in tionis eric

Aittrtiam.

quod omnis

^Hod folnm Jit nthilySc arguo primoquod indudcns contradidionem lic ahquid.Tum,quia includens concradidoria includic laltem ahquod

Ai fecun-

ad creaturam

relatio

in ipfb. Potert tercio dici

cum probatur,quia eftcommune Dicoquod

,

nthtlyC^

eltficuUiUim

rum,& non quod aliqua

c^biiinciHdens contradiiiionem fit

dicit,(ciliccc

4

69

quamuis vocaliter dicatur , non cns coniptratur adens,in re tamen nulla comparatio pafnua erit fandata in non entc Sicut Dci.s dicitur crcator, S**« D««r cx hcK quoo rclatio creaturx terminaiur ad ip^^^

Ad

cognolcitur ccnebtaific in ptopolico. Ttrtiiu» dt-

III.

,

nec

/•

txtrannimam Ex hoc fcquitur quod oranis fccunda iiucncio & omnis re!a« tio racionis fint hoc modo niiiil, cum eis fimplifiue

repugnet polfe habere ejfe

rcale

:

omnia

enitu

ejfe

extra animara,

prxcisd dcpen-

ifta

dcnt ab a(^u coUatiuo alicuius pjtentix, vel tel'eclus

,

iii-

vel voluntatis,vel imaginatiux, vel al-

vcl voHtOjVcI imaginaco,

terius potencix

cct relatio rationis poflit

^orem

comparaciux.dc quibui vide Do-

in primo,d.^\

Si dicatur,

qu6d hoc modo horao ab xterno

quia vt tarici^m habet efjic cognicum ab incellcctu diuino , neceft ens excra inccllc^um,

eric nihil,

nec

fiiniliter poceft

fciliccc

quod

cUc

:

pacec

elTe cognicuiii

,

quia rcpugnant,

formalicer

pof!>it

formaiiter clfe cn$ rcale,fiue extra aniioam.Dico breuitei

^"*-

Quodlibet

70 homo

breuitcr qiiud

habcns

cognitum ab

tjfc

formaliterclle ens rcalc, (cd intcHigo

homini habenti 110

fiue

,

ctiam

pra;cisc ejfe

fic

,

iiuccontineat vniuocc

quod

Doftor in primo. d Ens ergn , vel

res, ijlo

articuh

efl:

primo ntodo accipitur

nec indigct aha expofitio-

clara,

mo

tamcn eilc aliquahs difficultas in hoc quod dicit quod ens comrnunijftme acceptum potejlponi primumobteiium intelleElui , quia in hoc videtur

fibi

contradicere.

Tum

dtji. ^.(juitjt.i^, poiiit prarcise

mum

•,

cipit

communc

tc!leftus e(Ie

fum

eiTe

,

to res abfoluteper

vni-

ponit

Et

,

;

illa

ftridliisimc,

accipit

& hoc

modo

rcm Philofophus

communifsimc acccpta

fcd dicit ip-

7.

>

qr.ia rcaiis

to,& termino,&

fic

fit

intelligibih3,fiuc fint cntia realia,fiue rationis,&

lisprxcipuccx habitis in primo.

&

,

dicit

qu6d

non ad

eft res

aliud. Patct .articulus iftc

,

fe

,

fed

ad

qui vidctur fatis faci-

intellcckus

H O

Rclatio vt comparata adejfentiam conJHtuit

& cxtra ani-

eft.Sccundodcclarat quae

res

C

text. c i.

potcft dici res vt circunftan-

didum

vniuocum. Hic vero ponit obiedum intelledus prout comprehenditomnia

S

Met.

mam cum oiiaturcx naturarci podtis fundamcn-

clTc

quodprinuim obicdtum

lem

autoritates patent in expofitione primi ^. j.

rci,vtfupra

vult diccte

accipii

vt diftinguiiur contra accidcns.

,

tia

nitctiam ipfum

tan-

dicuntur rcfcui. Quarto

cns rcalcpo-

eife

fic

Quinto rcfpondcndo ad quxiitiun dicit ^n relati» duo,Prim6, qu6d relatio originis in diuinis non otiginis iA diuinis fii cft rcs,ncc ftrifti(simc,nec communitcr.vt patet, quia non eft ens abfolutum , fcd cft res miiu'is

vcl primirate virtuahtatij, vt ibi clare cxpofui;

quia tamcniwypmwoponit illud

,&

diciturres ,vtfunt fiibftan-

cjudfl.i^.

communicatis,

pripiitate

fic

qax

quod Doftor m primum obieiflum in-

commune vniuocum

primum vd

rem

pro fubftantia

dico primo

cxprefsc

,

diftinguiturcontra cir-

tiajquantitas,& qualitas;alia vero feptcm Pracdi-

tiuo.

Ad fccundum

com-

,

camenta dicuntur circumftantia: rei, quia feptem Prardicamenta dicunt habitudincm vnius ad aliud. Dicuntur cnim circunftantia» rei|>io qua-

,

primonon ponit

eft

&rcs fciliccmmuniter & ac-

funt ens

(ccundiim Boetium

rei

tum cnsabfolutum

uocum. Refpondeo ad primum quod Dodor in pritno loquitur de obicdto motiuo , vt ibi diflusi cxpofui , h?c autem loquitur de obicdo primo abfoUite fumpto , fiue motiuojfiire tcrmina-

•Bieffotifu).

rcm communiter vt

cunrtantiam

ensrcalcctte pri-

fit

omnibus generibus

ccr rcalis. Tcrtio ponit rc-m

quia in primo,

:

& cntirationis nihil

non

>i/«.f
niunia

obiedum intclledus hoc idem »« ^«o
rationis, ,

claraui fuper

Potcft

iic.

&

fiue a^quiuocc

primo Doctoris,^////.}.^.^. Do£lor in ifto primoarticulo ponit rem communiflimeacceptam pro rccoiTmiuni , tam cnti rcaliquam enti rationis. Secundo,ponitrernminus communifsimc acccptnm pro re cxtra animam fiuc intellcdum confiderantcm , & de hac reminus communifsimc loquitur Auiccnna pri-

cognitum ab xtcr-

communiJftme.&cc.Toiz htera fcqucns vfque infi-

ncm

,

cura.Videtamcn, fi placet,omniaqua* prolixc dc-

non rcpugnat e(Ic cx temporc,&fic intcUigitur

reahs exiftcntia:

,

piehcndit fub feomnia cntia rcalia

pofsibiic

ejfe

communifsime fumpttmi pro quanto cotn-

eft

ictcniocx tempoicpotcft hnbcref//i rcale,&non intcUii^o quod elle cognitiim formahtcr , pofsit

,

L

efi res

V

1

diifofecundo

M.

modo fumfta.

cum eJfcntiaperfonam.Secnndo,vt fc ccmparatayeFi ipfa

Vrinfb

,

tjnia itfic

relatio^ velfi aliquidetju-

teriiemens.,non dcjlruit cam^tjuia nalla habitudodenruit id, cuiaduenit.

Art.

z.

an ca-

relatio

DE

fecundo

«

arciculo

5

primo dicetur iliud,qu6d

eft realc.

Secundo quantiim pertinetad Logicum confidcratio huius propofitionis.rc-

comparatur ad cficntiam cft res. Tcrtio patebit de compofiibjlitate

parata ad lacio vt ejfe/itiam,

fit res.

Relatto

vt

comparatur

ad tiarn r«s.

ejfen,

,

Sc incompofiTibilitatc iftorum

dc quibus

quazritur.

efi

De primo dico quod relatio vt comparatur ad cflentiam eft res quod probatur :

,

quocunque modo

non conftituunc illud.nifi vtaliquo modo fchabcnt ad inuiccm,vclaliquo modo vniuntur:&: hocapfic:quandoaliqua

diftinda,conftituunt tcrtium,

parcc de caufis extrinfecis qua: nunquam caufanc nifi aliquo modo concurrant ad caufandum, & magis de caufis intrinfccis qux non conftituunt fuppofitum nifi vc ,

,

,

modo

fccundum omncs conftituunt perfonam,qualcmcunquc rationcm habeanc principij ergo hoc cft inquantum concurrunt,quod non poftet efle nifi vt relacio cft in elTentia Ex hoc habeo,qu6d eflTcntia, fuo

vniantur:cfl"cntia autcm,&: rclatio,

,

>

& relatio conftituunt pcrfonam:non

nifi

vc rclatio

cft in efiTentia^fcd

relationem efle

comparationcm ad eftcntiam vcrirtimam,quam poteft habeiccitraconfidcrationem intellcdus ergo rclationon conftituit perfonam nifi vtcomparata ad eflentiam;fcd non conftituic perfonam,nifi vc res, alioquin pcrin eficntia eft reiationcm haberc

5

fona vt coiifticuca formalicer ,noncirctrcs5 crgo rclatio vt comparaca ad cflfcntiam cft res.

Sccundo

fic

f

quiaaut comparatio ad cfTcntiam

,

cft

omnino ipfamet

rclatio

,

aut

aliquid

Quasftio

L

1

71

non curo quantum ad propoficum. Si cfl; omninoipfamec,patcc quodipiafitrescxprimoarciculo , &;cumipfamct ficfua ^^^^ / comparatio ad eflcntiam i crgo ipfa vt comparata ad efTentiam , eft res. Si fecundo mndJflrlit modo,nulla habitudo adueniens cuicunquc fiuc abfoluto,fiue refpe£tiuo,fiuc etiam id cm ad* aliquid rupcrucnicns,riue rei,fiuc racionis,

,

illahabirudoficrealis,fiLierationis,deftruicillud,cuiaducnic, fcd potius pr.Tfupponic: «'«"•

patcc de inccncionibubifecundis,quae non deftruunc racioncsinccncionum primarum quibus aducniunc: non crgo deftruicur illa realicas relacionis per hoc , quod cft comparaca,&: per confequens patcc propoficum. Ex hoc pacct ^ qua: rcs fic , quia ad quodcunque comparacur aUquid,ipfum cft ipfum:nam fecnndum Philofophum pri-

mo Vhy {.(f»od vere esi nuUt acciMt,^ cfto quod fubftancia bouis comparaca ad homi* nem,non

fit

tamen femper

fubftantia hominis5

eft ics

& quse res eft?fubftantia &

,

5

Tex.16.

&

^7«

quae fubftantiarbouis^xjuia ipfaeft ipfa:fichaec rclatio^quascflentialitereft adaltcrvi,

nunquam eft non res,nanquam

etiara iplacft nifi ipfamct rcs ad alterum comparatioaucero(vtdi(aum eft)nLinquam dcftruit realitatem propriam,fed prjefupponit. ,

COMMENTAKiyS. 10. fi-tomodo re-

iMto

fit res.

c

r^£/fc»Wff<jrnV»/o. Iniflo fecundoartj-

l_^eiilo tiia iiitcnJit. Primo probac quod relatio,vt comparataadeircntiam, lit vcre rcs. Secund6,oftenditquomodoiltapropofitio,,fcilicct

vt co/nparata ad ejfentiam eji res, potcft veraLogicc loquendo.Tertio oftenditquomodo rclacio vc comparata ad cllemiam poflit dici racio,& quomodo non. De primo intcnto, probat intcntum , & ratio prima ftat in hoc ; conftituentia aliquod teitium neceiraiio vniuntur ad inuicem , &c per confequcris ad inuicem comparancur,fed rclatio originis,& cirentia confticuunt perfonam, vc parec tn i. d.iG.iS.Sc hoc tenendo communem opinioncm: crgo rclacio oiiginis,& elfenria vniuncur in confticucndo perfonam.Maior cft noca,& probat pcr argumentum a minori de caufis extrinlccis, quia

relatio elfe

fi

caufe cxcrinfecc concutientcs ad aliqucmcffenon producunt iUum,nili prius aliquo mo-

dum

do ad

intiiccin vniantur,

ergo multo magis con-

Itituentiaintrinlecc vnicn(ur.

Tum

vltra, ied cf-

non confticuunt , niii relacio aliccr non inrclhgcrcncur vniri

fentia,(Sc rclatio

fit

in cftencia

vt

,

conrtirucntia if!triiifecc,vt patct inomnibiisintrinficc conftituentibus

,

nccclle cft

cnim vnum

elle in alio.Scd rciacionem elle in ellentia cft re-

lationcm coniparari

comparationc

ail

, loquendo de opus intcUedus ,

ellentiam

pia;tcr oirtnc

S

per confequcns relatfo nifivt

,

tuitperfonamniiivtres,alioquin pcrfbna vtconftituta formalitcr oon edct res :ergorclatio vt

comparata ad ellentiam cft rcs. f Secnndo Sirgmt zdidem.

tj

Et ratio ftat in hoc:comparacio ad eflcntiam,aut eft ipfamet re-

latio originis,aut aliquid fuperucniens.Si

patet ex

primo ariiculo,qu6d

quod

prim6,

fecundo,

eft les. ji

,

non tollct a iclaimo ptxfuppouit ipfara rda-

Deindc Dodor

infert quae res fit talis relatio

patet

lione quin

illud fupcrucnicns fit

res

tioncra clfe rcm. originis, puta pateinitas,

eirentiam,

ctiam vt comparata ad

& dicit <\\i6d eft ipfamet rclatio

ad quodcunque comparatur aliquid ipfum;patct,quia coraparatio talis^vel

,

quia

ipfum

,

cft

re comparata,vcl aliquid fuperuenicns

,

eft

ipfamet

& omnc

ipfam rcm comparatara. Quod autem non lit rcs formalitcr, loquendo de rc, ad quam comparatur , patct , quia fiibftantia bouis comparaca ad hominemnon eft formalitcr fubtalc praefupponit

ftantiahominis, (cdeftformalitcrfnbftantiabo, lic fimihter relatio originrs, vt comparata

^f""'"-^^*' "'""^''"*'

nis

non cft formalitcr ipfa eflcntia, fcd formaliter ipfamet rclatio 01 ioim's, Sc forma-

ad clfentiam cft

liter eft res,quae cft ipfarelacio originis.

&

C

Sententia D.Themi^aliorttm

H O .^

L

I

reljt'id»escomparatas

V ad

bene tamen^vt vna comparatnr ad altam. Contra hocfrimo

tem^^

non conftiruit peribnam, fed non confti-

comparataad dlentiam

,

M. ejfentiam millomodo dijlingtti^

quia ab eodem habet res vnita-

difttnciionem a tjuolibet alio^a quo habet entitatem.Secundo,quitlibet relatio perfona-

Tertio , fequere, fe ipfa e/i tncommunicabilis : er^o feiffa dtffert ab effentia. tur perfonas^vt funt in effentta^non diftingui realiter. Circa hacvide Do£t. i.d.ii. vbi tra" ^at illam qu^ftionemji Sfiritusfanifus nonfrocederet afilio^an diftinguereturab eo, lis in Dittinis

D. Tbom i

.p. a. 3

*'''•

5,'

i-C^

*y£g.dt

tamen modus diccndi dc relationibus ,qai HIccomparationem importat,& ad oppoficum,& ad ^ eft

alius

iftis

Rclatio

talis eft.

fundamcncum Ex alio auccm

ordine habet,qu6d

^''""*'

^*^*^^''

cx ordinc ad fundamentum cx alio, |-'^ }i/^„y ^^ quod vna fit djftinda ab alia, fcilicct cx ordine ad oppofitum. Primo modo cffcntia fnm.an. diuina eft realitas omnium relationum diuinarum Idc6fccundum huiuscompara- Co^. i.(^ tjtudl.j. tioncm non diffcrunt realitcr,fcd fecundo modo,ergo,&:c. Contia i!lLid,quo aliquod ens habec cncitaccm, co,canquam fundamcnio proxi- ^*'" mo vnitatis, eft vnum vnitatc corrcfpondcntc tali entitati, per confequcns diftin- . ' 'a * ^ ctum a quocunquc entc non habcntc hanc vnitatcra , a quo crgo rclatio eft rcs in eiiam vniiic

lealis fimpliciccr,fcilicec

:

'

&

f

a^u,

tatij.

Quodlibec.

72a(9:u,extra

fuam caufam, ab eo

cft diftinfta realiter a rclatione

qux noii eft ens

eft ipfamet,fiue

'

Gonfirm.uur

fpecialiter

quacunque , quje

iton

entitatc propria ipfius.

de relationibus

Diumis:quia quaelibcr relatio,faltem

in

pcrfonalis,feipfa formalitet cft incommunicabilis

quod autem

,

feipfo formaliter eft

incommunicabile,feipfoformaliteraquocunquccommunicabilieftdiftindum:ergo rclatio a quo habet fuara realitatem,qua formaliter cft incommunicabilis ab co ha,

bet diftindionem. Praeterea.Si e{rentia,vtdicitur,eft realitas

omnium relationum,

& idc6 fecundum

illam comparationcm non differunt realicer,ergo cum illa comparatio fit etiam in effcntiam,fcquitur qu6d,vt funt in cikntia, non difterunc realitcr ergo vt funt in cf:

fentia,vcl

ferunt,

&

nuUo modo diffcrunt quod omninoeft ,

fi

hoc,crgo conftituta pcr ipfas vt funt

autem confticuuatur per ipfas,vt funt

Perfonac

irrationabilc, vcl fola rationc difin eftentia

fola ratione difFerunc.

,

in eirentia.vc

didum

prima ra-

eft in

tiojnc,crgo &:c.

Qiiantum crgo ad iftud ' videtur rationabilius quod ab codem habeat , qu6d fic compa- rcahs,&: qu6dfit diftinftaarelatione oppofita,& hocintcUigendoquomodocunque: ratd ad nam non eft inccUigibile quod fit rcalis , nifi fit realis habitudo ad oppofitum , fic j4n reUti»

nes

&

tjjenttam

diffcrant.

ab oppofito:ncc ipf\ pocell efle

realiccr diftinda

ab oppofito , nifi vt habicudo realis;&: ficeft res,eo modo quo fibiconuenic effe res feipla ergo formalifeipfa formaUter cft diftinda ab oppofico afundamento autem habec tercft res , vtrunquc fundamentaliccr,&: radicaliter. realiter diftinfta

:

&

:

COMMENTAKiyS. 12,.

h T~Ilc tamen Jrj.clor

eft

alins

modns

dicendi.

Hic Do-

Thomx parie

opiiiioncm

iccicac

i.

opinioncm itgidij de Roma, fmn. art, 6. q.i. quodl.s. cj.i.Si dicic quod relatio vt comparacur ad fundamcntum cft limplicicer realis, & iic relatio originis vc comparacurad eirenciam , vc ad ^u^Ji.yC. art. i. 5c

&

quodL4f.qH,tJ}.6.&c Hcnrici in

fundamcncum

eft fimpliciccr realis

fencia cft rcalicas

omnium

,

co quod

cf-

diuinarura relacionii,

& hoc modo incer relationcs diuinas nulla penitiis eft

diftina:io,cum vt

eft ellcntiadiuina.

tantum

lic, fint

res quae

&

filiacjo vt comparanturad eHcntiam , diuinam, nullam habcnt diftmdioncm vt vero comparantur ad inuicem realiccr dillinguuntur. Contra , lilud quoaiiquid ejt ens , &c. Hic i Doilor rcprobat hancopinionc ik intendit pro:

icotus repro-

bat hane\

bare

quod

relacio originis

,

vt

comparata ad

ef-

fenciam rcaliter diftinguatur a rclacione oppofita,& quod nullo modo Iiabcac talem diftindio-

ncm

cx comparatione ad oppoficum. Et primo quo patcrnitas habct vnitatcm,ab eo

& d.j.

,

(jr ij.

funt principia cllcndi, co

primi

fcilicct

,

modo quo

qux

funt princi-

pia eirendi,funt eciam principia diftingucndi

quat func principia incrinfcca,

iic

di talem vniratfi funt

j

6c

& formalia da-

formaUa principia

diftin-

gucndi aquocunquc non habente talc vnitatem. k Confirmatur fpecialiter de reLnionibm in

Hxc

diitinis.

rclatio originis Icipfa

i^.fcilicet,

incommunicabi-

fit

liSjVide ibi qna: cxpofui.

Et loquitur hic dc relationibus originis, qu;e KeMctrigi' quod dico propter relatio- »« 'ft "» f<*-

conftituunt perlbnas,

ncm

fcilicct

fpirationem adiuam,qua;

originis,CLim mediantc ipfa Paccr

ginent Spiricum fanftum, quas bilis Pacri

,

& Filio.

quia quo aliquid ter

Hoc

&

,

eft relatio

commimica-

cft

prjemilTb, paicc racio,

cft calc formaliccr,

habet vt diftinguatur a non

co formalifed paterni-

tali,

incommunicaomni communi-

tas leipfa indiuinis eft fimplicitcr

bilis,ergo feipla diftinguitur ab cabili

,

&

fic fcipfa

diftinguitur ab encntia diui-

Ex hac etiam confirmatione poteft probari quod patcrnitas realiter diftinguatur a filiacione, & non pcr comparationcm ad feiplam quia pana.

habct quod diftinguatur a quocunque non habcnte talem vnitatcmiled paternitas in diuinis a fua propria rcalitace habct vnitatem lic incommunicabilcmicft enim incommunicabilis forma-

incommunicabilis incotnmunicabilitate non competentc,im6 repugnante fi-

propria cntitate:patct

non cnim eft

,

communicabilis cntitate diuina,

in-

fiue clfcntia di-

uina.cum ipfa lit formaliter comraunicabiIis:nec incommunicabilis realicate filiationis^ quia tunc paccrnicas circt formaliter filiatio Khabebit

cft

ergo vnitatem incommunicabilitatis,

tem pcrfonandi,fic

liue vnita-

a fua propria entitatc.qua: en-

titas.vt fupra dixi.cft ipfamet paternitasjcrgo

cadem

entitate habebit

quod

ab

diftinguacur reali-

tcr areIacioneoppofita,&: pcr

conlcquens hoc

,

tcrnitas feipfa eft

liationi,vt patct

;

aUtcr Patcr pollet clTc Filius in

diuinisjcrgopaternitas fc ipfa diftinguitur afilia-

tione

non habcnte hanc incommunicabilitatcm,

& per confequcns non comparationcm ad 1

^uantum

diftinguitur pr«cisc pcr

filiationcm.

ergo

ad

Hic Dodlor quafi qu6d rclatioori-

ijlud.

cpilogando,pluradicit. Primi,

ginisab codem habetqu^d

eft

diftindla i rclatione oppofira

:

realis,&qubd

&

hoc

illam propofitionem fupradiftam

,

cft

patet per

fcilicet

f «4

non habebit pcr comparationcm ad oppofitam, fcilicct relajionem,quia fiue comparetur,fiue non

funtprincipid ejfendi,funtprincipia diJHngiundi,

comparetur , fcmper fua propria entitatc diftinguitur ab oppofita relatione originis. Maioc propofitio tenct per hanc propofitio-

relatiooriginis

lis,necellarib eric realis

ncm Do(Xom

quia relacio eft habitudo ad aliud

in pluribus locis,pra:cipuc irrpro-

'w*»'^**»'»*'

Filius ori-

arguic fic:a

liter fua

^y

confirmatio clara cft,& prxfuppo-

vnum oftenfum in pdmo^d, !}.&

nit

quod

Vt vcro comparantur ad op-

poficum.tunc lealicer diftinguuncur,ica quod palernicas

logo (ji.vltima

Secundb

doad

dicit

qu6d non fit

rcalis

oppofitumipatet,fi

cftintelligibile,qubd

& non enim

fit

realis

habitu-

paternitas eft rea-

habicudoad aliudipatec, ,

&

fi

in le

formalitec

14»

Quajftio fornuliter Ht realis

etiam formaliter erit realis

,

habimdo. Teitio ex quo relatio originis cft realis habimdo ad oppofitum , fequitur quod rcahter erit diftinda ab oppofito,& per confequens feipfa formaliter erit diftindla rcahter ab oppofito, cum foimah"tcr fit realishabitudo ad oppofitum , a quo realitcr fecundum omnes, dilHnguitur. Quarto infcrt quod relatio originis a fundamcnto habet vtrumque fundamentaliter,

quod

relatio originis hares

fic ,

& quod di-

& habet funda-

fundamentum omnium

tio fimiliter pullulat a principio formali verc

qu* omnia

produdritio,

primo, In

dijl.

nifi

,

conftituant fuppofi

intelleftus

,

&

hoc

vc apparet in

li-

j

piim6,qu6d in eodem inftaunon fit Pater patet, quia

paternitas eft,

prius erit paternitas

quam

Pater

vnionem

pra;fupponit

Pater: patet

quia

,

conftituentium

bilia, d'.f'

Secundo, fequitur quod eflentia diuina realiter poterit referri ad patcrnitatem , patet, quia inter ipfas eft rcalis vnio, & fic fecundum vnionem realiter poterit referri , & pcr confcquens erit

rcalicer diftin(5la ^ pacernirace

in primo

dijlin£l, j. quaji.i.

,

,

quod

vc pacet

raodo cou-

fimili

Secundo

fentta

,

vel

:

&

non conftituic Pacrem

nitas

go

patcrnitas prius eft in cllcritia

,

eft

impot

quam e(fe,

&

pacemicis

bcbit

,

&

non

Pa-

fic

prior patre

,

di/f.

crgo in

illo

nullum terrainum hatunc qaxto quoraodo paternitas fit

prior Patre

mcn

eft

Filius,

fic

quod

,

erit diilicile affignare,

oportebit hoc aflignare

fi

,

non

& ta-

confticuii;,

nifi in eflencia.

Quarto

, qu6d incommu-

hoc

principaliter dubitatur de

relatio perfbnalisfcipfafornialitereft

Contra, quia ipfa communicitur perf<)nx,patet,quia filiatio coramunicatur Filio pct gcnerationem, vt pat et ; ergo non eft formalitet incoramimicabilis. Tum etiam , quiacomraunicatnrellentiacdiuini pergenerationem Filij,tun<:

enim

filius dicitur

generari

,

quando pcr gcie-

racionem filiacio eft in elfcncia diuina ergo pec generationem communic.ituc eflentis diuina?, pet confequens fi non eft inaommunicabilis ;

&

fequimr qu6d

etit

formaliter diftin*

Tercio fcquitur quod ante pcrfonam eric in diuinisrelacio realis, quod eftomnino inconue-

ab eflentia diuina, quod tamen Dodtor in i» d.i. non- exprefsc concedir, licct concedac quod fint non idem formaliter. Et quod fequatur pa-

Sccundo

principaliccr eft, difficulcas in

hoc

,

(Sta

tet

fi

,

paternicas feipfa formaliter eft incora-

Dodor fcilicet qu6d relatio originis

municabilis

,

cft in cflentia diuina, quia tunc vidctuur fequi

municabilis

,

dicic

,

Pfim6, qu6d

impoffibilia.

cflcncia diuina

terit realicer referri fecundiim,

riginis

:

paccc

,

irem in aliquo

quia ,

eft

po-

relacionem o-

impoffibile cfle relatio-

& non denominari ab

ejfe

incomraunicabiIe,ficut ctiam in no-

nacuram ad ejfe perfon.iIe , & incommunicabiIe,& fic eflencia diuina cflec a£tu incomraunicabilis , quod eft imbis 3<5lus perfoualis cotrahit

pofTibilc.

Tcrtio fequicur,

ximc

qu6d

fi

eft eflcntia

paternicas, auc feipfa eric ibi

,

diuina ma-

auc

fic

ibi

ab

aliquo aUo:non primo.vc patet;nec fecundo,quia

tunc paternitas eflet produdla in cflentia diuina, ficut etiam forma fit in maccria, quia agens producit

eam

relacio originis

non

com-

eflentia formalitcr eft paternit.as

dicic diftinftam

formalicacem ab cflcncia diuina, vr pacec

in»-

tucnti.

harum difficultatum> mtionem primz difficultaEt dico , quod quando partet conftituentes

Refpondeo ad

rationes

tis.

tertium

,

caufant illud

caufant compofitum lia realiter

<1

,

parcibus

,

ficut materia,

& forma

& entitas compofiti eft a* ,

tunc partes funt priotes

Sed quando non caufant,

przcisecontunc non sepcr partcs funt priorcs,vt etiam patet de copofito per accidens tcnendo quod non fit aliud a partibus, tunc in eodcm inftanti , quo Jlbedo Sic in proeft in fubie(5lo , eft eciam album. ipfb.

ftituunc

,

nec ex

pofito dico

,

illis

fed

refultat tertium,

quod. perfbna diuina

non

terciam cncicacem aliam ab eflentia

,

latione, fed praicis^ dicic relationem,

ibi,

Tertio principaiitcrdubitaturdc hoc,

quod

&

ergo

fcilicet

confticuic perfoiia, nifi

fentiam,

ica

qu6d

in eodera

dicic

&

re-

&ef^

,quo re» eodem inftanti quod prxfuppo-

inftanti

latio originis eft in eflentia, in

eft in eirentia. E,t hoc videcur fcprimo qu6d perfona eric conftituca ex adu, Sc pocencia, cuius oppoficum oftendic Dodor in primo, di. f.qn.i. Qu6d autem fcquatur, pacec,

eft petfona. Ec cum dicitut , nitvnionem. Dico', qu6d hoc veruracftquandoconftitutum dicit .aliud a partibus vnitis fi'^

quia nunquam aliquod certium conftituiturpcr

vnioncra conftitucntium

vc ipfa relatio qui,

Scoti

Oper.tom.X I

/.

1«.

& primo ad primara

illa.

Sccundo fcquitur, vel qu6d ipfa relatio erit adus cflentii diuinaca£tuans ipfam, vel contrahens ad

StuartA dif'

ficuU».

nicabilis.

forraaliter,

quod

di^*

citltiu.

& Pacer

ptius origine, vc pacec a Doctore in prlmo,

i8.

Terti»

nifi fic in eflencia,er-

fibile.

niens.

i6.

habeat quafi ma-

ftitucntibus.

:

ipfum, vnio vcro prsfupponit extrcma vnittcHttd»

omnibus

patet difcurrendo in

priori,cum

quia ex hoc videntur (equi pluia

,

inconueniencia

quo

non

ad inuicem vniantur,

omne opus

Contra

tera.

ti,

occurrunt nonnullas difUcuIta-

& relatio

,

tum diuinum prster

fcultMS.

fe

tcr,& Fihus pofterius ocigine habec

18.

ifta litera

dinina

tia

prolixius expofui fuper

Prima, quia videtur concedere quod ellen-

tes.

difi-

vnum

vel quafi potcntia, &aliudquafi adtus, Vt

,

fum. Tertio fcquitur quod parernitas erit pro aliquo inftanti , fine tcrmino; patet, quia n pater-

& quod

,

frlmn

alio conftituente, nifi teria

nonconftituit,fIn«

eft origo omnium relationum originis; nam ab ip(a pullulat paternitas, non tamen tanquam a principio formali produdiiio & filia-

,

bet ab eflcntia diuina

quia ipfa

(UltM.

71

quorum vnum

reiationum diuinarum.Habet etiam originaliter,

& originalirer, id eft

mencaliter, quia ipfa cft

rt»ti*mU.

feex duobus.

fequitur, qu6d omnc quod eft in cffaltemomnis relatio in eflentiaconfhtuac perfonara patet , qnia benc fequitur horaovc rationalis eftrifibilis, etgo omne rationalc eft rifibile ; ergo i\ relatio originis ; vt cft inefTentiaconftituic perfonam , ergo omnis relatio originis in efTcntia conflituit perfonam, per confequens fpiratio adiua , qua: eft relatio originis conftitnet perfbnam, quod eftfal-

ftinguatur realiter ab oppofiro

DifficHlutts

III.

;

cut compofitum per fc;fed quando pr.Tcisc dicit ,

tunc non prafuppo-

G

»i(

Rcffonf»

a4

difficHli^tts.

Ad ptim^rrtt

Quodlibet

74 vnioncm. Et ciim

nit talera

cjicitur

quod vnio qiioci hoc

,

pia-fiipponit cxticma vnibilia.

Dico

vciumcft quando calisvnio lcm intcr cxtrcma, ficut

vnio inter partes

lelacioncm rea-

dicic cft

,

compofiti per fe,vcl etiam intcr parccs compofici pcr acciciens. Scci in propofico inter eirenriam,

& lelationcmoriginisnuUa e(l vnio, qus lacio, fed praccisc ifta

quod

tio, vt perfcc^e in ellentia ciiuina, ita

ipfam

& eirenciam

,

re-

(ic

vnio intelligicur ipfa relanullacadat relatio

incer

& hoc

,

proprcr perfedam idcntitatem realem,quam ha-

quod

Si dicatur,

ellcnc realicer

bent inter

fe.

diftinda

cunc intcr ipfa polfet clle

,

quae cHet rclatio diftinda

Probo

realis,

realis

vnio,

vbifuntquafi

,

vnio. Patec per propo-

eric ibi quali

,

fi

(icioncm Dodoris fupri cjuafiione prirna , fciliqualis eft ordo intcr aliqua , vbi rcaliccr

cct

diftinguuntur

,

talis cft

Re(pondeo , & dico quod hoc fortc verinTi h rclatio cirec in elfcncia, ficut a(5lus pcrficicns (ed non fequitur quando ipfij eft in eflen,

Utio fu i» tjfmti*.

,

ii(\.\xs perfona!is,vel ficuc racio fubfiftenj. jjj^^ etiam,qu6d fi vnio, qux eft relatio,noniinct impcrfedtionem , vel quafi imperfcdio-

jjj (j^^jj

ncm

nullo

,

relacionem.

modo pollcc eile inter eirentiam, & Ad probationem dico quod (i ef,

non pollet efhoc proptcr infinitatem cflenciajdiuiniC.Sc perconfcqucns ncc iiuuc pollct clTe quafi vnio vbi non diftingnunfent rcalicer diftinda fc vnio,

qu«

Ec

tur realiccr.

veritatcm

fic

,

inter illa

&

rclatio realis,

quomodo

propoficio

illa

prolixc expofui in prirna

,

habcat

cjuxfitorte

Ad

Keffonfio

fedtndntn.

tU {„(£! ellcnciam

,

,

quia

illa

vnio

8c rclatioiicm nullam rclacioracionis ditit proptet per-

^Qm, ncc realem, nec

fcftam identiraccm eorum, vt fupia dixi. Simirationem , quia litcr patet rcfponfio ad tertiam talis

vnio nullam reiacionem

dicit.

quod

difficultatis,

dico

poiTit

denominnri

a tali rela-

tionc

,

neceire cft qui^d

pcrficiens

vero

vel ficut

,

fic 'n\

adus quando natura , in qua

eircntia ficut

fbrma informans

eft in clTcntia fubfiftcns in

:

fubfiftit, vel ficut ratiollibfiftendi alicuius

(onx

per-

fubfiftcncis in cali natura diuina,tunc atali

modo dcnominatur vt pacct a primo,d.^. cjM.i. modo rclacio origi-

rclationc nullo

Doclorc

in

,

nis eft in cHentia ficut fubfiftens, vel ratio fubfiDodtore in primo, difi.;. , &c. vt patet a

ftcndi q.

i.&difi. l6. Ad fecundam, patet c^uomodo relatio non

&

,

tertiam dico,

vt patct a

cfH.i. quodltif.

Dodore ncc

inprimo,

quod

paternitas

difi.

fimilitcr contrahit

ly. 16.

ipfam ad

fiue cfFediuc eft ibi a caufantc illam in

Cum

,

ftincfta

ab ipfa,fcd

ellet ab.ipfa quafi pullulatiuc,

vcl quafi originatiuc

,

ficut

ratio fuppofitalis: na-

tura ver6 diuina, etiam fingularillima proptcr fui infinitatem , eft pluribus incommunicabilis, vt oftendit

Dodor

in prirno

,

eciam

alia actributa

funt originatiue abcflentia,& in ellcntia diuina,

vt patct

Dodorc


qModlib. quAfl.

Ad primam dus

in prima,difi.%.ti.pennlt.!^ tn

i.

tertia difficultatis dico,qu6d be-

perficicns

,

10.

relatio cflec in cffcntia vt a-

fi

vel vt forma informans

,

quia

tunc eflcncia haberct rationem materix , vd quafi matcrias , vcl potcncii, vel quafi potcntiae fed non eft fic ibi , fed cft ibi tancum , vt adus pcrfonalis, fiuc vt ratio fiitfiftendi , vt fu:

pra dixi.

Ad fcciidam

dico.quod

ly vt ftal fpecificatiuc,

& non reduplicatiuc. fic

intcUigicur

ftituit nifi

Ad

,

Et vltra diftum Dodoris quod relatio originis noti con-

in eflentia.

fit

tcrtiam dico

qu6d

,

in

eodem

pacernitas cft in cflentia Patcr cft eft pacernitas in

,

inftanti,quo

& non priiis

€llcntia,quam Pacer

fic,vt

fupra

-^

dixi.

qiiartx difficulratis dicoprimcj»

quod non communicatur qucndo quafi cunc perfona

perfonae proprie loprxexiftat, cui

com-

niunicctuf,vt patct a Dodlore in primo, diflint}. Sccund6 dico , qucSd pofito ctiam f . qutft. i.

quod

perlbnce

communicetur,adhuc

cft fimpli-

incommunicabilis^quia ex hoc initelligicur fimpliciter incommunicabilis , quia confticuic fuppoficumfimpliciccr incommunicabile,&: idco

magis concedicur quod bilitatis illi

,

qucm

eft ratio

difiinH.

i.

&

incoramunica-

conftituir.

Ad fccundam patcc refponfio,quia propric non communicatur cllentix , cum fitin ipfa, vt nitio fuppofitalis

De

fiue pcrfonalis.

,

tertio ,difi.

ma-

huiufinodi

teria vide quae dixi in primo, difi.i.par,

2..

cfr

in

i.

Ad vltimamdicoprim6,quodnullinTiappa-

Reffonfio

ipfam formalicer diftingui ab

2«4r/.ii».

ret inconueuiens,

i.qunfi.penult.

Dodoris in

\.d. %.

maliter diftingui

diuina

,

guendo

Dodorc

qudd non ,

:

raaliter tia

non

diuina,

Non

dtfi.

fcquitur ipfatn for-

vt pacet in fimili dc cflcntia

& modo inirinfeco fic

inprimo,

Dico fecundo fuftincndo didum

,

puta

infinitatc, ar-

Infinitas ibrraalicer cft

tates.

vna

p.-iricte.

,

fimilcquia nuUa natura creata fingularis cft pluic in vna nacura creaca ,

ribus communicabilis cft

'^'''"^"'-

qu6d fi cflcntia diuina ab ipfa cffenciajtunc cflet produdaab cflenria. Dico,quod non cffct produda quia tunc eflet rcalitcr didicitur

trinfecus ellcncix diuins

tantum

eft

ab cfTentia diuina, vt patei a Dodore m pnmo, dtfi. i8. ficut etiam albedo eft feipfa formalitcr in paricte, cum fit forma ipfius caufaciuc,

incommunicabilc , quia alitet , vc in Pacre amplius non poftct communicari Filio. Et cum probatuf dc natura crcata. Dico , quod non cft effe

fingulari

eflen- Riffor.ft ui

efl in

ibi

cfTcntia dinina, vt patcta cft

in cftentia, ficut adtus aftiians aliquo modo,cum clfcntia ex fc fit in vlcima,& perfedifTima aftuah'tatc

funt

inconvmunicabilcs

citcr

Ad ptimam fccundx ad hoc vt elfencia

in ipfa^fimnl

diuina feipfa formaliccr, originatiuc vcro

tia

Adprimam

fcciipdam patct refponfio

fic

origiuis

formalitcr.

quodlih.

Ad

&

i8.

fff?.

relationes

nc concluderct

cflct,

^moio re-

plures

vbi fola rationc diftin-

guuntur.

19.

milaritcr

cft

;

gradus in-

eflentia diuina for-

gradus intrinfccus

;

crgo eflcn-

& infinitas dicunt diftindas formalifequitar

,

quia gradus intrinfecus.ct-

idcm formaliccr cflentiat diuinx , tamen cx hoc non dicit diftinftam formalicatdn fi

non

ab

fit

circntia diuina, vt patct k

dift. 8.

Dodorc

in ptimo,

quxft. a. ^rincipali.

liu-

SCHQ

nA

Qu^flio C H O

S

III. L

V

I

75

M.

ExpUcat optime fenfttmjpecifcatiuum , (jr rednplicatiuiim , c^ c^uomodo hac, rclatio, ^x. eft rcs,y?/ vera frimo modo^nonfecundo modoy de redttpttcatione^

comparaca ad efTentiatn

^jjecifcatione^ vide tpfum

3

d.ii.qi.

.

QVanturn autcm ad Logicam " ifta propofitio

:

relatiocomparataadefentiar/ty ejt

videtur diftingnenda, qaiaifl:a,w^«4«/Arw, velfecundum quodyvcl^vt^du' /^inquata pliciter accipiuntur aliquando cnim hx didionesnotant rationem accipiendi illud fnmitur quod determinatur per ipfam aliquando etiam non folum hoc, fcd propric impor- Ipfctficaresy

:

:

Excmplum, motus cft aclus entis ""^' fecundum quod in potentia, ly fecnndum ^«^^, importat rationcm, feu.f cundum quammotuscft aftusmobilis, quia cum fint in mobili du;e rationcs:eft tex.coTn.yt enim in adu, &: cft in potentia ad aliud motus eft a£tus eius vt confiderati in po- ^ 10, centia nec tamen ibi hoc , quod c^yfecundum quod eH in potentia^ notat caufam inhxrentiae pracdicati qnia quando ficaccipitur, infertvniucrfalem fecundum Philofophum I. Priorum vt iuftitiaeft bonumy^f«»^«w quod bonum, fequitur fecun- ^efinitio dum ipfum ergo iuftitia eft omne bonum, & pLinius a paite fubiedi, " vt fi homo '""^'^ '-^' fecundum qubd rationale intcUigic, fequiciir ,qu6d omne rationaleintcUigit. Hoc ^ modoetiam, quando idcm ponitur determinaciofuiipfiusmediante hacdidionc tant caufalicatcm refpc(9:u inhaercntijE prardicati.

in potentia

,

,

:

:

,

,

,

'

'

,

inquantum. In primo crgo fenfu confideratur prascifa ratio ipfius, quod determinatur in alio :

^

.

^ ^''

quod relatio reduplicatifit ratio inhaercntiac piaEdicati cum fubicfto. j^" Primo mododicimus, quod homo confideratas /»^«4»;««* homo, eftpra:cifi(Iimc dttpUcatic-^ confideratus fccundo modo homofecunditm quod homoeft rationalis quia quod »em efi r/tfcnfu nocacur ,

,

:

:

confcquitur reduplicationcm, eft ratio inhaerenciaz pracdicati &c ctiam concedi po- "" teft quod homo fecuudum quodhomo, eft rifibilis &: cft ibi caufa inhacrentias in fc- "* :

:

cundomodo

inhxreP'''**^'"

'^'"^**

dicendi perfe.

Adpropoficum, cum dicoquod

relatlo,

vcccimparata adefrenciam diuinam

,

cft

Piimomodo vtrciationiconfiderataefubtalicomparatione conueniat hoc pra:dicatum res Vcl fecundo modo, qudd illacomparatio fit ratio inhaercntije huius praedicati,quod cft res fecurldo modo propofitio eft falfa; rcs:poteft intelligi dupUcIter.

:

:

comparatio rationis.Eft enim inter extremanondiftinda realicer, reIationem,fcilicct &;efi!cntiam, quastaraen potcft itviti eft intcr ca relatio. Non ergo de ifto intelleftu loquitcllcftus comparare , mur, fed de primo, 8c tunc eft fenfus , quod patcrnitas non folum prxcisc accepta, fccundum quod paternitas ; fed etiam fccundum qu6d confiderata fub ifta ritione, vt comparatur ad eflenciam , vcl vt cft in eflfentia, cft res, quia ifta comparatio non minuit ncc deftruit paternitatem eflTe remj fed praefupponic, ficut praecedic fecunda facioadconclufioncm fccundi articuli. Exemplum, homovt rifihilis inteUigit, hxc quia

illa

comparatio ad eflentiam

eft fola

&

non eft vera

fic,

qu6d

rifibilitas fit

caufa inhaercntiae praedicati fed :

fic cft

vcra,qu6d

homini confiderato fub ratione rifibilis non repugnac hoc praedicatum intelltgere;, fed conuenit. Ec ifto modo quaecunque determinatio fubquaconfideraturfubieftum quae tamen non cxcludit praedicatum , non falfificat propofitioncm, in qua prxdicatum dicitur de fubiedo fic determinato; ,

COMMENTAlilVS. QP^antum autem ad

Logicarn.ln ifto fccundo

articulo principali, fcilicct

XI.

fiderationera fit

vera

,

(ccundum con-

Logicam quomodo

ifta

propofitio

Relatio originis, vt comparata

tia eji res. Dicit

Dodor quod

tumXmc fecundittn

cjttod,8c

ly vt, fiue

ad

ejfen-

dctcrminant, etia propric importat caufalitateni

inqnan'

inha:rcntiac pra^dicati ad fubicftum,ficut hic,ha~

huiu(modi,qu£c funt

didlioncs rcduplicatiux, poflunt duplicitcr acciViltionei pojfunt dufliciter **?*•

pi'

Aliquando enim notant rationcm accipicndi

illud

,

quod dctcrminatuc pet

ac tunc accipiuntur

ipfas di£lioncs,6c

fpecificatiuc,quia tantu (pccifi-

caturratioformalisillius,qu6ddcterminaturper ipfas.

Sicut dicimus.homo inquantum albus cft Scoti

Optr,tom,X l

U

homini albo,vcl fub ratidne qua albus non rcpugnat rifibilitas. Aliquado vltra quod hotent rationem Formalem illius,qliod rinbilisjd eIl,quod

nio inquantum le,

irationalis cft rifibilis,ly rationa-

quod dctcrminatur

pcr ly inejuantitm

tantiuTi accipitur fpccificatiuc Jjlicatiuc

,

id eft

formalis illius eft

,

,

caufa praccifa

inhxreat

non tantum fed etiam

&

,

homini

:

,

fpccificatur ratio

illa

ratio formalis

adatquata

quando ergo

G

i

non

fcd etiam rcdu-

quod

rifibilc

accipitur reduplicatitiJ^,

Homovt ""°''.'^ '"' '^'l,^'*"

Quodlibet.

76 duplicatiuc

fcmpcr

,

tur caufa piaccifa

&

,

detcrminato notaadzquata rcfpc<5lu inhae-

in

cundum quod rationale cft

rcntix praedicari ad fubic6lum. Et idco quando dicit Ariftotclcs

Phjific, tex.

?.

do idcm ^: antum

ct>mmen.6.& 10.

quod motuseft aclus cntis in potcntia,fccundimi quod in^otcntia, ly fecHndkm ijuod Cfecidczt rationem fecundum quam motus cft aftus mobilis , quia cum fint in mobili dus rationcs, cft enim in a-^u fcilicct in fc cft ens in adu, & cft

nalis;vel

tiuc

:

tem accipitur fotenti4

,

reduplicatiuc ly

tio

quod

tontia vniuerfalitcr verificarctur de

vt

motu, quod

quod num.

reduplicat

,

fcquitur

crit

eft

umne bo-

cati

tamt» tnfe

rts,

L

ejfentiam^ quia refpe£lii ,

vt ad cffentiam

hmus e/i

esi

modus^

cft

efi

,

& non

Quod bcnc homo inquantum homo eft dijl.i.

,

quia ,

eft

ftat

caula inha^rentioe pra;di-

& hoc

in fecundo

modo

di-

fc.

V

I

vtmodHS

M.

ejfentiit.

Stcttndo

,

vtc/>mp.irariiY

cr eiiam vt comparatur adejfentiam '.fedmagis vjitate

vt comparatur ad oppofttum^ ijuia tpfamet

realis

fi

vt

fcili-

homo fequens rcduplicationem

ly

ad fubic^um

ccndi pcr

Taternitas ditplkiter potefi dici ratio, Primo, •adeanr, esi

,

reduplicatiuc

H O

C

,

quAd

,

identificat fibi rationalc formaliter

nota. Similiter hic,

bonum inquantum

S

albus

fubiedo iti diccndi per fe, Sc ratio eft,quia ho-

ccontra, vt expofui inprimo

illius

Etplanius a parte fubieiti, &c. Vult dicere,qu^d aliquando rcduplicatum ponitur a par-

res.,

ratio inhxrentiae pridicati, id cft

rifibilis

te prxdicati, vt iufticiatft

Similitcr cft

homo inquantum horao eft quia homo fequens rcduplicationcm

primo modo

mo

n

IX..

homo.

homo inquantiim homo

ratio quare pracdicatum inhjereat

rcduplicatiue

quod

praecise confidcratur

rationalis,

:

quae reduplicatio notat vniuerfalitatem

,

homo confidcratus in-

cft praecififfime confideratus,quia

cet reduplicatiui

& patct pcr Philofophum/>n»20 Pno-

bonum inquantum bonum

fpccificaiiuc tan-

etiam fupri expofui. Scd in fccundo fcnfu,

po-

rum qui fic arguit luflitia eji honum fecundum ^Hod bonum : ergo tujhtia ejt omne bonumSi enim eft

fic

diccietur

<juod in

eilc in

ipfius rcduplicati, vt

quatum homo

non au-

fecundum

quia tunc fequerctur,

«ft falfum,

;

modis potcft accipi

aliquando fpecificatiuc /imul,& reduplicatiuc. In primo fenfu confidcratur pricise ra-

& cft fenfus, motus cft adus entis in aiilu

,

homo inquantum homo eft ratiohomo inquantum homocft rifibilis. Et vt

,

tum,&

Sc fic accipitur fpccifica-

confiderati vt eft in potcntia ad aliud

ie-

intelligens. Aliquan-

determinatio fuiipfius mediante in-

eft

his tribus

,

in potentia tid aliud

homo

boniim, Aliquando h partc fubii Ai, vi

tali

dicittir

h*c comparatfe,(Jrratio vt comparatur ad

nm refpe6lu illiusivt comparatur ad eppofittim efi

ratienis.

poreft illud, " quodquaeiitur.Sed opoitct prim6 videre iiitcllc^lu huius quod dic\tur,c^vi6d rcbtio eft ratio. Ka qudd aliquid dicatur y4//o,poteft ad propofitum intclligi dupliciter. Vno modo, quia cft modus illius, cui comparatur, &: non rcs tali rcalitate ficuc Boccius vocac habitudincs circunftancias, non

EXiftis patcre Trix.io.

J.

&

,

Ratio du-

rcs

:

tiac

:

pliciterfu'

mtnr.

Alio

quia rion habcnt talem rca!itatem,qualem h.^bent il!se,quarum funt circunftan^ ic quanto aliquid rccedit irealitate perfe6ta,canto magisaccedit ad rationcra.

modo a'iquid, vt accipitur fub ratione formaIitcr,poteft dici ratio, vel cns raficut fi homo vt vniucrfalc, dicatur elTc ratio, pro quanco confidciatur fub

-tionis

,

vniucrfalitatacqiae eft per fc ratio.

Iftis

duobusmodis poceft concedi, quod relatio modus circa cfTenriam, &non habec

vt comparatur ad effenciam eft ratio, quia eft

ta'em encicacem fot ma'iccr, qualcm habec eifcncia fcd cft quafi circunftancia refpedu ciusiSc ctiam cum dico.vc comparaturad cfrcnci.im, hxc compar.itio ( vtdi^um cft) importar rcfpc(f\u rationis, &: (ub ca confidcratur paternitas, &(, pro tanto paccrnicas , vt comparatur adc(fentiam,eftcnsrationis, quiaacceptum fub ratione. Sed fiuc ficfiue fic,fic dicatur,qr6d paternicas vc coparacur ad cflenciaeft racio, non toHitur, quin paternitas fit rcs, quia quantum ad primum, ipfa fuo modo eft res, fcilicct rcs ad aliud licct dicatur ratio rcfpedu rei ad fc. Quantum ad f ecundum, ipfa confiderata (ub ratione, quae eft comparatio ad cffentiam, dicitur ratio, quia illud (ub qvio confidcratur non habet entitatcm exfe,ipfa tamcncftres, quiaillud fub quo confideratur non dcftruit realitatcm eius, fed ipfam pr.-efupponit comparatio cnim alicuiusadalterum prselupponic entitacem fecundum fe, Ex hoc pacec, qu6d ifta ftant fimul , qu6d ipfa relacio comparata ad cfrentiam fit tamen qu6d ipfa, vt comparatur ad effenratio , (ciliccc duplici modo praedifto, tiam, fi' res, ficut iam di£lum cft. Stat etiam qu6d ipfa comparata ad oppofitum fic rcs:quia ipfarret cft coparatio ad oppofitum,&: ipfametcft ipfa res,qua: eft talis co* paratio,& magis vfiiatc dicitur res,vt coparata ad oppofitum,& racio vt comparatur ad cllcntia^quia vt coparacur ad oppofitionc cft ajquc 8c fimilis cnciras cu oppofito, nec refpcdu eius habct racionc modi,ficut nec c coucrfo.Simihtcr i[)fa eft coparatio fui ad oppofitum:Lt ide6 cum dicitur, coparata,non cofidcratur fub aliqua rationc, :

ReUtio vt toparAtur

ad

ejfentta

poteiiejfe

reahs

,

vel

rattoms.

:

:

&

ReUtio vt fomj-arata

ad ejjentia, ad oDpo-

&

fitH,e/f res,

Jed ahter

&aUter.

quae pripri^ dicatur ratio:nonenim eft aliudpatctnicas, vt coparaturadfihationeqi,

quaro

to.

Q.usEmo t

77

& hoc cft m

paternitas vt comparata ad filiationcm,

cjuattj ,t

11 1.

rpcciaii paiemitas vt ctt

patcrnitas Stat crgo fimul qiTod patcrnitas,vt compataita ad oppofitum,fit res, n6ta-

mcco modo,quo vt comparaturad cflentiajcft res,fed vt comparataad oppofitCi cft

&

cft res n5 aciftis duobus modis:quia fimilis cntitatis diftin£kaE,c6m modum, ccpta fiuc cofiderataformalitcr fub rationc,& qu6d ipfa comparata adcirentiaTO iii quiaacccpta fub raratio, proptcr duo oppofita , quia, fcilicet niodus cflcntiJE,

tcs

&

tionc

& cadcm res

ratur ad oppofitum,& vtcomparatur ad e^rcDtiam, cftres,

mct eft comparacio

rcalis,

vt

ME N T A

X t/?A pdtere tetefi illud quod qHdnturSd-

* T7

X-»licet

quomoao

{entiam dicatur

qus non

ratio.

relatio.vt corrtparata

Et plura dicit in

alicuiuf

ratio

crit

realitate

>

eft

cum

modus ip.fa fit

tionem

fentia entitas abfoluta.

Secundo

ficut.homo

quod

fcntiam

,

licct dicatur ratio his

quia

quia

, fi

ab intelle£lu diuino coti^a-

cumomnis com*

fi

,

tunc

relationem realem, (fjx 8c

el\

talis

adlis includit

intcrcxtrema

rcalia,

& oriturcx natnra cxtre-

rcalicct diftin^la,

morum.

Si vero adlus intelledus hoftti rerroi-

hetur ad i^cm non exiftcntcm inquantiihinorl

talis

non toliit a rclatione , quin fit vera imo prxfupponit cam ; comparatio enim vnius ad aUud prsfupponit cntitatem fccundum Tefti6 dicit, quod magis vfitati dicitur resj (cv vt compartta ad oppofitum,& racio , vt compa&cc. Qliart6 dicit qu6d rer
adus

cornparatio

exiftens, vt in cognitione abftratiiiua, taiis

res

indudit relationem rationis, quia non tcrmina-

;

ad rem cxiftentem, vc exiftcns ; otnnis cnihi qua cft ihtct cxtrcma hon exiftentia, vel ctiam fi altcrum exiftat, & alterum non, iempet tur

rclatio,

eft

,

latio originis

,

vc comparata ad cllentiam dicic

rationis. , fiuc refpcftum Dubitatur de hoc , non enim vidctur quod telatio originis dicat relationem racionis , quia furit

cadcm perfeda identiutc

cit

rcali

,

(Slus

cft perfefte

tk>nem

fcilicct ef-

cfuttft. i

^.(juodUb.drtic.i.(\ul

H O

G

ip/a ejfentia erit res

idem

includit,

tali

& idfem adius

obicfto, ide6 ntillam reb-

nec rcalem, ncc tationis,& hoc Si

modo

intelledus

relacib racionis;

L

Obiicti conira dtSia. Primojfi relatio nut

aialterum , ergo

ibi. Iii

comparct a£lum beatificum , vc cognitum , ad obie£bm beatificum , vc cognitum > tunt efttet

vult qiiod cognicio bcaca in inccllet^iu diuino

S

vt patet a Doftore.

mbdo loquitur Dodor ihu

relationem rationis terminatam ad cftentiam,

patet per Do
,

quia a£lus bcatificus ihtellediuini cerminatilr ad obiedlum beatificum ,

ptrfcdiflimc exiftens, vt txiftens,

& relatio originis; crgo relatio non di-

(entia,

rdatio rationis

propofito autem

rdrationcm

Dubium.

ratioiiis

Qognitione ihtuiciua

duobus modis, ,

non negaret quin

qualiseft in aiftuiqtelledkus noftri

relatio originis, vt coniparataad ef-

vt comparata fcmper eft rcs

tamcn

Do<Slor

adobiedum} adus intelledus noftri tcrminatur ad rem cxiftentem , inquantum exiftcns , ficut in

quanto confideratur fub intentionc Specici, Et hoc modo relatio originis, vt comparatur per intellcdlum potcft dici ratio, qUia vt fic confideratur fub ente rationis, quia dicit ejfe comparatum. Secundo principah'ter dicitur fpecies pro

dicit,

quod

aftum infellc^s fit rcfpedVus ratioiiis, vt pitet i Dodlore in pluribus Idcis. Scd negat ibi rdationcm tam reaicm,quam rationis,

dicitur rrfri», ;

lic

paratio per

,

vt accipitur fub ratione formaliter

,

retur ad ol)icdumbeatificum,

tall

,

obiedum beatificilTn; ergo

a£lus beatificus intelledns diuini diccret rela-

& non eft res tantum habitudo & d^ cius

rationis fn-

inpropofito.

Rcipondeo

comparatur , Scc. Et hoc mbdorelatio , vt comparata ad effentiam poteft dici

quia

,

aftu^ bcatinci ad

Mliquid

,

origitlis

S.

cludat, proptcr perfeftam identitatcm realem

Primo, quia eft m»du4

potejt dtci ratio dupUctter.

%,iy

nullam relationera, ncc rcalem, nec

ad cf-

ifta litrfra,

Primo

indigent expofitionc.

quiaipft-

:

probacum cft.

£0 M M-

modo, 8cvtcompa-

quaccft ipfa comparatio adeflentiamtafnenvtroquc

,

V

I

M.

comparata aaejjentiam eji

adalterum

':

ficut pquitHt

,

rei\ ergo rei

ho>no ^tratio^

nale intelligit , ergo rationale inteUigit. Secundoiquiajequiturin relatiom creata^ 'Vt comparatur adjuum fundamentum^ dari proce^um. Tertio,propria realiidi rC"

Utionu in diuinu ejijubftantialu t ergo O* adje. Adprimum patet per fitpradiSiay num./\..

de Jenjujpecificatiuo

^ reduplicatiuo

s

O*

ajfertur prteclaradoSirina. Af-

fignat rationemiquareficut in creatujufieptiuum denominatur afi>rma, njt citm diciiur

wt

i

corpus

ejfentia

trtaturit

cft

animatum ,

non

j

quapJufceptiuum in diuims a qtiafiforma, ad oppofitamformaHti quod irt

eji indifferem

currit.

Scoti Oper. tom.

iiM

nonfic

i generatione a^iua quia

XIL

De

SotHdt,

QuodlibcL

78 Artic.

yx E Tertio

articulo p arguitur contra pracdifta.

Prim6

comparata rcs ad fe ^"^'^JZ^ ^ qualitercunque videtur iocludere contradidionem ergo vt comparata ad eflcnJl^l tiamcftresadalterum fedvtcomparatur adeiTentiam cft idcm quod cirentia:crffty^ go celatio vt idem cft eflcntia:, vel vt eft cflentia, eft res ad alterum, & tunc vltra crgo eircntia eft rcs ad alterum. Ifta confequentia probatuf per fimilc quia fi hoj.

I

Vad effentiam efl: res

:

aut eigo ad

fe,

fic.

aut ad alterums

Si relatio

qu6d

rclatio

ii.

fit

'

,

j

:

,

:

mo

fecundum quod

etiam , quia praedicatum uenit

&

ergo rationale intclligit : rationc quod conucnit alicui per rationcm alicuius, prius con-

rationalc ,

intelligic

,

:

rci.

Item

fi

,

vtcomparata ad quodcunquc, fit rcs propria realitatc:ergo fimlcomparatur ad fundimcntum cft res propria realitatc realitatc fundamcnti crgo cft ibi accidcns propria accidentalitate;

rclatio

liter rclatio in creatura, vt

&

non pracc i^e quia non cft ibi in creatura

:

fubftantia & tunc fequitur, qii6d aiia eft accidentalitas relationis & accidentalitasabroluti, in quo fundatur, & fic vidctur fcqui proccf,

fus in iijfinitum, quia

non

&

,

:

illa

t

accidentalitas rclarionis habet propriam realit.itcm, 8c

nifiacctdcnt.ilemj crgo habet pi,oj>riam .iccidcntalitatcm

,

&c

de

illa fimilitpr,

infinitum.

fic in

habct propriam realitatem vt coparaturad cflentiam? non accidcntahs quia- nullum accidcntale cft in Dco y. de Trtn. caf.^. ergo h.ibet propriam fubftantiahtatcm. Et tunc Patcr pjternitate habebit tjfe per/^, quod eft inconucniens , quia tunc crunt in diuiConfimilitcr, in diuinis

crgo

illa eft

niscriapcr

fi

,

fubftantiaUs vel accidentalis

lef//t',

quiatrcsrclationes

lccundiun Bcatum Anguftinum ej}

,

qiio

l'dtcr esi

:

&

qtio

:cumramen non de Trimtate

7.

jiIms

:

:

fit

6,

habet eflc

Jir»iliter

,

caf>.

ibinifi

vnicumperfe

dicentcm, quod

,

licet

oon

fit

ejfiy

fuhfiaHtia

quo Pater

ejl

Vater.

Refpondco, ad primum patct

fccundo articulo de diflinftionc iftius propofiquiavcra cft, prout !y, vt^vc\inc]uantum^ dcnotat determinationcm , vel fpecificationem, fiue determinatam acccptioncm paternitatis fub ifta rationc, quae eft comparatio ad eflentiam. Non cft autem vcra prout dcnorat caufalitatcm inhxrcntia: praedicati ad fubieftum. In primo ergo intellcftu quando quaeritui quae res fit dici potcft , qu6d cft rcs ad alterum, quia comparatio ad cflentiam non facit,qu6d paternitatirepugnatfua propriareaTatermncc tamen eft fic intelligendum, qu6d patemitas jjj^j^ qyj^ g(^ rcalitas ad a'tcrum las vt cocomparataad -f- diuinitatem, fit rcs ad alterum itaqu6dalterum fit diuinit.is,vt fic Patcrnitas. cft rcsad diuinitatem, fcd cft fenfus: Patcrnitas comparata ad ^^^^^"5 effint^am cflTentiam , eft res rationis & in e res ad altcrum, fcihcct ad Fihutn, quia qui comr/? res ad Mltfrum par.u patcrnitatem ad diuinitatcm, excludendo Filium, vcl non indudendo Fiin

tionis, rclatiOy vt cornparatur ad ejftntiam, ef res

,

,

,

'*•

:

:

,

:

:

,

'

txponitHr,

lium,

f

non cornparav paternitatem

,

habeat duo contradiftoria in intelledu fuo, Et lic^t paternitas non fed ad Fiiium, vt ad corrclatiuum, tamen pa-

nifi

cum paternitas,rccund^m iUud quod eft,fit pcr fe ad Filium fit

comparata ad diuinitatem

fcipfa

,

ternitatem iplam, includendo f//?adFi!ium, poteft inteileftus compararead diuinitatcm quia intclledus potcft aliquid comparare per adum iuum ad ilhid, :

cft eius per le corrclatiuum cx natura rci. Sccundum hunc intclIcftum , potcft dici quod patcrnitas vt comparata ad eircntiam , cft res ad altcrum. Et cum infertur; ergo vt eft eflcntia, vcl vt idcmeflcntia:, cft rcs ad aItcrum,con-

quod non

,

,

ccdatur in fimih intellccflu. Et vltra, cum dicis 1 ergo eflentia eft res ad altcrum. Rcfpondeo,hoc poteft inteliigi duphcitcr,pcridentitaccm,velformaHtcr.Primo MUaLfenniodo pofletconccdi, &: eft fenfus difti, quod diuinitas eft res, quac cft ad alterum Ch eji rts adalterS. quia cft patemitas: nonautcmcft concedendumformaliter, quoddiuinitasfccun_. -.

.

PrtdtcatH

dumfuamformamfitadaltcrum. Sedquiainanccccdcncefuitprxdicatio forma-

fionecejja- j-^

jjccndo Patcmitas, vt comparatur ad circniiam,eft

ratur fimilis pracdicatio in confequcntc

rcs

qu6d diuinicas

ad alcerum, ideo

ii

infc-

ad altcrum, tiomeomo- ncgandaeit conlequcntia , quianon oporictquodpra:dicatum co irjodo conueniat do <juo de- detcrminationi quo conucnit ahcui intellcdo fub tali dctcrminatione, quando illa terminato. dctcrminatio non notaturcflcratio inhaerentiae pra^dicati ad fubicftum, ficuchic. Etpcc hocpatct ad probationcscoufequeniiae Homofccunduqu6drationalis,8cc, j'!.-..,—

,

cft forooalitcr

,

Ifta

*^'

Qu^flio III. Ifta

confequentia tenecprout,

ly

79

fecundum quhd^ notatcauralitateminhjcrcntia:pri-

autem non accipitur in propofito hoc, quod dicitur, vt cemfimiliter ad probationcm fequentcm efto quod prardicatum veriiis infic iUi, quod eft ratio inhierentiac alij , hoc non hAbetur nifi Tccuudum quod , \y fecundum ^uod^ tenctur propric, rcduplicatiuc. Hic autcra non fic accipitur ( vc di^um eft ) in illa diftindionc Logica in fecundo acad {ubiedum;

fic

faratur ad ejftnttam\

&

dicati

:

ticulo.

Sed fi obiiciatur 'quia illbd, quod cft in aliqqo formalitcr, poteft illud denominare crgo fi rclatio , vt comparata ad eficntiam , fit in cfrentia , cffcntia poteft denorainari a rclationc ^ &: per conlcqucns elfentia formaliter refertur ad ,

aliud.

Rcfpondeo aliqua,denominatiua

, vcl concreta, praedicantut dc aliquibus, primo pcr fc aliqua de aliquo per fe, fecundo modo, fiue per accidensj de compofito quidem ex fulceptiuo forma ptxdicacur denominatiuum fiuc concrecura ^ formac per fc primo modo, (pccialiter {\ fubicdum eft pcr fc vnum, quantura ad co- dicUur

1 4.

modo

:

&

per

ceptum,ficut horao dicitur rationalis, fiuc animatus per fe primo, fcd corpus,qu6d feprimoje cftalterapars compofiti, dicicurdcnominatiu^animatum, propri^tamcn,fiucpcr compojito

fccundo

modo

:quiailludnon cfttotumincludcnsformam,

"^ ^^fi^f"

Vbicunque crgoeftaliquaforma, oportctda-

'"'"y^P^-

repracdicationem formalcm de toto, quae eft pcr fe primo raodo. Etiara in creaturis,oportct date coramuniter prjcdicationem , qua: fit proptic denominatlua forma:

^g ffcMnd»

fe

fiuc per accidcns

,

fcd lufceptiuumrecipiensformara.

lulceptiuo. Indiuinis prima praedicatio

non negatur:nam Patergenerar,

fiuc

rans gcnerat, Patcrcftquaficompofitura includens, quafi eflcntialiter,

gene-

^e fHfceptiuo.

formam

illam,qua: de ipfo pracdicatur, fcd denominatiuara prxdicitionera, quafi forracc, de quafi fufccptiuo non oportet darc ibi. Hoc declaratur auftoritatc , ratione, Ratione fic, quod intcUigitur ibi quafi Benotnlfufccptiuura forma:, eft illimitatura ad oppofiras forraas vel relationes } caracn natum per non diftinguicurab cis. Quod autem dcnominatur a forma aliqua , denotatur pcr forma de* hoc efle diftindum ab oppofito.- quucrgo hic non cft fufceptiuum propriumfor- "otaturdt'

&

&

commune fibi, & oppofito, & forma talis denominare non pofl[et nifi proprium fufccpciuum quia nonnifi diftindum ab oppofito, ideo nuUa eft praedicatio denominationis relationurn de fufceptiuo. mjE, fed

/""1«"**' "'""** *'

:

Hoc confirmatur f per Damafccnum //^.i.c.ip.5. vbivulc quod relationcs ,

deter-

Notantur ergd illud dcterminare, de quo pracdiquia nocancur illud comparare ad oppoficum, tc diftinguerc ab

minant hypoftafcs non naturam. cantur in concreto

,

oppofito.

Adformam

ergo rationis,quando accipitur, rclatio.eftin eflcntia, crgo cflcntia ReUfio

poteft dcnominari a relatione,

non

fcquitur. Et ratio diftacft,

& cumdiciturrom-

forma poteft dcnominarc illud, inquoeft, cxtendendo denominacioncm ad dcnominatiuam efl*encialem in concrcto, ficut homo cft animatus, ad denominationem propric diftam, ficut homo cft rifibilis,vcl lignum cft albutrtj vel homo intclligit concedi poteft , qu6d omnis forma aliquo iftorum raodorum denominat illud , in quo cft quia ad rainus ds corapofito pracdicatur in concreto, licet illud fit, excendcndo dcnominationem fcd fitu accipias, dc illoj in quo cft,vt in fulccptiuo, pra:dicatumprxdicatur propric dcnomuiatiu^ ncgandum cft nifi illud fufccptiuum fit limitatum, vel nifi pracdicatioilla denominatiua importct fubiciflum cfTe prqprium, & diftindum ab oppofitp.

''»'«««

dtnonnna-

j

,

:

,

S b

Suomod»

rt-

uti» noH

fit

*"'

»on

nis

pra:d cationcra

&

ij.

efi

in effentta^

"TX ^

C H

tertio articulo prh/cipali,

O

inqiioiYtd-

L

V

I

t

M.

inquanturarionalisintelligrti crgo rariortalc fn<

crgocrit fimilitcr harc confequcnria bo-

X.^ucnrnt' tJubia contra prjcdifta in primo, 5c fecundo articulo. Et primi arguit, probandQ

telligir;

quod rclatio originis,vt comparara ad efltnriam non fit res Et ratio prima ftat in hoc, fi eft res, erir res ad alterum patet, qdia non cft abfoluta,

alrerum j ergoeflentia erit res ad alterum. Patct ctiam hxc confequcntia per rarionem,quia prae.* dicatum, quod conuenit alicui per rationcm ali*

vt fuptapatuit

;

cnius, conuenit prius ci, ficut intclligcrc coniic-

cftidem quod

eflentia

,

,

comparata ad iircnttam ergo cftentia erit rcs ad alrcrum, quod tfft fdlfum. Quod auiem fequarnr iioc, patct in fimiH , quia bcnc fcquirur, nomo fed vt

,

na, relatio vt comparata ad cfTcnriara eft rcs ad

nit

homini pcr rationalc

rationaU ratio

:

modo cum

j

crgo prius conucnit

terminus rcduplicatus

fir

qu6d prxdicatura conueniai fubiedo , fcquitur Q 4

'"'^

'^*

Quodlibet.

8o

feqnitai qiiocl talc prcedicatum priiis conucniat tertccmino reduplicaio. Sic in propofito, quia

minus reduplicatus cft cllentia, cum dicitur , ref ft rcs latio originis , vt cbmparata ad eflcntiam ad altcrum. ,

^

Et CHTn vltra quaritur^ aut

q

cft rcs

ad

fe,

aut

inquantum

,non accipitur, qua racionalis.

raridnalis eft rifibilis

Dico, quod vt comparata ad cucntiameft rcs quod vt compara, fic imclligcndo, quia vt compata ad etrcntiam eft res rationis , fn fc, eft rcs vcr6 vcalis ad altcrum, accirata, piendo ly alterum pro Filio,& non pro elTentia^

Similiter hic, paccrnitas, vt comparata*ad cflcn-

quia non rcfcrtur ad eflentiam, fed ad Filium, quia qui comparat patcrnitatem ad eflcntiam excludcndo Filium,non comparat paternitatcm,

Dicit ergo Doftor qu6d quando determinatio non eft ratio inharetiaj prxdicari ad fubictlum, non fcquitur quod prsdicatum codem niodo

oifi

habeat duo contradiftoria iu intellcdu fuo, paccrnitas (ecundum illud quod «ft , fit pcr

cum

Filium ; cft enim manifcfta contradi
&

&

ternitas eft res ad alterum

vcl

idcm cirentix

,

ergo vt

eft clfcntia,

cricrcs ad alterum.concedicur;

fcd poftca negatur quod elfcntia fit ad alterum. Ec cum probacur pcr fimilc dc racionaii» Dico, qu6d ibi w^uantHm ftat rcduplicatiue,

notatur cnim

tum

ibi,

quod

rationalc

ftat fpecificatiuc,

&c ideo

eflcMtia eft ad altcrum

,

ficuc

caufa inhi-

fit

Hic autcm ran-

przdicati ad fubicftmn.

rcntia:

non

fcquitur.ergo

ncc hic,

homo iu-

album

tiam non accipitur abfolurc, fed fub illa rationc qOa comparatur ad cflcntiam,& ide6 paternitas eft dctcrminabile , comparata ad eflentiam eft

&

dererminatio.

conueniat

ipfi

detcrminatiohi,ficut couenic fub-

iedo dctcrminabili , v't fi formaliter conucnit vni , qu6d conucniat formalitcr alteri, & patet \\K.,homo inquantitm rifihilistft rationalis

nale conuenit homini in primo

per (e

,

modo

ratio-

:

dicendi

& rifibile in nuUo modo dicendi pcr fe & ratio cft quia rifibilc non eft tmo

conucnit,

,

inhsrcntiae prxdicati aa fubicdlum, vt patct.Sic

propouto cum dicitur, patcrnitas, vt comparataad eflcntiam , cft res ad alterum< Si ver6

eft in

determinatio

cau(a inhzrcniii

elTec

modo quo ellct

eodem modo

fubici^um,

ucnirc pofsct

ipfi

detcrminabili

;

forte

eo

ipfura praedicatu

con-

determinationi, ficut conuenit

vt hic,

,

lis eft rifibilts

,

caufa inhzrcnriz prxdicaci ad

homo inquantum rationa-

ita rifibile

conuenit racionali in

eft ra-

fccundo

modo

quia ly tnqHantMm ftac tantum fpccificatiuc.Ex hoc ctiam patet ad aliam probationcm , pcr rationcm , fcilicct quod con-

racio crt

,

ucnit alicui per rationem alicuius , prius conuenit illi. Hoc conccditur.fcd poftca ncgaturqu6d conucniar paternitati cfle rcm ad altcrum per ra-

r Std fi dicatur. Hic Doftor obiicit contra hoc quod prius dixit , fcilicct quod rclatio , vt

quantum tionalc

:

tionem

albus cft rarionalis,ergo

non

fcquirur

dcitatis

,

,

fiuc pcr

comparationcm ad

cf-

propria, fentiam, vt fupra pacuit, im6 ex racione formali conuenit fibi cfle ad altcrum,licct originatiuc,&fundamcntalitcr conucniat eflcrem

&

ad altcrum ab cflcntia diuina , vt fuprk patuit. Dcdarat ctiam Doftor quomodo paternilas , vt

idcm quod cflentia, vcl ht ipfa eflcntia & dicit qu6d cft ipfa cifentia realiter , fcd non formaliter, id cft, quod cffcntia,& rclatio orieinis funt vna rcs realitcr,fcd non funt vna rcs formalitcr , im6 in eadem re comparata ad eflentiam

, fit

:

fimplicitcr poflunt clfc plures formalitates, vt

Et

fic

eft rcs

ad

Doaor o(kcndk inprimo,d.i.<jU(tJi.penult. quod

poceft concedi

altcrum , quia res ad fit

aherum

rcs ad

cflcntia realiter

realiter eft ipfa pacernitas.qua; cft :

neg.atur

tamcn quod formaliter

altcrum,im6 formaliter,

& quiditaciuc

per

quia

B

conueniat

C}

fe, ficut

A

fcquicur

conuenit homini,'&

ratio formalis

tik.

quod eciam im6

quod

C

forcius

couucniecipfi B. £t fic, patetifta litera.

comparata ad efleniiam, eft in dctur ftatim (cqui

denominare,

dum

cflcntia, quia vi-

& per

conlequcns eflcntia fccun-

illam potcrit formalircr rcferri

quod

cft

incohueniens

,

.-id

aliud,

vt patct »«^r» rel="nofollow">w« dift,

u

3. qHafi.

Rcfpondct pratmittcndo >qu6daliquapracdi- - ^ '' cantur denominatiuc in primo modo dicendi per fe aliqua ver6 in (ecundo modo.Excmplum pri^^tmplMm. mi,homo cft rationalis, fiue animatus.Exeplum (ecundi corpus cft animatum.Prima diciturdenominatiua cflentialis , denominatiua quidcm, quia pracdicatur in concreto, quafi pcr modii inhzrcnris ; eflentialis ver6 , quia anima eft de — -Anima i»« cflentia hominis.Secunda dicitur denominatiua j formtu (tT' quia anima informat , inhaeret corpori , fiue fut. /•

;

:

&

..•»&

lu(ccptiuo

,

& dicitur in fccundo modo, non

vt

primum modum, quia vt fic dc (ubic
diftinguitur contra

prxdicatur pafllo

non cft rcs ad fc, fcd ad alccrum. Expono tamen hanc literam fic Sed quia

id cft , prout accipitur pro praedicacione pcr accidens,n6 qu6d ibi prxdicecuraccidens,fed qui^

&

:

antecedentefuit pradicatioformalis dicendo

,

in

pa-

vt comparatur ad efentiam , ejl res ad patet quomodo fit prxdicatio foralterum, ( ternitM

,

&

malis,quiapaternita$,fi:cundum fuam formalem ideo fiinferatur rationcm cft res ad altcrum,)

&

fimilts pridicatio in confequente

uinttM uinitas

efi formaliter ad

,

fcilicct ergo di-

alterHrn,(id cft,qu6d di-

(ccundum fuam fotmalcm rationcm

fit

*"••

quod poterit eam formalitcr

ad fe , fiuc abfoluca, Sic fimiliter poteft non fit concedi qudd paternitas fit rcsad fc , ad fc. Eft cnim realiccr rcs ad fc, quia realitcr cft circnciadiuina, quac cft res ad fe, formaliccr ver6

eft rcs

^y^

, qui terminus reduplicatus poteft dici dcTcrminatto refpcAu fubicdi.vt cu dico,horao

/70W0 ab(blutc,fcd fub illa ratione

&

"'

duplicato

adaherura.

adaltetum

.,

ad alterum ) neganda efi confe^uentia , &c. Aducrte ,qa6d nonaccipit hic determinationem, pro diftione rcduplicatiua , fed pro tctmino rc-

res

&

fccundo modo,neccflari6, vniuerialircr conuCnit,vt ftitttprimo Pofieriorum, (ed dicicur iniccundo modoprout diftinguitur cotta perfe, nit in

anima informat fu(cepciuum quafi pcr accidcns. Fortc etiam poflec dicipcr(c(ccundo modoex

hoc qu6d forma fubftantialis ,

eft

pcr fe adkus,&

fubie<5lum pcr (c potcncia fubiecftiua

Metaph.Sc

fic

accidcntalis cft illius

,

vt patcc 8.

vnum.Forma ver6 per accidens a6^us ,8c fubicAum

cx his

fit*per fe

per accidcnt potentia

,

vt patet per Philo-

fophum ,vki fuprs. Sed ptima

cxpofitio videtur

magis

Qu^mo nugis ad propofitufn , qUod (cilicctdicatiirpcr (c (ecundo modo, hoc eft iiullo modo cfTcntialis, fed denoininatiua peraccidcns. Et idco dicit Doikot per fe primo modo,jiHe per accideris, ,

Deindc addic quod i« creaturii vbi efi tliejua forma , ihi oportet dare pTddicationemformalem prtdicatithde toto , <jUi pt per fe primo modo, nem , ^«<e fit propne denominatiua forma de fufceptiuo. Hoc tamen dcbet intelligi quando fufforma nata funt faccrc vuum pcr ccptiuum , fc. Et idco dicit quod hoc verum cft fpccialiccr fi fubie(!ium,id eft, totum, fit per (e vnum quantum ad conceptum. Applicando in diuinis Do£tot concedit piimam dcnominaciuam , vc hic,

19.

&

&

"Pater generat , hacc videtur primo modo , eo quod generare conftituat Pacrem , pacernicas enim & generatio adiua in re idem important vt declaraui inprimo difi. i.cir 1%. Quia ergo ,

patcrnitas

,

fiue gcncratio adtiua per (e pcrtinct

ad racioncm Patris , idco generat,&c fimilicer nerat

,

ifta

gcnerans cnim

,

:

ifta conceditur Pater Generans in dtuinis ge:

& Pacer in diuinis idem

in re imporcant. Et quod dicit hic, efi

compofitus

,

hoc debet fanc

qu6d Pater Ncgat

intelligi.

cinm Do(flor in primo difh y (judfl. 1. omnem compofitionem,vcl quafi compofitionem. Acci,

.

picur ergo ^«
dam totum

elt,

quafi

quod-

& paccrni-

conftitucum ex cllcntia,

tate.

^

eim

re-

nicabilis

mo-

do cft in primo mododiccndi pcr (c, quia quan» do prxdicatio denominaciua cft in primo modo (emper forma pcrtinet ad quiditatiuam totius modo paternitas fiue gcneratio adiua in diui,

nis nullo

modo

pcrtinei ad quiditaccm,

ratio iubfiftcndi,

&omnis

cum

fit

quiditas efttoinmu-

C H O

S

8i

vt patct l

,

Dodore

in primo, dift.i.

^

Dico breuicer, qu6d pofito quodnullo rao-

16.

do

dicat quidicatem, quia t.imcn pcr /e pcrtinet

ad

effe

formale Patris

fe in ejfe perfonali

,

,

conftitucndo ipfum per

poteft cx

hoc

dici ptacdica-

primomodo. An modo dicatquiditatem, videqux expofui fuper primo , <<
&

1(5.

Sed (ecunda przdicatio , (ciiicet fufceptiuo , vidctur elTe ncganda in cftenria diuina, ctfi

fit

rcIationJs

30,

dc

diuinis, quia

fundamcntum harum

lationum, non tamen habet tationcm

rc-

fufireptiui,

& hoc probat ratione & au(floticacc. Ratio ftat .

in

hoc , quia fufccptiuum formaj tutum deno-

minari ab

illa,

oppofitara, id

non eft illuminatum ad formam quod fimul non poflit cflc fub

cft,

formis oppoficis

mx,denocatur

vel quodcft fufceptiuum for-

,

eftc

diftinftum a forma oppofitat

quod fucccfliue non poflit eftc fub vtraque, ita quod quando eft fiib vna, non fimul fit» id cft,

vel poffit cflc lub alia. Scd quando eft fub vtraquc oppoitta non dcnominanir ab aliqua illarum. Si enim fiibie(5lum fimul eftct fub albcdine, fub nigrcdinc , vt albedo, & nigrcdo opponuntur, non dcnominaretur ab illis, vt patet. Modd

&

in propofico. Eflentia diuina eft fimplicitcr illi-

omnium

micaca refpc(Su fario fimul ibi

fic

Si dicatur,quod ifta, Pater generat,n\i\\o DijfUnlt»

III.

cft

firapliciccr

eflencia diuina

relationura

fub onmibus

eft

,

,

& necef-

cura quicquid

heccftc, fcquitur

quod

nullo mod(5 habcbit rationem

fu(v.eptiui rcfpe(5lu

relationum originis.

f Hoc idcm probat audtoritacc Daitiafccni cap.f. qui vult qiiod relationes determi-

lih.i.

nant

non naturam , id cft , quod rcladenominant perfbnas , non naturam

hjipefiafes,

tioncs

illa:

diuinam.

L

V

I

M.

Osiendiljiih relatio creata habeat propriam accideniaUtatem^ideJl^inhxrenttaniynon idei dari proajpim, quia non diHifiguitttr inhxrentia relationis realiter ah ipfa^fcdrelatiofeipji inhitret,

quta repugnat

eam fine inhtrentia exiUcre ,fecus eFl de

accidente ahfoluto

de aud

^

Doclor ^.«/.ii.^.i. con.fecunda f^ tertia. Et q.t.ad ^. De diptnifione cjr identitate retationum a (nndamentts /ateagit Doff.i.d.i. ^.4. (^ j.vhi (^ 3. /8. § deargumi taiium^ tcnet reLitiofjem ,fi>te (jua fandamentum effe neejuit ( cuiufmodi efi dependentta adprimam laie

caufum

)

non

dtfiingttt

oftcndit niim. 16.

afundamento

De tjuo latitts

,

alias vere diftingui. Nort dari froceffum relatiorihus

agit x d.i .^4.

tdentit atem .,diffiiilem reddii opinionem

,

num.i^.

^od aif infefarabiUtatem inferre

qna DoUori trihuitur

partihus vrntis^ dequo 3. d.x. q.%. vide neftYum Scholium

j

nemfi totum

diftingni 4

ihi.

Ai Khj. «I.

AD

fecundum

,

lic^t efTec

pcrtranfeo, concedo

magna

difficukas de pcr fcj

tamen quod

rclatio

,

tamen in propofjto eam

guae eft accidcns in cteaturis pro,

priam habet accidentalitatem quia illa eft per fc rcs,& non cft il!a rcs,in qua fundatur nec eft res pcr fe ens, ficut lubftantia, ita oportct darc , qudd ipfamet per fe fit rcs habens propriam accidentalitacem quac non fltaccidentalitas entisadfe, fed accidentalitas entis ad altcrum. Sicutenimnoncfteadementitas adfc, &ad :

:

"^^'^gi ^^,

primi

inhtretti.

/nhtrenti^ ^fiattoms

,

altcrum, ficnec eadem accidentalitas accidcntis cntisadfe, alterum. Et cum argnitur , quod cft proccffus in infinitum

Rcfpondco ftandum ,

eft in ipfa relatione,

& accidcntis cntisad .

,

p^*

*cm ^tin-

htrhu ah-

ncc vltcrius proccdituf Vcrbi gtatia,

foiutt.^. d,

ahquam

accidentalitatem

n

ficut tclatio cft

genus diftinftutn

^'^«''» cf-

in albedine fundatur fimilitudo, ifta fimilirudo habet

propriam ab .iccidcntalitate albedinis diftindam a genere qualitatis.

""If

Sed quxra.«> de accidetalitate fimilitudinis,fi ipfa cft alia a fimilitudine? dico quod non , quia fimilitudo eft fua accidcntalitas ad fundamcntum , & fcipfa accidit fundamento,

q.i.

fdetZt ^^^^ ^j^'^ ^«.

^

Quodlibet.

Bi

fundamento ficut feipfa cft ad oppofitum. VniuGrfaliter enim quod coniienit alicui fic, quod omuimoda contradiftio fit illud efle fine hoc,hoc eft idem rcaliter illi: ^ ^^^ oppofitum , vbi non cft omnimoda contradiftio, non oportet efie omnino ^^^^^^ autcm contradidio eft fimilitudinem efle, & non efle ad fundamcntum & etiamnon eiic ad termmumrideo accidentalitaslua ad fundamentum cft idemfibi, ,

^4re

^

no

:

amr

fro-

,

Utionib de

^uo i.d.i. ficutipfamcteft fimilitudo,

velhabitudoadoppofitum.

St.ituscftergo,quiaaccidcncalitasfimilitudinisnon eft alia res a fimiHtudinc,fcd

j.4.».i4.

i^«

fimiiitudo eft quaedamres aliaabaibedine, quiahabitudo&etiamaccidentalitas

quqdam res alia ab albedine.quia albedo eft qusedam res abfoabfolutum potcft efle finc contradi(3:ione,finc fubicdo.Et idc6 no cft idf m hibitudinifuaj ad fubieaiim, nec feipfa accidit illi falfaeft ergo illa :qua ratione fimilitudo accidcntalisalbediuishabet aUamaccidentalitatemabalbedinc, albedinis poteft poni

luta,&; accidens

:

pari ratione accixlencalicas fimihtudinis habebit aliam accidentalitate a fimihtudine.

Fal (a eft etiamilla,qua rationc accidcncalicas fimiHtudinis eft cadcm fibi,pari ratione

accidentahtas albedinis cft

do

cadem

fibi:

quia albedo eft ensabiolutum,

6i.

fimihtu-

relado.

Etcx h oc non cft concradidio,albedinem eflc fine comparationc ad fuperficiem, eftautem contradidio fim licudinem tfle fine comparatione ad fundamcntum, HeUtio ad -jg^ -u^ comparatio noneft eadem alb< dini, ifta amc eft eadem fimilitudini Nihil

&

^uo cu^ue COParetUT

j

feipfacom. paratur ejuomodo

\itJJ

^^^^^ aliudeft fimihtudinemeffc, quamhabitudinemhuiusadhoc. Neccameii r r n quod rclatio ad quodcunquc comparetur leipfacomparatur quia poteft comparari rciatione rationis,quac non eft ipfa,fed etiam forie poteft comparari refe. Sicut proportionabilitas latione quae non eft ipfamct, fed quac eft realitcr alia ftindatur in propofitionc fcd hoc dico quod relatio feipia, & non alia comparatione comparacur fi tamcn comparetur ad quodcunque fine quo eft contradiftio dico

,

,

:

.\

,

tnte.lligen-

:

ditm.

,

,

ipfi.\m eirc.

H O

C

S

L

I

V

M.

Soluendo tertittm argum. pofitum mm. n. (juod intendit frobare relationem dittinam

ejfe

fubliantiam, ponitplura^ (^pulchra di6la. Primum, effentia dittina habet alicjualiter rattonemprimx (^ fecund^ fuhliantia; huius^^uia eji communa^ non tatnen diutfihtUs vt in creatis) iiliitSjijuiaJingulariSyUcet

i.au.i.

^6-

Do^ornegat

non contrahatur adfingularitatem, 'vt in creatis, de quo z .difi. esi communis realiter , ijuod repugnat natur* creatte. Htc

Secundum, effentia

vniuerfale aparte rei

,

(jr

q.prdced. nu.6.

Et

iat} t.dtfi.^.q.i. (jr6.(jr alibij

vbi idnotaui in Scholio. Tertium^ Relatio in Diutnis nonhabet rationem prima^ necfecund^ fubHantta^ quiafecundum communiorem opinionem , omne abfolutum in Diuinis efl communicabile^df retatio tanturn addit incommunicahilitatem\ qutt nonpotefi couftituere

:

hk Do-

Hor inclinat , vtperfona per relationes conftituantury de qtto late i.d.t6.anu.t. ^uartunt^ tjuod contrahit fubftantiam ad incommumcabilitatem in creatis^eft aliquando primafubftantiayfectts in Diuinisyvbi omnis fubftantia eft communicabilis fecundum communem. ^uintum y nonomnequod inDeoefty diciturfecundumfubftantiamy vel accidens , fecundum K^uguftinum-. Sextum , nonpoffe inh^rere non eftratiofubftanti
Septimtimy lmperfe6lio, vt inharere

quam vnam quia

eft

rationem

fed per plures

,

perfeHio fimpliciter

,

&

relationi

,

poteft repugnare pluribuSi

^ in

,

,

quia

propofito licet

inh
non fit perfe^io

non per

ali~

repugnat effenti* ,

,

repugnat im"

ei

perfe£lio,

EJfentiadi utrta habet

rationem

prtmd

&

/ecudxjub-

^

i

r a fubftantialitatc rclationis in Diuinis i

:

Dico, quod

JPvlicec Philofophus diftinguat in Pracdicamcntis fubftantiam primam a fecunda : tamcn ad propofitum , eflentia habec rationem vtriufquc fubftantiac , quancum ad allquid,fubftantiae

quidem fccundas,quoadhoc,qu6d

.

munis

ipfacft

comunis:Non tamco

vuiucrfalis:hoc cft diuifibilis,vcl plurificabihs.Eft cnim co,. r -^' r \^ t>. " r i-. r rir-'comunicatc rcaii lecundu Damal.c.^.ibi ejt comunttdifubftatneynojolu ratiomSy

hoc,qu6d ipia quoad /*"-!!!L: n Incomum* ^ ^. cabilitoino

\

T7 T cumargultur» vlccrius dc

fit

Habet autem ratione fubftantiac primac, quantum ad hoc, siuefingularc,quia clTentiade fc eft hacc: non dico , quoad hoc,

poteji ejfe

ficut cft in natura crcata

derattone

qnod

fubUanttJL

qi,ocl eft ciTe

eft ciTc ha:c.

incommunicabilc,quia hoc eflct imperfedionis.

Non rcftac autem alia

*"f:^°^^' ratio fubftantiacqualitcrcunque acceptse in Diuinis quacrcnda vltra ratione cflenci^ «,««*,«

nifi racio

incommunicabilitacis Ifta aucem in diuinis :

non

poteft cflc pcr fe ratio*

lubuantix,

'7*

Qu^ftio III.

83

quantum adcommunem opinionem fecundum quam loquimurcom-' municer in iftis quacftionibus. Quoniam non mouetur dc hocquacftio ad hoc, quia quicquid eft ibi, non tantum fubftanti>i, icd ctiam ad fe, communicabile cft. Patec cigo qu6d rclatio in Diuinis, nullam habct rationem fubftantialitatis, quia tantum-

fu bftantijc

,

,

modo habet rationcm incommunicabilitavis, qua: ncc eft ratio fubftantia: fccundac, nec prima: , quantiam ad iUgd quod pertinec ad pcrfcdionem fubftantia:, qi 6d cft cflc hoc illud enim conucnit cfTentiaj dc Ce. Si arguitur contrahocr^^quicquid pcrtinet ad fubftantiam primam, habctpcr ^ fe rationem aliquam fubftantialicatis huiufmodi cft incommunicabi!itas, qua: non qH^ittior rt cft ibi nili pcr relationcm, ergo, &c. Refpondco intclligendo minorem de incom- Utione tjft municabilitatcpcrtinentead fubftantiamprimam, quae cft incommunicabilitas fin- fubjlnntta, gularitatis, ipfa vcra eft in crcaturis, non fic in Dco. Et ratio eft, quia vltimum contrahens naturam fiuc ad fingularitatem, fiue ad incommunicabilitatem in creaturis, cft ciufdcm gencriscumnaturacontrafta, & pcr confequens ipfum fccundijmrationcm fuamformalem,pertinetadgenusSubftantiac,inDeononcft fic, vcdidlum cft prius quia vt didum cft prius ad incommunicabilitatcm contrahcrc non poteft ahquid pertincns ad genus Snbftantia:, vcl quafi genus Subftantiae in Diuinis quia quodlibet rale eft communicabile. Sed adhuc arguitur: ' illud per quod in Diuinis fit contradi£tio,vcl determinatio, qualitcrcunque dida, ad incommunicabilitatera, velad incommunicabilc, lccundum rationem fuam formalcra, eft fubftantia, vclaccidcnsi quia intcr haicnon cadit mcdium non auccm accidens, patct crgo fubftaniia crgo habec propriam :

j8.

:

,

:

'

-

:

;

:

fubftancialitatcm.

Rcfpondco j hic refpondet Auguftin

Deo eft fecundum fubftantiara dicitur

y

.

de Trin. cap 6.

quod non omne, quod

in

vel {ecundum accidens, dicitur enim aliquid

quod nec fecundum fubftantiam dicitur, nec fccundum accidens vt potc,illud quod adalterum dicitur. Si adhuc tertio replices fic ^ i)Iud,quo formaliter fuppofitum in Diuinis incomibi

R'^*"'**'''*

^**

"''/"^

^^^.

^f„,^fj

.-

:

municAbile

aut eft tale, cui compctit forroaliter inhacrere, aut conuenire potcft,

eft,

aut cni rcpugnatomnino fubftantia,cui

impugnat

fi

:

primum ergo

tft

accidens

;

fi

fecundum ciim ,

illud fic

& hoc prout fubftantia diftinguitur contra

inhrcrere alteri,

quod habct rationcmfubftantia; proprlam &: itapropiiam fubquod eft propofitum. Relpondcolecundum Auiccnnam/rfaWoUW^w^A^f/^Non inhaererc&nonpoflc

accidensi fcquitur

:

ftantialitatem,

19

inhaerere,

ncc

gcnus, ncc inharrcrc eft ratio ac^ qula inhaerere cft darc cfi[e , vel adum fe-

Cap.

t,

eft ratio fubftantix, vt fubftantia eft

cidentis, vcl alicuius gcnerisaccidentis

:

^^

inh«-

fedfubftantiacft illud fubftratumcui rerew«^ conuenit non inha:rcre,vcl cui rcpugnat inha:rere,& accidens,vcl qualicas vel quaXlw -«fff tltas, eft natura cui conucnit inhaererc. Detur ergo in Diuinis illud membrum,qu6d inharrerc

cundum

^uid alicui priorifimplicirer cnti

:

quo perfona in Diuinis eft formaliter incommunicabiHs, eft tale, cui repugnac cnim illi dare tjfe fecundum cjuid alicui cnti fimplicicer priori ergo &: inhaerere; & hoc fecundum rationem luam formalem nec tamen fequitur quod fecundiim fuam rationcm formalem habeac propriam fubftantialitatem:quia, vt di<3;ueft,hoc non complct rationem fubftantix, vt diftinguitur cotra alia genera.

illud,

accidtHtis%

inha^rere: rcpugnat

:

Si quai to rcduplicctur

quam vnam rationem. hoc,

&

c quibufcunque rcpugnat inhaerere, rcpugnat cis pcr aliSubftantiacautem conucnit vcl alicui de gcncrefubftantiaf, :

perteproprictati incommunicabiliinDIuinis} ergoper

cis:non per rationem entis

cuius inferioris cnte, municabilis, cui

nifi

fccundumfc rcpugnatinhjErerc, fccundumfc

rationcm fubftantia:

:

&

aliquidcommunc

quia cnti non repugnac inhajrerc , nec per rationcm alifubftantia: Patet difcurrendo, ergo illa proprietas incom:

ita

includit propriam

habebit propriam fubftantiahtatem

,

quod

cft

pro-

pofitum. lo.

Refpondco imperfcftio aliqua poteft repugnare alicui, vel qula includit petfedionemfimpliciter, vel quia includit imperfe£tione illi imperfcdioni rcpugnatcm. t^cmpottfi Siquide funt raultaj impcrfcdioncs repugnantesinter fe, vcrbi gratia,repugnat Dcd ^'P"^"^" ,

cflealbum:&nigrorepugnateffealbum, Deoautcm proptcrperredionem

fimpli- lj"„Zy^/„

rcpugnat toti gcneri coloris , irao toti gencri qualitatis } imo totigeneri ^vnamra» cntis caufati nigro autem repugnat album propccr pcrfedionem iuam hmitatam tionctttt fub «^encre coloris, quac pcrfcdio limjtaca neceifariohabct impcrfcdioncm annexa:

citcr, qua:

:

aliam

Quodlibet.

84

alianuamen & in alio gradu a peifc£lione albi crgoilla maior neganda eftrquibnfcunquc repugnat cadem imperfcdio, cuiufmodi eft inhacrere , vel depcndcntia ad fubftantiam, cis repugnat per aliquid idcm in ipfis quia non oportet quod eis,quibus repugnat aliquid idem,fitaliquid vniusrationis,qu6dapartcipforumfuratio illius repugnantix imo ratio proptia vniufcuiulque eorum poteft cfTc ratio repugnantia&ad aliquididem. Ad propofitum inhasrerc , fiuc dcpcndere ad fubftantiam, eft impcrfcdio, ideo ifta repugnat fubftantiat, cum ipfa talis entitas fit, quod fibi rcpugnac efle cntitatem "" diminutam quia dat ejfe fimpliciter , fiue primum, quod eft oppofitum ei,quod eft *"ia~ ratiom co- inhxrcre. Cum hoc ctiamrcpugnarc poceft relationiin Diuinis ,qua: licct non dct uenitejfcn- ejfe fimphcitcr,fiueperfe
:

:

>

.

,

:

:

&

^-^"

.

•

_._,. m

•

't

i

•

:

,

quod modus llue rclatio

ipfam

ratio

fic

fecundum Boecium fic conccdendum cft,qu6d refpedu cfienti«,non tamen proptei hoctollitur quin comparaiaad circunftantia rei,

•,

fit res.

Confimilitcr poceftincelligitranfircineflenciam,vnomodo,itaqu6dnonhabeat

propriam entltntem ad

altei

ij,

& ifte intclleftus cft falfus. Alio modo tranfire

qu6d non remartet diftin(3:a

ab

Et licet non

in ef-

hic qua:ftio de idcntitate, vcl diftinftionc reiationis,& cfTentiae ( imo illa eft difficilior quaeftione propofita ) tamen conccdi poteft , quod rclatio comparaca ad efrcniiam efl racio fecundo modo, hoc eft modus, cranfit in ipfam, non primo modoyfcd fecuhoc modo non manet realiter diftin^fta &: tamen res extra animam do modo , propria rcalitate, quae cft ad altcrum, &c fic manct, prouc mancreexcludit •{• tranfi-

fcntiam,fic

realiter

efTcntia.

fic

&

.

~.

•_

num tranad de-

fire

ftniiaione

proprix

&

i

>

tum deftru£kinum propriae j-ealitatis. Confimilitcr, fiinferaturin conclufionc, gft racio,

^*^'

|

quod ipfa, vt comparataad oppoficum,

fupplc rcfpedu efTcntiae quiaficaccipiebatuc in pracmiffa, conccdicur.

ix.

Ad

collat ab ipiaquin fit modus cfTentia:} tamcn non crgo vc comparacur adappofitum, non eft rcs quia hoc modo eflTc rationem non repugnat ei quod cft efTc rcm. fic non cranfit in cflTenSi arguacur , refpcftu cflTentiae eft rcs ; ergo eft alia res, tiam quantiam ad identitatem realem.

nihil

cnim compararipoceft quod

fcquicur

:

,

&

Cap.4.&:;

Refpondeo, qu6d quxftlo de rcalirate relationis non eft quacftio dc aliecate:im6 prima percincc ad problema de accidcnce, vel gencre , fccunda ad problema definitiuum,jdceodem vel diuerfo. Patetfx i. Topic. in cxcmplo eciam patct idcm:homo, vt comparatur ad Socratcm eft res :im6 Socrates, vt comparatur ad Socratcm cft rcs. Et vtrumque probatur, quia identitas realis non eft nifi rci ad rem homo cft idem rcAliterSocratij&Socratcscft idemSocrati,vtdicitur idem Socrates comparatur Socrati, patet de fc. Nec tamenhomo vcl Socratcs, vt comparatur ad Socratcm cft alia res a Socrate.Sic ergo in propofito ftat,qu6drelatio vt comparata ad cflentiam, cft rcs & tamen non alia res. Et fi quxratur , nunquid eft cadem res cum effcntia, vcl alia ? Si detur qu6d eadem rcaliter j hoc tamcn non oportet propter quzftionem propofitam fed fufllicit dicere, qu6d ipfa cft rcs, qua: cft ad alterum fic crgo manet. &d quodcunque comparetur , tranfit in cflfcntiam, :

:

:

:

&

COMMEliTAKiyS. 3

.|^

•^ VmargHltur vlterius fubjlantialitate K^tionis

tn

rela-

diHinU.HlcDo^ot^oinkylumaxn

rationem, 6(:pluradicit,qu«fub brcuitatcexpono,

qu6d

efTentia ,diuina poteft di-

fecunda,

& prima, Secunda quo ad

PrimJ» dicit ci fubftancia

hoc ler

,

,

eiutm»d»effemiadiuin» cft communicabilis pluribus rcali- dicMur fnlt.

qu6d non

fcd

,

cft diuifibilis

in

illis.

Ibi enim fecundum

/'*»"«•

Qu^flioIII. /ecuiidum Damafccnum M/^jV.^.cftnaturacommiiiiis commiinitate rcali*& non communuate rationis, ficut cft natura creata.

ftantialitatem.

fccundum rationcm,liectdicaturhabcre vnitatemminorem vnitate numcrali,&hoc ex natura rei:illa tamen vnitas non eft adu communis pluribus fccundum rcm. De hoc vidc quas j>cr longum tradatum cxpofui in fccundojii^t//.^.

7ri»tt,cap, 6. qaod

diuinahabct rationciu fubftanti^ primx,quia ipfa cft dc ie hic,8c fijigularisj

^K
non incommunicabilis;<5c

licet tia

prima crcata

,

quia

diftert a fubftan-

contrahituc

ibi fubtlaniia

ita quod fingukritas aduenft dctcrminando lUam ad fincontrahendo, fecundo , digularitatcm , vt patet a DoHoie jitnB:ione tertia,cjus,Jimte prirna crfexta natura vcro diuina ex fe fonnalitcr eft hxc , \t patet k

ad lingularitatcm-,

&

fibi

Dodorc j« Dcinde

m

i.dtfl.JecHnda,quinta vigefima fexta.

addit

>

quod

non

in diuinis

reftat alia

fccund6m accideios. d St adhuc tertio r<'/'/««i,adhuc ad idem, arguitur. Et fatioftat in hoc , quia auc pacer-

conftituancur per propriccatcs

do

Re/pondet Dodlor iecundum Auicdnnam 1. Metapb.non inhzrerc&c. Vulc dicere,quod ifta noft func de racioric corum.Non enim inhaerere, velpoftcinhxcece cft de ratione formaH accidcntis

vt probat Do(ftor

irt

icptimo Metaphyfi-

nec fimiliter non polfc inhxrcrc eft dc formali raiioiie fi,ibftanti« acceptx fecundiim ,

quod

de rationc (ubftantia: fecunfit dc ratione om-^

fit

nis fubftantix. Iftis

enim circunlcriptis per pofll-

bilcvcl impoQibiIe,adhuc remanent formales rationcs,tam accidcntis,quam fubftantix.

Ad

pro-

rcpugnat fubftantia: inhxtcre , nec tamen fcquitur quod iccundiim fuam rationem formalcm

minutum,cum hoc

Hic Do£bor

Si arguatttr contra.

arguit,

dicat impctfeiSlionem

,

habeat projprram fubftantialitatem , quia non non complct rationem fubftaniiac,vt

didlum

eft.

Si tjuarto replicetur.

bando qu6d non

Hic

teplicat

,

pto»

polTe inhajretcconucniat rela-

probando qaod relaciooriginis pcrtincat ad fubftantiam, qiiia quod pcrtinet ad fubftaiitiam primam , habet rationcm fubftantiKifoti incomjnu-

tionlpcrrationera communem. Etperconlequens pcr rationem fubftantia, quia non per ra~ tionem entis,quia tunc inh^ierc repugnaret om-

nicabilicas cft huiufmodi,vt patet:crgo;

ni enti.ncc per aliam

Doclorquod loqucndo de incoul-

, illa beni percincc ab fubftantiam , quia vltimum contrahens fub-

ftantiam ad cllc Ijngularc

cum

natura concradla(

non enim

eft

,

eiuldcm gcncris

tcijnccaliquo

mudo

in 1.

6.

dijl. 3.

cj.

,

Refpondcc Do£lor quod imperfe(ftio poteft repugnarc aIiquibus,non per rationem communem,fcd pcr rationes ipecialcs patet, quia rcpu-' gnat Dco cfle album proptet perfc6kionem fim-

qmd,

dicit

vt notat Do(5lor

vidc ibi multa fingularia)& pcr

modo

quia rclatio nullo

famdiuinam.cum ex fe fit .pli
ftancia.

quiditatem

confcqucns ipfum fcctindum fuavnrationem formalem pertinet ad gcnns Subftantis.In Dconon

dific

communiorem , quara pei lacionem fubftancix ; ergo fi tali communicabili rcpugnac inhaererc pet racionem fubftantiae , fcquitur quod calt incommunicabilc eric fub-

& hoc tantum rcducliue,

fingularitas percinec ad

corittahit natu-

fingulariftima, 6c fim-

vltimaa(!iualitate,& vt

fic, eft

fimpli-

:

plicicer,& illimicacam in Deoircpugnaccciam ni-

gro

cfle

album , proprcr pcrfe(£lionem limitatam

iub generc coloris, quae pcrfedio limitata ncceffario habet pcrfcftfoncni

& in alio gradu k

citer pluribus cotnmunicabilis.

In ifto articulo occurruntqua;damparuadubia. Prirao in

^ue ad incommunicabilitatem,eft

quae eft eflcntia diuina.

eiufdetn gcnc-

cum

natuta cQntrada,hoc vidctur dubium de contra£liuo ad incommunicabilitatem , quia iii-

comniunicabilcvt ^uo.Sc vt ^K0<^,conftieuitur in ejfe tali

tertio

,

per negat;onera

difi, i

.

qucft.

1.

,

vt potac Dodlot ia ,

Modo negacio non

perti-

nec ad gcnuJ fubilancix. Refpondco , vt prolixc expofui fupr^ in tertio , vide ibi fingularia

quaedam. Sed adhuc arguitur. T>o(koi ^

probaudo quod

patcrnitas

Scoti Oper, tom.

fit

quod

relatio

originis pcr realcra identitatem cft rcs

eadem,

A6):i\.\cin^3X.

£t a^-

hoc

,

quod

dicit

,

Hoc enim vidctur duPrimo , quia fequitur quod patcmicas, & filiatio non diftinguunrur realiter , nec per confcqucns pcrfcnx conftitutx, quod cft falfum. Quod autcm lequatiu" pattt , quia qux funi realicer idem alicui habenci vnitatcm numcralem, fiue finguIarciTi , func vnum numero , fiue bium.

vnum fingularc manifcfta,

fubftantia,

XII.

anncxam,aliam tamen

pcrfctSlionc albi.

Et quod dicit Dodor quod vltimum cohtrahens ad naturam creatam,fiuead fingularitacem, ris

Kefugnr,^^

& 7«^^'»'»"* & fic "* '"*"'

polTc inhxrerc

c

municabilitate fingularitatis

f^'.

,

communicabile.Et fic patct quomodo relatio indiuinis nullam h.-ibeat rationcm fubftantiac, ncc prim«,nec fecundsjCLun fubftantia qualitcrcunque acccpta indiuinis, fit communicabilisi habet ergo tancum ibi rationem incommunica-

Rc(j)Oiidet

ftantitt.

crgoeritfabftancia,cui proptic rcpugnacii-

pofitum crgo applicando ad relationem originiSj dicitquod nonconuenit fibi inhxccrcquianon diconuenit fibi dare zdum lecundiim quid ,

b

t»! fu

,

ha^rcre.

bilitatis.

.

conuenic inh.-crcrere alceri , aiic fibi re^ Si primo , crgo cric accidcnstfi fecun-

nicaci

vidcndum quomodo poflint pertincre ad primam fubftamiam , & quomodo non.Vide in primo,(!/;^.i6.Nam lccundiim comniuncm opinionem , omnc abfblutum in diuinis abfolutas,cft poftca

"'

piignac.

ita

per abfoluta,vt patet inprimo <^>//.i6.tencn.

acci-

vel

genus

eft

5^'

fecundum fubftantiam,aut fecundiim

dcns.fcd eft ibi aliquid,quod ad alterum dicitur, vtrclatio, &nulIo modo fccundum fubllanti&m,

dum genus,& per confcqucns

do enim qu6d C9-

cirur

quantum ad communcm opinioncm , qus tenet pcrfonas non poife conftitui

eft

Relpondendum fccundum Auguftinum 5. de non omnc,quod in Deo cft,di-

tnunicabilitatis

efic ratio fubftantix

munit»Ule,

habcr proptiam fub«

,

acccptas quae-

renda vltra rationem ellentijc, niitiatio incomin diuinis nofi poteft s iftaautem

tmtum

& fic

cx (ax

ratio fubftantiiE qualitercunquc

uhCo

:

dcns, crgo fubftantia,

Aducrtc j quod natuta ci eata adu non communicarur pluribus, nec aifiu pricdicaturdc pluribus.nifi

Omnt

85

guit diuis(i ,quia auteft fubftantia, autaccidcns» quia inter ifta duo non datur mediura non acci-

cis

i

Hxc propofitio

realitcr,

vidctur

& conceifa a Do(itore in pluribus lo-

fed rclationes originls funt

fcaiiae diuinas (ingulari

;

idcm rcalitcr ef-

ergo omncs relationcs

H

originls

} ^^ t)Hbia.

Quodlibet.

86 &

vnum fingula"rifinis fonf vnurn mittiero , tt ealircr,& per confequcns non diftinguuncur

munes

rcalitcr,vt patct.

poiiti.

i

Sccundo arguitur diuinx pofie

fic

non rcpugnat

:

cfTcntix

i.& i.& tn tertio,dij}.j.\bi ctiam vult qu6d non repugnat priori natura , poflc cfle prius du-

iriiinif.

Sed pcr

ratione pofteriori natura.

Dodorem

eC-

icntia diuina eft prior natuca rclationibus origi-

nis

,

prima

vt patct

crgo non repu-

qutft. quodl.

gnattffrcntiac diuinae poire efle fine relationibiis

originis

,

&

fi

poteft eire

ergo

,

de fadlo,

eft fic

quia in diuinis ad intta nihil eft poflibile iUud fit de fadlo, imo quin fit necefle efle

& quod.diftinguantur for-

an formalitas pateinitatis tas c(lcntiac,aut

non

fit

,

pura

,

qusro

&:

idcm,qu6d formalino

funt idcm?Si prim6,crgo

diftinguunturformalitcr.vtpatct.Si fcciido, crgo

vna non

identitatcm alterius

tranfit in

,

quia h

formalitas patcrnitatis cft alia a formalicate e(fcnti«,rcquitur

qu6d

non

formalitas paternitatis

idcntificecur formalitati cflcmia: diuinac.

Quarto vidctur implicatio , quod diftinguanidcm realitcr. Proba-

lur, quiamaiordiftin<5lioinfert

maior

ftin^tio formalis cft

miHoremifed

realis

;

crgo

fi

di-

diftiii-

&

tamen conccditur eircntialis diftindio , realis. Sed diftindioformalis cftcf-

eirentialis accipitur pcnes : patet , quia formalis fit fic" cum omnis quiditatem , quiditatiua,fcquiturqu6derit eircnti.ilis. Tum, quia diftindlio formarum cft niaior rcali , vt pa-

&

fed diftinftio formalis eft diftindio forma-

rurnipatet per

Doftorem qui vult quod formali-

fumatur a forma. Refpondco ad has obiediones. Ad primam pramitto aliqua.Prim6,qu6d in diuinisnulla eft fingularitas quae fit contradiua naturs , vel ali-

tas

tfi fin

fuUritns,

vnum

guendi

,

cuius altetius ad

ejft

fingulatc

,

quia hoc

im-

eft

perfeftionis.Sccundo fi teneatur,vt videtur tenere Doftpr in primo,d.x.parte i. tjUift.i. fingulaie cfle

communicabile , faltem

qu6d

proprietas in diuinis

modo eft fit

fingularis

fimpliciter

cum

,

,

vt cjuo.

& tamen funt Dodore

vt patet ^

.& infra

in quodl. quttft.6.

Tunc dico,

vt patcrniias

nullo

,

ex fua ratione formali

incommunicabilis,& vt ^uo

fuppofitalis

,

,

humanitates

ftindlae

Petro

&Ioanne,qui

,

realiter.

guitur realiter

^

fiKatione,quianihil pertincns ad

paternitatem aliquo

modo,

incltidit

per aliquam

identitatem aliquid pertinens ad filiationem,im6

prim6 diuerfe, vt

pacet a Dodtore inprimOy pcrfons diuinx dicumur rcalitec diftingui ratione proprietatum , non tamen fimt

funt

«^»/?. 1

5

&

.

fic

prim6 diuerfs

,

quia vltra propriecates includit

quiditatiucnaturamdiuinam,in qua

& quidiratiuc

conueniunt

,

cltcntialiter,

,

& vt

ncm fingularis. falfum in diuinis

quod formaliter

,

quia

dicit ra-

tioncm fuppofici, fiu^ rationcm, incommunicabiiitatis , qu6d tamcn nullo modo includit racio-

nem

fingularitatis.

omnia

atttibuta

ribas fuppofitis

,

Sola ergo natura diuina

,&

& omnia communicabilia plu& omnes tcUtiones com-

>

Dodore

vt patcc a

primo dtf}.y.& ij. His piaEmiins.Refpondeo ad rationem, concedoquod inrer fe funt vnum niimcro & vnum fingularc rcaliter loquendo de fingulari in quo conuciiiunt rcalirer. Sunt enim idcm fingulare

&

» >*,

,

quod

,

cft

eflcntia diuina

,

quae realiter

omnes relationcs,non funt tamen illud fonnaUter, Etde hocdidlum eft in primoi d. .par.i.^.t.in refponfione adprimnm araumentum prt»cipale, y\dc ibi. Ad (ccundum. Dico, qu6d fi natura diuinaeil prior natura pofitiuc & non tantum negatiuc, I

,

quacdiftindliopatec k Dodtore '« tertio, dtft.^.& infecundo^dift.

gnac

fibi

i

qu6d non rcpuhoc cx fola racioSicut etiam non re-

.tjuaft.j.ijuaft.i.

poflc efle fine illis,&

ne forinali eirentiac diuinac. pugnat homini ex fua ratione formali poflc efli fine rifibilitate,rcpugnat tamcn fibi pcr aliud,puta,quia homoex fuaratione formali,& intrinfcca producit in feiplb rifibilitatem

Hoc idem

,

omnino

vt

candem

fibi rcaliter,

diuina

quac ex infinitate identificat fibi

,

relationes,

dico de

eflenitia

& omnia,qua:ibipofluntcfle.

ergo eflentia diuina

eft

omncs Quia

fotmaliter infinita

,

ideo

Ejftnti» di»«''»« «/f

f»r-

Et quia ctiam neccf- '^J'*"' '» ** fario omnia fibi intrinfcca origfnat in fc pcr vcram identitatcm , ide6 rarione iftorum repugnat

rcaliter fibi identificat cas.

fibi polTcefle finc iftis relationibus, cui

,

di-

Tertlo praemitto, qu6d ideo parernitas diftin-

fua ratione formali

cft

""'^"'J'""'

quia etiam in eis funt di-

fingulare.quia ratio fuppofiti prxfupponit ratio-

Dico , quod hoc

diftmgitAH.

& natura diuinaeft ibi omnino in-

auod.Si dicatur,qu6domne fuppofitum eft etiam

ibi reperitur aliquid

in

Di- Huomcd»

itaqu6d totaratio diftinfuppofitum ab alio cft proprietas

•diftindla^nort fic eft in

idcntificat fibi

,

i

j

,

& fuppofitalitcr,

rcaliter

fentialis

di$tinis

pri mo,difiic).(^

probatur. Tum,quia diftindio cflentiaiis eft maior reali.vt etiam patct pcr Dodorcm, indiuinis

conceditur

7n

diftinda: fingularitates

relationcs

Filio realiccr di-

ftingiiicuri fimilitudinc in Patre,

guuntur formaliter,diftinguuntur rcaliter.Minot

tct

quod dico proptcr

in

tnr formaiiter,&qu6d fint

non

,

Nam fimilicudo in

litcfj

quadlib.ijutft. z.C^alibi

patcrnitatis,&: formalitatem eirentia:

itfn

poiicis diuinis

<:ommunes.

ftinguuntur ergo pcrfbnJE-realiter^id eft,perfona-

quia accipio formalitatcm

,

& func

,

Sed in diuinis , qu£ realiter diftinguuntur, nen funt diftindta fingularia , loqucndo de fup-

originis,& eflcntiadiuina fint vna, roafiter,

in lccundo,

&in

Terti6 avguitur, quia videtur repugnantia,

malitcr.Tum

vt expufui

numero.

diftinda: natura;

ftinguuntur realiter

quod relatio & cadem rcs

,

diftinguuntur etiam numeraiicer

quin

'fane.

iS

d.ucf.^.

,

.

i.& in

x.qH*ft.

tur etiam eflcntialitcr

,

vltima aftualitatcvt patct i Doftore in piuribus lccis praccipue in prtmo, dift. i ..par- 1 ^***ft- vlti.

& par.

aliud cft loqui de di-

momodo,quacrealitcrdiftinguuntur,diftinguun-

do,d.

reUtiombMS

Secund6 prasmitto,qu6d

non fup-

Confcqucntia

quia ipfe vult quod priori natura non repugnac poflc efie finc poftcriori natura.vc paiet infecun-

di-

& identi-

,

ftinclionc reali in cr€aturis,& aliud in Deo.Pri-

nota. Antecedcns probatur ex diftis Dodloris,

mn» tftfritr

fimilitudo

,

ellc finc rclationibus originisjcrgo

noii idcntificat fibi illas rcalitcr.

tjftnti*

vt arqualitas

,

tas,includunt rationem fij)gulatitatis,&

tamenex non repugnat. Ad terrium dico brcuiter , qu6d formalitas

loquendo de formalitate funrei eft idem realiter, quod formalitas paternitatis- Sunt enim iftac duac formalitates vna res rcaliter fed non fijnt vna rcs formalirer , im6 fempcr funt diftiniftx fotmalitates. In vna enim & eadem re realiter poifunt dTe plures formalicaces , realirates

eflentia; diuino:

damentali

,

&

,

cx natura

,

&

formalii^t

QusftioIII. ab inuicctn diftfnft*

fofrmailitcr

,

vt fatis

patuit

in pnmo,dtll.%.(jMd,ft.penult.

Ad

quartiim dico

quod

,

diftin(flio ciTentialis

cft diftindiofpecifica.fiuc diftindlio

proprie

dua-

nim natutarum diccmium vcram rcm,dc qua tis dlxi in fecnndo

formalis non

dift.i

,

(]M*ft. 4.

.

fa-

m*lis pro quiditatiua,fiucpro rationibus formaquod ratio formalis vnius non includi-

libus, ita

tur in rationc formali altcrius,quaEcuhque

dehoe

ratio formalis.Et

illa

fit

fatisdixi in pfimO)dift.%.

qui{i.ptnHlt.

Deinde dubitatur de hoc, quod

3^.

DuhHm,

dicit:

quod

Ad rertiam

drco

quod

,

fi

fealiter diftinguere-

tur,& fimul dererminaret fibi vtrunque oppofitum,nulIo modo denominaretur,proprer catifam fuperius diiflam. Et cum infcttur per Dotftorem quod fi diftingueretur ab vtroquc, dcnominare^

Dico quod hoc dicit , quia fidiftingucrctur,mod6 poflct eife fub vno.modo fub alio , quia non dctcirminaret tunc fibi vtrunque tur ab vtroquc.

eft bicuircr ad omnia fupri fcccptiuum dcbeat dcnominari ali

llmul.VcI dicendum fi

vno oppofito, oportct quod diftinguatur ab alio, dcnominarctur ab vrroquc oppo-

notatur cfte diftindlum ab oppofito. Inftatur contra hoc primo, quia quod eft tale,

fitorum.

ciiicunque comparetut (emper

erit talejfed rela-

nari ab xqualita^e.quia tunc aftu denominarctut

denominarc fundacomparctur ad eirenipHijdcnominabit eam.

ab oppofitisacqualiratibus.Ncteflario cnimidcri-

etiam originis

vt patet

,

,

nata

;

ergo

ctl

fi

;

ftra eft illimitata

ad oppofitas reIationcs,vt patct

Doftore inprimo, dift. i.parte z. qHdft.^. in 1. tamen denominatur fimul ab vtromouc<jue oppofitorum quia firnul mouet tur,fiue fimulcft mouens & mota,fic erit in proii

&

,

Terti6 inftatur ,-quiavidctur fcqui qu6d

tem

quafi dcnominetur.Si

ftinifla

ab

Do.5tor

eis, polfct

enim

fal-

eirct realiter di-

verc denominari

,

quia dicit

quod non dcnominarur,quia non

diftin-

guitur ab vtroquc oppofitorum:ergo fi diftinguitur,veri denominatur

ergo vbi quafi diftinguitu, quafi denominatur. Pater per illam rcgulam Dodoris cj. .quodl. Quali^ eft ordo snter alicjua, I

difttnguuntur,{rgo.

Quarto

inftatur.quia funt multrc aliac relatio-

res,quc-c rton

tudo,&

opponuntur ad inuicem, vt

aequ.-ilitas,

& identitas

dantur in eflentia diuina in

pnmo

,

iquodl. 6c

,

,

qus omnes

vt patet a

diftinii.i^). qudft.i. dift. ji.

tamcii

fimih"-

fun-

Dodlore

(^ qudft.6.

non denominantutab

cis, vt

patet.

Refpondeo ad primam inftantiam , quod ad hoc quod fijiccptiuum poflit denominari a tali forma , non tantiam requirirur quod ipfa fit nata denoniinarcfed ctiam rcquiritur quod fit in fufceptiuo conuenicnti, quale non eft eflentia diuina propter fui iIlimitationem,& propterindiftindliohcm ab vtroqnc oppofito conccdo crgo quod ipfa cuicunquc comparetur , (cmpcr talis forma ,quantijm in (eeft, nata eft denominare, fed quod non denominet , hoc eft ex partc fuf:

ccptiui.

Ad fecundam dico , quod tantiim illimitata

voluntas noftra

fccundum quid,\t

patet a

eft

Do-

6lorc vbi fuprajeflentia vcro diuina cft fimpliciter cx natura rei illimitata

,

& lale ad plura

illi-

initata neceflafio habet illa, vt dicit DcxStor ia

fecundo

cundo

litatem Patris ad Filium

,

dift.i. e}u*ft.de loco

quod volunta»

AngelorMm. Dico

fe-

creata rcaliter diftingui-

&

ab vtraque rclatione , fcilicct moucntis nioti. Dico tcrti6 , & melius , quod relationes moti non ita rcpugnat ficut patcrnioucntis tiir

&

ScQti Optr. tem.

XII.

Patrem,& xqua-

& tunc

,

(i

cfler jcqualis

vtraquc aequalitate , eiret ;tqualis xqualitatibus oppofitis,& repugnantibus in codem dcnominato, licctnon in

eodem fundamenio , non tamcn cft diccndum de fimili-

Hoc idem

dcnominato.

tuline,&identitarc.

Ad ar^TKenttim principalt quacftionis ar-

f

guit Do(5lor hc:quia

parata ad efletitiam

fi

fit

relatio originis

vt

,

40

com-

raiio tantum,hoccft,quia

in eflentiam

fic , tranfit

<5ppofitum

maneteadem

,

(ei vt

compatataad

ratio,quia vt

fic, eft

ed-

quia neceflari6 poteft cire hon cadem proptcr fimplicitatcm diuinamjcrgo fi fic cft ratio , vt comparata ad eflchtiam , ntceflario

dem

cflentiac

,

comparatur ad oppofitum. Rcfpondet qu6d tranfire in cirentiam poteft

eft rario,vt

;

vht realittr diftinguuntur, talittfl vbtfolarattone

fibixqualitatemtili) ad

tifical

vt

pofito.

vltimam dico , quod non poflet denomi-

Ad

&

dtlKx^.

fit

a£>

& filius rclpcdlu

eiufdem.

alitcf iimul

tiam,& fit in Sccundo inftatur,quia non videtur feqni , eft illimitata ad oppofita crgo non potcft dcnominari ab ahquo illorum , quia etiam voluntas no-

yoluntMs

dcnominarctur

ipfa fimul cflet patcr

& non diftinguiturab eis. Quod autcm denominatur a. forma aliqua pcr hoc dc-

lio

«iuomed»

& in eodt m fuppofito.

effcntia diuina

fi ,

,

in creatari» (Tmplicirer rev

eadem natura

di£la,qu6d

mentum

j g^

vtraquc

in

ideo eflcntia non denominatur a relationibus originis , quia «ft illimitata adoppofitas formas, Cnie rciationes,

Keffenfio.

& filiatio

pugnant Et idco

& hoc modo

Accipitur cnim for-

cft eftentialis.

ftitas

87 qux

Tr/tnfire

/9

Vno

ihodo quod noh ha- eff,h'tUm beat propriam entitatem ad alterum ,& hoccft ftejl dupti""'^^falfum. Alio modo , qu6d non remaneat rcali- '^"." ^*' fcr diftindla ab eflentia:& ifte intcllcdus cft vCduplicirer intelligi.

tus.

Similitercumdicitur ,qu6d vt eomparata

hoc poteft Juplicitcr inr.itio, vt ratio opponitur rei extra animam , & hoc eft falfum , vc fuprapatuit ,quia ad quodcunquc comparctur, fcmper in fc rcmanct cadem rcs , quia talis comparatio non tollit propriam realitarem Alio ad ertcnriam telligi.

modo

,

eft ratio

Vno modo,

:

quodfit

vc ratio dicatur circunftantia rci

modus

cflcririae

eo ihodo

fiue

& fic & tamen eft res etitm cuicunque com-

corpore quacftionis eft ratio,

,

quo di(flum cft iH conceditur qu6d ip(a ,

:

,

paretur.

g

Si arguatur. Hic Dodor facit

vnam

inftan-

tiam,probando quod fi relatio eft res, vt compafic non rata ad eirentiam , ergo erit alia res , tranfit in realcm identitatetn Curh eflentia. Rcfpondit qu6d quacftio de rcalitate relationis non eft quzftio dc alietatc , imo prima pertinet ad problcma de accidcnte , vel gencrc, fecunda ad problcma dcfinitionum de eodim diuerfo , vt patct primo Topfcor. I)i prima Ciif/^(f\, quacftione qua:rit,an fit,vcl non:in (ecunda qii,-Eritur an fit idem vel diucrfiim. Sic in propofiro hic quiritur,anrelatio vr comparata ad cilen-

&

&

tiam

fit

ampUus

res

,

qu6d fit eadcm res , vcl

vel ne. Et pofito

quacritur,an

quaeftio de aUerate

fit

eft difficilior

&

,

hon

alia,

qoia

res

fubtilitcr

pcrtraitat in primo,dift.i. partt i. <jutff.

H

t

1.

& in

cor porc

Quodlibet.

88

coipore qiix(lionis,& in rcrponfionc ad primiim aiguirvciitiim principalc:vide qujc ibi cxpofui,& ad argumcnta alioriim

ref['oiiiioncs

relationcm nullo pi a:tcr

opus

quia

ii

diftingui

Tum

diccntium ab cifentia

,

tamen occurrit

iecundum

nuUo mododi-

ftinguatnr formaliter ab clTcntia

,

ipie tcnet,vt fupra patuit.

cuius oppofi-

Qu6d

autcm

ic-

quatar,patet,qiiia paternitas cil ita fimplex, ficut fi

tranfit

(ecundiim totam fuam

,

Q ' 3

,

qa« eil

ciTcntia.

V

iE

S

eigo crit idem formalrtcr cum eilentia fi fccundo , ergo nuUo inodo tranfit quia fua formalitas :

cil tota cius cntitas.

Refpondeoad primum,qu6d tota tranfit in identitatcm,, Sc tamcn ipfamei manct formaliter diftinda , hoc idem dico ad fccundum. realem

realitatem tranfibit.& tranfit in realitatem iden-

Vtmm

erit prarcisc res

,

tJam fecundijm fuam formalitatem pra:cisc,& quaEio,aut patcmitas tranfit fecundum fuam entitatem formalem, aut manet.Si primo,

vnum dubium,

paternitas traniit in ciTentiam

eilentia, crgo

ergo

tunc

rc.ilcm identitatem,videturqu6d

tum

:

ctiam

quia accipio rclationemfecundum fuam formalitatcm prsecise , &c fimilitcr elleii-

intcllcdtus.

Incidentcr

Dubi*.

modo

titatem

T

1

O

IV.

fcparata vel ahflra^a relatione originis

prima perfona dmna conflituta

,

pojfet

manerc

^ diflm£ia.

&

dift. ly.^uift.i. &dift. t%. qu^ft. i. Aleni! i. p. qusft. 69 m. 3, D. Bonaiient. !.
i

.

ibi citati,ar dtft.i.6.c\.\m ibi citatis.

X^ire

Eindc quarritur dc rclationc originis in comparatione ad pcrfonam,&: fpecialicer ad perfcnam primamrVtrum fci-

i:

Reporta'

,

tionum d. xG.hanc

licet fep.irata,vel abrtrafta rclatione originis, pofTct

q.

prima perfona diuina conftituta

"vlterius

<jHoad

&

diftinfta

?

manere

Etarguitur,

quod iic quod aduenit perfonae confticutae non conftituir, ,

:

ti'

tuluT».

nec diftinguit, prima d ftinftione rclatio otiginis eft huiiifmodirefpcftu primx pcrfona: in Diuinis:crgo,&c.ProbatIo minoris reli'.tiooriginisfcquitur aftioncm velpaflionem, ex ^.Metaph.iWzjCiuxconuemr prima: perfonje non poteft a£bionem:quia prima perfona non eft ab aliquo:aa:io autem non potcft ef;

:

,

Tex.io.i.

fequi

Meta.

fc nififuppofiti cxiftentis:ita

in

froamio.

nifi

quod

ratio adionis praefupponit rationemfuppofiti:er-

go prima perfona eft perlona,vcl fuppofitum per aliquid priusipfa relatione. Oppofitum:abftra6la relatione, non manct nifi eirentia,vcl fubftantia communis, quar non poteft efle ratioconftitucndi perlonam,qui.\non cftpropria,nec incommunicabiliS)Crgo,&:c.

In hac qu2eftionc,qua: fupponit quoddam diftum communc,fcilicetqu6d pcrfonadiuina conftituitur per rclacioncm,quod didum non difcuciatur hic, quia eft difficiliuspropofito:fed fit in iftisquffftionibus fuppoficum,canquam communicer con-

Vide

difi.

iC.pr.

Communis epiaio per-

fonas diuinas ejfe relatiuas.

^^atuor funt vidtnda.

ccrt^um

,

non cnim oporcet omnia in dubium rcuocare vbi fuppofitis diiSlis commudcdarari.Nam ifta quxftio non qusErit gcneraliter,fi perfo,

nibus, propofitura poicft

nadiiiinapotcft conftitui pcrrelationem,fcdfpecialiter de primapcrfona,quiade ca

videtur cfle fpecialis difficulcas:& hoc propcer prioritatcm cius ad

alias

,

qua: vidctur

rcpugnare naturarcorrclatiuotum:crgofupponendocommunem opinionemde eo, quod qua:ritur,rpecialitcr dc prima pcrfona.funt hic quatuor vidcnda:prim6,fuppofico quodaliquaperfonadiuina conftituatur perrebtionc,vt videturquxftio fupponcre,an repugnet fpecialiter primx perfonaE.Sccund6, dato quod non:qua relationc pofletprimapcr{onaconftitui. Tcrtio , qualiter fc habent iftaErelationcsadinuicem,

qux comrauniter conccduntur inclfc prima: quodam corollario cum quali abftraftione ,

pcrfonac ,

i

&

vltimo patebit , quafi pro

vel feparacione poflit ftaie ratio pri-

ma; pcrfona;.

COM

Refftnjia,

Quseftio IV.

89

COMMENTARIFS. Trum tibflratl*,

tur per rclatroncm

vel /eparAta re-

rc

aftiua.fiue ^a.icnmaxc,pojfu rna-

nere

pnma

ftttHta

diftinSia

ab

aliis

ceduntur incfle primae perlonat?Et vltimo, patebit quaiftio cum quodam. corollario.fcflicet cum

peribnfs.

qnxftionc funt tres articali principales, inquibiis fiint.quatuor per ordinem vidcnda.

In

ifta

Prim6,fuppofito

quod perfona diuina

SHppoJttis eiufdem»atur
brioritatem natur^

,

quali abftradionCjVcl feparatione poffit ftare ratio primae perfona;.

conftitua-

H O

C

S

vt videtur qnaeftio fiippone»

,

ina perlbna cohfl:itui?Terti6jq"ualitcr /e haberit ift«relationesadinuicem,quajcoroniunitcrcon-

perfona diuina con-

&

,

an repugnec fpecialiter primx pcriona:. Sccuhdo, dato quodnon , qua relatione pofletpri-

latione flnV>«//,putagencratione

L

I

V

M.

non repugHareeJfeJimulnatura.Primffyijuia non habentinterfe

velejfentialem,quia ex Philofopho in his qtufunt eiufdemfpecieiynm ePt

frius nec polieriui-.ergo prima perfona poteft conftituiperrelaticnem ortginis^qn^ jitfmulna-

cum relationefecunddperfona , quafupponitur peffe tonftituiper huiufmvdi relationetn.

tura

cumfniultatenatura^quodprohaturexemplo^ dr ratione^ergo primaperfona poteft effefimul natura cumfecunda, t^ntecedens patet j qttia ordo natura. dicit imperfe£fionem in pofteriori, quam non admittit ordo orxginis in diuinis. Loquittir de ordine Secitndo.^ordo originisftat

naturx

effentiali

-,

qualtseft intercaufam xquitiocdm

nonjunt idee imperfe£tiora,v.g.Attributa luntas reJpeHu inteUe6iuSyqu±

eft perfeilior tllo

effe£ftu

,

ex Doc}.^^. ^.49.

q.vlt.^ quodl. lyde ordine vatur^.Vide eundem vis d. 1 1 .q.t.dr d.tS.dr de Vtroque ordine i.d.

DE

&

refpeSfu ejfentia^de quo

t

1

d.^.q.z

c!r

quia dlia naturapofteriork

DoHor

i

.d.t.q.pen.Et vo-

Vtde cum in Prolpgo

q.t^.

d.j.q.i . Et de ordine origi-

q.i.

accipio hanc propofitidnem:.y///»/^//jr eiufdem ndtur^ non repugnat ha- Primus *""'* here proprietates hypoftattcas\ qttafuntfimul natura , probatur ifta quia fuppofita ^

prima

:

eiufdem naturaj,non habent inter fe prioritatem liaturx/cu prioricatem effentiaicm. Et confirmatur per Philofophum 3. CMet. concordantem in hoccum Placonc; in his , quafunt eiufdcm fpeciei^non eft pritis,&pojterius. Nuric autem,cx hypothefi,feCunda perfona poteft: conftitui pcr relationem aliquam originis crgo non repugnat prim^ pcrfonie coriftitui per aliquam proprietatcm,quae fit fimul natura cum illaicui

iufmodi

eft aiia relatio originis.

,

^"

"-f

^*!"*

H^&

"*/".

,^ n"* ^^^^^,

^

^j

Si fpecialiter repugriaretpiima: perforta: conftitui pcr rcl^tionem ori- pofterhu, efletpropter aliquid commurie fibi &C aliis quia ex hypothefi , non rcpu-

Frarterea ginis

^-

non

:

c

gnat alij;ergo proptcr aliquid, quod

cft fpeciale

primse pcrfonas

:

fed hoc eft falfunit

fpeciale,nifi prioritas originis,fcciindum

quam,quSblibet jper fona eft ab ipfa, &: ipfa anulla: fcdjpropterhancprioritatem non repugnat fibi conftitiji pcr relattoncm ad fecundam pcrfonam:quia hoc non cflet nifi propter fimUltacem,cjUam niliil cft fibi

qui.i

requiritrelatioincer duoextrema,quae fimultas videtur rcpugnare ilH prioritatiin hacpeifona. Scd hoc non cft vcrum. Probo quando furit allquiordines altciiLis '^•""'tus rationis, quorum vnus non includit alium , nec pra:exigit , nec coexigit nieccfrario 11- T^*"" :

lum

,

poteft

ifte eire finc illo

:

imo cum fimultatc oppofita illi

ordini.

Patet

fatis

iri

cxcniplo: ordoduratioriis,&naturiE,funttaIes:qu6dille, quicftnaiurar,n6 ihcludit illum,qui eft duracionis,ncc neceiOrario prxexigit, fiue coexigit ide6 poteft eflTc fine :

illo.Patet

cciam rationc ^ quia nunquam

cft impoflibilis feparatio,nifi

pcr hoc,

6<:ordooriginis, ficfehabent,qu6dordooriginisnonfcmpetincludit ordfricmcf-

fentialem,nec ipfum neccflario prac
fufficitad fimul:atemeorrelatiuorum,crgo poflimtaliqua cfle fimul fimultatc corre:

quae

cft bipartita

d.^.t,

qu6d

hocincludit,fiueneceflariococxigitillud. Nuncautcmordonaturariruccfrentialis,

latiuorum qux

nmult^tl nature.i,

^

fcilicct

ordifiern

dnrationis.

&tamcricfle Ordo originis interca. Mindr, de non includcndo ordincm , velnon prxirxigendo illum,

probaciir:quia ordo nacurae,fiuc eflencialis,necc(rari6 includic impcrfefiioncm in al-

tcrocxcrcmorum,fcilicccinpofteriori,ordo auccmoriginis non rcquiritur,

hoc fit ab hoc:hoc autem cfTc ab hoc

,

non includit

illo,

quod

neceiTario imperfe<Slioncm eiuS

quod tftabhoc:quianonincluditncccflari6qu64proccderis ra

nifi

fit

impcrfeftius natu-

a quoproccdit^proceflioenimnon includitdcfe, quodfit arquiiiocaj necpet

eonfcqucns,qu6d formaimpcrfc6tior Sctt. Oper. tom.

Xll.

fitin

produdo,quam iri producente,

H

j

^'J*"

prtexirif

eft fimultascflencialis, ,

,

^^^^^

CO MMEN.

Quodlibet.

90

COMMRKTAK \f

f-^ E primo accipio hanc

JL>/Dodor

Hic quod non rc-

pugnatpittna: peifunz cohftitui pcr relationcm*, fuppofito quod fecunda pctfona cpnftituitur pcr

rciationcm,& hoc duplicitcr probatur.Et pHraa hoc:Quia fuppofitis eiufdcm natura:

latio ftat ih

non rcpugnat habcrc proprictatcs hypoftaticas, qu« fint fimul natura , quia fuppofita ciufdem natura: noh habent inter fc prioritatem naturac, fiue eflentialem.

patetpcr Philolophum

Hoc

concordantem cum Platone , qu6d in his , quz funt eiufdem fpecicinon cft prius &pofterius,vc patct tertie

Met.Ciim crgo fccunda perfbna con-

ftituatutper relitionem originis , fequitur quod ctiamprima pctfona conftiiuatur pcr rdatio-

nctn.

Sed haec

ratio

non vidctur concludcrc propo-

fitum de fuppofitis , quorum vnum in eircndo dcpeudet ab alio , quia producens aliud vidctur cflc prius natura produfto, vt patct i DoAore in In creatuvis euim omne produccns,ctiam quando producit.fcmpcr crt prius natura produfto , vt patet k Dodorc in fecmdo, diff.i 1$. Et fi ratio concludat de fuppofitis pluribus locis.

&

Ttftit m*t.

ttMttX.ll.

vnum non gcnerat, vel uon tamen conchidit quando vnum crt produdiuum aherius. Ncc auctorita« Philofophi vidctur ad propofituni , Vult cnim ibi quod inter indiuidua eiufdem fpecici non fit ordo cftentialis , fic quod vnum non eft perfeftiusalibcftcntiahtcr. Ncque cnim hoccftprius illo , fcilicet fccundum pcrfeftionem cftcntia-

dcpenderc ab

alio in efTcndojnifi

fit

ctiam jp(c Doftor exponit . vbioftcndit fccunduni

tjnafi.

i

il-

&

cum

efte fimul durationc Sc natura

mcn eltct

pofterius origine. Etfic

illo

licct ta*

;

hoc fecundum

dcfimultate, vclprioritatenaturae

/cquicur ad

,

primum. Praterea,/ifpecialiter repHgnaret,8cc.Hxc (ecunda ratio Doitoris , quac brcuiter ftat in hotrSi rcpugnat primar pcrfonae conftitui , puta pcr patcrnitatem, hoc crit quia patcrnitas cft fi-

c

}•

eft

mul cum filiatione conftituentc fccundam perfonam;mod6 prima perfona necefiari6 eft prior fecunda, quia producir ip(am , & fic non videtur pofte confticui pcr ipfam,propter caufam didlam.

Probat mod6

Dodor quod non

Mre

adhuc prima perfbna poteft confti-

originis,

obftantc priori-

tui pcr patcrnitatcm, quia correlatiua

non rcqui-

runt neceflari6 fimultatcm originis

fed tantijm

fimultatcm natura:,itaqu6d intcr

Hoc cnimmodo

pofterius

quando intcr illa non eft ordo eirentiaUs fecundum perfe(^ionem , non rcpugnat vnum habere^; ab alio Io,vel durationc, vcl natura.Sed

do

,

naturae

natura*

,

vel cifcntialis

,

cum

fiuc

non

oriaim5,qui

:

,

illa

non

mod6 cum

fimulrdte eflentiali

Ntta.

fitor-

fimultarc ,

ftat

ordo

ncccftario prxcxigir, nec fimul

ordinem naturx,vel cirentiam.Sicutncc ordo naturae ncccllario coexigit , fiuc pracxigit ordincm durationis; patct, quiaintcr aliqua erit ordo naturac , ita quod vnum erit prius natura coirxigit

alio.intcr

quactamen nulluscrit ordo durationis.

Patct dc fubicdo

& propria partionc

,

quia fub-

intcntionem Philofbphi,qu6d naturacoramunis aliqua in gencre, puta homo in geneve animalis,

iciSum

vidc gcncris fit mcnfuta omnium illius Quamuis ergo vnum indiuiduum einfdeni

ponitur ordini cfl"entiaU,fiue ordini natura*, fuf- 'turlfa^»" ficit ad fimultitcm correlatiuorum,non enim rc- ""•

,

na-

prius alio prioritate petfcfkioniscf-

tura non

fit

icntialis

non

,

ibi.

obftat

tamen quin

poftit eirc prius

natura,vel aliqua duratione ; im6 fecundum Philofophum,fi vnum producit aliud,heceft!ari6 crit prius produ
Refpondeo qu6d ratio Doftoris benc conqu6d , non enim in hac ratione fupponic vnum fuppofitum producat aliud , & ciim hoc probctquod ficfimul naturacumprodudo ,fcd

cludit

noc probat pcr rationcm fequcnrcm. Intendit enim probarc abfolutc quod fuppofitis ciufdcm natuiie non rcpugnant fimiles proprictates hypoftaticacputa

fi

vnumconftituaturperpropriefimilitei con-

tatem abfolutam,qu6d eti.im aliud ftituatur.Ef

fi

vnum

&

alicuius,

qudd

conftituatur per patetnitatcm

dato quod paternitas

&

filiatio fiht

:

&

fimul natu-

ra,hoc non obftat.

&

nrtagisad mcntemDoSccund6,poteftdici ^otis qu6d non cepugnat produccnti clleiunul ptofntfimuln»- naturacum produfto, quando producens iHra. duftum funt ciufdcm natur* , Sc pcr cbnfcqucns fi produftum cohftituatur in efe ruppofitali pcr

An prtducfs,

p'iiuci>i

&

eft

prius natura paflione,

prius duratione.

Modo

non tamen

Minor

probatur.Icilicct

qu6d ordo

frius »*•

nou

originis

ra:,velordinem e(Tentialem:patet per hoc , quia pofteriusnarura, fiuc pofterius cllentialiter nc-

impcrfcftionem

ccflari6 includit

ordo vcro

,

non lequirit nifi q 6d hoc fit ab hoc. Hoc autcm eflc ab hoc , non Jiccenario includit impcrfedioncm cius quod cft ab hoc , quia non indudit ncccllario qu6d proccdcns fit impcrfe^ius natura illo a quo proccdit. Proccflio cnim non includit de fc quod fit arquiuoca , nec pec originis

con(equens,quod forma imperfcilior
fit

in

pro-

PromaioriinTcllcdlione aliquorum didkorum , occurrunt ahqua dubia. Primum

inifta Utera

in

hoc quod

dicit

,

qu6d

erdo natur* necejfo'

imperfe£Henem in altere extremoy

rio rec}uirit

rtttn , fcilicet

in pofteriere

;

hoc npn

vidctiir

vcrum. Tum , quia inter intcHc^^um , voluntatem eft ordo naturac , curn intelle(5lusf

&

fit

pcior natura voluntate in nobis, vc patec

Dodore Deo,ciim i.

:

&

fortc ctiam

hoc

verum in

eft

intellciaus neceirari^prxlgpponatuf

&

voluntati , tamcn ex hoc non fcquitur imperfcAio involunrate, im4in nobis Voluntas cftfornftaUter pcrfeftior intelle^Vu

conftituatur per producSlionem adiuani^quia iu-

Dodlor in

Qon eft ordo cftentialit.

Suhielluiti efi

ncccirarioprcecxigat.vcl coexigat ordinem natu-

produf^ionem paftiuam , qu6d etiam producens tecilla

crit

nmultas naturac, quac op-

quiritur fimultas,qua: opponitur ordini originis.

conftituaturin */f perfonali

pcr relatiouem , qu6d aliud fimiUter conftitui potcft pct rclationem, puta fi vnum fit filius , conftituatur pcr filiationcm ,& aliud> fi fit patcr

^

cxpofitioncn) datatn auftoritnti Philofi>-

Dico breuitcr quod Philofbphus diccrct quod quando eft ordo encntialis intcr aliqua fecundum perfcdionem , quod vnum non poteft phi.

producit aliud

infecmdvydijt.i.

tbt.

S.

eiufdcm naturz.quorum

lem.

H»ti» Sttti b*nt (tnclu-

Ad

firepo/itienem.

intendit piobarc

V

l

4. difl.

49.

,

Tum, quia inicr

diui{i4nn,& teUcioiMt orjgiois^ fiuc

vt probac

eflentiam

communes.

^ j^^iis.

QusmoIII. tt sequaUw$i8i; fimilitudo.eft eft prioc

ordo natiirs , quia

illis,ini6 eifentia

nacura

diuina

itm-

eft

prima vt etiam comparatur ad attributa, vtpatet k Dodtore i].i.eimdl.art.i.&c tamen rela-i tio diuina nuUam ncceflario incliudit imptrfcplicitcr

Tumetiam:, quia voUtionom vi-

«flionem, vc patei aDo
intcr intelle^ibnem diuinam, 8c

detur ordo naturs ^ura volitiojie

,

,cum

intellc£bioiit prior na-

vt ctiam patet iDoidtote in fri-

mo,dtfi.i^Tam eiiain , quia inicr duo indiuidua eiufdem naturac,quorum vniim in eilencfo depentamen non fequidet ab alio.eft ordo natura;,

&

turquodproduftum tc S.*fp»nfi».

,cum

fint

»mpcrfc(iius prodiiccn-

fit

eiufdem pcrfcdionisnaturalisi 8c

rt..

vnum dependct ab alio

fc-

(ccundum pcrfedionem menfuratur k perfc6kiori. Et fic omnia alicuius gcncris dependcnt a perfedliilimo in illo gencre , vt patct talis per Philolbphum lo. Met. tex.com. t. qrdo (emper connocat impcrfcdronem in pofte-

&

qu6d produdum

fit

fimpliciter aliud i pro-

Primomodonon

raliter,vel fpccifice.

rcquirit

quod produ£kum fit imperfcdVius producentc, nec qndd producens fit pcrfcaius produ£lo, vt patetinifi forte in hoc quod caufatum, inquancum caufatum ncccftario eft ens dcpendens,& vcrc poffibilcvt patet a Do(5kore i» primo,dift S.e].vlt.O' infecundo, dift.i.q. 3 Eft cnim

necclfario

,

.

cau(atum,& fit neceflarium, inquantum cauians, nullam im-

implicatio,qu6d

fic

Caufans vcr6 , pcrfeclioncm, ncc pofljbilitatem includit,vt palct deDeo,quiverc caufatomnia caufabilia,hoc

modo pollet elle imperfciftio in cauiato. Scrundo modo (cmper ordo natura: requirit imperfe^aioncm in produ(fto

,

quia caufacum acquiuo-

cc nccertari6 eft imperfc^tius caufa xquiuoca: vt fubtiliter probat Do6kor in quarto , dift. u.

vide

ibi.

Terti6 accipitur ordo naturac inrcr aliqua, quoium vniira in nullo gcncre dcpendenti<-e ab alio depcndet:vt

nec

furati, vel conferuati

pr;efupponit aliud

voluntaiem

»

iieni eft talis

non

naturae

ncm

;

in i

genere eaufati, vel menintelle(Stum

intcr intelledionem

ordo

,

&

,

&

vojitio-

Et hoc mock) otdo

naturac.

pracexigit 'neCeflati6 imperfcftio-

in poftcriori nacura

intcIlc(flione

vnum neceiTarid

(cd quia

& fic intec

eft perfeitiuSjVt patct

&

,

imo

mnltoties natuPa

de voluntate,&

volitione

;

per pcrfeftior intelIe(fiione

intellc(ftu,

nara volitio ,

eft

fcm-

vt patet ^ DoiJlore

1.& in frol.q.vlt .& in ^Mft,^^. Aliquando criam prius naturi hoc modo erit ptr-

in tfHodl.q.

fc(!iius,

eft

d».

& pcrficitiir

tali

Si

1

vt patet dc intelleftu

,

& volitione, qus

co

atcidente:

DoAore «» irrrw,i/r^; I if. lum.i. Se- HMtUM Mf' cundo modo natura affiimpti a Verbo dcpendet fumfts dtftndtt 4 ad ipfum Vcrbam , hoc eft irhperfc^aionis, vt patet a

.

&

Vtrb»..

quia in alio fuftijntatur; fcd in Verbo nulla c.1 impcrfcdlio , quia tantiim terminat depcndcntiam illam nullo modo pcrficitur ab iHa, ncc

&

,

,

vt patet a Dodtore in tertio

vbi

,

Quint6 accipitur ordo narurx inter aliqi>a: quorum vnum eft quafi produ(5tum , vel quafi

:

dicitur quafi produ^Slum,

eo qnod rcaliter identificatur producenti. Ettunc talis ordo dicit impcrfc^aioneminquafi produ(ao,vt patet defubie^ao

&

proptia paifione. Vel quafi produ^aum , ab aliquo formalitcr infinito , ipfimi quafi

&

attributa

(icut

omnia

qux fum

formaliter infinira, vt pafct l Attrihutit Do^Storc inprimo, difi.Z.tjpen. funt qtiafi ori- funtftTmn-

&

ginatainatura diuina formaliter tet iDo{kotcirt primo.dift.%.ei.i. (jHodL^.i.

pa-

infinita, vt

Et talis ordo nuUam requirit imperfc-


impcrfciaio.ctiampofiro per impo(ribiIe,qu6d fugnAttmnit huiufmodi cilcnt vere , rcalitcr produ^fta , vt imptrftai». expofui in primo. Si vero quafi produ^aum fi

&

non

fit

fotraalirer infinitum

,

vt relaciones otiginis, ReUtiontt

tunc ordo incer illa adhnc non requirit impcrfc- triginu n»n
finito recipcrc

,

velquafi recipcre talcm rclatio-

ncm, &c. Scxt6,forti poiTet poni prioriras,

ritasnatur* inter aliqua,vbi

faum

& pofterio-

vnum accipit rotum

ab ali^, itaquod "tantiim ab illo diftinguiturfecundum proprietatem pcrfonalcm

dcpen-

mi d»

,

fcd

fecuhd^m omncm pcrfcfaioncm eft fimpliciter idem illi. Ethoc raodo tcncndoqu6d perfona diuinac conftituantuc per abfoluta

,

ficut fortc

Doiaor vidctur tenere in primo.din.i6. efl^ct interPatrcm ,& Filium talis ordo naturs,qula quicquid habet Filius,habet \ Patrc prietatediftinguituf a Patre

ttjQhc diftiriguitur. lis

illa fit

inter naturas diftin-

iOo(ftorc in primo,

dift

refpondendoadarg.principalia. £t in

non requiritur tct.

pro-

Hic tamen nulla cft cflcntia-

dcpendentia,cnm


,& foU

& in nulla pcrfe-

,

i.parte tali

imperfe(5tio in pofteriori

,

Tiliiu fels

frofritiutt

diningnnicr
fMllt.

».

6rdinc vt pa-

Si ctiam tcjieatur

tur pct relatiories

,

quod pcrfons conftituanvt tcnet communis opinio.

adhuc non habercm pro incohucnicnd,qu6d tcrPatrem , Filiumeirct ordonaturar

&

poncrctur

fi

;

in-

qualis

«(fent conftituM; per abfdliJta

,

&

do dc fimultatc ordinis nawrac

in conferuari deperideat:fed quia eius

7Stxt»

effe

Quarto Dcc

Uttrmfiaittt,

& dift.iS.&in

quamuis fint correlatiua.& fimul flatura.loqne.j-

eft ordo natutac inter aIiqua,quorum dependet ad aliud , non quod in ejfe fuo,

i».

&

impcrfeitior ipfo intelledtu, (altcm in nobis.

vnum

ilHinttmt-

originatum,& hocduplicitcr. Vel eft quafi produ(£tum ab aliquonon formaliterinfinito , C\militer ipfum non eft formaliter infinitum fed

produ^aum eft formaliter infinitum,

ducente.& hoc in natura. Et hoc duplicitcr (ciquod fit aliud in natura, vel tantum nume-

4.

inforraatur ,

Sccund6, accipitur ordo naturac , qui fundatur in vna natura , & rerminatur ad aliam naturam itaqu6d incerillasnaturaseftordoproducenti$,& produfti:fiuc con(eruanti$& cunfcrua-

licet

SuArt» m»'

qu6d

eft

ti.ita

T«hi» med».

quiiit etiam intperfc^aioncni in fubiedlo,

ciori natura.

:

non potcft,-

ordo nccdllaci6 requirit impcrfedlioncm in accidcme.eo quod per fe ftarc non poflit : tctailis

fupvM.^

ftcrius

d».

Et

Refpondeo , prsmittendo aliqua de ordine quod ordo ff4/Mr<e capitur mulcis' modis. Primo accipitur ordo natura;, qui eft

cundum menfuram pcrfe(aiolialem,hafqU6d po-

Stttmd» mt-

depoiidctra {abicdo,' qoia' iii fe ftare

inforraatur

frim» m»do. ihtcr aliqua, quorum

8f hoc dHbUtiter,

,

Velquia tcniiinatur ad fubie^Slum. Vclquia tcrraijwtur ad firppofituro. Primo modo accidcnj

enentialis. DifiinSit de *rdin4 natu- naturae icilicct

9»

dentia ad aliud termiriatuJ-

, quae opponitur ordini e(rentiali,vt dicit Do(5tor hic. 8. His prsmiflis, diio brcuicet qu6d Dodlor in oyiki» Stttt^.

H

4

pro

Quodlibet.

9Z

| rel="nofollow">ropofiro loqultut de ordiiie c(Ieiuiali,qualis eft

gnofcitur vnum,nccefrari6 cognofcatur aliud:fcd

& efTeftum «quiuo-

bcne ad cognitionem vnius ftatim fcquitur co-

icmperpofterius naturacft imper-

quod cognitio.puta paterninobis dependear i cognitione filiationis, iiec c contra, cum cognitio relationis dependeat

iiuer

caufam .squiuocam

cum, quia

ibi

Et quod

fcftius.

fic

,

intelligar,patct,quiafappo-

crdo naturt

quod Patcr nqn producat Filium xquiuoc^, imo fimplicitcr vnluocc , vt patet in primo,dtfi. ">. &dift. j. &c fupponit quod producat ipfiim> communicans fibi candem naturam , quam habct , SiC candem perfedionem. Talis ergo ordo

dicxt imfer'

naturac, qui cftinter

fiiHonem.

dum,velqualis

nit

I

caufam aEquiuocam,& efFcmenfuram, & menfura-

eft inter

tum fecundum pecfe
impcrfcdioncm

quod

fic

loquatur

in pofteriori natura

patet perliceram ipfius

,

,

&

,

A^bi

fic dicit : ordo n^tura , fiue efjemi*lis , neceffarVo includti imperfediovem in altero extremorum, 8c

parum

p6ft

Proceffio

:

enim non inclHdit de fe

ipiod fit a^uiHoca, nec per confequens,ejuod form*

imperfeUior fit in produUo

Ex

his patct refponfio

Singuh'ia duhia

rum

^ to-

reffon-

fotus.

cet

,

quam

in producentt^

ad rationes.

Secundo principalirer dubitatur,de hoc fciliqaod firfiHltM oppofira ordini ejfentialt fMfficit

adfimHltatem correlatiuorHm. Hoc prima facic yidccur vcium, Prim6,quia fi vnumcorrelatiuum clTet prius natura alio correlatiuo , Sc non prioritate elfentiali , puta vbi non eftct dcpcndentia eflentialis , ficut eft inter intelledum, voluntatem , vt diftum eft fupra > tunc vnum corrclatiuum poilet imclligi alio nonintcliedo, quod eft falfunirpatetquod polTct intelligi ,quia

non

&

tali priori

non rcpugnat

pollc intelligi

circum-

,

inftatur,quia etiam requiritur fimul-

tas originis:patet,quia correlatiua funt fimul naturali intelligentia

vnum

Dodore

vt patet a

,

eflct prius originc alio

,

fcd

:

non ntcclfario

li

fi-

mul intelligcrentur patct,quia in illo priori, in quo Pater eft, Filius non cft ergo in illo priori Pater poflet intclligi,Filio non intelledo. :

•,

Tertio inftatur,quia

fi

fimultasoppofitaordi-

ni cflentiali, qualis cft inter caulam aequiuocam,

& effcdum,fufficit vt ipfe infia exponit:ergo fequitur

quod

fi

producens vniuocum cflct fimul tali ordini , puta quia nonef-

fimultatc oppofita fet Francifcus

producens prius

cflcntialiter

,

&

asquiuocc,Ioanne ptodudojfcd tantiim priusnalura,eo

modo, quo

caufa vniuoca eft prior

ftu vniuoce produ£lo, tunc fequeretur fcnt perfeftc correlatiua

,

&

effe-*'

quod

cf-

tanicn Francifcus

produccns.pofrct pcifedcintcliigi finc loannc

produfto quia ita vidctur prior caufa vniuoca iuo cffedlu vniuoco , ficut caufa xquiuoca fuo :

effcftu 2quiuoco,quia vtraque caufar aliud,licct vniuoca tantum caufet aliud numeralicer , xquiuoca aliud in fpecic.

&

Rcfpondco prasmicccndo

aliqua.

Prim6,qupd

flut teUtiu» quando dicimus quod correlaciua func fimul najfint fimut turali intelligentia , hoc non debet intelligi fic naturali

tacis,in

k termino,

& fundamento. Non cnim poteft co-

gnofci pcrfedc paternitas,nifi prius cognofcatur

&

, cum efremialitcr , formalitcr fit ad tcrminus autcm cius non eft filiario , fed abfolutum Filij > vt probat Doftor in i difl. 30.

terminus

illum

,

.

Et idco

dicit,^. i.prologi

& dtfi.S. primi.i.

^.14.

qu6d relatio non potcft cognofci ccrmino eius non prxcognito. Pofito enim pcr pofHbilc, vel impofnbile, qu6d filiatio nonelfet ,fed tantum paternitas , ccrtum eft quod paternicas poffcc pcrfcdc cognofci fiiiarione non cognica, quia non cft deratione paternitatis quodtermiiKtur ad filiationem , ncc quod coiixigat illamj fed benc de radonc eius eft qu6d terminctur ad abfolucum filij , & hoc pacct de relatiuis non mutuis, vtde relationccreatursc ad Dcum , qu« perfedc cognofcitur cognicis Deo, vc tcrmino, cjuodl.

crcatura tiones

,

vt fundamcnto.

mutu«

,

fic

fe

Vbi Camcnfiint relahabent quod cognita vna,

immcdiate cognofcitur iieccfle

fimplicicer

alia

quod

-,

in

non enim videtur quocunque fieno

cognofciiur vna, cognofcatur

&

alia, fcd vni immcdiatc poft cognolcitur alia. Hi-ctamen dico non abfblutc , ncc dctcrminanda. Sccund6 pr«mittcndo,qu6d quandoDodtor dicic qModfimultM oppofita ordtni effenttalt fuffi^

cognita

&

,

titadfitmultatem correlattuorum

fcripto poftcriori,

Secundo

gnitio alterius:non

vbi

efl

ordo

cflentialis

,

,

hocdicic,quia

priori cflcntialitcr

non

repugnatpofleefle, finc pofteriori circnrialitcr, vcpatcc difcurrendo in omnibus , 6c nonrepugnac pofle perfcfle cognofci , pofteriori nullo modo cognico , qua: non conueniunt corrclati-

& quia

uis,

in corrclatiuis diuinis cft talis ordo,

quod vnum verc ab alio producitur videtur quod ibi fit ordo eflentialis(r)ullus alius ordo naturx videtur, nec apparct ponendus praeter ordinem originis ) & per confequens non fit fimultas cflcntialis , qua: omnin6 impedit naturam corrclatiuorum & quia in diumis corrclatiuis non eft talis ordo eflcntialis idc6 fufiicic fimultasoppofitaiali ordini ,fed non illa prx'>> ,

:

,

cisc

,

fcd eciam requiritur fimultas oppofita or-

£t cx his patec rcfponfio ad primum. Ad fecundum dico prim6 , vt dixi in prirao, notando quod non cft repugnantia vnum pofle pricognofci. Dico fecund6 , qu6d prioriras originisdicit tantum Patrem habereeUe a fe,& podini duracionis.

fterioritas originis dicit pracise Filiura cfle

A Patrc

,

haberc

& camen cum hoc flac quod fimul

incclligancur^quia/T/»^ oriome

non dicic aliquod

fignum duracionis prius FiTio. Ad vlcimum,pacet ex fupia

diOtxi refpoii-

('«•

(cilicct telli^tnti».

,

quod in codem

penicus

ngno , quo co-

S

C

HO

fio.

L

I

V

M.

Perfonam primam con^ituiper relationem oppofitam reUtioni , qu4{ex fufpofito)confiituit , ijuia prima proprietoi incommunicabilitatu conJHtuit primam

fecundamperfonamyprohatur

ferfonams^ h/tc correfpondet reliiitutiuafecund<eyquia nihil eji ibi incommunicabile , ntfiprofrietM fpeSians ad primamoriginem exfupfojitioneyquod perfona confiituantur fer refpeSim. K^dducit contra hos rationem D. Bonau. quaprobat frimam ferfonam confiitui per ingeni' tHm^ ex Dama/ceno. Et quia ingeneratio efi Primum inctmmunicabile. luxt»

rriorltiu «ji gittu quid,

Qu^ftio IV. quod

95

fecundo articulo , dico, quod

alia relatione coii-

Anicultu perfona,&: alialibioppolita,confticuiuirprima perfona. Probatur feiundm. (ic: prim.; proprictas incommunicabilis politiua,cll: proprietasconftitutiua primae perfonxualis cft ilJa,qux corrclpondet corrclatiu^ primac relaiioni in perfona produ-

IVxta

''

illud

fi'pponitur,de

ftituitui fecund.i

Maior patct,quia cum perfona includat eflcntiam &: entitatem incommunicabilcm, quxfuntin iftaq 'a^ftione fuppollta fccundum Ricli. a,.dt Trtn. proprietas primx perionae, non oportct quod aliquid per fe importct nifi piimam entitatem incommunicabilcm. Mmor patet quia fecundum fententiam communerain

ft«i,ergo,&:c.

,

,

,

.

p^7«*/

»^**

incommunicabile,nili proprictas pcrti- co^mnHtnnens ad originem, bi perconiequcns in prima perfona non eft incommunicabilc nifi cahilucon-^ proprictas pertinens ad primam originem. IUa enim q':a: pertinccad iccundam jhtutt ^ri^

ifta

quacftionefuppofuam.nihil poteft cfte

ibi

originem,communicabiIis eft quia eft duarum perfonarum produccntium IUa autcm qua: pcrtinet ad prtiniui produdionem adiuam , opponitur illi, quas pcrtmec ad primam palfiuam licut cnim Filius primam proprietatcm habet pertincntem ad

^'»"';»fr*

:

:

•'*''""''•

:

PAter primam propriecatem incommunicabilem h.ibetpcrtinentem 2i^dicere^(\\.\c gigner^fc^ni^ iilaconuenit P.itri fecundumquod habet intcllcftum

gencrari^^mc

c.

dtci^v.ix

foecundum.qui intellcdus eft prim?^ ratio produ£l:iua in Patrc. Contra iftam rationem * inftatur contra vcranque iftarum praemiflfarum Ec primo ^•^*"'*'* quantum ad maiorem. Videtur cnim, quod /»«:
&

,

,

:

,

:

:

:

:

,

^,

,

,

,

,

,

,

,

,

:

,

,

:

tura;

,

fiuc figna narura:

,

quantum ad ordinem iftarum praedicationum

aflirmare-'

, fi

primo figno naturaj,fiuc primo modo 5d ncgetur ipfumcflcrationalcm fecundo mod6,fiuc in fecundofigno naturae,non eft contradidio. Sicut non eft conrradidlio (\ dicatur homincm cfle album in tertio figno ,& non cflealbum in primo figno,vcl lccundo. Patet crgo,qu6d ifta non eft contradidio nifi pro eodem figno naturac. Et ita in fignis originis cflc ab

turhominem

cflc rationaieni pcr fcin

,

,

,

alio

,

& nonefleabalio funt

contradiftoria patet

defc,ergoproquocunquc figno

:

compcteret pro codcm figno attribuchoc fibi competit ficut crgo ci quod cft ab alit> pcr prius conuenit ordo ad illud,aquo eft,quam ad pofterius fic ci, quod non cft ab alio , prius conuenit negatio ordinis ad prius quam otdo pofitiuuS ad poftcrius Siarguaturcontra hoc f, quod negatio non habet conftituere petfonam. Refpondecur quod illud perfonale, quod intelligitur fuperaddi cflcntiaj , fufficit quod habeat primam rationem incommunicabilitatis cirentia enim perlonst tribuit& f//f &L hoc effc & quidquid pofitiuum eit. Si crgo affirmatio vel negatio polfic habcre racionera incommunicabilicacis in prima pcrfona , lufficit ad conrti* attribucreturalicui cfleab alio

,

fi

hoc

fibi

quod eft non clle ab alio

retur fibi hoc

,

,

, fi

:

:

,

,

,

:

,

,

,

tucndum

Quodlibet.

94 taendum perfonam

:

illa

autem ncgatio habet , vt probatum

eft

prrmam rationem

,

incommunicabilitatis ; crgo , &c.

COMMENTARirS. 10.

d

T P^xt/t illud, ijttodfuppomtur deftcundo arti1 culo. Htc Dodor in

alio
codcm

V. BtMu.in difl.

I5I.J.4.

municabilis €llc

fic

,

quod prima

fit

proprictas

incom-

& hoc

probat

&

in propofito

cum clle ib alio

,

& auftori-

ergo

(in(\\.m)qudihabet Pater, Filij funt ,prtteringene-

cft cllc

Vult diccre, quod ingeriifum non 'fignificat cns pofitiuum,fed rantum moduiii exiftcntix , quia-fignificat non clle ab alio. Ratione ratio ftat in Koc breuiter , neetiam probatur,

cllcab alio,prius conucnic

ration^m, &c.

ad poftcrius

^

prius

:

prius conuenit

patet, quia

(i

A

,

quam

eft a

5

ab

alio.priils fibi

f

fic nDneffe

ncgatio

A rcfpicit!2?,i quo habet *j^,quam C,

fit

&

non

,

non fit

Hic

illa

inftat

-,

conftituit

perfonam

cum

,

&

tclligitutfupcraddi elIcntiK,fufficit

quod ingenitum

gationem,Icilicet

:

,

gatio, poflit habcrc rationcm incommunicabili-

&

Re/iitat

qma

ejl

C

alio.

quod habcat primam rationcm incommunicabilitatis cflcntia cnim pcrfbrM: tribuit ejfe, & hoc ejfe, Sc quicquid pontiuum feft. Si crgo affirmatio vcl nc-

&

S

non cllc ab

Rclpondctur, quod illud ptTfonalc, quod in-

prima proprictas Patris , perconfcqucns,Patcr conftituetur in cficper ingenitum. Si dicatur , quod in codcm figno, non non c(Ic ab alio; conuenit Patri ellc ab alio , imo fi cilet ab alio ,pcr prius conucnirct cft*e ab alio,quam non eilc ab alio,& fic in aiiquopofteriori figno coiiueuiret non elle ab alio. crit

perlona

cns pofitiuumcergo conftitucntia crunt cns c modo ingenitum dicit formalitct ne-

ciim negatio ad prius,puta ingenitum,}^x\\is conticniat Patri , quam generarc Fiiium , fequitur

A

tatis in

prima perlbna, fufficicadconftituendum illaautem negatio, habet , vt proba, primam rationcm incommunicabilita-

pcrfonani'

tum eft

H O

:

tis,

ergo, Scc.

L

I

V

M.

impugnatwjtem allatam ^prohans primam fcrfonam non conflitmftr ingcnitum, ejl primh incommunicabittSy{quod req»irit»r

negatio^(ex Auguliino)^ nulla negatio

ad con/iitutiuum perfon^)fedper aliquid pojftiu/fm prof^rium^ad quod confequitur de quo late :

z8. q. i. Ponit duasfoUttioms adhoc argumentum. Prima ait ingcnit\xm dicere dignitatem,quiaejl afe. Secundafontalem plenitudinem. Contra primamyejje traditur a Do£i.

i

.

d.

a fe negatiue nonfacit ejt

ejfe

incommunicabile

D. Bonau.fi plenitudo dicit negationem

erit perfonalitoi

;

aut relatio

,

,

,

vt prohat argumentum. Contra fecundam , qu£

currit ratio \fifofitiuum aut

commune , ^fic non

(^ficnonalia nifiilU,qu
cunda perfon£. Soluit authoritatem Damafcenipofitam, num. y frifii,aut negatio talis ordinis foteft ejfe prius in aliquo ahfoluto

.

& exponit^ quomodo ordo ad ,

erdine pofitiuo

ad pofteriuf^

non tamen in refpe^iuo,quod conftituiturper ordinem adpofteritts. Explicat optime,quomod» contradtcioria referuntur adidem nunc j non tamen eft necejfe yqubd cni conuenit albumpro ratioejl , quia res primo efi hoc nunCyquod eidem conueniret non album pro eodem nunc : ipfa, vt homo homOy non tamenprimo efi non lapis , quia negatiOy{vt diffum efi)non conuenit alicuiymfi per pojttiuumypraexifiens in eo. Vnde fi prima perfona confiitueretur per non ejfeab alio, non *queprimo conueniret ei non ejfe ah ^ficut conueniret ejfe ab alio , ponendo quodper

&

hoc confiituereturde quihus vide Doil.i .d.%%.q.x.n./^.^ d.^G Jt.i cis

^.& d.tyn.y.

quibus lo-

optime agitur de negatione eiufque natura,(Jr diuifione.

COntra iftum modum ^ dicendi arguitur iic Propriecas confticutiua cft omnino formaliter, & prim6 incommunicabilis nuUa negatio formaliter & per feip:

:

Ingenitum ftonfacit

,

fam cft primo incommunicabilis ingenitum auten^ , vt diftinguitur formalitcr ab efrentia,& relationepontiua ad produdum, non dicic nifi negacionem formalitenquia fecundum j

§ljiid e^emit

proprietas conftitutiua, quia ^"f""*

pofitiuum

;

crgo nou

prima coftituituri probando quod

C eft crgo C\y})i nullo priore cft, prius conuenit negatio ad prius> ab y4 , ipfi qullm habitudo , fiue produdio refpcAu C,ergo cui dat efe

:

quam produccre Fi-

abalio,C\at ingenitum,ci\i pri-

Patris,& ab

Si arguatur.

ingcnitum.,

& C ab

conucniret hoc,qifod

abalio,quJim aliud producere

ma proprictas

liabitudo ,

cllct

lium:ic

&

,

& non ede ab

,

codcm figno, quo conucnirct i^atri efte ab alio, fi ellet ab alio, conucnic non elle ab alio, (\ non cftab alio. Si

.tatc,& ratione.Au£toritas c(l:Damafccni:Ow«/<*

gario ad piiui

vnde ifta primo figno eft per

in

alio,contradicantjIcquitur qu6d in

pofuiua, quia ingenitum, videtur

prima proprictas,

homo

;

primo modo , in fccundo modo,fiue in fecundofignonaturx , non eft pet (e rationalis,quia accipiuntur pro diuerfis fignisj

& minorcm rationis & prim6 contra fcilicet

>

fc rationali$, fiue in

Hic Dodor arguit contra

Contra iflam.

c

maiorem maiorcm

,

figno, vel naturz, vel originis

contradicunc

tloii

ncrationc adiua.quod idem importat. frimo

ab alio,& non cllc ab Sc»tM emtra non contradicunt nifi pro ^- *<"»*«•

Coritrll arguir,quia cfte

(ccundo arriculo intcndic probare quod priina pcribna conftiuiatur rdatione oppofita rclationi feciindac pctfona:, puta,qu6d conftituatar paternitate, vci gcifto

"*-

Qu^ftio IV.

95

-^^ . fccnndum A ugaftjnam y .dc Ttin.c.6. atm ingenitum ciici/tir,»0a tjuiJfit ,fed ^mdnon audoritatcs patentrcrgo, propofitio hoc Prima rtiulta: &: ad patet, qula oftcndttur fit finMm.de :

cum perrona fic formaliter incommunicabilis cxidcntia ficio

la

:

oporcet

quod iflud quo ali-

^ im

iw!^.i8»

pcrfona primo, lit formalitcr incommunicabile crgo , &c. Sccunda propo- f -i- » lo. patet,quia negatiopropria exigit pofitiuum propriura adqaod confcquitur nul- ^"^' ^'^- ^'

quid

cft

:

cnim negatio cft propria omnino

alicui

,

hoc

cft foli

ncccffario conuenicns, nill '^'1'*'^

illi

rcpugnat afErmatio oppofita affirmario autcm qoxcunquc nuUi cnti repu- utpo^tnH fi pcr negationem, quarro an illa negario confe- froprium. quitur aliquod poficiuum, cui rcpugnat illa alia affirmatio,&: fic habetur propofici^m: quia

ei

:

gnat,nifi pcr aliquod pofitiuum,quia

aut confcquiturpofitiuum,& tunc hcgatio omnino prima eft in illa vnitarc fiuc diftin£lione,& eferitate per confcquens, qtiod eft inconucnieus:a\)t neceffarid dabitur, •,

quod qu^d

&

tunc fequinnr, ncgatio confequitur pofitiuum , fcd non proprium ifti ncgatio non erit propria ifti ^ quia iUud , per quofd negario conucnit ^non cft :

proprium ifti. h Rcfpondctur ad nMnorcitt ^ qu6d ingenitum non importat ncgationctn fimpficiter, fed aliqiiid pertincns ad dignitatcm : quia hoc,quod cft habcre,cfle a fc. Aliocriam modo , quodimportat fontalcm pIcnitudiAem , quod eft perfcdionil fimplicitcr in prinna perfona,fecunduni Auguftinum /\.de Trin.c^ Contra primuttt.cum dicicur,a(c,aut intclligitur, qvl6d haec praepofitio ^, imi

& ft;atim patct contradidio

portatcircunftantiam caufx,vel principi) pofiriui rccnndnm Auguftinum i .de Trin. cap. \ nulU mens :

.

tclligitur

ncgatinc tancum

:

capit

^mdaUqkidfit afe

qura non habet aliquid pro principio,vcI catifa,

}

:

guit.AfiiU fiodortnjii,

quii

aut in- %.tU Ani-

& habc-

'"'*•

'•^•47«

tur propoficum de negatione.

Contrafecundam:* fontalis plenitudo, aut dicic ncgationcm , & habetur propofitum, aut pofitiuum,&tunc vel efrenriafn,& fequitur quod fi ingenitum fit ptoprictas jutiocon" Jjcrfonalis j crgo Sc effcntia ; aut relationem pofiriuam, & patct quod non nifi ad per- ftitutiuk lbnara,& tunc,fi ad perfoiiam, aut ad vnam, aut ad "plurcs j non ad producentem,vcI ptrfinn producenrcs crgo ad produdani,vcl prodwdas. Si ad^lures ,noh potcrit effe vnuna 7^*' "*"*. formalc principium conftitutiiilim pcrfonac fi ad vnam , & fingularera , aut i^clatio- '^1 fi"''*'* ncm ad perfonam primam produftam,aut fccundam, & tnnc nohtcnctXir pofituih, ^ '"'^" fcilicet q\r6d ingemtnm vt diftinguiturcohcra paternicatcm, vel (piratronem, conftltuat perfonam aut relacioncm vnam abftraftam ab iftis fcilicct patcmttate , & fpiratione. Ettunc fiporcftaliquatalisrelatiocommunisabftrahi ao iftis duabus , fcquitur,qu6d prima perfona non aliqoa vna relatiohejfcilJcTct fingulati,fignata in ciiftcncia,fit perfona, fed aliqlio modo vnaabflratai rclarioniblis duabus & hoc aVtcrius racionis qhia probatum eft in qua:ftione prajccdente quod dui produftionei afltiuae in Diuinis noh poffunt cffe eiuldcm rationis, tunr prirtla pcrfona non coa:

:

'

,

'

,

:

,

&

ftitueretur foimalicer aliquo confticuciuo vnius racionis, quafi rpecilficc

ftrado a duobus quafi altcrius rariohis. ftri

Ncc oporcet hicimmorari,

hic conceduht propofitUmquancum ad

poficiuoconfticuituirprima pcrfona,de

qua

,

fed Vno ab-

quia hiulti magi-

maiorem , quod aliquo ihcommuhitabiil

hic fcrmo. opinionc pro ingcnito pet Dattiafcchum patcc pet eum rcfponfio ibideih: fubditcnim in folis proprictatibus patcrnitaris , fihattoniiJ proccffionis, diffcrcntiamcognofcimus ergoquandopriusacccpit Oihnia prsetcr ingenerationem , &c intelligcndum cft, quod fub ihgcncrariohc comptchehdit pa-

CumiergO

arguicur jpro

eft

ifta

&

&

:

ternitatcm. Et bteuiter ficut patet ih diuerfis capituhs eius,nunc nominat vnam proprictatcm prima: pcrfonic^nunc aliami&pcr confcqucns pcr vnamqiiamqUc ihlclligit quamcunque proprietatcm propriam.

i.ititmfk-^ lutio

kaht'

""'*'»

*^'

••<^'

^ ^^:

^'^'^'''"i {[

A d rationem , concedo , quod ordo ad prius quodaihmodo przcedit in iiliquo Ordo uJ ordihemipfiusadpoftcriUs: rtiaxime quando ordinatum cft in fc abfolutum. Cod- /^^** f**' cedo ^tiam , quodnegario ordinis ad prius in abfoluto , pracccdit ordincm pbfiriuum eiufdcmadpoftcrius:fed nonficihii]d,quodcdhftituitur formalitcr pct birdincm pg^„i^^ad pofteriu^ , quia nullus ordo inillo potcft tffc prior , ncc ctiam negarib brdini&^ quam (itordo.quoconftituitut. Sicrgo effetfuppofiiurtiabfolutum ,poffct i:oncedi , quod ihgehitum cffcc quodaihmodo prius pate):nitatc fcd ctim probacui: gc-

/^^

:

ticralitcrdequocunqucfuppofitb,&: dc ordineadpofttrius,& negatione ordinis Contndi' ad prius illa ptopofitio ^ qUa dicitui: , qu6d contradiftbrii rcferuhtur ad idcm nunc^ ^""^* f *<"" hon folum irt ordine durationis , fed ctiarii naturac origihis eft vcta , intcliigcn- *" . ^'^K :

&

dodepctfccontrftdiftotiis,ptouc afflrmatio compalratui:

,

aci

negatiohfcm : non cft idtmiuxnt-

auccm

Quodlibet.

96

autcmvera , intelligendo dc affirmacione , & negationc comparando ad tertium,de quo dicuntur. Exemplum. Albumpro y^, & non album pro B , non contradicunt intcr fe, nec ad quodcunque comparantur,&; hoc intelligefidopcr y^, &; B:fnic figna durationis , fiue figna naturac , vel originis Sedfi iftacomparantur ad aliquid cui conueniunt , vcl conucnire poiTunt, non oportcc quod fi album conuenir^tipfi C,pro J quod non album conueniret ipfi C pro A. Nihil enim eft , quod non omnino primo ipfum fit ipfum, licut homoomninoprimo cft homo,&: fi homo eflet lapis, eftet omnino primo lapis ficut lapis eft lapis camen non omnino primo eft non lapis quia nulla ncgatiomo j>riHi eft tio potcfteflc eadem ahcui primo ,ficutipfum eft ipfum primo. Concedo crgo, hopioquam quod intelligendum eft cfte ab aHquo , non cfTe ab aliquo , referri ad idcm intion Upts. ftans , fiuc -»?«»f cuiuflibetordinis , ad hocqu6dfintcontradi£loiia vt, fcilicecpco Contradt.quo nuKc affirmatur efte ab alio quod ponit , pro eodem »unc , non efle ab ipfo , nenon :

,

:

:

:

:

&

:

,

£lona

ttijttepnmo

conn^nmut tl

de quo

dicnntHr.

fed non oportet quod

illi , de quo ifta dicuntur , conueniat aequc priconuenirec eJfeabSx effe ab, fibi conuenirec , &: per confcquens fuppofito , cui conuenit negatio ordinis ad prius prioritace originis , non

get ilkid idem

mo

:

ab

ffp/t ejfe

,

:

ficut

illi

,

ax]ueprim6conucniciftancgatio,ficucconueniret attirmacio ordinis,fi ilkim or-

dinem

habeicr.

COMMENTAR j

j

,

g

frobat hanc

ofiniontm.

/^ Ontra. Hic Dodor improbat lianc opiV^nioncm

Scttu^ im-

,

proprietas conflit,uci^ia perfona-,cfl;omninofor-

maliccr

quod

,

& primo incommunicabihs, Sccunilo,

nulla ncgatio

communicabilis

non non

,

formaliter

fit

&

,

&

primo

in-

per confcquens ingentttim

erit proprier.ns conftitutiua

dicai formalitcr nifi

perfona:

negationem

cum

,

vt patec

,

pcr Auguftinum 5. de Trin. cap.j. Citm ingenitHtn dtco, non <juidftt,fed qitidrion fit oflenditnr.

Ingcnitum cnim in propofito , & non produCtwm idcm funt , vt oftcndit DoAor in .difi.i.S. i

Probat crgo primam propofitioncm fic; rcrfona cft formalitcr incommunicabilis exi-

Scc.

ftentia

mo,

ei

:

crit

go

illud

,

quo aliquid

eft

pcrfona pri-

formaliter incommunicabilc. Secunda

probatur, quia nulla ncgniio propria

hoc ci

foli illi

efl;

cft alicui,

,

necclTario conucniens

nifi

,

quia

repus^nat affirmatio oppofita,affirmatio auteni

nuUientirepugnat ,nifi pcr aliquid pofitiuum, tunc quajro an illa quia Ci per ntgationem ,

&

neg.atio confcquitur aliquod pofitiuum

pugnat

tum

illa alia

affirmatio

,

,

cui re-

Sc liabctur propofi-

fciiicet quod affirmatio repugnat pcr aliquod pofiiiuum 8c fic negatio oppofita inerit ncccfTario per aliquid pofitiuum aut non confcquirdr pofitiuum,&: tunc negatio omnino pri,

,

:

ma efl: in te pcr

quod tali

vnitate,& diftindione,

illa

& in cntita-

confequcns,quod eftinconuenicns, talis

id eft,

negatio primo conftituct illud cns in

vnitate

,

fcilicet

incommunicabili

& in

,

tali

diftindioncquiaqux funt principia conftituendi, funt principia diftinguetidi & fic , fi primo conftituit in vnitatc incommunicabili ,eftctiarn :

ratio diftinguendi iilud aquolibet alio,& fimiiiter confticuet

cnim quod pter

fi

piimo ncgatio

quam repugrat

Scquitur

in tali entitate. infit

prim6,&

fit

affirmatio Patri

ratiopro-

communi-

cari,qu6d illudens,cui prim6 conuenit gatio

j>er ipflun

,

erit

talis

nc-

incommunicabilc primo.

Sicut etiam quando negatio ad communicari aduenitcnti proptcr aiiqu.im affirmationem in tali

entc.quod

tale ens, crit

primo incommunica-

bilc per talcm affirmationcm

:

propofito dc ncgaaone, proptcr

ergo

fic erit

in

quam repugnat

S.

cnti affirmatio ad communicari.

Primo , quod

probando duo.

V

l

Contra

ilLas

aliquadubia. crt

duas propofitiones occiltrunt

Primo.quia

fi

quo

ilLid,

aliquid

perfona, !iue incommunicabilis exiftcntia,

fit

lucommunicabile , fequitur quod neprimo incommunicabigatio erit formaliter, lis hoc aUtem cft falfurn , & contra ipfum , vt

form.iliici

_, T>ubi»contr4

^utn froftfitionts.

&

\

& in

patet in probaiicmc fecunda» propofitionis, i.dift.iS

& alibi

faspc.

fecundum ipfum,

in

j

Antccedensprobatur,quia .

dif.

i.q.{.&

quodUb.

in

primo conftituitur in effe per negationem duplicis dependcn-

qu. 19. pe< fona crcata perfonali i\x

,

l

fcilicet adiialis,

& aptitudinalis

:

ergo

talis

ncgatioerit primo Jncommunicabilis.

Sccund6,quia relatio originis communicatur cni commufimiliter communicaturefilentix , vt nicett.r reiapatet de filiationein Diuinis tamcn perfona "* '"''^""*

pcrfonx,

&

:

&

primo incommunicabilis,& ficnoneritnccefrequod illud, quo conftiftituitur perfbna,fit primo, &formaliter incomconftituta per illam cft

niunicabile.

Contra fecundam propofitionem:prim6 pronon infit propter po-

batur quod negatio propria

fitiuum proprium, quia neg.itio lapidis nccellario incft Socrati,&

tamcn noninefl propter po-

fiiiuum proprium Socrati:patet, quia tio ineft

etiam boui.

nega-

,

quia ncgatio

Chimacrs

,

&

lapidis ineft necefTario

ChimEcra non

eft

qitod infit

negatio.

talis

talis

Tum ctiam

aliquod pofitiuum

tamenin ,

SolMtiodM-

propicr biorHm.

Tum etiam, quia nega-

tio dependentia: adiialis ad aliud incft Socrati,&

tamennon

fitiuum in Socrate, quia

fuppofitum aliquodpopofitiuum in So-

ineft per

omnc

communicaDilc , quia a Vcrbo affiimptibilc,vt patct a Dodlorc inttrtio, dift.i. q.i.&

cratc eft

in cjuodlih.tj, 1 p.

Rcfpondeo ad iftas obiedlioncs,praemittendo Primo, quod conftitutiuum perfbnac diuinac cft ita proprium illi , quod necelTari6 fimpliciter conucnit ei, ita quod oppofitum fimpliciter repugnat, imo eft ita proprium iili, puta filiatio Filio , quod fi illa prxcisc non eflet , qu« nunc eftin FiIio,e(Tet fimplicitcr impoffibilc alialiqua.

quam

aliam

cire, vel

aliqucm alium Filium

cfTc,

vt fupra patuitj^.i. quoalib. Sccundi!»

»5-

IV-

Qusftio Sccundo

quAd

praemitto,

eft diiFcrentia intcc

condicutiuuth vlciraum pcrfbna; diuinz, fbnae crcatx

nam vlcimum

:

fonx diuinz

& pcr-

conilicutiuum pcr-

necedario

ineft fimpliciccr

,

& op-«

poficum, puta communicari adlu fimplicicer rcf ugnat. Sed vlcimum conftituciuum , com-

&

plctiuum porfona: crcat* , non ineft neccirarioi patct , quia petfbna creara vltimarc , completur per negatiouem aftualem ad aliud fnppofitum,vt »'«

pacct a Do(5lore niacio oppofita

,

tertio, dijl. i

.

& tamen affir-

aitu dependere ad aliud

(cilicct

&

fuppofitum , poceft fibi incire , dc fa(Sto incft natur£ fingulari aflumptac k Vcrbo > vt patet a

Dofborc in

tertio,diJi.i.

modo

ncgatic

tah's

& ex hoc apparct

non

eft ita

quo-

,

propria peifouac

creatx,quud iih' fuh neceftario conueniat. Tercib pisrtitto qubd illud, quo ahquidcft primb perfbna pcrfbnalitate fibi propna , ne,

&

cdlarib

fibi

primb incommtiniconftituens perfbham diuinam,

compctente,

cabile,& tale

eft

<jcLX Cola. cft nccefiarib

&

bi propria

,

Sed

quo

illud

,

cfl ija

pcrfisna pcrfbnahtatc

fi-

CoU neceilafib competente,

fibi

perfijna creata eft perfona pcr-

fonahcatc propria, Ced

te,non

cft

non neceiraribcompetcniUi, qubd fibi neceirarib

proprium

conueniat.

^dfit

in-

tommMmca.

^vt

'

quo.

Qgarcb prajmitto , qabd aUud eft efle primb jncommunicabile vt qHod\&c ahud vt quo. Pri"^° modo fuppofitum eft incomraunicabilc fc:

cundo itiodo go qubd ipfa

proprietas hypoftatica. Pofito cr-

ceirarib

non

infit

Ad

fecundinl

cefurib conucnit alicui, fed non foli illi , vt noh lapis heccflarib cohuenit homini , fcd non foii

hominii& nifi

talis

tio oppofita

etiam

qubd illud,quod

dici,

alteri

Poteft

communica-

talis

,

rcpug-

,

incfleper aliquod pofitiuum

commune ci$,quic-

quid ht illud; vel ctiam potcft incfTc illis pluribus ,proptcr aliud pofitiuum in eis , puta nomini

,

tura

quia ahimal rationalc : ligno , qiiia talis naAliquando negatio non folum con-« , &c.

uehit alfcni neccflarib, fed ctiam Ibli

Dco

gatio finitatis fbli

,

vt nc-

illi ,

conuenit per pofitiuutn

prof rium in illa. Et fic ncgatio communicabilitatis competcns pcrfbnis diuinis , neceflari6 conucnit iihs > non pcr aliquod pofitiuum comaliud pomunc iihs,fcd fimplicitcr peraliud , fitiuumproprhim finguiis,ita qubd Filio conuc-

&

nit ncgatio per filiationcm

,

& Patri pcr patcrni-

&

hoc modo tahs ncgatio non tatcm pricise , folum conuchit ncceirarib^fed eft etiam propria, proptcr pofitiuum proprium in eis. Ad iilud de chimsra , patct rcfponfio ; qnii

hoc

«jiiando

intcliigitut

Ad

pofitiuo

,

negatio

quale

neceflarib

hon

eft

chi-*

tenium,patct tcfponfio ex fupradi<5lis,qui4

conclufio iBtclligitur de ncgationc, ncceflarioj inhzrcntc ; modo negatio adualis dcpcndentiai

ad aliud non ncceflaiio ineft,vt fupra dixi.Et patet refponfio ad ifta 4^biai&c.

pofitari poteft

licet

,

non pcrficiat illud vel inhumana fingularis commu-

nicatur

Verbo diuihov Hoc modo

fic

natura

proprietas

conftitutiua perfbnx eft incommunicabihs,quia

naruram diuinam,nec informar,

ipfa necperficit

ncc dcpendet

propric loquendo. Vtraque

,

via:

vidctur faluabilis.

His

i 4.

pra:nlillis,patet refponfio

Ad obicclioncs.

qubd aliud eft loqui dc incommunicabili fed non neceirarib incommunicabili & ;

eft ratio

conftitucndi in

non

fed

adluali

,

neccflarib

,

quae ncceftarib

hon

ined fcmpcr conftituit in

Cum

ejfe

incft

;

& quando

incommunicabili.

quod non cft incommunicabilis dico qubd cft incommunicabihs prirab,

dicitur

primb

,

qaia pcr ipfam cabilc

,

eft

non

licet

primo , aliquid incoramunineccdlitib

qubd talis negatfo non

eft

&

:

ciim infcrtur

propria illi

,

ergo non

conftiiuit in f/eincommunicabili. Dico qubd , fola illa negatio dicitur propria alicui qus Ibh ,

illincceftari6incft,& rib aliquod pofitiuum

ma

,

confcquitur neccira-

quod

ratio incomraunibilitatis

farib fcqucns

in

illa

ejfe

non

eft ratio

necelTarib cft pri,

& ncgatio necef-

conftitucndi primb

incommunicabili , fed ncceftarib confc-

&

quitur illud

,

rb ncgatio

licet

,

Scoti

ideb dicitur propria

quando adu Ojfer.t9m.X 1

incft 1^

,

:

alia

ve-

puta Fran-

g]['*j

^^j_

fcd aiiquid pcrtinensaddi^ podvftnfir. quod eft habere efle \ fe ali6

niodo importat fontalera picnitudinem

j

quod

pcrfeaionis fimplicitcr in priiha pcrfbna, fe-

cunduha Auguftinum i

Contrk. Hic

licet

e^ incommui)icabi-

,

gnitaccm, quia hoc

aliud

vt patct de .negationc

*^»

Guillclmi Antifiodorefis **/•/«»» »*

quod ingenuum non imporuc ncga-

fimplicitcr

fpohfionem

dc incommunicabili adlu neceffarib: primo modo negatio adtualis cimi aptitudina,

qua: dicit

zStvt,

eft loqui

li

vnam opinionem

tioncm

cft

Ad primara,contra primam propofitioncra, dico

li ,

citat

fic

RejpondetHradmitjorem.HlcDo^tottt'

h

,

&

cenne^

negatio potcft pluribus

aut eft talc

formct,

cHt

•mnt-.

cui affinna-

tur, aut pcrficit

aliquam naturara , vel informat, ens,qubd in alio fuftentarii fiue fup-

^^'*^,

ihcft enti pofitiuo,

fciiicct affirmatio lapidis

,

nat ncccflarib;&

aliqitid confti-

tuitur in ejfe incomittunicabili primb.

nunquam

per aliquod pofitiuum in ipfb

m«ra.

communicabihs, quia per ipfam,

' Jj

rationes,contrafecundan)propofitioncm, adptirtam. Dico, qubd negatio ahquando ne-

Ad

ao

in-

patet rclponfio ex fupradiftis

,

in quarto prsmilfo.

conuenit enti

primb

quo4

fed raerc contingcntcr,

,

bcncnota.

fit communicabihs , puta naturs diuina.tamen eft ratio formalis conftituendi aliquid in e£e incoramunicabili primb:& hoc mo-

proprietas perfbnalis poteft dici

97

cifco , a£tu conftituat ipfum in ejfe incommunicabili , non tamcn dicitur ihi propria , cijm ne-

,

^M Ti^in.c.^.

Dodor improbat hanc

Suiit ttltm re- s.B*ntt.

& primo imptobat primam, vidc-

quod effe *fe , aut importat circunftahtiam , & hoc cft impoflibile 1 quia nrhil eft quod gignat feipfum , vi patet per Auprincipij pofitiuc

guftinura />ri«w, de l>in.eap.prima, aut afe intclligitur ncgatiuc

tahtum , fcilicet quia hon ha-

betaliquid pto ptincipio

propofitum,

fcilicet

,

vel caufa

quod ingmitum

>

& habetur

dicat

hega-

tionem formaliter.

k dictt

ContrafecMndam,quiaf0Htdtit pkniiudo^aHi negationem

,&

habetttr propofttUTn

, fcilicet

quod ingenitumt\t dicit fohtaicm plchitudine,fic formaliter negatio

,

ant dicit pofitiuumj

& ttinc

quod fi inge-^ tjttum fit ptoprietas pctfbnalis, quod cfsetia ctit proprjetas pcrfisnalis formaliter , quod cft imvcl dicit efscntiam,&tunc fequitut

pombilcjcum fic communicabilis & vi ^«oi& vt quod ; aut dicit relationem pofitiuam , & patct quod non nifi ad pcrfonam,quia prima relatio iil perfbna cft relatio ad perfbnam;aHae enim relationcs,fcihcet xquahtas,firoilitudo,idetitas prae-

fupponunt rclationcs originis,vt pat«t l

i

Dodtore in

^

f^^rtm/n^

Qyodlibec.

9«

in primajiftin.v^. il.\.& diftifi.ii.&i»fraq.6. prster iftas nnlla alia rcUtio realis ponitur in

Diaim$itrgod ingemtim , fiue fontalis plenitaHo , dicit lelationcm adpcrfonam , aut crgO kH

vnam

pcrfonatr^aHt ad plurc5:non ad producen-

icm,ncc ad produccntcs,cum ingenitum AicAi negationcm omnis produftionis , vtnotat Dodlor in

I .
1 8. idcm eft

ingtnitum,

quod nullo mo-

ergo didt rclationem ad pcrfbna produdam, vcl produdasjnon ad plurcs produ6u% , quia tunc non potcrit clfc vnum formak principium pcrfona: conftitatiuum patct , quia

do proJudlum,

:

vna pcrfc rfttionc formali conftituitur. Sed fi ingenitum ertet ad duas produ^bas, tunc includerct duas rclationcs terminatas ad il-

vna perfona

,

nuUa vnarelatio

la produila, fed

originis per ie

terminatur ad duo produ6la ; ficut enim produdlumvnum terminatur , vel refcrtur ad produ-

cens vna rclationc,& duo produfta duabus rclatfonibus^ita produccns non duabus prodadbionibus refertur:fi crgo ingenitum diceret duas relationes pofitiuas , tunc non ciret vna pcr fc proprietas,& per confcqucns conftitutum pcr illud, effct vnum pcr fc fuppofitum. Aut jngcni-

non

relationem terminatam ad pri, fcilicet ad Filium,

vnam

tura dicit

vt diftlnguitur contra paterni-

dicit rclationcm,vel

ad primam.vcl ad (ccundam

pcrfi)nam produdlam

,

non

diftinguitur i pater-

nitate,vcl fpirationc aftiu3,& pcr confcqucns vt

talcm rclationem , conftituet primam pcr(bnam.non aurcm vt diftinguitur ab iUis , (equi-

dicit

tur in litera:

.Aut ingemtitdicit "vna relMtone abfirallS,

1

&c.Et

dicit

jjQ„ g(^

j(,f

Doftot

quafifpecifice, c^ai^. in diuinis

aliquod genus

,

nec aliquid in gcncre

contentum,vt probat»«/>r«w»o,
&

noh diffcrant proprii fpecific^ , cum in ditiinis non fit fpccics.diffcriit tamen fpccifice,im6 focte funt

prim6 diucrfa , vt habct mod6 ^ duobusquafi

dift. 15.

^is

non

,

4nprimo,

potcft abftrahi aliquid vnius rationis,

quafi fpecificc, vt patct , non afino abftrahi potcft aliquid propofito.

videri

fpccificc diftin-

Nec

enim ab homirte,&

vnum

fpecie,fic in

oportet hic multum immorari,

quia multi magiftri hic conecdunt propofitum', quantum ad maiorem qu6d aliquo incomraiini-

formalitcir

ptopria foH ncceffario conucniret.nifi per aliquod pofitium propriam in Patre , illud pofitiuum non eft edentia , ciim fit commnni-

quod

Patri, fic

IIU

hon patcrnitas quia ctfi non ejfe al> j^oqu6d non prius conueniat Patri quam pa-

cabilis: Ifito

ciTet

,

prim6 cpnucnit Patri ficut crgo oportcrct aOignarc aliquod po-

ternitas, (altcm aeqn^

patcrnitas

:

fitiuum proprium

in Patre diftin6tam ^ pater-

,

flitare.

Tettlh in(btur tuatur in

ejji

fic

,

pofito qtj6d Filius confti-

pcr gcncratiortem padiuam, adhuc

pcr prias conuenit Filio ordo ad Patrcm

,

quarrt

gcneratiopa(fiua:patct,quiapcrpriusintclligitur

Patre qnam haberc gencrationcm paffiuam,& fi non prius, faltcm xquc primo. Sic in

c(Ic a

,

non eftct ab aliquo/altcm xque primo conueniret fibi non cite ab alio , tunc non m;fgis efiet vna proprietas quam alia, cum zqut prim6 vtraquc ineftet , & per confcqucns non magis conftitucretur in e^e ab vna, quam ab alia,vt patet. Secund6 principaliter vitjetur dubium in hoc, DMtm. quod dicit , qu6d bomo priiiseft homo , quam propofito,fi Filius

&

nonanimal, hoc videtur dimcile

tatem,vcl fpirationcm afti«am,conftitHat perfonain:quia ingcnitum, fiue fontalisplcnitudo, vt

q^utd gtnut.

non

negaiio

illa

non homo

&

eli ali-

i%.6c Pater dicit

difl.

(ed

:

ad (ccundaiti produdanijfcilicct ad Spiritum fandnm , tunc non tcneiur pofitum , fcilicct

qu6d ingenitum,

non

tiegationcm

tnam perfbnam produdam aiit

ladlumis

Gboxcinprimo,

quia ip(e

vel prius cflct, puta animal

,

vult>i/7 prfmo,dift.S .(j.vltima,

doydifl.i .ef.i.

qu6d non

quod

qu^m Tum,

&fecun-

f/Tipriusnatiira priuati-

ue, vcl ncgatiue incft crcaturac,

pofito

,

faluare.

quam ejfe , ctiam

crcatura eftet ab stcrno,vt patet ab

ip(b in fecundo, difl i ^m. } crgo non cHe honiinem,prius conucnit homini, qua efle homincra, quia vt dicit Dodfcor in locii pritallegatu , fi ab .

.

.

homo

acrernononponcrctur

a caula cxtrinfeca

immediatc ineHet:crgo vidctur qu6d non elfe hominem priills conueniac homini,qu<(m ipfiim efte. Rcfpondeo ad has obiedliones. Et primo ad in eJfe,umcrton

ejfe

primam fadamad primumdubium. Dico prim6,qu6d in eodcm inftanti, qao Patcreft Pater,

relationem ad Filium

debet

,

fic intelligi

conuenit Patri ip(a gencratio

priijs

,

aStiua.

qu6d ,

qux

gcneratio dicit ordinem,vcl eft ordo ad Filium,

quamuis

ip(a gcneratio

fit

etia aliquo modo prioc

Filio,vt alias expofiii in ud.uq t,

^

Hoc

etia patct

/>/tf

»V;i.«/.i8.

rentia.

Tii,quia pofito

N««

patcmitatcm , alio,prius conucnit Patri, quam ipie Pater dicac ordinem ad Filium, quia Pater inquant^m Pater pcr con(ein diuinis , eft prius origine Filio , quens pofterius origine dicit ordinem ad Filium, quia talis ordo ad Filium , vel prxfupponit Fitalium e(Ie,vel fimul coexiftens Filium e(fc,

Ad(ecundam concedo qahdingenitum fitpro& concedo qu6d £°cat formaliter negationem, (cilicet non effe ab alio,& fimilitet conccdo qu6d praefupponir aliquod pofitiuum proprium in Patre ied dico qu6d illud pofitiuum eft ip(a patemitas,vcl generatio a^ua,

men

hoc patet,quia paternitas

}.','.

"''

.

htc tn

ir te-

.

.

.

•

.

&

&

ab

inillo priorioriginis conuenit fibinon e(Te

Ci eftet ab alio , conuenirct elle ab etiam.quia ingcnituraeft proprietas Patri necciFatid conuenicns , vt patet i Do-

alio

alio.

ibli

,

ficut

Tum

quis alius ordo,vel habitudo fiiperuenicns paternitati

,

a^iuz

vel gencrationi

,

(ed intelligit ip-

1

qu6d Pater coftituatur in t^e per adhuc hoc , quod eft non efie ab

§iA»med*

vbidicitquodPater '*'" fi' inquantum Patcr, fiue inquantiim gencrasfquod ^y'*^ «"X'»» idem cftjeft prius originc Filio per ordinem, fiue habitudinem ad Filium ,non inteUigitur alii Doftore

litera ocaiT-

.^

Vubi»

sddubia.

ordinem ad Filium, cum ipfa fit forirnalitcr habitudo ad Filium. Dico fecand6,& fortcmagis ad propofitum,qu6d quando Dodor dicit qu6d prima perfona prius dicic ordinem ad Filium,pofito quod conftituatur pcr ipfa paternitas dicit

« pofitiuo conftituitur prima pcrfbna > de quaefthicfemio. Occurrunt dubia,prim6 in hoc,qu6d ingeniPatri , quam ordo ad tum non conuenit prius * ^ tr produ«um : videtur cnim hoc non euc vcrum.

cabili

^ «>

j^tf.gnL

fam paternitatem

vel generatiQnem

,

a^iuam

formaliter.

prietas Patris,

:

quae prim6 ineft Patrt

>

quim

tasjcui formaliter repugnat talis

iUa ncgatio

,

St

iu diuinis cft talisenti-

repugnantia , vt patct

,

poUe efie ab

alio

:

&

fandatur in ip(a pa-

ternitatCjficuc Deicas eft talis encitas, cui

formaliiec

Qu^ftio IV. liter

rcpognat

ab

alio

,

ifta negatio.fcilicct

conuenit T)atct

efle

qudd

talis

non eflc ab alio,&

ncgatio pracfiipponit ipfam Dei-

tatcm,cui nccefl*ari6 ineft

& cui affirmatio op-

,

pofita neceflari6 rcpugnat

,

fic

Ad aliud

loqlicndo dc

'Jf''

tertiam dico,qu6d

priiis,

vcl

fi(ltera

ptcr

acqu^

prim6, Filius habct effe , quim habcat habitudincm ad Patrem i paitcr.quiafiliatio.pcr quam Filius conftituitur in effe^ cft formditcr ipfa habi-

tudo ad Pitrcm

,

& tunc dico qu6d

elfct a Pi:iC,ira6 i nullo

inCirct fiUario

,

,

quod adhuc

,

turic

priiis

, fit ,

narura ipfo

('qiiod

dico pror

eft ncceflc cfle ,

non

cfle,

qupd

aliquo m<5do

natura,fiuc pofitiu^, fiuc priuatiuc ip-

n pafet in frimo x. & t%.) te4 comparando efe & nin ejfezi tcrtiiim puta ad fb

noh

,

effe,

difiitiEl.

,

hdminem

prius fibi

,

,

dicO fimpliciter

,

qu6d homo tui)€t

«^,quira non f//^,prius,cnim liomo,vt hd^ mo,habet
priiis

H O

G

quM

dico brculter

:

crcatur*

effi

diuinum,quod Iti

dTe brius

efe ah , quia fi efe mb prxfupponcrct aliquod

S

ejfe

cft fimplicitcr impofllbile

qukm mn

repugnarct Filio

Reffoftdel

Filius

fi

Tccundi dubij

quattiuis non ejfe abfolutc

in propofito dico

dc Patre.

Ad

99

pofitiuum in filio, prdpter quod repugnatet , Jt tale pofitiuura aliquo modo eflctprius ipfi negatione,qu« neccflari6 conuenirct Filio.

fiue cui neceflarid

L

V

I

M.

Herimm ddillam mirioremfefitaminfrmcipio art.

cme-

t.fcilicetifroprietxu

Utiuerefpondens prtma.relationiinfecunda ferfona^efl frima incomfnunicabtlis frofrietta fofititia)ijuod prima relatio originisfrimjtferfondiconfideratafecunditm cit generatiuam

,

confiituit frirnam

aftitudinem ; vtfa^erfonam , quiaficfraceditfecundamferfonam , non ver^

'vtaBurefertyvelvtfatremautgenerantemfacit.quiaficefifimulcumfecunda. D.Th(m.4it

frimamferfonam confiituifer relatii>nem,quafrofrietafy»on qua relatioeft. «*

•

A Litct tcfpondctuf adhuc ad rationcm & adhuc ad minorcm fic qu6d li- ^'^'^* Jr\.cct pcrfonx primae ad fccundarn fit rclatio originis foia vna rcalitct tamcn '" ^*^f' illadiftinguiturfccundumrationcm, prout cft habitudoptima:pcrfonxadfcctin- ^^*^', dam. Potcftcnimintelligi fub ratione aptltudinisadgcnctandum, vtcjcprimitur fub nominc gcneratiui : & fub rationc potentiac , vt fuppoficum cxprimitur pcr hoc, quod eft potens gencrarc : vel fub ratione adus , vc cxprimitur per hoc nomen ginerans vcl fub ra; ionc habcntis gcnitum coexiftcns vt cxptimitur fub nomine Patris. Illa ergo relatio pcrfonae primx ad fccundam,qua: eft rcaliter vna fecubdillni illam rationem conftituit primam perfonam , fecundium quam dat ei e^e pctfdhale. Hoc autcm eft fccundum primam iftarum rationum quia fccundum quamlibet aJiam,videtur compcterc pcrfona: iam conftitutacrprima autem omnino eft ratio gc^ ,

,

:

,

,

:

,

:

neratiui:ergo.&c. '*"

Haec minor dcclaracur, quiaillaeftprior fccimdum quamimmediati^s habccotdinem ad oppofitum nam in ordine ad oppofitum attchditur ifta diftinftioritiotium. Mediatius autcm rcfpicicoppofitum fub radonc ifta,qua: eft yfater & immc:

:

t

Hoc etiam dcclaratur

diatius fub ifta rationc , generatiuum.

fecundum quendam otdincm

fc

inckidunc ,

gcncratiuum eft potens gcnctar c, fed

fe

&

non

"

,

quia

feconuctfo.

conucrfo ficut ncc :

-f-

alijc

rationcs ^"^^'i^

Non cnim omnc ^'"'^*' P

omne potens gencrarc

^*^'*

gcneratj fcd c conucrfo ncc omne gcncrans cft patcir , vt|Jot^ fi moriatur ahtc formacioncm foetus in vtero fed c conucrfo,omnis patcr,quihabct fdctum gcneratum :

:

coexiftens, gencrat,vcl gencrauit : videtur crgogcncratiuum cflc primum tahquam inclufum in caetcris , vcl eis prasfuppofitum. Quando crgo accipitur in minbri r4tionis principahs,in iftoarticulo, qu6d^r/?^r4r^cft

prima propnctas incommunicaifta relatione fccundilm rcrt* quam importat^^»^r4»/ vcXgenerare fcd iK>n loquendo dc ipfa fub rationc ^enerare fcd fub rauonegcneratiuitatis qiiia fic cft ptior fi huic addatur , quod fccunda perfona conftituitur per generari^vtgenerari tunc illa cft fiilfa frima ferfona cdnflituibilisin

ptimapcrfona , hoc

vcrum , loqucndo dc

eft

t

,

:

&

:

:

turfer relationem offofitam illi^ qu£ confiituitfecundam ferfonamxix. hoc intciligcndo noij

de relationc eadcm fccundum rcm,fcd dc ratiohc ciufdcm rclationis rcalis. Alitetrcfpondecur id candcm minorcm quod cbnftitutiuum primjc pcrfonz ,

vnomodo

ipoteftduplicitcr confiderari; ftituic

autem, vtproprictas,

& pcr

,

vt proprietas

confequens non vt

:

alio

modo vt relatio con* ,

relario corrcfpondcfls rcli-

tipniin fecunda ptirfona.

Scot.Ofer.Tm.XlI: iijiio^q

\

%

C01i

D.ta.x.f. q^^.ttr.X.

Quodlibet.

loo

COMMENTAK \

ra

Liter adhnc. Refpondetur ad rAtionm,

L\.&^d minorem,

I^.

nioncm

(cilicct

Heniici

Hic ,

Cnim mcdiatiias

refpi-

genitum ; patcrnitas vcro immediatius, quia immediatc ad illum generatiuum enim immcdiate dicit ordinem ad generabile,& potens gencrarc immediatc dicit ordinem ad potens ecneraii, gencrans immcdiat^ dicit ordinem ad cit

qui dicit qu6d licet in

:

in

ftt

S.

immcdiatius.-gcneiatiuitas

rtcitac aliara opi-

prima peiTona vna tantum relatio originis ad fccundam perfonam , fcilicet paternitas, tamcn illa diftinguitur fccudum rationem, prout re

y

l

&

«nim intclligi fub racione aptitudinis ad generandum,vt cxprimitur fub wornint generatiw , fub ratione potcntiae , vt fuppofitum c^Xprimitur pcr hoc,quod cft potens generarc, vcl fub ratione adkuSjVt cxprimitur per hoc nomen generansy

gcnicam;& quia gcnerabilc cft prius gcnito,ide6 lequitur qudd gcncratiuum fit ptius gcncrantc, & hoc cft quod dicit. n Hocetiam declaratur , quia illx rationes fccundum qucndam ordinem fe includunt & non e conuerfo:non cnim omne generatiuum eft

ycl fub ratione habcntis gcnitnrii cocxiftcns

generans, fed cconucrfo

fecundam,potcft

cft liabitudo prinia: perfonat ad

&

,

,

vt

tas fub

prima ratione , fcilicct gcneratiuicatc, Pacrem ,qu6d aucem gcneratiuitas fic

conftituic

prior ahis, probat

ifta

opinio, quia

illa eft

fub ratione paternitatis

prior,

lecundum quam mediarius habet ordinem ad oppofuum , fcilicec ad gcnitum , qu^m illa qu£

modo

illud cft prius,a

,

fed fub rationegenera-

tiuitatis.

C H O L

S

j

quo non conuertitur fubfiftcndi confcqucntia. Concedit crgo minorem , fcilicct quod paterniras eft proprietas conftitutiua Patris, non tamcn

exprimiturnominc/^rffrtf. Et ficcadem propiic-

I

V

M.

Refntat Doclor vtramcjnefentcntUm allatJm frimo coninn^im, quia reUtio conFiituit f(' tundmn quodefl in ftta ac7u.ilitate^aliaf non realiterconfHttteretfed non efi in rr, nifi vt aSiit refert,ergo. Sccundo^non inconuenit frimam perfonam effefimulnatura. cumfecunda^t^uod ijia fententiit vitarc contcndunt

,

quia ctim hacfimnltate Uat ordo originU , vt dictum

quodenim dateffe alteri^cHfriu^ origineipfo, tiOyin conftitutiuo fecundit ferfonte

ne-^tamctt eft aijite aiJualis

^fimulnatura

,

efi

cum non fofit effe ftne

,

art,

eo.

i.

Ter^

non fonit/trdiftinffio aftitudinis velfrofrietatis a relatiO'-

dr incommiinirabilis acfrima. ^uarto contra Henr quia

tudo non eft frimo incommunicabtlis,fed ille ciii conuenit^nec dat effeaSfualifimum

illa afti-

quodfoD. Tho. qttiaillafrofrietafy cumjitafarte rei,efi adfe vel ad alterum-.crgo conftituit vt abfolutum,vel vt relatio. Sexto tontraeundem-^rcUtionem confiderarivt frofrtetas efi, eft tantum habitudo rationis , in iffo: ergofub hac confiderattone non conftitutt fcrfonam , quia habitudorationis nonfacitfradtca-

tum jfoteft ejfe in Deo{dr

,

refutat rationes Henrici.)^intOyContra

tttmrealiter conticnire alicui. Dofior late tra£iat de hac q.(^ his rcfutationibtts, i.d. z8. q.^,

vbifonit fentcntiarn Ioan.de Ripa^affercntis ferfenas conftituifcrabfoluta^ l,atyde

qua late frimOyd.t C.ofi.^.n.i^ .&

COntra

ifta

arguitur

*

i 4.

vide

ibi

quamnon imfro'

Scholium nfiftrum,

Primo contra ambas coniunftim. Sccundo , relatio non conftituitperfonam nifi ex natura rei alioquin non conftituerec perfonam rca-

dupliciter.

contra vtramque diuifim.

Coniundim fic

fecundum quod cftin re, & lem,quia reale non coftituicurni-fi pcrillud quodeftin rc&exnaturareijiftarclatio primx per(onx,non eft in rc ex natura rei, nifi in ratione adualiffima poflibili fibi:erquantumcunquc poflic confiderari per incellcftum fub racionc aptitudinis vel aauahtatiSjCum iw)n conftituat perlonam diumam niii vt eltm rc cx natura rei & J^oc non eft nifi fub ratione adualifllma,fequicur,qu6d non conftituit nifi fub racione :

Ktlatio coftituit 'vt eft

afarte

,

•.

y

-

cipi poteft.

,

,

adualiflima. Relatio no conftitntt

^' ^''Ti}"'

hens art-

lamne.

Per idem contra fecundam rcfponfionem quia ecfi incelle£bus poffic confiderare , &: racionem relacionis, non camen ipfa cft "' ^^ "''^ ^^^ vnica rationc realijfub ifta crgo conftituet , &c fub illa non poteft efife ad ^^ ^^?P rclatio , non nifi rclacio correfpondcns fecundac pcrfonae ica fcquitur propofitum. ,

circa paccrnicaccm,racionem ptopriecacis

"

&

Secundo fic:'' ideo ponitur

;

iftadiftindio,in

&

vna via,principijgencratiui,

proprictatis &rclationis,vt vidctur conftituciuum primac pcrf bnaj cfTc

& in alia,

omnino fimul

cum conftitutiud fecundx perfona::quia videtur aliquo modo efTc prius:fcd n5 oporcet

hoc virarc,tanquam inconucnicns:quia,vt argutum cft

in

primo articuIo,vbi func

ordinesdiftindi,quoiumaliusaliii nonincludic,necnccefrari6pra:exigit:poteft vnus Potejtitare

titj

fine

nrAmt

ordoftarccum fimultatc oppofiraalceriordini. Siccftdeordincoriginisquoquiscft alio,& ordine naturie,quo prius potcft cfrcfinc po(lcriori,qu6d fcilicet ordo origi"'* ncciftum includic , ncc ncccfTaria prasexigic ergo potcft ftarc cum fimultatc

^

;

oppofita

Quasftio IV.

101

oppofita ifti ordini,quat fimultas eft, extrema non poflc cffe finc fc inuicem hxc fi- mtun, cf efl inter muitas cft propria corrclatiuotum crgo fimul ftant ordo originis incer primam pcrfonam,&rccundam,fiucinterconi\itutiuumhuius,&: illius,&: fimultascorrclationis: f^f"»^'» ^' non crgo , vt vitetur ilta fimultas , oportet poncrc illam generatiuitatem conftitu- ^' "'^^ tiuum l^atris vcl aliam propriccatem,&: non patcrnitatem,quantum ad primam viam; ^^ ^^ ^^ ncc ctiam patcrnitatcm vt proprictatem, non vc relationem ; quantum ad fccundam ^j. q, :

#

,

,

viam :quiaomninofubratione rcaiiconftituic & lub illa cft ad fccundam pcrfonam,&: ita fimul cum illa. Confirroatur quia quod ncceflario dac ejfe perfcde alccri ex hoc necefl*ari6 eft prius origine illo, & fimul nacura cum eo, ita quod non poteft efle fine eojnon cA crgo repugnantia inter elfe prius origine,&: efle firaul natura fed neccflaiia concomi-

14.

,

:

:

tantia,quand(:) cft perfefta origo,& complcta.

Confirmatur illudex;emplo,fed forfan includitaliquod dubium:fi Socratcs eft panon folum Socrates eft prior origine Platonc fcd Socratcs pater , prior eft origine Platonefilio :Probo, quia paternitaseftpcrfe caufa prioritatis briginis, Includcndo crgo tocum ilkid quod eft per fe caufa alicuius prioritatis non per hoc

ter Platonis

:

,

-,

,

collitur illa prioritasjcrgo Socrates p.-\tcr,

prioritatis

,

prout inckidit paternitatem

adhuc cflet prior originc Plaione

originis,&^camcn Socraces, vcpaccr

cft

filio

,

,

^"^''^^-^^ eslI^latG-

quac eft caufa „f

jiiie^

vbi includitur ratio poftcrioritacis

fimul natura

cum

Platone

filio

,

ficuc corre-

latiuum cum correiatiuo. Poirccetiam confirmari ratio principalis contra vtramque refponfionem ad iftam minorem, quiain fecundaperfonanonponiturdiftindioaliquainconftitutiuo nec cciam (ecundum apcitudincm,ncc fccundum aftualitatcm , ncc fccundum rationcm '^

•\*

:

proprietatis,& rclacionis:&:

camen

a;qualiier rcquiritur entitas pofitiua

&

Ltiua,ad conftitucndum primam perfonam ficut fecundam quia vtraquc eft x<\yih incommunicabilis,8c vtraquc eft arque af^ualis:& fccundum communcln viamjnulla

m^ ^^4»$

potcft cfle prima entitas incommunicabilis

/icundam

:

nifi relatio criginis.

Contra primam viam arguitur fpccialiter primo per hoc,qu6d apcitudo ncn cft primo incommunicabilis non enim videtur ?.ptitudo incommunicabilis , nifi vcl per fundamenrum,cuius cft,vel per tcrminum,/»'!^ quem. Si enim aptitudo vt aptitudo nori cft pnmiimjfed cft alicumscntis,cuiapticudo conuenic , neceius vnitAs liue mcommunic.bilitatis eric omnino prima fcd rcducetur ad aliquam entiratem qua: fi fic c mmunicabiliSjCtiam apcicudo confcquens cft communicabilis. Sicuc eiiim natura humanacommunicabilis eft , ita aptitudo rifibilis confequcns eft communicabilis. Ec communiccr rcfponfioncs per aptitudincmvidcnturminusefficaces, nifi detur aliquid pcr quod fit illa aptlcudo,alioquin facilc eflcc loluere cmnia,diccndo,hoc fic cft,quia ralis apcicudo eft; Non fufficit hoc fi cnim quxratur quare lapis defcendic,

! J*

' .

"* cntitas rc- ^""/'^

^*

:

,

,

,

^-^^-^

'

^^

ferfonam,

^P^''/'' „^^

°.

irJom-

municahi//>.

,

:

S.Pl^^.Mt

non fufficit rcfpondcre,quia aptus natus eft nifi aflignetur, quai eft ratioaptitudinis; quia,fcilicet grauis,& hoc,quia fic mixtum cft quia fcilicet in co dominatur cerra, quod cft elementum graue & terra grauis, quia talis fecundum aliquam qualitatem priorcm,vcl quiatalis fecundum quiditatcm fpceificam. Quando crgo arguitut ' pcr illam rationcm qu6d relatio conrftituit fub ratione gcncratiuitatis:quia fub ratione illa conftituic, fub qua dat primo e^e incommunica:

,

:

;

,

bilc; generatiuitas, vtta!is,fcilicetvtdiftinguitura^^;»fr4rf ,cfthuiufmodi:

minor

& quia vtfic,non datf//^a6l:uahflimum ,quale folum

potcft

ifta duplicitcr cft falfa

:

incommunicabile prim6,quod per fc rcquiritur ad ejfe pcrfonalc. Probatio eciam illa de mcdiatiori,& immediatiori, concludit pronobis quia loqucndo dc relatione originis prima: perfonas ad fecundam , ipfa folum fub illa r^i-ionCjfub qua rcfpicic immcdiatc fccundam,eft ibi adualiflimfe,& fimplicicer incommunicabihs:im6 circumfcripta illa racionc,nulla aha eflec ibi adualiflinic nec incommunicabiliter. Qu6d innuitur in illa probatione , quod raciones aliqux eiufdemrelacibnis quafi func perfonx iam conftituca: reipondebitur in rcfponfione ad primum principalc. Poflct cciam illud de immcdiatiori alitcr adduci prD concluiione noftra quia fecunda perfona formaliter conftituitur relatione vt immediate rcfpicitprimam perfonam non enim ponicur illa conftitui gencrabilitafe cfle in Diuinis:& quia vt fic,uon dac ejp

:

^ ^'^^''^ «^ "''J^^'*'^^

^i^j^j

,

5

••

:

:

&

pari ratione in propofito. ^

.

Quado aute

cofirmacur

illa

racio per hdc,

quod generatiuu includitur in quolibct

alionon e conucifo, hoc non concludit prioritatem coftitutionis perfonali;:qu!a non prioritatcm in adualitate incommunicabili fed tantummodd in confcquendc:, ScottOper.tom.XIL I ff 3 •-

^^

lOI & Yrplurimunl

Qyodlibet. ,

funt priora in confequendo

qiiX"

funt

,

communioia

,

&

minus in-

communicabilia.

Concra fccundum ^ nuUa entitas vna , hic fignata poteft effe cxtra animam quin fit formalitcr ad fc.vcl ad alterum 5 Licet forc^, fccundum aliquos, poifibile cflec iliquem conccptum indifFcrcntcm habeiri.qui necpcr fe effetad fe, necad alterum: tamcn nulla rcs extra animam poflct cfTe indifferens, quin per fe entitas hsec fic a fe, vcl ad altcrum dctur illud ergo quod dicitur conflitucre vt proprictas , dicatiir Ax quxro crgo confequcntcr an entitas eius in re fic formaliter ad fc , vcl ad alterum fi formaiiccr ad ic,conflitutiuum pcr ipfum eft formalitcr ad fe,quod ipfi neganc:fi formaljtcr ad alcerum , crgo illud fub racione formali , qua confticuit , eft rehtio quod ,

vel

Om»if

tn-

***' .

fl""'

r

1

/

alttrum.

;

,

;

:

propofitum.

cft

Praitcrea

cum dicis,patcrnitas vt proprietas

:

quaero quid intcl!igis

Vel rcduplica-

?

tur ibi formale conftitutiuum perfonse:autaliquid confcquens in rc,vel fn intcHedu

furmale conftitutiuum eius. Si fecundo

i\:pr*cisi.

modo da ergo illud formale :

conftituciuum,

ad quod fcquitur illud, qnodipfum non eft nifl paternitas,vt paternitas: quia modus ille non confequitur nifl ilLm rcalitatem formalem:ergo conftitutiuum cft per fc encitas ad alterum. Si primo modo , cum proprictas prxcise i' relationcm rationis imponec fcquitur, quod illa prima pcrfona conftkuitur relatione rationis:quod cft abfurdum. Qu6d autem prarcise importet rehtionem rationis,probatur :quia dicit habitudinem patci nitatis ad patrcm. Paternitas autem ad patrem , nullam habet habitudincm nifi rationis quia necdiftindionem. ,

Pondera

^

verbnm contrafor' malifids de

:

Iftaratio

diJiwElio-

ne ex natnra

r-eitn. *'"

['Y&

fiitHefirm.

& principalis conclufio contraiftam diftinftioncm,dec1aratur fic.Quan-

»7«

tumcunquefic relatio rcaljs ad oppofitum realitcrdiftinfl^um , tamcn incelle£tuspo^q([ compararc illam ad fimdamentum, vel fubieftum in quo eft : &: fi ibi non fit di^'"•^'"'^ vcalis,

nulla potcft ibi cffc comparatio,niii pcr intelledum

^^^^ autem intcllcdus poteft confiderarc illiid

,

& folius rationis.

fub ratione iftius comparationis, vel

relatione rationis per hoc cnim quod fic confiderac , nihil variacnr in ratione iiiius, quod primo confidcrat.ExempIum:rifibile comparatur adhominem ful) i!la ratione,& habitudine,qua cft proprictaseius & rationale, vt cft diffcrentiafpecifica &c humanitas comparacur ad hominem fub racionc,qua cft natura fiue quidditas eius. In omnibus iftis comparatioriibus non variatur cffcntia per fe cius, quod comparatur. Si cnim quarratur qua ratione rifibiliras cft dcmonft^abilis dc homine vel eft pcr fe pafl!io cius rifibile vt tifibiletita qu6d fi vcrum cft hoc,rifibiIc vt proprictas de:

,

:

,

,

,

,

,

rhrlr" '

«^onftratur dc homine, per illud,

'f/,

denotatur aliquid conftitucns rationem

rifibilisj

"°" autem diftrahcns ab cius rationc,ctiam vt comparatur ad ipfum vnde fi rifibilc fecundum quod rifitilc cd qualitas:etiam vt per fe paffio demonftraia de homine eft qualitas:TK>n autemcft rclatio,Iicet iIIud,quod dicitmodum cius, fcihcet proprictas» :

miu

dicat rclationem.

Confimilitcr

, fi

rationale vt rationale

fit

fubftantia, fuo modo,rationaIe

modo,

,

vt diffc-

hoc,quod eft effc difFcrcntiam,importec quandam rclacionem racionis,quia incencioncm fecundam &: fic vnirentia fpecifica hominis,eft fubftancia fimili

liccc

:

Jicdiipli

catiorationis

non

&

fecundijm quicquid realc conuenic alicui confiderabili fccundum fe , aliquam habicudincm rationis,fi dicatur fibi competere vt talc,fciHcet vt propriecas, ucrfalicer

,

y^j jjiffcrcniia,

non

deftruicur pcr fe ratio illius

,

quod fubeft illi

habicudini

,

necilla

lol-

habitudoeftformahs ratio alicuius prxdicati rcaliter inh^rcntis :fed tantummodo Itt (jitod ilIi,quod fubcft: , competit illud prsedicatum. Dc ifta rcduplicatione perfe con- eft ratiojfub qu^ uenit redu- eius quod dicitur,vt talc,patct in prxccdcnte quxftione,articulo fccundo. flicato. Ad propofitum,patemitas vt proprietas,ciim non habeatur ibi nifi quxdam rclatio rationis,ftabitfemper eadcm ratio formalis cius, de quo dicitur , ifta comparatio , Sc Patermtas jiiiprjecise eritratiocuiufcunquepraedicatididi defubie<9;o,& ita fi patcrnitas vc vtproprte^''

la?io

pjtemitas ""^

,fit relatio

,

cnim intclligcrctur,ly, ad fubic£tum , fiqutifta cft falfa,

patcrnitas vtproprietascritrelatio. Si

proprie,vtcaufalitas inhasrcntiae praedicati rcalis

fAtcrmtoiyVt proprietas eft relatio ad filiumf

ita ifta cffet falfa, fatermtasy

vt profrtet/u eft

hoc,quod cft cffe proprIetatem,non cft racio inhxrcntice ahcuius praedicati rcalis cum ipfum dicat formahcer rclationem racionis. Spccialicer autcm dc conflitutione rcali cxtra animam nihil iuuat ule ,v/, reUtio rcaU<^{cA fic eft rclatio rationis:quia ,

,

quia

quod conftituit

fotmaliter aliquod teale,oportec effe rcale,&: vc realc.

COM

18.

V.

QujBftio I

»03

COMMENTARIP^S. /^ Ontra

tnunicabilis, (equitur

V^6tdr

he aptitudinis

tjfa nrgHitHr dHfliciter. tivmc Doimprobac has duas refpohnone$ /itnul,& improbationesftantinido fuperius di-

a

£0.

do

(cjlicet

,

quod

(bnam rcalem

proprietas

non

nid vt prxcise

,

ad^ualiifima exiftentia reali

,

&

in

& quamuis diuerH-

,

mbde poffit ab inteilcftu perfbnam

conllicuit eft in rc

&

,

extra

corifidcrari , vt tamcn non conftituit , ni(i vt omnera cortfiderarionem

,

inrelledkus.

b

SecHndoJkifdeo^uxritHrifld diJiinSliotScc.

hic replicat ratiOnem fuperius

de

diffleultate

iadUm

quonjodo Pater

,

eflet

,

quac erat

Gmal cuti)

l^ilio,

& vt umul polT^t generare & didum fuic

"quod

cum nmuhate

;

nacura: ftac

ordo

,

prioris,& poftcrioris in origine,&

quod

talis or»-

do

poflit ftare vltra difta

ordo

non

hic,&

(cilicet

ibi^fcilicet

quod

nbn

qu5d

paternitas fub r^tio-

eric proprietas conftituciuft

perfonae.

e

conftituit per-

eft in re

,

nes

^

^Handoergo

Hic

argHitHr.

{bluit ratio- Stliuurath»

fa^s pro prima opiniohe condedetklo qu6d

proprietas fub

prim6

illa

dac fimplicicer primo

eJfe,Ced

zCtuali exiftencia,vt fupri dixi

,

ejfe

vc eft

itt

& Cum prbbatac

&

de mediacius > imroediatios , ratio eft prb me> quia fub illa ratioiie , fub qua parcrnitas imme-' diatd refpicit Filiuth,eft ibi acfVualifliroe

incommunicabilis^&fub

piiciter

,

& fith-

illa fimpiiciter

conftituit : etgo Ad diam , quando dhcitut quod noh gcneratiuum includitut in quolibet alio , c conuerfb, hoc non concludit prioritatem con*

&

non

ftftutionis perfbnalis,quia

aflualitate incomthunicabili

,

prioritatera

ied

iii

tancummodo

&

cocxigit ordincm naturx ) adducit vnum exera-

confequendd , vt plurimum quae funt prior:! in confequendo fuhc coromuniora i Sc thinusin-

piumidiccns Cic.CwifirmatMr illud exemplo,SiCC.

cororonnicabilia

origiiiis

inciudic

;

ncc prscxigit

,

nec

Pojfet etiam confirmari ratio frincipalk

c

contra vtranque refponjfionem,8cc.

citur,qu6d

filiatio

vcpacec

biiitacis,

Non cnim

di-

confticuac fub ratione gcnera-

,

fcdfiliacio

,

vc adlualitcr in

f

,'

pacec ih ordine Pracdicamen-

tali.

f Contra fecHndHm. Hic imptobat rcCundam ctntr» f$' Opinionem.Ec racio ftac in hoc , quia hulla cnci- ntndw »fi» »""»"»• tas fingularis cxtra aniroam cft,quin fit ad fc,vcl

exiftens confticuit.

ad alterum,lic^t fottd, {ecundum aliquos

Contra frimam viam. Hic Do(Sbor argiiit fpcciaiicer concra primam viam , racio ftac in hoc , qufa confticuciuum perfbnac eft primo in-

ncc cfRt ad fe,nec ad alteruin,& patet dc cohceptu cntis , etiam fccundum ipfura Do£i:orem quicquid fit dc hoc

cofnmunieabilcinuli^ apticudoeft primo incpm-

noh

tnunicabiiis

re

d

&

tcm

,

5

patcc,

quia praecisc iequitur encitafi cnim homri cft com-

cuiuscft apticudo

:

cntitas eius ih re

incommunicabiiisjcum crgo enricas perfbnalis fic primo incommunicabilis,$c fbla ilia,& nuila apticudo fit primb incom-

relatio.

S K_yfddiictt

H O

C

,

fufficic

proprietas,& dicatur >4,quatrb confcquenter, an rura. Si

eft calis apticiido crir

Nii*^

quod in non pofHc dari.Decur crgo illudj quod dicicur Ipcculatioijis

incoromunicabilis, rcs cuius

fic

poflit

:

crt pracfcnc

li$;&

apcitudo

,

dari conceptus indifFerens,qui

muiiicabilis, eciam ciHbiiicaseric cororounicabifi

"''*'•

raciohe cbhfticuic,fub qua dac

prim6

fit

Formalicer ad fe.vel ad alte-

conftitutum per ipfam erit ab(blutum,quod ipfi ncgant.Si fecundo, ergoilla entitas fub rationc fornaali > qua conftituit » efl

L

I

V

,

erjgo

M.

alium niodum j ^«/ videttir V^ Thotn.fcilicet ^ effentiim vt diflinSfdm a rela-

tione conltituere ferfonam.

Hunc fhodum efficACi{iifne

& clarerefutat

> (jr-

reffondet rationi\

froeo addu£fa.

t9'

ALdam

adhuc e ad rtiinoretn quafi expoticndoillarti rerpohfibncmrccundc propiietate ,qu6dcflentia diuina conftituit perfonam non tamenaB-

iter dicitur

,

folute vcefTcntia fed vt fola ratione dif^erens a relation^.Pritnum probatur

perfbnsK conuenit per fe fubfifter^

cundiim Auguftinum 7 de

:

fola autenl ciferttia eft ratio fubfiftendi

Triti c.6.vcl ^.fthfiantia efiyijud ferfe fater elt.Et

c./^.omnis res adfefubfifiit,quantomagis

, quii quia fc-

fic :

idcm fup;

DeusfPct rclatidncm auccm cdmparatur perfo-

ha ad oppoficum. Concra illud,cum dlcitur,qu6d cffcritia vt fdla raciohe difFetehs ^ tclitiohe , con- Tho M' ftituit pcrfonani primam:.iutly. vr^ dibic formalem racionerh rcfpeftu paedicafi aut EJfsntiavi: quid conftitucas formalem rationcm. Si pirimo modo , ctim hoc quod eft diffei refd difficrens i larationc relacionsm, non impdrtcc nifi rcUciOnem racionis , fcquitur quod relatid Matifne rationls cft ratio formalis conflicuendi perfonam.Si fccundo modo , itinc quacro ilkid non conrcfpedu,cuiusillud,vr,dicic ratiohchi conf-qucnccm hoc non poct-ft poninifi cfTtn- fiituU fer^ tiafecundumfe:quiacudicis,qu6deflemia,&e crgo tflcncia fccUnduni fe ctic racid /*"'*'"• :

,

confticuendi in re,quod cu negas. Pr^fecerca,

aucnon bilcifi

Si

efTenciavtfola

'^

rationc ijiifercns

il

relationc auccft communicabilj^j

communicabilis,ergocommunicabilcformalicer;conftiruitihcommunica-

incommunicabilis 6c cifencia,omni

modo eciam vccfifencia fola racidne d \

4

fferc

arelatiohc,

Quodlibet. &

a i-elatione,tantiimmod6 eft adfe,& ita non formaliterad alterum , ficut relatio tamen non realiter diftindaa lelationcrergo efleniia omnino vt cfTeniia eft , ioJara,

tione differcns a relationc,8c tunc vt prius,eirentia vt cfTcntia conftituerct, Confimiliter potcftargui,fi,cflcntia vt folaratione differens arehtione,conftituit, tunc cffcntia aut eft ad fc,auc ad altcrum:fi cft ad fc crgo conftitutum forraaliter t ft

zo.

:

ad

fe;{i

d altcrum,ergo

;

ad alterum , quia efTentia vt eficntia

tffcntia vt efTcntia erit

probatum

fola rationc diffcri a relationc,ficut

cft.

Prseterea g< neraliter conftitutiuumcft conftituto ratio difFercndi,vcl conuenienConjiitutiuum non di,non autcm ipfiim, vt conucnicns vcl differcns , fed fecundum fe conftituit , ficuc '

cotiue

rationalc fecundum fc,non vtconucniens,nec vt diffctens,conftituithominem,licct tiomo conftitutus per rationalc,pcr ipfum diftinguatur formalitcr,vcl conueniat. Didiferens, ftindio crgo vcl conuenicnti:i conucnit conftituio pcrrationem formalem conftituconflittitt, autem inc luditur in ipfa ratione conftituciua. Da ergo hic aliquam ratiociuam,non fed Jecmditmfe. nem conftitutiuim quae fit conftituto ratio conucnientiae ,vcl differentia: ,itaiamen quod in ipfa vt eft ratio conftitucndi non includaiur pcr fe primo coniienientia vel i/t

niens

vel

,

difFcrcutia.

Ad argumcntum aiitem pro ifta via dc fubfiftere dico qubdfitlfftere cft asquiuom cum: vno modo accipiciur pro ^ctfe eJfe,^xo\xx. excludit inharere & in a!io effe vc pars

Sub0ere duf/iex

,

,

,

J)0o.

hoc niodo vnum

in toto:&

modo lunt

,

ficut

Alio vaoAo Jubfiftere

au6toritates Auguftini. iioc

eiijui>f/tere

,

vnum

&

fic loquuntur incommunicabiliter pcr fe effe &:

eft

cft

pery^ effe

:

,

trcsfubfiitcntes,ficut funt tres pcrfonae,quia ttcsfubfiftentes

municabiliter:licct

non

fit nifi

vnum perfeens:maiot

tiai Lffcjub/ijtcre',vet c/t ratio/ub/ijiendt

,

dcbet

incom-

ctgo'\^a.,conftitutittHmper/o»ale

intclligi

modo

fecundo

quia cflratio

,

iacommunicabiliter fubfiftendi.

'CO 2,

1

g

.

^omodo

\

xV

M ME N

Liter dicitur adhuc ad mino>em,8cc.

ejjentU con-

ttji

yt fola ratione difFcicns a iclationc

/enam.

fer-

peifonam ,quia aut

ly

z/r

,

conftitnit

formalem

dicit

latio-

nem

refpeftu pr.Tdicaii,quod cft conftitueic pcrforfatti , ideft, quod inquantiim ditfercns ratione conftituat

,

&c tunc relatiorarionis ilTer formalis

perfdnam

ratio conftitucndi ej]e rcale

,

,

quas linbei veruin

quodeftimpofTibile^aut

ly

vt dicii

ali-

&

tunc quid confequens fornialein rationcm , quxro illud,refpectu cuius dicir lationem confc-

qucntem.non

potcft poni,nifi eirtncia

fc.eigo elfcntia

,

vt ciientia

,

erit

fecundum

ratio formalis

conltituendi inre,quod tu ncgas,&hocpatct. Si vt diffcrens fola ratione a rclationc,dicit tantiim aliquid confequens

tuendi,&

formalem rationcni confti-

talis diflerentia

rationisnon confequi-

vt effentiai ergo ipfa cfTcntia,

quod dicit, quod

Primo dubitatur

aiiu extjiens tnfingulari exiJJentia

quod

videtur inferrc

in

hoc

,

qtiia

cx hoc

propricras hypoftatica in

diuinis fit vcre fingularis , quod vidctur falfum. Tum,quia contra cumi qui vulc inprimo , diji.i. par.i.q. qu6d fingulare in hoc difFerc ^ fuppofito quia fingularc eft communicabilc mcjho, fi.ppofita nulio modo nec \tquo , nec vc (juod, Tum,quia fi calis proprictas pcrfbnalis eft fingu1

.

,

,

laris

,

auc cft racio fingularicacis

maliter eft

fingularis

;

auc de fe rorelFcncia diui-

ficut

,

najaut eft quid conftitutum ex aliquo concrahibili

.

2A fingulariratem

fingularitatis. Si

primo

tuendi fingulare

,

&

fic

&

,

cunc

,

ex aliqua ratione eft ratio confti-

perfbna confticuca crit

fingularis,&

fic communicabilis- Si fccundo, viderur fequi idem,quod prius.Si cerrio , hoc non

videcur.Prim6,quia quicquid eftin diuinis eft in vlcima adualicace nihil enim ibieft poccncialc,

tamcn opinio negat.

fiuc concrahibilc.Secund6,quia fequerctur

Epntia vt fola ratio diffierens , &c. Si enim cfTcntia , vt eftentia tantum ratione difFcrat a relatione , cum nuUo modo fecundum iftam opinionem differac , prattcc

perfona ctJnftituca, vc priusjeffet formalicer fingularis,& fic non fimpiiciter incommunicabilis

nifi

h

cfrentiam

,

'PiAttrea.

opus ^itelledus

ergo vt

,

fic

,

conftituet

,

qiic>d

ipfe negat.

PrAterea generaliter conflitutiuum

i

tji

Jlituto ratio dtfferendi,vel conueniendi, non

ratio,vtconucnicns, velvt difFcrens

cft fic

enim

con-

autcm :

non

rationale cft racio formalis diftinguendi

hominem ab difFcrt

ab

inquantum ipfum rationalc cft ratio fccundiim fuamabfo-

afino

alio, fed

,

:

Sccundo

principalircr dubicacur in

,

eodem

inftanti,

quia pacernicas

Inifto arciculo occurrunt

illo

fiuc nacurae,fiue origi-

formaliter erit habicudo ad filiuini filius

,

crgo

difiicul-

cum

in

eodem

inftanri,quo cft formalircr,& adualiccr habitudo

ad Filium conftituat Patrem

nonnuUx

vt in vltim
formalicer habicudo ad nlium,

crgo in quocunque figno, figno erir

confticucc.

,

etiam originis. Patec per ipfum,

eft

ergo in

fed

dubium.

a6):ualitate,tunc neceflarib filiatio crit przcisc in

nam,non

,

seeurtdupt

:

origine filiacione. Sed n a>nfticuic

,

fuam formalcm cncicacem

hocquod

qu6d paternitas coyftiiuit , vt in vltima aSualitate , quia hoc vidccur repugnarc cuidam dido fuo dixic enim prius qu^d ipfa cft prior aicit

nis ponitur

conftituet inquailttim eft diftcrcns

quod

Vt quotic vc quod.

lutam entitaccm.SicrgocfFcnciaconfticuit perfoprxcis^ fecundiim

^'"»«*«*-

proprteias non contittuit ,mji vt

vt ellentia,crit formalis ratio conftituendi, qtiod

tur

2 2.

S.

tates vltra fupra didas.

&

primo conContraaiguit Doclor, hocquod dicit opinlo , fcilicct cjuod cirentia,

fiuuat

%IV

A

T

quud

Patec

non

crit

,

ftatim fcquicuc

ptior Fiiio origine.

Tercid

Qu^ftio Tirtium

iw

^"""'

Tertio principalitet dubitatur de iUo excmplo pofito

,

quod

fcilicet

caula prioritacis originir

paternicas Soctatis ,

& quod

fit

Socratcs in-

quantrm paccr fit prior origine Piatonc filio, hoc cnim non vidccur vcrum nec ad mcntcm Dodoris patct. Prim6,quiapaccrnicas jn nobis ,

:

nullo niodo concurritad aliquam produdkioncm, non cnim cft ratio formaiis Socrati ad produccn-

dum

fimilitcr eft conditioagcntis,

Platonem,nec

vt pacct

,

imo

fecundum Dofto-

nulia relatio

rcm, ponitur aftiua alicuius

nec vt

,

qm

Secundo inftatur.quia Dodor wpritno

13•

,

dijl.i,

dtjf.i.quitft.i.^vah cxprcrse,

qH£ft.^^& infecundo

quod

ncc vt

,

in aliquo priori

ad abfolutum in caufa fe-

quatur abfolutum in cffe(!lu, ita quod gcneratio Platonis tcrminatur adabfoiutum in Platoncm,

q«o ablbluto produdo

ftaiim rcfultac relatio,

,

&

pacetnicas in Socrafiliacio in Platonc ic,& non magis vna,quam alia,& pet confcques

puta

quod

patet

non

paternitas in Soctace

eft

caufa

cnim

,

in ij./ecundt

qu6d voluntas

quia in

eodcm

cere,& hoc

hoc

noftra ex

incelligatur contingenter,& libet^ elicere

a£lum>

inftanti,quo elicit, porcft hon eliquia in codcm inftaini,quo clitir,

eft

adhucintelligitur prior natura ipfo adlu, vt psii tet i/tprtmotdt/L icf.de voluntatc diuina, vbi Do-

qu6d volurttas diuina poftit Vellc pro Pctrum fcdere, & quod poflit pro eodem inftanii vellc ipfum non lcdcre, quia in eo« dem inftanti, quo vult Petrum federc, poteft txon

ftor vult

inftanti /?

vellc, propcer prioritatem naturs , quia vt vult, adhuceft prior natura zStu clicito Hoc idcm pa^ tet inprimo, di(l.^o. Ex his vidctur fequi qu6d

Pater

,

etiam quando producit

ipfo produdto

,

&non

, fit

prior natuta

vidcturpoHeaffignariiftjk

caufa.Quia aliudeftloqui dc caufa,qu* producit aliud in natura

,

& aliud

eft

loqui de caufa pro'*

modo producit aliud in naquia primo modo caufa cft bcnc prior na-

duccnte

,

qua» nullo

tura

iit filiatio

tara,quando caufat,ipfo caufato,fed non feqiiitut fecundo modo , quia fecundo modo non ptodil-

Placonc ficut pacernicas in Socratc. Similircr qncd gencracio acfliua in So-

crace eftet caufa priotitatisoriginis in ipfo, Sc

fic

Socratcs generans eftet prior origine Platone gcnito.quod tamcn nonvidetur, quia gcncraiio pafliua

xquc primo

fcilicec

adiua

ineft Platoni,ficut genCratio,

Quarto

principaliier dubitatur dc illa diffiqua nititur probare quod cum fimultate natura: ftat ordo originis, & lic Patcr in diuinis, ctfi fit fimulnatura cii Filio, tamencft pricisorigine. Et primo probo quod nullo modo fit prius nec natura, nec originc , quia in quocunque incultate,

ftanti

principium formalc produdiuum cllpcr-

&

produdiuum pcr niodura naturce.in eodem inftanti eft proJudum: fed circntia in quocunque inftanci cft in Patre, fiue memorii foccunda in patre,tunc ipfa irc.noria eil opcnnc difpofica .id producendum Filium, hoc patct a Dodoic in primo d, 7. fcd in primo ,

fit

menioria

inftanti originis,qtio Pater eft Pacer^cft

foecunda optime difpofitaad gcncra ionem;ergo in eodcm inftanti filiuicft produdius. Si enim in

codem

inftanti

non

eft producftus

,

oportct

afti-

^nare caufam quarc non podic fimplicitcr in co-

dcm

inftanti produci

cum

,

in illoinftantj fint

omnia requifita ad produftionem. Sccundo , probo quod fufticiat in Patre

ahud in natura. Hoc nihil eft, quia ponatuc caufaperfeclifllma.&nullomodo inipedita,& fimilicer produces perfcSlilfimum omnimode difcitur

poiitum,

inquantum pater

quod caufa

videtur

ita

,

&

nullo

eft,quia toca pcr-

pr«duprir/io,d.prima, <}.i.& dtft. jj

prim6pro-

quo.-id

funm prohoc vidctur pollc afli-

gnari diffcrentia aliqua.Si ergo caufa pcrfeftifli-

ma omnimodo difpofita.vt fac eflfciflum, eft

producit,fiue,vt cau-

prior natura ipfo cfFcdu',crgo

fimiliin diuinisPater, vt producit Filium

&

prior natura Filio,

qus opponitut

fic

non

,

ii

erit

faluabitur fimultas,

brdini naturali in correlatiuis,

vcl oportetdiccre

quod Pater

nuUo modojirO-

,

ducat Filiumin diuinis.

Qijint6 ptincipaliccr dubititur in hoc , quod vt proprtetas non conjtttuit

dicic Liubdpattrnttas, qittn

ttiam conftituat

,

vt relatio

fimjitcetfila ratione diftWant.

non

,

cum

Contra

in re idertt ,

quia hoc

gcncrat,& tamcn negat,qii6d ellcntia generet , vt pacet tn prirno, dtft y ^« ,y?. tamcn Deus §iumi>di

&

i .

.

&

Deitas fola ratioiie differunt,quia

abftradum

concretum,&

fola confidcratione intciredus diffc

Dodorc inprinio,dift.Z.ej.y.S\ dicum dico Detu generat,ci\ibk ly Deut

runt,vt patet a

catur.qucd fterat,

&

quia hoc concc flb,

rn6 vera

fic iftaeft

eft

,

vt ly

Deus fupponit prim6 pro hoc aliqua pcrfonajvt patet ^

Dbdd-

&

origine cuni Filio.adhuc faluatur priorirasorigi-

rc tnprimo,di/f.^. qutfl 1. tamen hajc ncgatui: a Dodorc Dettas creat , vt ipfe probat in primd

nis in produccntc

di^, q.i. vbi

quia fufhcit in producKntc cft

tota cntitas,& pcrfcdiio produdijfit prius Otigi-

ne omni memoria fo^cunda '"O'^'''*

&

in Filio,

ipfa

me-

foccunda in Patre eftprincipium forma-

produftiuum

ergo ex hoc videtur faluari

fatre^-vtpro-

'^

UnHiuaeJl.

prioritas in generationc

:

diuma

da fimultas corrclatiuorum

,

,

&

omnimo-

fcilicet Patris

,

8c

Filij.

Terti6

vultqu6dde vltimate abftradto noii adicdiuum adicdhuc tantumi

poflit vcfificari

cuiufmodi

ett.

ly creat

:

crgo a fimili de paterni-

tate,&c.

&

Refpondeo ad omnes bbitdlioncs , primo ad primum dubium , conccdo , qued illa: rationes concludunr cohtra illa conclufionem fic ab-

Relponjif

folutc intclleaam. Dico ergo

8i«nu,

clufio dcbet fane ihteliigi ,

probo qn6d etiam Parer

natura Filio

fit

fimplici-

ponacur quod ipfum producac. Et accipio didlum Doftoris tn primo, tcr prius

,

fi

tdtft,i.&in/ecundo,dtft.prim4t^,i,&

y& d, 25.

rttiifiit:

iari,quia harcconceditur,/)f«/ creat, ilno eft pri<.

Deo,& nbn pro

,

Dtus cr ''*'* tiiprMi

f«j

vera, Deusgi' Deus gCncrat. Contrij faltem noh poteft in hoc eui-

quia Patcr, qui

Aiuo.vt expofui in 9«<e/?.6.pofito crgo qu6d Pater.vt

quod principium formaleprodu£liuum,a quo

§iiti>titini

duhium..

vidctur fcqui.Nam ipfc concedit,qiiodDcuS

feftio produccntis eft a principio formali

Patcr.fit firnul

arquc

ducat fuum efFedum,(icut producens

fupponit pro Patre, prioritas ori-

ginis in principio formali produdtiuo

niodo

\

dudum, non enim

incft Socrati.

fcdiffime difpofitum

14.

todehl inftanti>

adhuc intciligitur prior natura ipfb produdo.fiue caufato.Hoc idc vult tn i.d.i.vuk caii/at

mododc-

irt

l

»»^.Ww7(7,
quo

primo

.-cquc

fcquerctur ex hoc

^"j"'''»

&

105

prioritatis criginis,quia filiacionullo

pcndct a patcrnitate,cum

SHiartum dubium.

V.

1

,

,

qu6d

ilia

cuni dicir

coh-

Dodor

in eXtftentia fingulari

, accipit ihifinguiare noh proprie ,fed vt diftinguicur coHtra camrnune , id eft.quod (it cntitaS nullo modo cbmmunis , (td

entitas cxiftcns cxtra

omncm

confidcrationcrri

intcUedUJ,

1J„ ei

Quodlibet.

io6 ad

•Refponji»

frimum du-

quod vcre ilt

intcllc(ftus,non

fingularis,fed enti-

omirino incommunicabilispraeteromneopus intelledus. Si dicatur , cju^d ifta fe habent pcr

hiHiH.

tas

Opinio ali-

ordinem,vtquidam.Scotifts dicunt , fcilicec/wgHUreffuppefitHm,Sc perfona, quia omnis perfona

quorum

Sct-

tiflarHtn.

cft

£uppoutum,& non

c contrarpat«t,quia perfo-

naeft incomtnunicabilis exiftentia innaturaintellc6luali,rupporitum vero cftincommunicabilis cxiftentia , etiam in natura npn intellefluali , vt Similiter

patct dc ifto lapidc.

omne fuppofitum

cft fingulare.non e contra, vt patct

&

de hac albe, cura

non fuppofitum dincqusccft fingularis, Cit communicabilis vt ^ho. Rcl*pondeo

{

faluo lemper meliori iudicio

,

eft

trahitur ad fingularitatem. Dico fiscundo

naturam,quac de fe formaljter cft fingularis , cuiufmodi eft nacura diuina,& fic indiuinis omnis perfona eft fingularis , quia includit naturam ex fe formaliter fingularidimam.Sietiam accipiatuc

quoad aliquam cius conditionem , videlicet,qu6d fingularecft incommunicabilc vt ^uod, fic poteftconccdi quodpeifonaindiuinis cft fingularis.quia incommunicabilis vt cjuod-.Cci fccundum quod fingularc eftcommunicabilc vt ^H0,hoc modo perfona diuina , nec alia petlbna

(ingalare

etiam,qu6d

eft fingulatis.Nota

non

in creaturis

(equiturformalircr,qu6dlUppofitum

fingula-

fic

tc:non cnim fuppofitumcft formaliterfingulaie, proptcr rationcs rcpugnantcs fingulahs , cc fuppofiriifcddebet

fic

intellig<,qu6d fuppofitum eft

eorum extra animamipatet, quia harcnon dicitur prouiic fingulaiii , icd ratio

ejfe

tum

vt relationes originis conftitucntes perfo-

,

na$,vt patet.Aduerce etiam,qu6d cfTct bona difficultas.fcilieer an peifona diuina poffic dici propric fuppoficum

,

tenendo quod fuppoiitum pro-

prie fit-incommunic.ibilislubfiftcntia in fubftan-

fumpta

tia abfolutc

dare an tur

de

j

fcd quia

oportet pertra-

Ibla fubftantia intellcdlualis prxdicc-

Deo

idco pro nuncomitto hanc difficul-

,

non

ncgatur

,

confcquentia.

Si

dicatur

A

,

quod in inftanti 2, fit habitudo ad C & qu6d in codcm inftan
intelligibilc

habitudinc ad tcrminum , quae i tcrminodevt

,

omnis

relatio in crcaturisi& aliud

Ad fccundum dubium

x6.

dico brcuiter

quod

,

ad ip(a patcrnitas conftituic vt in vltima adlualita-

ficut cft paternitas in diuinis. Similitcr aliud eft

loqui de rclationc fuo

modoprodudiua

termini>

& conftitutiua fuppofiti produdiui termini,ciufmodi

cft paternitas diuina:& aliud dc relatione nullomodoprodu6kiuatermini,nec quouis mo-

do

conftitutiua alicuitjs fuppofiti produdliui, qualis cft rclatio crcata,fiuc in crcaturis; ide6 non vidcatur mitum fi patcrnitas.vt cft formali-

&

ter habitudo ad Filium, quoFiliusnoncft.

fic

in aliquo inftanti

,

in

Si dicatur in inftanti ji paccrnicas eft habiru-

do formalicer ad FiUum , ergo in ad Filium

ininatiir

inftanti

A

crgo in inftanci Dico, quod nonfcquicur,in inftanti :

paternitas cft forn>al)ter habitudo

A rer-

filius eft.

A originis

crgo in cotcrminatur ad Filium.non fequi-

A

dem iiiftanti

,

tur,quia Filius in illo eft,(cd fufficit

primo inftanti originis non quod quando Filius cft.quod tunc

tcrminetur ad Fdium. Si inferatur

tur

,

I^atcrin

,

in

primo

in*

non tcrminatur ad Filium,crgo

primo

vt dixi in primo,dif{.

quomodo generet

feqnitur

quia ipfa

eft

ab eirentia

& in

,

Dodore inprimo,

,

quia dicitur prior ori-

in Patrc ex fc

nuUam produdionem

:

licct

,

hoc

enim

elTentia diuina

dtji.

eft

,

pcc

vr patet a

non tamen

z8.

,

originalitcr

eft

ibi

per aliquam ptodudionem ,& ex hoe {cquitur qu6d Pater eft ibi cx (e, id eft , non per produ-

^iohem fit

,

&

fic

^ Patrc

,

, co quod codem crgo

prior brigine Filio

Fi-

vt Patcr cft

in-

:

in

frior trigittt

quo formaliter patcrnitas eft habitudoad Filium,Filius non incelligitur elTe,quia tunc intelligeretur Filius cire ibi non pcr produftionem. Dico fccund6 , quod cc fi paternitas

filtt.

in vltima adiualitate

ftanti originis

Filium

antequam

Refponfie

tertium

ai dtH

qHafi.i. fit

exponendo

beatus

quam

Ad tertium dubium prindpale , dico prim6, -ZJ. quodDo^aor hocnon aflcrit, vt patec in liccra, ''»'*' *fi excmplaenim ponimus non qu6d ica finc, fed vt f"/'^' *'*' magis addifcences aircniiant,vt pacccf nwo Pritn '"^,',7,'S^ lcre, poceftdici

,

,

non tamcn

ilanti Filius

fic,

fit

formaliter habitudo ad

fcquitur quod in

codem

in-

eciam loqucdo dc aliquo inftanti

quodcencndoexemplumva- efi.beaiitHd» quod quia FiUushabecprincipa- f»"" f-*-

&

omnia a Patre , Pater vt comparatur ad Mf"''*'^ Filium habct k Tcqu^d licut Socrates , vt Socra- i'""*''"''' tes eft prior natura , vel orfgine Platonc videtur liter

ginc Platonc

lius

,

filiiun.

fequi

fit

prma ,

Pacer prius originc

quod hoc non

&

,

inftanti originis

in

gcneretFiliumcft beatusjergo in fecundoinftan- ^"""ti originis gcncrat Filium , crgo gencrat filium non a fc,fed ab alio non fcquitur.Dieo ergo hic,

te'& concedoqu6d vt fic,fitformaliter lubitudo cilm infertur,erad Filium , vt ad rerminum , go cft fimul origine cum Filio j Dico prim6, gine

'-^

do

nuUo modo dcpcndct a tcrmino,

habitudinc,qu2e

r«w;.Dico fecundo,

tatcm.

efi

Filius

fccundo uiftanti originis terminatur ad filium,& fic fcquitur qu6d tcrminetur non a fe,fed ab alio. Dico, quod non fequitur, ficut etinm non fequi-

formalis conftirucndi fingularc, nec fimiliter ratio formalis conftituendi peifonam, vcl fuppofi-

Tatir

ternitatem,in quo inftanti Filius non clTet ; cutn crgo infertur , «ft formaliter habitudo ad Filium ; vt ad rerminum ; ergo in illo inftanti cft

turam fingularcm. Multa etiam funt qu.x non

ceitas

ILtfponfto

non ta-

ftanci originis

funt nec fuppofitum.ncc fingulare,ctiam loqucn-

ftcundum dubiHm.

poftet menfurari aliqua menfura,

fi

men duratiua,eirct aliquod inftans mcnfurans pa-

«ngiilarc.id cft,qu6d ncceirario prxfupponit na-

do de

VifficHltas,

quod

pcndet

verumin creaturis.vbinatura con, quod etiam in diuinisconceditur,non (ecnndum naturam concraiftam ad fingularitatem,{cd fecundum

quod hoc

natura priori , accipicndo priustMturapro mxfuppofito alteri Tt expofui in primo articulo , it!i

qu6d Socratcs patcr , vt patcr fit prior ori( non abfolutc fumpto , quia eft

cum fit terminus cius, vt patct ^ Dodore inprimo difi. }o.)filio,vt filio.Et hoc mo-

priot paternitate

do

paternitas potcrit dicicaufa prioritatis origi-

nis,rc(pc(au Platonis, vt pater.vt pater fitcaufa pater,

fit

caufa

filij,

filij,

quia tenendoquod

ftatim fequitur

prior originc fiUo. Et

prioritatis originis

,

fic

qu6d

patcrnitas crit

quarauis

pacerni-

& filiacio in creaturis fempcr fint mul & vna nuUo modo prxfupponatur alteri, ficutforcccft in diuinis vt fupra dixi & tatas

fi-

,

,

,

men adhuc

,

pacernicas in crcacuris poceric dici

prior origine filiationc

,

propccr caufam fupri

didam.

Ad rationes quarti quodrempec

eft

dubij

:

ad primam. Dico

priotorigine, quia Pacer habet

Quxftio A

adu , poni* adu , &c fimiliter in illo priori , quo memoria fcecundk ponicur •principium formale produdiuum filijf,

&

tur , quia tunc fcqueretur quod FiKus efTct k (e. Sed benc conceditur in prnno inftanti cft fummc difpofita ad produdlioncm Filij : ergo Patcr

paternitas nccefTari j ponitut Vt conditfo

Adtertiam rationem,dito,qu6d ilktiatio (%>n, fi fuppofitam producens e^c abfblutum,quia tanc non haberctur pro inconuenienti, quod ipfum fit prius natura ipfo produdo , non ^ccipicndo ti.mtn prtHs naturu^io priori , vt di* iiue vniuocb , fiue cituc caufa prior cffedu sEquiuoico , vt fuprk dixi , de drdine naturk ih primo articulo ; fedaccipicndo/^r/ftj natura , eo modoquoponitur intelle<SUis prior natura voluntatc , cum 'hoc , qu6d ptodudum fit po-

m illo inftanti

habens illam . prodCicit Filium, imo per talcm pfoduftioncm aditiam Parer conftituitor in efe perfonali. Sed vltra non fequitur ; ergo in iHo inftanti , quo Pater produducit Filium,Filius cft. Sicut etiaim hic nonfcquitur,voluntaS in inftanri ji nonc eUcit adlum,

Htjfonfi»

a6i:us eft

adhuc

,

non

cludefet

',

fcquitur quia ,

vt fu-

&

Sic in propofito. Et cijtn qujeritur

»d pra dixi.

codcm

ratio quare in

non poteft Dico, quod ratio dc

produccre Filium.

iium.

;

prior natura

eft

inftanti

fe eft

tetvbifuppofituiTi ptoducens eft relatiuum

contradidionis

plicatio

Filius fimulefiei

afe,&

,

Filiuiri, cflet ini-

quia fcqucrctur

a Patre,qu6d

non

Ad

Adprodncendum fi lium in uinis duo

fupra in primo arc!culo,adhuc nort habeopro in-

fecundam r^cionem , quS probatnr quod

^HiruntKr.

fcilicct ratio

,

qudd producCns quando producir, produdo , cftct bcnc incon-

,

quod ad producendum

ueniens,fi poncretur priuS natura eflentialiter,e6

duo

necellaii6 requiruntur,

inodo,quo taufa ponilur prius natnra effedu, v'c ibidem dixi.

formalis producendi

det tota perfedio produdionis

,

,

a qua depeu-

natura ipfo

Ad qumtum , & vltimum dubium.Dico quod Ad quintutn

vt expofui in

& fic me-

prim9,dijt.\. ^HteJl.i.&difl.j. qUJtft.G.

"non

U

tnoria foecunda in Patrc cft ritio formalis pro-

l*

,

fic priiis

dudtiuo. Dico bicuicer Filiurn in diuinis

conuenienti

in lolo principio pr6-

fufficit priovitas originis

di-

re-

&

fimircquia aliud

eft

eft loqiii

aliud eft loqui de praedkaco

cunda

paternitas,Vt conftituic

tunc reaUter diftinguerctur ab

cft impoflibile

;

vt

produdum

ergo

ftinguatur ^ produccnte

illa,

abftrado

ccnte propricias porfonalis

,

quam

in re

,

quod

in

eodcm

inftanti

,

cotjclufio

rna conclufto probatur prifno ,

:

,

modo

quia primo

rea-

,

praecisc confticuic vt efl

& non in confidcratione & ideo non cfl ,

In te etiam

trix' ficut

& Deus

,

ita

fcd

deitas realiter eft crea-

Logfcc ioqufendo non

,

cft

ficvt patet in primo.

C H O L

V

I

M.

huius articuli;i^mca esi ralatio originis frim^ ferfoftx adfecundam

nodijlincla ante opus ifitclle^lm.

nibusperfcitis

quod praccisi vc& hon iii

vc in concrcto

quo memoria

S PYinii

,

fimilc.

Uter producens diftinguatur aproduilo. Dico

trgo

,

^«fr'"'"'

&

&

qilod

rcalitcr di-

piopier

,

,

pohitur realitct conftitutiuum fub ratione aduali reali , idcd

rcquiritur in proda-

,

de aliquo

rificacur

:

dc forma-

ratione conftituciua alicuius in ctle rcali

requiritur eciani conditio ducendi Filium ; producentis , fciiicet propiietas pei fonalis femper cnim produdum realitcr diltinguitur a producentc:fi modo Filius elTet i foL» uiemoria fa*,

&

,

tiuorum. Si etiam tencatur , vc fic ^fum cfft pcius narura aliquo prxdidorum modoCUm , vt

quod cft iA-

tclligibile.

x8.

ratio

confHtutum in tali ejfe fuppofitali per relationtm , non(|ualemcunqae , fed per relationem a4 ptodu6tum,quiatunc tale fuppoficum eft fimul natura cum produdo propter natutam corrcla-

&

produceret

non conclude-

ficrius natura.

produoens femper cft prior produdor, Sc vltra quia eft primum iignum otiginis , quia Patcr a fe producit , dat ejfe Filio : fi ergo in pra:cise'inftanti

lUa tamen

Pater

clara, quia

iUo

rc-

quifita".

,

vt elicit adlura

produdiunm

in

tur etiam conditio produccntis in

eirentiaeli:

fatnm^ difpofita ad produpcrfedc in Patre , €tionem:crgo in codcm inltanti cilFilius , negk-

ergoinillo inftanti

107

ponittlr principiutn

t^e k fc,modo-pracexpofito,& FiUas a Patrcjnon

icquitur tnodo.in inlbniiorigiuis

V.

I

ejuia

Sccunda vntca

eft

ottint-^

ypote^ tamen Ydtione diHingui. Vri~ vnius ab vnoperfedta origo , ^uiaduabus vrigi^

conclufio

nonpotcfi idemfuppofniirh ab eedem procedere, Secundo

,

h^c

eft

vefa

^

pa-

ternicas eft gencratio adiiia, c^^ ergo non differunt a parte rei^quia non cdnceditur haCy pacernicas cft fpiracio zQi\w2iyvel innafcibilicas , ex K^uguftino ^aid vha non e/iformali' ttr altcra^necjibi

II.

eam identifcat^quia neutra

eft infinita,

DE

Tcrcio arciculo ^ vldctur quod fi aliquid conftititat fub rationc priorj ipifo fc- ^' l^^^f'^-^ paraco per raciciiicm a racione poflcriori,poflit reraancrc confticucom.Qui crgo ^'**"* ""* diccrccquiod rclatio originis ad fccundam pcrionam confticuac primam,fub racidne plr(^^ gcneratiui,qiiae eft prior ratione gcncracioriis,vcgcncratio:vidctur confcquentcr di- voffet effit infc,vcl falccmin intcllcftuconfidcrancc, fcd in

P^^fifff'

finc

qu6d feparatb fiue circUmfcripto^fWMrd-jpoflet prima pcrfona iremancri:, Vcl renon poflec circumfcripco vhius alccro,quia funt idem rcalitcr.

nnatifnt

Confimiliccr Cigenerare cflcc ptius patcrnicace Scgenerare fub racionc^^^wrrfr^-^cbn-

^f"^^*"

ccre

,

fticucrcc

primam perfonam,vidcrecur,quod prima pcrfonapoflefc rcmincrc circum-

fcripca pacernicatc,vc paccrnicas eft.

Hiccrgoduofuntvidchda. Prim6dere,fi

eft .iliqua diftin^ib

proprietatum ia

ptim»

vet

conci-

^

Quodlibet.

io8

^rhna pcrfona,Tion quaTumconque C quia dt ingcnito & fpiraiionc adiua non cft 4d illarum quac dicunc rclationcm originis inter primam pcrfonam ^"djSia ^^^ fcrmo ) :

,

rW4m &-fecundafn.

efi

conflituens

fritnam perjofiam.

Et fecundo «X hoc , cum quali circunfcrjptionc vcl abltraftione paflet prima pcrfona remanere. Deprimo dico duas conclufioncs. Prima eft ifta,vnica fola,& omnino vnica cft rclatio originis intcr

^io

primam pcrfonam & f ecundam

:

qu6d

ita

mcram

relacionis qualitercunque in re ante

talis

nulla cft diftin-

confidcrationcm intel-

le
Secund^ dico.quod illa rclacio,

qilae

omnino vnica cft fic in rc poteft ratione diPrimum probatur duplicitcr. Primo fic: ,

1

fVingui, fiue diuerfisrationibusconiiderari.

vnica

& fola eft Vnius ab vno pcrfcda origo & hoc intcUigcndo originem

, adiiiam vnicampafliuam apartcoriginati, licet hxc &: illa finc quodam modo dua::rclatio aurem originis inter primam perfonam &: fccundam dicic pcrfedam rationem orjginis fccundx pcrfonae a prima:ergo eft tantum vnica:& hoc cunc eft vnica aftiua in pacrc , quafi paflTuie a accipiendo adiue aparte patris

vnicam

a partc originantiS)&:

&

:

&

ctiam vnica pafliua. Probatio maioris:illa non cft perfeda originatio vniiis ab alio,qua circunfcripcinihil minus iplum cflrccperfedle originatum ab illojfcd fi fint plures rclaciones originis qualiccrcunquc diftindae l parce rei , finc ^ &£. B vna earum circunfcripta,adhuc f ccunda perfona cflct originata a prima^quia alteparte

filij:&:

w cft

ra vt

crit ibi

relatio originis, bc

non nifi perfcdac

natio,fiue relatio pcrfcftaj originis incer origiflis

Vna

perfi-

teflduahus

.8

fecunda pei fona a prima

feda eius na non fo-

originis:ergo

fcd

B non cftperfcda origi-

eflcnt diftinfta ab

fi

A eflct relatio

pcifc£ta&. diftinda.

Confimilitcr arguitur de cflec

illas,

circumfcripta y^,&ita vtralibctiftarum circumfcripca alceram originacio , non eflct , quia per, quia per

&

originatio eflcc circumfcripta.

ncc h conucrfo. , non potcft o^ circunfcribi raanentc B non valcc , quia duabus originibus quarum viraquc fit pcrfeda non poceft [^q^ fuppofitum originaii ab eodem per vtranque enim totum haberet totum ejfe^ Si dicas

,

Iftud

,

,

crtpnihits

^

Hic

manentem cum Hoc lecundo

eft

falfa

ejl

'

j^^

fi'

fi-

de

,

inuicem

lc

fic

,

quod non (int omnino vnjca formaliter realicct fint in codcm fuppofito. Hxc

abftrado ,

in

fa\U:paternttas fiuc generatio acliua ejijpiratto a^iua fiue ittttafcibiltt as, {ccunAuguft. ^.de.Trin.c.6.wtf« eJihocidemiiicereingemtum^quodeIt^dicer.epairern:auia, ' ^ ° ^ ^, ^ /r i i r tr. ejje tngemtum. fff' f^V**^ "<^^ gcnuiJJetynthtL prohtberet tpjurn

cnim cft

aSiiua,

t

fiuc

,

jis.non pra:dicancur

fpiratio

auta nen-

quod pera!tcram

huc quocunquc modo accipiat aliquod ejje. arguitur pcr quoddam argumentum magis Logicum, quia rclatioca

pa- ncs diftinda: qualitercunque in re

ternitas

&: idco impofllbile cft,

quodpoflet accipcrc a produccnte,

i

i

ifta

ttita.

audoritas habct

•

i

fuum intclledum quia in (jccundo atticulo didum eft.quod ,

fecundam pcrfonam praefupponitur ingenito,fed faltcm tanturahabcmus, quod non cft ha:c vera p aedicatio ia abftrado^/^rf/f rwV^j eft innajcibilitas hjec autem rclatioad

:

cft vcKz-.generatio a6ltua ejipaiernitas^^ c

conuerfo,& gcncratiuitas cft generatio adi-

ua:ficut paternitas,5£ e conuerfo.

COMMEliTAKlFS. i^

k |^£/mw4r/»fK/tf.

Hic vicicudum eft dc JL^iftisrelationibus,quaEcommunitercon-

Exfojiti»

liw*.

)

gcneratio a£biua

,

gencratiuitas

,

,

&

diffcrant.

£t breuitcr ponit duas conclufiones.

generare

Prima

,

,

,

Vnica

,

fbla

tio originis intcr

dam,i[aqu6d his

,

,

& omnino vnica eft rcla-

ptimampeifonam &fccun,

nulla eft diftindio talis relatio-

meram confidequcd nulia eft ibi di-

qualiteicunquc inrcantc

rationem intellc(f^us,id eft, opus iutclle^us. Sccunda con-

ftindliu pr:etcr

cIufio:Illa relatio

qus omnino

poteft rationc diftingui

conndcrari-

&

nantis,d
cxccptis ingcnito

beant ad

,

,

potcns gcne-

(

& huiufinodi ,quomodo fe hainuicem & qnomodo ab inuiccm

rare

duplicitcr

qua: fcilicct funt patcrnitas,

ccduntur primac pcrfbnae {pirationc adiua

Primam conclufionem probat

prima probatio ftat in hoc j vnica & fbla elt vnius ab vno perfedia origo , & hoc intelligcndo originem adtiuam vnicam i parte origi-

,

vnicaeft

fic

in re,

fiue diuerfis rationibus

haec,&

illa

Hiuquodammododux. Sed relatio primam , & (ecundam perfbnam,

originis inter

pcrfe^am rationemoriginisrccundxper'. fon« a prima ; ergo eft tantum vilica , accipiendo adiui ^ patre Patris,&tunc cft vnidicit

ca adtiua in Patre ,

&erit ftat

ibi

&

quafi pafliuc a parte

Filij,

etiam vnica pafliua.-probatio maioris

inhoc,quia

A

non

dicitur pcrfedlaorj-

ginatio,qua circunfcr rel="nofollow">pta,nihilminusc(ret ipfiim originatum hocpatet:(ed fi in PaireefTent :

duae originationes

a^iuz pcrfc£U;,tuuc fcqueretu(

^

1,.

Qu^ftio IV. cum

quod vna illarum citciinfcripta , adliiic eHet originatum ab alia ; ergo prima non fuit pcrfc6l.i , & fimilitcr alia circunicripta, puta 5, adper confequens huc ori^inatumcfTct ab ^, tbr

non

quod vtraque

,

originatum

huc

argui

teft

perfcda originatio

fiiit

(equeretur

fi

,

&

,

poflct ciTe.

dus

,

Similiter

origines pafliuae

maliter, nifi

vna

po-

cut dicimus

quod

eftcnt in

non

poteft

latio

A circunicribi inanentc

magis Logica

non

proh*tt9

if

g!c»!tf.

;

elTct

dc formalitate alterius,

fi-

paternttas in cfeaturis cft re-

ncc per identitatem, quia vna non con,

cum

nulla

fit

for-

dicatur de alia

:

tArguit genera.tionem

quia

x\.

,

C

,

Et patet quomodo in diuinis vna non prznon cnim hacc cft vera ^fAter; nitas eft fpiratio aSiiHa, & tamen hzc coceditur,

, hocnon valer,quia duabus oriquarum vtraque fitperfcAa non potcft idem fiippofitum originari ab eodcm per Vtraque enim prbduftionem habcret totum ejfc quod poflet accipcre a produccnte , & idCo eft impoflibile quod peralteram, fiue mancntem

S

ali-!

maliter infinita, vt patebit in quajftionc fequen-

ncc econtra

ginibus,

•^

eft

tinet aliam pcr identitatem

Si dicas

accipiat

,

pratdicantur dcic inuicem in abftrado,noh for-

ad-

Filio.

!S,

quocunque modo

fiue

rclationes diftin(ftac,pr«ter opus intelie<5tus

tandem

fic

circuhfcripta

,

ejfe.

Sccunda probatio

l

&

B

ca

quod

109

paternitas

eft

generatio oSliua-.SitciiMiet

eft verz, patemitM efl innafeikUitai

Auguftinura f.dcTrin. cap.

HO

L

I

V

hsc noA

vtpatet^t

,

^.

M.

^ faternitatem diflingui^quia habent diuerfafmdamen-

ta^rvt n^idetur Aicere Hilarius-.occafione huiuj obieSitonu exflicat fecundam conclu^ fio?iemfofitamjfcilicety quomodo^x^mca relatio originis Patrij diuerfimode confide-

rarifotefiferrationemfine <-vUa difiinSiione ex natura

rei, <-verbigratiajhic

hacgt-

neratione potens generarei hic generansyhic quiagenuity hicquia habet genitumfe-

cum

coexifiens. In

prima confideratione imperfeSiidnis

efi

quodfeparat ab aSiu. In

quod nonfiatim habeat aSium O*quodnon manet. jfn tertia^ quodquafi pquitur ad aSium jperfeSiionis autem efi qtiod mdneat aSim O* quodhabeat genifecunda

,

tumfecum exifiensi ablatu

ergo imperfeSiionibM generatio produSiiua termini com-

tleta manenSi fecum habens

terminum

,

cfi ipfa

paternitas a parte rei , f^fita ratio-

ne difiinguitur abeapernofiros conceptHs comparatos ad imperfeSiiones, quarepe^ riuntur in generatione creata. i4'

/^Ontra iftud^Rclatioperdnens ad fecundummodum fundatur fupcratiioV-^nem & paffioncm ex ^, Metaphy. & ad propofitum videtur ibi diccrc, qu6d ,

parcr dicitur

hon jper

eft

7ex. 10,

y

,

:

quia genuit

idem relationi nec

,

ficut filius

,

quia genitus

c conuerfo, fic generatio

Hilaiium ^ de Trin. cap. .

1

5

eft; ficuc

crgo fundamentum

& paternitas. Hoc conlirmaiur

^'*'frmfaf ^*"

-^?**^

"''"'"' Exitio autcm a Deo eft ahfoluta'natiuitas^ cjuampater- "*^

ni nominii confecuta eft perfe^iio. Vult ergo direre, quod patcrnitas confcquicui; natiuiutem fiue gcnerationem & hoc dcclaratur per hoc quia paccr non eft patfcr ex hoc, quod generat, fed pra:ciscperhoc,qu6dhabccgenitum cocxiftcns fccum,habcre autem gcnitum coexiftens vidctur difFerre ab eo quod cft generarc quia in animalibus, decidens femcn habec a^um gcnerationis , ficut fibi conuenit ailus & tamen tuncnon habct genitun» fccum cocxiftcns , & per confcqucns, tunc non eft ,

,

:

,

:

:

patcr, fcd poftca.

t y,

Dico tamen, quod in Deo omnino cadem ratio realis. cft gcneratiuitas generare fccundum Auguftinum de fide ad Vttx\.\m.tC^).t.propriHmfoliuipa~ trii efty non quia eft natus ipfe ,fed quiafUumgenerauit^ & fecundum Hil. iz. de Ttin. ,

paternitas : quia

&

&

j^xta pr\n cipiim.

ponic Magiftei: ^<>"<^i' *• fiUo, quodfemper estfiliw , fencenciarum auifloricaces,//^.!.
&

&

&

:

&

produces.Et patet,qu6d tertius Scoti oper. tom.

XII.

modus cft indcterminatior fccudo,&feciidus primo,

K

Sccundo

Quodlibet.

iio

Sccuhdo autem mo3o l^oflumconcipcre hunc hac gener.iti onc gencratummrhuc poterttem hac-gcneiationc generarcihunc hac generatione gcnerantem:hunc,c)uia liac generatione gcnuit:hunc quia hac generatioae habet genitum fecum coexiftes. In creaturis » prima differctiacft vniucrfaUtatiSjficquod cxtcdit fe ad pluraScc&da diffcrentia P qua: cft hle rationis,eft ibi rcalis cum {"cparatione rcaU pro eo quod

&

ialiquidimperfcdionisiraportaturpcrfcin

:

vno,quodnon inaltcro:&

licctin Diuiprimadiffercntia rationis poflit aliquo modofalu.ui in vna coniidcrationc intcUcftus , ica quod rcmaneac conceptus indcterminacior non remanente conccptu nis

s

camen

dccerminacipri , tur p0tens ge'"^^^*

^'1

conccptui

Secimda

&

in re

non iuuattquia Omnino idem

cft in rc,

quod fubftcrni-

illi.

' in Diuinis faluat diuerfitatem conccptuum,fiuc diuerfoconcipiendiidem:taroen applicando ei>quod eft in redcbet in quo-

differentia

rummodoTum

^^-

q'.iod eft perfcdlionis & omicci quod eft impcrfcftionis. Nam in apti& potctia imperfcftionis cft feparari ab aAu:In aftu cft impcrfcAionis,qu6d t^on ftacim habet fecum cerminum & quod non manet, fcd tranfit 6d in eo, quod

lihct accipi

^'^fl"yi

%

ifti

,

,

impey- '"^'nc

fcElimibm tdemjknt.

,

:

q.iafi

confcquitur a£lumfuum:ficuc paternicas eft imperfc&ionis

,

quodnoneft

fcmpcr in fumma adualitate communicationis naturaciperfcdlionis autem eft,quod mancr, 6«: habet ieciim correlaciuum cocxiftens. Ablacis crgo impcrfcdionibus SC rctcntis his quar finc pcrfet^ionis,gencratio non cft tantum dirpoficiua ad cerminum, fcd complcc^ produftiua cermini quac quidem generaiio perfeda , & gcncratlo ,

,

comp!cta,& generacio non

fcd rempermancns concU?dittotum, quod non fcquitur a£lum gencrandi quafi difpofitiuum &pra:uium,& ita tranrcuntem,& manccin fua aftualitate completa, quaiiempcr cft incomplcta communicationc naturae ipfaincludic cotum quod requiritur generarcqiiiritur

:

cranficns

,

Patcrnicas ctiam,quae

,

lio crgo ifta completa

& xterna & patertticas

:

&

&

accerna, compleca, paterniaeternae adnaHtatis, omnino idem dicunc cx parte rei fcd vnam cas illa complctas racionem^^perfcdionis, quxeft incrcaturis magis importat hoc nomcngeneraticy ,

illa

&

:

&

c conuerfocft dc alia. ad obie^a in ifto arciculo qujc videncUr probare aliquam diftin^ioncmexnacurarciincergcnerationcm,&patcrnitatem>quidoprimoarguitur, qu6d patcrnitas fundatur f uper gencracioncm aftiuam ex y .autaph.\\h\d requirerct proTex. I o. lixiorem traftatum.Et de hoc fatis diftum eft alibi:camcn ad propofitum dico,qu6d ^ fialiquomodogcncratiocftprius pacernicate in creaturis non camcn eft vt fundact^ R n>cntum (ed ipfapotcntia generatiua, fiue nacura, quac gencrat, cft fundamcncum: /i.vtriufaue.^ d.i. (cd cft pracuia vt difpofitiua , fiuc qua non cxiftentc, paternitas non incft ita qudd &6.&i}. ibicftdiftinftio, ficuteftintcr dUpofitionem prxuiam , & cerminum completum. dijl.j^ Pacec ergo quod ifta raciodiftinftionis non manet in Diuinis , quia ibi non cft gcncncceffirid fccum ponens tcrminum in^j^j nec eft paternicas ratio nifi complcca
£x

:

his patcc

:

,

:

&

confcquens communicacionem. Ad Hilarium poceft refponderi,' quod nomcn fatermtatif potcft dici fequi gencpaterniritioncm fccundum quod ifta in Deo comparancur ad gcneracioncm , catcm i^ creaturis eft quidcm tunc quxdam confccucio fecundum rationcm, ficut in crcaturis cft confccutio rcalis.Vbi cnim aliqua funt diftinda fecundum racionem fimilcm habenc ordinem rationis , qualem habercnt rcalcm, fi cffent diftindla rcaSHp.(].i.ar. liter, iicut ahas diftum cft. %.& uej.Pr. Siquisautem proteru^ infiftcrcc invcrbishuiusauftoritatis,poffec faciliccrrcqvibd confeffio nominis paterni confecuta eft crcationem roundi,& forti ^po"dc" *"^X"^*n* ^' hoc loquendo dc confefllionc , &c nomine a quocunque innomen pacccnum pacernitas non eft confecuta , nec naciuicacem fi lij, de qua fcd ipfa PiKermtat tcllcau crcato non fe<]ui- inccndituc in auftoricatc Hilarij ncc ctiam generacioncm patris , nifi confecu»«r natmi- tlonc rationis , dc qua diftum cft. Per hoc patec ad aliud , quod dicicur dc pautem m idc6 diftinguitur tcrnicatc , qnod cft habicudo habcntis fecum genitum , Deojecuj X pcr oppoficum hic non diftinguicur nifi uggngjjtionc in crcaturis

&

,

:

=

**

,

'

:

&

,

&

:

*n creatu.

U

cione.

COMMEH

i*r.

V.

Quseftio I

COMMENTAR m _-30. M*fi

^^Ontrk iftui^rtUtio ftrtintm adftcunX^dHmmodum. Hic Do^or infendic pro-

.

dupli'

bare quod paccrnitas non (icgeneracio aCtiua>

titer etnfidt-

^quia paternicas fundatur fuper

rttri.

tcc ;.

Mccaph. cap. dc

adUonem,

Ad alujuidt vbi

vt pa-

ficut Filius

eft

idem

tio erit paternitas

gcncratione

ergo fiindiinec generapaternitas fundctur iA

quia gcnitus eil

,

mentum non

cum

,

a^d.

tmide-

^U

f^

&

coiicipio

Patrem

f Std vnam

a^ generare, &c ficdealiis.

,

ratitnt ptrft[lionts qu€

t[t

in crta-*

magfs importat hoc ntmtn generatio, quam econutrfo tft dt alia, vt patet cx patcmitas , turit,

&

diftis fuptk.

id eft

qu6d

,

Nam

hanc rationcm pcrfctftionisf, complete |irodui5liua tetmini,

eft

magis explicat generatio , qQim pa^emitaS} paproda^iua rermi-

patcrnitas potcft diucrfimode confiderari. Et di-

produdiionem temiiniiinquantijm vcro parcroitas ,tiabet genitum fempcrfecum cocxiftens,hanc perfe,dioncm magis cxpli-

conclufio.

qu^'! ^uplJcitcr potcft confiderariinpatcr^

*^"'

nitate differcncia rationis ,

do,

(fr

nacura

modm

,

minus

in

prim6

quantitm ad

,

(e

modum

tft

,

nacurs

8c fimihtet

,

gene-

rans incommuuicabilirer exiftens in minus -habct,

qukm geAerans

turx,

,

ifta

&

fimile in natura.

o In crtaturis prima iitatis, fi:ilicec

Et

dtttrminatior ftiun-

nam gcnerans fimile irt haber, quam generajis ab-

fccundtu primo

ioKu^ per

,

fiut indtttrminationtm. i&c.

fatet quod ttrtiw

produccns per

modum

na-

& producens umile, & produccrts incbm-

municabilirer exiftens: patet enim,

qu6d omuia

quia producens incommunicabillter exiftens prsdicatur de iftb produccnre , incommunicabiliccr exiftcnte, hoc idem paret de aliis , qus funt magis vniucr,

Stctinda differtntia, qua

p

tH

hie, {cilicetjitl

diuinis, rationis,tf{ i^>,fcilicet in creacuris,rM/
Nam in

creacuris gencraciuum prdecer

tcUeftus differc i potentegcnerare,quia dicit aptitudinem

propinquam

,

,

fecundum

dicit

opus

iri-

primum

potentiam

quiapotcntia remota ad generan-

dum ,

fort^ non videtur differre ab aptitudine, dc qua alias. Simih'ter hic potens gencrare prxtcr opus intelicdu$ , diffcrt ab a^u geiierante adu gencrans differt ab illo f quigenuit ; qui gcnuit diifert ab ilio , qui a^u habet genitum fibi coexiftens. Sed in diuinisomnia ift^

&

&

przcisc diffcrunt rationc,

quia imporCatur

,

quod non

in alcero;

& nullo modo reali-

aliqiii pcrfcdlio in

nam

vnoi

impl:rfc(^i6m's eft pof-

{e generare fimile in natura

,

& adhi non gcne-

xare illud. Similiter impecfcdioniseftgcnuiile,

& non (emper habercgenitum coexiftens,Vt painprimo^tft.gMto in diuinis talis differentia

tet

irealis

non

poteft poni.

q Et licct in

diHinii

frima

nis poffit aliquo modefaluari in

difftrentia ratio-

vna

confidtratio-

quod mantat conctptus indtterminatior , non rtmantntt xonctptu dettrminatiorifVt puta przcis^ confiderando in diuinis pont inttUtQusy

ita

tens geherare per

modum naturae, non coniidc*

rando potcns gcncrare fibi fimilc in natura , tamtn in re nihil omnino iuuat, quia omnino idem eft in rt , tjued fubfltrnitur ifti cMceptui ,

&

illi

:

non

auttom patemitas

,

quia in creaturis pa-

ternitas (equitur

cat patcmitas

,

qukm generacio produdlum

propriij reipicit

,

quia patemitas

(cmper co'cxi-

vcl

,

non ficgeneracio ,qu2 ab(blut^re(picit produdlum. In re tamen in diuinis paternitas> Gener*tle &gcncratib k^iua eandem cxpUcant perfcdia» »aiMA,^p0. '"•»««* »#» ncm. Aduerte tamcn quod in diuinis , nec geftcns,

aliquain formali^ dunntferfe'

a^ua, nec paternicas

'""'^

ter dicunc,nec explicanc perfc(Siioncm,cium nul-

modo

perfedionem , quia runc aliqua Pacrcqua non in Filio; fed dicuntur in diuinis explicare pcrfedioncm , pro quanto Cxcluduilt imperfc^ionem > gcncratio enim diuiha diciturperfc6b(quando eft completa hon tranfiens ) pro quanto excludit hane io

dicanc

perfe^o

Cllec in

impcrfciiionem , qiUe eft in gencrationc non complcta, trani^untcnon qu6d formaliter iii fe dtcat aliquam petfcdtionem. £t fimiliterpaterniris iti diuiais dicitur perkSta. , pro quanto excludit hanc imperfcdiohem quz cft (equi a£tum,vt fupra patuit. Dcindc aducnc, qu6d pa« temitas pcrfcd^a in djuinis cft in complcta communicationb haturae; completa enim communi-

&

ialia.

ter

'ni ,

neracio

difftrtntia tft vniucrfa-

prsdicaniur de pluribus

nam qu6d

fubfternitur concepiui

potens eenerare lic de aliis. '

, quia eft alius modus fecundum rationem , quo concipio Patrcm in diuinis , alius modus , quo -faac potentcm ^nerare ,

tct^quia propric gcneratio eft

indiffirtntiam

'

S.

Hic Do&or oftendit (ecundam conduiionem, fcilicct , qu6d

n Et htc Jitftcuada

'*"""'*

iicut

:

relacionii ita

F

l

tipitndi idtm

Ariftocel.

videtur dicere quod Pacer e(l,quia genilit Filium,

11 c

;

cft in re

,

fcilicet

a^ generans & ,

Stcunda difftrtntia in diuinis faluat diuerptattm coctptuum.fiut dtutrforuin mderufncon" r

ScOtiOpcr.Toro.XU-

cacio natura: Filio eft fcdlc

,

,

qu6d nacura diiiina per-

& fcmper commuhicatur Fiiio per gcne-

rationem,

ita,

qu6d

Filius (echper

quidem

gigrii-

(emper genitus eft, vi probat ipfc, inprt-' mo, dift.9. completa ergo communicacio natura: eft.quod habeat Filium (empcr coc jiftfcntem,cul femper perfed^c communicatiir nacura diuina,& fempcr commimicaca eft, patemicas ergo pcrfccompleca recipit haturam compUcecom* £^a, muhicatam. Ex his pattt ad obieEla. Nunc Dod^or folt uit illas duas inftahtias fa^as (a^ik, fundatas futur, 8c

&

per auAorirate Philofbphi

j.

per audloritatc Hilarij qu^ vidcnturprobarc aliex natura rei inter paternitatem; Sc generationem adiuani. CJuando crgo

quam diftin^ionem prim6

arguicur, qti6d patcmitas furi(][atur fuper

gcnttationcm a£liuam, hoc rcquircrct prolixior' rcm tradatum , dc hoc fatis di^um cft alibi; fcilicet »» /icundo diftin6l. prima , C^ «i tertiop diftinli.2. tameh inpropofito, fi ctiam paterni-

&

tas ih creaturis

tamen gcncratio

fir

cft

poftcrior gcneratiohc

rundamcntum

prxuia te,

,

,

diftinii. 8.

vt difpoficiua

paternitasnon

eft ita

, ,

fiuC

,

non po-

vt pro-

(ed generaciu cft

qua hon

qu6d

,

cius, fcd

tehtia ecnerandi, vcl natura gcnerans

bat ip(e in ttnio

Selutio

^^^etaphyf. &c Ca- rum

cxiften-

ibi eft difiihCtio,

ficut dft inxet difpofitionem praeuiam,

K

j.

& tcrmiirtim

V««"

inflint-

"*'''"''•

Quodlibet.

IIX mim compktum ftin6tionis

;

patct ergo

non mauet

quod

di-

ejfe^

no

eft

illoinftanti, Sc

Pf "'"^ •"

^'^*

quocf dicit ,qu6d fattrnUM in

'^***^

(jnafi difpofitia-

,

aftiua correfpondcns. Teiti<) prxmiito, aliqua durationccft gcnitum,

inquantum genitum , quam dicaiyv filius; filius enim dicitur, quia fic gcnitus , para i viucnte

cum

conditionibus pertinentibus ad

aliis

modo

1. difl.

1.

Dodorcm

abfblutum,

eft

in

i.

qu6d abfblutum

i.

(f,

abiblutum in cffedlu

quam eodem

genito, led in

dift.yqu.^.& in in caufa fcquitur

& pcr confequens prius

,

gencratio pafliua

fit

cnim gcniti ad generans

tio

:

rcla-

& difpofiriones praeuia: ad parcrnitatcm ,'& filiationem, & ipfx rclationcs

,

eflcnt priores

fcilicct

Tcrur

quod

,

generationcs neccftario praefiippo-

&

nunt fundamcntum patcrnitas

,

:

manct,& per confepatevnitas,& fic patctquomodopa-

pafliuairanfiit, fiUatio vor6

qiiens

&

ternitas in crcaturis fcquitur etiam gcncratio-

nem complctam

vt difpofitioiicm,

,

terminum , tunc feqne& filiatio, non eflent re-

non tamcn

cum

fequitur in aliquo poftcriori diiratione,

eodcm inftanti

Gx.

tcmporis,fcd dicitur fequi,quia

|)rxfi]pponit aliquo

&

,

filiatio prxfupponit aliquo generationcm pafliuam fcd gcneratio

quo genitum eft,

inftanti,

filia-

intertio,dift.i.

per confcqucns

in

gcneratione pafliuam. Sienim gencratioadliua, gencratio pafliua , prout funt rclationcs formalitcr

&

eft pofterior ip(b

tunc Filius cft ; crgo in codem inftanti, quo generans eft , Paccr cft ; crgo non confeqiiitur paternitas generationem aftiuam , ficnt nec filiatib

modo illam.

probando quod gcneratio nec a6Hua nec paflfiua tranfeat manetibus producenprodu6lo , quiafunt relationcs intrinfecuS te, aducnicntes ergo quandiu ftant fiindamentum, teiminns , tandiu ftanc gencrario adiua , paflliua , 'frait quandiu ftar>c duo alba , tandiu ftat fimilitudo; fed quandiu ftant pater , & fi'Si inftctur

,

&

:

&

&

lius,

tandiu ftant fundamcntum

ncrationis

,

& fcrminujtje-

ciim generatio pafliua fundctur im-

mediatc in cntitate abfoluta geniti

,

&

fimilircr

lationes intrinlecus adacnientes. Patcr, quia in

generatio adbiua in entitatc abfoluta generantis.

codem

Dico , faluo meliori iudicio, quod rclatio gcnitinon fundatur fupcr natuia tali abfolutc, fcd prxcis^ pro illo inftanti , quo accipic ejfe-, quia tunc veie gencracur fi enim genciatio pafliua femper cflet in produdlo , cuiic fcmpcr hxc ef^

&

fundamentum, quod ,qus tamcn cft

inftanti,quo ponerentur,

tetiTiinus

generatio

non

eflcnt ibi

,

quia tu ponis

cft difpofitio praruia

fundamcnto,& tcrmino Sccundb dubitatnr de hoc , quod

pofterior ,

;

dicit,

quod

generatio completa in diuinis necejfarih fecum po-

terminum in

nit

effe.

Tum

,

quia gencratio non

Tum, quia eft h.ibitudo ad tercrgo non ponit illum, fed magis pra:fupponit illum. Tum., quia non eflet piiororigine termino , (i neceirario fecum poneret tereft ratio agendi.

minum

,

minum. Rcfpondeo ad iftas inftantias. Et prxmitto Prim6 , quod generatio in creatutis,po-

aliqua.

teftaccipi incc/mpletc,vel complet^. Incomplcta

&

quod homo tanto tempore generatur, vbi fiunt mults

gcncratio in

eft in fieri,

lic

dicimus,

gcncrationes partialcs,vt pateta Doftorc in ttrtio,

d. 4.

ej.

vnica. Complcta, qu£C tcrrainatur ad

icrminu complctum.qux vt cft rclatio intrinfecus

fit

,

in inftanti,

& talis,

praefupponit genitum

ejfe abfolutum tanquam termijloqucndo de generatione adiun; ficutetia gcneratio pafllua , qux fundatur in produ^to ab-

fccundim fuum

num

fumpto terminatur ad entitatem abfolu-

lolute

tam produccntis. Sccundo , prxmitro, Vnum didhim DoAoris in fecundo dift.t. ^».4. fcilicet quod res pra:cisc depcndet i gcnctante crcato pro ifto inftanti , quo accipit ejfe k generanie ,

crcato

,

(cd in toto

tcmpore fcquenti immediatc

Deo. Hoc prxfuppofito ftat conclu^° Doiftoris, fcilicct quod generatio fit difpofitio

dependet h

&

Antecedens patet> qiiia generatio adliua prxfupponit produc^um habefc effeipitct pcr

tt

ita

tioncm qux pat«nt i Do&ote

:quitur gencratioi^em.

Ad

,

nem prtuiam. Contra quia in eodem inftanii, 2uo generario eft, paternitas cftj ergo noncon,

tmni*.

pro

ftat

qubd .^ prius non

creaturtj feijUititr gtnerattMein

»

gcnui priccise

nonfn tcmpore fequenti, in quo amplius non gignirur ncc dcpendcta^. Si-

niunicationis.

In irto acticulo, occurrunt quxctam parua du-

S.effonfie.

talis relatio

cut crgo gcnera o pafliua imitKdiatc tranfiir,

,

jj

ide6

iiifi completa, & necefTario.fccum ponens tcrmiiium ih ejfe , nec eft paternitas confequens communicatidnem , feo perpctua; com»

•gcnci atio

I)ubix.

B

ifta ratio

in diuinis, quia ibi

l.

A

accipit pnuia.Scc. nam in eodcm inftanti,quo eflc a B, dicitur dcpendere k 5 , quae depcndenrtia pafliua eft

inftanti ./4

gcneratio pafllua

remporis

ab ipfb

B

,

qno ponitur

,

quia in eodein

entitas abfbluta

oritur relatio depchdentis

relario geniti ad generans,

tur jI gcnerari

k

,

fiue

& qnia pfxcise dici-

B pro illo infUnti, quo accipit

fet

vera

:

A generaiur 2 B A

Sc fimilitcr

,

ifta

:

B

femper generat qux tamen funt falsx. Pacernitas ver^fuudacur abfblutc fuper tali naturai

qux fic genuit , & filiatio fuper illo abfblute, quod fic gcnitum eft , & ideo mancntibus talibus entibus , fcilicct ptodudo , & producentc, manent paternitas , & filiatio. Ec hoc magis patcc

in rcfurreftionc, quia rcdeunce cntitate yi

pater^,&

chtitatCj^^i? eric relationes,

qux

tio, dift. 8.

fcd tunc

fic

rcdibunc

&

cxdem

aDoftore intergenitum a .ff:l*cd immediate i Dco produdum.vt pateca Doftore

in quarto dift.^ }

priijs

vt patct

erit

Pacet etiam, quia caufa

,

fcaus fimul funt

& caufati

&

,

Metaphyf. quod caufx,

,

A non

j

hon

intclllgicur iftx

,

& cf-

funt, vt patct tertto

quoad

relaciones

crgo relationes tranfcunt,

& tamCn funt pro illo ihftanti qiio cffcdlus dependct a caufa & per tempus lequcns in quo ,

,

,

amplius^ caufa noh dcpendet>non vidccur qubd fitrclatio caufati ad caufam , fed in tcmpore illo immediato ttanfiit. Tamen hxc bmnia pro nunc non toealiter aflero, fed alias erit prolixior tradatus.

Ad

inftantias fecundi dubij.

ad primam fic

,

quod

ratio agendi

(iue

,

conditio agentis

etfi

,

Dico breuitet

generatio in Patre

produccndi

,

fiae producentis

eft i

non

tameil

vt fiipri

patuic.

Ad

fccuhdam. Dico, qubd hoc verum eft dc creaturis, qux i termino dcpendct'} fed noneft.vcGum de relationcconftituente perrelatione

fonam

m

Patris.

Ad

cectiam patet rcfponfio , vt fupr^, quia vt nc>eftpriororiginc.

SGHO

$4»

Qu^ftio H O

C

S

I

L

V. I

iij

V

M.

ex duahus conclujionihuf pofitig ,non pojfe primara perfonam mAnerjc 'mjeparat^ adfecundam , quta hac eji in re difiinBa s locjuendo de mancre fecundttfK

Refilnit

relatione originis

confiderati6n,'m,feparataiUa relationCy fecitndum re fuppofitumrelatum fecundum

vnam rationcrn posierterempotefimane--

aliampriorem:(^ feparata omni reUtione origtnisad fecun-

damperfonam yfecundum omnem rationem tam iftdeterminationis, quam

a^ualitatis;fortc

incommunicahUiter exiliens perhanc entitatemincommunicahiUmth'. ahjolutay non in re ^fedin conceptu, quodhene expltcat^ de ejiro vide firahcmem a relatiua ipfum i.d.tj, ponit hic indiuiduum generis dequoi.d.%.q.^.n.i^ pojfet intelltgiquis

^

.

xt.

EX

duabus

iftis

"

Conclufionibus,

quomodo

,

rcilicct

vnica

pft in re rclatio orl-

ad fccundam quodammod^ tamendiftinda fecundum rationcm, patcre potcft quomodo prima pcrfona manere poteftfcparatarcIatioBe originis ad fccundamifi intclligatur Acmanerein (//frcali, patet qu6dno«:ncc ginis primae perfonac

,

oportetdiftinguerede iftarelatione,vtfecundum

vnam tationen\, vel

aliam, acce-

ptam quia quantum ad tcm vnica cft, & ita vnica fcparata in rc non manet conftitucum pcr ipfam. Si intelligatut dc manere lecundum coniidcrationem intdledus, & hoc abfquc implicatione contradiftionis, vt fit fenfus,an in confiderationc intelledus feparaca rclatione originis inter primam perfonatn, & fecundam, poflet manerefine contradidione intellcdus primx pcrfona::diftindioneillavidcturvtcn:


prius pofita eft

de diuerfis rationibus ciufdcm reIationis,quia

Ipsa feparati

fe cudum omnes illas rationcs,& liocintcUcftu fic circunfcribcntc cam a fuppofito, non manetin mcellectu aliquod ruppoiitum relatum relationetalisoiiginis, quia

quam cito

StparatA relaticmo^. rigtrns /
cHd.um^na _^„,,,,

,

rtfriftarum,

fecundum nuliamratione quod fimul concipiatur fuppofitum relatum tali

intellcdlus concipit rclationcm talcmoriginis

ine/re fuppofito

,

contradiftio cft

,

reIatione:feparatatamen illa rclatiohc apud intcllcftum fecund^nl vham raiioncni poftcriorcm , no« eft contradifitio , quod maneat in intellcdu fuppofitum relatum

rccundumrationempriorem.lftac autem rattones « in intcllcdu nolko habent rationem conceptibilis prioris , poftcrioiis , ficut natz elient concipi ab obicdlis pro-

&

portionabiliter motiuis noftri intelledus.

^9-

^'""^^ Separata tamcn rclatione originis ad feciidam pcrfonam fecundum quamcunquc .' rationem eius, fiue quantumadindiffcremiam,fiueindetcrniinationem,fiue quan^ tum ad adualitatcm, fiuc aptitudincm fiue praeteriiionem adhuc forrc fine contra- „isad /?.didionc pofiet intelligi quis incommunicabiUter iubfiftens. c::»daptr.

.

:

Sed

quacritur

fi

quo

fotmaliter

y

intclligeretur efle incommunicabilirer cxi-

fo>j.im,

an

'^'"^' Fop-

ftcns.

Rcfpondeo, ab ipfo conccptu rclatiuo incommunicabili,& ab illa forrha abfolura incommunicabiU forte poflct abftrahi quida conceptus indiffcrentior hazc, fciliccc forma, vel cntitas, mcommumcabilis SciUud lu luoungulari proprio poflet mtclligi :

.^' 'fKon^^'"^''ta

^.^^

—

^^^

cffc ^uo incommunic.ibile huius perfonac,IicetnoninteIligaturin fingularialiquo ij.

alicuiusconceptus inferioris, ficut intelligo aliquandonon folumens fcd hoc cns: non determinate concipicndo in intclleftumeo fingularc :

vel fubftantiam hanc

,

putahoc animal, velhunc lapidcm ficut quando video i rcmo- ^Jjtbfopm quam animal,& animal,quam hoc animalrSc ^'''^F^''"''^ ^" "i"P' iftum conceptum indifFercntcm forrax incommunicabilis fortcintcUexitillc, qui

aUcuius inferioris tis,

:

:

prius apprehendo,qu6d cft corpus,

m

conccpit uippofitum in Diuinis, non dctcrmmanao mtellectu iuoillua iuppoiiru cflc abfoIutum,vcl relatiuum,quomodo oportcc diccrc dc Philofophis,nifi ponatur,

quodomniseorum dcDeoconccptusad

cxtrafitfalfus:quiaplanumcft,

qu6dnon

^dati^^fi,

nec a^fvtg. '«'»»

conccpcrunt hoc fuppofitum relatiuum mouere ccelum:& tamen aliquod hoc fuppofitum pofucrunt moucre ccelumi quia aftio non cft nifi fuppofititfi crgo non cori- ^»""/^** ccperuntrationemfuppofituncommunicabilis mdiflcicntcm aaiuppolitumablo- ^^y^i,^ „^, lutum, &rel3tiuum, nccefrario conceperunt hoc fuppofitum abfoUuummouctc pyMHn coelum, quod eft falfum ; nec ifti, quod didum eft, dc conccptu alicuiuS indiffcrcn- « reUtiui tis ad abiolutum & relatiuura , ic de conceptu incommunicabilis fuppofiti ad fup- oabfttun, pofitum abfolutum vel telatiuum rcpugnat illud , quod didum eft fupra,qu6d quxcimquc cntitas fignata in rc vel cft fotmaliter abfoluta , vel formaliter aj ,

ftlterura

:

quia bcni poijibilc cft ab aliquibus abftrahi conceptum indiffcren-

Scot.Oper.Tom.XlI.

K

3

^em

Quodlibet.

114

tcm, ncc abfolutum n^c rclatiuilm :& tamen quodcunquc fignatum cxiftcns cxtra animam ncceflarii , dctcrminatfe cft hoc, vel illud, ita qu6d indiffcrcntia conccpcus abftrahibilis a pluribus iion concludic indifFcrcntiam /ingulaciscxiftcncidad

&

hoc, vel

illud.

MMEN

C

o ynXifiisduabMiconclHfimibui, SccSiautem jf-

JZiinttUigatMr de manere fecHndttm rationtm, /lue fecundutn

connderationem, Dicic duo. Pri-

didum

eft

rame non

tali originis

qu^m cito intelle^s

to

&

, iiue (ecundum nuUum modum fupradidum inelle fupponto , contradidio eft fimul concipere fuppontum relatum tali relationc

aodit,

(eparata.

fingulare,vt prscise eft fingulare talis conceptus

relationem

Secund6

dicit,

qu6d

(eparata

tali

relatione in

fecundum aliquem puca conHderando paterni-

nec

eric

abfolucu^nec relaciuus,qui erit comunis

fuppofitis rclatiuis

comraunis

,

& non

pofiti abfbluti

modum

abfolutum

pofteriore

(

(uppomum e(l generatiuum, fiue generare non conHderando ipfum ta-

pocens \\

,

adlus

relatione

pofitum

tum

&

,

generare

reUtione

tali

,

)

poteft cflc fiip-

quod

,

fiue

modi,

in intelleElu nofiro

funt diftinda obie£ta

,

fcilicec

puta yi in

,

ji pocens generare generatione potentiali, .^ zStu generans generatione a£taali , 8c(ic de

nali,

,

qus in

creaturis funt fepatabilia

patuitific (ic imellcfhis cseatus

ex

,

iflis

vc fuprJi

potefl de-

uenire in cognitionem generationis diuinae, fiue paternitatis

ita

,

lecundijm alium

qu6d candem ,

poftcriorem, vc patet in

y tur

Sedfi quiratur

ijft

potefl concipere

& alium modum priorem

,

8e

litera.

communis,non

qm formalittr inttlligtre-

nec vc relatiuum

,

kA

Rcfpondct quid ab ipfo conceptu rtlatiuo inab illaforma abfoluta incom,

&

C H O

confiderac ipfam vt fingulace

in quarto, diff. 8. Ec addfc

,

It

Dodlore

qubd forte Philofo-

phi,qui pofuerunc, vel concepecunc fuppofitum primura mouere ccelum , non conceperunc vc determinate abfblutum , nec vi decerminace relatiuum , fed abfolut^ cohcepcrunt, vt hoc fuppofitum contcntum fub fuppofito indifFerenti. £t addic Dodocqubd hoc fuppofitum in re, vel eft abfolutum vel relaciuum , quia eft impoffibile efle cale in re, 8c in exiftentia reali,

formaliter abfblutum

tiuum,

non

S

,

animalis, vel hominis, vt etiam pacec

fit

incommunicabilittr.

communicabili

fiippofiti relatiu^

abfblut^ confiderabitur ficuc confiderans hanc fubftanciam , vc prscisc eft fingulare fubftanci*

creatutis, vt gpnftratiuum, generatione apticudi-

aliis

nec vt fingulare

&

intellcftus nofter Hcut inrediuerii-

poteft ab obiedlis creatis moueri

mc

quia

concipere vt fingulare fup-

communis ad omne fuppofitum

bitur nec vt abfblutum rMtionts

Ec

luppoficum relatiuum,& fuppofitum abfblucuro* fic tale fuppofitum fingulare non confidera-

puta paternitate rela-

hahtt rationtm conccptibilis prioris, Sic. Vult di-

mod^

,

,

abfolutis.

accipere, fiue confidcrare

relatiuum, fb4 prxcise ipfum confiderare, vcfuppofitum fingulare contcntum fub fuppofito indifFcrenti ad

hoc (econdum coniiderationem imel-

ifi^i

cere

& fuppoficis

communis ad omue fuppofitum

\eStas.

X

,

qu6d poflumus

conilderatione intcUedus

tatem, vt qui

KotM.

,

tem, qui dicetur conceptus incommunicabiiis indifferens ad ftjppofitum relatiuum, fuppoficum abfolucum, &calis concepcus fic abftra£lus:

conci-

fecundnm nuUam

pit relacionem talem originis

&

a fuppoftto abfblu, fiue^ratione formali abfbluta conftitutiua fuppofiti ab(bluti,vnum conceptum indifFeren-

laciuo inconnnunicabili

fuppodtum relatum rektione

quia

,

incommu«

£c vulcdicere in fententia in ifta litera» qu6dintellc&us poteftabftrahere ^ conceptu renicabili.

fupr^ tunc in intellcd%u con/ide-

ihanet

P" S,

l

muhicabili,Ci\xc ^proprietaceabfbluta

mo iquod (eparaca relatione originis fecundum omncm modumconfiderationis, ae quibus modis

T A R

licet

fit ,

Et hoc

,

inconccptu,

neque relatiuum

eft

qa6d

V

M.

dicit

quin vel

vel formaliter rela-

&

inconfideratione

neque abfblutum. in ifta liceca quam benj ,

noca;

L

I

Soluendo argumentumprmcipale expticatpulchrMprofofitioneSt qu^fAritmfubtili:Untim

busvidentur paradoxa^fcilicet diffionePn non

necejfarCo fupponere fuppofitum ,

agcrc non

fupponere cflcjgcncrarc nonfupponere poflc gcncrarc,^ aifionem non dici denominatiui defubieffo.

eam

effe

num. 3 1. videtur dubius , dn a6Ho ftt

reUtiOi

Sed^. diB.i . qunB. i .

late probat

refpeStum extrinfecus AduenieHtemr t qued vniuerfditer ajferit de 6* vltimts Pr^"

dicamentis.

AD

Argumentum a principale , patct infotutioile qtiafcftionis , qu6d minor c(i; ncganda , 6c ad probationcm cius conccditur , qu6d illa relatio confticucns primam pcrfonam pcrtinet ad origtnem im^ ipfa eft originatio adliua. Et cum accipitur, qu6d adio prseftipponit fuppofitum. Rcfpondco, qu6d prima entitas incommunicabihsnon prairupponit allquod ens incommunicabilc ncc pcr confcqucns prxfupponit fuppofitum, quia fuppofitum cft ens incommunicabile aftio autcm prima produftiua fiue produftio prima, vel originatio aAiua eft prima entitas Incommunicabilis in Diuinis : quia iila oihil :

Vide in 4. d.

I

x.q.i.

:

:

praeccdit

30,

I V. pcrfcfta, vcl cflcnda, & tocum hoc eft

Qu^ftio

iis

communicabilc : fcd nifi mcmoria prunumproducerenonpotcftcommunicari, quia tunc produdum pcr illud produccretfc,quodeft impoinbilc nuUa enim mcnshoccapicfecundum Auguftinum ^Bio mn

prxccdit

:

frimo de

Tritt. cup.i.

cxiftfcntis

:

fi

Cum crgo accipitur, quodaAionon

intclligatur

hoc dc

ejfe

poccftcflc nififuppofiti

nectjfarii

hypoftacicopotcftintelligi , vcl fuppofiticxi- f**fH'**

ftentis aliqua cntitatc prioriipfa aftionc, vcl fuppofiti cxiftentishypoftatJci ipfa a- Z"'*''^*/"*"

ftionc formaliter

:

& fic dupliciter potcft intelligi

primo modo cft falfa , quia non quia nec incommunicabilc antc adioncm : Sccunquia ipfa a£lionc eft cns hypoftatici i qaia incommunica-

cft ibi cntitas hypoftacica

do modo

cft

vera

,

:

,

biliccr.

Sed arguitur contra hoc ^ quia omne agere prxfuppooit effc crgo Agere non poteft :

cflc

piima

ratio cfirendi ipfius agcntis.

Refpondeo (T^

in Diuinispotcftaccipi vel pro/j^fimpHcitcr,vclpro
municabili fimplicitcr non eft ibi nifi vnicum ^,ficut fa:pc diftum cft per Augqft. vt efientia:. Bjfe autem incommunicabile , fiue hypoftacicum eft ibi aliud , aliud : ficuc aha&alia perfona. Siergoaccipias in propofito, quod
&

hypoftaticum, quod in propofito non eft nifi ejfe ad alterum, falfum cft quia ipr fum agcrc eft primum effe ad alccrum, ficuc ipfa adio pcodudiua cft prima habitudo ad alcecum. Et fi arguas quod non folum agere pracfupponic quodcunquc effe fcd praifuppot(fe

:

,

nit pocens agcre.

Si

enim

nihilcft potcns agerc, tunc noncrit

agcrc nihil eft in propofito poficum.

nifi

adio fcd potcns :

fuppofitura : crgo vc prius sgere pracfupponit fup-

Rcipondeo Mc/tf^ rf^^r^ nuUo modo a parcc rei pracrupponicuripfi4^^yfiim6 Gencrar* cft pcimd potens ipfo tigere\ fed pracfupponit illud, quo. vt pcincipio formali «« 1>to nS aliquid cft potcns agcre. Iftud & omnia diCtz in folutione iftius argumenci paterc A/?»»»' poifunc fi concipiacur hoc, quod aliqua habicudo realis vnica originis cft intcr pri- J'"^'"' i'" mam perfonam , & fccundam. lUa cnim vnica cft produdio adiua ; Sc eft habicudo producentis ad produAum, fed vt communitcr loquimur dc produftione tanquam dc habitudinc, vcl rclationc, conciplmus ipfam habcrc aliquid vc fundamcncumi quando Ipquimur de ca a£bionc, concipimus cam habcre principium formak produ&iuum fi crgo alicui non eft difficilc concipcre qu6d rclatio non praefupponit fup-

-j^

agens

,

:

pofitum) fcd cantiimefrentiam,quaecftquafifundamentum, ficuc concedituc communiccr fccundum communem viam, non cftci di/Scilc concipere , qudd a^io non praefupponic fuppofitum, nequc vt agcns, ncqoe vcpotcns agerc fed tantum prxfupponit efTcntiam, quz eft quafi ratid formalis agendi. :

non cft purc relacib, fed aliquid dbfolu- ^snt i^ quibufdam ncgarccur, falccm dc adionc pro,- Deo mera duftiua, quia non videcur,qu6d racio produdionis, aftiuac poflic inccUIgi ad fc, fed ^e^^tioadaltcrumiumen quicquidfitde hoc in Diuinisi adio produdiuaeftmcrihabi- -^^'w» cudo, quiafecunduih Auguftinum \ de Trin, cap.^ .drio. Omnc, quod cft in Diui- 5^^'"'^"*his auc fccundum fubftantiam dicitur, aut ad altcrum; qu6d fccundum fubftan- ba^DoOnSi concra iftud arguicur SiStlo in Diuinis

^ ^^

tum.

Hoc didum Ucec

in crcacucis ^

.

&

tiam dicicur communceft origb

igitur

:

quaecunquc fiue dicatuta6tio, fiue

paflio, ^J.w.a.j,

formalicer cft rclatio.

omnis aftio denominat aUquod agens, fed in propo^ non dcnominac nifi fuppoficum:denominans auccm pracfupponic iUud,quod per ipfum dcnominacur,ergo,.&c. Ad hoc patcc exrcfponfiorie ad primum argumcncum in tcnio articulo quacftionis prxGcdcntis, vc didum cft, quod nullum perfonalein Diuinis proprie przdicatur denominatiu^ deaUquo fubieftoincommunicabiU,dcquoeftmod6lcrmp,licet fort^ poflct dici pracdicari dc^nomlAaciu^ dc aliquo fignificantc cfleiitiam communiccr in concrecb, vc Deiis eft generans. Dc tali dcnominatione non oportet hic loqui, quiacalis prxdicacio dcnonlinaciua vcrificacuc pro aliquo conccncolub fubi^ fto.Quare auccm non fic ibi propric denominacio, fiuc prxdicatio dcnominatiua 4c fubicdo non cranfcendentc,caufa cft, quia propri^ prxdicatio denominaciu^ de fubicdo , non eft nifi in concreco & nonde co , quodincludic i" proprium, fed de fubicfto reccptiuo -f propnj:Propricus auccm pcrfonalis in Diuinis,non pracdicatur de aliquo in concrcco non traofcendeiitc, nifi de ipfa perfona confticuca per ipfam, K 4 & iU Si tandem arguicur Logic^,

fico

,,

.

,>

:

^*'|"f*'^

^* j— turdtn»^ minMtiui '^f

^Hqi*

ificommH"'^**^''»* liT/^dicit^

tum. zlpr^di* '^"'^*

Quodlibet.

ii6

&ita rncludcmc ipfami crgo dc illa non dcnominatiufe fcntia cft ibi quafi

fubicftumrcccptiuum

dtcatur in concreto propcer

praedicatur

cauiam , quse cangctur

t

autcm cf-. non prac-

fola

decflentia

talis proprietatis,fed

in fine pcimiarticuli quxftionis

fcqucntis. frtdefHfK

idtm.

Gonfequcntcr quacriturde rclatione origiuis in Diuinis quantum ad

COMMENTAR J7.

A D argHme»tMmprinfipale.i^\mcDoQ.ot

*

jt\ nis.

argumcutum

fbluic

mtnt.

tur per rclationcm ortginis.

Et argunu:ntum

hoc

in

primx cohftitutx ; ctgo uon

autcm non

adiio

cft

.

& per ie ftans,iicet

autcm prima

e^

.

non

per pateinitatetn , fiue per generationen) adtiuam , qua^ro ad quid terminatur aut enim terminacur ad filium > aut ad ellentiam non primo modo , quia relatib > maximc 6riginis , terminatur ad abfblutum , vtpatet h Dodorc itt

it> e[fe

:

a
locis non fecundd, fundamcntum , & terminus nam eiremia eft fundamencum imnicdiatum patcrnitatis ; ergo non eft teiminus ip-

quia tunc idcm

focmalis agcndi

potens

<]Hod.

,

fiuc.

Quinto infbtur non cflct ,

communicabiie non

fct,

:

Re(i'ondct Doftor

quod

,

nalis in diuinis ita eft neceflaria praccise

nonelTet

fiilla fi-

non exiftente conftitueretur per abfblutum, crgo & nunc. Si fecundo, crgo pollct

lud ^«0 > vt principio formali aliquid cft pottns agerc.Litcra fcquens,patet Iiic,& cx fupcrius di-

dicit

ais, &: expofitis. Hic infurgunt nonnulla dubia, primo in hoc, 38. T>uhi»fu'u qubd dicit , quod Pater in diuinis con({ituitur hon*. pgy relationem eriginis ad Filium , fcilicet per

primo

qu6d

,

nuUia polfet cire: fitrgo

,

lio

cft

dum. Secuhdd

,

quia produdlio non tantum pra:fupponit principium formale produ^iuum j fcd etiam praefupponit conditioncm producentis ,qujE condi-

tcrmino

fimilicer Patcr finc Filio

, ejfe

&

,

,

paternitas

fic

quod

principalitcr dubitatnr in hoc,

fimpliciter impoffibile

&

videtur abfui-

effe

quod

ad Filium. Inftatui ficprimb ;quia non vidcturcx hoc fcqui inconucnicns ; patct, ponendo gencrationem a(-liu.im in Patre, & fi-

nts originis

militcr patcrnitatem cx natura rci diftinftam \

gcneraiionc

atfliua

,

& qu6d pr«cise

conftitua-

adiuam , cflet bene tnconucnicns poneic primam pcrfonam pollc tur in

effe

conftitui

per geneiationcm

duabus proprictatibus,&confirmatur,

quia ficut nullu apparec inconueniens poncre in Pacre dius proprictates.fcilicet ingenicu,&genc-

quo fit immediatc ipfa produdio adliua / Dices quod ab elTentia i tunc fic , non eft maior ratio qu6d

rationcra adliuam

inftatur, quia quasro

iatio

j

^

ab clTentia vel ergo vtraque immcdiatc

fiaternitas

iiaca

,

immediati

ab cftentia

,

fit

vcl nulla illarum

ita elTentia eft originaciua

:

quam fi-

,

eric origi-

patet

,

qiua

vnius ficut alterius,

vel oportct aflignare diffcrentiam,

qux non

vi-

alia flc aduentitia

Tcrtib. Si Patcr conftituiiut per generatio-

quarum vna fic

confticuar,

&

hic nullum apparet in-

conucnicns ponere in Patre duas rclationcs originis ad Filium , quaium vna in fe conftituat, alia aduentitia. Similiier ficut nullumeft in- fz '"'/:!./'* conueniens ponere in Fatrc gcnerationem a- j^^ r*liui«fpirationcm a£tiuam nti. Aiuam conftituehtcm , aducnienteni , fic ncc hic vidctur inconuc-

&

&

&

.Secund6inftatur,ponendo talem cafum,qu6d producat alium filium , tunc Cnfm.

Filius per patemitatem ; crgo crgo filiationem confcquens eft falfum anteccdens. Qu6d confequens fit falfum,patet,

Filius in diuinis

qiuaad rclationcm non

lum

,,

, :

niens.

dctur.

nem

;

duas relatio-

tio eft proprictas ihcommunicabilis.

Secund6

QuintHm iubiMtn.

:

ipfo agerct cum per ipfum agcrc, iiue producere conftituacur in *j^ fuppofici, fed prsfupponic il-

,

ef-

ergo & nunc patct (ccundum Doftorem fu~ pra quaB. 1. vbi vult qu6d propriccas perfb-

:

w. diuinis

fic

tamen prima pcrfona

quaerocunc, per quid conftituerccar?aut Siprimo, , aut pcr iclationem.

clle rclatio finc

Inftatur

&

abfoKuum

pcr

poflb acere nulio modo a parce rei pra:fupponitur ipfi agere , imb agens eft primo potcns

-j^j^^,;,»^^ ailiuam.

pofito pcr impo{1ibile,qu6d

:

Filius

prajfupponit clle fimpliciter

8f agens ^«o pocens agere

;

cflcc

:

in diuinis cfle fimplici-

fic

& aliis

primo, diftin^. 30

fed pottns agcre eft fiippofitum j patcc , qUia mcmoria non cft potcns agcrc , cufn fic racio

TerttMm dubium.

i

produdio ; crgo non erit ibi pcr produftionem. Quarto inftatiir, ii prima perfbna conftituitur ^'*^^

nifi fuppofiti exi-

incommunicabilc. Et fi arguas,agerc pracfupponit potcns agere

Secunium

<juifl.

1 ,

:

quod agcte pracfupponat

"^'

diJiinB.

cft

RefpondetDoft. qu6d anceccdcns eft fairum. Ad probationem de quinto Metaph. patct (blutio fupra. Ad illud de acflione, quod eft fuppoHti, &c. Dicit c\\\i)^prima entitat incommUfiicabilis non prt,fupponit aliquod tns incommunicahi' le, &c. b Sed arguitur oontra hoc , ^uia agerepi-a^ fupponit fffe. Rcfpondet DoAor qubd fufficit

Trimum du-

,

cu? aducnicns ,&perconfequens ad ipfam

conftituit ipiam.

ftentis.

ter,

cotti'

produ^a. Nec

nori erit

filiatio

quiafiUatioindininis eftrelMtio incrinfc-

dli(>i,

&

;

ergo

QiQX cxponic in tertio

Confcqucntia cft iiota. Probatut anTcoedeiiS quia rekcio originis fequituc afStioncm , vel pafl)onem , vt patec ex cjuinto tj^detaphyf. /ic patcrnitas fequitur aftionem prims pcr-

fonx

10.

gitur de rel.ntione intrinfecusaduenicnce,vcDo-

rclatio originis aduenic pcrfbnae

:

S,

valet dicercqu6d authoritais Philofophi intelU.'

Arguit crgo in principio quxftionis, prodininis conflitua-

y

l

pcr Philofbphum, quinto Thyficornm, text.

piincipalc quarftio-

bando quod prima pcribna in ftat

iubium.

pcrfcftio-'

nem fuam incrinfecam, 5c eft qiixftio.

fiue per

&

;

:

cft

produdlio

,

vtpatet

quaero an io

filio

dux

gCQcratio pafriua, vna.

Si

relatioues originis, fcilicet

& gcneratio adliua

piim6

,

.'

aut tan-

crgo fequicui quod in Filio

Quxftio Filio fint du
iiuarum vna

,

&alianon; quare non

conflicuit,

licnmilicer

diccrctur patcr

fioipliciccr relationc

& filius.

,

Re(p5dco ad omncj ilhs inftantias. AJ prima 39primi dubij. Dico.quod proprietas incommuniRtfponfif ad duki», ad cabilis non fempcr efl conJitio producentis, vc

^

frtmum du- patct dc calore feparato in Euchariftia , qui pqbium. teft immutare fenfum , tamen inipfo non cft

&

proprictas

talis

ta

niH dicatur

,

Sc fimiliter in

;

quod

,

quod

&

fccundum fubftantiam ,

fiuc verc gcnerantis

tunc dico

anima lcpara-

condicio producentis,

eft

excmplum

licct

nonrcpcii.-i-

, in Deo tamcn rcpcritur , qui.l piima adio non pra:iiipponit conjitionem

tur in creaturis rbi

nientcs

arguirur

Rffponfo ni

quod non, quia quanum du^

tcrminatur aJ abfolutum pcr Dodorem. Dico quod Dodor intelligit de rcIationibus,quaE de-

liiim.

pcn Jent k rermino quia vt fic, dicuntur dcfiniri , non autcm loquitur de rclationibus produ,

gencratio adiua.

diuis termini, ficut

eft

miliccr arqiulitas

& fimilitudo

,

Ncc

fi-

in diuinis tcr-

minantur ad ablblutnm, fed tcrminantur ad relariuum , puta jequalitas in Patie terminatur ad Filium , quia fuo modo Jcpendct k Filio, vti tcrmino ; quia vero relationes realcs in cracuris dependent ab abfoluco , ideo fempcr cccminaiituc ad illud

&C

,

(\

elfent

dcpendcntcs

re-


fiipra.

quintum. Dico prim6, qutid cafus cft imquintum d»' Dico ftcundo, quod cafu pofito , il- kiim. la pcrfona, clfet abfoluta. Cum infcrtur , ergo nunc 5 negatur , quia nunc habet corrclatiuum ncceflario conftitutum per rclationem, cigo Patcr cftct (\c. Dicc> tcrtio , quod for-

fufficic

,

.

immcdiate a me, ergo 8c filiatio,

cft

tatem.quiapatemitas nullo modon.itacft habcri pcr produdionem , cum fibi rcpugnct ; lili.itio vero ex fua formati rattone non cft nat.i habcri

nifi

,

pcr produftioncm

fupponit producens fic

qux

,

pr«-

ftliatip

diftindum

rcalitcr

primam pcrfonam producentcm ,

,

quod benc

nota, Rtfoiijtt atk

,

&

Ad

poffibilis.

&

&

non

te

eiret impoffibile dicerc

latiuum

Ad primum inconticnicns

tertiura

conccdo quod fccunda pctfona

,

»d conftituitur in

ejje

pcr gencr.ationem paffiuam,

Ad

fiue pcr fiHationcm.

phi.

Dico quod

turis

,

qux

eft

vera Je relationibns in ,

cre.-i-

gcneratio paffiua hic prxci^c habccur pergeiie-

non cnim oruur

mino,

ibi

CLJin

producaruc

tuatur pcr relationcm

\.

d.i\. nu.^.

d.-j. q.\

perfij.flioncs,

ad

o

j

quoJ ,

(\

cllct

paternicas

iinpcrfcda

vt Iiipri

AJ Iccundura. Dico qu6d edcnt dua:, quarnm vna terminarctiir aJ Patrcm , & alia ad Filium

dux

nam

fcd cllec inceniienicns

,

c\ax

,

,

&

fic

ponerc in

,

fi

ponercntiii

cerminarencur ad cindcm pcribp.-itet quarc non eft ihconuehiens

t^atrc

duas relacioncs oiiginis

vnam

,

ad Filium, &aliam ad Spiricum fandtum.

V

.5

S

T

1

o

V.

relatio originis fit formoiiiter injimta,

i.j.

ad^.Dmmi.d.i.

tj.i.

<j.j.«'.ij. Richard.(^//?.z4.
Ca-

Caiet.i./>.^.i8 ar.t. Et ibi pluresThomiftiEncgancrelationcs diuinas dicerc

&coiilcqucntcr nontfle infinitas ramrmac Maior,i. «^.33.^.1. Gab. i.d.7

Hcrua:us i.d.

fcquerc,

ncc gencratioai^iua,nec

;

Vtmm I.

a cer-

terminus, &:confti-

Q

.
,

,

fcilicct fi:n-

&

:

Dico Iccundo

eft

fccunda fupcrflueret.

illa

patuit.

damcnti , termini, Sc nullo nioJo imii cdiatc producuUcur , vt expofui «'« ttrtio, dtjt. i. modo r.itioncm adiuaiii Patris

elTe rc-

Dico quod

fccundi dubij.

quia

,

tur gencrationcm

auiflofitnrem Philofo-

oriuiitur cx natura rei

ipfum

& non habcrc terminum ,&c. dc quo

,

alias,

vc alias ex-

pofui.

picol.

cerminatentur ad illud

,

Ad

qu6d

fccundinn. Dico

Reffonfio ad moria diuina. Cimi infcrtiir fecundum du negatur , quia immcdiatius fe habet ad p.\cernihium.

tium.

Cum

tur ad Filium.

latiuo

AJ

Rtf^onfio

ficut illac, quac fiiiu in creaturis.

,

Ad quartum. Dico quod patemitas termina-

enim quod piaefupponac racionem formalem produccndi, vc dixi produccntis

htriium du-

»17

paffiua poflimt propric dici intrfn/ccus adue-

potcrt poni in patrc? Si (ecunJo, fcqucrctur tunc

quoJ cadem perfbn.i caJcm

V.

I

1. ^.4. /tr.i. Siiar.

;

t.


i.p.tom,i,lib,^,cap.^,

RGViT V k tum,

cft

quod non,quia qulcquid eft formaliter infiniperfcdio fimplicicer,quia non poteft cflcmagis

perfe<3:um,

quam

infinitumformaliter relatio originis :

jtnr.

%

non

eft perfedio fimpliciter crgo, &c. Probatio mindris vna pcrfcnahabet relationem originis, quamalia non h;'bec ii igitur illa cfletpcrfeftiofinjplicitcr, vna pcrfona haberct aliquam pcrfcdioncm fimplicitct , qua alia carcrct, quod 5

:

:

incohuenicns.

eft

Oppofitum arguitur infinitum prius fit

in aliquo

quam defccndat

gcnerc

,

in

:Ens diuiditur pcr finitum,

fic

decem gcnera ergoquodcunquc ;

etic finitum, vel infinitum

3

rclatio originis

non

tunc non eflcc idcm rcalicercflenciaediuinac,finitum ehini non potcft liter infinitoj igitut ipfa cft

cns,

etfi

&

non

cft finitai qviia

cflc

idcm rca-

formalitcr infinita.

Hicfunttriavidenda.-primodc

intcllcftuquarftionis.

Sccundo, quidcfttcnen-

dum de quaeftionc. Tettio dubia occurrcntia cxcludentur.

SCHO

^"'J"

"jT/'

Quodlibet.

n8

C H

s infinitum

(

ex

Arifi.) efi, citius

O

L

V

I

M.

quantitdtem acciftentibui fimfer reftat aliquid accipien^ h'oceft , cuius nihilefi extra -.fitamen daretur infi-

dum. Ethincinfertnonejfitotum, quia nitum in a£ljky effet totum, infinitum in entitate^fic

<juia nihil eius ejjet

effet

totum^

extra.fed omnes eim fartes acceftXy

& ferfe^um^quod necfibi, nec

alicui

eitti

(jrfi effei

aliquiddeef-

fet.cum tamen infinito aEluali in tjuantitate {fidaretur) aliquid deeffet reffeiiufartium eius. Ens ergo infinitum efiy cuinihtl entitatis deefi eo modo quo pofstbileefi illud haberi in aliquovno veleft., quod omnefinitumfinevUaporfortione excedtt. Hincinfert Do£lor infinitatem non efie pafsionem vel proprietatem attributalem entis cui conuenit^fedmodum in., trinfecum y quia circunfcripta quacunque proprietate , vel quafi proprietateymanet infinitas :

inclufa in entitate.

a Tex,6}.

De quo

t

.d.% q. 3 . ».

1

7.

vide 4. ^.

1

5

.

^. i

T^EPrlmo,-/»^wV«wfccundum Philofophum ^.P^f.

J Jpienttbiis^xA. cft,quantuncunq;

eftcuius quantitatem^acci.

2cc'i^\ent\husjimperaliquidreftataccipere:6c ratio

quamicace < ficut loquitur Philofophus ) non poteft habere efii "'^ ^" potenti^ , accipicndo fcmper alterum poft alcerum , &. idco quantumcunfiniti* quc accipiacur Ulud non eft nifi finitiim , quatdam pars totius infiniti potentialis, ideo reftat aliquidaltcrum ipfius infiniti accipiendum. Ex hoc concludit, quod Tex. 6y inde. ficut infinitum habec effe in fieri & in pocencia in quanticace, ica non habec rationem totius quia totum eft, cuius nihil eft extia; fcd extra illud infinitum, hoc eft, cxInfimtHno j^^ j j^j quod habet efife dc ipfo, fcmper eft ahquidextra, ncc eft perfe£tum ^ 'J " «"»• qyjj pcrfednm eft , cui nihil perfcdionis dccft fi ifti femper aliquid dceft. ^^ ^°^ ^^ propoficum •> comutemus rationem infinici in pocentia,in quacitatc, in ^.Met.c.ii &io.Met. racionem infinici in zCka , in quancitace, fi pofiet ibi efle in a^u. Si enim nunc ncccf' tex. I j. fari6 fcmpcr crcfcerct quanticas infinitiper acceptioncm partis poftpartem, fic8C imaginaremur omnes partes acceptibilcs efle fimul acccptas vel fimul remanerc,haberemus infinitam quantitatem inaAu, quja tanta eflcc in a£tu, quanta efiec in po^ ^*""^- ^^ omnes illa: partcs , quac in infinita fucceflione cflcnt redu Aae in at^um &c Ph Ct X habcrent ejfe^od alias, tunc fimulcfl!encinaduconccptfle,il1udinfinicumin aftu cap 69. vcit pcrfeftum totum,quia nihil fui eflct cxtra} perfedum eflrct vci c cflct totum, InfinitHm cft quia infinitum in

.

''

&

& &

:

:

'

&

in a£iM

efl

totHtn.

quia nihil

fibi

decflct

.

imo

nihil polfct addi

fecundum racionem quantiutis , quia

tiinc poflet excedi.

Ex hoc vltra. Si p

:

in entibus intclligamus aliquid infinicum in cntltate in a6lu, iliud

debct intelligi proportionabiliter quantitati imaginatx infinitae in adu, fic vt ens \U ipfum vcrc haKid dieatut infinitu quod non poteft ab aliquo in entitatc cxcedi bcbic racioncm totius , & pcrfefti. Totius quidem, quia hcet totum infinitum aStii in quanticatc nulla parte fui, nec ctiam parte quantitatis calis, carerct, camcn quzlibct pars cflet cxtta aliam, & fic totum eflct ex impcrfeftisj (cdi cns infinitum in enr titatc fic nihil cntitatis habet extra: quia nec eiuj) tocalitas depedet ex aliquibus impgf fg^jg [^ entitatc Sic cnim totum eft quod nullam habct partem cxtrinfecam i ^"'* ^""^ ^^°^ ^^^^ totalitcr totum ita ctiam quamuis infinitum in adu cflet perfcftum in quantitate quia fibi fecundum fe totum, nihil quantitacis calisdeeflec ta:

.

fubtiliin-

na. Jnfinitii in

quantitate^

tMperfetlu;

&

:

:

perfeilum cxplicatur.

:

men

:

cuilibec parti eius deeflec aliquid quantitatis

ipfum fic eft

:

quaefcilicet eflTetin alcera,

ncc

pcrfedum nifi quodlibec eius eflet impcrfeftum. Sed ens infinitum perfcAum quod nec fibi nec alicui,cius deeft aliquideflcc fic

,

,

Sic crgo cx ratione infiniti pofita in

ad infinitacem afkualcm

in quanticace,

finicacem a£luaicm in encitatc qualitcr

concedendum

cft

,

3

fhyfi. applicando fecundti imaginationcm

.

fi

vbi cft

eflec poflibilis

poflibilis

,

:

vltcrius

applicando ad in-

habemus aliqualcm intcllcftum

ens infinitum intcnfiu^

,

fiuc in

perfedione

,

vcl

ii)

virtute.

Ex hoc '

*/ -^!.

* '

t.6i.&67. Infinitum in entitate defcribitur.

pofllimus cns infinitum in entitate^ fic defcribcre , quod ipfum eft cui nihil hoc pro tanto addi, eo modo quo pofsibile eft illud haberi in aliquo vno.

entitatu deeft ,

tur,

-^

quianon

'

n.

potcft

.^

/•

mic

i-

realiter

& J omnem & rformalitcr per identitatcm -

i-

•

entitatcm

habcrc. Potcft ctiam dcfcribi per exccflum ad quodcimque aliudcnsfiimumfic: Ensinfinitumeftquodexceditquodcunqueensfinitumynonfecundifm aliquam determina"

tam proportionem y fed vltra omnem determinatam proportionem ^ vel determinabilem. Vcrbi

| 1

\

Quxftio V.

119

Vcrbi gratii accipiatnr ha:c emitas ali>eJoicxccdnut db

quar cd fcienIterumafupremo

alia cotitate,

,

tiaintriplo. Icerum exccJitur .ibanimaintcllediua in dccuplo.

Angclo } cfto qviod ifl ccritupto qualitcrcunquc procedls rn entibus, fempcr cfl^t De fHMptv dare in qua proportione deccrminata fuprcmum cxccdit infimum : non quod ibi fit portionevi' propri^ proporcio talisquali vtuntur Mathcmatici:quia non conftac Angclus cx ali- de xJ.i.^. quo inferiori cum aliquo addico cum fit fimplicior, fed intclligendum cft hoc fe- jf.n.io. dr :

,

cundum proportionem virtutis, & perfcdlionis ticut cft excelTus in fpeciebus. 4^.i.\.tj.\ji. Hoc modo pcr oppofitionem inlfinitum exccdit iH entitate finicum vltra omn^m iy& d.49, o.\\ji.\.C, proporcioncm affignabilem. £x hoc fequitOt ^ qu6d infinitas iticenfiua laoa j

,

(c habcc ad ens , quod dicitur infinitum tanquam quardam paffio extrinfeta ad* ueniens iili cncimec eciam eo modo quo verHm ^honMm inccllfguntur pafiioncs vel

Bc I

proprietates entis

cuius cft

fic

:

im^

infinicas intentiua dicit

quafiproprictas cius,

modum fricrinfecuito ilhus entltacis;

quod circunfcribendo quodlibet, quod eft proprietas vel adhuc infinicas cius non cxcluditur , fed includitur in ipfa en-

intrinfeciim

,

Infniite

no efipaf'

Vnde de ipfa cntitace prxcififiimc acccpca, abfquc fcllicct fioifed mo' , quz eft vnica. quacunquc proprietacc, vcrumeft dicerequ^d aliquam ndagnicudinem pro|>riam dm intritt' virtutis habcc fibi incrinfccam , ic non magnitudincm finitamquia ipfa repugnac fi- jecMf entii CMicottemf, bi ergo infinicam. Ipfum cciam infinitum praicififlim^ acccptum tion Tub aliqUa ra-

ticacc

:

dequo

tionc proprictacis atcribucalis vc bonicatis, vel fapienciac poceft comparati fccundium

ordincm eifencialem ad aliqua, quz excedic, Sc non fecundum aliquam plroportio-

nem finiti

determihatam, quiacliJnceflcc finicum: incrinfccUs ergo modus cuiuflibecinincenfiiie eft ipfa infinicas, quae intrinfec^ dicic ipfam eiTc, cui nihil de-

cft,

&

quod cxcedic omne

finicum vlcra

omncm

i.ett

ii.ij.iJt.if,

&feil.

proportioneni) detcrmina'>

bilem.

Et iftud coroUariumconfirmatur pcr Damafcenum c. 7. vbi ipfc vulc qudd eflcn-

cf.vel

Efcfi

&interminatum. Subftanclaeigofccundum qu6d habec rationem omnine ptinii in Diumis, & vocacut ab eo pelagus, fic ipfa c(i infinica, & incerminaca 5 fic aucem non includicur in ea ncc vcricas , necbonicas,nec aliqua propriecas attribucalis ergo ipfa infinica$ ell magis modu$ intrinfccus eflencia dicitpelagus fubftancix infinicum

j

tiae.quam aliquod atcribucum.

CoMMEnrA%iys. E

primo articMlo.lnidoztuwlo Prim6, de-

tria principaliter f4cit.

i.

clarat cjuid

infi,

tiitum (»

m»

gniiudin*.

fit

infirtitum in niagrii-

Secundo

quid iit inhnitum in entitace , 5ue qnid fit infinitum intcnduc. Tcrtid, qiiontodo inflnitas inriidine.

^idftt

tenfiua in(it ehci infinito.

,

Oe primo

dicit

quod

infinitum in magnitudine fccundura Pliilo[b-

phum

tertio

Thy.

tex.

com.6 }

.

cuius qudnti-

eft

tatcra accipientibus fempec eft aliquid acciperfi extra. Etdeclarat

boftor quomodo debeat

& dicit.quod

telligi ifta dc(criptio,

111-

fic intelligi-

tur, cuiMs ejMantit4tem acctpientibits, id eft, qua
tumcunqueaccipitntibus fertiper reftat aliquid accipere, loquendo rempec de infinito in magriinon in iGta. £t ialiqui extudine in pocentia , ponunt fic , quod inftnitum In pocencia in magnitudine fic per ablacioncm partis poft panem, lempec addendo tiouas- pactes iniinico in pocen-

&

tia,

puca

fi

^ debeac e(Te iniinicum

,

fcnunc

fit

infinituM in

fempcr addetur noua , 8c noua pars alterius magnitudinis. £t ideo dkic Do^or /lc Etratioeit,
fmati, M.

ritate

tnagnicudo cubicalis

,

:

,

ficut loquiiMr 'PhilofotihMs

bere eflc

,

nifi potentia

,

,

tton

in Accipiendt

pWefi ha-

Jemperal-

terMmpoft alterMm, vt fuprsl expo,ficum cft, fciliaccipiendo ab irna magnitudinc,& addendo

licet

alceri

magnicudini

,

quiairi actu noninuenicut

inagnicudo infinita excenfiue per

houam ,

.

Siue eciam fem-

& noium magnitudinem caufando

& addendo femper. cipiatMr,

hoiium, eft

,

Et ide)i ^MantumcHhtjue ae* velabaliama^nitudine, vcl

& nouara caufando, iflud, fi:ilrcet,quo(l

infinitum in potentia, non

efMt4*f'>

u

firilicec

p*^^

eft', ifxfi

finitMm,&

tetiMS infinitt potentialis, fatet

quia

infinitum per addicionem

.-ute-

A cubicale

fiat

rips, &alttcius parcis,

quacunqueadditaipfi

>^

adhuc erit infinitam, quia femper rbft^t alfquto accipicndum , & ipfi y1 addendum, im6 quibuPcunque parcibus addicis & lignatls adhuc ftmpa reftant parces accipicnda , & addend*) 6i Ideo pcr conrcquenS eril fcmper W, erit finitun) , pars totius infinici in poccncia. £x hoc PHilq-

&

comment. 6 ) concUiihhnicum Kabei ejfe in fieri, in pocencia in quancitacc , ic^ noh babec racibnem tocius , quia lotmm eft, cMiMS nihtl eji e.ttra, nec

fophus dicqi

tertio Phyfic. teXt.

di

.

&

ficuc

cft pcrfc(ftum

,

quia perfeclMm

eft

,

cvi

mhilper-

feStonis deeft, fcd ifti fempct aliquid deeft. Dt hoc vid6 qu;k dixi in fecundo Mecapbyfica; Do6loris.

b iftof

£.v hoc ttd propofitMm. Prirbifit ergo

racionem

infiniti in quancitate,

%.

Do-

vtpcr illam

f^."^.fi }ii

ahqualiccr deueniamus th racionetn tnhniti in ^^^ uat infinici incenfiu^. Oicic ergo.qiloa

enticace,

ent infinitMm in

JHm

eft

ali^Ho exctdi i» tniitate

c His przmiflui

tft

,

,

e^Mod nonpottft

ah

&c.

Dodoc

fociones entis infiniti

InfinitMm

illMd ,

. _

infcrc duas dcfctt- j,^^

in emitate.

Vdmz, £nt

tul mhil intitatis dteft eo

medo

,

/w-^

pticins€iitit iifinit*.

Quodlibet.

iio

fccunda. Etts infini-

d

^Hod excedit (jHodcunqueens finitum,non fecundHm aliquam determinatam proportionem

Scc.

ejno fo(f.bile eft illml habeyi.

tnm

eft,

fedvltraomnemdeterminatam proportionem,vel ^"»"0'lo'nJtierrmnabiUnf- Aduerte , qu6d proportio in q"3ntitate , puta in numero vbi eft maior prod»t*finutim

portio, fcmper continet

minorem ,putafi ^fe

habct ad 5, in proportione dupla , vt oftoad qiwtuor , octo continet quataor. Similitcr fi eft proportio in magnirudinc molis, vt fi vna linca le nabeat in propovtione decupla ad ah'amli-

neam

tunc realiccr concinet plures partcs non

,

cum vtraque fit

proportionales,

diuifibilis in in-

vr patuit »« fecundo

dijlinn. z.

finitas partes

,

^uajl. p. ied

plures partcs continet quantita-

liuas.

,

Scd proportioincntitatibus, vt cim

dici-

mus, quod Angelus excedit homincm in dnplo, intclligimus fic , quod Angclus non contineat entitatem hominis formaliter, fcd quod aflignatatali perfediione intenfiuain homincj adhuc ejutmodo jingilitt ex'

Angelus exccdit ipfum in pcrfe(^ione in dufic dc aliis. Sed nullum finkum quanplo >

&

udnt homi- tumcunque perfciSlum poteft proportionaii nem.

cttndum pcrrc^ionc

fitc

non qnxritur i

.

non

intenfiua

finitas

ta rcaliter diftinfta

«i

padlo extrinfcca, pudc qua dixi in , rcfpondendo ad raiio-

cft

fubiefto

prologo,quaeftione rertia,

&

Ocham

nes Grcgorij etiam cll quafi

rum

quafi

modo

paflio

&

,

ficut

:

funt paflliones entis

ncc vc-

nuUo

&

hoc

puia circumfcripta per poflibile, vel

,

omni pafllone,

impofllbilc

nc ab cntc quia vt

fic

,

vcl

quafi paflio-

adhuc infinitas incft,patct prscisc acccptum , non fub ali-

infiniro

,

qua latione proprietatis tatis !k

,

}

&

qus

,

diftinguuntur rcaliter ab ente

probat

,

fipientix

arrributalis

,

potcft couiparari

,

ordineni clTenrialem ad aliqua

vt boni-

(ccundum

qua» exccdit,

,

&

tamen fecundnm aliquam proportioncm dcterminatam quia tunc ellet finitum. Di,

crgo

cit

infinitas

cuius eft

,

fum

,

eflc

qux

modum

intrinfccum

cui nihil dccft

finitum vkra

omncm

,

&

illius ,

intcnfiuc

dicit

hifinitas

cxcedit

ip-

omnc

proportionem dctermi-

nabilem.

H O

C

L

V

I

M.

eadem realiter i)9^mtc^<jttia fuppomtur^ quodfit cadem num./^^Bt d;f.%.^.^. Et i.d.i. a. 4. fed quarititr 'vtrumfecHn-

K^ttrclatiofit

dift.^. qu.j.

ditm fuam propriam entitatem

Vnde non re6fe re-

vt diftnguitur ab effentiafn infnita.

,

ffondctur effe infiniiam quiaeffentia ,

ctti

identificatur ejlinfnita^quia inferttrformalis frx-

de relatione ex fdenticaprddicationCy qtiod eflfallacia, de

(dicatio infnitatis

Aiphonfi

bonum

infinito intenfiuc, vt patet.

S

tffemix ex

fc-

£x hoc ftqmtur , quod finitM interifiuin Dodlor ex ptxmiflis infcrt , quod infi-

qtto

\

.

dijiinci.x.

quttjl.y. (^ d. y.^«. I.

de hoc , quod qu^ericur vidcamus, fcilicct fi rclatio formaliter Hoc enim non eft quacrere,li rclatio fit cadcm realiter alicui infinitOjdc quo non eft dubium communicer loquendo quia reatiter eft eadcm cfrcntiae nec etiam cft qna:rerc,fi rclatio fic pcr idcntitarem illud infinitiim, fed cft quajrerc firelatioformaliicr, hoceft fecundum fuam entitatem propriam, quje cft encicisad alccrum fitinfinita incenfiue infinitate illius enticatis, hoc cft fi enticati Ifo

v:

dc

infinito

e

y«

poflTecefre infinita.

:

Expofitio fubttifiimii

quAftmus propefit*.

:

,

propria: huiuspaternitatis, vccft cnticas propria huiuspaternicAcis, ficinfinicas in-

modus per fc incrinfccus: ita per fe incrinfecus qnod non tancum rationc qaod fit reaiitcr illi cncicaciidem, fcd non includcndo aliquam identicatem nifi iftam imo citcunfcribendo quodlibec prasccr iftam adakcrumadhuc eflet cntitas illa, quae cft ad alterum intcnfiuc infinica in fcipfa. Ex hoc patec ftatim,qu6d refponfio illa, quae comniunicer datur noneft ad qua^ftioncm vc pote diccndo quod relatio originis cft infinita formalitcr, quia eftentia eft infinita, &: illa rclatio cft cflentia} non enim quaccicur fi fic per idcntitacem aliqua ccnfiua

alicuius alcerius

:

,

rcs, quaifit formaliccr infinica

cuius

modus

:

per fc inciinfecus

modo

fcd quasricur an ipfa per fe primo fic

infinicas.

Ec ideo

fi

fic

arguitur

,

fit illa

rcs,

diuinitas cft infi-

quod argumentum non concludit quia maior eft vera de praedicatione formali i minor autem non nifi de praidicatione per identitacem > paccrnicas eft deicas , fecundum omncs, crgo non poceft inferri nica, paternicas eft diuinicas ,crgo, 6cc. Pacec

Excontm- conclufio, in qua eft prxdicacioformals^quianonpoteftmaioridencitasconclucli in conclufionc extrcmorum, qnam ficidencicaseorumadmediumin pr.Tmiffis. Viidc cx alccta dc neceflario, altera de cbncingenti , non fequicur conclufio nifi

genitcrne-

&

(eauitur

nificontin-

concingcns vcl vnio contingcns cxcremorum

gens.

prasdicacio formalis huius, fcilicet , patemitas ficut patcc pcr

autcm

nifi

aucemin couclufionc haberccur , non haberetur propofitum:

incelledum prius expoficum,quia non haberccur nifi quod per iden-

titatem eft rcs quaedam Si

\

eji infinita

,

quae cft infinita.

intcnd.as concludcrc prajdicationcm

formalem:& hon tantum pcr iden-

commutatio praedicationis

formalem:&: commutatur cnim quale quidinhoc

titatem,ibi cfTet

ideo in illatione

eft fallacia figura:

idcnticaj in pra:dicacionem

didionis

;

aliquid

6.

V.

Quseftio

121

mcdium, quod c(l qitale ifuiJ^cfCd hoc alujHi^ quia ficut ilmcdio dicente^Kj/f ^«/f/jinfert mediumdiccns hoc alicjuidma. hic ex viilia-

aliejuiJyA cfl:,interpretatar

le,qui cx

-.

tionis talis pr2cdicationisformaIis,intcndit infcrre

quaj alitcr non tcncrcrur

autem non

ac

,

clfet hoc alicjmei cx viillatio-

fi

nifi per idL'ntitacem crgo commucanspixdicjitioncm pctidcniitatcm,in formalcm,vidcturuitcrpretari vtramquc praedicationem in prxmifsis fuifTc formaIem:rcd non cfl: ibi pracdicacio formaiis, quia non potcft iila mmor vcnficari nifi per prxdicationcm idcnticam. Poteftautem breuiter dici,qu6d conclufio [{i^n^oaternitas eft infinita^^ro^xic loqucndo.non cft ve r a:&ratio eft cx modo fignificandi formali adiediuirquia fignificat fotmam vcformacft cius de quo dicitur proptcr iftam proprictacem adicdiuum non potcft prxdicari nifi praedicationc formali & tunc inferendo ex prxmifsis' crit fccundijm modum priiis afbignarum fi ergo infinitum non fiillacia figura: diftionis diciturfoxmali prxdicatione de paternitate fimplicitcr.conclufio cft falfa:ficcrgo intclhgendo conclufioncm dc idcntitate realialicuius infiniti ad paternitatem,tancum-

nis,

altcra

:

,

vera

fuit

,

,

,

,

:

,

:

^'^*'^*'**'*f

^^"

'

"*;

niod6debecinfcrriha:cconclufio,fcilicecqu6d paternitas eft aliquid quod eft in- tantKm 'id finitum fed qLixftio habet fpecialem difficultatcm fecundum qu6d alio raodoin- tjHodefli»^ .

:

tclligicuf,fcilicct deinfinitatc,

qux ficformalis modus

intrinfecus patcrnicatis fccun- /ifttum.

dumfuam cnticatcm.

M M

C O \T^Jo

c

V

5*

ta

non

realem

,

forinalicer infini-

fic

an

quacricur hic

infinica

lit

quia hoc non

per idcncicatcai

eft

dubium cuni ,

fit

idera rcalicer ellcncias diuinx

an

ipfa in fua formalicacc,3i: quidicate

modo ab

vt uio

infinica,^

cllentia diftinda

non

cft

qusftio.

fic incelligitur

recquod refponfio

;

fed qu.rricur

fit

acccpta,& formalicer

£x hoc appa-

quac coramuniter dacur,

illa ,

ad quaeftioncm

N

E

Nunc Dodtor quxricde

infimto.

relacionc originis.an

&

,

^Jf^

,

vcpocc diccndo

,

cllcn-

tiaeft infinica formalitcr; rclatio originis cft ef-

fcntia

crgo rclacio originis

;

quod non

Patet

tcr.

formali

ra prsdicatione

cft infinica

fequitur :

,

nes

vc-

eft

fccunda vcro tancum

vciaprxdicationc idcntica,

eft

formali-

quia maior

quomodo diftinguuncur

,

quz

pridicatio-

vidc qu:c prolixc

dtlK ^ quttfl.i.Sc fic ex his propoficionitus non poccft infcrri conclufio , in

ex^oliii in prirno

qua

,

.

ma-

pridicatio formalis, quia non poteft

fit

ior idcntitas concludi in conclufionccxtremoru,

quam

fit

identitas eorura ad

mcdium.Et hoceft

expofitum in^nmo d.}..q.\ fccunds partis,e.xfonendo prirmim argumentum principale. Et cum .

D*biade(UrtttiM» litert.

dicit

de

ncm

in

fallacia figura: diclionis, vide expofitio-

primo vhi fupra refjjondcndo ad primu. Circaaliquadida in ifto articulo occurrunt aliquadubia. Primura in hoc quod dicit , £ms infinitum fic efl pnfetturn , ijuod nec fiht , nec alicui eini deesf alicjuid , cx quo difto habctur

quod ita

ficut cns aliquod cft forraaliter infinitum,

quodlibct cius

erit

formalicer infinitum,aliter

aliquid fibi dccllet in cntitate.

Contra hoc

gradibus pcrfeftionalibus tis

gtadibus

,

ficut

,

C5c

conftat cx odlo gradibus. Scd certum eft

patct

:

cft

quod

formaliter infinitus

crgo non quodlibct entis

,

vt

infiniti crit for-

malitcr infinitum.

Sccundo

inftatur,

in

& pono per poflibile

,

vel

quod fit albedo inccnfionis infiniquiactiam fecundiim aliquos vt Scoti Oytr.tom.X / /,

adu

,

modo

fic

,

Opinle

non quo Jlibct albcdi-

;

accipitur gcnus, puta color

ciim

,

teriorem rerfeftioncm

,

fit

infinita

cum

,

erit

ad diffcrcn-

iciliccc

Similitcr, ncc diticrcntia

tiam.

non

,

in potcntia ad vl-

formaiicec

ifrit

pars ciTcntialis albcdinis

fit

j

nioJo parti no conucnit infinitas,cu omnis pats fir impcffcdka.hocpatcti Do(Ctofe»« i.d.S.^.i. Tcrtio irtftatur , &c pono prr impoflibile, vcl pofllbilc , quod fit a'bedo intcnfiui infinita cxtcnfa fupcr quanto, fcquitur quod fit partibihs ininfiuitas partcs,vt patctaDodorc»* fecundo cius

lis

dift.

i.f.7. Scd qaxlibct pars intcgraerir formaliccr infinica. , quia

Tum

non

,

rcpugnac parciinfinitas

,

vc patct a

Dodtorei»

prifnoydifl.i .q.iT\im,c^\\\2. fequerctur

quod

poflcnt cfle entia infinita in infinitum

,

aiftii

quia ta-

albedocilec diuifibilis in parrcs infinitas in

lis

infinicum , vt patet a Dodlorc in fecundu,d.i.q.-j

Quarto

inftaturj&r

pono quod

i

in entc infini»

to fint formahter aliqua plura faltcm cx natur« rci

diftinfta,quod fortc

eft

defacflo in Deo;tunc

qusro anfitcadcm pcnitus

infinitasillorum di-

fiin(Sorum,an diftindbxinfinitatcs?

quia cx quo infinitas

quod diftindz

quitur

ftas infinitatcs

^indx ,

,

fumpto

fe-

,

habeant diftin-

cntitates

vt gradus intrinfccos.

Non di-

codem

cntc qui-

quia tunc in

infinitates,

&

non eadem<

gradus intrinfccus

cft

,

fic eflet

eflcnt plures infinitatesintrin-

maius infinito

,

quod

cft

im-

poffibile.

Quinto

inftatur

libct eius effe

,

,

quod non fequatur quod-

eirc formalitcr infinitiim

,

quia

pono quod A fit infinitum intenfiuc, tunc quacunquc cnticate data pertincnte .id ejfe ipfius nuUo modo crit infinita patct, quia quacunque

A

:

dat3,habcret rationem partis

,

cui rcpugnat infi-

nitas intcnfiaa.

Secundoptincipalitcrinftarur,contrahocquod dicit,quod infinitas inccnfiua fitgradus inrrinfe-

impoffioilc, jae

aqua

formalitcr infinita

difatiuc

conftat cx infini-

S.

nisctit formalitcrinhaiium:patcc,qiiia entitas,

fcca?

etiam ens intenfum vt odto

nonquilibct gradus

teutia in aflu:cunc

&

quia infinitum intcnfiuc conftat cx

,

y

l

^.potcftintcndi in infinitum,

ponaturper poflibilcvel impoflibile,taIis po- Ocha»,

fic

intcUcftum inftatur, vtclariias intclligatur , oftcndo quod pofito aliquo cnte innnito intcnfiue , quod ex hoc non lequaiur quodlibec illius entis cftc formalitcr infinitum, Et primo inftatur

T A K Ocham »"»

cus pnris cuius

no

cft

,

ex quo dido luppono quod

fitdc ratione quiditatiua talis cntis,puta Dei,

quia fccundu Doft.gradus intfinfccus non

L

eft

dc

qni

a.

m

Ouodlibet. gradns.Scd

qui^^itatc it\iiW,cuius eft

opinio alio-

modo

oftcn-

twn

hnitas

gradus intrinfecus, fcd

fit

bando quod

monftratur de

per aliquid

pr:iis

vcl falcem

,

Dodore

omni

quod demonftratur crgo habcr rationcm

cnte finito.nam pcr folam infinitatem ,vi-

ab omni cnte

de(»rr differre quiditatiuc

S.chTiul6 inHlatur dift.

uq.i.d^in

tiou^ deiratis

d,^^,

non

&

quod D«us fub

obiedlum bcatificum

fit

finito.

&

,

ra-

in 4.

probat quod voliintas

ratione infinitt,vt patet in 4.

quod

fit

Tertio inftatur,quia Dodor in i .difl. 18. vult ^^'"'^dim"^',* quod cflcntia diuina fit tribus communicabilis ,.,„ ratione uia: mhnitatis,

in-

infinitas eft formalitcr idc deitati.

Quarto inftatur, quia Do
culo dicii

,

vr lic.cxccdic alia infii)icate:mod6 ordo efitntialis.qui.

elVcntiam pr.tcififilmc

refpicit

,

rcfpicit

eam,vr pr rcisc quiditaciuc {umptam. (^into inftatur, quia cns quantiun primafui diuifione diuiJacur in cns infinitum, Sc finicum:

q''xro

modo

de infinicace contrahcntc ens

cft intrinfeca quiditatiuc deitati,aut

non

abrolurc,& non

aut

,

tacem,&

fic

Dcoimme-

qu6dadutnit Dco immediate,crens quiditatiue

prima

vt patec a

,

Do-

& zS. ipfum cns contraherc-

Deum per aliquid fiii

aliud

,

quam

diuifione cns

pcr infini-

quancum non

diuidcrccur in ^ns finitum,& infinirum.

Scxco inftatur quia [3cus ,

cft

mcnfura quiditaciua

omnem

fiib

racione dciracis

quidiratem, vc paiet a Dodtore in

o.v. quic qiiidicaces dicuncur quiditatiuc

i.d.S.

menfu-

rari,fccuudum quod magis, vcl minus appropinquant deitati iub ratione dcitatis ; fcd circunfcripra infinitatc intcnfiua

Quarto inftatur,quia

non menfurarer quidi-

Deo

tcr diftinda a

,

intetligendu

Confirmacur , quia fecundiim Philofophum lo.Metaph.in vnoquoque genere eft vnum,quod

diHiim Art-

g(^

fe,fcd

Et

illius generis.

quod hoc

Dodor

inceUigicur

iwn

de natura,cui ineft vnitas ta-

hoc idem infciundo,d. 3 .«^.

1

.

vbi vult

narura fj^cifica quiditaciue mcnfurec,&c.

illa

de

Deo

in perfc<5lione qiiiditaciua

homo

•,

crgo a fimili

ieHo Theologidi

inftarur

,

infiniras

fi

dicace Dei, fequicurqu6d

nonelTctdcqui-

Dcus perfedcquidica-

tiud,ponit intelligi circunfcripta infinitace,& per

confequensperfe
fummo,cum idem

fub

&

ficellcamabile in

eadcm rationc formali

obie(5lum intellc£lus,& voluntatis.vt patet 4

fit

Do-

(Slore tn \.d 3.^.4.^^ iu ^.dift.4,^.

Tcrtio princip.aliccr dubicatur in dicit

DoCtor

,

(cilicet

qu6d

hoc,quod

infinitas cftet reali-

& pcrconfc-

,

vbi probat attributa clTe quafi

,

-

Refpondeo ad omnes obiediones , contra dida Dodons \n ifto prnno arnculo. Ad prmium dico^quod circunfcripta infinitate, adhuc Deus

„ ^

!.

j

•*

^^'^y^

formahter,& quiditatiucdiQinguereturab omni cnte infinito,ita qu6dcntitas Dei, vt prcccise taentitas,cllet ratioquiditatiua,& clTentialis di-

Deum

ipfum

omni entc

tiuc ab

eftcntialiccr,

finico:ficut

& quidira-

etiamentitasvnius

entis finiti cft ratio diftingucndi eircntialiter puta

hununitasab

entitate afini finita

inrrinfecus humanitatis

niine ,qii£e

,

& non

(nccenim

ponimr gradus

gradus

ho-

finitasin

intrinfecus

,

cft ratio

cum confequ.atur enConfitmatur refponfio

diftinguendi quiditatiuc )

quiditatiuam.

ifta

,

quia

homo

fub racione

diftingui cftencialiter a

Dco

non

finici

dicirut

huma-

infinito,im6

nc6

nicas cft rario formalis fic diftinguendi;crgo

e conuerfo infinicas inccnfiua crit ratio diftin-

giundi. Si dicacur

fi

,

circimfcripta infinitaccDeusef-

ab ente

fcucialicer diftinguicur

non

fcclio r.as

finito,

erit

dicat

,

,

;

erit fibi intrinfcca formaliter,

quod

eft

niiigis

quarro runc

aliquem autnonJSi prim6,illa pcrlimitata,fed infinita ergo infinidiftindus

vt fic

propofitum. Si fetundo

perfcilus,

& quiditatiue, ,

ergo non

erit

quam lapis,imo nuUo modo

perfeftus.

Rclpondeo

,

quod

pcrfeftionis fpccifico dtionali

aliud eft loqui dc gradu ,

&

Rfn^cnfit.

aliud de gradu perfe-

confcqucnte naturam indiuidui

,

de

quibus alias dixi. Potcft enim confiderari albedo fecundiun pcrfedioncm , quiditatiuam, vt fic albedo cft quidiipecificam , tatiue perfe<5kior nigrcdine. Porcft cciam con-

&

fidcrari haec

pcrfediior

Dcus ,

odo

&

incenfiu^ eft

fic

Dico crgo quod

circunlcripta infiniratc intcnfiua

ret prarcis^ ficc

albedo vt

albcdinc vt fex.

tamen

pctfcdlrioncm vt

fic

gradus

talis

confiderarus

confiderarcturjvt patct a

infnitas iutenfiua

fi

cflet caufata

pafsioncs.

&

vidcrur dicendum.

Sepcim6

mcdium

eft

;

quod

crgo in genere animalis fub rarionc fua quidiratiua menlurat omniaanimalia , quiaexcedit omnia

dc qui-

fit

vel quafi pafllo.

qucns pafllo ergo vbi ex natura rci diftinguitui" ^ Deo, & noncft dc ratione Dci , crit quall paffio. Sic cnim arguic Doftor in prologo,^. de fub-

gradiim perfeclionis

lis,&

,

fio'prior.

vincie ad f,^'quidicaciuum Dei.

dc vnicatc in

cum non

ad dcmonftrandum aliquas proprictates.de Dco, non vcpacer a Dodore in prolcgo , quiifl. } eft de quidicate Dei ; crgo erit falrcm quafi paf-

anipfeDeus,

mctrum omnium

Dco,&

eft dcfinitio

Philofophus. Tcrtio inftatur.infinitas incenfiua

taciuc alias quiditaces;ergoinfini:as videtur pcr-

in primo,d.S.t].i.(Mcii

paflio-

Hoc modo arguit

tiratcm

racnfuransquiditaciuc

,

,& non

conuertibiliter

ditatc eiusicrgo eft cius paflio

ftingirendi

tur,ad

ex-

tnpnitas,Sc vlrra dicit

cius.nec vlfipia difFercntia,

lis

(ioretnprimOyd.i.

fit

&

,

infini-

fit

notum

inftatur ficiinfinitas incft foli

Secundo fcmpcr

Si pri-

go cum Deus

nota,

fc

quafi paftior.is.

?

diacc.Si dicatur

&

difl.i..

i.

pcr

iic

)ionfit per fe

vniri, fcilicct ens,

mojhabecur intencum:fi fecimd6,ergo ipfa tas pricisd ineft enti

non

;

& per conlcquens proba-

comunicabilem ratione

tur a priori ipfam elle finitatis;ergo

ticma

cum

,

efl

hajc

in

&

idcm formalitcr cum Deo.

n>mic»hiUs.

quod

vbi probat

enstnfinitttm

^j.ergo

dift.

dc mcntc Dodloris

infinitas vidtftur

1.

jiis,vel

potcft perfefte quietari,nifi in entc infinito,

(rib

cj.

quia vulr Dodlor tn pjrimOi

,

cjuart,»,

d.'4fCf.& in primo,difl.i.q.i.

r

Dto

eft da-nonftiubilis,vc parct a

;

ftottlit.

pallio

fic

Dci)qu6d fit dc quiditatc Dci , vt clariijs cognofcatur oppofitum in folucndo rationcs irtas,quas nunc fucio- Primo atguo fic circunfcripta infiintate a Dco , nuUo modo ditFcrt ab

elTentia

^iomod»

cfnaf pajfiojn^mv ptimo, pto, vcl q^aafi paflio , quia de-

nori eflpajfio.tiec

quod inquod fit dc

Jo(^>V'optcr aliquos,qui videniur tenerc,

¥um,

,

non

,

diccfpcci-

pcrfefti

Dodorc in primojdifl.i.

OHtfl.L.

Ad

fecundii.

Dicobreuitct,qu6d

fic

Deus fub ratio

Adficunii,

Qu^eftioV. jtd fccMdM.

ratJOJlc dcitans eft

tamcn

a.3ta

non

obicftum beatificum

bcatificac

,

quod

adii iufinicus

ni(i vt

,

inteniliic ficucdicimus cpod albcdo /ecundum fuam tacioncm formalcm cft racio mouondi viftimmon tamcn habccur perfedla vifio , nifi termmccur non ad albedincm vt pr^cisc quidica,

fnmpcam,fcd vt tic fit dcitas racio formalis , quod quamuis oblcdi bcacifici,nunquam tamcn pcrfsde beaciliuc

pofito

ficac,nifi fi

includendoinfiuitatem inccnliuani,quia

couciperecur pracisc, vc circunfcripca infinita-

tccunc impcrfcfte concipcrccur,quia non concipcretm fecundiiro perfcdioncm fuam incrinfecam:ficut concipiendo hauc albedmcm prascisc, nonpcrfcdle concipit,nifi ccncipiac fcciinduni eius impcrfcdioncni incenluiam. Rcquiricurergo infiuitas incenliua non vc racio formalis obicdi beatifici , nec vt aliquid percinens ad raciojiem formalcm fcd rcquiricur.vc condicio obiefti bcacifici,qua conditione rcmota,non pcrfccke quietaretjucc bcatihcarct. Hoc etiam magis pa,

;

let in crcaturisjvbi racio

puca hominis

formalis,& qiuditatiua,

mouendi intellccium ad

Ad quartum. Dico

fic loc^niimr

w prttm,d.

fiuitur oidinatc nifi

&

(pccificum,eirct fpecifice perfcdior,

do

Dcus fub ratione deitatis dici menfura eilcutiahs omniumquiditacumjuon tamcn dicepoilct

returpcrfefHflSmcmcnfurarcnifi

elTcc

aftu infi-

nitus intcnfiuc.Dico fecund6,qu6d aliud

cftDcu comparare vt menfuram ad omncs quiditatcs vc piKcise fumpcas abftradtas ab omni gradu inten,

fiu^perfe<^ionis,relinquedoipfas prascisc fecun-

gradus earum fpecificos ; & aliud eft ipfum comparare ad cntia perfeda (ccundum corum gradum intriufecum. Primo modo Dcus poncreturmcnfura prxcisc eircntialis, &quiditatiua,

ddm

&

vc

menfuraret oninia entia prxcise confi-

fic,

dcrata

i.

ob-

nifi

,

ipfum conhdcrando, vt pcrfcitum

&vt

intcnfiuc

infinitum.

Ad quintii Dico, quod in cns infinitum,

«^ cntls quati

ifta diuifio

& fiuitum cftdiuido lccundum

gradum intrinfccumj& n6 fecudum

tinens ad quiditatem,ficut ctiam diuifio cntis pet

obicdo

formaliter iiifinito,licit infiuitas ,

non

ratiouc

a(ftum,& potentiam,uecc(Iarium, cDntingcus. Cum infcrtur, crgo dacur alia prior diuido, dico quod ens nunquam concrahicur per diifcrcntias

Deus fub

ratione

fpecific3S,&

(it

deitatis. Obieclto cen

Polfct etiam dici,qu6dideo

obieclum bcatificum,quia vc fic , eft talis cutitasjcui prim6,iS£ immediate,& vt fiuidanicuto , & origiui omuis perfedionis incrinfccc deitatis eft

conucuic. Si dicacur Dciis

nou

vt iufinitc

,

,

dc

die

eus pcifcdc inhuitum

,

ratio

bonitate in-

iufinit.ite intriuieca deitati

cunlcripca bonitate infiuita

(it

&

etiam iufinitas in-

qu6d non cft hmilc

,

quiacir-

adhuc Deus perfe-

,

rtilTiincquict3ict,& beatificaret eft

fon-naliccri

tameil ita videtur vt

obietS^i beatifici,ficuc

tcnluia.Dico ftiiita,&

bonus

bonus , quia bonitas ctd non

formatis obicifli bcatifici

conditio

qu6d

qucxl ctiaui vidctur

bcitificet nili vc

,

quia iucnnftcc

quae infiuitas

eft in-

tiiufecadeitati. Scdcircunfcripta iufiuitaccnon beatificarct perfctlc

,

quia

fi

deitas cft ratio for-

malisobicdi bcatifici,uunquam tamen beatificafi

deitas

fotmaHs

fit iratio

dcmonftrandi hahc proprictatem,{cilicer

;

ifta

eirc

non

nuinicabile tribus in vniiatc naturac,& nitas intenfiua

c6-

infi-

tamen proprietas nunquam

perfefte ineft, nifi propccr infinicacem inrcnfiua, ita

quod

formalis

calis infinicas ,

uon

requiricur

,

vt ratio

obiedi p«fe(flc comDoClor/« i8.r//«t,intclligit

(cd vc couditio

municatiui,&

fic

ec(!

hoc immediatcDico vlcra,qu6d cns, prxdicacur in tjnid dc Dco, non tamcn poni-

tur dequiditate Dci,nCc propric dicitur concrahi ad ipfiim Deum,vt prolixe cxpofui tn prtmo,d.i. ^.\.\n illa rationc

qua probatiir

,

quod non poA

fuut clfe plura necede eficvidcibi.

Ad fcxtum,dico,vt dixi ad tertiura. Ad Ad confinhationcm dc homine patetcx diftis

ad

Ad

tertitim.

, qu6d etfi TolaDeitas tn pcrfcdtidima ratio cognofcibilitacis, amabilicacisjvc pacec a Dodtorc itt tertio,difi. i.-). qtiia vt

(eptimum. Dico

&

fic.cft talis cntitas

,

cui

primo uata

non tamc

infinitus

,

nec perfedtc terminaret adtum amoris

ens infinicumjinfinicas ergo requiricur, vt conditio obie^ai peifcac vifibilis , pcrfeiae nifi,vc

amabilis.Etdicicurdeicasperfedi(Iimarario,quia facio quidicatiua,& quia talis quiditas tc includit infinitatiem Intenfiuam, vt

immcdia-

gradum

iubraciouedcicacis,quia

mcdiacc,&

Nunc

rcfpondeo ad obiediones contra pri-

mura didum.Ad primum dico,qu6d

aliud cft lo-

qui dc infinicatc in

Scett Oper. tom.

XII.

bcdine abfoiutc,cui

Loqucndo de

ineft

intenIioi& aliud de ipfii

intenfione infinita formalitcr,con-

infiuitas formalicer includic infiuicos

gradus perfc(ftioi)ales,& concedo qu6d quocun quc- gfadu affignaro ( fi camen cftcc aflignabiUs

,cuiimotnnino

fccundiim cofidcracioncm.quia in rc cft impoflibtle)illc gradus non eftec infinicus tamen coca

inccnfiua

,

'^fTimi!m*di

a«r».

lo. Keffonfi»

fe formalitcr,& aliud de entc, ^/ifianin. cui ineft talis infinitas.Sicut aliud cft loqui de al-

qu6d Dciis

eft calis enticas

foli incft infinicas

*^""^"

bi intrinfccum.

cedo qaod

nec diceretur

^^

fi-

tclleftuspaternus.nili coguofceret Deum, vc infinicum tunc non haberec memoriam perfedam, ,

fetti-

'""'"-

perfeC^e tcrminaret vifiohem nifi tcirminaret, vc

intclionc fojmaliter, puta de intirnfionc vt o6to,

nec obiedum perfcdc intucrctur

^^

eft ineftc in-

finitas incenfinajVtgradus intriufecus,

quod iufinitas intcufiua cft conditio obiedi perfcdiirime communicatiui:& hoc patet , quia in-

perfedlc communicari.Dico fecund6

Sextum,

,

&

tet.amota infinicace incrin/eca.

Ad tcrtiiJ.Dico,qu6d

&

("ub

imo Ueus

ji^ quin tum.

aliquid per-

ied;o infinito,nec poteft perfcftc quietari, ni(i in ratio fonnalis quietandi

ttrtmm'

illa

do modo compaiari ad petfedioncm aliorum

quod voluutas non

ne.

gradum hoc mo-

eutium

.

Ad quarium

fpecies,quae cftct propinquior fccundijm

ConccHo crgo,qu6d dicit Do(flor fcilicct quod Dcus fubtationc deitatis eft ratio fofmalis obiedi beaiifici, non tamcn adu beacificat nili vl formaliter mfinicum:&

Ai

mcufurate quiditatiuc omniacntia.quia

ci

fequiritur,vtc6ditio obiedli novtratio formalis.

^.1

8.

omnia illa (ecudum fuum gradum mere fpccificum,& vt (ic,po(Ict diparatur ad alia entia,exccdit

ciionalesintrinfecos;non podet crgo ifto fccun-

ta-

,

funem.

breuitcr primo, faluo (cm-

pcr mcliori iudicio,qu6d Deus (ub ratiouc deicaris,& non fub rationc infiuitatis intcii(iuc,vt con-

exiftcncem,& pra:fenicm;exiftcncia ergo

uunquam

,

,

reffon-

Doftor intclligic

termiuccur ad ho-

cft ratio

cogi\itionem intuitiuam homiuis

tr»

fic

prirno^.x^i.

fecundum gradum fjiecificum. Sccundo tnodo , poneretuf menfura perfeda fimplicitcc mcnfurans omnia cntia fccundum gradus perfe-

,

mc erit cognitio intuitiua,ni(i minem

tribuscommunicabilisjiSc

eft ttt

,

intenlam.Sic dico in pro-

1^3

t

a

infinita;

Quodlibet.

114 infiriitas ineft cnti'infinito,ita tis infiniti

quin

quid

nihil «ft cn-

formalitcr infinitum.

fit

Dicit

crgo Doftor quod quodlibet pcrtinens ad entitatern quiditaciuam entis infiniti , eft formalitcr infinitura,& non quod quilibet gradus infinitaformalitcr infinitus.Sicut

tis

inJcnfiue

do

cllet intenfa vt

fit

albe-

fi

ofto , quacunquc parte ilUus

afllgnata elfet intenfa vt

odo non tamen quili-

bct gradus intcnfionis elTet intenfus vt ofto. Di-

co

vltra

,

quod

modo

funt

quod eflet taUs impcrfedtio , forte non haberctur pro inconucnienti poncre talem imperfedionem in entc infinito non fimpiicitcr» vtfupra dixi. £r ci^m vhra mfertur,qu6d tunc etiam

eflentplura infinita intenfiue. Dico quod ftanteprirao impofllbili,non feqaiturinconuenies, poiTc ponere plura taUa ptopter diuifionem talis infinici

inpartcs integrales.

opus intcllcdlus.licet fortc fecundum confidcrationcm polfent dillinguipet comparationcm ad

qu6d non

eflet ita

aiiquo

,

gr^dus intenfiofiis in

^^ fecundum

ficun-

diftin<9;i

creatiiris.

quod

dico,

cafus eft fimpliciter

entitas a

qua

qua accipitut

ratio generis

,

6i entitas k

accipitur ratio difterentix,non cilent forma-

liter infinitz

quia haberem tattonem partis,

,

&

& quicquid in ipfa eft formaliter

ta,men albcdo,

quacunque

albedOjCfTct formalitcr infinita, quia

minJma parte albcdinis aflignata,eflct forraaUter infinita. Dico etiam qu6d non eflet inconucnics tales entitates

ponerentur

generis & diffcrentisE & cum dicitur quod habeconcedo & cum dipartis fcilicet

,

infinitae

rcnt rationem citur

qu6d

non

elt

qui ad poflibile

quam

parti

repugnat

infinitas.

vnum

impoflibilc

albcdincm

elfe

imo

fc-

dici

maUtcr

quam

,

Ad

infinita:',

habcrcnt

cum

fimphciter

cft

omnem

Poteft

cflcnt for-

Dico vhim6,

albedine.

infinito fimpUciter.quod

ilUmitatum, in quo ponitur omnis

imperfcdionem:fccundo modo non

vidcturfic excludere, quia quamuis albedp po-

ncretur intcnfiuc infinita:tamen

ab

fati

includeret

alio

ponetetur cau-

fi

hanc impcrfcdioncm,

quae ellct ad aU'ud depcndcre.

II.

AA

ttrtium.

Ad'tertium,dico prim6,qu6d cafus

eft impoflil-

&

cxteponere ipfam formaUter infinitam, di,& dcpendere ad quantitac:tamen pofito hoc,

^'^'*

dico qu6d quaclibct eius pafs integraUs cflct infinita, quia albedo cxtenu eft ita intenfiue in vna parte,ficut in aUa,vt expofui in i.d, i.

primoyd.i.ei.i.Et cura infertur

Dico,qu6d accidcret

fibi eflc

,

cf.

quod

^.&

in

elfct pars.

partcm integralcm.

S

C H O

&

tis,nec quafi partis eft

Ad

quicquid

,

cft ibi

quiditatiuc

idcm formaliter,vtaUas cxpofui.

perfedtiffimc

inftantias tertij dubij, fiue contra tertium

didum. Ad primara

qu6d pofitoquod

dico,

,

frima comfarando

fe

ipfa

etiam

pafllo vel fitrealitcr, vel formaliter diftindai

rubic<5to,&

non

fit

cund6,qu6d non

gradus intrinfccus.

dicit

Dico fcDodlor quod demonftrari

dc cnte aliquo, fcd quod ifta non id eft , cns infinitum eft , quia eft demonftrabile ens infinitum effe , pofito tamen

pofllit infinitas

fitper fc nota

,

quod non poflit aliquo niodo dcmonftrari , vcxum cft,qu6d nbn cft pcr fe notum. Ad fecundum dico , qu6d vltra omncs illas conditiones rcquiritur qu6d non fit gradus intrinfecus,nec attributum

,

ncc quafi attributum:

mod6 infinitas eft praecisc gradus intrinfocus. Ad tertiumdico qu6d infinitas eft ratiodc,

monftrandi aliquas proprictas ad intra , tantum quo ad nos,& no abfolutc,vt expofui tnprolofo, t}.}.

videibi etia contraloanne Anglicii Bacone.

Adquartum. Dicoprimo, qu6d implicat gra-

dum intrinfecura caufari,vel

quafi caufari. Et fc-

cundo dico,qu6dhocpofito,adhuc non fequicur eflc

paffioncm

modo dicat

, vcl quafi paffionem , cum nuUo diftindam formalitatem , ficut di-*

cunc attributa.

L

I

V

M. ')

nen

quia funt relationes originis

illa inter

,

hoc non iequitur ipfani efle paifionem,vcl quafi pa{Iionem,quia rcquiriturqudd

flura formaliter infnita realiter diHinHa: ergo. ,

&

intcnfiue infinito,nihil eft ibi habcns rationS par-

Paternitas (idem eFl de aliis relationibus ferfonalibus

frobatur tribus rationibtts. Prima

fuadetur

&

,

i priori,piopter

non

-^^ 3"*'"""•

an aUa , alia : Dico, qu6d eadem rcaUtcr , formaUter,fcd alia, aUa ex nacura ret,ficut etiam ponuntur atttibuta haberc aUam , & aliara infinitatem fotmaUtcr, ficut patet inprimo dift.%. cjHtft. j. Ad vltimura. Dico brcuitcr.quod in tali cnte infinitate

infiiiiiam,

infinitas.

I j

fi

,

an cadem

formahter

pcrfedio v1rtuaUter,& emincnterj& aliud eft loqui de infinito intenfiue ingenerc, vt fi poncretur albedo infinita in genere,Primo modo excUidit

cafu pofito (puta

modo praeter opus inteUcdus eifet diftinfta a Dco j vtraque entitas eflct formaUter infinita & cum quxritur,

infinitas dernonftrctur inertc cnti infinito

fcd tantum per idcntitatera,

qu6d aUudcftloqui de

qu6d

macis im-

entitatcs

illx

quartutti dico,

cft

:

ctiam formaHtcr

qu6d

vltra dico,

intcUeftuaUtas aUquo

Dico quod

impofsibilc

ipfam,vt infinitam pofitam habcre partcs

quiditaiiuas

etiam

,

,

inconuenicns aliud

C\

,

,

£t

inconueniens ponere phira taUa infinita intenfiue, fed bcnecfrct inconuenicns poncrc plura jnflnita finipUciter, vt plures Dcos.

impollibilis.Tamen cafu pcr impofllbile admillb,

dico pruno.quod albedonulio modo effet ingencre,05c pofitoquod fit ingenere, diceretur qu6d

eflct fot-

maUter,im6 feparata albedinc aquantitate,tiic in ea non eft aflignabiUs aUqua pars. Etpofito

extra

gradus pcrfedionis

M

non

in infinitate intenfiua

quia tantiam ratione quantitatis,in qua

ejl

formaliter infinitat

fsd non foffunt effe (JHaioreHclara^ minor triflici via j

^

omnem

ferfeifionem fmfliciter fofsibile eH cui aliqua ferfehiodeeft , S' omnis fer-

vno quia nihileffumme ferfeElum , eB cum omni ferfeSiionefimfliciter , de quo i.d.t.tj.x. Secundo , comfarando infinitum intenfue ad entia fnita generaliter , quia vnum in-

haberi in

,

fe£lio fimfliciter comfofsibilis

fniturn determinat dcfendentiam omnium finitorum , quofn flura infinita terminare neijueunt , quia nullum eorum fufficienter terminaret , de quo y. dift. i.qu.i. (jr 1. dift. 3. qu. /^.(jrdift.xo.qn. xo.

Item in entibtu afcendendo fecundum ordinem efentialem itur

Qu^ftio itttr

ad vnitatem , de quo Ut}

inteUe£ium fotentias

,

T>o£t.

i

.

difi. i ^. .

uy

V. t

^

4. Tertia.

vix ex comparationeinfnitt ad

& voluntatem Dei, ^uiaplura ohe^atnfinita nonfojfuntfatiare velbeare h44

tjuiavnum ohieBum infinitum eH iffis adaquatumjeu frimumfrimitate ad^qua^ (jr ferfedionis. Hancrationem late (jr fulcherrme frofequitur ^ exflicat

&

tionisvirtutis

vrget.videeum deobtecfo intellecfns ^E fecundo articulo

'

Dl

i

.d.^.q.^.n.i.o.

tenco hanc conclulioncm fecundum quod cxpofitum

cft,

CencLart.

'Paternicasnon eft formalitcr infinita. Etad hocfunttres ratibncs, Primar
fimplicitate

,

&

incompoflibilitate. Si

quidem

infinitum intcnfiue

tfns

cumimplurificabilc,&:nonartattim,redcommunicabile

,&

,

""" 'fif°^-

eft vni-

cuicunquc incompo- ^„111^^"^

nibile.

Prima

Non poUunt eOe plura reaHtcr

ratio fic formatur.

diftinfta

infinita:plures funtrelationesoriginisrealiterdiftindae:ergo

,

\yn.^'.&

& form.ilitcr

4

nonfuncforma'icerin-

&

nec per confequens aliqua illarum quia qua rationc vna , qua: libet alia:Minor probatur,primd comparando ifta plura inter fe. Sccundo , comparando infinitumintcnfiue ad entia finita gcneraliterj&r Tcrtio ad intelleftum, & voluntatcm fpecialircr. Primo fic : s Infinico nihil pcrficit entitatis eo modo quo poflibile cft illud habcri in vnojfed omnem perfedionem fimpliciter poflibilc cft rcaliter, pcr identitatem haberi in vno fummc perfefto:infinitum ergo habct in fe tealicer peridencitatem omnem perfcftionem fimpHciter, fed nonhabet in fe reahier , 8c per identitatcmillud,quodrealiter eft diftinftum ab eo,crgo ab infinito null perfeaio fimpliciter,fiue nullum perfcftum fimplicitcr poteft efle rcilicer diftindum,efcenfiue infinitae

:

:


'•''•i^.».

l^*

dijJinBs

eflct aliud

^"f"'sper•''.

f^f"

,«

.^„g

ftmpltciter

Habemus crgo maiorem quod non ,

poflamt efle infinita plura reaHter diftinda. ferfeBg.

probanonc ilia maioris , fecunda propoficio videtur efle probanda , fcilicct, qu6d pofllibilc eft omnem perfedioncm fimplicitcr pcr idcntitatcm habcri in fummc

Scd

'."

i,erl"tof^'/i

infinitum realiter

diftindum. "•

nok

ejfe

/'«'/««^

1

, fi

.

pUiralUer

& &

fec autera pcrfedio fimpliciccr diftinda rcalitcr

ji.d^

»•».

^^""'tsfer^

in

perf fto Probatur ergo fic:quia nihil eft lumme perfcdum cui deficitaliqua pcrfe^» Qi\Q fimpUcitcr.quod probatur,quia nuUa perfcdio ftmpliciter cft incompoflibiUs alteri perfcdioni fimpliciter,&: fi non poffetquaslibcthabcriinfummc perfcdo,hoc cflfet propter aliquam incompoffibilicatcm earum. Aflumptum, fcilicct, quod nuUa

-^ ^'

^.

,

fi^'

comp^ir-Li /,j

cuiUhet

ferfeElitrA

fimplidter.

fitincompoflibilisalteri,probaturpcrrationcm perfedionis fimpliciter ,quiaenim videt.d.^,

ipfaeftmelior inquolibct,quamnonipri,hoccftquamquodlibetincompoflribilc fibi,ficutc xponitur didum Anfelmi in rationc fccundaprincipaU huius articuli,fi fint

^•'*

^

crgo duae perfcdioncsfimpliciter incompoflibiles inter fe,dicantur o/ , &: 5: erit in quolibfit melius ipfum , quam non ipfum,hoc cft, quam quodlibet incompoflibile fibi,8c ica erit mclius ^,quod ponitur incompoflibilc fibi:& pari racione B, fi cft pcrfcditio fimplicitcr , erit melius quam i4:talis circulatiocft impoflibilis,quiatunc idem cflet impcrfcdius feipfo. Sccundo ^ comparando illa plura inter fcprobari pdtcft illa maior , per hoc quod

j. Tof.c.t',

bona exccdunt in bonitate idcm bonum vnum,&: hoc quando in quoUbcc irtorum pkirium cft azqualis bonicas,ficut in vno illorumtnunc autem fi fint plura infini ^^ ^, ta,in quoUbet corum eft aequalis bonitas,ficut in vno quolibet corum, ergo illa plura creaturtt bonaexccdunt inbonitace illudvnumbonum,&itailludvnum noneftinfinitum. tjuare nei Et fi dicas, quod fic argucrctur quod Deus & creaturacxcedunt Deum non valct, excedunt tum quia quodlibet illorum plurium non eft acque bonum cum vno illorum & indc ^f'"»> eft quod bonitas cuiufcunque illorum alteriusabillo vno eminenter continetur in illo vno , & ideo ipftim cum illo bonoacccptum non auget,ncque exceflTum facit fuper illud bonum in fe oppofitum eft in hypothefi,quia ibi vnum bonura non conplura

:

:

:

tinetur totalitereminencerinaltero:quiahoc eftcontrarationcm infiniti.

Ex comparatione autem

9'

'

infiniti

ad

alia finica gcncralicer

,

arguitur

fic.

Vnum

infinitum fufficienter tcrminat dcpcndentiam oronium finitorum,& fpecialiter priinum,a quo dcpendent fed nonpofluntplurafufficientcr ccrminare dependcnti.im ,

in

codem ordinc

dcpendentiae ciufdem dcpendentis ergb nec plura eflc :

infinita-

Probatio maioris:ficutdependentiaquaecunque eft ratione impcrfedionis,fic tcrminarc dependcntia nd qualitcrcunquc fed primo, couenitalicui rationis perfcdionis'

suma aute perfc£tio,qua impofsibile eft excedi,eft in vno infinico intenfiuc. Apparet fado , quia vnica cfTcatia tcrminac fufticicntcromncm dcpcndgScotiOfer.tom.Xll. L 3 liam

ciiimilla maior dc

-.-

Quodlibet.

ii6

tiam ciiiufcunque dcpendcntistquia tam illam , quJc eft ad primam caufam efficientem,quam illam,quae eft ad «aulam cxemplarcm,& ad primam ixnalem. Minor autcm^fciiicct qUod non poirunt cffe plura primo terminantia candem depcndentiam, po/funt terminarede- probatur,quiaillud nontcrminat fufficicntci: dependcntiam, quo circumfcriptofufficicntcr terminatur illadcpendentia: quia tuncaliquid dependerctabaliquo, quo fendetttia vnus in eo- circumfcripto nihil miniishabcrct a quo fufficienier depcnderet, &: per confcquens, demordme qudcircunfcriptoadhuc poffet remanerein (woejfei fed fiplura in eodem ordine oqHendo pQfl-^^f fufficicntdr tcrminare dependentiam , vno eorum circunfcripto adhuc tern™i"arctur dependentia complete, quac eft ad alterum , ita Ulud non terminat , dentia topa'i raiione de altcro argueretur,& fic neutriim,vel vtrunquc terminat. Sicutergo tali de quo l.d.i. q.i. prima probatio maioris procedit ex hoc quod infinitum habct tcalitcr,& vnitiu^ om&t.d.^.q. nemperfedionemfimpliciter,quiaomnistalis potcft hoc modo haberi in eodcmj infinitum habet in fe cmincntcr,& contentiuc ^'"'^'^il fic ifta probatio procedit cx hoc quod 5 omncm pcrfedionem limitatam:& ex hoc omnem dependentiam entis limitati fqfAd ^ id.i.q. ficicntcr tcrminare potcft,& fic iftse duae procedunt cx hoc quod didum efl in primo articulo de Infinito,quod habct omnem rationem entitatis , fiue omncm entitatem i.».iif. co modoquo poffibilc cft haberi ab vnico , qfiod cft vci identicc prg perfcftionibus ,

&

&

&

fimphcitcr.vel emincntcr pro pcrfcdionibus limitatis

1.&

II.

Met.

tnfi-

jiccenden«/oi/jMw/?/

Tcrtio probatur

loco

quia fic

icner

IntelleElut

habet

* "i"'"'*-

fpccialiter

cx ordinc

infiniti

& volunta& obicftura

ad intelledum

primum intellcdus infiniti

,

^^^^ ctiam beatificum^fcd non pofTunt cffe eiurdem intelledus infiniti plura obicda P"™^ <5c bcatifica Confimilitcr etiam pofTct argui de obieao primo beatifico volun-

'

de qiialibet cft vera , & membra. Vna primitas obiedi dicitur cffe primitas adxquationis quado, fcilicct potcntia non cxccdit illud obic(flum,quomodo coloratum vcl luminofum dicitur efTe primum obiedum vifus:aho modo pri^^^^ potcft dici virtutc cuius omne afiud intelligitur , vcl cognofcitur a tali inteile£lu,quomodo lux eft primum obicftum vifus. Tcrtio modo primumpoteft dici perfcdionis , quod in fe continct tanquam in

frmum

olneaa

maior

infinitum eft obicctum

catis.Prima propofitio poteft intelligi de primitate ttiplici,&

Do^.

difiinBa

^

fccundum hoc prima

declaratio

mn

o^

:

tem,& hoc fic. Ens

frocedit

tnp

^

omninovnum.

ad vnum. Pone maitur

torem

Ex ifta autem comparationc infiniti ad al.ia gencraliter potcft argui brcuitcr ficln entibusfcxundum ordinem efrcntialem afcendendo fempcr itur ad vnitatem,& per c^nfcqucns nccefre eft illum ordinem ftatum habcre in aliquo vnorinfinitum autera iiicenfiueeft omnino fummum ,&hoc fccundum ordihcm eiTcmialem crgo cft

propofitio continet tria

u.

pcrfeftioncm omnium obie£lorum,& virtutem perficicndi potcntiam:obic^lum autcm beatificum cft illud,in quo fummc pcrficitur 8c quicracur fatiatur intelleaus. Ex iKis tribus poflunt accipi tres maiores : nam idcm intcllcaus non habct

fummo

&

diftinda adacquata obicfta :quianon poteft in, aliud obiedum diftinftum contra fuum obicftum ad£equatum,quia tunc idem obieftnm elTct ad2Equatum,&: non adxquatum & tunc potentia excederet illud in opcrando circa aiiud cx asquo diftindu} ,

& ctiam nec potemia poccft habere plura obiedaprinia primitatc virtutis,qui cft feJntelleEius

cundus intelleftus:quia no potcft effcquod virtute ji intciligat,quicquid intellexeric, & 'f* ^j^C cx virtutc B intclligat quicquid intellexeric & itzA quiaquod A fit ratio ,

intclligcndi BySc h conuerro,eftcirculatio,& iftacircuiatio eft impoffibilis:ncc poteft /atiari in eiiam intellcdus fummc quietari in duobus ex acquo diftinftis , quia non habec duobHs ex pro obiefto beatifico,&: quictatiuo illud,quo circumfcripto,nihil minus quictaretur,

non

poteji

*^'*''

& bcarificarcturjfcd circunfcripto vno,adhuc cflet in aiio fummc atiatus,quictatu$ & perfedus^ergo in illo non poflet cfTe perfeftusipari rationc nec in alio. Patcnt igif

tur tres maiorcs,quia ciufdcm intcUcftus non poflunt plura efTc obieda ex aequo di-r ftinda prima primitate adaequationis^ncc prima primitatc virtutis ncc prima primi:

i.Metaph. tate perfe£l:ionis,ficutobiedum bcatificum cft r«r,v.4.

j^^j^

formaliter,& intcnfiue

modorum

;

probatur

cft

primum. Minor, fcilicetquodinfini-

primum obicdum inteile^lus diuini quolibct iftorum quia quod cft ratiocfTendi , eft

& primo dc fccunda primitatc

ratio cognofcendi:infinitum crgo

cum cminenter

:

contineat in fc quodlibcc fccun-

ctiam eminentcr continct in fc omncm cognofcibiiitatem: autemcontinens virtualiter aliquideft ctiam motiuumad cius cognitionem fic crgo infinitum intcnflue quodcunque habct rationcm obicfliprimi refpeduintelIcftus diuini:& hoc primitatc virtutis. £x hoc fcquicur,qu6'd ipfum eft obieftum primum primicacc adxquationis , quia

dum omncm entitatem

fic

:

:

ficuc

i

x.

QuxftioV. ficutoftcnfuni

matcria deintelledu diuino» iDtellc£tus diuinus non habcc per abftradionem ab omnibusobicdis, fedcom-

alibi in

eft:

127

obiedum adacquatum commune

mune communitate virtutis ad omnia perfe obiefta , alias vilcfccrct cius intellcftus: quiapoflet immutariab obiccto finito;quod crgo ctiam primum adaequatum.

efl:

primum

fibi

virtualitcr

,

& iJj.& l^.tiifttn.

clt eiufdem iit Mtt.t.c.^u

£x hoc ctiam patet tercia primitas , fcilicet pcrfeftionis , quae cft oBicfti bcatificii quia in pcrfeftiflimo obiedo Sc fumme contincntc omnem pcrfcftioncm omnium obieaorum,fummcquictatur,& pcrficicur,& fatiatur ipla potemia , ita bca*

&

cificatur.

Confirmatur ifta

&

ratio

quantum ad maiorem , & minorem quia fint plura inlxni-* ,

Intellcdus diuinus poteritintelligcre vtrumquc alioquin alccrum non haberct rationcm entis neutrum autcm potcft intelligi nifi a£tu comprchcnfiuojcumfitformalitcr infinitum. Vnicum autem a£ta comprehenfiuo non

tadiftin£ta

/^,

J?

:

:

:

duo

pofllmt intclligi

habentia propriam infinicatem

dJftinfta

quia vnicum obic-

,

comprchen»,

dumintenfiucinfinitum ada:qu.uur vnicae comprchcnfioni } crgo intcUcdus diui- di neejueut dno infini» nusduobusadibuscomprchenfiuisintelligeret Ay 5: crgo fecundumilloshabequodeftimpoflibilc: quia vnica comptehcnfio infinita rct fimulduos adus in-

&

,

,

finiti

ndaequatur vni intclledui mfinitojvcl non fimul,6c

tatio^vel nunquam,cum

(

ME n

nrticule.

T^E fecundo

articulo.

JL/pofido

articuli principalis

z.

tenet hanc conclufionem

,

quo quod nuUa ,

in

formalitcr infinita. Et adduprima ratio fumitur cx entis vnitatc. Sccunda ex eius communicabi-

rclatio originis

cit trcs rationes infinici

Nunc fcqiiitiir cxfcflicct

,

fit ,

, & incompoquidem ens infinitum eft vnicum, implurificabilc,& nonardatum fcd communi-

Tcrtia ex eius fimplicirate

litatc.

nibilitatc. Si

,

cabile, 8c

cUicunquc incomponibile. De vni^tate probatum eft fubtilitcr a Dodore

entis infiniti

inpriTnoydift.i.parte

i.iif.t.C?'

tj.vlti. illius partis,

quac qusftio eft dc vnitate Dei

:

quod

implurifi-

Dodlore vbi fupra-.qaed communicabilc tribus fuppofitis , probatum eft in pricabilc.patet a

mo,difttn.i. parte 1. quift. j.

quc incomponibile

,

&

probatum

i.

quod piicundiftin^. 8.

eft

g

Prinio arguitur

fic

:

infinitum potcft ha-

omnem pcrfedioncm, fim-

&

fi poteft habcre , ergo habet quia , quicquid ibipoteft ellc neceftario ibi eft , vt fupra patuit q.i. crgo relatio originis non eft per-

pliciter

ncc pcr confcqucns infinita Antecedens patct, quia infinito in-

filiMi»

ipfo. Patet

,

vno

eo modo :

,

quo pofll-

modo omnis

pec-

pcr idcntitatem rcalcm.

Confequentia patet,

&

filiatio in diuinis rcalitcr diSuia paternitas , inguuntur ergo vna non potcft haberi ab alia per rcalcm idcntitatcm , vt patet. Sed fi eflenc

rcalitcc infinitar.vnaneccirario

habcretut ab

alia

,

qula tunc ident

hic

litcra ex his quaeprolixe expoCai in primo,dift.z. parte i.q.i.

tn

I

ibi

.artic.

dc pcrfeftionc fimplicitcr

quod perfedio

,

?

&

impcrfedionem

,

cft

poteft habetc

infinitas formalitcr,

& cxpofui omnem

omnc

ens includens incompoflibile perfc6bioni idco

omncm

fimplicitcrjincludit ctiam

quam

,

fimpIicitGrexcIudit

imperfedlionem

,

& quia fibi

pctfcitioncm

non repugnat

nonefllt perfe^io fimplici*

Eft ergo per* ftdio fimpliciter melior fimplicitcr, quam om« ne fibi incompofl[ibiIe , fi ergo ./i , cft perfc(5tio ccr

,

nifi ellet

formaliter infinita.

B, Ci B ponit^,fecundum realcm identi-

fimpliciter,erit perfcdius abiolute

tur incompoflibile

tatcm,&

fimiiitcr

Ci

B

ponicur pcrfectio fimpli-

^, fi

citcr,erit eflentialitcrpcrfciftius

dem

fic

idem

erit fimplicitcr pcrfc<5tius,

quod eft fimplicitec

h

-.^

ponicur

refpedlu eiul^

& impcrfeilius,

impoflibilct

Secundo arguic ad idcm, probando illattl , id eft , quod plura bona infinita non

maiorem

talia ,

duo cum

squalia bona , ciam finc bonum, Sed vnum infini»

fint

func maius

cumnonpoceft excedi

,

vcfupra pacuit

,

cum fit

contra racionem infinitiicrgo.

& Dcus funt plura tamen creatura nihil bonitatis addic , ita qu6d Deus , creatuca non func maiusbonum. Dicic, qu6d non eft fi» Si dicas

bona

,

qu6d

(crcatura

realitcr diftindla

,

,

&

&

mile.

Tum,quia creaturanon

qualcDeo.

cft bonum ac- ^iHmei* quiacrcaturaeminenteccon- creMur» imi ide6 non addic aliquod bonum. """^ *""'*

Tum,

Deo ,

pcr rcalem identitatem qu6d.-iutem omnispct-

tinctuc in

fcftio fimplicitet poffit cire in encc infinito,pro-

batur pcr rationcm pcrfedionis fimpliciter,quia ipfa eft mclior in quolibec , qium non ipla ,id

infiniti ad alia konafiHic arguic cx fecundo medio , pcobando eandem maiorcm , & probatio ftac in noc quia

eft,quara quodlibec jncoropoffibilc

vnum

:

fibi.

ergo du2 perfciaiotics fimmiciter, fcilicet

Si fint

^, &

i

Ex comparatione

nita.

;

infinitum fuffcienter terminat dependen"

tiam omnium finitorum

incompoflibilcs inter le , Ai crit in quolibet mclius ipfum , quim non ipfiim , id eft , quim

: patet, quia ficut dependentjaquaecunquceft rationc impCrfc(5tioni$,fi
quodlibet incompofldbilc fibi,& pari catione B,

fed primd, conuenit alicui ratione perfcflionisj

B u

,

cft perfe(Stio fimplicitet, crit

mclius,qu^m

A,

u*

poflint cfle rcaliter diftindta:& ratio ftat in hoc,

infinita

•,

turrealiter.

impoffibilis

imperfedius fe

quia

fedtio fimpliciter potcft in ente infinito haberi ejf

s.

talis circulatio eft

ellet

formalitcr.

bile eft illud habcri in

difimgutH'

%IF

A

fetftio fimpliciter,

tcnfiuc nihil deficit cntis

Fntemitiu

r

incompoflibilcccalitcr,&

primi.

bcrc per identitatem

&

dabicur fuccefiio^vel mu*

vtrumque fit infinitum intenfiue.

Qo M Defteundt

ita

fumma auccm

pctfcdtio

,

quam

L

4

impoflibile cft

«xctdi^

^'^'*'

"

Quodlibet.

128

cxccdi,eft in vno infinito intenfiu^. Apparct illa maior dc fado , quia vnica enentia

non poflTinn cflc plura obicda piima,nccprimicace adxquationis , ncc vircutis , ncc pcrfc-

terminat furticicntcr omncm dependcntiam cuiufcunque depcndcntis, quia tam illam, qux eft ad primam caufam cfiicientcm,quim illam, qua:

^kionis.

ctiam

&

funt clfe plura infinita,quia tunc cflcntplura pri-

terminantia

primo

&

,

vnum non

fic

nia

terminarct

remoto aliud poflct hoc autcm uifficientcroftenfumeft, par. I. q. i q. 4. quxeft vlti. illius .

&

^ ne

ad intelU£l«m

infiniti

,

probationcs funt clars hic

& ,

tamen etiam

ieaum prl.

tum

cft

&Mstnfimtf.

Ens

,

re

&

tionis

lud

,

illo.

Et primitate

quia virtute cius

omnc

addo minorem

fcilicct fcd ciufdcni

,

S Secunda ratio frwcipalts

,

esiperfe^io talis

,

quia

efl

melius iffam haberc

hxc, quafxpius

,

vtendum

C H O

L

A

:

Similitcr idera

5

quia .-imoto

,

^>t».

,

incelhgeret ftantc

oftcnfa fiint in quaftionc ,

dc vnictiam idem intcllc-

minus quiccarctur

circunfcripto nihil

eirct in

alio

:

/cd

fummi

obiedi,vt bcatifici,& quictatiui.

I

V

M.

mn

D.^nfelmur»,

.

ejfe

injlmtas : omnis ferfelfiio

melior eli in cjuocunque Juppo-

ergo relatio origints, cumfit incommttnicabilis^

habere. ,

a.

ipfum

^

omnia

relatiottes originis

in Diuinis late

B

,

incom^ojhbilis cmlibet alteri

quam non

virtute

quietatus: primitasenim peifc6lioniscft primitas

:

'.ich.

ica cir-

probaui in primo,««

aliits

A intelligit

circunkripto vno adhuc

Sed

fitOyfjuam illud quodejlei incompoftbile

B

non potcft virtutc , & 2 intelligeomnia , quia amoto B non intelhgerct , &

quo

intcUedus

frohans

intcllrgeret

£lus in duobus cx a;quo, quia non habec pro obicfbo qaictatiuo illud,

il-

fmpliciter eft commiinicabiliSytjuiafectwdum

eji

, fi

tatc Dei.

virtucis,

alind intclligitur.

B

fupple orti-

:

A inteliigcrct A, &

virtutc

Ncc tertio raodo fumme pocclt quictari

quia in fe continet

quia intciledlus infinitus non cxcedit

ncc cxceditur ab

,

intclligat

eft fimplicitcr impofllbilis.

-/^,quas

Et primitate ada:qua-

potentiam.

&

circulatio in contincndo virtualitcr,

f\c

intelhgcret

pcrfcaioncm omnium obic«Slorum , & virtutem pcrficiendi

eilcc

non adarquatum,

intclledus

infini-

obieftum primum intcllcftus infiniti,

,8c

quae

Iftae

& ibi cxpofita:,

breuiter rccitantur hic.

fnummtellf Jjqc primitatc perfeilionis

B

ex ordi'

voluntatem.

quia tunc ideni

A,cx^o B continct virtualitcr A,{i B inteUigit ipfum B virtutc continct virtualitcr ergo

& fupcrius addudbe

inprimo dtfl.i.cj.de vnitate Dei ,

^tdfuoh-

B

A

Tertto prohatHr maior fpecialiter

B

quia tunc /1 virtutc

de vnitate Dei

partis, vide ibi.

14.

virtute

culacio,quia tunc, vt

,

in i.dift.i.

,

_&

,

conucrfb,

fuflicienter,quia ipfo

terminare

,

&

,

A

intelligat

:

mo

patet

tunc potentia excederct illud in operando. Ncc fecundo , quia cft impoffibilc quod vircute

ad primam finaad caufam cxcroplarcm , patet crgo antccedcns hoc , crgo non pof-

e(t

laT)

De primo

obicdum adatquatum

(jr

,

ctiam in ratione Juppofiti

Ex quofcquitur

,

quod non

fubttUter exflicatur htc

,

non

^fic non

eft infinita.

Ratio

^ i.d.i.q.j.nunf.j^.

C^ d. %.q. i.num.y. 8.

SEcunda'Ratioprincipalisdecommunicabilitatc ficformatur. Omnis perfc^lio fimplicitcr eft ccmmunicabilis

ter ergo :

,

&:c.

Nullaautem

,

omne

proprietas perfonalis eft communicabilis

,

quia eft for-

malis ratioincommunicabilitercxiftendirergo nuUa proprietas pcrfonalis

E.xpofttio

ma perfetontijtm-

eft infini-

magis petfedum,quam quod fit iufinitum intenfiuc. Probatio maioris primas , quia fecundum quod colligitur cx intentione A nfelmi. Mon. y perfedio fimpliciter eft , qua: in quolibct habentc ipfam melius cft ipfam habct c quam non ipfam habere. Hacc autcm regula indiget Juplici cxpofitionc non cnim intelligitut fic , melius cft ipfum quam fua negatio

ta intcnfiue.

fuhtilijft-

t».

infinitum intenfiue cft pcrfcdio fimplici-

Minor eft manifefta,quia i

nihil poteft efle

.

,

:

,

contradiftoric oppofita,quiaficquodlibctpofitiuumeflet pcrfcdio fimpliciter,quia

pofitiuum

fimpUcitcr melius fua

q^o^llibet eft ncgationccontradi^oric oppofita:fed quo i.d.i. q.y.&d.l. intcUigitur ibinon ipfum pro quocunque fibi incompoflibili ctiam pofitiuc ,vt fit q.\.&4t. fcnf usjperfeftio fimpliciter eft in quolibet melior quocunquc fibi incompoflibili.Se-

cundo

intelligitur ;» quocunquey ^

fuppofito,non intclligendo,vt eft le fuppofitum pracfcindendo

auro

fic

cflfc

,

abfolutc acccpto,vt cft ta-

rationem natnras,cuius cft fuppofitum.Hocpaiet, " quia

confiderato,vt habet naturamauri,vel fuppofito confidcrato,vt fubfiftcns in

natura auri,non poflibilc

non pro quacunque natura fcd pro quocunquc

talis natufae,vcl talis,fcd

non

eft

melius non auium,quam aurum quia incompoffibilc, vt incomenim cntitatcm ipfius:im6 melius fic cft auro :

eft alicui mcliusideftruit

aurum, quam quodcunque incompoflibile naturac

auri.

Eftergomtclle6luspropofitionisifte,perfcdiofimplicitcrefttalis,qua: in quo-

cunque fuppofito abfolutc confiderando fccundum rationem fuppofiti , non detcrniinandonaturam, in qua, vel cuiusfit fuppofitum , mcUus cftipium , quam non ipfum,hoc eft,quam quodcunque incoAipoflibilc ipfi. Ex hoc fequitur " propofitum , quod nulia pcrfcdio fimplicitcr fit formalitcr incoromu

14»

V.

Quajftio

129

communfcabilis. Probatio confcqucntia: quia quod cft formalitci: incommunicabi- x^fnlUper'. lcjcft formaliter incompoflibile cuilibet altcri confiderando ctiafii illud fub rationc feaio/im' fuppofiti non includcndo naturam , cuius cft illud. Probatur , quia quod rcpugnat pltciter e^ :

:

alicuijCum vt fibi repugnat,deftru%tipfum,vt fic,non eft mclius ipfum,quam non tale quod autem cft de fe incommunicabile,reptignat cuilibct, etiam fub ratione fuppofiti ergo non eft raclius illi , ctiam vt confideratur fub ratione fuppofiti , quara

*»(ofr>mii-

"^*'"''^

:

:

non ipfum.

Habemus ergo iftam maiorem quod nulla pcrfcftio fimphciter eftfbrmaliter in,

communicabilis.

COMMENTARIFS. SEcmda

ratio principtdu ' ' formac

' Dodor

)litate. l

vt fuppofito talis fubftantix:quia vero repugnat

de communicabi-

{ccundam raiioneiti

qua probat quod felatio originis non fit formalitcr infinita. Et ratio ftat iii hoc: perfedio fimplicit^ eft pluribus communicabilis. Sed relatio originis eft fimplicitcr incomprincipahem

prietas perfbnalis:ergo

non

eft

ni fuppofito

cum fit pro-

confiderato

enim

formalitcr innni-

liter

1.

quAft.ptima, vide

hic exponitur aliqualiter

dicit

ifia definitio indiget duplici expofitione,

,

non cnim

intelligitur fic

quod

,

fic

citcr melior

qu^m

fua negatio

ctiam pofitiue.

,

cft:

cum

pof-

in cniitatc:& pcr confequens omne inclu-

Deum fi

,

quia hoc cft in-

eflecDcus,dcftfuere-

eft formaliter

nielior ipfa in

fit

omni

incommunicabilis fuppofito abfolut^

cntis

,

(uum

vt cns, habcrc ipfam, quitm habere

repugnat infinitas non

formaliter incompoflTibile cuilibet alteri:co1ifi-

quiaquod

eft

fimplicitet cft melior ipfa

,

quodT:cpugnac

fcilicet fimpliciter,

eft

fito abiblute

:

puta, vt cft fuppofitum cntis,quia

fuppofiti,quam

alicui natur* , nec ctiam naturs repugnabit. Et quia non tcpugnat enti , ideo nec fuppofito confidcrato vc fuppofito entis. Similitcr , quia non rcpuita

S

rcpugnat ipium

quam non

de fc incomunicabile, rcpu-

cft

non

ipfumjfi

chim incomunica-

quia repugnans, fiuc incompofEbile alicui nullo modo cft melius illi,cum ipfum deftruacvc fupra pacuit , crgo rclacio originis cura fit fimpliciter

incommunicabilis non crit pcrfccflio fimplicitcr, nec pct confequens formalit6r infinita.

nec {iippouto.

C

fibi

bilercpugnat cuicunqtie fuppofito, ctiS abfoUit^ confiderato , fctjuitur quod non crit roclius illi,

talis

ghat fubftantis tranfccndenti,

cu vc

gnat cuilibec etia fub rationc fuppofiti,ergo non cft- mclius illi ctiam , vt confid^rctur fub ratione

^ ^qj^ rgpugnat

fuppofifo

alicui,

tale,quod autem

ctiam melior cuicuhque fuppo-

noh rcpugnat pcrfedlio fimpliciter, quia tunc repugnarct omni ehti,ira ncc uippofito entis,puta huic cnti,vt fuppofito entis non rcpugnat. Et eft fciendum , quod perfeftio fimpli^.jjg^

formaliter incommunicabile eft

deftruatVt fic,non ideo melius ipfum

incompoflibile, fiue ncgatiuum^fiuc

pofitiuum,&

eft

derandoctiam illud fub racione fuppofiti,non includendo nacuram cuius eft illud. Probacur,quia

ficut enti

*'

vel efle

incorrtpoflibile Sequicurprobacioconfcqucritis,

qu^m fuum

iitir

,

dcs imperfe(Slioncm,aut limitatione cft fimpliciter incompoflibile pcrfe^ioni fimpliciter,& cui

m

Cm nen rt-

infinicum

confidcrato,quam noh ipia, quia fcilicet eft melius fimpKcitcr fuppofirum quodcunque , puta

perfedio fimpliciter. Secundo requiritur,fiue intelligitur in quocunque, &c.Vult dicere breuitcr, quod pcrfcdio

fu^aaiper-

Non

Ex hocfcquitur propofitum,quod nulla per-

o

imperfcdtioncm abfolutc, illa

/itirofic

8cc.

melius lapidi.vttalis natura elfe forma-

feHio fimpliciter

incompoflibili,

Sc includit infinitatem intenfiuam,fi fibilis

eft cnira

fed intcUigitur ibi

fibi

,

ue pofitiuc. Dicit ergo Dodor qu6d confidcrando aurum,vt talis natura,qu6d cft nielius aulum clleaurum, qukm quodcunque incompofllbilcnaturac auri,fiue negatiuum, fiue pofitiuum.

mclius ip-

mclius

quia

&

Nam vtdixi,perfcdiio fimplici-

omncm

ter excludit

,

patet,

••

, melius eft crgo iapidi eflc lapidem,qu2lm non lapidem, accipitur«o»/jj^fef pro quocunque incompoflibili, fiue negatiuc,fi-

fam, quam fua ncgatio contradidoria , quia fic, Ispis eflet perfedio fimpliciter , cum fic fimplilapidcm clcquam non clle non ipfum pro quocunque

dicit

tur natura lapidis

Htera.cum

ifta

quod

vt habet naturam auri

:

ibi.

Tamen

eft

,

cft

compoiGbile lapidi imo

fimpliciter

in primo, dijlin.t. parte

Iimitata,ide6

vt fuppofito auri.

,

n Et hoc

Maior patet per definitionem perfedlionis datam ab Anfelmo quac eft declarata

ta.

fit

repugnatcuicunquc fuppofito talis fiibftantias.Et fimilitcr,quia rcpugnat auro.idco rcpughat om-

,

municabilis,vt patuit fupr
cum

fubftantis prasdicamentali,

'

H O

L

I

V

M.

TerttA ratioprincipalu, qt$od relationes diui»d ttonfint infinita

,

tfuid

ferfeSfioJmfUciter

pntdicarifoteffin abfira^odee[uolibetfibicompofsihiliin eodeht futpofito {fed relatio origi-

nisnonJicfrddicAturiVerbigratiafaternitas de ffiiratione a6tiua

^

alias frocefsio Filif

non

a procefsione Spiritusfanffi : ergo. Maiorfatet inducfionein omnibftf fffentialibfti\ ratione, quia infinitum nulli eH comfonibile afe difiin6lo ,
differret

^

effet

infinitum.

iianc rationem late exflicat fer exquifitam do£trtnam

quomodo in Diuinis quddam fr^edicationesfunt ver* in

concreto,

,

dodetqae generaliter

& abflra&o

',

vthac

,

DcuS

cft pater,Deitas cft patcrnitas;^«
nerans

,

tamen

^Jpiratio

non eH generatio

fradiutione neutra extremitas !-

:

cuim

efi infinita-.in

diuerfitatis ratio eft

,

quia in vltima

aliisaltera eftinfinitatvelrdtionefuffofitt

//

ideif

le.

Quodlibet.

i^o

identlficAtio^ a qno dumfit abfiraifio^nec adefi iftfinitas^^radicntio efifalfa^vl in exem^U^ d. 13.^3. d. ti. num. 11. vbiflura habet de his ab^ide Do/torem i.diS. qu^ft. j.

//

&

Qraitieriibus.

'Hp £rti6

FerfeUio

J_

eil tod"**^

quoa

"""frVrr' ttift 'eodi'

fupfofito.

•

arguitur cx incompoifibiHtatc fic.Pcrfcftio fimplicitcr cuicunquc coracodcm fuppofito neceflario eft eadcm rcahter , fic intclligcndo,

poflibili-fibi in

fimpltciter

» J-

accipiendo hocy&c illud,vctum cft diccre , hoc eft iliud fed relatio noncft cuihbet compoflTibiHfibi in codem fuppofito fic cadem,ergo,&c.Mi-

in abftrafto

®''g'"'*

:

nianifefta,quia ifta non eft vcra, generatio acftua efifpiratio ailma. Maior probatur indu£tiuc,&:ratiouc:iadudiue fic:nihilcft in Diuinis,quodnon fitidemeflcncuilibcc cflentiah, ita, qu6d confiderando vtrumquc in abtia: diuin3c:im6 etiam "°'- ^"^

&

De cfl^cntia ergo,&: de cflcntialibus , dc quibus communiter apparet>qu6d quodhbet fitinfinitum formaHter,patct maior, quod quodhbet eorum eft idem cuiHbet fibi compoflibih in codem fuppofito. Probatut etiam eadcm maior ratione fic quia infinitum non folum non cft compofitum , fed eciam omnino incomponibilc cuilibet alteri:omne cnim componibiie poteft cfle pars per confequcns cxccdi,quia totum eft maius fua partc.Infinitum auccm nullo modo poteft cxcediergo cft omnino fimplex,& iucompofitum,& incomponibile.Si auftra£to,fimp!iciter,verum c^yhocefi hoc.

:

&

tem aliquid incompofllibilc fibi in cod^m fuppofito non cflTet omnino idem fibiicunc ipfum non eflecomnino incomponibilcquia cunc ibi elTet aUqua compofitio faltem

ahquomodoa£tus&

.. inabilra-

Jnfinitum cft

idem

potcntias

Habemus ergo primam partcra maioris,fciHcet qu6d

quod cft

rcaliter ci

compoffibilc in codera fuppofito.Secunda

fibi

iio dicitur P^^^ maioris,fci;ic€t qu6d fic fitidem , quod fit vera praedicacio in abltrado , vt puta de omnifi- diccndo^^^orf/^/^Oi^probatur^quia cumprardicatio affirmatiua fit vera raiione idcnci-

vcra abftra£ti de abftra6to,vbi per abftra£tionem non tollitur raautem per abftradionem toliitur ratio identitatis,non eft vcra. Eiccmplura,ha:c cft vctz,a/bedo eft f<>/or,quia liccc cxtrema fini abfti^a&a^non tamcn A?'*'"' Ho quando ^^ abftradio nili a fubiefto alterius naturse , & illud fubic6tum non fuit praccifa ratio manet ergo ratio idcntitatis naturac ad naturam i!lo eji vera,& idcntitatis corum cxtremorum quando noy fubicdo cxclufo albcdo auccm& muficanon habcnt idcnticacem nifi pcr accidens a. d.i6.ad ratione fubic(Sti,Hcct ergo haec fic vctx-.ilbumeft muficumy^to canto,qu6d idem fubie*'Xdum denominatur ab vtroque accidcncc camcn abftra^ione fada ab illo fubiedto, bicornpof-

cacisjomnis

fi

tio identitati8:vbi

'

.

illa crit

'^

:

:

:

eo

tjt ,

dicatiove-

ra inconcreto,& abftraBo,

quxdMn

»«

concreto

Patcr

^-^jjp

r.itio identitatis

af gutum cft,non poccft

cft

quttdaneutro modo,

^rPatercit cclive-

r-«dcitas

incompoflibilis in

codem fuppofito,nifi vcra, & pcrfeda

manet ratio extremi infempcr in quacunque abftraftione , manet ratio idcntitatis extrcmi ad extremum,& per confequens vera pracdicatio in ik>(ix^dio,hoc eji hoc.

^"'^' formaliter

Ex pojjto

j

quod quxdam prxdicationes in Diuinis funt concreto fed ctiait» in abftra^lo , qua: noh lunt oppofiti dc cpvcrae in concteto, licet nonin abftrado , quia non loquimur dc

rationc patct generaKtcr

ifta

ygj-g ^qj^

folum

in

quxdam

'

codcm

compoflibilia in

nitas
crcto

deitas

tcrnitas cft fpiratio

eji

f^ir

«,t^{«;r/c paicriiiiab

,

:

*1"* ncutro modoTunt vcrse , vbi fcilicct cxtrcma funt oppofita : quia ncc Pater cft Filius :necpatcrnitascft filiatio. Vbi autcin extrema non funt oppofita fcd

^'^'^

eft parer-

*k

cflTe

identitatc rcaliicrgo abftraftione fafta a fuppofitp,quamdiu

gcneraiis:

rr

eorum,hacc eft ixKz^albedo efi mufica. Patec ergo,c^u6d prxdicatio in abftrafto vera eft^quandp cxtrcmorum eft taHs idencicas, qudd per abftraftionem non collitur ratioidentitatis eorum Modo quando vnum cxtremum cftinfinitum , per abftraftioncm a fuppofito , noncollicurracioidcncitacis ad ipfura, &: hoc cuiufcunque compoflibilis fibi in codcm fuppofico:& ideo proptcr infinitacem, vc iatn

q^Qjj

^'°'

nec

:

fuppofito

ficut Pater cft fpirans :

•_

,

,

femper ad minus

ibi

Pater

cft

& tamcn haec cft

^°^ "°" ^^ ^'^ ^l"'* fpiratio

,

ingcnitus

:

eft prxdicatio vcra in

non autem

in

abftrado

vera deitas cft paternitas , deitas :

diuinitas eft formalitcr infinita

& ide6abftrahendoa fuppofito dcitatcm f

/.

t.

,

:

non autcm

j.

:

fic

coa,

pa-

eft fpira-

paternitas,

ciim fcmper maneatinipfa

*,

nitum de iJ.^.q.

lcmper manct ratio lacntiratis limplictter ad paternitatem & ad fpirationcm , & ideo manct ratio veritatis afhrmatiuz praedicationis in abftradlo: fcd patcrnitatem qua: non eft formaliter infinita abftrahendo a fuppofito non manet ratio identitntis eius ad fpirationem aftiuam , qusc etiam non cft infinita quia ncutrumcxtremum fecundum propriam rationcm fui habet infinitatcm :& idco '**^^f ^^^ ^^ ^'cta patcr fpirat , quia cidcm fuppofito conuenit vtrunquc tamcn ab-

i-n.i-^^.^

ftra£lionc ab illo inppofito fa£ta,quia

^

dicatio iuabftraclo:patcrnitas eft fpirauo.

eft fpiratio

adliua

l^l"

,

"'«-

tru '^'1'f-

^^^x' mhnitatis

.

,

.

.

.

,

,

.•

ij-

:

>

neuirum corum cft infinicuin:noneft vcrapraePec

i^.

Qu^ftioV.

131

Per oppofitum confimilis ratio cft cjuandocunque allquod eflentiale przdicacur dc aliquo eflcntiali,vcl perlonalc dc cflentiaJi,vcI ellcntiale dc pcrfonali,vtpote hajc ,

& e contratio

eft vcra:/j^;f«/wf// patcrnitaijapientia ejlfpiratto^

extremum

fuppofito adhuc manet alterum

itifinitum,fGilicet

net adhuc ratio idcntitatis cxtremi ad extremum,fafta

fequcns ratio

tali

:

quia abftrahendo \ idc6 rema-

fipiehtia

&

abftraftionc

:

& per con-

vcritatis in pra:dicationcaffirmatiua-

Patec crgogeneralitcr

muior,

ifta

quod nunqium eft neganda

prxdicatio in Diui- SiJ^"»*

de abftrafto,nifi qaia ncufrum extremum infinitum ficut h*ec cft neganda, pdtermtas eftfpiratio. nis per idcnticacem abftraai

cft forraalicer

:

"''^^**

t

abfira^ dc abftra-

S Adducit rationem D. Thom.

«a

tamen

(jr

dijiinguuntur ratione.

tjuia

,

,

L

V

I

^cmDek

M.

aliorum , quare negetiir hdc : Paternitas

Contra

quia ftpientia

,

cjr

aEli-

efl Jpiratio

honitas diliiguuntur ratione^

Rejpondet quod nec ifia fub ratione attrihutorum dicuntat

dicuntiir de fe mtituo.

defcmutno. Contra arguit

H O

C

qnia attributum

efl fecunda

^(^ propter terminos fe-ejjet fal~

intentio

cundtttntentionu non negaturprttdicatio in terminisfrina intentianis ,alias hac

fa

^

Socrates ejl

homo yCjuia fmgnlaritas

vniiierfdttas , efHx conuemt homint tio a£liua yideo negatiir

t^dducitur

tum.

(juia

,

cjUJi

crgo

:

eji

fecundaintentioconueniens Socratinon eft

cum negatur

pradicatie hac , paternitas

extrcma difiinguttntur a ^arte

atia refpenjio vyarronis

fei

,

^ neuhum

c^ conuenit cUm do£ifina data

,

eji Jpira^ e(l

infni~

,

(^ ideo

non itnpugnatur. iS.

/^lrcatamcnP maiorcm

iftam.quarepraEdicatioaliqnainabftrado in Diuiiiis nc- V.Th.tn

V^gatur:duplicitcrab aliquibus dicitur quod licet paternitas & fpiratlofintidem hoc fufticic ad impcdiendlim calcm praedircalitcr camen differunc ratione cacionem. Quando autcm probacur^qupd calis difterencia non furficic, quoniam ifta eft veraj ,

:

:

fjpientta

eft

^o»///«!^:Relpondetur

fapientiaCjfic

nec

&

quod

p^^-^^-SI" ^

/?^'

atttibutum potentia: non cft atlributum

iicut

in propofito.

Sed hocnon videtur probabile , quia attributum vt attributum dicit intentioncm fecundam,velrelationcm aliquam raiionis circa ill. d,de quo dicitur:vndc etiam nufapientiafuncduo attributa , crgofcmeracur,& vcrum eft dicere,qp6dbonicas , cundiim illud,fecundum quod eft numer.itio, non eft vcrum dicercj hnc eft hoc quia illud cft rationis:fed non propter hoc ncgatur ifta,/*/»/^»//-* eft bonttas , vbi non Includitur illud rationis , quod numtratur in cis ergo a fimili non includcndo nifi illud,

&

.

j

,

omnino idem effetin re patei:nitaS,& fpiratio:eflet hacc vcti:paternitaf »o'io vel proprietas patermtatis eji notio vei preprietas fpirationis. ejfi /piratioylichi non ifta Qiiaecunque enim funt cadem re fimpliciter in Deo, ipfa figniificata ctiam in abiT:raquod

rci c[\,fi

:

&.0,

& in nominibus prima: impoficionis

,

fiue fignificantibus rciil

primx intentionis,

prxdicantur de fe inuiccm in abftrafto , licet non in nominibus fecundac impofitionis,fiueacceprafecundiim aliqua nominafccund^eintcntionis ficutpatecin creaturis.

Vndc licct ifta fic vcx.\:Socrjtes

ritasjcft ratio

Aliter in

'^

ejt

homii,non

camen

ratio Socratis, quae eft fingula-

Videcur,& ad propoficum:qu6d proptietaces dilfcrunc ex nacura rei przter confidcracionem incclledus:quia ad

dicir aliu5r,&: rationabilius,vc

cadem pcrlona

hoc fufficicdirparatio:hcccnon fiucoppofitx:& proptcr hoc pracdicatio vniusde alia in abftrafto non eft vera. Et hoc ide6,quia illa diftindio ex natura rei eft propcer noa infinicatem huius,&:illius, quia fihocvelillud cflec infinitum

,

noneflec calisdiftin'

iftio,nec irapedirecur talis pracdicatio.

COMMENTAKIFS. 17.

p /~^

ai.Hen'icw gatur qucl.^.q.i.

Irca

ianun maiorem ifiam, quarc

V^cario

Xfj» in i.d'fi.

,

lecicat

puta

ficit

quia bonitas

,

opinionem

,

,

dicurcjuod bonitas

da.isopimones,quarumprimadicit,quod

Rcfpondenc , qu6d

,

,

&

pAternitai

quod

non prxdicancur aJ quia diffcrunc ratione. Ec

fpiiatio

inuicem in abftrado dicacur

eji fpiratio.

,

talis differcntia

rationis

non

fuf-

non cft

tum

,

cft fapiencia

ficuc

vt

tamen conce-

inftac

attributum

,

,&

cconueribc

actributum boniratis,

attribucuin fapientia:

Concra hcK

fito.

8c fapiemia iecundura hanc

rationc difFerunt, Sc

Hic

ifta

idCL» paternicas

fi

pr.tcli-

aliqua in abftrado in diuinis nc-

f^ar. li.\\

di.i,

hominis>quac eft vniuerfalitas.

,

fic

Dodor

ncc in propo,

quia attribn-

dicit relationem rationis,'

vt

p?.

\

Quodlibet. Vnde ctiam attributum numeratur, quia venim eft dicerc , quod attributura fapicnattributum bonitatis funt duo attributaj ti« , ergo fec»n
vt patet. Attr':huti4m

numerMur.

&

non

racjo

eil

vcrum diccM

-hoc eft.hoc, quia

>

il-

lud (ccundumquodfitnumeratio eft ens rationis (81C ndn eft inconuenicns plura ciTe entia rationis in diuinis

,

& numerari

noii negatur ifta ,fapttmia

fed proptcr

eft

)

honitas

accipfuntur fub rationc attributi rcin

vt

,

vt funt prima: intcntionis fignificata

,

Y/irro

yiliter dicit alitu

q

VAa.

& rationabilim

quod

,

idco hic non eft vcra , paternitas e(i fpit-atio, quia differunt ex natura rci , h^c diftindio quare diftinguantur uifficit vt non fit vcra,

difl.i.

&

&

ex nurura

rei

dicii ifta

,

opinio

propccr non infinitatcm huius lioc

vel illud eilct infiuitum

,

ftindio , nec impcdirccur ucrte tamen

quod

tum

,

ad hoc

ftrafto

, ,

qund ide6

&

illius

non

,

opinio benc dicit

ilia

Adquan-

& in

rci,

vcl nulla illarum eft formaliter

,

idco viia non pradicatur de alia in

fed in hoc

fi

cllct talis di-

piidicatio.

talis

eft,

quia

quia diilinguuntur ex natura

Sc vna illatum infinita

,

,

.ib-

hoc conhrmatur opinio Do(floris,

qu6d

dicit

fa caula identitatis

quod

,

pnci-

infinitas eft

ex natura

rei

non concor-

,

cum Dodtorc,

qui ctiam vult quod licet aiiqua diitinguantur cx natura rci , vtrunque, dat

&

vel altcrum

formalitcr infinitum ad inuiccm,

fit

poflinc in abftra6bo'prxdicari,&: patet de attributis

18. TiHbiacircs diita huiiu »rt'c.pi-ima

qua? ctiam formaliter diftinguuntur fccun-

.

vnum bonum

trimMm

cipio

du-

hinm.

,

faciunt

album

,

(jnkm

inftatur fic

,

cubitalc intcnfum vt

vnum

primo,

t/lo'

& ac-

odo certum ,

cftqu' dinqualibetpartc erit intenfiim vtodlo:

& eft diuifibilc

in partes infinitas

& diuidatur

,

ergo illx crunt intcnfiE vt odto tk per confcqucns lunt pluraalba acquali3,& tanien non faciunt albius patct, quia ii vniantur, in mille partcs

,

:

non erit totum

albius,nequc pcifcdliusjergo plu-

ra perfcfta squalia in perfcftione

non

faciunt

&

modo

do, quac nullo

eft dabilis

dicendum

ciim

,

Secnndum dubium.

Sccundo inftaturlpccialitcrde duabus infinitis intenfiuc , quod non fint maius patet , quia ficut maius , & minus in quantitate molis lunt padiones quantitatis finitac , vt patct a Doftore :

in

i. dtft.i. ^.j.

tutis

,

fcilicet

,

ficvidetur elfe in quaiititate vir-

quod magis

,

&

miniis in perfe-

dtione funt paflioncs quantitatis virtualis

non promabonum , quim vnum illorum (eorfum fum-

crgo eftcnt plura bona infinita

fi

pter ius Tertium dKbium.

finiti:

hoc fequcretur quod

illa

,

plura circnt

infinicis.

Quait6 inftatur,quia fupponitur in illo diiSto, ^iuarfm quod plura bona infinita cffcnt maius bonum, *>*^''*"'quam vnum infinitum bonum , hoc fortc circt verum fi ex duobus bonis intcnfiuc infinitis ficrct

Scd

vcl conftitucretur

,

vnum

in propofito diceretur

uicem vnibilia, im6

&ad

tertium bonuin.

quod

bonaintenfiueinfinita, nullo

Secundo

principaliter dubitatur de hoc, fcili-

ctx, ftcut deptndentia

,

quActmc^ue

t^

ponendomundum

,

nes Solis

fiint infinita:

tione Solis tiones

fiint

elfc ,

&

partcan-

ab aeterno^reuolutioin qualibct

rcuolu-

duodccim Lunac ergo rcuolu-

Lunx exccdunt

:

reuolutiones Solis

;

non

1

9,

ratione im-

eft

perfetlionisfic terminare dependentiam, non Ittercuncjue,

quafedprimo competit alicui rationeper-

fe6lionis,ftmma autem perfeilio, quamimpoftibile eft excedi , eft in vno infinito intenfiui. Contra

hoc inftatur : primo , quia depcndcre ad fuppoficum alterius naturac,cft impcrfc£tionis,vt patct

&

a Dodorc in tertio, di§i. i . ^. i . tamen terminare depcndcntiamnaturaehumanaf.nullam per-

fedionem

dicit in Verbo diuino, vt dicit Doctor vbi fupra, quia tunc poflct effc noua pcrfeaio in

Verbo,quod cft

impoflibile.

Secund6,fi adu depcndcrcdicitimpcrfetaioncin , terminare primo perfedioncm , ergo

&

dcitas

,

vt ,

adu terminat depcndentiam creaturac nouam dicit perfe^aioncm , quod cft

Tertio principalitcr dubitatur in hoc, feiliccc ejfentiit diuina Jufficienter terminat omnem dependentiam caufati ad caufamprimam, exem-


pLui ad exempLar primum ,finiti ad vltimumfinim. Inftatnr , quod non dcpcndcntiam caufati, quia vt habctur a Doftorc in .p.^woJ/.quod eft f ratio formalis caufandi, cft ratio formalis tcrmi-

nandi

:

modo

clfentia

,

dum

naturae

non

vt cflcntia,

caufandi aliquid cxtra,ciim vt vt patet a

fic

,

eft ratio

agat per

mo-

Dodorc ,

qui vult «» f ^/'»"'* »"> I '{.i^uodLar. i-.quod eflentia fub ratione cflcntiac non. pofsit mouere intelledum creatum,quia f"'fi "'"'"'* > 1 » tntelUHum s ,r o tunc moucret necellano,& per modum naturar. (r,Mum. Quod non terminet dependcntiam creaturs, vt cxemplatae, quia non cftexcmplar nifi rationc ,

idcarum , ergo

ideae ipfae

1

prim6 terminant , vel

faltem funt rationcs tcrminandi

non

:

funt formaliter cflentia diuina

realitcr

ciim

,

cundaria in

mod6

idcjc

,

nec etiara

ipfac idcac fint pra:cisi

obicfta fc-

ejje

cognito, vt patet ^ Dodtore in

primo,diJ}.}j.ergo.

Quarto principalitcr dubitatur in hoc , quod ens tnpnitum efi obieilum primum,primitate adtponitur

^

in-

infinito.

cjuationis intelleSlui infiniti

fccundum numcrum

ad

:

bonum vno bono

Tcrtio inftaturfic in fimili , quia hJc non fequiturfponendo quod reuolutioncs Solis,& Lufint infinita:

erfcht plura

eftcnt

inuiccm repugnantia,& ideo ablolutc non bona infinita crgo crit ma-

fcquitur, funt plura ius

fi

modo

fimpliciter incompoflSbilia,

ptuin-

nx

fint infini-

in propofito de piuri-

•

pcrfe
noft

tunc oportet incipcre a prima numeran-

,

impofsibilc.

nenter

,

:

plures

Circa innlta dida in ifto articulo infurgunt nonnulla dubia. Primum in hoc , quod /'/«r^i
rumfeor umjumptum

fint infinitx

:

ad ipfain

fr'neipalu.

cum

nec fimiliter fcquitur reuolu-

Lunz funt infinitse feorfun» ac, crgo infimul acceptae funt plurcs , quam feorfum acceptaf non fequitur , quia fi clfent lioncs Solis

ceptae

diim ipfum.

diJficultM

:

bus bonis intenfiue

licct

;

illx Solis

non

in

fint veraE

quia

ta»:ergo fic erit

nominibus fecundac intcntionis , vt cxpofui tnprimo, diji. y ^.i.in nominibus tamen primae intentionis funt fimplicitcr veia: in abftrado quando funt idem rcalitcr. Et faltcmvnum illorum fit formalitetinfinitum. ergo

,

polfunt excedi

hoc

fecundum

fcd

,

fcquitur

do.

;

inftatur

,

quia auc

primum in moucndo , aut in terminannon iecundo , patct , quia cognitio lapidis

in iotelleftu diuino terminatur ad lapidem, ergo

Tum , quia cognitio contingencontingcns,non eft ab cfli;ntia diuina , fcd aliundc paccc , quia eircntia mouet ncccflanon fecundo. tis,vt

:

rio, fcd

cognitio contingencium

noo

eft

fimplicitcc

3 O-

fcd afiundc ;'patet,quia elTcnci*mouct nccclla-

lio

fed «;ognitio contingentium

,

non

eft

fim-

plicitctncccllariaf iicutncc ipfa contingcntia»

vt patet a Doftore in

Tum

}.

non

.

&

d.^^.

cum

quiaatcributa,

,

infinita, vt

ucret ad

i

patctaDodorerw

fui

cognicioncm

iti

quol.q.i^.^.

nntffitmalitcc

i.^S.^.j.

itamo-

ilcut clfentia,

quod

Secundoarguitur, quiaA infinitum intcn-

obiedum adzquatum

,

intelledus iofi*

crgoquot funt inbnitaforroaliccr totefCon^qucntiaeft nota:

niti,

,

fcnt obie(flaad£quata.

Sed de fadbo funt plura infinita intenfiuc ex natuca rei

,

& formalitet ab inuicem diftin6la:cc-

go plura obie6):a adxquata intellcdus diuini quod autcm fint plura, patct a Dbdore »«/>«'mo diji.i.if.^. vbi vult quodattributa,vt formalicerinfinica,diftinguantut foimaliter, fe,

§lu*medt

U'

trtbift* di-

fiinguiunmr f«rm»liter ab *Jfent(»diui-

& intcr

& ab ctrentia diuina.

adxquatiim obiciflum incelledus infiniti , fit Deus, tuncficj aucDcusponitutficobiedum fub rationeinfinicatis, aut fub alia ratione,puta Deitatis. Si primo , ergonon poniturobieftum fub rationc perfcdifllma, necYub ratione quiTcrtio

inftatur,fi

cns infinitum

cft

fecundumj&aliafequentia.quae hal>ent Ad jeiundrt virtuiem in his,qu6d maius,& minus funt paA fiojics qua'ntitatis finitac.

Dico bceuiter

,

quod

Philofophus, przcis^Ioquitur de pciedicamento Quantitatis,quia propti^ zquaie,& inaequale

maius,

& minus

funt pafliones quantitaiis

Scd qua non at-

finitae,quia intcc illa ccitaliqua-pcoportio.

tdndituc roaius, vel minus

,

fedtoagis tationes.

Dico fccund^, qu6d Dodoc abfolute loquitur, quodduobonaformalitccinfinicasucfimplicitcr magts bonii,&tifonen6 fit ^poctio aliqua. Ad vltimuro dico,qu6dintclIigitut de boni- Ad-vltimum tate entis.i.quod inentibus eft fimpliciter ma-

iusbonum,duo

vnum

cntia formaliter infinita,quam

illoru tantura,licec finc incompunibilia,

magis bonum in cncibus, qua vnatan[ii,quiamaiorpctfc(5tio invniuctfo. Ad primum contra fccundum didlum , dico prim6,qu6d Dodor propric loquitur de.dependentia elTentiali , quahs eft caufati ad caufam, excmplati ad cxemplar, finici adfinem, fcd non eft proptic dcpendentia elfentialis naturz ad fuppofitum. Dico (ecundo, poflc tcrminarc dificut dua: fpecies funt

perfcftionem

cft

Quinto principalitcc dubitatuc de hocjfcililicec , quod idto infimtum eft ratio cognofcendi omnia,^uia

vnitate fuppofiti.

d6,ergo circiifcriptainfiniiaieeritobiedij adae-

quaturo,^

non

v( fic,non eft infinituv vi patet,ergo.

inftatucprimo.qyja

efl ratioejfendi,

videtut vcrum, fcilicet,

ffcndi

ratio cognofccndi.

quod

eft ratio ef»

Tum,

quia Sol cft cft caufa cognofcendi jlla.vt patet, quia ilU poffunt haberc notionem propriam. Sccund^ , quia funt multa: caufs caufantes diuerfos cfFedus , & etiam totaies , quz nuUo eft

fit

caufa multorura

&

,

tamen non

niodo funt caufa cognofcendi. Tertio inftatur,quia oporteret probarequod infinicum fic caufa omniura intclligibilium,

quod

non poifct oftcndi vc patet in Theoromatibus Dodoris , & fic non fequeretur quod infinitum intenfiuecirct priforte via naturali

mum obie€kum

,

pcimitace victutis

,

ficut ipft

oftendit oftendete.

Etperhoc

patet ad fccundii.

Ad primum

contfa tertium didlum. Dico, quod condlufio Dcxflotis intclligituc dc infioijtoccaHtcc,&.non habet hicdiftinguece in

pcimo

lo

,

qu2

vel tecminandi tcr tcrminet fit

:

:

fic

fufficit

licet

ergo voluntas cptis

ratio formalis caufandi

pctfedlio realiter,

Sexto principalitec dubitatur dc hoc,fciliccr, infinita^& infiniti ad
&

quatur vni inteUeSui tnfinito , vni ohie£lo infinito, itaquod intcUeEltu infinittu nen potefi eodem itBu comprelfenfiuo comprehendere plura infinita j inftatur fic,quiaficut codcm adlu comprchen-

il-

immediata caufandi, cnim quod idcm reali-

ratio

,

tamcn

infiniti

eadcm

eft

& hocfufficit.vt patct

a

Do-

^rein fimili.^.i4.^»o/.4rr.j. Ad fccundum dico qu6d

hic in propofito g^« aecifU' , accipitur caufa exemplarti pro mcnfura perfp- tur caufa excmflaryi. dlioaali , fic omnia entia a pcrfeftionc diui-

&

, fecundi\m qupd minus appropinquant fccundum

raa-

DoAore

in 4.

na, dicuntur cxemplata gfs

,

&

perfecflioncseiTcmiaj.Hoc patct a

quod vnica comprehenjio

dift.

n.

fuas

Potcft etiam diciquod obicila cogni-

ta dicuntur excmplaria pro

quanto ,

dcat ab adlu intcllectus diuini

:

fic

depen-

& per hoc crca-

tmx magisdependent ab inte!le
infinitum,&omniacreata, ficvidcturquod eodem poffit pluca infinita comprehcndere, quia non videtuc eidem a6lui poiTe terminari ad plura infinita , quia vt fic , non ponitur dependereab illis pluribus. Secando inftatuc, quia ficut idem adus nu-

mouendo ( & fortc etiam in tcrminanda, quia non terminatur id pbiedlum extra , vt patet.

mero tcrminatur ad plura

ccfTario caufat notitiam illotum

dit

ftinda, crgo

fi

illa

militcr poftet ad

infinita fomaliter di-

eiTent realiter diftindta

illa

, fi-

tcrminari.

R.efpondeo ad omncs obiedliones. Ad priKe^eitfio *d maCn contca pcimiim didum , dico quod non cbieciio'ies. faciunt maius, neque perfcdlius intcnfiuc, cum jid frimnm.

in toto albo nis,

S<.

fit

tantum vnus gradus intenfio-

accidit fibi

fic

diuidi in partes integrales:

& quamuis quaelibct pars, vt diuifa,fit intcnia vt vnum, tamen omnes partcs vnita: non faciiit maiorcm intenfionem.Et dc hoc vidc qux dixi ;n dubiis, fuper i. dift.i.qu.^, Scoti Oper. tom.

XII,

li.

fed aftu terminarc niillara

,

petfedionem dicitjficuc pofte cicaredicit pcrfedionem , fed aftucreare nullamdicit. Dico ergo,qu6d Vetbum caiione alicuius pcrfcftionis communis tribus perfonis habct, vndc poteft tcrminaredcpendcniianaturx humana in

ditaciua,cuius oppofitii tcnet Do£lor. Si fccun-

£1.

Ad

|i03 eft fic in quantitate visiutit>in

vidctur.

fiu^ eft

m

V.

Qij^ftto

q.i^.quol:v\de ibi) ciiro arguitut dc cognitio-

nc contingentis, patct refponfio ex xiinprologo q.i,

&

ini.dift.^c).

his

quz di-

quia pofita de-

terminatioiie contingentis cflfcntia diaina ne-

&

ideodici, cognicio non fimplicicer necclfatiai quiancc contingens , fed pofico contingenti, tur

illa

fecundum detecminationem diuina:

voluntatis,

ponitur ab eirencia notitia eius. De hoc quae fpecialitec dixi in prima tj.prologi.

,

vide

Ad fecundum dico,qu6d non eft inconuenics ponerepluraificfolum formalitcr diftindla,fcd enct inconueniens fi cftenc rcaliter diftinfta.

De hoc tamcn

vide fingulares difficultates in

ij.i.prologi,&q^y

Ad tcrtiu dico,qu6d ponitur

obie^lti ad<^qua-

M

tum

Quodlibet.

154

^u fub ratione Deitatis.q tame habet tnfinitatc jntennua,vt conditione obic<Sli,vt dixi in \jirt.

Ad primum

contra quintum didum.Dico,vt

dixi infrologo ^.3.

Gtegorij de

refpondendo ad obieftiones

Arimino& Ocha;intelligitur,cnim

decaufapr^ifa,&ada*quataiicut fubie(5^u continet pamqncm,vel de continentia virtuali, ita qu6d contineat fecundum totam entitatem , vt expofuiini.^»/?. 3.^.1.

&

in. i.dift. j.

vide ibi

multa bona.E t per hoc patet refpofio ad fecudix. Ad tcttiii dico,qu6d Do6^. hic fupponit primu eirc caufam omniii, dc quo vide in i.d.i.>j.T.

qu6d ide6 idem adluscomprehcnfiuus n6 poffet cire phirium iniinitoru, non ratione tfctminationis,fed quia necclfari6 ab vtioqi depcdcrettvcl

vt dixi

Poffet etiam fortc dici,qu6d

minari^niH ad

nero,nec

S

H O

C

eft

vnum

poffet tcr-

&

nuUo modo

creaturae

,

imo

creatura nihil

perfe6tionis addit.vt fupra patuit.

Ad fecundum dc vno infinito

L

V

I

patet,

rcalitcr,

quod loquitur tantum & non forraaliter,&c.

M.

obi^cit tjuadruplkiter contra conclujiofierft ajferentem^ Paternitatev)

frimum explicatclarey

non

propter adzquatiofimilc ,qn6d fimul terminetui ad' illotii

^eum,& crcatutS,(]uta pr^cise adsquatut Deo,

&d.i.q.vlt.& in.i.d.\.q,i.&d.i7.& in tjuodl.q.j.

Ad primii contra fextum diftii, dico brcuiter,

tantum ab vno dcpendcret.tunc iilud ahud infinitum, in i.diji.x.tjMvnitate 7?«, videibi.

fi

neceflfario cotineret virtualiter

non

effe

infnitam.

^ variismodi.t^^uomodo paternitoifeu gcncratie dtuina

eji

Ad

incompre-

henjibilis. Ad fecundum , exponit qualisjit adaquatio generationis adfuum prtncipium infnitum : cum ipfa nenft infnita. C^id tertium e.xponitfubffere per fe dtcere perfeffionem^ quam tamen non dicit incommunicabiliter fubfsiere, Ad qudrtum^ opime explicat efentiam

aliter ejfeinfinitam,

quamattrtbutai(jr ab^eaemanare^primo effentialta.Secundo notionalia,

Tertio creata : omnia pulcherrime habentur in litera,

Clrca

tertium articulum,

Quod non tum:gcneratio

cft

illa

contra prxdi^la arguitur quadrupliciter

'

comprehenfibilc nifi ab intellcftu infinito

vt gcncratio

,

eft formaliter

,

incomprehenfibilis

nifi

ab intcUcftu

.

.

\

fifl

Gra

1«.

&c. Minor probatur per illud Ifa. j 3 Generatienem eim quts enarrabit ? quod exponens Hieron. Hom, i fuper Matth. dc generationc aeterna filij ^od^ inquit, impofiibile Propheia dtxtt ejfatu , &c. Scd quod eft impoflibilc cffatu cft incomprehenfibile ab intellcdu finito. Confirmaturetiam perillud Ambrofijcap.y. ^'*ro<J /d^o/»«/^,/>;^«//, J^/infinito:ergo,

n

primofic.

,

cft formaliterinfini-

}

liurnejfegenitum,^(c(;\\\u\^x,mihiimpofsthileeJigenerationisfcirefecretum:mensdeflcity \i

voxfletinon mea tantum feJ Angelorum : (^ fupra Cherubim (^ Seraphim > drfupra omnem fenfum ef.^t probat ibi, quia fcriptum cft, Pax Chrijti qua exuperat omnemjenfum ad ,

Ex hoc arguit Ambrof cx quopax Chrifti eftfupra omnemfenfum quomodo non omnem fenfum eft tantageneratio, fuprA Praeterea fccund6 arguitur fic. Omnis a£Ho adacquata principio &: tcrmino infiPhil 4.

tiito

,

,

cft formalitcr infinita

mali infinito

j

gcneratio in Diuinis eft a6lio adapquata prinf ipio for-

& termino infinito, quia principium cft cftentia vel memoria infinita

&

primus terminus eft Filius , qui eft infinitus tcrminus ctiam formahs cft cflentia pommunicata.fiue notitia dcclaratiua,quorum vtrumquc cft infiriitum:& patct quod ifta adio cft vtrique adaequata:quia non poteft efle nifi vnicahuius principij ad hunc terminutn } crgp , &;c. :

Pra:tcrea tertio

,

Ratio fubfiftcndi cft ratio pcrfcaiiTimc cflendi

:

relatio originis

prima: perfonae eft ratio fubfiftendi, crgo cft ratio perfedifllme cflendi qucns infinita, quia effc in Diuinis eft formahter infinitum; Praetcrca:Intelleftus diuinus cft formaliter infinitusj alioquin

,

& perconfc-

non comprehcndc-

diuinam,de quatadum cft quaftione prim.t articulopr/mo,qu6d intcUcclus vc intelledus cam comprchendit non cft autem infinitus nifi quia cft idcm cflentix diuinae, qua: eft primo infinita } fed patcrnitas eft cadem iiji crgo patcrnitas propter candem rarionem eft formaliter infinita. rct infinitam eflentiam

,

:

,

:

Adp"imuiftoru,q
NuUum

virtutisjpcr illud quodlibct aliud obicftu intclligitur

fccunduordinc quc

vnii

quod-

quc obiedii habet ad ilKid primit.Ift.T paict cx ratione illa,qiia: f.ida cft /« ifta q.art.%. Www/^/rExcplu^quado alicuius intcllcduscft aliquodprimuobiedii primumin. primitatc virtutis,immcdiatiusintcl!igitvirtuteeiusillud, quod cft pcr fc idc illi qua peyfoiale

efiobte^H

de inte//ec7u^

telleHm.

iiiu(l^eftperaccidcsideiili.NiicautcintcIlca'diuinicftomninoidcobie£tuprimii primicatc virtutis,&: adaequationis, ficut tadii eftcfsentia, f.fubrationc efsetiae:nullu

crgo pfonale cft iUi intcllcftuihoc modoobiedu primu:^} pinqui' tfi cft primo obicdo

quam

10.

Qu^ftio V. qium aliquod crcatum

,

quiiis in cntitate,8c per

pro quanco quod

eft

135

idem obiefto primo ,

Cc idco propin-

confequens in cognofcibilitatc.

Adformam argumcnti maior eft vcra

,

iic ititclligendo,

quod

li

obieftum eftin-

comprehenlibilcpropriaincompreheniibilitatc, efteiiaminfinitumpropriainfinitatcrfcd fic minor eft falfa, fcilicet quod gCneratio illa, vt gcncratio cft incomprchcnfibilis, licec illa minor poflct habcre vcrum intelleftum pcr accidcns.vel fecun,

dumaliquod concomitanSjVel adhuc(ac magisad propofitum)fccundam illud,qu6d enim nata cft primo intelligi pcr cflcntiam tanquam per primum obi£ftum,tam abimellcftu diuino,qulm beatojquia cfTcntia vt cflcntia cft primum obicdum tnm illius,quam iftius. Ifta autera ratio intclligendi gcncrationem cft incomprehenfibilis &ita generatio poflet dici incomprehcnfibilis princicft ratio intelligendi ipfam-.ipfa

i-

Mc'-

t

^•'^' .

r,^'Z"lg^^,

„^ ^,»,,^ dodtcir^tr

nuowprehe/iJibUfs,

,

piatiuc

,

fiuc cauralitcr.

quanium ad

illud,

quod

Poflet etiam dici incomprehcnfibilis concomitantcr includit

:

,

fiuc

quia gcneratio includit communicationem cf^n-

tiz,qux fit per ipfam eflentiam , vel per naruram perfonac ad pcrfonam. Ifta autem comunicatioptajfuppofitiuc includitinfinitatemeflentiae, quia*ipfa nonpoflecfic c6municariplunbusfuppofitis, nifieflet infinita:&idc6gcncratiocftincoprehcnfibi!i$

quatum ad pracfuppofitu

fciliccc

comunicarioncm cflentiae,quar rcquirit

t'Jfe

infinitii.

f Sed contra iftas rcfponfioncs arguitur , quia fcmper rcftat vis de propria rationcgcncrationis vtgcneratiocft, pcr quodcumque ptincipiiim intclKgendi inrclligacommunicando, femper ipfa in propria quicquid prajcxigit in intcUigcndo tur, intcUigibilitatc lua videtqr incomprchenfibiUs per au£toritatcs adduflas & cutuf-

&

&

:

cumqueintelligibilitaspropriacftincomprchenfibilis,i]ludintclligibileinfinifum. j^^.

Rcfpondco, pofletdiciquod comprehcnfibili

intclleftui finitocft n^tcflario fini-

Ccner.uio

tum, &incomprchcnfibileilliintcllc(iuinoneftfinituni & ficconcediturminor, diuina »on quod gencratio, vt gcncratio, eft incomprchcnfibilis intclledui crcato, & ita lecun- comprehen. " ^ dum propriam encitatem, & comprehenfibilitatem non cft finita;fcd cjt hoc tMsn fcad principale refponfione argumentrm; tangetur in quo fitinfinita dc quitur qijod ^^^— ^^^ ^^ fccundum hoc crgo maior huius argumcnti eft ntganda,Accipiend6 Vwci^^/y^r^rArt//?^/- ^^f^ ^^^ /^nagatiuc pronon poflibilicomprchcndi,quia ad hoc, qu5d eflet vcra,oporteretil- inde hahludintelligcrcquaficontrarie, fcilicct prohAbcnte quantitatcmvirtuaflem extdn- ttcreinhdjtt ,

•'

5

^

dentcmfcvltra

quod non

omnc

comprehcnfibilc

vei

,

omnc

comprchenfibile cxc^dcntcm,

*"fi*''f'*-

cft in propofito.

Ad lccuhdumadxquatiodicit propric

& fic non cft adxquatio in propofito

:

arqualitatem

alio

modo

duorum

in

eadcm quantitatc: non iecundum

adacquatio dicitur

yidtqujitio f»mi''trdtu.

&

'"'"'^fic dicitur aliquid adsequatum alteri, f fed fecundum proportioncm ficadacquacio: vtpotfeeffrftusadaiquatUs quod eftfumme proportionatumfibi,fiibi caufa:,qui eft proportionatus in ratione efFcdus,licfet illc non fit finiplicitcr fibi adx-

quantitatem

:

,

quatusa:qualitatc quantitatis:hoc ior efle

non poffcc,

licet

modo illuminatio diceretur adarquaca foli qiia ma-

lumen nunquam

fit

ajqualc ctiam

fccundum perfcdioncm

quantitatis ipfi foli,quia cfFcdus arquiuocus.

43

Ad formam:tunc maior eft vera de adaequatiohc primO modo,fi illa efTet fed fic Ceneratii> minor eft falfa,&: praecise vera de adacquatione fecundoinccadhuc dc adarquationc dimnaen illo modo qua: fcilicet cft fecundum intcnfioncm fed fecundum extenfionem:quia ^ii*^f*at^ fcilicet vnum principium gcnerandi non poteft cxtendi ad aliara gcneratione,quam P^*"^'^"'^ ad iftam. Non cft ergo hic adaequatio quantitatiua ncc cft propric adacquacio f"c "^""J"" cundum proportionem quantum ad inccnfioncm cd cantum, quantum ad cxccnfioncm & ica nullo modo includic infinitatcra quanta eftin illo cui aJiequatur. j

:

-

:

:

:

f

,

Ad tertium ficut ladum eft inprxcedenti ijuaftione art z.infne/ul^Jjftere-etk a:quiu6cum. Vno modoaccipiturpro per fe cffc, & fic loquitur Auguftinus 7.'de Trin.c.4 ad fe fubjiftit , quanto magis Deta. Alio modo pro incommunicabilitcr per lc fiquidcm communicabile intelligitur non quafi fubfiftcns fed quafi inhsercns fubfiftedi,& quafi modum inhacrentiac habens:Primo modo conccdo,qu6d /;/^/7/?f r^ omnii cfTc

res

,

:

formalitcr dicit perfediffimu(//^,& non dicitnifi efrcntiam fecundum Adguftinum fccundo modo/«^/J/?frf pracfupponit pcrfcdte <'//?:fed non formaliter includit,fed tStum addit incommunicabilitatem fupra pcr fc cfTe primo modoacCeptum , & illud fic cft ratio fubfiftcndi,

relatio

14.

:

ratio

quod eft ratio incommunicabilitcr pct fc

autem cfTendi incomunicabiliter noh ,

effcndi,

& talis eft

eft ratioperfeftiffim^ effcndi.

Ad vltimum,concedo, quod intclleftus eft formaliter infinitus proprii infinitatc, qua: cft

modus intrinfccus

Scoti Oper. Totn.

fuae propriae enticatis,fcil.ifltcllc£lualitatis,

X L

M

i

vc intcllcftua' liratis

Subfiflere

dupliciter

fttwtnr.

Quodlibet.

H^ litatis

& tarocn patctnitas

:

non

fic cft infinita

:

ciim hoc tamcn patcrnitas cft caEt cumadditur, quodinfinitas

dem realitcc cftentiac aliquo modo^cutintclleftus.

intcllcfkus eft propter idcntitaccm eius ad effcntiam. EJfentia /lUtereff injinita,

%5

Rcfpondco primum omnino. in Diuinis ( vt taftum eft in prima qujEftionc) eft cftentia, vt cflcntia: quac fccundum Damafcenum cft pelagus piopter comprehenfioncm omnium perfedionumdiuinarum ifta cft infinitanon tantum mtenfiuc in fe fcd ctiam virtualitcr prip36,&: per fe continens omnia intrinfeca , quodcumque auccm ahud continct per identicatcn\ aUa, fed non primo omnia , quia ncc a fe, fed virtutc cftcntiae a qua eciam habcc fuam infinitatcm^ Videtiir ergo quod eflentia habct infinitatem , &^^formaliter , & propriam , U. primam > quia a le , quia refpcdu ,

:

quAtn at-

trihfa.

:

:

omniumdiciturpelagus: quia omnem pcrfediffime continet cntitatcm intrinfccam, vt poffibil? eft ^am contincri in vpo formaliter. Ab hac aucem prim.x,/icuc licec loqui, emana^ic omnia ordinate primo quidem intrinfeca eftentialia , qux non dicunt rcfpeftumad cxcra fecundo notionaha tertio , &s vltimo creaca , iiue extrinfeca & quodhbet emanans recipic ilLud perfedionis ab ea,cuius cft capax, fi fi:

:

:

:

bi

non repugnat,

fentiae

i

&

&

primaria eft infinitas ci^ ilUus recepti caufa quafi effedliua , cauia autemfiueratioformaiiscft ipfa enticaspropriacuiuflibctemanantis.

Eflcnciale crgo recipic ab ca infinitatem formaicm,quia taUs eflentia fufficit in ratio-

nc

principij,

Rcrolutio potabilis.

& fundamenti ad dandum talemquanticatem,& talis quantitas vircua-

non repugnat

ficut nec communicabilitas. Ipfa autem rclationi perfonaU compctit per effcntiam effe ad alterum , nec competit fibi infinitas intenfiue propria, quia ipfa non cft capax taUs quantitatis , ficuc nec communicabiUtatis. Etiam in genere principij fotmaUs eft ftatus, hoc enim accipit infinitatem, ilkid non quia hoc cft hoc, iUud cft illud , ficut hoc accipit communicabiUtatem , illud incommunicabilitatcm,quia hoc eft hoc,& illud cft illud:repugnantia enim formalis,& no rcpugnantia,prim6 rcducitur formalicer ad rationc eius, cui dicitur eflc repugnatia. Tandem ab cffencia creacurxrccipiunc entitatcm finitam,quia talis fbla eis copetit.

hsipfi

:

;

«5<:

Jdentitoi

ckm

ejpen-

tia nonfufficit

ad

in-

finitatem.

Ad formam igitur argumcnti dico, quod fola idcntitas efTentiae non eft fola ratio habendi infinitatem formaUter, fed eft ratio fufficiens omni ei,cLii formaliter autem repugnat relationi perfonali, vc ptobatum eft , & nulli efTcntiaU. Et fi quxras quarc corapoflibilis cft infinicas huic, & non huic ? Potcft quacti in oppofitum , quarc huic rcpugnat incommunicabilitas, & huic non ? quod omnes conccdunt , eft cadem refponfio quia in rationc principij formalis;quia, fcilicec formaUter hoc eft hoc, &.

&

:

illud eft illud formaliter. tia eft

Quia autem in r.itionc principij fundamentalis ipfa efTcn-

vnum ptincipium illimicacum, a quo

multa funt ordinatc nata procedere

,

&:

quodUbec in primo inftanti, in quo quafi emanat,vel procedit in e(fe4u!im habet entitatem, hoc talem, Sc illud talem, huic fua entitas cft ratio repugnantia: alicuius, cuius camen iUi non eft racio repugnantix cntitas f ua. Ad Argumentum principalc ficuc dcclaratum eft m primo articulc:infinicas in cnt. Adarg. in initio titatc dicic totalitatcm in cnticate,6c per oppofitum f uo modo finitas dicit partialitaquxft. tcm entitatis. Omnc enimfinitum vt talc , minus eft infinito vc tali: quia fccundum Idem ibid? Euciidcm 7. concl\.\fionc ^. omnu namerus minormatorii numerip>irs efi,velp.ma Hoc diiHnitio non fic inteUigcndum eft:qu6d ifte binatius fic pars illius ternarij,quia nihil eft fic in iz. Diuinis: fed quantum ad proportiones omnes attendendasin quajntitatibus, illebinarius fc habec ad illu ternariu,ficut pars,vel partes ad totu,quia fimiU modo cxccdi-

&

i6.

tur ab ijlo tcrnario, ficut cxcedicur aUus binarius ab alio ternario cuiuscft pars.lta dico hic:nuUum creacum eft parj Dci, cum Dcus ficfimpliciifimus, fcd omnc finicum, cum fic minusillacncicatc infinita conformiter poteft dici p.ars , licct non fitfecundum aliquam proportionc dcterminatam,quia exccditur in infinitum, 5^ hoc modo j FinitC omomne aliud cns ab cnte infinito dicitur cns pcr participationcm , quia capit partem ne ens parillius entitatis, quae eft ibi totaUtcr, 5c peifedc. Hoc ergo volo habcre , quod omne ticipatiofinitum,cum fic minus infinico, eft pars cui crgo rcpugnac eflc pars,vcl cxcedi reanem. Exhocha- Uter ab aliquo , ci repugnac cfTc finitum nunc autem paternitati huic repugnat cffc

1

j

:

:

bes

curpa- pars diuinicatis illo

ternitat in

tis

modo,

vcl cxcedi a diuinitatc, quia proptcr infinitatem diuinita-

paternitas,cumfitcorapofBbiUsfibiin

codem

fuppofitoeftfimpUciteridemfibi.

creaturit

Ecper cofequcns rcalitcr cxccdi no potcft.nec eirc pars, nec rationcm partis habcre potcftsnon crgo eft finita,ncc infinita,ficut prius prob.itvi eft quia ficut finitu habct formaliter: non autem rationc partis modo praedido,ita infinitia habet rationc totius hoc modo,fcil.cx plcin Dtmnis. nitudinc quatitatis virtualis fuc mcnfutas omnc aliud vt maius pcr acccfsuad ipsii,& minus «//

<juanta

:

QujEflio V. minus

pci-

ncc patcrnitas

recefllim, fed

cundumgradum quendam

liabct

perfc
437

rationcm totalitatis, quia mcnfura fcad aliquod primum in ordine mcnfu-

quod eft cfTcntia abfoluta. Dico ergo breuitct qu6d paternitas ncc formaliter eft finita, nec fbrmaliter infinita. Et cum ai guis cx diuifione immediata entis in ifta,etiam antequam delccndat in dccem Gcncrarconcedo bcnc,qu6d iftanon diuidunt cns, vt iam contradum cft ad aliquod Gcnus,im6 quodlibet Genus, & cns vt immcdiate indiffeiens ad deccm Gcncra,cft praccise ens finitum finitum tamcn & infinitum non diuidunt ens nifi cns quantum, quia ficut fecundum Philofophum frimo PhyficoYumy finitum & infini- Tcxt. 1$. tum quantitati congruunt quodeft verum defiuito & infinito & quantitate pro- Htc reshu^ randi,

,

,

:

,

,

&

ctiam extcnfiuc loquendo , finitum infinitum , vt funt pafliones fto dpud Scottjlas eji cntis, conucniunt prajcise enti quanto in fe habenti quantitatem aliquam pcrfediovt priiicinalcm talis autem quantitas non conucnit entitati , nifi quas:poteftefle partialis,vel pitcAc quo totalis inter eflentias quantitatcm enimcomparatamad aliam ftatimopoitet ex- 1. ElCcho. cederc, vel excedi, cflc partiale vel totale, ficut hic loquimur dc paitiali & totali, rum ad i\ncm. paternitas autem vt patcrnitas non poteft efle inter entitates totalis nec pardalis. Pofletctiam dici,qu6d quantitas virtualiter non conuenit nifi entitati quiditatiue, vt, fcilicct diftinguitur ab cntitatc hypoftatica;& per confequens nec finitas,nec inprie acceptis

:

ita

:

:

&

finitas.Iftaautemcntitas,lic^tfitin fe

quodammodo

tamen vtcft

quiditatiua:

taiis,

tantum hypoftatica.

cft

Tertio

modo

dici poteft,

quod quantitas virtualis non conuenit nifi

cntiraci

abfo

Sed iftjcduacrcfponfionesvltiraaeconceduntaliquadubiadc cnticaie hypoUatica, &entitate rclatiua, qu6dfcilicct non habcant quantitatem viitualem Vifo de relatione originis in Diuinis, fequitur qua^ftio de relationibus communibus , eft vnica.

lute.

&

COMMENTARIVS. r

DHhia.

•^ Irca

tertiii articHlU in ejuo

mouetur dubia.

V^Et arguit Doftorquadrupliciter probado quod

Reffmft».

Sxtmflum.

relatio originis

fit

formaliter infinica.

Et primo fic arguit , gcneratio diuina eft incoprehcnfibilis ab omni intellcdu creato,& foiu ab intelledtuinfinito comprchenfibilis:ergo cft formaliccr infinita. Anteccdens patcc. Ifaizyj. CJe/Krationemeius quii enarrabit ,^c. Vndc Hieronymus & Ai;guftinusc6cluduntqu6d fit in-

cllet infinica

comprehenfibilis«Conrequentiaprobatur,qui3 foliim fonnaliiet infinicum eft comprchcnfibileab intelledlu creaco. Refpondec primo pracmictendo vnumrfecundo ad foimam argumenci. Pramiccic enim,

fencfa, vt effcncia

quod quando alicuius incellciflus cft aliquod primum obie(flum primitace vircutis , per illud quodlibet aliud obiedum incelligicur fecundiim ordinem, quem vnumquodque obiectum habet adillud primum. Exemplum , quando alicuius intellediius eft aliquod primum obie
,

quod

cft

pcr fe idem

illi,

quam illud , quod eft per accidens idem illi. Nunc auccm incelledbus diuini cft omnino idcm obicdum pcimum,primicace

victutis

,

& adae-

quacionis, ficuc ca
vjcionc circncias

;

nuUum crgo

pecfonale cft

illi

hoc modoobieftumprimum , proeft primoobiedo , quamaliquod crcacum , pto quanco cft idem obiedlo

ef-

primum

ebieiium pri-

mitatevirttllis

.*

,

led

non

cft fic

Poilec hilis

camen

ifta, fcilicet

fuum cendi

,

fciliccc

eam eft

,

y

incoinprchenfibtlis ,

&

fic

quod

eft

,

(ciliccr cf-

incomprcquia principium

poflic dici

hefibilis principiatiuc, fciliccc

cognofcendi eam dic,

ejt i>icomprehe>tfi-

haberc mulcipliccm fi.nvel quia rario formalis cognof-

intelle^H creato

incomprchcnfibile.Ec ad-

prim6 intellitanquam pet obiedum pri-

ipfa gencracio nocacft

gi pcr eftentiam

mum, cam

,

ab incclle
Velcciam polTctdiciincomprehenfibilis,quanciim ad iUud,quod includic, quia gencratio iiicludit

communicationcm

cHenciae

,

quas

fic

pcc

ipfam, vel per naturam pcrfonac ad pcifonam. f Contra iftairationei argnitur. Hic Dodor iflitMlontt non improbac iftas rationes in fe,fcd quia non nonfuntad funtad propofitum,quia gcncratio, vt gcneia- /""/"'/«'""• tio,formaliter fumpta , e(t incomprchenfibilis. Refpondet Dodkor quod comprehenfibilc intellcdlui finito.neccirario cft finitum,& incom-

non cft finitij:& fic conccdic quod non fic finica, & camcn vlcranon fe-

prchcnfibile

generatio

ergo

quicur.non

pinquius Camen

in i.d.%.q.i.Refpondentlo,adprincipalia argumeta.

ideo propinquius in encitacc

,

& pet

cofcqucs in cognofcibilitate.Hocprxmifit Do" quia ex quo fola ellentia diuina cft pri, mum obicdum primitate virtutis, ac perconfequens omnes , etiam relationes diuinx cognofcuntut virtutc ehis , rcquirirur quod

fenti* diuina (fbor ftt

propria infinitatc

incomprchcnfibilis.

intelleiflui

|)riino, dc

Quomodo

(as cognofcibilicacis. Ad forraam argumenti fi generacio ctlec incomprchcndbihs ptopria incompr«.henribilit.irc, quud ctiam

dicic,qu6d

&

ipiii

»!

'

nullam vircucem habcat refpcdlu Oper. tom. XI/.

rclatio Scoti

cft finita,

cft infinica, vt patcc,

Ec addicvhu,qu6d ad hoc.vcficifta veta:qnod cft incomprehenfibile ab inccllcdtucrcaco , eft , rcquiricut qu6d incomprehenfibile non folum incelligacur negaciue quia, fciliccc non poccftcoprehcndi, fcdquodetiaintelligatut concrari^, fcilicct quod incomprchenfibilc

infinicum

,

habeatquancitacemvircualcm,excedcnteomnc comprehenfibilc,

fic

non

cft in

propofito,&c.

M

3

Priuci

Quodlibet.

138

SecBd6priiicipalitcr argiiit quodomnisadio ada^quata princJpio,& tcrmino forroalitcr infinitisjcft infinita,alitcr non ciret adacquata } fcd

^cncratio adxquauir mcmoriac formalitcr proJucfiiuo

vnica,im6 hc

non

illa fola eft,

Refpondct quod maior cft vera dc adaequationc fecundum quantiratem virrotis, nonautcm dc adarquationcfecundum proporrionemj & hoc modo gencratio adzquatur fecundum proportionem , quia fibi fummc proportionatur,& in tantum fibiproportiona;ur,iaItemextenfiuc,qu6d nuUa alia poteft efic.nijllo tamcn modo proportionatur intenfiuc , cijm nuliam perfcdionem formalcm dicar.

& per

confequcns formaliter infinitnm

i

fed relatio

originis eft ratio perfecStiflirne fubfiftendi:ergo.

Rcrpondet quod

fubfiftcre in diuinis potcft

rclatiooriginis eft ratiofub-

fccundo modo. vltim6 arguit Sicut inteilcdlus

fiftendi tantiim

Quart6, & diuinus non eft formalitcr infinitus,nifi quia eft idem eflentiac diuinx , quz primo eft infinita ; fcd patcrnitas eft eadcm iiii crgo erit fimiiiter :

;

formaiiter infinira.

Refpondct, negapdo qu6d taiis identitas fit bcnc cft ratio fufficicns omni ei , cui formaiiter non repugnat infinitas ; formaiiter autcm repugnat reiationi, non intcllcaui. Ei fi quasratur quare infiniprarcifa caufa infinitatis, fcd

&

ras eft corapoflTibilis vni

& non altcri

,

?

Dicit

quare patcrnitati repugnat cOmmunicabilitas,& intciicdbui non: non eft alia rario , nifi quia formaliter lioc cft lioc, iilud eft iliud. Et dicit fic Doiftor, primuin onuiino indiuinis vt tadtum cft in prima

quod

fimiliter poteft quaeri

,

&

q. cft eflcntia

mafccnum

eft

,

vceff^entia, quac

enim

cft infinita

diuinarum.

Ipfa

non tantum intenfiu^ in fcfed

etiam virtualiter prim6

omnia

fecundum Da-

pelagus, proptcrcomprehenfio-

nem omnium perfcdionum

iqtrinfeca

:

,

&

per fe continens

quodcunque autem

aliud

continct per identitatem aiia , fed non primo omnia,quiancc i fe, fcd virtute eflentix, a qua

'

Videtur ergo ctiam habet fuam infinitatcm. qu6d eflentia habeat infinitatcm,& formalitcr, primam, quia i fc , quia refpedu propriam,

&

omnium dicitur pclagHs,quia omnc perfe
repugnat eflc ei repugnat efle finitum.Nuncautetn paternitati huicrepugnat cfle pars diuinitatis ilio modo, velcxcedi

pars, vci realitcr exccdi ab aliquo,

^diuinitate,quiapropterinfinitatempaietnitas,

cum

cotiipoflibilis fibi in

fit

codcm

fuppofito,

idem fibi,& pcr confcqucns reaiiter exccdi non poteft, nec eft pars, nec habet rationem partis ; non cft ergo finita nec infinita, ficut primd probatum cft quia ficut finieft fimpliciter

:

tura habct rationem partis fuo

modo,

ita infi-

)iitum habet raiionem totius hoc modo,fcilicet

cx picnitudine quantitatis

virtuaiitatis fuac,

mcnfurans omne aliud vt maius per acceflum ad ipfum,& minus per reccflum ; fed ncc pater-

ftat

quia menfufecundum gradum quendam pctfedionis

primum

ad aliquod

quod

,

in ordine

menfurandi,

quod pa-

abfoluta.Dicit ergo

eft eflentia

ternitas.nec cft^formaliter infinita, ncc

forma£t ciim arguitur ex diuifionc entis in en$ finitum infinitum. Dicit Doftor qu6°d hacc diuifio cft diuifio entis quanti, quia ficut iitcr finita.

&

fecundum ^W\\o[oiiih\imfrimoPhyf.t.c,i$.f^n\tu,&infinitum quantitati congruunt, quod cft vcru.dc finito,&infinito propric,&de quatitate proprie acccpta

nitu,&

;

ita ctii

extenfiuc ioquendo

fi-

infinitii,vt fuiit palfionesentis,c6ueniiit

praccisc enti quanto,in fehabenti

quantitatem aliquam pcrfe<5kionaicm ; talis autem quantitas non conucnit entitatj,nifi,qua; poteft cfle partiaiis, vel totalis inter cfll-ntias ; quantitatem enim compatatamadaliam , ftatim oportetexcedcre,vcl excedi,

& eirepartiale,vci totaie,fi-

cut hic ioquimurdepartiali,&totali

paterni-

:

autcm, vt paternitas, non potcft eflcintcr cntitates, nec partialis, nec totalis. In iftoarticulo, ad maiorcm dcclarationcm tas

Iiter£,dubi[atur contra aiiqua dida.

go dubitatur,in hoc quod relatio originisnon

Primo

dicit, fciiicet,

quod

&

inftatur oftcndendo qu6d habcac propriam incomprchcnfibilitatem , inftaturfic prim6 ; quod habct propriam cntitatemjhabet propriam comprchenfibilitatem.vcl incomprc-

fibilitatem

hcnfibilitatem

:

fcd patcrnitas habct

ntiraicm : crgo. Maior

propriam

nota, quia compre- Prims hciifibilitas, vel incomprchcnfibilitas fcquitur CtlltM.

(

cft

eft incomprclienficomprehcnfibilc;quiacfttalecnsquT-

ditatinc.

Minor

quidem intrinfcca efltntiaiia,qu? non dicunt refpcdum ad extra, fecund6 notio-

tcrpoUtiuc diftinguiturnbeirentia: ergodicit dirtindam cntitatcm formalitcr.

quodlibet cmanans recipit illud perfcdtionis ab ea.cuius eft capax.fi

fibi

& iliius & ptimaria cft in-

nonrepugnat,

reccptj caufa quafi cffcdtiua,

finitas cflentix,caufa autem,fiuc ratio iliius

recepti cft cntitas propria,

Ad argumcntuni

formalis

&c-

principalc Doiflor arguit

jn principio qu^ftionis.lbi uidoppoJitu,dciAUO

quantitas

haheat propriam incomprehen- virtuaiu.

biie, vel

nalia,terti6,& vltim6 crcata, fiue cxtrinfcca;&

19.

er- Cui cdueni»t

mecontinet entitatcmintrin{ecam,vtpoflribiie eft eam contineri in vno formaliter. Ab hac autem prima ficut iicct loqui.emanant omnia ordin.itc,prim6

X%,

finitum, vttale,tni- tai

omne enim

}

eftinfinito, vt tali. Cili crgo

ratio

,

nita

&

nitas habet rationem totalitatis

modo,&

reU..

tio originis

non

tum vei pro-pcr fe efle incommunicabiiiter. Primo modo eft formaiiter infinitum fcd non fecundo

>f-

ergo.

accipi, vcl pro per fe clTe comunicabilitct tan,

SiHcmoio

:

dicatur nec finita, nec infini»non dicatiir. ta, Infiniiasenim dicit totalitatem,vt patuit in tteque finita^ pcr oppofitum fuo modo finitas dicip neque infini. I. arr.

nus

nulla aliapoirct eflc.

circt,

fiftcndi, eftratio pcrfcdiflimccflendi,

(entiafitinfi-

realitcr infinito

partialitatem

eft

Tcrti6,arguit principalitcr.quod cft ratio fub.

ReSponfie

idem

Rc(pondet,aflignandoraiiotiem,quarerela- Quare

quod fi il-

mcmoria

la pr^cisc

DoHorti,

nit eft

tio in diuinis

etia

tcll efle nifi

17.

potcft eflc reaiiter iderainfiniio, rclaiiootigi-

& formalitcrfnfinito,

,

non eft nnira,quiafinitumnon

reiatip originis

terminus formalis gencrationiSjVtprobat >w i. d. ^ .<].i.&c qubdfitadaEquata patct in q.^. vbiprobatur,qu6d non po-

quo

fit^enjio.

vt principio

,

ftatinhpc,cnsdiuiditurjper,finitnm,&infinitu

Jiffi.

entitatcm, ideo vcl tale tns

Sccundo

patct, quiapatcrnitss formali-

inftatur,

quod habctjsropriam

teiligibiiitatcm, habet

bilitatcm,vei incomprehenfibilitatcm

:

fed pa-

tcrnitas habet propriam intelligibilitatrm

go, &c. Maiorpatet

in-

piopriam comprelienfi-

:

er-

quia comprehcnfibilitas, vcl jncomprchcnfibilitas fcquitur intcliigibili,

tatem.Minorpatet,qiiiaintelligibilirasfequitur

encitaccm,vt conceditur.

Tcrtio

Sfcrtn

i'a.

Qu^ftio V. Tertia.

Tetti6 , quia /^ dicitur comprehenfibile ab incelledlu if,quipoteft elicere adutn. Jiiftatur

quo

gibile

ne

^, quantum

poteft intclligcrc ,

vt puta

vt o6to

,

Ci^

intelligibile inteliedio-

C\i

iilc aftiis

cft inteili-

intelligendi vt o
,

di-

ceretur adlas comprehenfiuus ipiius A, 8c Ci non poteft elicete adlura vt o6lo, turic talis in-

A

: fed nullo raodocomprehenderet patcrnitas , vt diftind^aabe^rentia eft , Hc vel

telledlius

puta intelledione, vt fex vel vt

iic inielligibilis

o^o,ergonabintelle<^u creato non potcft,x;6prchendi , fequitnr quod erit incoroprehenfibilis , vt diftind):a formaliter ab eftentia ergo vt fichabet propriara incomprehennbilicatcm.

denrem omne comprehenfibile finitum

: ergo refpedu alrccius , altC'rius infiniti habebit aliuro,&alium adumcomprehenfiuum, faltcra alium forroaliter. Quarto principaliter dubitatur de hoc, fcili'

Quarto

inftatur

tcr diftindla

ab

fic

}

paternitas, vt formali-

eftentia diuina

,

comprehendi-

tur ab intelleAii diuino, habct propriam,

.Q, ori-

gmii Mpeffit

fomfre-

dicit fcilicet quod relatio origims non focomprehendi ab inteUeBucreato,in^h\.\ix,^to-

quod teft

bando quod pofllt coraprehendi. Et primo

*

fi

non poteft comprehendi,

aut eft rationeper-

fedionis, aut ratione imperfedionis

detur aliud

i

non

poteft

ab intclledlu creato, quia

eft

Non ratione perfedionis

lam formalirer

comprehendi

formaliter infini,-

patet

,

quia oul-

Quint6 dubitatur de

Sext6 dubicatut in hoc, quafi inhtrens fubfiftenti , rentia habens,

rat tatcm

aftum

infiaita

fcd intelledlui creato

;

elicere zOcava

,

non

ciim nec ip(a

fit

formaliter

non repugnai

forraaliter infinitum

;

ergo,

&

modum

quafi

habendi infinitatem formahter omni pugnat formaliter infinitas.

Odauo

quod/o-

fcilicet,

diuina non

ejfentia

inha-

ratio fola

eft

ei cui

non re-

dubitacur in \^oc,Cc\\icn paternitati

reougnat effs pars,vel cjuaftpars (accipicndo paricm pro miniis cntc ) quia realtterrepugnat fihi excedi, velpojft ab aliquo excedi.

Nono tum c^

dubicatur dc hoc, (cilicet

infinitum prectse diuidunt

,

,

quodjf/?/qMar/itiw,

eris

habens qttarttitatem perfeCttonalem aliquim.

Decimo dubitacnr in hoc, quod entitas quanta neceffario

vel entttas partialis

,

eft

totalis intereffentias eft

,

,

vel entitas

&fic paternttas dimna non

entitas/iec partialis,nec totalts inter effentias.

Inftatur contra

quartum didum

,

quia CicC-

obicdum primum mtelIctSus beati , fequiiur primo quod moucbit incellcdliura creacum neccflario , & per modura naturs ; patct , quia cirentia vt ellcncia non ,

vtcflentiaeft

,

ledlura creatura, vc patet a

Dddore in prtmo,&

Secundo /equirur qu6d

quilibet beatus

zque

&

pedita, femper producit effcdlum perfcdtilli-

mum, qiiem

terinfinitura. Quart6inftatur,quiainteIIc6bus

dift.f. Huaft.i.

€c\i%

creatus beatus comprehendit illam.

Con-

antecedens fimiliterpatet, quiaperfc
:

diftind^iflTtme.

Terti6principaIiterdubitatiirinhoc,fciHcet,

quod Itter

formaexcedentem omne

incomprehenftbile contrarie inclttdit

quantitatem virtualem

comprehenfihite.

Contra

,

inftatur fic

,

prira6,

quia tunc in diuinis erunt plura incomprehenfibilia contraric, quia plura formalitcr infiiiita , & tunc fequitur quod ab inrcllcdin infinito non potcrunt firoul comprehendi. Et arguo fic

,

nitelle(ftui

diuino non poffunt

adbns comprchcnfiui

,

nec rcaliter

litcr diftind^i, vt etiara,patct

ribus locis.

,

& pcr modum natnrae, & per confequcns

perfedliori

modo,quo poterit,quiacaufaagens

necefTario,

&

etiani plura

per

modum

& quift,

im-

Dodoie tnp>tmo

vlt. dtft. 8.

Inftatur contra quintura diftum priiVcipale ^"nioiotf. /""""• ««'""»

rerpondcndo , quod

effentta diuina fit communi htcomrrmrnr f. rcabtits , ettam ctrcunjcrtpta tnfinitate ^ntenfiua, \^^i„ &arguo fic, prin^6,orani$quidicas cft.plutjbus ,'1

!

•

.

-^

.

Dodore

comraunicabilis, vt patet a dift.i.

parte

i. quaft.i.

fct efTe difficulias

.

inprtmo,

& dift.iC. Scd quia pof-

de relitionibus originis

,

an

dicanr quiditatem, vt fupr^patuit infin. qxaft. vidc qii« ibi 6c fpecialiter inprimo dift. ij,

notaui

,

&

&

dift.

difficultatcm

Omnis

facio hanc

>

natura

t6. ide6 ad

,

euitandam hanc

maioremi fcilicec: non rcpugnat

cui formaliter

fcd natura diuina

Sed fingulnm infinitura eft compre-

nifi fit

tranfeo.

pcrfcdliofirapliciter

henfibilc pcopria coraprehenfibilicatc, cum in-

,

Scqueientur aliainconuenicntia,qu£ pionunc

efie plurcs

in plu-

natura:

poccft,vt patct a

nec forma-

aDodore

muh

^^*-

in quolib.

non erit necefiario infinitus,quia nec obie^um,ad quod terminatur,eft formali-

&

'*

&

fari6,

fecunbeatus diftin^ifiime intuetur illam , dum omnem conditioncm eius i crgo intelle-

contr.%

,

ergo abfolutc non repugnat intclle6bui creato comprehendere illam. Antecedcns patet , quia ille adlus comprehcnfiuus

^^^

nacurs , vt patn ijuoUh. tet a Doftore inpnme, dift.j.& ly quaft.i^. artic.i. Sed eft impofiiibilcipfani niooere pofTe per raodum naturx aliquera intel-

perfede , squc intcnse videbit cfTentiam: patet , quiavt fic mouebit intcllct^um ncccf-

-,

,

obUctionei

modum

&c. Terti6inftatur, quia Deus potcft cauiare in intellcAu creato adbura, quo comprehendat patcrnitatcm diuinara

} I.

cnm

poteft mouere, nifi per

ipfi

di.-

eommumca-

(cilicet,

Septira6 dubitatur in hoc, la identitas

A, (ed intellcdlus crcatus poteft elicere adum adzquatum relationis ipatet , quia non eft inteUigibilis iOta formaliter infinito, ita qu6d necdlari6 requiadlum adaequatura

hocfi^ilicet ejfentia

bilein diuinis intelUgitur non quafi fuhfifttns,fed

fcntia

cit

primum

intelledu^

fi efet infinitM.

perfcAionera , vt patet. Non racione impcrfedlionis , quia nullam necefTari^ dicit impeife£bionem. Secundo inftatur, ille intellcdus comprehendit A, qui elidicit

eft

^uam

diui/ti,

uina non pojfet communicari pluribuj fuppofuis,ni'

vi-

membrum dandum. Dicimusenira

qu6d cftentia diuina non ta.

fic,

diuina, vt efentia,

creati bedti.

&

J(.tUtu>

qu6d ejfentia

cet,

ohie£lum,taminteBeBus

& di-

ftinflamcomprehenfibihtaccm, quia propriam entitatem ; crgo rcfpcdu intclleilus , qui non poteft comprehendere hibet propriam incomprehcnnbilitatem , quia comprchenfibile , incomprehenfibilc funt oppofita circa idem. Secundo principalrier dubitatur de hoc,

&

inteUc<5lus infinitus

*,

$M»rt».

»59

cludat propriam quantitatem virtualem exce-

,

,

eft

verccommunicabilis;

circunfcripta infinitatc

,

eft

non repugnac perfcftio Maior cft Dodtoris inprirni

natura, cui formalitcr

fimpHcitcr dift.i.

;

ergo.

&6.& altbi.

M

4

Secund6

Quodlibet.

14^

Sccund^ mftatur (\c, natuira perfedlifllma eft con^municabilis : fed nacuradiuina, fub ratione:qua hsc natura , eciam citcunfcripta infinitate.eft pcrfcdliflima.Maior eft Dodtoris inpri-

mo dtJl.i.parte,i.tiU4tfi.i.Mwot

patet i

Dodore

dum

&

afortiori natura, cuius eft, erit

,

municabilis,

com-

& prim^ comtnunicabilis.

Inftatur contra fextum didlutii principalc

Et oftcndo quod nuUo

modo

in diginis aliquo inharrenciae

:

prim6

modo

comtpunicabile habeat pcr modum

fc

quia omnis impctfedio

,

quad impctfc6lio neganda

vel

cft

Hmpliciter a

DoStott inprimo, dtft.^.qudft. 2. vbi ncgat omnem materiam,cum fonet quafi imperreitioncm. Secund6,quia Doflor inprimo dift. ^. ^u. 2, diuinis, vt patct k

&

dift. i.6. dicic

modo

quod proprietas diuina nullo magis eirencia eft, crgo fequitur quod cf-

eftatf^us eflenciac, fed

quo proprietas ijbntia nuUo modo id

eft flc

:

Tcrti6inftacur,quiaproprietas cft magis in-

hxrens naturx,& nullo

modo

econtra dicitur

natura inhzrere, vel quaft inha:rerc,^oc patet, quia ctiam in nobis hxcceitas dicitur nacurz inhajrere, vcl quafiinhaercre,

tur rcaliccr vcre inhacretct ,

& fidiftinguercvidccur de pro-

fic

priccacediuina.

Quarto

ha:re.is,habcc racionem pofterioris rcfpedlu ii-

Contra feptimum didbum inftatut , probando,qa6d identitasnon flt ratio, quare bonitas diuina flc formaliter inHnita. Et prim6 flc in,

illas

quia idencitas intcr aliqua ncceltario

praefupponit extrcma intei quae

/it

identitas,

&

,

Je.

quiaDo-

;

& primo

quod incomprehcnfi-

poficiue,

fic

,

videliccc

quod

cntiras,quae etfi in perfe^ftionenullum

comprehenfibilc exccdat , tamcn cft calisentitas, quodrcpugnatintelledtui finito pofTeeum comprchendetc. Tcrcio, quiaeft caliscntitas,

que ncc in fe formalicer poceft mouerc imellcdlum , nec aliquod crcatum potcft cominerc nociciam illius; Primo modo nuHa rclacio originis eft incomprchenfibilis, fed bcne fccundo, fi ncgetur fccundus modus, tertio modo, tcftius tamen negati non poteft- Hoc pnniiffo , dico adprimam ,qu6d paternttas,cx quo habec : propriam cncicatem, quod ctiam habet propriam incomprchenfibilicacem , faltcm fe-

&

&

, fcd primo ic tercio modo nullo habct propriam incomprehcnfibilica-'

cundo modo

tem, vt parct.

Ad fecundum

dico

quod habere proptiam

,

etiam incomprehenribilc. Prim6, quod dicatur propiia , quia cxcedit omne tripliciter, ficut

intclligibilc.

Secund6 tlli

Contra oAauum

di£):uro,&

quia ipfa

cum non

fit

tit

proboquod pa-

quafi pars;pater,

formaliterinfinita etit

quia omnis entttas alteri comparata, aut etit aequalis,aut minorjaut major i fed paternitas non eft aequalis, nec maiori ergo minorjcrgo per rationem Dodtoi is habcbit rainus ens

;

patet

,

partis,vel quafi parcis. Secundo inftanon repugnat excedi,vcl quafi ab alio excedi,ei non repugnat effe pars,vel quafi pars; hoc patet pcc rationcm Dodoris. Sed paterniItati non repugnat formalitec exccdi i Deitate,

rationem tur

,

cui

patet

,

quia formalitct infinitum neccflati^ ex-

ccdit in cntitate

omne non

formalitcr infini-

Contra

nonum di^um

ali^s

expofai

inff

gi triflicfter.

focmaiiterconucnit Terci6,

&

quia fortc nulja aiia encicas poteft cerminare nociciam, puta paccrnicatis, fed fola paternitas fic pcr oppofitum concedo quod nec primo , nec lertio modo habet propriam incomprehcnfibilitatem, licet foitc fccundo

terminat. Et

Ad tcrtium

pacct pet ea

,

quae didba funt ad

& fccundum.

henfibilitatem oppofitam incomprehcnfibilitati fecundo modo ; fed noii habct oppoficam primo, Sc fccnndo modo, vt patet. Ad inftantias contra fecundum difttim. Ad primamdicoquodnon poirecomprchendipri-

mo,

vel tertio

modo,

eft

tacionc pcrfcCliunis

infinitx, vt patct. SeJ non pofle comprehendi fecundomodononeft tatioicpcrftdionis, vel

imperfedVionis.fed pra:cise rationc

talis

entita-

ris.qns ncc pcrfeAionem formalitcr, nec imperfedionem includit , nec eft formalitcrinfinira, nec formaliter finita.

Ad fecnndum dicojqiiod accipicndo incomprehcnfibile primo,

&

tertio

modo,

nullus in-

comprehendcic relationem originis, fed fccundo modo. Dico ctiam qu6d nuilus intelledkus poteft eliccre adlum adaequatum relationi originis, quia adus ad
quatus nullamnccefratioincludit impcrfci^io-

tum.

pottft ir.ttUi'

quia potefl fola moucrc ad fui intclledionem. Nec prirao , ncc cercio modo relatiooriginis haber propriam incclligibiliratcm, fcd benc fcprapriam tcrminationcm, cundo modo,"quia

Ad quartiimconcedo qu6d pateinitas refpc-

ternitas formalitcr accepta

intel-

ligibilitatem

propria, quiatalisintel-

£tu intclledus diuini habet propriam compre-

infinita.

TTabtre frt'

intelligibilitatcm poceft patiformiter intclligi priam

vt infinita, idcntiBcet

quod eircncia,

fibi

ai

cns

omnia,quae quafi ab ipfa pullulant,vt patcc inprdfenti qu, ergo prius pullujant attributa,vt infinita, quim (ibi identificct illia \ ergo idcntitas non eft ratio quare bonitas flc formalitcr

€Lot vult

Rtfptnfio

«bieUifrits.

intelligi tripii-

& concraric, &

Secund6 ncgatiuc tantum

fit talis

primum,

inftacur,

fcJ

fcTmaliccr infinitum dicitur incompreiicnfibi-

dum

Sccund6

,

quae funt contra priinum di6i:um. £t

Prim6

modo.

incrinfecum.

infto

& acutioii difcucicn-

abintelledu creato poceft

citer.

ergo aliquando praeintelliguntur Deitas, bonitas ; ergo in illo ptiori crit infinita , ciim flc gradus intrinfecus & identicas fequiturgra,

altipri,

praemitto vnum,fcilicet, bilc

fic

tubciliter,&c.

iigibilitas loli

inftatut, quia inhaercns^vcl quafi in-

lius cui inhzrer, vel quafl tnhaerct.

ftacur

ad

,

quantitacem pcrfci^iona-

Refpondcoad omnes obiefliones

modo

quali inhaerens.

diuilio dcbeat

in creaturjs

Contia decimum pro nunc non

, vt Deitas , 6c hoc idemi» 3. difi.tS.&iy. Tcrti6 inftatur,quia Hcut pafllo cft communicabilis, quianatuta, cuius eft tommunicabtlis , ncgradusintrinfecusnon videturcom> municabilis , niH natura cuius cQ, (it communicabilis patet Hmilitudo , quia vttumque {equjtur nacuram. Si ci-go infinicas fit commu-

nicabilis

quafip»rs.

quanta fecundum icm. Vide ibi. relinquo ingenio

:

f»ternitM fu

ifta

,

i» prolog.qtuji.^. vbi vult, qu6dratio petfcftif-

(ima cA Deicas

J4-

& expofui quomodo & an iciatio realis

cundo,

intclligi

nem,nec hmitationem

}

imo omnis adus

,

vr

tib

in

i6.

Quxftio V. abfncclleiflucreatodicitas necefrario includic

imperfedionem , quia limiracionem.

Ai tcrtium fit

&

fi Dcus pof^ dico primo,qu6cl , ramen conclufio debct intel-

,

quod

a nullo inrclledn creato poteft vir-

tutepropria comprchendijfcd bcnc virture diuina. Dico recim J6 , fortc magij ad inrcn-

&

tionem conclufionis , quod non poteft caufari inintelledlu creacoadus comprehenliuusrelationis originis , quia talis non includerec neceftario imperfcAioncm, ciim ralis rclatio nata fit intelligi aftu non includcnte aliquam impcrfedionemimodo omnis adus, eciam immediiic a

Dco creacus in

eft finitus

caufari

,

dici quafi inhserens, ex

fuppoficum,

&

hoc foIo,quud

per fcpercincc ad fuppofitum,

non quod nullomodo dicatur inhaercre , nec quafi inhzrere co modo, qno accidcns inluxret, & dcpendet. Poccft cciam dici quod quia ,

, &hoc non eftiiiconueniens apud Dodlorem. Et cum arguicur, quod cunc

cirentpluccsaiflusconprehenfiui, falccm for-

vtefMod eftcommunicabilealteri lo tnodo dicitur dependere, vel

,

yt

tjtio,

nec

quau

ncc in-

,

hxrece, aec quafi.

Ex hispacec rcfponfioad omnesin-

quiaprocedunc de inha:rcntia,vel qaafiinhzrencia, quz includunc depcndtntiam, vel quafi depcndenciam , fcd non prouc dicit communicabilicacem nacurx fuppofito. Ad inftantiam, contra Cepcimum didum diftantias,

vnum nullo modo originatur, nec quafi origiDacqtabalip. In propofito aucem omniafor-

aliquo

tnalicerindiuinis fuo raodopullubnc ab eilentia> $c in eiTentia diuina, ide6 contincc non

intcUigi

Dico.quid hochon formaliccr infinicis

obic
,

fequicur,

co,

quorum

gi.

&

foliim nocitiam fui,fed etiam

torum, vt

aliis

omnium

acccibu-

cxpofui fuper prirao. ,

dico

qu6d quando Doftorponit quod cPobie^um intelle^us bcati creatijSc per confcquens quod ficratio mouendiipfum, dcbec inccUisi, vel quod cflencia, vcl aliquid quod ceaticec iic ip(a eifentia , vt pacec breuitcr

fentia^vteftentiaeft

ab ipib in dtMUtM lontas

quol. qHtfl.i^. artic. 3. £c fic fola vodiuina immediatd mouet incellet^um

mtuet tnttl' cteacumad nocicia mintuitiuam eflcntiac diuiU8um trtt^ n«, vc patet a DoGtotc vbi fupra. Ex hoc patet rciponfio ad aliud,quia voluntas diuina libcte caufat vifionem,

k

Do6koK

Ad

& fecimdum merita, vc patec

quincum dicluni , dico prim6,qu6d nacura fingulacis noneil

lealicercommunicabilis pluribus fuppoficis in fic calis nacura cui formalitcr nata fit in efle infinicas , vc gtadus inccinfc-

vnicacc nacurx, nifi

cus.^Ec ficconcedo quodDeitas, vc Deicas eft communicabilis in vnicace natuta; pluribus fuppofitis.quiaipfi Deitaci conuenit formaliccr infinicas , vt gradus inttinfecus. Dico fecundo, qu6d infinicas eft conditio neceflaria ad hoc,

vc natura

adu

poflit

communicari

catur

,

nifific in

i€t\x

commu-

non comrauni-

fuppo/ico diuino

\

,

ideft

,

quod

quati

fibij

quia enim repugnac rcalicer diftiixlo aDcitacc eflc formaliccr infinicum , vtpatcc a Do<Sotc qut^. 4. idco infrimo difl.i. qutfl. i . parte i .

n eflentia ociginac, vel quafi vc formaliter infinica perfeftc telligit,

&

originat actributa

iieccflario originac

,

,

vc

eadem fibi & hoc modo DoCtot inquod identiras eft fufficiens ratio,qua;

re actribura originentur, vt formalitcrinfinita.

£x

his pacec cefponfio

Ad

ad inftantias. odauum didtum, dico

inftantias concra

primo, quod Do<5tor limitat ternitas

non

cft rcaliter

cum

,

fit

pars

Cc ,

,

quod

ncc

fimpliciter

ipfa pa-

po-

realiter

eadem

realirec

cum efrcntia

diuina. Dico fecund6,quod eriam loquendode paternitateformalicct , & vc formaiicer diftin(Sta ab eflencia,adhuc non cft pars,

ncc quafi pars ipfacft

caiis

nec quafi cxccdi poccft

,

encitas

,

qux nullo modo

quia

;

poteft

originari,veI quafioriginari abcflentia diuina,

vt formalicer ihftnita realicer fibi

minus

,

,

nifi vc perftd^c

cadem

8d per confequens repugnar

fibi

eft

formalis

cft ratio

ficuc

rcaliter fibi

in vnitace

eflencia, vt eflentia

,

eadem

originat, puta bonitacem forjnaliter infiiiitam.

etiam ipfa

,

& tamen

vc

(equacur exirema. Scd potcit lic quia cflentia diuina quafi illa origi-

Dico cerci6, quod propric ens minuseftquan(ura, dicens perfccflionem , vel impecfe£tiQnem raodo pacernicasnuUo modo

cflentiae plucibus fuppoficis

nicandi fe Filio,

,

,

tcftexccdi

in 4. difl.^^.

inftantias concca

brcuicer

nac

modo

vt perfefte idenclficabilem rcali idcntitatt

Ad inftantias contra quartum di£lum

iih-

& vt fic,nul-

qu6d conclufio Dodotis debec fancintclliNam & vulc quod ideniitas prxcisc fit rariocommunicandi infinitatem foimaliter, cum

dc

hirciis fro[>rif.

,

incommunicabile, hcc

fimplicitcr

iuppofico.

Ad

nifi

Iflt ttttiititim

pittfi d:ci ili'

quafi inha:rcrcvc inhzrcrc dicic communicari

pacec ex fupradidis.

malicerdiftindli.

58.

pcrficic CotfjmituieA'

pecfcdtionis, id^o impropric loqucndo, diciiur

ra comfrthi- malicer diftin
tum.

contrafexcumdubium, dico quod communicabilc diuinum potcft

inft^itias

poteft

non

inftantiam contra cercium didlutn conAnfintflw cedo qu6d funt plura ineomprehenfibilia for-

tM

Ad

breuitcr

deitacis, quiaille

& limitatus ficur ctiom

aduscomprehenfiuus

Ad quartum

fibiU»,

in auoUb.

Quia veronatura diuinaeft commuoic^iiis,& vt ^uo, & vt quod, quod cft

incelle
efIccfofmaIicerinfinitu$,vt alias cxpofui.

37'

pofitum requiricur vt conditio tieccllaria, vt patet a Du(^ore infrimo difl.j. qiufl. vnica, (jr

force caufarc

ligi

141

cfTe

ens.

-,

ens quancura.

Ad

prx-

inftancias contra dubia paccc loco

allcgacQ.

& fic fop-.

Qy/

iE s

TIo

Ta:emlt»t

mn

efl

fifs

Quodlibec.

14^

Q Vtrum i.tju. 2.

iE

T

S

1

o

VI.

AqualiPas in dimnisfit relatio realii. D.Thom.

Alenf. i.^
lJ.}i.art.

V

i.f.q,i\t.4rt.i.

Scot.i.d.i^.qu.i.&d.

^3.Rich.<«rM.j«.^^».Capf, f».i.
part.traO.} .Itb.^, cap. i

^.

8i.

^.i.D.Bonaucpt.

i,Gabt. ^». i.Suar.i.

f

RGV

inatio opp.

Tcx. 10.

T V R c]u6d fic: illa relatio cft rcalis , qua: habct fun^ametitum realc & extrcma realiter diftinda ifta eft huQjA^^Mj K wa^JKS ^^P^^T^.^^^^^ iufmodi crgo;&c, Probatlo minoris,ibi eft magnitudo rea>

;

liJ,

fcillcct eiTcntiae

5

&; perfonae realiter funt diftincix, quac

dicuntur adinuicemaequales.

Contra.

I

&

Omnis

paflionenn

,

telatio realis

fundatur fuper aftioncm, LMetaph. in Dco

vel fupra quarieitatem y

nulla relatiD rcalis fundatur fupet quantitatem , quia fecunte

:

ergo nulla

tem ibi eft

duni Augul^. J. dc Trin. cap. i . Dem eH magntufine ejuantitafundatafupcr af^ioricm paflloncmjtalisau-

&

eft ibi rclatio rea'is,nifi

fola rclatio originis:a:quahtas

autem non eft rclatip originis,quia eiufdcm

rationis in vtroque cxtremo.

Itcm,

eadem

cft

magnitudo in tribus perfonis,

ficut

eadem

cifentiia j

ergo cxtre-

ma non funt realiter diftinfta, nec per confequcns relatio rcalis. Hic

funttria videnda

fcalc. Secund6,fi vci infit

fit

:

prim6

,

fi

acqualitatis in Diuinis

rea'is diftindio cfjitremorum.

fit

aliquodfundamentum

Tertio , fi iilajcq^aUtas cx natur?

extremis fecundum fundamcntum.

S

C

H O

L

I

V

M.

fundamentitm dojualitatii in communi ^jfe ^u^antitatem ex Philojopho an autem vnitof non refoluit^ quia non recjuiritur adqu*jHpnis deftionem^effet tamen tenet^d.e.q.io.nu. f . Vtde eum d.i^.q.inu .t .dr d. }i.nu,}. v(/i agit defun;

quantitatts fit formatefundamenti^ hlc

damentofroximOyf^ remeto aqualitatis, e^ de

teta hac quaHione^

9

PRimusarticulu$habettria.Prim6vidcndumdefundamento«quahtatisincommuni Secundo, quid ppflet afligngri fundamcntum arqualitaiis in Diuinis, &; ii fint plurafundamcnta,quae,& quot, Ettertio de quocunque corum,fi fit ibi realc. Primum videtur accipi a Philofopho, quod fundamentum a:qualitatis fit quantiC»pJt. de Quaiitita- tasrait cnim in Praedicamentis , quod proprium efi c^uantitati fecundum eam *quaLe , vel »c. inxquale dici Iftud fecundum notj^t fundament:um illius relationis, ficut ipfc loqui^ Ptptnda^^^^ p jg Qualitate, (\nodi propriumfibi ifl^ quod aliquidfecundum eam dicaturfimile^ vel Jft"d diftum de fundamcnto jBqu.\Iitatis vel fimilitudinis vidctuf m.igis 4^J^'^^^'' ^tatt'^'*''' cxplicare y .Metaphc.de a4 z\ic]yidf<equalefimilc,idemtfecunditm vnum dfcuntuxoipoia^ Tex. 10. :

aqualia,quorii tfuantitof efivr/afimtlia^quorii qualitM esifvn.i;eade^tfuorufuh/iantia efivna:

hic ipfe videcur innucre

qu6d no fola quatitas eft fundariietu jcqualitatis,fed rcqiliri-

tur vnitas quatitatis,& tunc eft quaeftiogene^ralior quxftiotie piopofita,dupIex.Vna,

an vnitas fit formalc

in fudanicco xqualitatis:&

fi

daretvir,

qugd fic:an immcdiatior,

ViHej. qiiamipfaquantitas,cuiuscft vnitas,velecoucrfo.Secundaqu^ftio,anvnitasfic pei Mct.ac 19. ie pcrtinensadfundamentuajqualitatisimportetper fcaliquidpofitiuum,velfolum fi.i.& 14- priuationem, vcl negationem. Qu.6d fidiceretur fol.im negationcmimportaic,& d.^.q.i.

& cum

^A^

rcmota, fequitur, qu6dgenera!itera:quaIitasnon clfct rcl.uio realis. Iftamconclur^ fionem generalem, &c iftas duvis pnjmiflas, ex quibus lequitur , non oportet hicdilcuterc:quia tranfccndunt quaeftioncm propofitam. Conccdcntes enim acqualitatcm

_

-1

hoceflctperfcdcfundamcntoacqualitatis, fiue tanquam ratio proxima,fiue

eflc alibi rclationcm realcm, adhucnegant fpecialitcr dc jcqualitatc diuina:cfto igitur,qu6d aequalitas generaliter fit relatio reahs, vel pofitiua neccifario, fiue non, adhuc inquiretur, fi quantum eft ex parte eorum , quae rcquiruntur ad relationcm rea-

Icm,pofllmc eciam aequ^ faluari in aequalitate diuin3,ficu^ in aequalitate crcata. S

C H O

.V«»i

iti.tr

*,

Qu^ftioV. S

H O

C

L

I

145

V

M.

Fundamentum xqualilatis in Ibefiejfe mdgnitudineen , dternitatem &poteftatem ex JUg. CrProbat ex philofofho^quiafecundumeum quantitas ejl fundamentum^nec eft alia quantitaf hsc^ermain Deo nift Aternitae vel magnitudo virtutii \ illaenim correftondet fuccefsiutt

&

nenti in creatis. Exflicat clare duo dubia circa locum K^uguft, de hoc videndus

q.i.&d.

DE

i.d.i^.

eft

31.^. I.

ifto articulo, fcilicct dc atqualitatc in Diuints in fpeciali ^ quid fit Fundamenfundamentum. lllud videtur Auguftinusaflignare,/>r/«»<j^f/f(!^
fccundo in

eius

aut excedit magnitudine, aut fuferatpoteftate: (juianec Filio Pater anterior^aut maior eft,

(jr

didum Auguftinusprobatur cx diftisPhilofoquia fi aequalitas eft fecundum quantitatem cum quantitas prinio diuidatur in

poteftaddiy autetiampotentior. Iliud

phi

:

,

in continuam&difcretara,in Diuinisnonpoteftcfteaequahtas

fccundum quantita-

temdifcrctam,quianullacftibinifi Triniras,quacnoncftnumcrus, velficftpluralir tas,rainor pars eft quodammodo maioris}& ita inacqualis fibi. Quantitas autem con-

tinuadiuiditurinpermanentem,&fucce(fiuam:inDconon cftquantitas cft

tamen

fucccffiua,

^^" ^*^«&^^'"''-

/«

Deomn

ejl

<jHanti-

'«» co^^ti"'^"''^'^ «'-

J"'"'*'

aliqua, quaceft fibi corrcfpondens,qua:eftquarttita8duracionis,&: illapro-

Duplex creaturisdiciturcommuniter mngni- magnttudo omnisfibi correfpondens in Diuinis , dicitur magnitudo vircutis j fctudo molis, quitur ergo cx dido Philofophi didurh Auguftini, quod ad hoc, quod xquahs fit in Diuinis,aut eft fecundum magnitudinem,;iut fecundum xternirarem. prie dicitur a:ternitas:quantitas

permanens

in

&

Secund6,di£tum Auguftini exponitur:quia tunc ex di£tis vidctur fupcrflucre tcr- ^^ potella tium,quod ^ddizfecunditm potejiatem. Sed eft rcfponfio , quod aequalitas ajiquorum tif i» 'Deo ad fe:ex confequenti tamen quaUs. attenditur propric fecundum aliquid eis intrinfccum, sequalitasattendipoteft incomparationead extrinfeca. Vndc cx confequenti, cx hoc quod aliqua formam aliquam habcnt in a:quali.gradu ; fequitur quod fccundum cam poflimt acqualiter agcre, in compararione adextrinfccarsequaliusergopbteftatisproprie non cft alia ab arqualitatc magnitudinis, & hoc ex xquo diftinfta fcd eft quafi explicans quandam aequalitatem magnitudinis;quic, fcilicet magnitudo eft

&

:

formaeaftiua::ficutincreacuris.

quachabcntaiqualemmagmtudinem caIoris,habent

potcntiam sequalem caleficicndi ; fic ergo funttria, connumetando acqualitatem, quar eft in compar.itione ad extrinfeca,cum aequalitate, quae eft fecundum intrinfead intra, fcca 5 propri^autem & ex a:quo,funttantummod6 duo^qua! font ad fe, cundumqu3eattendituriequa!itas,fcilicctfccundummagnitudinem,&a:tcrnitatcm, Et fort^propter ifta,Auguftinus in replicando,tantummod6ifta duo replicat,non potcntiam,cum ait, non est PaterFtl:o anterior,aut maier ^non dicit autpstentior. Eftctiam aHuddubium^circaiUuduli^huTJ^Auguftiniquarc non fecundijrriplura attenditur acqualitarrflunt enim Pater&Filiuslequalesfecundum fapientiam , fc-

&

cundumbonitatem,fecundum iuftitiam,& caetera talia. Rcfpondco non funt aequalcs fccundum fapienciam nifi vt habentes vnam ma- „ Perfonasut jo -J Nrr J^ r n.rr r gnitudinem:&ideofilecundumquamcunqucpertechoncmcflentia!cmfuntaequa- aqualesfeIcSjfemper proxima ratio aequalitatis eft magnitudo illitis perfedionis:& idco per fo- cundum lam magnitudinem intel!igic ipfe quamcunque perfcdionem eflentialcm:quantum, omtiia aifcilicct ad il!ud,quod cft fundamentum xqualitatis:quia nuUafundat nifi lub ratio- ^'''^«^'«' ^ ^uomodo. nc tpagnitudinis. ,

,

/•

•

•

S

C

H O

L

I

V

1

M.

Circa tertiumprimi articuli huius qttxB. j.ftfundamentum aquaittatu fit in

Deo

realtter,

explicandafunt iuxta locum Auguft. adduifttm. Primum an magnitudoftt ibi ex uatura reiyC^ circa hoc alia tria explicandafunt\c]uorttmprimum eft, tjualiter magnitudo ponenda esl tria

in Veo

?

Et reftondet

admentem Philofophi ,

(jr

K^uguft. cMagnitudinem virtutis &perfe~ exnatura rei_ycui conuenirepofsith/ic magni-

ifionis effeponendam in Deo. Secundum^e^uidfit

indo.

horum

Refpondet ibi ejfe realiter ejfentiam ex ,

fcilicet

mafcen. t.

q^uia.

Et per hoc patet ad tertium cfu/tli. \ nttm. x . hanc ma^nitudinem ex natura reiconuenire ejfentin quodprobat i.ex Da;

eH

infinita

ex

natitra rei

,

(

qitia infinitas

,

cttmfit

modus

intrinfecus.,

non

Quodlibet.

144

noneonuemtperreUuonemrAtionu.) ergoJimUiter magna. Tertio^ modus ohieili beatifa eH fn re, vt ejh infinitas intenfma^ qudt ejl magnitudo virtutis. Htc explicat notitiam abliracfiuam^ d^ intuitiuam, probans hanc conuenire intelledui , quia conuenitfenfui, de hac diuifiqne fcienttt agit t.d.^.q.^.n 6.j.&ei'i i.ff.ii.ii.^ ^.d.\^.q.^.& i^.d.\o.q.%. drd.^^.nu.iz.

frobat clare beatttudtnem intelleHm netejfario confifiere in tntuitione [non in abfiraciiua notitia

obie£ii infiniti, quiafinitumfatiare nequit.de

)

E

terti6

m6,an D! De

*

4.^.

i

in ifto arnculo,patct

magnitudofit

&

ibi

&

&

&

&

•— propnc ditta:, tranlianue autem

uinis.

5 .d. 1

quod ad illud videdum,oportet tria viclerc.Priex natura tei. Sccudo an acternitas.Terti6 an poteft.is. primo oportct tria viderc. Prim&,quaUter magnitudo poni polFet in Diuinis. Secundo quia magnitudo cft alicuius magnitudo, ideo ad hoc, quod habeamus magnitndinem ex natura rei, oportet primo habcre aliquid cx natura rei, cuius fic magnitudo. Ec tertio, an illa magnitudo cius fit ibi ex natura rci:vt fic primum iftorum, quod, fcilicet cft dc.magnitudinc,rcquirat criaad habendum completc propofitum. De primo Philofophus ^/JMetaphyfc.de quantitate dicit, Sunt aatcrn magmim faruttrn., maitt^^ minus, fecundumfe., adtnuicem diiia quanti ^a^iones fecundum fe .

T«xt. 1 8, Qu^liter

quo

-^

aliis.

,

Et hoc appAret

" iatis

per rationcm

quia

,

Mettex. non negaret Philofophus aequalicatem eflc indiuiduoium eiufdem ipcciei in quoliII. S.Mct. betgenere, inaequalicatem fpecierum : 8^ perconiequens, cum lecundijim ipftim, 3.

tio.

&

10.

Met.t.iA MaEinum, vel pariiu, tranjlatiui

coMe

u om

m emi^roprie vero

tttati.

aquale

& & in^quale non dicantur nifi fccundum quantitatcm

,

quantitas aliquo

modo

qonuenitomnicnticuiufciimqueGeneris:8i per confequens hcct w.^^»»»», &/>4r'""''

fecundum eum

ttanfccndentia

,

fint pafiiones propriacquantitatis,famen tranflatiue

& paffionestotius entis.

Auguftinus autem

acccpta funt

6. de Trin. cap. 8. iftam

magnitudinem,quam Philofophus dicit tranflatiue diftam,dicit cfTe magnitudincm, non moiis,fcd bonitatis,& perfedionis:/» y&/j,inquit,^«<e non mole magnaffttit^idem eH ff,ai'4t effe^

auod meltui elfe.

&

magnum primjo modo,fecundum Ariftotelcm propric diftum rccundijm Auguftinii mAgnKm mole non eft in Deo,nec in aliquotlpirituaH,(ed magnumttsnd itiuc fecundumPhilofophu,8c magnum bonitarc virtutc,velperfe£lionefecundum Auguftinum , potcftponi ibi, quia illud eft tranfccndcns conueniens, iuo modo, omni cnti. Qiiantum ad fecundum,nc dc dubiis afleratur cercum, certum eft quod eft ibi cffcntiaex naturarei,quodetiamdeclaratumeft/«/'r/worf7'/. i.^«<£//. Et ftatim ex hoc infertur tcrtium, fcilicet quod ipfa cflentia, vt cflentra, habet ex natiira rei propriam magnitudincj8d hoc probaturau£toiitate,&: ratione duplici.AuPatet crgo quod

:

&

(ftoricascft

Damafccnumc.p.vbi vult^quodeflTentiaeftpclagus quoddam

lubftan-^

interminatum eflTentia , vt faspe di£tum eft dicitur ab eo pelagus quodda quafi prioritatem, 8c prima comprehenfioncm habens omnium;8c vt fic,fecudijm iplum,cft infinita 8i interminata:fic ergo eft infinitas ei^ eflenti.-CjVt eflcntia. Ex his fic arguitur. EflTcntia cft infinita ex natura rei , vt accipitur ex aucloritate Damafccnisquia vt cft pclagus,cft infinita:8£ vt eft omnino prima, ex naturarei, Aicitur pclagus infinitas autem eflcntiac dicitur magnitudo cius propria ergohabet propriammagnitudinchi cx natura rei. Minor quantum ad aliquid fatis patet quia tiac

infioitum

&c

,

,

:

:

;

:

(icut quantitatiua infinitas propric dicit

nem

quantitatis propriae

,

magnitudinem imo extenfiue

illimitatio-

itainfinitasintenfiua, 8^ in perfedione dicic

fummam

perfedioncm vel magnitudincm pcrfedionis. ,

Per rationem areuitur

c .

fic.

1

nfinitas intcnfiua

conuenit cflcntiac cx natura rei

:

illa

eltpropnamagnitudo eflentiaejcrgo, 8cc. Maiorprobatur, quia, ncut declaratumclt pon proprietM nec in quacftionc praecedentc, infinicasintenfiua hon dicitproprietatcm , vel pafl!ionem pajfio

:

fed cius, cuius cft

mcdw mtrtnfecw.

:

fcd

modum intrinfccum eius

;

circumfcripta etiam quacunque pro-

prietatc: nulli ergo potcft conucnire , nifi cui ex natura rei intrinfecc conuenit.

Pro-

minoris quia cntitati quiditatis abfolutae,qua: nata cft habcre rationem menfurae,vel mcnfurabi!is,vel conuenit finitum,vcl infinitum:ctii ergo repiignat finitum, (j^jJq

:

conucnic infinitum:talis eft eflentia diuina. Poflct ergo argui ad probandum maintenfiua , per hoc , quod relationi rationis non poteft compctere infinitas quia tunc relatio rationis cflTct pcrfcftio fimplicitcr 5 crgo nec infinitas poteft alicui cic

iorem

compeccro ex rclacione rationis, fcd tantum ex naturarci,

Secundo

VL

Qu^ftio

145

modus obiedi beatificijVtobiedum beatifiInfinitas intenfiua eft talis modus in efleniia diui-

per ratronem

'

Sccundoargiiicar fic cft,cft in rc, Sc cx natura rci na:crgo eft ibi ex natura rei,& per confequens magnitudo. Maior

cuni

:

:

obacur , ex per-

p;

fedioncadus beacifici,qui vt meliijs capiatur,diftinguiturde dnplici adu iiitclled'js, hoc loqucndo dc fimplici apprehenfione, fiue intcllecJiionc obiedi fimplicis, vnus

&

ind"fTcrentcr poteft eflerefpcdu obicfti cxiltentis,&

non exiftentis,&

Infink,t.ffl

rnodiu

*^"c1;^f4''^"'

indifFcrcnter

etiam refpe£tuobie6ti, nonrealitcrprxfcntis, ficut &reaHterpraeientis:irtum adum quia vniuerfalia , fiuequidirates rerumintetligimus fr. qucnter expcrimur in nobis a:que,fiiie h.ibeant ex natura rei ejfe extra in aliquo fuppofito, fiue non:& ita de praeabfentia. Et etiam hoc probatur a pofteriori } quia fcientia conclufionis,vel Sckntia fentia intelleftus prmcipij xquc in intellcftu manet, re cxiftente,5«: nonexiftente prajfen- *^W^'«' '"' intelligendi ^,^'1 scque poteft haberi adus fciendi conclufionem te , vcl abfentc :

&

:

&

,

&

principium :ergoaequc poteft haberiintelledioextremi illius,aquo dependet illud intdligere

complcxum conclufionis,ve]

principij:ifte

adus

cus dici poteft,quia pr£euius,& requifitus ad fiire conclufionis,& ad pij,potcft fatis proprie dici .ibflTadiuus,quia abftrahit

intelttgere princi- abjhailiuA

obieftum ab exiftentia,& non

^ ««'««»'

"" '^P

exiftentia:piazfcntia,& abfentia. %.

extftemiA.

intclligendi, qui fcientifi- Notuta

AliusautcmadusinteUigcndicft:quemumetinonitacertitudinaIitcrcxpcrimur auoidi tamen eft talis:qui,icilicct prarcisc fit obiedi pracfentis, vc praefen- c].^.& ^X

in nobis:pofllbilis

tis:&exirtentis,vtexiftcntis Hocprobatur;qui.i,omnis pcrfe£tio cognitionis abfolu- i^f.j, ce,qux potcft compecere potcncix cogniciuae fcnficiuae, potcft cminencer compcterc potcntix cognitiuae intclle£tiuse:nunc autem perfedtionis cft in adu cognofcendi,vc ^"'''*"*^^ cognitiocft ,perfc£tcatdngercpiimum cognitum non autcm pcrfecle actingitur, :

quandb hon in fe attingiturjfed tantummodo in aliquadirhinuta, vei deriuata fimilitudine ab ipfo fenfitiua auccm habct hnnc pcrfeftionem in cognitionc fua:quia po-

'^^""j".

.

-

j„ i„,eiie.

teftobicftumattingerein rc,vtexiftens,2cvtpra:fenseftincxiltentiarca'i:&:nonta aHbeatQ, tum diminute attingendo ipfum in quadam perfedione diminuta.crgo ifta perfcftio competit incellediuae in cognofcedo:fed hon poflet fibi compcterc, nifi cognofcerct cxiftcns,& vt in cxiftentia propria pracfens efl:, vel in aliquo obiefto interigibili eminenter ipfum continente:de quo noncUrnmus adprxfens:talcmautcm aftum cogniprxfcns cft,habet Angelus de (c:non tantum cnim ^igelm tionis dc exiftehte,vt cxiftcns,

&

intelligitMichaclfe,combdo,quo intclligcretGabrielcm ,fiGabiielannihiIaretur *"'^^^*g'f J*^-^"^ intelIcdione,fcilicetabftradiua:red intciligitfe,vtexiftentem,&: vtcxiftcntcmeun^'"^ dem fibi:fic ctiam intelligit fuam intelleftionem, fi iefle£tatur luper cam, non foliim ^^^ ,„,^,* confidcrandoinicllcftionem ficutquoddam obiedumabftraftum abcxirtchtia & „«?. ,

,

hon exiftentia quia fic intclligitintellcdionem alterius Angeli fi nulla intcifcdio cius cfTetjfed intclligic fe intelligere hoc cft intellcdionem fibi inexiftentcm :erg6 *•

,

,

ifta

,

intelledio poflibilis Angeloeft pofllbilis fimplicitcr intelle6tiuac noftrac:quia pro-

mittitur nobis,qu6d erimus azquales Angclis

;

ifta,

inquam,

intellcftib potcfl propric

dici intuitiua:quia ipfa cft intuitio rei,vt exiftentis,& prxfentis.

Ex ifta diftindionc id propofitum:adus beatificus intelledus non poteft

cfle

gniiio abftraftiua.fed neceflfario intuitiuaquia abftraAiua cft jcqu^ exiftcntis,&

co- Beatith^o

non

non exiftente quod eft impoffibilc: abftradiua ctiam poflct habcri,licct obieftum non attingatur in fe , fcd in fimilitudinc:bcatitudo autem nunquam habctur , nifi ipfum obiedum beatificum immediate in fc attingatur & hoc eft,quod aliqui vocant,& bene, ipfam intcllcdionem intuitiuam vifionem facialem & accipitur ab Apoftolo,i ad Cor.13. Videmtn ntmcfer Jpe^ cxiftentis,&

beatii

fic

udo

potcft

cflfe

in obiefto

:

:

"°"

*fi

"^~ '

^'"'^

'';

/„tttttta

tk

vifiofacin/«.

:

cu[um,(^ in

Ex ^'

/enigT»/i'.eytunc

his pacet

autemfacie Adfaciem.

maior quia fi adus beatificus :

cft neccflTario intuitiuuS ipfius oblcfti;

ergo eft cius,vt exiitentis,& in exiftentia propria praefcntis:ergo omnis conditio,qu3c cft obicfti per fe bcatifici,cft eiiis per fc,vt in exiflcntia rcali,imb,vt in ipfa rcali exiftentia praefentis^ex

quo habemus maiorem probatio :

minoris,quod,fciIicci infinicaS

Ct pcr fe conditio obic£ti bcatifici nullus intcllcftus , ncc etiam voluntas in aliquo ©bic£loperfc6tc quietatur,nifi fit in eo tota plcnitudo primi obietti , quanta , fcilicet :

compoffibilis eft primo obieflo

non

:

talis

plenitudo primi obiedi intellcftus , vel voluh-

ergo nuUa potentia bcatificabilis poteft quictarl in aIiquo,nifi litinfinitum,&perconfcquensinfinitaseft perfe conditioobicdi quictatis

poteft efTe nifi infinicas

:

Maior probatur,Prim6, quia cum potentia naturalitcr inclinatur ad primuni obie£tum fuum ,vbi non eft plenitudo obiedi primi fcd dcfcftus Scott Ofer. Tom. XIL ple N tatiui:& ita bcatifici.

,

Solv.m Jt'«''^«w "»-

J^w'""/''"-

" ^,^ ..

PoientiA

non qu,*-

Quodlibet.

146 tatur nifi in obieBo

frimoprimitateper-

fumroa plenitudo cius,cui eft compofiibilis nunc aucem primo obiedo , tam intclled«s,quam voluutatfs infinitas non eft incompofTibilis , quia fiue fit ens, fiuc vcrum,vcl aliquod tale abftraftum ab omnibus , fiue primum cns , vel primum verum, quod virtualitcr continct aiiajpatet quod infinitas non repugnat fibiiergo non habet totalem plcnitudinem fuam , nifi habeat infinitatem. Sic crgo quantum ad iftum articulum demagnitudine habemus,qu6d ibi fit aliquid ex natnrarei,cuius fitmagniqualis magnitudo quia tudo,vt eflentia:& quod eius fit magnitudo cx natura rei, eft

feilionti.

Primii obiecium voIttntatii

plenitudmis , ibi non efl: quietudo , im6 potentia vlterius inclinatur , vbi vltcrlus cft ratio primi obicdi. Probatio minoris, cui non repugnac infinitas j illud non habet totalcm plenitudinem fibi poflibilem, nifi fit infinitum. Hoc patet , quia fola infinitas

&

intelleiltu, tji infini-

tum.

:

&

:

non propri^ fccundum Philofophum,fed tranfumptiue,5c non molis,fecundum Auguftinum , fed petfcdionis.

COMMENTAKlyS. E ttrtio, in ifto articulo

i-

fi

fundamencumi

diuinis

fit

rcilicet

,

,

repugnat

finitas,vt fupra patuit

conuenit

infinitas.

an magnitudo

oportct videre tria

fit

ibi

ex

,

:

ci ex nacura rci.

b

quod

De primo PhilefophMjScc.

£t

hoc apparetfatii per rationtm

ifta

conueniunt

tex.li.

fcilicet

a quantitatc propric

di6la,quia ipfe Phrlofbphus

non negaret Sequali-

tacehi inter indiuidua f.Met.eott-

,

vt patet 3.

eiufdcm fpccici

Met.

(

non

,

quia fe-

ordo clTentialis, Aduerte tamen quodlicet in-

inter illa

efl

non tamen

t.Met.ceH'

ter indiuidua dicatur effc xqualitas

tex.io.

propter hoc diffcrentia: indiuiduales funt quan-

tx

non efl pofitiua ,(ed nepio quanto non cxccfuis vnius indiui-

quia

,

gaciua

,

,

illa

squalitas

dui ab alio in perfcftione eflcniiali,&c.)

Ncc

fi-

milicer negaret inaEqualitatem fpecierum, vtpa-

xqualitas

Met.

10.

8. er

tec

Eflcc

ergo in

aJiis.

encibus

& insqualicas

fecundum quantitatem quod dicic Auguflinus 6.

Ec hoc eft dc Trin. cap. 7. In hii , inquit , qua non mole magnafunt, idem efl maitts ejfe, tjuod melius ejfe, fic cum dicimus , vna fpecics cft maior alia, perfcdior. Ifta intelligimus quod fit mclior , virtutis.

&

&

crgo magnitudo perfcdlionis rcperitur in Dco, talis magnitunon autem magnitudo molis ; do virtutis cft tranfccndcns conueniens fuo mo-

&

do omni

cnti

,

faltcm

omni

enti dicenti perfe-

fbionem aliquam.

De

eft cflcntia diuina

cx natura

eft in

I

.q.

fecundo patct quod

Ex hoc infertur

ibi

probatum ccrtiumj fcificet quod rei ,

vt

ipfa effencia, vc clTentia habcc cx natura

rfei

pro-

priam magnitudinem. Et quod habeat magnitudinem propriam ex natura rci, probac audoricaracione duplici. Auftoriras cft Damafceni te,

&

C.9.

qui vulc quod clTentia

cft

peiagus fubftantia:

infinitum,& incctminacum,&c.

Dcindeprobac rationibus. Prima

quitur de ente quanto,,

quanco repugnat tenfiua

:

&qu6d

fic

quod magnum

fit

,

& paruum

paf&onesentis,quod non poteft

ratio ftat in

Secund6

c

quod rei,

& racio ftac in hoc

omne

,

dus inttinfccus,vt patuit

nifide

,

refpondendo

probando, magnicudo ex nacura

Modus

obieili beatifici,

dus autem percinec ad

calc

;

pacec, ica

,

&

:

mo-

obiedum. Sed

infi-

bcacificum

nicas intenfiuaeft talis siodus in eftentia diuinaj

&

crgo cft ibi ex natura rci , per confequens magnitudo. MaJorcm ptobat prasmittcndo diftindionem de adu intelledus , fcilicct incuitiuo , abftradiuo , quomodo intuitiuus non repugnac nobis ; qua: diftin£tio patec hic,

&

&

& inprimo

& in 4.

,

etiam in

iitera

4^. ,

eft abftradliuus

fede beatus in ftentc

,

& infecundo & 49. C^ ^.14.

i.&

diB.

diftin.

8.

quomodo ,

,

dift. 5.

tjttodt.

Patet

aftus beatificus

non

quia aliter quis poflet cflepet-

obicdtio beatifico ad^u

quia cognitio abftraAiua

icAi non cxiftentis.

eft

adus

Eft crgo

non

exi-

etiam obbcacificus

percinensad intelledlum adus intuiciuus, qui

&

cft

Et fic pacet ii> la maior ,quia fi adus beatificus eft obiedi cxi> flentis , prasfcntis , crgo eft ibi obicdlum ,

obiedbi exiftentis

,

przfencis.

&

&

omnis conditio obic(Sli Probatio minoris fiua

fit

,

beatifici

ex naturarei.

quod

infinicas inten-

fcilicet

per fe conditio obicdi beatifici

quia nullus

:

pater,

nec voluntas in aliquo petfe^tc quietatur , nifi fit in eo tanta pienitudo primi obiedi , quanta fcilicet compofHbiiis eft primo obiedo. Talis plenitudo primi obieintellcifius

di incelle^us

,

& voluncatis,loquendo de priminon

confequens infinitas

fi

,

:

fic

obie^um

percincns ad

& conuenic infinitas hoc erit cx nacura cei & vt gracft effentia

.

vt beatificumeft,eft inre,& ex natura rei quia ficuc obiedum beacificum eft in re

intenfiua

talis

y

principaliter arguic

infinitas incenfiua

bcre rationcm menfura: , vel conuenit finitas, vcl infinitas : cui crgo rcpugnat finitas , ci con-

&

tranflatiue funt intelligi

ad argumcncum principalc.

tate perfe(%ionis

,

conuenit infinicas in-

loquacur pacet,quia pr«mi-

hoc:entitati quiditatis abfbiuta:,qu£ nacacft ha-

uenit infinitas

cuicunque enti

fcilicet

finitas,ei

ente quanco,vt eciam pacec in q.

aliis

cundum eum

q.y&c tameci no Refpondeo,qu6d Do6kor lo-

£t

rei

Primo ,qualitcr niagnitudo ponitur in diuinis. Secuhdo quid fit ilkid in diuinis ex natuia rei , cui conuenit magnitudo Sc tertio an iila magnitudo conueniat natiira rei

bubitatur de hocquod dicit , cui repugnatfi- Dubium. mtMeicouenitinfinitai,qahpa.lcinn3xi diufnz, Ktfpenft,

De primo,

ex natura

ibi

oportet tria videre fcilicec

,

acqualitatis in

,

poteft efle

,

nifi infinitas

ergo nuila potentia beatificabilis poteftquietari in aliquo , nifi.fit infinitum , per ;

&

eft

pcr

fe

condicio obiedti

vltimac^ quipcatiui.

q.^,art.i.

SCHO

^,

Qu^ftio VL H O

C

S

L

V

I

147 M.

^

per ccnfeoh^citfuadens hfmtatem feu magnitudinem effenti
^quaittM

:

qitod patet in magnitudine natura creatdi,non dicit

diflinguiformatiterab ejfentia^cjuia

i

.d.$. q.t.

dr

magnitudinemfeu inpnitatctn

y tenet gradum intrinfecum non disttngui

(icabeo cuivu efyvult ergodifHnguiex naturareivelModaliter.-vide i.d.zC. ».33. flicat

quomodo

attributa

manenty (^ tranfetmt in effentiam. RepUcat ^fi magnitudo

Vbiex-

tranfit in

effentiam\ergo
magnitudo. Refpondet fatcndo aqttalitatem non
^ftmilitudinty

hxcduo interfe.quiaprimum fundatur in vnitate effentim , fecundum , tn vnitdte attrtbtttiy&^eqttalitarS in magnitndine vtriufqueyqua invtrumqtte tranfit ^difiinguitttr tamen ab

ftcut

ifiis^quia dicit

modum vtriufqne^quta non datur identitat .necfimilitudo perfeffaftne aquali-

tate^^fic nonfequitur abfurdum illatum,fcilicet non efie tfes relationes comfnunes in Deo. Si dicasyiequditas perfeBa , (^ identitas perfe^a hahent idemfunddmentum ,f(ilicet infinitam

effentiamy& etindemterminumyfctlicet perfonam : ergoexnatura reinon dtfiinguttntur. Refeffe formale fundafnentum , cr refpeHu identitatisy fjrfintilitudinis ptrfe^^e cffe conditionemfundandt. vide Leuch. hic.

fondetur^tnfinttatem refpeffu aqttalitatis

10,

/^Oncra ifta arguitur fic de Trin cap. o. Idem^ inqult Auguftinus eiiilli effe, cf \^magnum e/fi;cTgo magnitudo tranfit in eflentiam, & per confcqucns non mancc i

<;.

ibi

magnitudo fecundum propriamrationem magnitudinis-.non aurcmfLindataequa-

iitatem,nifi fub ratione magniiudinis,non dico molisjfed vircutis.

RefpondeOjdico quod omni prdpiietate pcr impoflibile vcl pofllbilc circunfcriptaab eflenciadiuina,ipfa habct propriam magnitudinem, fcilicet piopriam infinitatemthabet enim gradum intrinfecum,ficuc res finita habct pibpriam finitatem im6 Ide^ Veb ,

:

homine omnem proprietatem:adhuc habet propriam ordine entium. Sic ergo conccdo quod cft idcm Dco efle quod ma-

magiSjficut fi circumfcribas ab finiratem in

gnum

,

,

'f''^ "'^' l"'*"* ff'»

"P°""""^' , quam Deo iuftum ef fapientem efle quia non ita dicit mjgnum proprictatem , vcl attributum , fi- MagnUm cut tuflum , vclfuptens tranfic crgo in ipfum propter fummam identitarem magnitu- ejj<'>">ii'i dinis ad eflTentianl^cum infers,crgo non manet fecundum propriam rationem magni- '^"!' ^"* tudinis:neganda cft coufcqucntia : imo in crcaturis fic tranfit mngnitudo pcrfedio T^'" l^' " camen manec fecundlim propriam nis,qu6d non eft aliud rcalitcr ab co,cuius cft

eflc:& aliquo modo,ficuD Hcet dicerc,magis intrinfec^

fe, vcl

.•

:

:

&

tationem magnicudinis,vcpropriumfundamcntumaequalicatis,velin*quahtatis Eft cnim vna fpecics cntium qliancumcunque immaterialis , akcri fpecici immateriah jcquahs,vel inxquaUs fecundum perfeftioncm ergo manet inea magnftudo fccuntamen ttanfit ifta magnicudo in dum pcrfedionem vt fundans iftam asquahcatem eflcntiam pct idcntitatcm quiaait Auguftinus i6.de Trin.cajp.S.dcifta ni.ignitudiric: idtm efi maius effcyqHodmdtiis effe bonitas enim eflcntiahs, qua vna fpecies eft rnclior ,

8. d-

10,

^^'^'

:

:

&

:

ahci,non eft rcs addita

J"fi"U^s 7«'''"''^«

tranft,.-^

eflTchtiae.

Diuinis,imo ncc in creaturis,tranfire &: manercfi rcDre "'" 'J^'^"& inceihgatui :tra«ijrc proptcr realem idencitatem, mancre propter propriam quidi- de aHo / X^lQta.'' t\cc (c<\\i\iiwt manet ,ergo fnanet realtter difiinitum (cd ficut ahquid manet, i^.w.jj.

Nonfunc crgo oppofita

in

&

1

-.

non (^ft deftru<^a,fiue per corruptionem,fiue pcr refohifeparatam pOtcntiam,fiue pet confufidncm. Primo modo tranfic ignis in

quando

fua propriaquiditas

tionem

in

aquam. Secundo modo fi pcr potenciam diuinam reiblueiretur Ignis in matcriatri primam,i"ccundum fc manentem.Teftibmodo fi ex eo & aquagcnerarctur mixcum neucrius a£luahtatc manentc: nuiloiftbrum

folummodo fic tranfirc

,

tnanet, hoc cft proptia

&

modorum

trinfic aliquid in Diuinis

,

&:

non manere. Non crgo fequitur , propccr oppofitum perfefta & plcna aftuahtate ergo manet rcaiitcr diftin

infcrt

.•

ftum quod dcclarari pofletjfi cfl^etqujeftiode ahctate rcaii. Sed ex hoc fcquitur ahud dubium %quia,ficutfe habec maghitudo ad cflcntjam, jficfc vidcturhabcrcacquahcas ad idencitatcm. S\ ergo magnitudo tranfit in cflentiam,aequahtas tranfibic in idcntitatem, & ita rton erunrtrcs relatiooes comiDunes in :

11.

Diuinis,fciUcet acqualicas,fimiUtudo,& idcntitas.

Hic potcft conccdi , quod «equaUtas non arque diftinguitur ab ScotiOfer.Tom.XU.

idcntitafc &: fimili-

N

1

tudine

'^'*F^'^ '^'^f-fi"'

"^ ""'

°

Quodlibet.

148 ^qKaU'

fcd quod jequalitas dicat modum proquod tam idcntitas , quam fimilitudo fit "^"Tlhncnim pcr impofiibilc,Patcr habcrct diuinitatcm maiorcm,& Filius minoluabtderem :efletquaedam identitas ibidem fedquiafundamentum non haberct eandem titate, c/ tiidinc

,

fidut ifta

duo diftinguuncur

vtriufque relationis, ad hoc

P' '""^ pcrfe<^ta Si

,

intcr fe

:

fcilicet

:

magnitudincmjnonefleiibipcrfcda idcniitas,quianoncumxqualitate. Confimiline^ficmhM [cr duo habcntcs fcicntiam maiorcm,&: minorcm, funt aliquo modo fimilcs;fed non

fimiUtudi-

tnter.fe.

pcrfe£i, fimiles

:

quianonaequalcsinfcicntiain quaafi^lmilantur.

eadem cuiufcunque fundamenti

fiue identitatis

,

identitati,& fimilitudinijquod ipfa

quod ipfum fit

Magnitudoigitur dat cuicunquc

fiue fimilitndinis

pcrfc£l:a:xqualitas crgo dicit

,

modum

fimilitu-

modum fundamenti/cili-

ficutmagnltudo eadcradicit perfcdum.

dinis: qu6dipfAfitperfe(^a

cet

fit

,

:

COMMnNTAKlFS. 2

x*^ Ontra

d

.

non

Infinittu

tji frofria.

magnuuiio.

arguitur.

ifla

HIc

arguit Do(5tor

v_-/ piobando quod infinitas non fit propria rna"nitudo diftinfta ab clfentia diuina, quia fe-

Auguftinum cjuintodfTrin. c. i.ldcm ergo magnitudo , 8c magnum e(Ie , trafiiit in eilentiam , &c fic non manet fecundum propriam rationcm. Refpondet , quod ipfa magnitudo perfe6\ionis non cftpaflio.nec quafi padiojquia circunfcripta omni paflione, &c. fed (-^^fiJi^iTi

eft

cft

elTe

illi

«nadus intrinfecus,vt etiam

& vc

fic

,

pati.it

art.i.

^.5

habct propriam r.itionem magnitudi-

nis, Sc licec tranfeat infinicas in eirentiam fecun-

dum perfcdam identitatcm realem , manet tafncn fecunJtim formalcm cius rationem , ficut diftuni eftfupraq.v.

Dubiwn.

^

g^^ ^^

^jg^

&

alibi

fxpc.

Hic quud magnicudo

tranfcat per idcnticacem in eftcnciam , quia Ci fic idcntitas in tunc fequeretur quod aequalitas ,

&

diuinis cflcnt idcin

;

patet.quia identitas

immc-

diatc fundatuc fuper cflentia, Sc acquahtas fuper

magnitudincqux eft cadcm quod cffentia ergo xquc primo fimdaiur in cfTcntia ficut identitas, & per confequcns non vidcnrur differrc. Refpondet quod aqualita) non dque diftingui;

Rifponfit.

H O

C

S

& fmilitudine, ficut fmilitM-

,

do diflinguitur ab

ide;ititate\S<.

patct,quia proxi-

mUni fundamcntu identitaiis cft: vnitas eflentiar, & pioximum fundamcntum fimilitudinis eft vnitas attribuii,puta vnitas fApientiac, vel bonitatis

&

,

proximum fiuidamentum

xqualitatis eft

magnitudo,quartraniit in ellcntiam.Nam infinitas eflentix cranfitine(rentiam,& infinitas attributi tranfit in actribuium,& pcrcbnfcqucns

mi-

niis diftinguitur a;qualicas a fimilitudine,&: idctitjiie,qai;in

fimilitudo diftinguatur ab identita-

go Doclor quod a-qu.alitas dicit modumproprium,tam fimilitudinis,quam identitarc.

Dicir

ci

tis,quia vbi eft sequalitasefr.ntis ibi eft peifefta

quia

identitas:p.itet,

fequitur aliud duhiwn.

arguir concra prxdifta.fciliccr,

tur ab identitate

bcrct

non

minorem

cflcc

per impoflibilc Filius ha-

fi

Dcitacem,i?<: Pater

maiorcm,

fimilitudinis quia

fi

Filius habcret

& Patcr maiorcm

pientiam,

,

ibi

modum

perfedla idetiias. Dicit ctiam

minorcm fanon cflec

inrer eos

ergo dicit modu perfedlum vtriufque fimilitudinis , ficut ctiam magnitudo pcrfe£la dicit modum perfedum vtriufque fundamenti, fcilicet fimiiitudinis , perfctfla fimilitudo. yiiqualitas

&

idcntitatis

,

&c

tamen

aequalitas diffcrt ex naturi

rei,vt pacebit in dubiis,qua:

L

I

V

ponam.

M.

PoHqtum frobauit dari magnitudincm a parte rei , mmcfrobat dari vmtatem realem eiufdem mai7nitudims. Primo^qHiaeFimtmeralis/iuefingttlaris,(^existens. SecundOyCx Damafceno. Tertio^quia illa r^agnitndo

non

diuerfx rationis,nec eiufdem rationis. Hic no~ quamuis {inquk)forte fecunduru aliquos deturj

eji fliires

Doitorem negare vniuerfale a parte

ta

rei ^

qtiod etiam negatfupra.,q.i.n.6 .& alibif^pe,vt ibi notaui in Scholio. Vnitoi rea lis

pluriii

tn

'Deo.

yr

-r

^

Lcimo in ifto articuli (vtprius

j ^j^^j.j-jjQ jequalitatis. Ec

&

^ ,

vifo

didum eft)videtur eft

de magnitudinc videndum requiri,fiue pcr fc, fiue

fcicndum quod ,

fi

vnitas magnitudinis alicubi

realitcr.hic veriflime eft realis:quia ha:c vnitas eft numeralis

non

eft vnitas

gnitudinis in duobus,in

vniuerfale

vnitas aliqua vniuctfalis, fiue rationis:de quo. non curo q^o^ nulla vnicas veriiis eft realis, quam vnitas nUmeralis

aliis

,

in fun-

fit

fit

realis,

fiue fingularis

,

numcralis, Hcec fecundum aliquos

Non dari (tparte rei.

eft,quae eft vnitas:qude

quocunque modo

,

ma-

fortc

modo tamen certum eft, :

,

& quod

ifta fit

proprie in

Dcoalicuius communisomnibuspcrfonis,dicic Damafccnusc. 8. \n omnibt^yinquity copulatto , creatts hypofajibm^quod diuerfum eH re confideratur cdmmuaicatio autem , :

vnum^ratione fiue cognitione confideratur-.infanita vera T.9.&

10.

Vnum & mutta diniduntenj.

7T

'

uerjo efi,iUic

& & & mcomprehenfibili Trinitatf ecoa-

enim commune quidem,^ vmimre conftderatur ^vnumquodque enim h<^%umfe

ad alterum mhilominut., quam adfeipfum,cognitione vero efi qutd diutfum multa immcdiap^^ propoficum cft ctiam ratio. e Quia ex i o. Metaphyfvnum Filio fit magnitudo cflTcntiae , vc ^^ jj^,i(i^,j^c ens :crgo {\ cx natura rei in Patre probacum eft illa magnitudo vel crit vna,vcl plures non plurcs, quia non alterius

f,jl,gt

&

&

:

,

:

rationis,

II.

VI-

Qua^ftio ntionis

,

149 cadcm

patct : nec ctiafnplarcsciufdcm rationis, quia

magnaplurlbus magnitudinibusciufdcm fpccici , vcl

cft

clTcntia

rationis

namero non

ergo brcuitcrha-

:

bcmus condufioncm primam huius primi afticuli, fcilicct quod asqualitatis in Diui» proutdiciturfecundummagnitudincm,ett fundamcntum rcalc, & cxnatura rei quantiim ad quodlibet quod rcquiritur ad fundamentum aiqualitatis & hoc nis

,

^f^i^^^r.

,

,

,

Conclujie

aequificatinquoIibctfundament6 cuiuflibcta:qaalitatis,fiuc magisin Diuinis.

COMMENTAKIVS. ^,

f

\T Ltimo

in

ifto.

Pbftquam probauit Doftor

quod magnitudo

y

cx natura

ibi

fic

rci,

quac cft fundameiitum acqualitatis.nunc oftcndit vnititcm magnitudinis. Et brcuitcr dicit quod ibi cft vnitis rcalis,& cx natura rei,quia ibi vni-

&

arguit quod ibi fit cx natura , quia vnitas vcrc lingularis,& a(fhi cxiftcntis eft vcrc fcalis : fed vnitas magnitudinis, fiuc iu'finitatis intcnfiue cft iauiufinodi , cura fit gradus tas numcralis rei,

intrinfccus cirentis,*: attributorum in

adu

ttis

qudd talis

Daitiaicenum

Dco

habetur

c. 8.

fic

,

illa

magnitudo vcl

:

cum

quia

Si iecitndo

aut

,

,

quia aut citcnt alte: non prim6,

cflcntia

fit

vnius rationis

In omnibtu, in-

dcm racionis non iecund6 ,

intrinfecus

fcilicfct

:

tur

quod eadcm

,

fcquitui'

quia cunc icqucrc-

numcro

cilencia

,

infinicas fic ciuf-

c(Tct

magni

pluribus magnitudinibus ciul3cm racionis,quo4

communc piuri-

cft impofllbilc.

C H O

S

vna numero in tti-

ciuillcirt rationis

quod gradus

,

diuerfum numcro cft in rc , fed

etit

bus perfonis,vci crunt plurts. Si primo,habetu'r

quia fccundum

creMus hypoftaftbus , quod diuerfum eft re confideratur , Scc. Vulc diccre,qudd ih crcaturis quit

& eft

rcalitcr

uidunt iramcdiatc cns,ftnintet vniim, 8c plutaj

ergo

propofitum.

in

in confi-

g Ad liocctiam adducit ratiorics probando quod fit ibi vnitas numeralis magnitudinis cx liatura rci , quia 10. Met. idcra Sc diucrfum di-

rius rationis

fic

rantum

fcd

,

numcro rcalfter,&: pluribus comunc

idc

cxi-

tribus fuppoficis

cft in re

In diuinis vcro idcm numero,

derationc.

Probat etiam auvnitas numcralis,& commu-

ftcntium exiftantia fingulati. ftoritatc

bus numero non

L

V

1

M.

Vt decUret fmdmentum froximUtH aqttditatis fecundum AtetniiAtem i de qKafufraj ex AuguFiin fonit duos modos dicendi. Primm ejl , *y£ternitatem ejfe modum in^ 3

mm.

.

trinfecum exifientia

modm efi

i

,

(^ficibi ejfe

ex natura

reipofitiue.

^uedfrohat ex D. Liionyf Alter

Aternitatem coftuotare pofitiuum ^ fcilicet effentiam ^fed formaliter co^iUere ih

negatione tripliciydefitionis ^fuccefsionis, (^ dependentia

5

velin relatione potentiali coexi^

fiendi omni durationifimul , (^fine varietate , ac dependentii. Nos 'modos froblematice fu~ fiinet , ^fauet modo ajferenti dternitatem non effe in Deo ex natura rei int.d.i. qu^. z.

vbi negat

dt£fum

auum difiingui ab Angelff.

efi

De

vnitate sternitdtU eodem modo dicendum

de^nitafe magnitudiniSynum. ti.eo enim modo, quo

&

efi,

qu6

Mternifiti efi realisfiuefof-

modum yfiue fundamentaliter connotatiue ,fecundum atiitm qux proxime fundit xquaUtater» , realis erit. Htc num.tc. videiur negare diftin£tionem Attributorum in Deo ex natara rei , ficut fccundum A uguftinum maliter fecundkm primitm

modum

,fic eius

vnttas

dicimus ( inquit )

y

Deum

hoc oportet, quod

ilH

o//

vel relatione rationis. altbipafsim

j

efrc

magnum

ex natura

, fapientem , bonum , non tamen proptct conucniat hoci vel illud finc oihni negiatione

rei

contrariam habet late

vbi ponit Atiributa a parfe

1

.d.%.qu,/i^.a nttm.

rei diftinita inter

1

0.

^ d.^6.q. ^

fe^ejr ab ejfentia

J.

^df ^.q.t.i

num. y.fuseprobat Attributa hicpofita efje in Deo ex natura reifine omni reJ^eSiu adextra. Kejfondetur primo ; Eurn hic loqai infententia ^liorum ne^antium difiinffione^ Atfributerum a parte rei j quia rejpondet ad locum ex D. Dionjfifi quafuadetur aternitatem effe in Oe» ex natura pars.

rei

3

nihil refoluens ^fedponens

Secundoforte loquitur

modum , qtto fatisfiat

obieBioni ^fiteneatur alteri

nm d^ illis Attributis ab ipfo exprefsisymsignuiy fapiens, bb-

n\is,feddealiis Attributis Jhb

&c.

ly

comprehenfis yqua dicunt refpelfum

ad extrk,vt

creator, iilftificator , quia in hac ipfa q. num. i o. ponit magnitadinem diftin£lam ex natu»' ra rei a Deo. Neergo admittamtu contradiHionem expreffam in do6lrtnaDoltoris j alUra ha^

fumfoiutionum adtniltenda videturyf^prima verior mihivifa eft. ij.

"O

Eftatnuncvidcredcacternitatfe. ''Patetquidcmqu6dipfacftaliculus,qtio(left tASitrHi-

nacura rei quia ipfa cft cxiftentia:, vt exiftentia cxiftcntia autcm cft ibi ^"^ '!'' *""' cx natura rei, alioquin nihil cflet ibi exiftcnscx riatura rci habcmus ergo iliquid tx ^"i*"^,. naturarei,cuiuscfta:ternitis : fcdoportcc quacrisrcan cxnaturarci toriueniat fibi i/if„ti»DH,

Xvibi cx

:

:

:

ternitas,vt a:ternitas:videtur

trinfecum cfTentix , vt

cum

exiftentia: Scoti

,

quod fic quia ficut ihfinitas intenfiua dicif rhbdum inita zternicas , vt grtcrnitas , dicit raodum intrinfe-

vt cxiftcntix

Oper.Tom.

:

eflcntide

X

/,

:

>

&

cunc

cum

ibi fit cxiftcntia

cx natura

N

3

rci

,

ficut

8^

Quodhbet.

i^o bcejfe pari f.ftihliterA ^"

c

&

hoc cxnaturarci ficut modusintrinratione,modus intrinfecus iilius, Pro hoc eft Dionyfius de Diuin. nom. cap y .tcriiac patiis, Derts no» cjne,

(e^\xs alterius

dummodo eji exiftetrs^fedfimpltciter^ (^ circunjcrijitiue tetitr/t ejje pityprppter tjaoddiciiur Rex fecitlerum

6i fequitur

,

exiftentuim^^ exiftens antefecula.ipfe

eft

,

acctpit tnjetpfo

ipfe eft ejfe exiftentibn^s^

enim AUiimfiuorum

,

ejut eft

dr pr^acci^

(jr-

ipfufn e(fe

antc facttla. Confi-

mii modo videtur fibi attribuerc asuura asuorum, per quod intelligitur aeccrnitas,I'ccundum quod ipfc eft exiftensfimpliciter,2c incircunfcripi^. Contra

iftud obiicitur ',pcr illud Boerij

j.dcConfol profa

tati^ dcfi-

Aternitas iJHntermtnabilis vit<e totafmul, (^ perfecJa pojfij^io

nitio.

tiirab

Anfelmomon.

Trin. 9.

17.

Ani- nitur

rnat.c.ij.

(inrularis

^expofitio defirittionu

*ttrnitatii

fHhttltfiL

tna.

vbivult,qu6d

&fecundum iftam corrigenda cft fententia &fney& omni mutabilit.-.tejat dtcrnum cjfe

Carere^ it\(\mt,initio

:

dafii intclligenda eft ifta fententia %. de

6.

& fimilis fententia habe-

,

v/Vrf,

fecundum dcfcriptionem pracdidam

quae accipitur pro exiftentia aftuali perfeda

,

quomodo loan.

14,

Richardi i. lupplen-

fic ,

qua po-

in

^.ftcttt

Pater

&c. Hoc ergo ponitur tanquam connotatum , quia ^u^^ ^ubieflum vel fundamentum aeternitatis , & illud certumcft effein Dco ex natura rci , ficut exiftentra petfeda fed alia tria (cilicet interminabilis,qv\od cxclu-

fj^^g^

vitam infemetipfo

,fic

dedit

,

j

,

dcfitionem;& totaftmul quod excludit CxicccSionemiSc perfeffa pojpfto , quod excludit dependcntiam, &. participationem:illa enim non videntur diccrc vltra vitam, nifi relationem pofitiuam , vel negatiuam negatiuam quidem negatione tcrminationis , negatione fuccefiionis , Sc negatione dependentiae reiationem pofitiuam dit

:

:

&

poteniijlem,vcl aptitudinalcm:quiaif/?/frw/»4^z//.f videturdicere,pofle per fecocxiftcre

cuicunquc durationi

,

poflj ccexiftcre cuicunquc

vel exiftcntiae }

}

totafimul

perfe^apojjefsio.,

,

fine vatiatione

afeipfo exiftere

,

&

,

&

fucccflionc

non dcpendere

exiftendo Sicergohaec cftpropriiflimadefcriptio 2Eternitatis,quam inucnimus

hoc

cft

nem ncm

vnum tanium

cx natura

rci

,

fciUcet vita

:

tria

autem quaecomplent ,

in

^^

ratio-

quia per fe important vel ncgatioalic Jius imperfedionis extrinfcce vcl rclationcm aliquam apcitudinalcm , vel potentialem ad aliquid extrinfecnm, &: ncc fic , nec fic eft aliquod eorum ibi ex na*cius

,

non funt ibi ex natura

rci

,

vt vidctur

:

;

tura rci,&: per confequcns nec

Hxc conclufio rium qu6d :

,

x.

ernitas,vt aetcrnitaserit ibi

ex natura

rei.

conceditur, potcft rcfpondcri ad illud , quod arguitur in contrafcilicet aeternitas fit proprius modus exiftcntiae diuinae , ficut infiniraS fi

»J-

neganda: quia fi per impoflibilc, cflTentia diuina raptim tranadhuc haberct t.\m eflentia, quam exiftcntia modum intrinfccum,fcilicet inficonuenit *• nitatem intenfiuam fed non haberct illa exiftcmia aeternitatem , pcr quam intelliternitas gimus infinitatcm duratiuam, quae vltra infinitatem incenfiuam, non addit.nifi ncgadcficicndi, vcl rclationcm rationis potentiaiitatis,fcilicct coexiftendi cuicunt'^"cm TutlnT Hoc patet hoc modo,quia fi Angelus eft nifi rationis. nitas^fen- S"^ poflibili, quae rclatio non eflentia: diuinae,hieceft

Non

ita

firct,

,

,nonhaberetaliummodum intrinfecum

in natura fua

quam

tit.

annihilaretur cras

jingelits

maneat in aetcrnum , ficut manebit , &; fecundiam aliquos fine fucceflione qui.i illam negantdc aeuo non eft crgo poflibile vltrainfinitatem intenfiuam, eflcntiar, vcl cxiftentiae , quae infinitas dicitur magnitudo , fiue fit huius, fiuc illiuSjinteHigere ibi

vno die tatum exl fte»s,haberet

omnia

intrinfeca tjU^

modo

habet.

,

fi

,

:

aliquam quantitatem, quae fit ibi ex natura rci qua: , fcilicct fit durationis perpetuar, fcd quicquid intelligitur fupetadditum,addit rclationem rationis,vel negationis. V etum eft igitur , quod exiftentia habec modum fibi intrinfecum ficuc efTentia: fed illud non eft nifi infinitasintcnfiuajXternitas autcm,vt aecernitas, fiue intetmina:

,

bilis

duratio,vt mierminabihs duratio,noneft infinitas.

quod ex natura rci Dcus eft cxiftentia incircunfcriDibnyfium , concedo itaquod magnitudo proprix exiftcntix cft infinitas, intcnfiue hoc eft , infinita , ponens ajta efl*et , fi pcr impoflfibilc Deus ftatim dcfincret cflc fed quod addunt vltcciijs, ternttatem ^uod ipfc cft aeuum aeuorum,hoc eft aeternus , vel aetcrnitas verum quidem cft hoc, ej/etantumjj^^^^ exiftcntia habct rcpugnantiam ad dcfincrc cflc , & fundamcntum illius rc» relationera ./... 1. -n r 1 c pugnantiae cft ibi ex natura rci, lcflicet exiitentia Icd tormalis rano repugnantiae ad rationts , definerc eflc,fiuc fit ncgatio dcfitionis , fiue heceflitas coiixiftendi cuicunque comvel nega tiontm. poflibili,hoc vlrra illud quod eft cx natura rei,addic negationcm impcrfedionis , vcl rcfpcdiimadcxtra.ncc Dionyfius dicit,qu6d ibi ex natura rci eft aeuum jcuorum,ficutcft exiftens, ficut fccundiam Auguftinum dicimus , Deum cfl!e magnum cflTc fapientcm bonum, &c. ficut frcqucnrcr dicit non camen proptcr hoc oportet,qu6dIl]icxnatura rci conueniathoc, vel illud fine omni negatione , Vel

Ad

Expiicat

Dionyftui

"^

,

pta

:

^

:

:

•

.

1

:

,

,

i

telatione racionis.

Quancum

i6>

V

Qu^ftio

I.

»5«

ergo ad iftum articulum,habetur cuius fit 3Btcrnitas,fcilicet exiftcntiac- *^"^»"^'^/"'" ilb jEcemitatc an infit cx nacura rei , teneatur altera via duarum didiram , ilia '/'"

Quantum

De qu*

vidctur inquiTenti probabilior. Dc vnitatc aetcrnitatis tanquam quantitatis fun- ^^/ „„„ boc fub ratione vnius, non oponet hic aUtcr difcutcre, prMtpJ, ,

&

dancis «'qaalitatem

quaradidum

de vuitate m^nitudinis

eft prius

COMMENTARirS. r.

l^

O I\.dor

Ejf at »H>jc videre dexternitdte.

.-equalicatis

HicDo-

fandamcnto proximo

declarat de

fccundum «ternitatcm. Et ponit duas

vias de ipfa actcrnitatc Priina,qu6d aEtcrnitas cft ibi cx natura rei

,

non

tiua ipfius rcijcui incft

tans ,

um

racionc connota-

fcd etiam formalitcr ex

naturarei, ficquod xteiuitas dicit

modum

in-

rrinfecum cirencix diiiii;.T,quia ficuc infinitas cft gradus ihtrinfecus elTentiie diuinx ita actccnitas videcur gradus incrinfccus ellentix diuinae , pcr confeqiicns cric fonnaliccr ex nacuia rei. Et :

&

hoc probac pet Dionyfium de diu.no.c.y.parte 5. Def*s,inCuin,non qHodamnodo eji exiftensifedfpnpliciter, &c. Et vult dicctc in fentencia , quod jpfum ejfe Dei nullo modo potcft circunfcribi, necterminari,qu6d*//^eft

h.

feipfo

,

& in fcfpfo,

nuUo modo habct ejfe in alio , quod ejfe })raeaccipit , (ciUcct quod antc omnce^,liabct ih e,& a (c totum fuum ejfe, & per hoc patct quod quia

cft rcx

fiEculorum

ftentibas,& efe

,

& ipfc

eft efe

omnium exiftentium,quiaomne

exiftens depcndct ab iUo ejfe c:£iftcns

,

&

oranibus cxi-

vidctur

fic

&

,

quod

cft

ante faccula

aetemitas

fit

gra-

dus intriniecus cllcntix diuinie , pcr quam ."cternitatcm repugnat fibi omnis circunfcciptio fiue terminatio

€.

,

fiuc,deficio,fiue facccllio

,

& huiuC-

modi. i Secudavia tenctquodaeterniras fitiexnatura rci

quanciiin ad c6nnotatum,fiuc

quia aecernicas

eft alicuius vicae

fundamcncum,

perfedae, fiue ali-

cuiuS perfe(aiffimae per fe,& k (e,& in fc cxiftccis ficut natura diuinaifcd forrhalitcr acccpta,vcl di-

negationem,vel rclationcm pofitiuam pocenapcicudinalcm. Et hoc probat per , vcl Boctium y.dc Conf.prof.6.vbi vult,quod tterniperfecia tas ejl intermiHabtlis viU tota jimul , cit

tialcm

SMid tterniHtu.

&

fojffff"'-

vcl aptitudinalem

pcr lc cocxifterc

quia

,

omni

citat interminabilis exiftcntiac fine

vica pcrfcdla poceft

t.ilis

durationi

& potcft

,

,

& pct hoc diomni

coexiftcre

variatione,& pcr hoc dicitur totd

fimul,& perfeUa pojfejfio, quia cipatiucj)oteft pcr fe

,

Carere, inquit, initio

,

&

a fe

,

& non parti-

in fc cxifterc.

Et pet hanc dckriptionem jetcrnitatis videtur cotrigcnda defcriptio Richardi fccundo de Trin. cap. 9.

tate dat

aternum

ejfe

,

& omni mMtabili-

&fine,

nam

ex hoc non viderw;

&

ponerc aliquid tx natura

rci , ide6 pcr illam fupplcnda, &^intclligendaeft illa Richat-

Boiitij

modocxpofito in litcra. Tencndo fecundam viam rcfpondct Dodor ad rationcm negandoiftam, fcilicet, qu6d ficut di

gradus intrinfccus cllentiac,

infinitas eft

ctiam aetcrnitas cxiftentiae

tum ta

per inftans exifterct

&

,

.

,

quia

fi

qupd

cftentia tan-

cftet forraaliter infini-

tamen non conueniiet

fibi aeternitas , pcc intcUigimus infinitatcmdura-

quam aetemitatem

tiuam, quae vltra infinitatcm intenfiuam nonaddit

,

nifi

negationem dcficiendi

,

vcl relationem

racionis pocencialitatis, fcilicet cocxiftcndi cuili-

bet poinbili,qus rclat» non addit

,

qu6d

cumficut

exiftentia habet

ejfentia

,

cft nifi rationis.

modumfibi

fed iUMd non

efi

Et

intrinfi-

nifiinfimtat

intenfma.

k Refpondct ad audoritatem Dionyfij con,ccdendo , <^u6d Dcus ex natura rei cft exiftentii incircunfcripta , hoc eft , infinitas intcnfiue, hoc haberet fi ctiam tantum pcr inftans duratetl 2)p ifta Aternttate an infit ex natura rei r*1 neaturalfera via duarum prddiUarum , iSa qun , videtnr inquirenti probabilior. Scd iudicio meo ipfc tcniet fecundam viam , vtpatct diligcntiiii

&

intuenti.

Ponitur ibi vtta pro petfeda exiftcntia,

'De vnitate aternitatis tanifMafn quantitatis

conno-

fundantis tt\ualitatem , hocfub ratione vniut non oportet htc aliter difcMtere,cjHam dtStumefl

quascft ibiex nacura rci,quae ponitur, vt

tatum,fiuc

fundamencum a:cernicatis.Ponitur

terminabilis

,

in-

vt cxcludit defitioncm ,tffr^y<w»«/,

prout excludit fucceflionem

,

perfe^ta pojfejfio,

prout excludic dependenciam ,& parcicipacioncm. Negaciue ergo ^tetnicas formaliter fumpta dicit negationem defitionis , negationeirt fucccflionisrnegationcm dcpcndentiae his. Pofitiue

,

& participatio-

vcto dicit re'.ationem potentialem.

S

C

H O

&

priits de vnitate

magnitudinis , quia ficut magnitudo habct prxcise vnitatem numeralcm , fccundilm quam cft proximum fundamentum xqualitatis

,

fic aetcrnitas

fccundum quam

habet vnitatcm numeralein

cft

proximum fundamcntunj

aequalitatis in diuinis

iecundiim a:tcrnitatcm,fiue fecundiim quantitatem a;ternitatis.

L

I

V

M.

ExplicAt quomodo poteFlds in Deo

^e^ualitatis per , qua ponitur fitnJameMtttm tertium »nm. } fit in Deo ex natura rei ,ft enimftmatur proprn , vt dicit refpeSlum adpofsibile^rton eH ibt a parte rei^&fic itqualitas fecitndiim potestatem non efi relatio rea^

Jugusf.frtpra

,

,

inperfonis:fverofumAturprofundamento^idefi,pro voluntate ahfolutefumpta ^nonjecundiimhanc ^fedfecundumeius magnitudin,m intrinfecam ,perfon£ funt ^equales quod iis

,

fpeclat

ad primumfundamentum a(^tgnatumab K^ug.non adtertiumpotefiatis^ atque adee

aiqualitas potefatis eft relationis inperfonis. Obiicit relafionem

iich de reaii

nonfundari in relatione , (^

Mcid non refoluatytamen refoluit i.,d,i.q.^.^ i.di^ q.i.&^.d.6.q.io.

N

4

t)«

7° ^"{j^'*i»trinfttMs.

«

Quodlibet.

15:1

DETcrtio « iciVicet poteBatcpote^zs maximc irtiportat rclationem

Dii?.}o.

frim,

pcr confcqucns rclationcm

&c

Fotcflas in

aliud a fc potcft Dto dHpli- nihil ciffrfur/ii'

tur.

rationiSj

rcferri rcaliter:fi

quia (icut

alibi

probatum

adpoflibile,

cft

»7-

Deus ad

,

crgo poteftas,vt potcftas^ponatur fundamcn-

tum quantumadillud fundamcntum,non eft ibi azqualitas cx naturarei:fi autcm accipiatur ^oteHas pro illo fecundum qu6d ifte refpc6lus dicitur de Dco,quod forte eft volitntas,quia iilud eft abfolutum,quod cft principium omnium pofTibilium^fi voluatas,\ t voluntas ponatur ibi cx natura rei,de quo tadumeft aliquid in prima qua:ftioneXequitur quod illud fundamentum,quod eft rcalc,eft ibi cx nacura rci,fed tamen illud non eftfundamentumicqualitatis fccundumpotcftatem, vt abfoluteaccipitur> fed Vt accipitur fub rationc poteftatis ad obicda cxtrinfcca. Nam fccundum volun-

& Filius non funt acqualcs &

tatcm abfolute , Pater

JEijmlitAs fOttflAtlS

Dto

in

tfi

nifi

fccundum magnitudincm in-

illud eft primum,fecundum quod attcnditur a:qualitas:non trinfccam voluntatis, autem tcrtium^fecundum crgo voluntatem , vt tcrtium,funtacquales , prout voluntas cft xqiiale

principium poflibilium , ita quod aequalitas poteftatis cil fempcr sequali&:percoflicqucns eo raodo, quo Auguftinus intcndit affi, vt principij

tas principij

:

gnare xqualitatcm fccundum tcrtiae

,

potcftas

rationis

,

,

vt poteftas

,

fcmpcr includitur

ifta tria

fiuecaufalitas .\diua

nunquam fundamentura quod ,

in

,& cum

fund-imento illa

non

asqualitatis

nifi

fit

refpcftus

aflignatur tertium «equalitatis eft ibi

cx

naturarei.

Sed obiicitur

,

quod rclatio non

potcft.ite:primum probatur:quia Htlatiort

vnam fnndari in ali.i

habet d,

1

i,

.5.4.

& I.

d.i^.q.i.

potcft fundari in rclationc fic,eflet

3

ergo ncc «qualiras in tutxi pcr Augufti-

proccflus ininfinitum

:

numy.dcTri.i. Onme quod relatiue dicitur.,eft aliquta excep.oreLttuc.cxigoo^ottcttcdiWccrcad aliquod abfolutum,&oportctrclationemfundariin a iquoabfoluto. Diccretur fortc quod anteccdcns non cft vcrum,quia j .Geomctiiac dchnit Eaclidcs proportionabilitatcm dicii

tt,^.6.&

fi

Proporiionahilitas cHjimilitudo

fic

rclationcm formalitcr

,

& eft proportionis

mcntorum fimilium,proportioautem

duA'UMprcpOftto»um : Similitudo ,

&: proportionis

,

vt

ifta

duorum funda-

manifcftc importatrelationcm.

Scd quicquid fit dc hoc , ad propofitum poteft dici quod rclatio rationis poteft benc fundari in relatione rationis:ficut ifta cft vcra,loquendo de intentionibus fccun,

ynartlatio rationis

fnndatHr in alia.

Cjtnus

&

fftcits.

Dehoc dt

I

vi-

j\.qut-

fiionem vniuerfa-

liSDeii.

dis:Gcnuseft fpecics haccintcntio , Gems , concipitur fub intcntionc vniuetfahori, quamy^^t/V.squod cft vniucrfale:& concipitur ficut differens fpecie ab hac intentioDdpeaeSf&C ab hac,qua: eft differentiaiSc non habet fub fe pcr fc infcriora,nifi numero diffcrentia. NamhaccintcntioGeneris in colore, &:illa in animali nondilFcrunt nifi numcro folum. Fundatur ergo hacc intcntio , quac ci^SpecieSf'm hac intcntione quaecft Genu^, &: ratio huius pofsibilitatis in relationibus tadonis eft ifta: quia omne :

cflefundamcntum rclationisrationis quod ipfa ratio potcft comparare ad alia:pofliim autem rclationcm rationis intclligere,&: eam ad aliam comparare crgo illa fecunda rclatio fundatu. in rclationc prima:relatio autem a:quahtatis,qux fundatur in potcftate,cft tantiam rclatio rationis , ficuc illud in fundamento , eft cantum

illudpoteft

,

:

rclatio rationis.

COMMENTAKlf^S. S. F»ttjl»s in diuiait.

m px E tertityfciltctt pottjiatc.Wic Dodkor deJL>/clarac quomodo potcftas in diuinis

fit

ex

natura rei,quz potollas ponicur fundamencum zqualitacis fecundum pocedaiem. Ec breuiccc duo dicic , quod fi poceilas accipiacur fundamcncalicer, fcilicec pio ipfa voluncatc,qu2 ponicur latio focmalis caufandi

omnc

pofllbile,

ex nacura rei. Ec hoc modo cres perfoni polfunc dici xqualcs fecundiim poceftatem fundamencaliter , quia fecundiam eandcm fic cft ibi

voluncatem. Scd tamcn in vcritace hoc non

fundamencum

zqualicatis

fccundum

lius fint

vt fic,Pater,& Filius

non

rclatione rationis

:

fiue in voluncate

,

non ab-

folute; fed vt dicit rclationem rationis ad ob-

£t fic perfonae diuina: dicuntuc fccundum poteftatcm numcralem,quae cadcm relatio rationis in tribus immediate

iefla extra.

ajqualcs eft

fundata in volantate a6tu in tribus exiftente. Et non eft inconuenicns vnam rclationcm ra-

poccfta-

tionis fundari in alia,vt ipfcexemplificar,quia

Nam

intentio fpeciei,quz denominargcnus.ciim dico, gentu efi fptcitsy fundatur in inientione gc-

tem, vt ipfa voluntns abfolutc accipitur. fater,(y fi-

cft

poni fundamentum a:qiiaiitatis fecundum poteftatcm. £t fic poteftas imporcat reiationem lationis in diuinis ad pofllbile. i£qualitas etgo formalitcr acccpta fundatur immediate iA

funt zqualcs, nifi fe-

cundi^m magnitudincm intrinfecam voluntatis , & vc fic inteliiguntur xquales (ecundum magnitudinem infinitam.fed fecundum voluntatem non abfblutc, fed vc comparacur fubrationc potcftatis ad obic£ta cxcrinfcca , potcft

neris

,

im6

relatio realis potcft fundari in alia

tcali.vtpatet \

DoOtotc hic,&

in

ptimo.

In litera huius articuli occurrunt millta dubia.

Primum

in

hoc

fcilicet

,

quod magnitHd»

ftnt infinitas mttnfiua fit ibitx natHra rti

,

& di-

Jiingua

18.

Qujeftio VI. e^ fundamemum ^tejux-

JlinguatHr ah eJfentUyqux

ibi.fcilicec > quod vnitoi magnieB proximum fundamentum xquaUtatn, Tcitium dubium eft in hoc fciliccc , quod

Sccundnm tudinii

,

modum identitatii, & fimilitudinis

ttqualttai dicit

perfeile.

Quartum cft fonas diuinM

hoc fcihcec , quod

iu

aqualitM

ejl

inter per-

fuundum magnitudi-

ftem, fcilicet fecundum infinitatern ttitenfiuam.

Quincum cft in hoc fecundum tternitat^ ,

an relano

,

quia in

,

hoc inconuenicns

non crit

eodcm

,

quod Pro-

talis fclatio.

inftanci.quo cllentia coni-

& fimilitcr Pa& camcnin il-

municaturFiiiojCunc Filiuscft, cer,qui func excrema squalicacis, lo inftanci acqualitas

non

erit:patcc

,

quia in

illo

adhucnonintcUigicur Filius habercinfinicaccm incenfiuam. Probatur pcr didum Do-

aqualitatis

& fecundum poteftatem

quod eodcm ordine commuquo habenc inccr fc

(^oris ^.j.qui vulc

niccncur Filio perfediones

eft in

ex na-

ibi

inftanti excremis relacionis in-

crinfecus aduenicncis

batur

fit

& per conlcquens pofterior ef-

fcntia diuina, fcquitur pofitis fn aliquo

fnfinicas

fi

inftanci

ex naturarei.

Sexcum

hoc, quod extftentia habetin-

,

quodprius intclligiturcommunicari

ejje, ica

ef-

finitatem intenfiuam.vt gradum inirinfecHm,fiiut

lcntia Filio,quatTi bonicas,quia ellencia cft prior;

ttiam habetejfentia.

ergo

Scpcimum prout

hoc

in

fcilicec

>

quod Memitdi

,

relationempofitiuampotentialem

dicit

,

vel

Contia primum diftiim

qu6d

infinitas nihil

cic

fed

,

iiiilatur

primo,

fic

foimalicer pofitiuum di-

cancum ncgationcm

fi

ex natura

, fi

fequituc

tia,

rei diftinguatur

quod pofterius

incclligicuc

quia infinicas

,

Rcfpondco ad omnes iftas obictSliones. Ad priinfinitas incenfiua eft entitas , quod

poficiua

& noneft fimilc de

,

aeccrnicate ,quia

vltra cncicaccm ellenci^e diuinae praicise dicic ne-

a'tetnitas,cum dicac duracionem entitas

duracionemjergo fimihter

negationem

nitas intcnfiua dicic

infi-

fecun-

finitatis

dam ellenciajetgo infinitas non eft ibi

ex nacura

ab eftencia praecer opus intelledus. Secundoinftatur , quiaens quancum immeinfinitum ergo diate diuiditur per finitum , rci diftinfta

&

finitas 6c infinicas

;

prrefupponunc ens quantum,

&

quod diuidunc , fic cciam aftus , potcncia diuidunc ens reale crgo prxfupponunc ens realc, ;

quod

diuidunc. Sic fequitur inpropofito

Deicas prius licer

ab

&

:

non

eric

quanca

quam

quod

,

forma-

infinica

poceft clle quanca aha quanticatc

infinicate intcnfiua

,

vt paccc

,

crgo fequitur

xjuod infinitas intenfiua percincac ad

quidicaciuum,&

cundumipfam

ellcncialc,

perfonae

cius

elle

& pcr con(equens fe-

cruncidem,& non «qua-

quanti

quantus,&: contrahitur pcr finitum,&

eft

infinitum

ita

,

quod

malicer infinicus

animalis

uinas

vc cft

Tercio inftacur

quia

,

Ci

infinicas inccnfiua eft

^lia ab ellentia diuina pra^cer

opus intclle6lus,er-

habebic aliam exiftenciam ab

rei

cxiftencia edcnciaj diuinae

,

patec quia infinicaS

incenfiuanecellarioeft alicuius cxiftcncis

quod

infinicas potcrit

&

,

fi

habcre,fiue

tcrminare ptopriam incuicionem, fiuecognitio-

quod non

incuitiuam,

cencc

Dodor.

Nam

propria exiftencia potcft propria cognitione incuiciuacognolci. e.xiftens

Quarto inftacur, quia

fi

infinitas inccnfiua di-

ftinguicur ab cllentia ex nacura rei

lc

pcrfctSic exiftcns

auc imperfeda

do

&

,

fequicur

ipfa infinicatccircunlcripta, per poffibi-

vel impoflibile

,

,

,

,

quod cunc

priilis

auc nec fic,nec

fic.

Non fccnn-

per confcqucns perfonae erunc aequalcs fecunaliam quantitatem aj^irtfinitate , qubd ipfe tcnct.

*'"'

for-

fed eft

,

ctiam conceptus

nec

cft irracionalis,

conuenic conctptus quantus

quam

Aionem intcnliuam prxcec infinicacem. Dico, quod ficuc ab cllencia vt elfentia , abftraliicut concepcus encis didus in qutd de ea.ica ab cllendicentc quancitateiw vircuris, &: a quocun-

tia,vc

que encc dicenccquantitatcm

viviutis abflrahicur

ensquancum fecundum quancita-

finitae , idco dicituf conceptus quanti abfoluce contrahi pcr finitum infi-

&

nitum

,

quam

fit

ica

qu6d

conccptus cncis quanci

pcus encis quanci itifinito

in rc priiis eft ens infinicura

eft

licet fit prior

,

tetii,quia vt fic

non

:

imo conce-

fimpliciccr pofterior ente

fecundum communita-

conuercicur fubfiftendi cort-

fcquencia.

Ad

certium dico abfolutc qiiod

non habeo Ad tertium,

pro incouenienci cp6d infinicas intenfiua,fi dicit realicatcm alia ab eflentia diuina ( aliam cancum ex natuca

rci

,

non aliam

aliam formaliter dtft.S.q.i,

,

realiter

,

vc pacec

,

ncc

vt pacet a Dotflorc in prtmo,

rcfpondendo ad argumenta principa-

quia vult quodgradus intrinfecus nullomodo dicat pofitiue aliam formalitatem ab eo,cUiu$ lia,

priarn cxiftenciam aliam

&

non

,

finitus

^'^f'f*^~

& per confcquens dicic aliquam perfc-

eft grados,- ihcrinfecus )

vt

t''^**^'

infcrcur,crgo elfencia: di-

adu

,

cercio

dum

cum

incenfiue,

clTcntia

aut cric pcrfe^aa

modo,quia vt fic , elTcntia cxcedit omne ens finitum. Si primo modo , ergo erit quanta alia quantitate ab infinitacc inccnfiua, ,

ficuc

,

eft

tur ens quancii fccuniiitn quanticacc pcrfcsSlio-

conccpcus entis accipitur quid , vc oftendi tn primo,

itaconcepcus entis quanti accipicur ab enticace diuina,vcquanta.

quod

nec forraalicer

neceft racionalis

,

fed indifferens.Ec

infinicas,

conccptus nec

Ec qu6d


1 1.

,

ille

fimplicitcr indiffercns

icmperfctSlionis

nem

adhuc

ad

''«*'«•

eft fic deinfinitate

cxpofui in pcimo contra loannem Anglicum. Ad fecundum dico breuitcr , quod conceptus

nis infinicsE,&

fic,(equitur

ellec,

1

qu£

a.naturadiiiina

go cx natura

non

1

Kefponfte

Ec de hoc an dicat negacionem tan-

intcnfiua.

tum,vide

ficuc ens abfolucc, fiuc ,

non

eiret, fed

eflencia priusquanca, pacct,quia

diacc vnicatem""cllenci£e, vc cllentia cft. ipfii

perfcda

fi

concepcus encis quanti,& fic calis coccpcus pracdicacur de omni cncc quanto.Ec quia in re repcri-

•les,cumidencitas habcac pro fundattientoimme-

intcHigacur

commu-

mam dico

gacionem finicacis. Sicuc «iam a:rernicas Ctnendo (ecundam viam praecisc dicic negationcm finicacis fecandiim

oporab eircn-

infinicaseft poftcrioc ellentia^quod

tec diccre

nicari,&c.

aptitudinalemfit relatto rationts.

!©

»55

inftatur, quia

tura rci diftinda,

ittatis.

ftt

Quint6

licet

quod cciam dicac pronoh realiccr,nec focma-

ab exiftcnciaeflenti* diuinae,fed aliam tahrei. Et ciim infertur , quod tuhc

tum ex natura

poHct cogrtofci incuitiuc , vt diftinda ab eflcntia, &c. Dico breuiter qu6d ad hoc , quodfit obiedlum proprium intcUeftus intuitiuc cbgnofceniis, rcquiritur

qu6d

fit

formalitcr diftin-

Quodlibet.

154 ^.ftuirtt.

De hoc

a pririio obicfto parfcdto.

{\.\

m

tamen quodexiftcntia

vhifiiprk. Adueite

piimo

vidc

inHnitatisinrcnfiiic prajtci opus intcllcftus nul-

lomodo

dillinenitur ab ipfa infinitate,

iiitinitas

inccnnua

Dodore

ipfa

in prmo.dtji.i. parte i. ^. 1.

quod

vbi vult

:j.i.qu-
ttinffca rationc Dcitatis.

,

ftcntiam ab cxiftent;a c(rcnti.T diuinje, fed fim-

poniturgradus intrinfccus efl'enti.-c cxiScd credo primam refponfioncm cfte

plicicer

Ikntis.

mehorcm quia non vidctur cfle jahquid in re omnino piancr opus intellcctus , & fingularc quod h eft diftincflum ab aho.co modo quo di,

quin eciam habcat exiftcntiam propriam prxter opus intcUcdus diftindlam. Ad quartum dico , quod loquimur de pcrfeftinguicur

14. ium.

(flionc

,

,

qui

/pecificum

gradu dicit

proprie

non

quac nullo

,

cft fccundi!im

modo

gradum

diftinguitur ab illo

fpccifico.ficut rationalitas, vt rationalitas,

Nam

gradum fpccificum hominis,

fccun-

dum dum

hanc perfedionem , qiix pra-cisc dicit giafpccihcum, non accipicut magnitudo qu.-c cft fuiKiimcntum xqu.-ih'c.itis. Sed ^ magnicudine confequcntc vt giadu intrinfcco quiditarcm finguliiem adtu exiftcnrem,(icut cft infinit.ns intcnfiua.Dico fccund6,faUio mehori iudicio,qu6d ,

nulia entitas fpccificaetiam fingularis.vt pr.rcisc (ecundum gradum ipccificum, nul-

confidcratur

lam pcrfcdionem formahter virtuahtcr,(ic intcHigcndo

dicit

,

fcd tantijm

quod ad talcm

,

enti-

tatem fpecificam nata cft confequi tahs pcrfcdio , vt gradus intrinfccus &: quantum ad hoc vna cntitas fpecifica excedit aliam , non fecundum perfedionem , quam formalitcr habet ,

illo inftanti

prxcisc in cnticns

tantiim

:

,

quo

,

confidcratur

talis

fcd fccundijm pctfedlioncm virtualiter

quia nata

modo

eft (110

Iem,vcl talem pcrfedlioncm

,

continere ta-

vt gradura fibi in-

Ad quintum dico,qu6d

Patcr,& FiHus inillo

quo intclliguntur habcrc pr.tedcnciam , non funt .^quale$,nec funt cxtre-

prxcise inftanti

,

nia propric xqualitatis, quia prxcise intclligun-

.xqualitatis

,

duin

Contrn

fedi-

clurn.

pacet nitas

illa

oritur xqualitas.

principalitcr inftacur concra (ccun-

didum ,& primo fic:quxro, qux vniras

quivicuirNon

eft

danJa,

nifi vnitas

re-

numcialis, vt

&

tunc fcquicutquod ipfa infiDoftore , habcat propriam fingularitatem aliam ex
natura

quod non no habct alia fin-

fingularitate edentis

a

rei

vidctur.quia gradus intrinlecus

,

gularitateni a (ingularitatcillihs,cuius eftmodus.

Secund6

ximum

inftaruc

diflferta

n.itura rei

,

cx natuia

rei

Ci

doex natura tnfinitate

,

nullo ip(a

modo

quia fundamencum pro,

&;

hoccx

ponatui fundamentum proximum , fed vjiitas numcralis nullo morei differt a

raagnitudine

non

,

fiue

^b

eftet fua

Et vltra (icut fingularitas eflenti* cx natura

formaliwr

Cfic htc.

,

filndamcnco remoto

alitcr infinitas intcnfiua

fingularitas.

fit

Dico, chftin-

qu6d eo modo, habet fingu-

ladtatem diftindtam a fingularitate

illius

,

cuius

modus intrinfecus ficut ctiani attributa, qux in diuinis pomintur formaliter infinita,

eft

;

diftinguuncur form.nliter ab eiremia

ita ha, bent propriam fingularitacem formalicer diftin-

dam

a (ingularitate cfIentix;cencndo

tix fint

idem formaliter , ita qu6d ficut

attributo

natur

formalitcrfingularis,

fic

fcilicet eflentix

,

ejfe

,

&

non determi-

clfcncia

ncc contrahitur ad

,

quodtam

attributi,quam fingulariras eflcn-

fingularitas

fingulare

,

cum

fit

attributum non contra-

hitur.

Ad (ccundum

dico primo

finiras fingularitatis nullo

diiferatab infinitate dicitur

,

qiix

,

renendo qu6d in'

modo

fundamentum proximtim

guityr a fundamcnto abfolucc

eniminfinitas

,

&

ex nacura rei

vnitas fingularitatis ,

prout diftin-

fumpto

vnitas nimieralis

Ifcct

:

in funda-

mcntis in nullo niodo ex parte rei diffctant, tamcn infinitas , vt abfolute fumpta , non eft proximum fundamcncura , fed vt cft vna vnitatc numerali in tribcis pcrfonis; Dico (ecund6,

quod ponitur vnitas numcralis fundamcntura proximum prout diftinguitur ^ pluralitarc nu,

merali. Si enira eifent tres infinitates diftind>ar

numeroin

tribus perfonis

, eirctquidcm xqualiraagnitudinem infinitam intcr cas, fcd non eflet pcrfeda xqualitas , quia ncc perfcfta vnitas /undamenti , nam xqualitas flindatur fuper fwo, ergo quanto fundamentum erit niagis vnum , crit pcrfcdior xquahtas. Sicut ctiam vnitas fpccifi(.a in creaturis ponitur fun-

tas (ccundiim

damencum proximura xqualitas

,

,

prout diftinguitur

,

fupcr qua

ii

non fundatuc

nec fimilicudo. Sic in diuinis vbi e(t , debet poni vnirasnu-

pcrfcdiflima .xqualiras

mcralis magnicudinis infinitx cx natura prout diftingiiitur a pluralitate numerali.

rci,

(ingularitatis aliquo modo , vnitatera prxter opusintcllcdus diftingui abinfinitatc, cile candera formaliccr, &per confequens nullo

,

quia ipia pofitaftacim intcr

tundum

,

modo

eo

,

&

,

Dico ccrci6,qu6d fonc apparct nullum incon-

telhgimtiir habcrccilcntia vt formalitcr infinita,

Sccundo

cflc in re

in

,

intelliguntur includerc

ximum

in rc diftinguifor

intrin-;

finj»ularitatem.

modus

cuius eft

,

quod gradus

,

fimdamcntum proquod tunc cft quando in-

tur eflc extrema .xqualitatis in illo inftanti

quo

dicitur

conccdatur ipfam

Ci

<Stam k re

quo

cum

Et

non habet propriam

pluralitate fpecifica

trinfccum.

cisc

,

eftentix.

fccus

quod cxiftentia fit de inEtdc hocfatis diftum cft in primo Podtt etiam dici ,qu6d infinitas intcnliua formalitcr accepta non dicat aham exicr

in- Reftonfic.

&

habet propiiam realitaiem pcrconfequens habet piopriam vnitatcnl (ingularitatis lantum cx natura rei diftindam a fingularitatc

cxidcmia,

licut cirentia diuina cft formalitcr fua

vr pntct a

imo

fonnalitcr fua cxiftcntia,

eft

Refpondeo ad primum, lonceJendoqtiod finicas

rei difFcrt

ab eflcntia.cum

fua fingularitas

,

fic

fimiljter

ucniens

&

modo enira

contraherc

cum

,

nec dccerminare pofle.

ex natura rei,&

fic

patet,

Contra tcrtium didum

qu6d

Stat

vnitate formali diftindio aliquorum

non

xqualicas

dicat

inftatur

modum

probando,

& identitatis,

Et arguitur fic prim6 , ftipponcndo (ccundum Doftoretn qu6d as.qu.nlitas idcntitas , hmilitudo (int ibi cx natura rci,& ab inuiccm pr.etcr opus intcllcdtus diftindtx. Tunc fic idcntitas pcrfe£la,& xqu.alitas perfc-<Sta in Filio habent prxcisc idfcra fundamentuiti proximum » cundem tetminura fiib eadem ratione confidcratum crgo idcntitas diuina , ,

&

&

&

&

;

mpdo diftcrnnt & prxter opus intclleftus, Hoc patot, quia impofCbilc eft, duas quaiitas nullo

relationes,

,

& prxcipu6altcrius, & alteriusratio-

nis habcrc prxcisc

dein teiminum

,

17»

fimihtudinis, Contra

idem fundaraentura ,&euni Dodtore. Sed

vt fxp^ patei

vniras infinitutis eirencix diainx ponitur proxi-

mura

ter-

'''""''«^«w>

Qu^ftio VI. *•'••

mum fundamentum idcntiutis pcrfedc.vt patet perlitcramDodoris.Et

illud

idem ponitut fun-

damentumacqualitatis peifccle.Er fimiliter idcntitas Filij ad Patretii ptaecisc terminatur ad fup-

pontum

Patris fub rationc formali fuppolui

,

&

illudidcmfuppofitum,& fubcadem ratione formali poriitur terminus tas

acqualitatis,

modo

Sc idcntitas in Filio nullo

,

ergo aequali,

pracier

opus intcUcdus diftinguuntur , quod cft cOntra fi(ap^Cnam. Hcfcidcm dico de aequaHtatCi

&

militudine perfcda, quia fimilitudo perfcfta habct pro fundamento proximo vnitatcm magni-

candem habet squali-

ludinis bonitatis,& illam

cum dicd, quod pcrfbnae funt aquaics fecCindum magnitudincm bonitatis. tas

_

Sccundo

inftatur

,

quia

fi

magnitudo

mum

fundamentum

infinitx."

attributi, ^"^^f"?'-'-

Scd proxi-

nitas magnitudinis intcnfiuc

meralis infinitatis intenfiu^

,

,

nuquo-

fiuc vnitas

&

fic

patct

modo

iftafundamcnta proxima diffcrunt pra:;cropus intellcdkus , ctiam loqucndo de fundamentis idcntitatis, & fimilitudinis perfcd^, quac fundamenta lic^t includant infinitatcm, vc condicioncm requifitam, non tamen includat ipfam,vtformalcm rationemproximi fundamenti ; fed fundamentum proximum acquaincludit in diuinis eutitatem infinitacis

litatis

intcnfiue, vt rationcm forraalcm proximi fun-

damenti.

Ex

his patet ad

omncs

illas

iuftantias

,

qus

idcntitas,ncc fimilitudo eft fimilitudo,Patet,quia identitas ftmdatur fuper vnicate fubftantic

non

,

fiue

qualitatis,vel (altem habentis

modum

qualitatis,

Dodorc iw/rt-

iicutattributadiuina, vtpatet a

Tcrrio inftatur, quia

fi

magnitudo infinita po-

mtur proximum fundamentum

idcntitatis fimi-

litudinis perfe6lae,ergocircunfcriptis

quibulcun-

quealiis pcr poflibile, vel impoflibile,remanente {ola ratione magnitudiBis innnitac

,

adhuc in di, quod eft

Dinis pofiet efte idcntitas,& fimilitudo

quia diuinae

,

idcm (ecuridum ellentiam

dum

atttibata

&

,

aequales

pcrfona; dicuntur ,

&

fimilcs fecun-

fecundum magnitu-

dinem.

fianti,quo ponitur

magnitudo infinita in Filio,in idem Patri,& xqualis.Hoc

illo inftariti Filius cft

autemeft inconueniens,quia poniturprius idcntitas,quam xqualitas :quiaetiam vnitas cllentix ponitur priusjfecuridum quam dicuntur perfonae idem.

Rcipondco ad ,

ficponitufr,-fedconditionccc(rari6rcquifi-

ta.Sicut etiam dixi in quxft.quinta quodlibcr.

quodlicet Deitas icfti beatifici

ob-

ficpraecifa ratioforraalis

tamen

,

infinicas

ponitur non vc

ncm formalem

obicfti beatifici, fed ponicur vt

conditio rcquifita,ficin propohco.

Ad quanara inftantiam , ('quia aliae tresprocedunt prscise dc eodem fundamcnto fub cadem racione , fic ad illas p.-.cet refponfio cx

&

fupradidis ) dico , quod idcntitas abfolute eft priorin Filio, quia& fundamcncum eft prius fcilicet *nitas cilfentia:

da non

,

identitas

tamen

vidctur prior aequalitatc

,

vt petfc-

quia identitas

perfefta includit vnitatem magnitudinis infini-

Quarto inftatur , quia fi magriitudo infinita ponitur fundamcntum identicatis , & fimilitudinis pctfeda: , fequitur quod identitas in diuinis non fit ptior £qualitdtc-,patet,quia in eodcm in-

ynum

fcilicet

omnia ifta , pratmittcndo quod aliud eft loqui de racio-

,

ne forraali fundaracnti > & aliud dc condidone rcquifita , fiuc de modo fundaracnti. Et loqui

tac

vt

,

cohdicionem requific.im ad

perfe(5kanj

idencicatem ,quaE vnitas magnitudinis infinitae

ponituretiam ratio formalis proximi fundamenti xqualitacis. Et ideo hoc modo intelligcndo , non appatet inconucniens idencicatcm pcrfedtam , xqualitatem e(Ic fimul in eadem per-

&

fbna,

Contraquartum dii9:um probo quod perfonon fint xquales fecundummagnitudinem infinitam , vt fecundum fundamcntum primo nac

damcntum acqualitatis fcquitur quod Filio non genitocrit in diuinis aqualftas; confe^ ,

qucns cft contra Auguftinum qui vult qu6d prima xqualitas fit in Filio, vt patcbit in articulo fequcnti. Confcquentia probatur, qnii tionisintrinfccusaduenientis, rieceiTarid ponitur talis relatio : hoc patct i Dodorc iri pluri-

formalis fub rationc quantitatis

bus

eft

&

&

,

vt

fit

funda-

albedinis:led fingularitas eius cft condi-

Hoc idem

tio pcr fe rcquifita.

formali rccipiendi

,

dico de ratione

& de conditione rcquifita.

£dem modo

dico de diuinis. Ratio cnim formalis fundamenti proximi identitatis eft prxcisc vnitaseflentia: diuinac

identitate , dico

,

,

qu6d

& loquendo de pcrfcfta vnitas cifcntia: diuinae,

vt formaliter infinitae

, cft ratio formalis fundandi perfcftam identitatem , non quod infinitas abfolutd fit ratio fuudandi, fed cft conditio requifita ad perfcaam idcntitatcm. Dico etgo brcuitcr ad omncs rationes fimul,

qudd fundamenta proxima diffeturit praster opus intelledus , nam fundamentum ptoxiittura identitatis perfcftz eft vnitas eHcntis Corinaiiter infinitx;

&

fundamcntum proxi-

inftamia

inftaturfic :Si magnitudoinfinitaponiturfun-

de ratione formali rccipiendi , aliud dc conditionc rcquifita ad recipiendum. Exemplura de ratione formali fundamenti alicuius rccipicndi , de conditione requifita. Quanticas raolis eft ratio iimiliter aiiud

mentura

2-0=

praccise

racio formalis,ncc vt aliquid pcrtincns ad ratio-

mOydifi,'ii.qH£ft.J>en.

impouibile

^1^"^",«^'"

aequaliiacis cft praccise v- ^quxiirxiij.

proccdunt ac fi magnicudo infinita t(fctprxcifa ratio fundandi idcntitaiem,& fimilitudinempetfcftam , qux tamcn magnitudo

eilentiae,& fimilitudo fuper vnitate attributi,fiuc

'?•

1S5

perfcAc fimilitudinis eft vnitas

puta bonitatis formalitcr

infinita

ponatur proximum fundamentum idcntitatis,& umilitudinis pcrfedlc 5 ergo idcntitas non cft

*^^w»J?» »i

mom

pofito

fundamento

,

& terminoalicnius rela-

locis.

Sedirieodcm iriftantioriginis.qud

Pater eft,

& Filius non eft, cft maghitudo fot-

malitcr infinita crgo eft fundamentum arqualitatisj&fimihtcrpateiponiturtcrminus^qua:

litatis

,

vt patet

ergo Filio non exifteutc

:

crifc

zqualitas in diuinis.

Secundo inftatur, quia fi magni tudo infinita ponitur fundamentutn arquahtatis; ergo piima aequalitas etit in Pairc,

quod

eft

contra

Augu-

ftinum vt fupr)i dixi. Probatio confcquencix, quia prius fundamentum ijlud crit in Pacrc,

quam in

in Filio

Pacrcquam

illa

,

quia omnis pcrfedbio prius

e(t

in Filioicrgo xqualiras fundata in

magnitudine prius dcnominat Pacrcm,quatn

FiUura,ergo.

Tertio inftatur

tatem ad Patrcm

fic ,

:

Si Filius includit xquali-

quzro ad quod

tcrminatur. talis

1

.

QuodUbet.

IS6 talis jEqiulitas

tunc II

,non ad

abfolatafti inPatrc

cm

illo

,

quia

jnonad PapoPatrem vc

in qiiantiim l'at€r,quia vt fic, praccisc

,

nitur terminas filiationis icqualis Filio

non

,

lad

quia terminus relationis

,

& maxinie in

Soluth.

ab

rcalitet Jiftinguerctur

propofito

,

vt patet a

prior,

efl:

Dodorc'

in

sexiftcntia eft dc uin.i:

intrinfcca rationc cfrtntiar di-

Dodtorc

vt patet a

,

qHodlib.qtiift.

i» primo-y dtJL i.ijr in

I .

Terti6 inftatur, quia tunc fequcrctur qu6d

ef-

fentia ,vtformaliter e(Ientia includeretbis infi-

nitatem intcniiuam

giadum

vt

,

fimpliciter in-

fecundo arciculo (cquenti;mod6 Pater, vt acqualis,nullo itiodo cft prior, vt patct. Si ergo lerminusnon cft aflignabilis.crgo Filius non indudct

trinfccum

a-qualitatem adPatrem.

dit fimiliter infinitatem;ergo bis includit eandcni

Re(pondco ad primum.gloflfando i\lzm,ptfito fundamento y Sicc. Hoc non dcbetabfolutc inteiligi , fed rcqairiturj quod addatur ficpofito fundamcnto in .iliquo quodnatum cft rcfcrti fecundum illud fnndamentum , &c. Patet, quia magnitudo infinita abfoiutc fumpta non refertur: xequiritur crgo , quod ipfa ponatur in aliquo, quod fccundiim ipum natum cft rcferri ad aliud', & ficconcedo quod ipfa pofita in Patrc, & Filio pofico, vt termino quod Patcr fcCundiim illam

infinitatcm,vcl faltcm aliam,

tia

,

& formali-

:

patet,quia cftcntia, vt eftcn-

cxiftcntia eft dc cius formali rationc, inclu-

Fvefpondco,&.prim6 expono mentcm DoNam non intclligit, quod efl"cntia , vt di-

ftoris.

ab exiftentia includit infinitatem, fcd gradus intrinfecus cxiftcn-

ftiniSla

quod tia;

exiftcntia,

ad fundaudum

6c aliud cft loqui

;

Dico etiam, quod ab

cxiftentia,fic,

eflemia ponatur diftinda

fi

quod

quod

vt eflentia

tenfiuc

,

cxiftentia

qiua vt

,

fic

nec per conlequcns xqualitas,& fic in illo priori Pater non potcft denominari a:qualis. Sed in illo inftanti,quo iplamagnitudo infinita poiiitur in Filio.ponitur cequalitas in Filio ad Pacrem, quia in

illo inftanti,ponitur

tcrminus,im6 magis

praeexigitur,fcilicct ipfc Patcr.

Ad

tt.

tertium dico

,

,

&

cum

dicitur

fiippo-

Pater in

,

qu.intum i'ater cft terminus filiationis ; crgo non potcfteirctcrminus xqualitatis. Dico,qu6d

hoc

falfum

eft

,

quia idem fub cadem ratione

adhuc

pei

,

cllet 'infinita in- •^^*'*

haberet ver.ain entitatcin

,

Sicut

cjciftcntia.

diH.^.q Hafi.i. vbi expofui, quomodo cirentia diftinguitur ab cxiftentia. Vide ibi fingularia dida. Et fic non ellet inconueniens

tia

,

qu6d ,

,

ellentia haberct cxiftentiam,& infi-

vt gradus intrinfecos,

& qu6d exiftcn-

habcrct etiam infinitatcm intcnfiuam

,

vr

gradum intrinfecum. Sicut ctiam elltmia nunc nabetbonitatcm candem fibi realiter qua; bo,

nitas eft fotmalitcr infinita, quia infinitas intcnfiua eft gradus eius

intrinfecus.

qux-

Si niodo

ratur an infinitas cxiftcntiac cilet gradus intrinlc-

ter

fi

gradus intrinfecos datur ordo fecunJ6m

in-

me-

, & imincdiatius , quod non eft inconuceam ponere gradum intrinfecum mcdiatc. Si vcr6 non cllct talis ordo non poncretur gra-

diatius

niens

dus inttinfecus

cius.

Ad fccundum

formali potcft cftc terminus plurium rclationum etiam diuerfarum rationum : nam Deus fub rationc Dcitatis cft tcrminus rclationumcreatu-

flcntiam elfc dc formali tatione eflcntia;.

r.uum , &c omnium caufatorum , tam caufa efficientcquam finali, vt pateta Dodore ,benc vc-

Contra fextum diftum non oportct alitcr inftarc , quia ccrtura eft qu6d omnis relatio im-

vum

eft

quod

aliud cft loqui de termino relatio-

& tunc dico

nis:& aliud dc corrclatiuo ; Patcr in quantura Patcr,non

cft

,

quod

correlatiuum Fi-

Ad

damcntum

&

tas

Contra quintum didtum

qu^

tatc

fcilicct

dc infini-

ponitur gradus intrinfccus cxiftentix

eircnti.x

ficut

,

,

inftatur fic

Primo

:

eiTentia,

fi

,

vt diftinguitur ab cxiftcntia includit infinit.itcm intcnfiuam , vt gradum intrinfccum ; ergo

quod

eft

alicui

incrit

infinitas intenfiua

impolTibilc, quia

exiftenti,

condi-

a:ternitas eft

fi

tio c»iftcntis,vt patct h'ic,&

non

infrimo

,

Mfi.y^.^.

a fortiori infinitas intenfiua ctit alicuiiis nccefia-

Secundo

inftatur

dus intrinfccus

dus intrinfecus ii«

,

tcrminum

,

quia

cfientia'

,

crit prior

vt cflcntia cft

,

quod

fi

infinitas eft gra-

vt cflentia:

,

crgo cra-

rationc formali cficncft

impofllbilc

:

nioJo

,

vi realia entia

pluribus locis patct k Dodiore.

fecundum potcftatcm illa

tum rdationcm ipfii

: /^.

zqualitate

rationis. ,

Et

fic

,

vt in

zquali-

cflcc rclatio rationi.<;»

fumpta diciltanScd fi quasratur dc

forniahter

vt fundata in poteftate fun-

damcntali, fcilicct voluntatc

,

an

cllct realis,quia

& fundamcntum reale. Dico abfolute, qucd in fe formalitcr & denominatione intrinfeca non guj^ rtfui,

quia ad rclationcmrcalemrequiritur rMnrjnl fundamentum proxiroum cx natura rei, non ^""••«w fol6m hoc , fcd etiam qu6d oriatur ex natu- "*''*• elTet realis',

&

tamen dici realis denominatio« pro quanto comparatur ad fimdamcntum realc. De xqualitate ver6 fecundum «tcrnitatem formalitcr , fumptam , prouc ra rci.

Poflet

ne excrinfcca

rio cxiftentis.

quia tunc negaretur cxi-

nicdiatefundatain entc ratiOnis cftrclatio rarequirit fun, quia rclatio realis fcmpcr

quia poteftas

JnJlMtta.

,

tionis

latiuum

Filij.

patct

tercium patct.

squalis Patri, Scd Patcr squalis cft corrclatiuum Filij acqualis,& Pater vt Pater eft corrclij.vt

j, j

iolm».

dico,

cuscflentiae ficut ipfa cxiftentia?Dico,qu6d

quod terminatur ad

fitum patris abfolutc

,

ixalem adiwlem priorem fua

nitatem

litatis,

primiim

& concedo qu6d circunfcripra

:

impoflibile

adu non

non ponitur terminus squa-

Ad

inftancias.

cxpofui inftcundo

illo priori originis

non ponatur dc gradus intrinfccus. Tunc

exiftcntia

infinitas eiretgradus intrinfecus elTcntiic,

dc fiindamento , vt adtu fundat. Hoc pofito dico , quod 1'ater in illo priori originis , quo Patcreft,&: Filiusnon cft,bcnc includit magnitudinem infinitam intcnfiuc , qus magnitudo fundat 3cqualitacem,vtp.itet,quia vt in

prarfcriben-

& fic patet refponfio

ad rationes.

refpondeo ad

difiiofitionc

non

diuina:, ficut etiam clTcntia»

do ellcntiam ab

formali rationc cius,fcd

,

^.

infinitas ponicur

ncgo quod prima sequalitas Cum prob?tur quod fundamentlt in Patre. tum xqualitatis priOis eft in Patte. Dico , quod aliud eft loqni de fundamcnto «qualitatis , quod A^i\ non fundac a:qualiiatem , lcdcft in proxima fccundiu-n

& aliam,fi non bis

includit.

tcr zqualitate refertur.

Ad

& eftcntia, vt exiftens,

includit infinitatem,

,

qux

:

fundamentalitcr refcrtur ad Filium

ellcntia:

fcilicet dicit

,

negatianem dcfitionis.fucceflionis, patet quod eft tamiini , &c.

participacionis

lelati*

r».

V

Qu^ftio relatio ratioms

tacionis

qux

,

vcl qua: iundatur

,

terniinatur ad nihil

fecundof difi.x.

&

,

fuper

vt patet a

Pomt

,

vel

relatiorealis tequiritcxtrcmarcalia

Dodore

Mod6

i»

talis

H O

L

I

V

it6 ifto ,

quia

,

& in adlu.

aptiiudo ad cocxiftcndum

prarcifa aptitudo

C

157

Contra feptimum cii£tumalifCT

difi. vlt.

S

non cft

rclatio rcalis,

, &c. vt &c.

M.

ii^A : fritnum atjuditatli extremain Deofant realiter diliin£fa. Secundurn^^ hanc dijiinclionem. Tertium pr^exig it eandem diHinitionern^ probatfingulafub-

tria

illa exigit

niliil

I.

cft

qnia omnis rclatiotantum

,

tiliter,d^clire,

^odaitidentitatemnonrequireredijiin^ionem extremorum-.loquitur de

identitate vtfic

,

quia in Diuinis

efl

realis^petens talem diflinSlionem

nonpetit tamcn illam in creatis

3 1 quAft. I litas 'Verh vt fic fetit dftinclionem .

.

Jicuthic Do£lor i.dft.x^, q. i.

,

vt

iffe docet

i

.

dift.

quia quodlibet eftfibiidem^ fed ratione : aqua-

,

extremorum ^quianihilefifibi^tquaUyficut necfimile , quaft.i.vbiprobat aqttaiitatem in Deo ejfe realem

(jr d/ft.^i.

relationem.

T9.

DE

fecundo arciculo principali trla dico. Primo, quod xqualicatisin Diuinis cxticma funt realicer diftinda. Secundo, quod ipfactiam requirit diftindionem rcalem extremorum iliorum. Tertio, quod ipfa non qualitercunque requirit, puta concomirantes, fed prjecxigit illam diftindioncm. Primum patet : quia pcrfonaE dicuntur ajqualcs ifta arqualitatc , vna alteri : nOn autem dicitur cfTcntia a:qualis fibi , vel pcrfonaE , vel e conuerib perfona aucem a perfona diftinguitur

Artic.i..,

:

lealiter.

Secundumprobaturperauftoritatcm Hilarij qni dicittertiodcTrin. Stmilitudo 3 fi autcm fimilitudo non requireret diftindtionem extrcmorum, poflec ^iiquid idem eife fibi fimile , ficut eft de identitate, idcm cnim cft fibiipfi idem,pro eo quod idcnricas non rcquirit cxtrcmorum diftindionem. Hoc autem probatur au£toritate Auguftin. 6. de Trin. cap.9. vbi vult , qu6d in FiHo eft prima jequalitas. Si autem arqualiias non rcquireret diftinfbionem cxtremorum, poflct Pater efte aequalis fibi, & per confcquens, cum pater fit prior originc Filio, prima xqualitas cfTet in Parrc nunc autem pro tanto di£tum Auguftini eft verum j quia non eft ibi xqua-

fibiipfinon elt

:

litas

go cft acqua

£0.

nifi

interperfonas diftindas

ptimaaequalitas,

"

:

:

In ipfo cr-

& terminatiue, quafcilicctPatCt eft arqualis fibi & prima relatiue,

quo modo fubiequcntcm. Tercium probatur, ° fcilicet quod

quz fcilicet noneftad tcrminum

cantem

,

&:

illum

tati.

,

in

cui

hoc,

quitur de

idemitare vtfir. Jnfiltoefi /""'""*

diftiniSliio

pra^cxigitur rationi jequalitatis.

Hoc

«^^^^*^*"

^2t'' f^'^

illa

Nunc auccm,fi

eflencia: magnicudo dfrerrec realiter ab ipTa magnitudinc, per cottfequens communicaiio magnitudinis cigo qualifcunque diftin£bio fic intct

&

cflentia prior circt rcaliter

communicatione

in propofito

,

tali

exin^

Tuf.

communicatur^ & quod ipfa communicatio, fiue generatioj quod patrem fuum dicebat Dcum, prajcxigatur ipfi yquali-

fuperius fcpe declarata.

cfrcntix

*'

'^^

Probatur pcr hociquiaqualisordo realisefrctinterahc]ua,fiillacirentdiftind:a vbifunteadem folumdiftinftarationc. Harcratioeft

:

"*'

'^^^ "'*^

...

rcalitcr, talisordoeft intcrca,

elfentia

'^'^

ali-

probatui ratione fundatain auftoritate accepta loan. j.Patrem fuum dicebac Deum acquaiem fe faciendo Dco, 8c mnuiturtalisdemonftratio.Chtiftusdiccbat,&: vetilfime,Patrem f uum Deum cirej ergo fe facicbut,hoc eft,fc afTerebat azqualcm Dco : communicatio autem perfeda natnra? non poteft cfife finc communicationc eius iii propiia fua magnitudinc: Sc per confcqucns nccCnc sequilitate intercommuni-

quximpo/tatui

*^'"''*

J"^^'*'' /""

:

dcnominatiuc vel

itas qu.vfi

Sc ide6 noiieft ibi, nifi gcnito Filio

fHtjuati-

tMpctit ex

fuae

per q.

.

r^

ji

i.

iu

artic.i:

:

modo communicatio eflrcntiac eiit prior communicatione ma-

gnitudinis,&: per confequens aequalicate

:

quia non

eft in altcro

cxtrcmo,nifi iccun-

d\\m magnitudincmcommunicatam.

Sccundo arguiturad idem flt.

p

quiapluralitasciufdem rationis ncccfririofinita.nc-

cefTario prxexigit plutalitatcm altcrius rationis,fecundum Ifta fuit dcclarara in folutionc fecunda: quxftionisj

fonis diuinis, pluralitas eft

quam ipfa determinctur.

modo autem a:qualitatis in

ciufdem rationis& neceirario

finita

j

per-

crgo ipfa prarexigit

P^nraUtik ^"^'^'

^f"''' „,

^^^^^

pluralitatem aIteriusrationis,pcrquamipfadcterminaturadcertam pluralitate Kla piuraiitau pluralitas alterius rationis pracifxafta non poteftponinifi in proprictatc pcrionali. alteniwyr,-

Minorquantumadprimam partcm, aliqua pluralitaS

,

probatui

Scoti Opcr. towi

;

fcilicct, quodxqualitatisin perfonis diuiniseft quia rclatiuc oppofita ncccfiario (unt diftinda per

XlL

,

O

&

cbnfequens

"<">'-f-

Quodlibet.

1^8 &

cum rclationcs in cis fint rationcs oppofitionis, iUar arque, vel confequens plura niult6 magis erunt oppofitac diftjnftjc & fi idcm non poteft cire fimile fibi, vc :

&

,

f

didum

upra

ftinfta

cft,

,

fecundum Hflariummultomagis

ab acqualitate

aequalitAs in

Aliapars minoris, fcilicet quod.illa eft eiufdcm rationis, t^^sKrfo-

^^*"

hahent ide

qu6d eft

neccflario finita

tcrtni-

fic

Et fi inftctut

autcm minoi

,

fic

patet ; quia aKoq\iin pof-

,

&

:

fnndamen- ^Qx\x.m principium. tumeoj e-^ q Contra , hacc maior eft vera dc que

cuidcns,quia

fatij dft

perconfcquens nccciririo eircnt. qu6d maior propofitio eft vera de pluialitate rcali, &: non alia Ci accipiat pluralicatcm acqualitatum eflTe realem in Diuinis, tunc

fent cfTeinfinitaiaequalitatesin Diuinis,

tioau ^Hia

aequali,eft di-

qualibet^Equalitate.

Tertia pii s minoris, fciUcet

tiarxm/knt eiufde ra-

vno

in alio asquali.

quacunquc pluralitate fiuerei fiucrationis, Minor cciam probatacft, qualitcrcunquc fit lcilicet quod nccelfario cft pluralitas: quia non folum in relationibusrealibus non poteftefle eadem relatio rcali^ in vtroquc extrcmo j fcd alia, & alia imo hoc verum cft in rclationibus fecundum rationem quamuisenim relationcs rationis fint diminutae entitatis refpcdu relationum

^^-

,

,

nas.

:

:

realium

,

tamen

inliiacntitate

habencoppofitionem, &diftindionemcorrefpon'

excmplo fatisconuenienti, relatio enim caulae, vt tantum rationis 8c camen ipfacaufa, fuo modo oppofitioncni, & incompofllibilitatcm tantam habct ad caufatum ficutpatcrnitas ad Filium non cnim petitur conclufio in minore, accipicndo in minore quod ifta iit plyrahras rcahs, fed tantum accipitut generalitcr quod fit diftim^ioacqualitatis in relatiuo,& fuo correlatiuo quod verum cft, fiuc relatio fitircahs , fiue rationis S^ cft pluralitas nccccflari^ finita, & ciufdem rationis fcquitur ergo conclufio:quod ncccirario prafcxigat aliquam diftindioncm altcrius rationis, per quam dcterminctur &: non inuenitur talis alterius rationis ncc rcahs , ncc rationiSjnifi pluralitas proprictatuih dcntcmfuac dicitur in

entitaci, vt patctin

Deo,

eft

:

:

,

,

:

:

5

:

,

perfonalium. luxta iftud,pacet corolarium

,

fciliccc

quod demonftrationc /'r^/^/fr ^«/W, rclatio-

comunesconcluduntur deperfonis Diuinisper rclationcsoriginis,ficutdi£l:um ^f^ ^j^ fecuudo articulo primae quaeftionis quod per proprietates eirentialcs conclu^^^^^^^^ j^ perfonis habentibiis ilUs proprietates perfonalcs proptcr (jiiicl-.vz pote pcr memoriAmpcrfcftam^propter ^«/^concluditar depcrfona habeiitc talem memo& voluntatem pcrfeftam ri^ttt a (Cy quod fibi conucnit, diccre verbum pcrfcdtum concluditur, quod habcnti eam a fc conuenit fpirare,qnemadmodum concludcretur, C\ mcmoria differrct a duere , & voluntas ifpirare ica in propofico comparando

T>emo(ha- nes turrelatto-

,

nes

cem

-

latlmes 0tirinis.

:

,

:

communes, cft fimilis proceflTus quia fi diffcrrent rcaliter, haberc ifta naturam candcm per gcnerationcm,8c efTc idcmjvcl per gcncrationem, habcre magnitudinem eandcm,& cfle arqualia ficut pcr hoc quod cft o^/ produrelaciones perfonalcs ad

:

:

r.

,

cere B perfedc in pcrfefta magnitudine , demonftraretur acqualitas A ,d)CB^ ita vbi eft difFcrcntiaqualifcunquc rationisfcmpcr maneictidcmordo conccptuumjquantum ad noitibilicatem , Sc pcr confcquens idem ordo fcibilicatis.

COMMENTJRIFS.

DE

Hic Doprimo quod tqualua-

fecundo artlculo frincipali,

Oiot tria oftendit

,

,

tisin diuinis extrema funt realtter dtjitncta

,

xqualitas. Et prima ratio fundata fuper aud^ori-

tatc(loannis qiiinto patrem

arqualem

fe

fuum dicebat Deam,

Deo ) ftat in lioc, quia Deus , quam dicatur arqualis

faciendo

Scc.

Filius priiis eft

n InipfoergoejtprimattjuaUtaSi&terminatitte^ Et pacct quomodo primaaqualitasfit teimina-

Patri

dicitur

quia non fccundum Dcitarem ablolucc acqualis , fed fecundiim magnitudi-

Filio,quia xqualitas qua: formalitci" eft in

nem

,

qux

tc

&

tiue

iii

Patre,&quaPater

cft xquali'!

Filioprii-notcrmi-

Fiiiii. Et fimiliter patet quomodo prjuva 9qualitasfubieAiuc,&denominatiucfit inFilio,

natur ad

qua Filius formaliter cft aequalis Patti, fiuc qua Filius dicitur relatiue refciri , vt .-cqualis ad Patrem xqualem , & illa jequalitas in tilio npn cft ad tenninum fubrcqucntcm , imo m.igis eft ad tcrminum pr
,

,

eft

modo

aliqno

pofterior Dcita-

per confcqucns aequalitas prafuppo-

Patrcm ,& Filium, qui funt c.\trcma aequaScd in codcm inftanti , quo Deitas Yi
T>it

litatis.

elt

,

&

in illo inftanti

non intelligitut commumagnitudo prifupponit

nicata magnitudo; crgo

Patrem,

& Filium.vt cxtrcma rcalitev diftindU

fcd acqualitas

immediate fundatur

in

;

magnicudi-

ncj crgo a fortiori prarcxigit Pattcm,

& Filium.

Et probat quod m.ignitudo pr
,

quia

dfct realiiet diftindta i Peitaic, rcalitcr

fi

priijs

V

Quxftio communicaretur per gencrarionem Filio, quim mod6 vbi faltem racione diroagniiudo;ergo

&

ftinguuntur

;

&

patet pcc illam propofitioncm

farpe allegatam, fciliccc, tjuttlu eji ordointer ali~

qua

x6.

,

vhi realiter dijiingHHfitur

,

talts efi

vbifola

m6

qudd

fcilicet,

,

& rcaiitcr diftinftx, quia alia x& Filius fimili-

res xqualicatcs,

ter alia a:qualitate eft aequalis Patri, vcexpofui

in primo

dift. 19. <juift.

,

Patct etiam hic, quia

1 .

ncccllari6 funtplura

rclatiu^ oppofica

,

:

modo

Secund6

inftatur

vel falccm prxcxigit

quod dico propter racioncm moucntis, & moquando idem mouet feipfum, quia etfi mouens n5 diftinguatur ^ic moto^tamcn non eflec talis rclatio , nifi ab ip(b moucntc caularctur aliquid realiter diftindum ab ipfo mouence ,

&

Dodore in primo ,

Pater

quia habent idcm fundamcntum fub

,

catione formali. Extrema ctiam, (cilicet

eadcm

& Filius fiinc eiufdem

,

Do
rationis, vt pacet a

& ly vbi vulc quod

dift. 7.

vniuoce genicus. Supponic etiam quod

fit

iftx .-cqualicaresneceflariofinc nnic£E,quia

fi

pof-

(encellc infinitae, neccftario a£lu cflent infinita::

difi.

vt expofui in primo,

vide

.

eiufdem ad

tur

Scd xqualitaccs

&

Pacrem , ilium funt dufdem rationis, &C finitx fecundum numcrum, cum non pofllnt elle infinitae crgo prxcxigunt intcr

'

:

aliqua

fic

dcterminantia

:

non polfunt

illa

nifi proprictatcs hypoftatica»

quae inter

le

& is-

,

vt probat

Docloc

,

& Filij imo

Scntentiis,& in Metaphyfica iua.Sed

,

femper requirit extrenunquam conccdixqualo , ficut conceditur idem, nec fimiliter conce-

vc xqualitas,

diftindlioncm, quia

quod idem fit fibi quod idem fit fibiipfi ditur qu6d fimile fit fibi acqualitatc reali

acqualc

,

fimilc./equalc crgo ncc nec rationis conceditur (ibiipfi

ncc fimilc

,

fibi fimilc

ficuc concediciu:

,

idem

identicace racionis efTe fibi

quam

conccdicur dc idencitatc

idcm

icali,

:

pluralitas xqualitatis

quia xqualitas in patre xque primo nis

in

,

ficut aequalitas in Filio,

eodem

inftanti

eft in diui-

patet quia prarcise

quo ponitur vna

,

,

Secund6

inftatur fic

:

fundamentum

Sicut

q Dodor hoc improbat diccns , quod maior eft vera dc omni pluralitatc fiuc reali, fiue rationis & pcr confcquens minor non pcticur,

Filio

quia abfolutc accipitur. Sed xqualitas intcr Pa-

ita

,

& Filium funt plures ciufHcm rationis, &

neccllario finitx:nec iniftaminoredicitur.quod talis pluralitas

fit

realis

lutc accipitur ficut

,

Scd abfoEt quod illa maior

vel rationis.

& roaior.

ponitur

& alia.

fic

,

quam

in

crgo per prius Pater fccundiam magnitudinem debet dici xqualis Filio , denominari ,

&

.xqualis

quim Filius,

,

faltem asque primo, ergo

prim6 dcnominatiuc

ficut

cft acquaiitas in

Patrc

:

& in Filio.

Tcrti6:Si prima xqualitas eft in Filio.ita in Patrc

genito, a

non poteft efle quo vt a termino

qu6d

xquaiitasnifi

Filio

neceftario fuo

modo

habcat ctiam vcritaccm de pluralit^e rationis, patct. Sic 'i Doftore cum dicit Giuamtiis enim

dependet aequalitas

relationes rationisfint diminutA entitatis refpeiiu

ter

rtlationum realium

Refpondco ad duoprimaiConccdcftdoquod xquc primo cft xqualitas in Pacre ficut in Fiiio,

:

Patet , quia ficut Pacri , &c. rcpugnat qu6d refpedtu ciufilcm Filij, quod fit filius, per confcqucns qu6d habeat illam relationem, (ccundum quam filius dicitur filius

&

:

Sic caulx repugnat, iati fit

caufata

,

quod refpedu eiufdem cau-

& per confequens repugnat fibi

relatio oppofita rclationi caufie,& fic rclatioilla

cau&ti

eft ita

incompofllbilis relationi rationis

caufx , quac terminatur ad

illud

idem caufatum,

/lait filiatio eft incompoflibilis Patti.

Scoti Oper. tom.

XII.

t9»

& ""^'

xqualitatis prius intelligitur in Patrc,

,

nun-

&

realis.

trem

fed

& pcr hoc

Secundd dubitaturin hoc (cxWctXfi^hA prima

maiorcm Syllogifini, quod

quod

praccise relatio rationis, vt patet i

a^ualitoi in diuinis eft infilio, terminatiue, denominatiue , hoc non videtur verum. Prim6i

de pluralitate rcali , fcilicet , quod pluralitas rcalis ciufdem rationis neceftario finita prxexigit , &c. £t tunc minoc pctitur; quia ,

^«ffonfit,

patet refponfio ad inftantias.

intelligitur

non probatuc

fit

»« primo, dtft.

.-

!<'•

Si inftetur conrra

ellc

func

funt alterius rationis

prim6diucrfae ij.

Patris

cllc

crgo non poteft

.

,

idcntitatis

cellario praeexigit pluralitatem alcerius rationis,

pluralitatem ptivcisc. Hocclarc patuit fiipra.^.i.

i

dift. j

Ic.

trcmorum diftindbioncm, quia runc omnis idenquod eft falfura, quia idem numcroeft ubiipfi idem licct illa relatio

morum

detetminetur ad tanram

idcntitas diuiiu, qujc eft

& ccontra, eft realis, vt patct 1

titas neceilario rcquirerct,

Plnralitas ciufiiem rationis nccellariofinira, ne-

ipfa

& in 1.

idcntitas,vt identitas,non ncceflario requirit ex-

aequalicas

fccundum quam

q.y.

Refpondeo,qu6d Doiflor non dicit qu6d omeiulHcm ad (e, & quod non requirat extremorum diftindione , feddicit quod

Doaore in

rationcm:

fic

dtft.^.

nis idcntitas eft

& in Quod.

formo

Scd

ibi. )

Patris ad Filium,

quia quicquid in diuinis ad intr^ poteft eflc,neceirario a(3:u eft, vt faepc dicitDodlor in primo, Iftis praemiflls,

,

aliqua realitcr diftinda

(

Supponit cuntur formaliter relatiu^ oppofita. rr_ rr qqual:tates unt emidem rationis; Sc patcc

realis

bilis,

j

mx

quia omnis rektio

,

necelfario eft inter extrcma rcalitcr diftinda

1

etiam quod

*'*"'"./''"

vt patet.

,

,

vidc-

&

moto

,

Hoc non

duiinis eft pcrfe(5kiflima

Patrem , Fihum , qua: tamcn extrcmorum diftiridlionem,

& Filius funt duo xqualcs, & fic relatiue opponuntur & per confcquens funt realiter diftinda; ergo, & acqualitaces, (ccundum quas diPatcr

m

18.

tdentttas non Re/ponfij. diftiniitonem , ^''"* 'fi" ^**

exiremorum

quia

necclfari^ requirit

vnum diftum

qu6d

,

fibttpfi efi tdem.

argtiitnr ad ideM. Hxc c^ CecanP Secundo da ratio Dodoris qua: probat quod a:qualitas

qualitacc Paccr cft acqualis Filio,

*7*

tdem

vcrum

tur

dtcit

rttjmrtt

ntcejfario ijHia

identitas intcr

xqualicas in Patrc,&aequalitas in Filio func prio-

VT.CxitA Mjt»tpnu*.

hoc quod

in

ratione dtftingumtur.

racionc fupponic

'-

159

In ifto articulo occurrunt aliqua dubia. Pri-

ncceirarid przexigat cxtrcma in diuinis.Et in ifta

•

I.

j

ergo Pater aliquid habcbit

a Filio, quia xquaiitatem,

& fic non omnia Pa-

habebit a (eipfj.

necDociordicit,qu6daeauaiitas

Fiiij

ad Patrera

modoprior, (ed dicitur priraa aequaiitas ex hoc foio , qu6d in eodem inftanci quo Filio comnmnicacur magnicudo infinita, ponicur cxciemum xquaiiracis , quo pofico ftatim refultat xquaiitas inrer Patrem, & Filium, quam primum cnim cft fiiius ftatim fequitut fitaliquo

xqualitas.

O

t

Ad

^*^*"!**-

Quodlibet.

i6o Ad

qiiM non

inconueni-

do

ens, Patfcm aliquid faltem pattialiter habere

tre

a Filio, qiiod nullam dicit perfedionem

cum

icrtium dico

,

funt iftx rclationes

eft

communes

qua

Cotttra ea

dicity

di/iinllioncm

vt fimilitu-

,

C H O

S

morum

ficut

,

aequalicas

>

&

,

modo

aliquo

identitas- rcalis

funt k Filio

qiix in Pa-

,

vt ^ tcrniino

,

,

necellario Filius pra-exigatur huiufmodi

rclationibiu.

L

V

I

M.

ejfe in Deo ex natura rei , e^ praexigere extreD. Thom. (^ aliis quatuor argumenta^ fatis clare

nentfe aqualttateM

adducit ex

,

in tcxtu pofita.

dida

ClOntra ly in«i. fum.cjH.i. ''^ .

-^

in ifto articulo

'

Sccundo

fionem.

contra

,

Primo contra conclude prseexigcn-

obiicitur dupliciter.

tertiam

illam

probationem

"'*

Contra ptimum

aliquorum non

eft nifi relatio fecundum manon cft ergo aequalitas eorum, G^t.reeHm nifi fecundum plurcs magnitudincs adinuicem commenfuratas crgo cum fecunprmap.^, ^:^^ magnitudinem effentije dicitur efTe pcrfonarum aequalitas cum hic non ^" ^ poffitefle pluralitas rei, fed tantum rationis oportet qudd magnitudo bis accipiatur fecundum intelledum ,ad hoc quod fundet a^qualitatcm , fcmel fcih'cet vt in ila, crgo non cft diftindio fundamenti, hc femcl vt in hac perfona qux requiritur, nifi tantum pcr iteiatam acceptionem incclledus & ita ratioar.i.primo

fcri.d.ii.

fic

:

jequalitas

corumdem commcnfuratas

gnitudincs

inter fe

:

:

,

'

:

,

:

,

nis

tantum.

Formaciufdem

Prxterea.

rationis

non

diftinguitur nifi per diftinftionemma-

& eiufdem rationis, vcacarguendo 6c non cft ibi maceria aliqua crgo eft ibi aha acqualieas, non ergo eft hic folum non diftin£tio fundamcnti fccundum primum argumentum fed ncc diftinftio relationum oppofitarum fccundum iftud arguex iz. Metaphy. acqualitas eft forma tantum,

Vex.ca.^p. teria:,

ceptum

cft in

,

:

,

:

mentum. Practerca tcrtio probatur, quod ncc cft diftindio cxtrcmorum, inquantum func cxtrema, qua: tamcnrequiritur:namextrema nonfuntcxtrema, nifi inquantum tcrminanc relationem nonautcm terminant, nifi inquantum habent fundameni

tum aequalitatis, 5c inquantum hiibent illud, non diftinguuntur. Quarto 8C vltim6. Quod conuenlt pcrfonis diuinis fecundiam fubftantiam non diftinguitur in eis nunc autcm fecundum Auguftin. y. de Trin.6 qitarimai ,

:

fecundum quid Filius

:

Patrifit aqualis Filius

habcturergo hxc minoraflumpta

cundum

,

non autemfecunditm hoc , quod ad pairem

vt fecundum illud^ quodad fedicitMr yfit aqualis

reftat ergo

,

quod

fcilicet

:

dicitur

hxc Auguftinus.

aequalltas conueniat perfonisfe-

fubftantiam.

Iftarum quatuor rationum tcrcia confirmat primam,

& quarta fccundam, & pof-

funt tangi pro diftindis rationibus.

MMEN

C r

3®*

/^ Ontra diEla

Hic Doclor

in ifio articulo.

T

A

V S.

T(^l

Patrc

,

&

in Filio,

V^arguit ptjmo contraconclufioneminfe, probando qu6d indiuinis non fit xqualitasex

per iiitcllciftum.

Secundo arguic

Tertio probat

natura

rei, nifi

contra illud

,

tantum

fcilicet

,

rationis.

quod

cequalitas in diuinis

prasexigat cxtremorura diftindtionem.

Contra

&

primaratio conclufionem dupliciter arguit , itqualitas aliquorum cft relatio fcftat in hoc cundum magnitudines commcnfuracas ad inuicem; (cd in diuinis non funt plurcs magnitu:

dincs adinuiccm commenfutabiles cft ibi acqualitas realis

:

fed

fi

ibi

fit

:

,

vt bis acccptam

,

iilud

fit

cxtrema

,

potcft, nift

diftinftio cxtreScc.

eft

omnino

praecisc confiderantur

bentillud, nulio

Quatt6

non

candem

fundamentum

crgo vt

xquah'tas,

fciUccc vt in

quod non

habenfiUHd non diflingUHntHr

turn

nit

non

ratio patct.

morum inquantum

crgo non

eritprxcis^ rationis,quiaerit fecundum

inagnitudinem

Secunda

& bis accipi

,

pcribnis

&

modo

indiftincSlum

in

,

diuinis fecundillm

modo

in (juan-

,

quantum ha-

diftinguuntur.

vltimo arguit

diftinguitur in eis

ftantia aliquo

Et

,fatct,(iai3i

:

patet

,

quod conucuibftantiam

,

quia nec fub-

diftinguitur in pcrfonit

diuinis.

S

C

HO

ij-

VI.

Quasftio

ContrA

etUm

litasfit realis

tesoriginis

,

H O

C

S

L

V

1

161

M.

ratiofiem aliorum, qua fuadetur requiri flurdlitatemfuHddmenti ^vt d/jua^

contrari*fundamentum : argkitfnmo^ quia retattones rea-

c^uia ejtofinionis

habenttantumvnumfundamentum^ ejfentiam^ergeidemde communihus.Se-

cundo^ ejfentiam fecundumfe, non Vt ratione mitltipUx , fundat relationes crigtnis reales : ergo idem de commitnihus. Tertio , refutat quod dtcitur dqualttatem non ejfe nififecundttm

magnitudines commenfuratas, quia aqualitas prafnfponitUr comenfurationi^ fotejlquc refeRefpondet ad quatuor argttmenta allaririfine ea , vt in exemplo de Corporc ChriHi. ta ver exquifitam

PRima ratio

»4

quod

^fnbtilem doHrina^explicando v.

a

vidctiir cflc

•ostoquendi modos^vt in margtne ncto.

fundamcntum vnius opinionis & idco contra illud, fundamcnto fcilicet quod aequalitas rcalis requirit ,

accipitur in ea pro

,

^'"r, ^uv, ''^y*

&

commcnfuratas, ArgjMturprimo fic. RclationesquaJ g^-^f^^"^[ , fundantur ?n aliquo fundamento , vt ipfurt eft vnum , non magis requirunt diftin- damur iA dioncm cius , quam illae, quse fundantutin aliquo , non vt vnum,& hoc loqucndo elfentia, kH hinc inde aequalitcr, fcilicct quantum adi^fllud, quodeft eflerclationemrcalcra^fed vt vna,coy. diftindas magnitudines

rclationcs originis

fundamur

proxima fundandi damentoillo, vc vnum ratio

:

non vt vna ica qu6d vnitas non cft communcs per oppofitiim,fundantur in fun~

in cflentia diuina,

6c rclationcs

:

»'»"tsfun-y

fl'"r^ f^

:crgo nonmaiorcmdiftintiionem rcquiruncinfunda- \^f„^"^^" mento rclationes communcs, vt fint realcs , quam rclationcs originis; fed iftx non y„o^ rcquirunt fecundum omncs ergo ncc illx. nonvtbis acccptafecundum intellcdum, Efshmfe-^ Praiterca. b Eflentia fecundum fe, fundat diftindas rclationcs realcs originis, pro tanto, vt videtur quia ipfa vt foecun- ^**" j*"" cft

j

&

,-(*

:

dain ratione

principij

communicatiui

,

&

termini communicabiUs, cft infinita for-

malitcr : fed ipfa, vt quL^nta virtualitcr, eft infinita formalitcr : imo ipfa eft quantitas infinita ergo pari ratione, ipfa , vt fic quanta, poteft fundare relationes

*"

t^^

Unoms^'

:

communes

oppofitas rtalcs

,

bc

no^ tantum vt

bis accepta

,

per confiderationem

inccilcAus. Practcrca,*

Quod addituir de quantltatibus diftinftis commenruratis.Qua:ro quid

' '

quod ipfc

inteliigitur

per

illud,

gnitudincs

fic

commenfuratas

aut

?

incclligitur ratio formalis xqualitatis

mo modo

non efle nifi rccundCi maenim pcr hoc quod eft clTc commcnfuratas,

dicit jequalitatctn rcalertl

,

,

aut aliqua ratio przuia fundamcntalis

Commtnf»'-r(itio

ftf

Si pri- f"^'"^'^'^ ''"'""' "* eft rcalis :

manifefta pctitio non eft rcalis cotnmenfuraiio ergo non fccundo modo, non vidctur probabilc j quod fic ratio in fundamcnto pracfuppofita xquilitati , imo commenfuracioaftualisvidcturcflc poftcrior iquaUratC|,quia videtUr importare coextefioncm,6c applicatibncm aliquorum xqu.iliumj modum talem cxtcndcndi, fiuc habendi quantitatem|, fecunduni quampoflunt coextendi, & applicari ad hoc, qu6d (int commenfutabilia. ,

eft

:

5

a^qualitas. Si

&

Vnde Corpus Chrifti in Euchariftia no cft commcnfuratum alicui habcnti quantitatem, fed rtec commcnfurabile potentiapropinqua.fub eo modo, quo habct ibi acqualitatcm non cft ergo argumcntum aliquo modoj apriori :noncft realis :

j^g,

commcn(uratio5 crgo non cft rcalis ajqualitas. Ad argumcntum igitur rcfpondeo qUod fi eflent dua» magnitudincs, quarurtl rteutra aliam exccderet, haberenttarhen vltra rationemquantitatis fundantisxqualicatem, vnicatcm licet diminutam, &: fecundum quid: quando aUtcm eft in duobus fuppolitis eadcm magnitudo numcro, cunc cum diftindione cjttrcmorum cft ibi vnitasfimpUcitcr habccur ergo fimplicitcrcxtcmorum diftirtdio, fimplicitcr /• i\ ? o 1-LL--II j vnitasformaelecundumquamrercruncur, &itavcrmseuibiillud quodrcquintur ad rclationem communcm, quam fi non eflec vnitas formx in cxtrcmis, nifi iccundum f«/^: nam rclatio communis hoc habct gcneralc cum aliis quod relatio requiritdiftindionemcxtremorum; fed hoc habct fpcciale, qflod rcquiritvnitatcm fundamenti negandaeft etgo illa propofitio, quod xqualttas non cjt realis nififccunditmflares magtjttudines-.'\vax> iila,quz eft fccundum plurcs magnitudincs eft fecunAumquid xquaUtas rcaUs, quia eft fecundum vnitatcm magnicudinis lccundum quidicigo vbicft vnamagnicudo fimpliciter, propterxqualitatcm fimplicirer, &. rcalcm, nonoportct quodillavnitas fitbisacccpta vcratio fundandi, quia ircrata acceptio nihil addcrcc ad illud quod eft latio fundandi, icd magis dctrahcrei Scoti oper. tom. XII. toium.i 5 }

'^

,

&

;

/-

•

•

1

.

,

,

:

,

,

,

O

.

Verior

tfi

^ll^^itaj

^" '^f* numcro for „,aellin

.

tjualibtu

quam fiin t" tamum 'f"

vnitof

j^^"'^j"^' °

Quodlibet

i6i totum , Imh tantummodo

fufficit,

quod ip{a icaliter fit

vn.i habita in

cxtremis rcah-

icr diftinftis.

Ad fccundumdcilla ty^rtic.

1.

e.\.ui.^^.

propofitionec maiori,diftumefi:inquacftione fccunda, ?C

non accipitui niateria ibi pro ,fcdpro quocunquc, quod praeexigitur ipfi foima:,fccundum cuius pluralitatem detcrminatur ipfa pluralitasinipfa forma &. hoc modo xqualicashabet matcriam: quiapluralitas JcquaUtacis neccftluio praecxigitplurahtat<;m altcrius rationis, lccundum quam neccftario determlnaturadccrtam pluralitatcm vt patct in tcttia concUifionc iftius articuii , quaz cft , quod a:quahtas pra:eexpofita cftintentio Philoi. li. c-^r^/^i/f/v^.quomodo

j^^^gfjg rcccptiuaformac

:

:

xigit relationcs ongipis.

^^ tcrtium, cum

ExtreTnum

dicitur

(xtremum, termtnat

,

f :

extremnm inquAntum extrentum terminat , poteft diucr-

rcdupHcatio

vcl quia rcduplicatur rclatiuum,

quod dicirut oppoficum vcl corrclatiuum vel rcdupiicatur racio formalis vltima, qua fcilicct vkimatc formaUtcr cft relatiuum vel corrclatiuum vcl quod reduplicatur ratio formalis non vltima , fcd fundamcritalis , quafi praeuia primo modo, & fecundo, maior eft vera:quod, fcilicet extrcmum inquantum extremum bportet rcaliter diftingui ab extrcmo tertio modo falfa cft, & folum illo modo minor cft vera. Vndc probatio, quo: accipit quod cxtremum, inquantum eft extremum, tcrminat: adhuc ibi ly , tnquanii/M, habet tantam reduplicationcm quantam prius & folummodo in tcrtio fcnfu probatur per hoc qUod tcrminat inquantum habct in fc fundamentum. Ad q iartum,F dico,qu6d haec prxpofitio ,yf«W«»», quando fitcomparacioad pr.Tdicatum rcfpccliuum non icmpcr notat fuumcafualccifc r.itionemformalcm vltimatam inhxtentia: praedicati, lcd communius vcl laltem communitcr notat :^^[yyy^^ ^jfj. rationcm fundamcntalcm :dico cnim Socratcm fccundum albcdincm cifc fimi'cm PLitoni, cum tamcn albedo nonfitr.uioformaHsproximacfi!cndi iimi!cm Piatoni fcd fimilitudo eftcndi fimilem, ficut aibcdo clfcndi album. Pro tanco tamcn hoc conccditur, quia albedo cft ratio fundamcntaUs fimiIitud'inis:dico tunc, quod Auguftinus intelligit ibi quodaequahs eftPatri Filiiisfccundiamfubftantiam quia paccrnitas, &: filiatio non funtproprie rationcs fundamcntalcsipfius acquahtatis , fcd aliquid quod cft communc eis, & aliquid quod eft ad fe j quando

iriquantum finiodc intciligi ifta

:

;

,

,

cxponuur.

:

:

:

,

,

,

Ly- fccun-

du »ofem' ferdeuotat ratfonejor-

h^remt

,

,

,

fndtcati.

,

Ftlituffi

:

tqiuhsi'a-^

accipitur in maiori. Hltid^quoHdiciturJeeundumjubflantiaminferfoniinonnu-

^rut^""

^'S''

X

^"^f^^tttr

^f

einomo'-

in eis

& fic minor

;

:

ly fectindum, notat proximam rationem formalem: necad inicncionem Auguftini, icd tantummmodo intclligit

vcra:provt

ifta cft

cft falfa,

prout cafuale huius propofitionis,yff//W«w, notarur eflc ratio fundamentaUs refpeclu relationis

Et

fi

qujc pra:dicatur.

,

obiiciatur,''

fubftantia

fic

ratio

quare crgo Pater non dicitur Patcr fecundum fubftantiam,cum fundamcncalis rcfpedu paternitatis immediatius quam ,

&

rcfpcftu azquahtatis, per tc?

^ici potcft , quod , CLim dicitur , fecundum fubftantiam , ibi accipitur fubftantia proutcft vna, cft autem fundamcntum vtriufque relationis, vna quidcm cxiterfecundu ftcns, fed non vtvna imo, vt vna, tiibuseft fundamentum aequalicatis ipfaautcm, Ottart non

dtcittirPa-

:

:

vna

fubftantta, quje cft dtci-

fcttt

non

&:

,

,

vt vna in iribus, eft

fundamentum

lJationis:im6, vt foccunda in rationc principij

paternitatis, fiue fi-

&tcrmini communicabiiis quafi

,

tHftfjttais

pj-^jjjj^Q

lecundHm

*

^^j„

.

riaeft pa-

'co

^

,

\.

•

'

\ j

\

o/,

fioc/fit racio

talis

:

vndc

taijs

cr

mfccndens

ha:c cft falia

:

,

eft

ifta cft

-i

j-

•

&

lioc fiuc

\'

>•

•

w

r

competcre ahcui fecundum

fundamcnautcm eft vera ratio fuundamcn-

ratio fotmalis, fiue

fit

:

hajc

nunc autcm cflcntia cft eji albt4i tamcn tranfcendcns fcd rcfpc£lus aequalitatis cft ratio non tranfcendcns , fed adaequata SiC idc6 fccundum Logicam

fecundum albedtnem

patemitatis

fundamentaUs tium

,

i

nihil dicitutvcrc

Socrates fecunditm colorem efl albu4 :

eft

:

Auguftinus ptopric locutus

^*fitio

^

n

,.

Ahtcr porcft dici Logicc, quod

PaterfecH- Socraies

duTnmtmo-

fundat.

quo modo

:

eft, vt haec fit

non

vera

:

aUejuomodo Pater fectindumeffen'

fccundum effentiam eft Pater im6 vcra \fectindum memortameft /'4rfr,quia ifta ratio fundamcntaUs cft adxaqualis

quaca rclacioni

,

ifta

cft

vcra

:

:

iiii.

COMHEH

^7«

Qu^ftioVI.

M ME N

C

pliciccr

Hic Doftor arguit coiiria vnam opinioncm qua tenec quod xqualitas realis re-

fico.

& comnienfura-

quirit diftindas magnitudincs,

rcalis poteft imvno fundamento ha-

Et probac qudd asqualitas

tas.

fundari

hiediatc

in

,

bcnte praccise vnitatem numeralem. Prima rahoc Relationes originis oppofitac, vt

tio ftat in

:

f aternitas,&

filiatio,immediatc fundantur in cf-

numeralcm

lentia habcntc vnitarem

litates

,

om-

ab

eodc fundamcnto numagnitudine. Probatur confequc-

^ollunt fundari

tnero,puia in lia

vt

,

& dua; aequa-

ntbus conccditur; ergo a fortiori, in

quia aequalitas rcquiric ex fua rationc vni-

tatem fundamenti, vt patet ^.Met. ita quod vhitas fundamenfi eft ratio proxima fundandi iqualitatcm

non

fcd relatio originis ex fua rationc

;

requirit vnitatem

Sccando; Irguic

litcr infinita,

formalis

,

idco ip(a poteft habcre rationcin

&

i

intelledum

forma-

qiiia eftentia eft

communicatiui

principij

fic

& rationem termini

,

eadem non

vt bis accepta per

imo a6lu

fed cx natura rci potcft,

,

a fortiori quia relationcs criginis ex fua ra-

quamum

ad hoc, quod

qu6d xquali-

dicit,

coinmenfurationcm quantitatum

tas rcquirit

quia pofito

quod zqualitas

videtur fcqui

fit

plu-

fcilicct inter

& pri-cxigat illas, tamen noii

magnitudines,

res

quid

praiexigat

,

vt commenfiira-

vide

:

ibi.

altcrius rationis

hypoftacicas

tes

(cjlicct prcipriera-

,

fecundiim quani neccftario

,

determinatur ad pluralitatem ccrtam, pufa duilitatem.

f .Ad terttum, cttm dicitur extremum relatievc extremum terminat relationem , dicit quod per ly videtur , vcl incjuantum , vcl rcduplicatur rclatiuum

malis vltima.qua vel correlatiuum

Nam Coi-

vc in Euchdriftii eft cantx quanti-

,

vltimatc eft relatiuum,

vel tertio rcduplicatur ratio

;

hon vltima

formalis

,

fcd fundamentalis, quafi

Exeipplum primi,

quantum

plum

vel rcduplicatur ratio for-

;

fcilicct

fecundi fit

,

vel vt cftcorrcla-

diftinguitur realicer a

Filij

rc pattr

in creaturis pater in-

patcr vt tcrmihat

,

Exem-

filio.

pater vt cft ratio foimalis, qua-

cxtremuhi

filiationis realiter diftin-

Exemplnm

giiitur ^ filiatiohe

gcnerandi, fiue humanitas

tertij

eft ratio

,

potentia

formalis ter-

minandi, fiucqu6
tiuum xqualitatem,^cundum quam habcrct fe ad aliud correlatiuum

,

& vt fic

cf-

realiter di-

,

ftinguitur ab alio correlatiuo,fimiliterxqtialitas in patre eft

xqualitatem vt

formalis vltima

r.iiio

extremum filij

,

ab xqualiratc

xqualis

*quali. iScd

filio

,

quarc patet tcrminans

,

fiuc correlatiuum

& fic Filij,

illa

diftinguuntur rea-

& eft ratio.quare patcr,

diftingultur realiter a filio, vt

magnitudo intcnfiua

^uomgdeio' fiuc infinitas

tatis,quantx nunc eft in coclo, vt patet a Do<5to-

eft racio

tttnejuarto^dtflinil.xo. crgo vt in Euchariftia

filfo,& ccohtrjl, quare filius

vercxqualc altcricorpori exiftentieitra Euchariftiam habenti .-cqualem magnitudinem,

fecundum illam pater non diftinguitur realicer i filio, cum fitomnino indiftindla ih patre , &

Eft crgo ibi xqualitas finc

commcn-

furatiohci fiue a£luali coijjttenfione.

Nam Cor-

pus Chrifti

,

vt in Euchariftia

dem quantititcm

qnam

,

,

vi patct a

etfi

habet ean-

ilunc habct in

non tamcn habct cani fccundum titatiuum

modum

calo , quah-

Doctore vbi fupra

vi-

,

Ad primum

tta.

dicit

quantitates xqualcs qualitas realis

,

&

vnum numero

,

fed

,

,

quod

(i

tunc intcr

haberet

vnum

ellcnt

dux

illas ciret .x-

fundamentum non

vnitate fpecifica

,

cut cxT^oCui in fecundo tdtflinSl. 3. quifl.l.

idco cjuid

eftet ;

ibi

vnitas

ergo a fortiori vbi

menti fimpliciter tcali

fundamenti

,

ellet

ficut vnitas

eftct

,

fit

fic

xq
xqualis patri,

&

finiKf jit rlf

th fund/tnlf^ tdu.

m

g Ad cjuartum dicit,qu6d ly /<'C«w
H^

& ta& prcxima,

di<5lioncm reduplicatiuam dicitur cafuaie,

men

albeJo non

quod Socrates

eft ratio

formalis

,

dicatur fimilis, (ed tanrum cft ra-

fundamentalis.

militudo in Socrate

Ratio vero proxima ,

&

fic

eft Ci-

Socrates letundum

fimilitudincm dicitur fimilis Platoni, litudo in Socrate eft ratio formalis

,

& fic fimi& proxima

§luimoile fir liu: fit ttl)$A'

fi-

&

xqualis

vnitas fundi-

diftindione extremdrura magis

quare pacer

quare Socrates dicatur fimilis Platoni. Dico tuc, lu quod Auguftinus intelligit ibi quod Filius cft

fecundum

numeralis

fundamentalis

filio.

fio

ibi.

d Nunc Dodtor (bluit argumenta fada con-

gHmitorum.

«litatem

&c.

alicui hahenti quantitatetn^

Kot» qiomt' fupri.

Solutio nr-

fingularitatis

xqualitas habet matcriam , quia

pluralitas xqualitatis ncceflario prxexigit plu-

tum

de

^lHomodo *" ha^ beat matt-

qualitof

,

de ratione

modo

Et hoc

liter

commeufura-

&

J5-

altera partc compofiti, vt patct in fe-

f»«//», ^«/?.3.

efl

tamen vt exiftcns in Huchatiftia niillo modo commcnfuratur illi, vt pdtct pcr Do6torcm vbi

(f ittCocU.

accipiacur

,

ratiohis

pus Chrifli vtin Eucharijhanot

cft

,

quomodo

riam pro

ibi

,

dicatur

pus Chrifti

Chrifli fie ia

& etiam mficundoy

.

& vbi non eft tafis fingulanon eft pluralitas formx eiufdera & non acctpit ibi l'hiIo{bphus mate-

ritas

aut commtnfHratit intelligitur Vt ratio formalis (efualitutis , aut intelligitur aliqua ratio prduia fundamentaUs , &c. f^nde Cortas, &:arguic fic:

Eucharifiia

t

quia accipitur pro hxcceitate con-

,

trahchtc naturam

tiuiim

duas squalitates oppofitas,

commenfuratts. Hicimprobat opinioncm fpecia-

do ctrpus

maceria

nita, poterit fundare

liter

qmfl.

,

diflincl.^. quifl. 7. videibi

prxiiia.

non requirunt rantam Vnitatem fundamenti, ficut fftac. c §lw)d additur de cjuantitatibus dtjflt&is

•»i

e yidfecundumdicit.quhdillapropojttio Phi-

fundat relationes originis oppofitas , ergo pari racione if fii , vt fic quanta, liue formaliftr infi-

lione formali

51.

propo-

in

cft

fic

,

riis ,

b

imo

xqualitas reaHs

lofophi efl expoftta

fundamenci , vt patct

^rgp. SftcnUre.

%l y S.

A

a T^/?/»J4 ratio videtur tjje fHndamentHm vntM X. optnionis,

Sot».

T

i6j

cum fim-

,

Patri fccundiam fubftantiam

tantum

nonautem formaliter. Quando ergo dicitur , quod conuenit perfonis diuinis fecundum fubftantiam non numeratur in cin, cohccditur ifta prout ly fectinditm non notat

fnndamentaliter,

O

4

proxi

fatri.

Quodlibet.

164

proximam rationcm formalcm, fcd poftea mjlnor ert fiHa, fciUcct, quod patevfccundum fubftan-

daracntalcm

mentum

tiam,vtproximamrationcmformalcmfitzquahs f ilio, imo fecundum zqualitatcm , vt fccundiini rationem proximam, & vltimatamdicitur

Dulmm.

Et

fi obikUtur.

damcntum

Doftot fadt vnam ob-

iedionem contra hoc , fcihcet , quod Patcr fecundum fubftantiam dicitur a:quahs FiUo , vt fccundum rationem fundamentalcm , qua-

non

Parct

fimihter

rc

diim fubilanciam , vt fecundum rationcro

ita

fcciindum ,

hcct

cft

fjt

fic

,

tio

,

j

fubftantiam

vna

,

,

,

ita fiinda-

Sccundo Lo-

fubftantia

,

vt

accipitur vt

noli

fun-

eft

vna

vnam

vt

,

cum

ili

,

Kejpenfit.

8C tri-

diciwr Patcr feacclpitur vt

non tamen fundat ,

fit

asqualitatis.

rcalitcr.

qudd

fed

&

ficut

fubftantiam

aequalis

vt fupr^ patuit

vna

vt vna, quia

vnitas fubftantia:

non

cft ra-

fundandi patcrniiatem vt expofui fupri.

fuu'-

C H O L

S

ipfa fubftantia

xqualitatJs

bus

cundum

patcr fccun-

dicitur

cum

Rcfpondct Primo ^icc. Rcalitcr

tbqualis Hlio. h.

,

paternitacis

I

V

M.

Cvntyn tertitim di^fut» fcftium num. 19. fcHtcet xqualitatemfraexigere diJHnHioneni extremorum, adducit raiionim D. Tho^:». tenentis aqualitatem non dijlingui aperftnaltbus^ quia inc(udit perfenarum dtfin^ioncm^

& effenti* vnitatem^ refutatur. ^qualit/is &

ejt

con-

cr non tantum praextgttiu} ejfentiam relationemy quA nonfaciunt conccptum perje vnum. Secundo.t/£qualitM in Patre^ (jr Filio , ejt eiufdem rationis : ergo non includttperfepaternitatem &fliationem , qud funt diuerjd rationis^ ex vntti: ergo nonincludtt perfe

ceptt4i

I

dijt. 1 3

.

quod tiqualitas includitfundamentalitereffentiam^ &prafuppofi'' D. Thom.

Refoluit ergo.,

.

,

tiue relatieneSi (^foluit rationem

Tnom

I) i«

I

.fcrtpt.

«i.ji.

Ftde

i.re-

portattonu l^jj.i.ar.

Contradicit his , » cjuae dida funt in fccundo articulo de pracexigentia. C! ^cundo Dicitur cnim quod xqualitas no cft aliqua tcalis rclatio diftinfta a perfonalibus: fed in fuo inteiledtu includit illas,8c efientiae vnitate, & hoc fic deducitur. In Diuinis non cft confider^irc nili effentlam , & rclationes reales , quibus fic diftindio : jcien^ autcm ad fe non rcfertui :nec relatio referturad aliam rclationcm per aliquara jrei^^tioi^eni aliam cum enim dicitur,qu6dpatcrnitasopponitur rclatiuefiliationi, '^ . 2\n J. n opptiutio non eft relatio media mter faliationcm , & paternitatem, quia jfto modo relatio riiultipllcaretur.in infinitum, &: idco a:qualitas vtrunque importat, fcilicct 8c perfonarum diftinftioncm, & eflentije vnitatem rquiacx Iiocfuntacquales,quia

^

40.

:

x.adpropoCitHm.

.

•

1

.

•

•

•

,

funt eiufdcm, fiuc vjiius magnitudinis j includit crgo «qualitas in fuo intclleftu,& telationes diitinguentcs, &: cirentia» vnitatcm.

Contra

^,

.

k

fi

enim

intelligatur pcr

ferfe ab-

&

refpe£liuii.

ad

fc

,

&

i'e

includcre,

hoc videtur filfum. Primo

,

conceptum pcr pcr fe ad alterum

fe

*^^" faciunt

includit

folHiitm

iftud

tcriallter fiuc pr.iccxigenclo

,

vnum

aequalitas

:

:

& non tantum quafi maquia eflrcntia, & rclatio ,

cnim conceptus vnus cft pcr fc autem videtur habcre conccptum pcrfc nullus

vnum.

quod

per fe includit altera aiterius rationis, non cft pet fe eiufdem raautemcftper fevniusrationisinPatrc, & Filio, crgonon inclurclationes originisiftarum perfonarum qviia illac relationcs funt alterius

Prictcrea

1

tioiiisj aiquaiitas

dic

per fc

:

rationis.

Dicoergo, quod

arqualitas fundamentalitcr importat cflcntiam, praecxigitiui

autcjn rclationcs pcrfonalcs porcat relationcm aliquam

,

:

fcd nec pcr

l"e

hoc , vcl

illud importat,

lcdpcr le im-

ctiam altcrius rationis a rclationibus originis ,

qux

t^
fundamentaliter

,

cr

prtifitppofi-

tiue rela-

larioncs otiginis rcferuntur. j^^^ ^^ argumcntum " Conccdo enim, quod fecundum acqualitatem cfg^ jv r ic fentjanon rcfcrturadlc, neque ctiamlccundum zquahtatem paternitas rerertut ^d filiationem fed non fcqaicur ; crgo patcrnitas non eft alia relatio ab aequaiitate: imo fccundiim acqualitatcm refertur Pater habcns clfentiam, paternitatcm ad Filium ncc apparct probabilitas in ifta confcquentia , acqualitas cft relatioalia ab crgo fccundum illam , vcl idem rcfcrtur ad fc, velrclatio ad rclatiO" j]jjj originis

rj/-

^,*

:

•

:

&

tiones.

:

"Ter iiqua-^

j

"T'"* "r fentta

nec

relatio,fed

relatiunm.

oppofitam imo quodpluseft,fecundumpatcrnitatem nec refertur idcmad ^^' "^^ tclatio ad rclationcm oppoficam, fed rclatiuum ad corrclatiuum oppofitum. Et fic cft in propofito nifi quodibi rclatiuum confticuitur primo rclatiojic, qui refcrtur hic autcm tantum dcnominacur a relationc , qua rcfcrtur quafi ad-

nem

:

:

:

inuentjtia.

COM

.^^

Qusftio VI.

165

COMMENTAKiyS, 35-

Q

includit patcmitatem

Ecundo comradicetur his , (\ax diila funt v3in fecundo articiilo de [nxexigentia Hic Dodtor recitat vnam opinionem quas vult quod aqualitas non fit aliqua relatio realis diilinda i i

Opinio

ali-

relationibus originis

erit

telle<^u includit pcr fe rclationes originis,

k

& v-

hocnec

Do6tor improbat hanc opieflentia, rePrimo, quia nionem dupliciter ' r » , lauo non racumtper le vnum conccptum, ergo Contra

&

nis,

per

non

fc

& ellentise vnitatcm, vt conftituentia vnum conceptum. Si enim ex effentia, & relafc elTet

includit relationem,&

(blutus

,

eflTet

vt

pater,

«0«

hoc modo,

*//

fecundum hanc

fcilicct

relatio-

xqualitatem pcrfbns

c5ftitutac per relationes otiginis referuntur,nara

Prxterea, quodperfs imtudit relationem al,

a relationibus

rationis a relatio-

Pater fecudum aequalitatcm rcfertur ad Filium,

quia per fe incladit abfblutum, quia ef-

teritu ratienis

eft alterius

dinis,vt fupra patuit. Et

ncm comrauncm,

ad aliud, quia pcr fe pcr fe ad fe, fiueab-

(entiz vnitatem, 1

qux

Sed per ie,& qni-

ali
:

fe

conceptus pcr

.Tqualitas

nibus originis,nam fundamcntum xqualitatis proximum eft vnitAsmagnitudinis,& fundamentum remotum eft ipfa eirentia fuhdamentum autem patetnitatis non poin'tur vnitas magnitix-

includit relationem origi-

tione origiiiis ellet pcr fe vnus conceptus, tunc ille

fi-

non

xqualitare in Fiiio.

illud pet fe includit.

perfbnalibus,

.

zqualitas per

cum

ditatiuc dicit relationcm

iflud.

:

Filio

fundamentalitcr imporrat eirentiam, fcd pr^cxigitiue importat relationcs pcrfonalcs tamen nec

nitatem ellcntix. Satitiimfrehat htmcefiHtonem.

eiufdem rationis

Dico ergo fecundiim Dodoiem, qu6d

quia acqualitas in fuo in-

,

& squalitas i"

,

liationcm,(equitur,quod arqualitas in Patre

fibi

squalis.

m

Ad rationcm quam

quia relatiuum refertut,

per fe eiufdem rationis

facit

dpinans patet

j

& non cllcntia, nec re-

§iutt»tod«

P^^t^rrefcri.

Iatio,&patercumrcfertur ad Filium, vt£equa- ""

aequalitas in Patre, Sc in Filio

^'*

liiim.

cft

eiufdem rationis

,

vt fupra patuit; fcd pater-

nitas eft alterius rationis ^ filiationc

primo,

dijl.

15.

ergo

fi

httitts

refertur fecundiim aequalitatem

vt patct <«

alia relatio

aequalitas in Patre pcr fe

cft alterius

,

H O

C

S kefolntio

lis fibi

Deo

articuli
fecundumfundamentum

L

,

& etiam

rationis ab ip(a paternitatc.

V

1

ejfe

ex natura rei,a paterhitate

quae eft

,

M.

relationem realem , quia ineji extremls

i .<^ d.p.q.i. Probat hic ex EuanPrima tjf, reUttones fundat<efuper (juantum^non vt ^enere^funt reales ergo idem de relationibttsfundatisfuper

reale^cjuodfttse traitat i d.i-^.ef.

gelio, Paulo (jr Augujl. (r dupltci ratione.

•vt vnuwnttmerOyfed fpecie, ^uantumy vt vnum numero^ (juiafundarnentitm

relatio realis efi

3«'

:

ergo

afartereiin

DEdum

hoceii oppofitumferfcctiits^

ey- jequalitasyfjuia

entibt*s^

tercio articulo

quam oppoftum "

:

hic eft magis reale, Secunda^ in<*(jualitas efl

quodmagis admittendum

imperfeffius.

qu6d ifta relatio, ciuac ineft extremis iftis, ineft fecunquod c(l in eis cx natura rci. Et hoc probatur dupliciau-

dico

fundamentum,

jirt, j.

& duplici ratione. Prima aup.itrcmfuum dicebareirc Deum, & xqualem fe ficicndo Deo quacnim ncceiritate,& realitatc Patergenuit Filium, cadem genuic dtcimui^ inquir, quod P.:ter fibi ajqualcm, dicente Auguftino contra Maximinum. £toritatc Enangelij

,

8c duplici auftoritatc Auguftini,

ftoritas cft loann.y.priijsallegata

:

:

•$"/

maior eft Filio : qnia Pater genuit^ Filius non gcnuii :cito refpondebo^imoideo Patcr maior non eft Filios

quia <equalemgenuit Filium. Ec hocIudjeicaeciintcllexeruntfeCundumqu^d

j quia Chriftus in dicendo fe Filium Patr is, Et hoc itcrum probatur ex fecunda auftoricate Euangelij.& fecunda Auguftinifuper illx ^\xin^c\\]lomn.i o. quod dedit mihiVater., mciius ommbns efi2c veibum Auguftini , huic confonans cft i j. dc Trinic. cap.

pcrtraftat

Chryfoftomus fuper loann.

dicebat fe cx hoc elTc

xqualcm

.

Patri.

:

1

4. Vater, inquit,^^/;«// Filiumper

que dixijfetji, aut

Ex

rninits^ aut

omnia
:

,

&

ipfedicit :fic exnacurarcidata cftfibiaequalitas

31.

ipfi

Patri h.\benti

eandem

elfen-

tiamin cadcm magnicudinc. Huic concordac tertiaauiftoricas fcripcurae quae eft adPhilip.i. Non rapinam arbitratus eft ejfefe .trjiialem Deo. Eccum hactercia auftoritateconcordat Auguft. fuper loann.hom. 7. fupcr illud, aquatem fefaciens Deo :fed non tpfefefactebat xqitalem fcd ilie illiim gcnuerat .equdem :(i ipfefefaceret aqualem Deo, caderet tn r.ipinam. Auguftinus ,

:

1

vulc diccrc, lion fe fccic acqualem

Dco

,

rapicndo vcl vfurpando xqualitatem

faciebat,id cft, aflTerebac fe aequalem Deo,propter hoc, quod dixit fc

tlfe

inDeo

relatio-

ncTt reale,

probat ex

Euangelia

amplius e/pt in Verhc^ quarn infetpfo.

formacur talis ratio pcrfediftima communicatio non cft nid pcrfciSliffimi termini communicabilis perfeftiflima magnitudine, fecundum quam omnino fic .xqu.alis produftus producenti Si crgoex nacurareicomunicatio illa ingeneratione diuina eft ncccflario pcrfediflima , ficut tcrminus perfe£tiffimus comunicatur in magnitudine pcifediifima , qua datur filio quod eft maius omnibus,ficuc iftis

t^tjUati' tate

:

Icd

natum ex Dco.

Vnde

& AugnJ},

Quodlibet.

i66 Vndc dicit ibidem

ChriBuf itqudis Patri natin efhVndefic illum comtnendat ApoFlolus^ , non rapinam arbitratus eHfe effe dqnalem Deo quid ejt non ra-

:

cnmin forma Dei

ijiii

finam arbitratus}

ejfet

nifi

'vnde fr<emifit ant€

:

:

quod non vfurfauit aejualitatem Dei ^Jederatin

ecce^ inquityintelligunt

in qua natus efi, ludai^quod nonintelligunt Arriani,qHi Dei Fi-

lium tn^qualem Patri dicunt nec Iud<eiinteUexerunt Tairem :

tum

effe

illa^

xqualem FiliOyfedtan-

intellexeruntin verbisyquia talis commendaretur Filius.qui ^qualis effet Patri,

nibus

Ex om-

verbis fcnpcurjcSc Auguftino videtur habeii,qu6d ficutpcr naturale ge-

iftis

Hior in a-

nerauonccomunicatacftFilionaturacadc,&magnitudofubftatia:;fic &xqualicas. Ad conclufionem iftam, ratio prima eft ifta fi cflet alia magnitudo in Patre,& iii Filio, fecundurti Arianos, Filius efTet minor Patre, minoritate,qua: efTet rclatio realis, non tantum rationis rclationes enim de primo modo fundatas fupcr quantum, non , vt vnum , funt rcales , ideo magis, vel a:quc, fi eadcm magnitudo communtcatur, eric xqualitas realis. Secunda rario eft , quac quafi confirmat iftamtquia non videtur probabilc, quod oppofitum imperfedum fit in entibus cx natuta rci ; non poflic ibi eflc oppofitum pcrfcdum cx naturarci nuncautcm aequalitas eft oppofitum perfcdum, inacq^^litasoppoficum imperfedum , fecundum Auguftinumi^ f«4»///4/f 4»/>wrf, vbi loquitut ad difcipulum fic xqualttatern , inquit ,injequalitati iureanteponis , necquif^

qualitatt.

quam

:

&

:

3 5*

&

&

:

tas perfc-

:

bus

esi^

vt aUimo , hurnanofenfu pr
perfeda inaiqualitas

cui illud non vtdeatur.

quia mnioritas, go videtur irrationabile , quod in cntibus non eft

nufquam autcm eft petfcfta magnitudo pcrfcda. tura rci

.

fiinaa

;

dieji

:

"^^ oppofitum pcrfcaius, enribus, quae

fit

nufquam auccm

tio-

fuppofiti ad fe

rum, non

eft

eft ita

non

,

Nunc autem in enti-

& minoritas ex natura rci 6c rcalisrerpcrfcila arqualitas realis, & cx na-

fit

perfonis diuinis,quia

& diuerficate

;

nufquam

alibi eft

quiaidentitas eft cxtrcmii

autem lccundum multos aliqua

cft

diuerfitas pcrfccta in

crgo aliqua identitas pcrfefta, qua: fit relatio realis perfeda, ficutin pcrfonis diuinis illa enim quac eit eiufdem

relatio rcalis

realitrela-

>

:

cft relatio realis

pcrfcdai quia non cft

:

illa

ibi, nifi

autcm

qua: in creaturis alceiius ad alte-

,

diminuta vnitas.

Ex his tribus arciculis cotjcluditur folutio quacftionis.Si enim fecundum commu-

Epilogm torHm quz

nifi in

Confimiliter poflet argui de identitate,

;«.«. v.« trtma

:

ncm

non rcquimt nifiifta tria: Primum, fundamcntu rcaex natura tci. Sccundum, cxtrema rcalia, & realiter 'nha ciu*diftinda. Tertinm , & quod ipfa cx natura rei infic exiremis abfquc,fcilicet omni flione, Triarequi- confidcratione intelleftus, vcl abfque operationc potentiacextrinfecc.Eciftatria ftta ad rc- conueniunt aequalitati in Diuinis, xquc,ficut culcimque acqualitati in cntibus lationem yel magis vtpatct dc fe,in articulisprasmiflis, fcquitut quidhxcacqualitas ctitrcrealem. magis ifta, quam quaecunquc alia. {^^xXo realis, ficut alia quaicunque rcalis , Adprimum argumcntum principale, patctcxprima fcntcntia, quacponiturdc ^, magnitudinc in primo articulo, quia non eft illa magnitudo molis fed pcrfcftionis: fic Deus cft magnusfecundum Auguftinum,non fine quacunque magnitudinc, quia eflct contradiftio 5 ncc per confcqucns finc quantitatc quacunque,fed cft magnus vno modo, finc quantitate, alio modo, non. Ad fccundum argumcntum,patet quod magnitudo non numcratur refpondcnN. 16. do ad primam obiedionem contta di£ta in fecimdo articulo. Tcrtio arguicur fic:illa rclatio non ineft ex natura rei, quac xque incflTetjfi ineflct cx fola confideracione intellc£bus,circumfcripta cxiftentia realijfcd circumfcripca, per impoflibilc exiftentia rcah diuinarum perfonarum, pofita tamcn fola confiderationcin intcUcdu earum,adhuc intclligituraiqualitas qucmadmodu nunc in entibus rationis intclligicur, quac non cxcedunt fe iccundum fuam cntitatcm acqualitascrgo perfonarum non neccflario requirit cxiftcntiam rcalem pcrfonarum fic, quin finc ca poflit intcUigi cfle. Ref pondeo,qu6d omnino neceflatio confcquitur aliquid,ficut cxiften$,fiuc fecu^^

'

fcntcntiam tclatio

^^^°^ fcilicct

fit

realis

&

in re, &,

:

:

,

&

,

&

:

,

:

:

,

dum cxiftcntiam, confcquitur illud,vt cxiftens

:

ita

ipfum,vt intcllcdum,neccfrari6

confcquitur illud, vt inccUcdum, vt (fucmadmodum, ad hominem rcalitcr exiftcntcm confcquitur ipfum cflc rifibilem exiftentem, ita fi intclligacur homo,fiue fic,fiue

non

fic,neceflari6 incelligicur rifibilc

quitur,

quod

rifibilc

non fit

confequcns ipfum

cius paflio rcalis

j

ita

tioncm acqualitatis ad fuppofita diftinda tas

in inccllcdu;

nec tamcn fc-

hic propccr ncccfiTariam confccu-

in natura diuina fiue illa exiftant,aequaliconueniteis cxiftentcr, fiuc illaintelligantur circunfcribcndo exiftcntiam , vei

abftrahendo ab cxiftentia, in intcUcdti confcquitui

,

aequalicas.

Ad

34»

Quxftio VI.

167

Ad formam crgo argumenti dlco , quod illa maior qux acciplc rclacionem non cde rcalcm, qux competic extremis habcntibus omnino cflTe rationis :conccdi potcft, ii intclJigatur quod eis cantumcompecerct, vt habcntibusf^^rationls fcd fic minor cfl: falfa non cnim tantiam conucnic iftis vt habencibus ejfe rationis,fcd e/fc -^

,

:

,

,

:

&

realci

idco realicer.

COMMENT^%iyS. T^E tertioarticMloprincipalt. In

n 3"-

ifloarti-

X-/cLiIoDo^orprobatquodiC<.iualitas

fitre-

latio realis, qui.i ex natura rci ineft extremis/ci-

AntqHnhtM

" Tttd's*

lecunduni fundauicntum reale.fiue quod eftin eis ex naturarei Et hoc probat multis au£toritaribus,qu2 in litera patent, ncc alitec

in propofito proprictas perfonalis

Scd

nullam caufalitatem habet rcTpedu aequalitavt pacct , quia nulUm rationem agcndi ha-

tis,

Deinde probac aliquibus racionibus fatis claris. Primo iic reiationes primi modi fundarae fuper quantum non vt vnum , fcilicet

tates pcrfonales,

eas.

:

numero

:

vnum

licct

multo magis

,

fpecre.funt rcales

vel acquc

;

ergo

relationes, quae fun-

,

humero erunt fundamcncum eft magis rcalc ,

dantur fiper eadcm niagnitudine rcales

cum

,

&

quia

vt

lic

,

habeat

efle fimplicitcr

vt fupri

,

patuit.

le

quod oppofitum impcrfedum

,

Si dicatur

&

in entibus

fit

&

non polfic in cntibus cHe opex natura rci , pofitum pcrfedum cx natura rci. Nunc autem

&

quod quia

funfpraccise tot propric-

j^

go

Contra , tum,

tot prajcisc erunt aequalitates.

quia in Patre

Cumdax ^qualitates:vnaad

Filium,

& alia ad fpiritum (anc^um. Non cnim pater ezdcm acqualitate rcfertur ad filium & ad Spiri,

tum

fan<5lumifcd alia, Sc alia, alitcrcadem rcU-

tio ellet

primo

& per fe duo corrclatiua, quod

,

Tum ietiam

impodibile.

qualitates in

quia ficut Pater alia

ii Filium,

,

quia qilot

fur.t

vna peribna, tot etiam funt in ,

x-

alia«

8c alia arqiulitate refertur

& Spiritum fani^um,ita Filiusalia &

alia xqualitatc rcfcrtur

&

ad

'

atrtm

&

Spiritum

inaeoppofitum pei"feftum , qualitas imperfevflnm fecundum Auguftinum.

fan(flum

Sequentia vfque in finem articuli,S: qujcftionis

Tum

clara funt.

maliter diftihdac in diuinis, tot func fundameta

eft ajqualitas

hocquod

Occurriint aliqua dubia.Primo in

,_


quod

^ejualuai tn diui/iis habet materiam,

accipiendo materiarn

pro hacceitare.

,

Secundo dubitatur tejualiias tn diuints

tum

ce

,

,

&

qthd

efi

,

&

,

quod FUto

determinata

ntimertttn per proprietates

perfona-

Tcrtio dubit.itur in hoc

,

quod

rela-

fwidantuyinejfentia diuina,non

tio-ies ortginis

vt vna

fcilicet,

,

uon

ita qitod vnitas

efi ratio

proxima

fundaudi. tas in diuinis

inftatur

fic,fi

aequali-

habcc iiiKcriam, (luc hxcccitatcm

fcontralientcm ipfani ad tfj^fingularc,ergo .Tqua-

non eft in vltima adualicatc.ConfcfaHum quia quicquid cftindiainis,

diuina

cum

cft

fic

,

fimplicitcincccllc, eftinvltima ailuaii-

tate,vt ciiini patet a dtfi.

ad Filium

& Pacrera,

eciam, quia quoc funt magnitudines for-

& alterius Kqualiratis formaSed quot fuht perfcdiones in diuinis formaliter diftindae ad inuicem totfunc

proxima

alterius

liccr diftindlx.

fundaincnta

Modo

nequalicatis.

quodlibct

attri,-

butum habct propriam infinitatera , vt patet k Dodore i» primo, dtfi.H. tf.penult. & pcr con(cquens in perfonis diuinis rohltiplicabimtut

ac-

{ccundum multi|)licacionem funda-

mencotum prbximorimi, & ita rcfpcdu vniuS f uidamcncj proximicrtit faltem fcx asqualitatcs, quia in qualibet pcffona erunt du* fcc mdiim illud fundamcntum ergo vidctur qucd non fit

'^rm^""^^ feperfe,fii

nonift.

Docbore

iS. Confcqticntia patet

,

in tj.^^ttodl.&m

i.

quia contrahibile,

numerus aequalitatum pricise propter

ciertus

proprietates,cum

non repugnct eile

illis

plutcs;

crgo hocmagiserit rationc fundamenti proximi.

Scd hoc etiam non impedit, quia

mentum proximum

cilet

(\

illud

funda-

in infinitis perfbnil,

tunc in illo fundarcntur infinit^b aequalitates, ciim omnes illx pcrlbnx effcnt ad inuicemxquales ratione eiufdem fundamenci. Tum etjam,

fiue dctcrminabile per alindad adlualitatcm fin-

quia

gularcm non

eftent infinita fuppofitain diuinis,quibus e(!ec

vltima adualitate

eft in

patct a DoiSlore

m

\.f^ in

,

vt etiam

<]u*ft. i.

cxtrinfecum

,

ncc etiam eft dctcrminabilc pcr nifi pro quanto illud cxtrinfccum

ponatur a caufa przcifa cffcftuum fingularium illius communicabilis , fic ab cxtrinfcco dctcrminabitur ad certiHTi numerum. Sicut nunc Exemplum pjtet dc Sole , quia ctfi natiira Solis Gt infinitis ^' communicabilis , vt patet a Do£tore tarocn fo-

&

'

lum eftin vnu fuppofuo

,

^ hoc ab

fi

Pater habcret infinita produfta,vel falten^

communicataeadem perfcdio, tunc

ejuodl.

Secundo inftatur contraiecundum dii^uni,6c primo concra ilIud,fciHcct,qu6df/?«^/fr»>;«
"^""g"""'^

;

Cohcra primiim diiflum

quens

Cindkus alia Sc

fimiliter Spiritus

alia: acqualitate refertur

qualitatcs

let.

litas

:

,

icilicct

fcihcet in Patre

,

eiufdent rat.onis

eft

ad

hoc

in

plfrlfwu

quibus pcrfbnx diftinguuntur, dut tqiu^ pcr confcqucns praecise tot funt extrema , er- tattt.

eft

Secundo argmtur ,c^\\Ci non videtur probabi-

VMbi».

mero.

licet perfjjnj.,

cxpono

vnum Solem nn-

trinfeco producentc taritim

agente ex-

ient infinitx xqualitates,

Spiritu

fanAo ergo :

in Patrecf-

& fimilitcr in Filio & ,

iftae

proprierates pcrfona-

non determinant aequalitatcm ad certum nnmerum. Praeterea inftatur , quia fi non poffunt eftc

les

plures produftioncs eiufdem rationis in diuinis,

hoc erit fecundum vnam opinionem, quia principium formalc producliuum vnius rationis,habct prodiidum vt terminum adaequatjum , tam intenfuic, quam cxtenfiuc, vt patet a Dodlorc tn primo,difi.i. lalis

&


^

.Vel faltem hoccric,quia

produftio vnius raiionis

quod fi illa pricise non puteta DoikctK in

clTet

^u/tfi.

fic eft

vnapracisc,

nuUa

ali
vt

i.^Modl.modo in propoficQ

Quodlibet.

i68 podco

opoTtcbit dicere 6c aqualitate,

fic

&

vcl prjBcise tot funt

n

illx

funt ^ NofM.

non tali

Non tertio,(ciHcet

qu6d

illx prsecisc tantii,qu6d

eflent, nuUa; alia: eiTent

principio vnius rationts

,

fic

vel

quod

adjcquatx

extenfiucjquod plures cire non poflunt. Sed eft difficileaflig:iaretaIeprincipium,nonenimproprictates funt tale principium

aliud affignetur

,

& quodcunque

,

ftatim (cquitur<]u6d xqualitas

non determinaturad certum numcrum per proponantur tot ptx-

prietatcs peifonales. Si eriam

cx eorum formali ratione

cise

,

ergo non pet

inftatur

xqualitas in Filio

,

quod acqualitas in non funt eiufdem

&

Patre,

ratione proprietatum

primo

modo

damento eiufdcm

,

qtfia

Patris

Patrem tiones

,

ita

quod

formalis

paternitas cft ratio

aEqualitatcm Filijr^eci illx lelaclTe

ciufdcm rationis

qu6d faltem

alterius rationis, vel

iy&

,

quae ,

&

ratioucs for-

malcs tcrminandi funt necellario altjrius ratiopcrfbna-

lcs.

Secundo xqualitatcs

pliciter

&ct!OiMtiiDo^ox.in primo dffi.-j.&

Non

fomialis lerminandi xqualita-

non videntur

quia funt in funeft fal-

quia

,

terminantur necellario ad terminos aitcrius

tioncm

quod tamen

rationis,

ratione,

Tum etiam

& iqualitas in Filio tcrminauir ad

,

terminandi

tunc patemitas, &c

inftatur

,

quia

fi

func plures diuins

eiufdem rationis

difFcrentia

,

;

crgo a^qualitas

vt folo & diuiditur in & tale habet propric railla,

fpeciei fpecialiffimac. Scd in diuinis fim

ncgatur

omne prccdicabile

,

cnim

nihil

in diuinis ponitur in aliquo pra;dicamento, vt patct \

vide

^. i. efuodUb.

ni6

tem

numero

filiatio eflent ciufilem rationis,

,

fiiiatio eft ratio

diuina multiplicatur,

aut ratione alicuius al-

;

tcrius,

{x\m

eorum formali

acqualitasinPatrc terrainatur.'dFilium,itaqii6i

rationis,

quiaauthoccft rationefundamentiproximijaut

Non

ex

formalitcr opponantur.

nis, fic in propofito furtt proprietates

proprietates.

Dcindc

cum

Dodorc inprima,

Rcfponfioncm

{ecundo,quia proprietates illx funt ptiDodt in primo,vhi/upra.

%.qudji.i

dtjiifiii.

ihi.

qua:rc.

diuerlie, vt patet ^

QV^STIO

VII.

Vtrum Deum effe omnipotentem popt

naturali ratione

,

^

necejfariA demonflrari ? Alenf. i.p.tj.ii.m.i.ar.i. Scot. i.d.i. <j.x.n.i^.

Durand.i. i i.^.i. Argcnt.i. «/.j.^.i.Mayron.

& q.i. & ^i. Henr.j«o
i.^.i.^.i.

&

Dco pet comparatlonem ad intra fpe* important refpednm pcrfona: ad perfon.im, reftac videre eft his, qua: conucniunc Dco pcr comparationem ad extra fiue quajimporc^nt relpc6tum Dciad crcaturas. Ec primo dc rerpciStu potcft eflc difficuhas vno modo , quantum ad cxtrcmum, cuiconucnit. Secundo moo dc

hls

cialiter

de

I s

,

qux

coniienlunt

,

his, qua:

,

4o,quancumad cxcremum fiue obicdum, quod rcfpicic De refpe<^u ad excra quancum ad illud cui conuenit, duo funt quaefica, Primo, dc illo excrcmo in gencrali. Secund6 infpeciali prlma quacftio eft ifta. Vcrum Dcum efte omnipocentem pollic naturali rationc, &ncce{rari.i demonftrari:5s: hoc In gcnerali incc!ligendo,non defcedendo ad aliquam perfonam in fpcciali:Sccundaquaeftioeft,fpecia'iccr compar.andoadvnam perfonam Vcriim vcibu ,

,

:

:

Dci, vcl FiUus in Diuinis, habeataliquam cauraliratem propriam rcfpedu creatura:. Ad primum fic proceditur vidctur primo quod Deum efle omnipotentem pof'X""*' fit nacurali rationedcmonftrari,quia naturali ratione dcmonftracur Deum cfle infiniomnipocccia?. Anceccdens probatur,quia Philofophus probatS. Tex.i%.& ^^ potcnciaei ergo i(t.tde\i. Pbyfu. Deumeireinfinica.'potentixcxhocquodmouettempore infinito.Proboco:

&

Met.i.

co.

4»-

Ratio opp.

fcqucncia.infinita potcntia 116 potcft ab aliqua potcntia cxccdi,necincelligi exccdi,

&

quia tunc aliqua polfcc circ maior illa , ita ilJa non cflet infinitafed omnis potctia, qux non eft omnipotcntia,poccft intelligi excedi a potencia, qux cft omnlpocentia.

Adoppofitum.fi poteft dcmonftrari Dcumefleomnipotenrccrgo&Dcumpoflc gencrare Filium confcquens falfum quia cft mere crcdibile,& pcr confcquens no naturali rationedemonftrabilc.Cofcqucncia probacur pcr Auguft.contra Maximinu hb.3 .cap.7. Vbi arguic fic fi Pater nongenutt Ftltumfibi aqttalem :aut ^uia nonpotutt :

:

:

Ec vlterius iTgu\tyfi»on voluit, eum inttidum dixisii :fi nonfotuit vbi eii omnipotentta Dei Patrii ? Vulc crgo arguerc, fi Pater non potuic gigncrc Filium fibi a^qualem, non fuic omnipoccns5 ergo cx oppofico,fi eft omnipoccs poteft gigncre confet]ucns. Filium fibi aequalcm ita l\ anteccdenseft dcmonftrabilc, Pr.rtcieLSific,crgopofretdemoftr.iri Deum pofTc crcarc omne crcabile : confcqucs eft falfum,quia Angclus eft quodda crcabile:& tamcn non poceft dcrhonftrari aut quianonvoluit

:

:

&

&

naturali

^'"^

""!* *fi

mtntt.

Qu^ftio VII. quod Angclus

naturali rcUionc,vt vidctur

169

fitab co crcabilis

quia Philofophus fc, qucns rationem naturalcm non pofuit IntcUigentias creatasa Deo, imb eas ncceflaf

hoc eft non ab

rio a fe pofuit,

alio effci^iue it.Metaph.c.

,

:

y Vbipoftquamoftcndic mcdium quia habcc

fubftantiam fcpararam nuliam habcrc magnitudincm,per hoc

potcntiam infinitam

vtrum,ponendum

,^&: infinita

fit

efTc

potentia

non

:

poteft cfTe in magniiudinc

:

vnam talem,aut plures, & dctcrminat quod pkircs.

quxriti Eft cr-

go,non folum,fecundum ipfum,primafubftantiaimmaccriahs fed qucKCunquc ,

infi-s

nita,&: pari rationc cft a fe nccelTaria.

S

C H O

Ponlt inas di(iin[iionei\^rimA

ae explicat hic

lic}t breuiter

,

,

ejl

L

I

V

M.

demonstrationis in proptcr quid

de qua Litius ef.

i

.

ProL Et

1

.poJ}.q.

(jr

,

quia

,

tjiiam he~

i.dri.d.i.q.z.drd.^.q.^^

^ubdalt principiaex tcrminis nota nonpojfe derfionfirari demonjlratione C[ma Joijifitnrdc ex terminis cOmmuniJsimis^vt Quodlibet cft,vcl non edjveljaltem de terminis ferje notis confnse apprehenjis-.cjuia ^^c,animal racionale cft rifibilc qiiodeHper Je notnm

principiis

,

tcrminis dijlincie conceptis demoniiratur experientia-.vide %.d.z.q.%.Et Lcuch.hic ^.Contra 1,

diBum. Secunda diUin5tioe{i omnipottntix quctpropriefumpta esi tantnm rejpe^iu pojsthitiSfprout idem ejl^quod caujahile dupHciter intelligi potejl.Frimo , vtjt rejpe6iu omnis cattja,

hilis

immediate.,vel mediate.Secnndo,vtJit immediata cauja omniscauf^ihilisjta vt nalla alia

caiija concurrente

vel pr£uia, pofsit caujare omnia.Vide i,d.Sq. vlt.ponit.^. Conclujiones de

vtraque demonjlrationeiex quihusqiuJlioreJoluitur.Fide cum de hoci.d.i. q.z.n.zjkEt late d.^i.pertotum. prajmiccendae func duaediftin£tiones HIcdifttn£bionum,folucnda »

j^rt.u

neceflariac.

Ec fccundo iuxta mcftibra

eft quazftio.

Frima diftin6liocftnocaf Ar^r/z«tf pofieriorum^qux aliaeft/Top/cr

qiiid,{ii.^c

eft

,

quod demonftrationum

pcr caufimjaha ^«/rf,fiuc pcr effcdum.Probatur ifta diltindio

per racionem quia

omne

mcn conncxioncm

ncccffariam,

TV.v.^o.d* cintter.

neceffarium vcrum , non euidcns cx tcrminis , habens ta- ^^""'"^ ''^""^•"^* cuidcnciam ad aliud , vt ncceflarium cuidcnscx ^ tcrminis, poteft demonftrari pcr illud vcrum cuidcns nunc autcm , aiiquod vcrum ^^^j ^'^ala neccffarium non cuidens ex terminis , habcc conncxionem ncceffanam ad aliquod nuia ] <.v:

&

:

vcrum acceptum a caufa,&: aliquod ad verum accepcum ab cffcdu, non folum cnim veritaccs de caufis non poffunc effe finc quibufdam veris dc effcdibus,fed nec e conuerfo,igicur poccft aliquod vcrum dcmonftrari pcr aliquod vcrum cuidcns acccptum i caufa,&: tunc propterquid,vc\ pcraliquod vcrum acceptum ab cffeiH^u &:tunc quta. Ec vidctur hinc fcqui corollarium quod principia immcdiata fiue cuidcntia cx terrainis non poffunc dcmonftrari demonftracionc quia:c\\.\oii d vcrum cft ^ cunc quxdam media vera intcr prima vcra,8c conclufioncs vltimas,&: lolum illa funt dcmonffrabilia,quiapervcravltima. Qualircr autcm vcrum acccptum ab cffedu poffiC

pltcatM""^"^^

ud.i^

^•^•^~

^-i*

^"^'

,

,

,

effe euidenS;&:

llderec

:

^"'^'(^^'tia

""'"r^ff»»* "'''"^"^'*"'

camcn vcru acceptum a caufa no cuidcnsjpatere poteft,fi aliquis con-

modum illum acquirendi fcientiam, primo CMetaph. &: fecundo PoJlcrion,m pcr

cxperienciam

^rincipia,

quia pcr cxperienciam cft frcqucnter

multis fingularibus acceptis a fcnfu, &:

notum dc

cft"cdu,quia eft

nondum fcitur proptcr quid ita

,

cx

/« proitmi^ T^e.v.vlr.

cft,quia illud

^"'«''^

'f^"-

uon habctur a fcnfu,nifi mediante vltcriore inquifitione '• Secunda diftinftio eft deomnipotentia, ^ &:illa prajfupponit confufum intellcftum huius tevmm\,omnipotentia'.q\ii talis eft,qu6d omnipotcntia non cft paffiua fcd a£tiua,non quaecunque, fed caufatiua, Pcr hoc habetur quod ipfa cft rcfpcdu altelius in effentia caufabilis:quia non eft caufalitas nifi refpedu diucrfi fimplicitcr;crgo cft potentia refpcftu poffibilis non gencraliter vc opponicur impoffibiti ncc cciam vcopponicur ncccffirioomnimodoafc,proucconuercicurcum producibiii:fcd rcfpe6tu poffibilis, ptouc poflibilc idem eft,quod caufabile:quia tcrminus potcncia; cau-

ceptwn

a(f

,

,

,

fatiuae

:

includit ctiam omnipotentia

,

quandam

poccntijcin fc(non cnimomnipotcntia

eft,

:

vniucrfalitatcm

,

^^"^''*

J«,X!/ "(^ ,jS

a caufAi

OmriipQ^ F''"-» 'J^ ^*^""* ""'* P^-lJ""^'

nonquidemipfius

quaecunquepotcntia foimalitcrrquia non

cft potcnciaaliqua creacurac.)Sed ifta vniuerlalicas cft ipfius pocenrix

tcr,fed refpedu huius c.iufabilis,quod eft poflibilc, fiue crcabilc;vc

fic

,

non

fimplici-

fenfus

:

omni-

Om/npo-' '''""'*

'^'f*

potcncia eft ipfa poccncia aftiua rcfpeftu cuiufcunquc crcabilis.Ec hoc poccft intclli- "'^^'"'' gi duplicicer.vno modo,qu6d fic cuiufcunquc crcabilis immcdiate,vcl mcdiate alio :

modoquod

cuiufcunquc crcabilis,&: immcdiatc falcem immediaiionc fftjnuUa alia caufa adiua mediancc. Scoti Oj)er, tom. XII. P fic

caufje,

hoc P<;

Quodlibet

170 Defccundo

aitlculo

«

videndumcft de demonftratione,& prim6 dc demonftra-

De dcmonftrationc/^r^/^/fr

tionc propter ^uiii (ecundb de demonftratione ^uia. :

^«/V,

funt tresconcluftones.

Vximaie^'\(kZiDeum

Ctncl.i.

omnipotentemyVtxoc^Q modoAcci^iendoomnipotentiamyeik

ejfe

verum demonftrabilc in fc dcmonftratione/^r^J/^w quiJ. Secunda conclufio iftud vcium cft demonftrabile ,

ftaru

viatori

ftante

fimplicitcr

viaz.

Tertia conclufio,iftud verum non poteft demonftrari viatori ex notis fibi naturade lcgc communi.De demonftratione ^«/rf,funt duae conclufioncs.

liter &c

Prima eft ifta:I>f//w ejfe omnipotentem omnipotentia refpiciente immediate ^tiodcanque fit verummon tamen cft a nobis dcmonftrabile demonftratione ^ttia. Secunda conciufio Deumejfe omnipotentem omnipotentia immediate^ velmediate

pofsii/ile^Mcet

:

qitodcHnque pofsibile refpiciente

,

potcft demonftrari a viatorc demonftrationc quia fic :

^rgo lunt quinque conclufioncs,ex quibus integfaiur

folutio quaeftionis.

COMMENTAKiyS. N

I.

Dupltx de-

ift.-i

quffftione

Dodorduo

facit.

Primo pr^emitcit vnam diftinftioncm. Seeiuido reipondet ad c^ivx-

monftrtnio.

ftionem.

De primo

quod dcmonftracio

prxmittit

rx;crgo reubarbarum

eft

A,

&c fic

\

\

verum

propter^uid,a\ia. ^uia. Ec harc diftindio probatur

ftratione,^«/(«,hoc patct efle

k Do6lorequia omfte rtccejpirium •verKm^non eni-

q. i.quiatalis notitia prxcisc

§lMd fi verum ejtytunc tfuittiam media vera prima
&

inter

&

,

ncccllariiim

quia

,

rifibiiitas neccflario ineft

mini, vel verum ncccirarium tio

nunquam

contingcns

,

,

quia

potcft falfificari

,

ifta

propofi-

/icut propolitio

quac aliquando pocert elfc vera

qitando falfa:&

non

cft

ho-

,

ali-

verum euidcns ex termi-

nis:patct,qma cognofcens cxtrcma,

fciiicet

homi-

terminorum nocicia, haec non cft cuidcnccr noca:ew«ij- homo efi rifibiIts. Et habet necellariam conncxionem ad aliquod verum acceptum a caufa euidens ex tcrmi-

rrem Sc rifibiUtatem ex fola

nis,puca ad hoc,antmal rationale

vcrum eft accepcum propcer quid honio terminis

,

efi rtfibtle,

a caufa.qui* cxplicat fic rifibilis,

hoc

caufam

& cft euiJens cx

quia ex fola notitia diftinda tcrmino-

lum cft per fc notum mo,d.i.<].i.&d,^.

,

vt patet a Dodlorc in pri-

(7.4.

Et per

tale

vcrum acce-

fiones.

Qma

c

,

,

verum non notum ex habens necclfariam connexioncm ad hoc verum acceptum ab effeftu &: fic potcrit dcmonftrari cauia de aliquo , icilicet ciuia purpotcrit demonftrari aliud

terminis

:

;

gationis choicra», puta fic:omnc purgatiuum co-

lcrx cft ./^&intelligo per

tam huius

paflionis

,

A

c.nufam

immedia-

qua: cft clie purgatiuum

me-

illud non habetur a fenfu nifi

diantevlttriori inquifitione

qux

,

fit

t,

per intelle-

ikum,fcilicct inucftigando caufam talis effeftus,

qua inuenta

poteft cfFeftus dcmonftraride ali-

Dc hoc vidc in primo Dodto-

c[aopropter quid.

rem

dift.3.q.4.&

qux

ibi cxpofui.

1

Secunda diftinilto eft de omnipotentia.^Himc declarat Dodor quid intelligat peromnipotentiam,&: dicic quod omnipotentia noneft pafliua, fiuereccptiua , quafi illud dicatur omnipotens paffiuc quod poteft reciperc omnia. Scd dicitur aftiua non quxcunque, accipiedo tamen aSituum pro produftiuo , quia omnipotentia non cft qtixcunque potentia produdtiua patct , quia Patcr non dicitur omnipotens refpedu produ-

d

:

caufabilc nccclTario cft poflTibile

crit mihi cuidcns fcilicec ornne reubarbarum eft purgattuum cholerit,c[\.\oA vcrum eft acceptum ab efFc
a

ptndtAt

per vltima vcra,fiue per vltimas conclu-

fcilicet

pctvcrum acccptumab efFc(^u. Nam hoc verum Reubarbarum eft purgatiuurn cholert cft vcium nccelTarium euidens acceptum ab ettedu, quia per expericntiam video quod hoc Reubarharum cft purgatiuum ciiolcrae,& hoc fimiliter, 6c fic de aliis , & pcr confequcns hxc vniuerfalis :

J^^

in primo,d.i.

& conclufioncs vltimas,funt demonftrabiIia,quia

dionis

ftratur

'^«'f""»/"'^-

cipiornm

dependet i notitiii tcrminorum, vt ibi prolixcexpofui. Sequicnr ergo quod folum illa vera nccelTaria , qux funt inteimediainter prima vera euidentia ex terminis,

ptu a cauia dcmonftratur hoc vcrij, fic arguedo: omne animal racionale cft rifibile omnis homo cft animal racionale,erg(; omnis homo cft rifibilis. Excmplum, de vero ncceftario. quod demon.•

demonftratur

^

pcr aliud vcrum acceptum reubarbarum clle ab cfFedu.Et quod addit,qu6d ptincipia euiden.' rr n tia ex termmis non pollunt demonltrari demon.

a!i.^

dens ex terminis.

Bxtmflitm.

cholirx:fed reubarbaram eft pnrgatiuiim chole-

tiua ra.

Filij.

,qux

Sed dicitur potcntia adliua caufa-

quod omnipocentia non eft poflibilis onvie cnim

Scquitur ergo

potentia

,

^"'

refpcAu

nifi

:

,

vt ly fojfibtle

opponitur nccelfario. Et hoc patet a Dodlorc in primo, dift.i. quiii. vlt. infecundo dtft.i.cj.^. vbi vulc quod ifta impliccnt ,A cauGt nc-

&

teflario

,

cum

quia

contingenter

,

&

dico caufat fi

addo

quod umul contingentcr

,

quod

iequitur

necejfario

,

fequitur

&

neceirario cauEt declarat dc quo pofl[ibili intelligat , non enim incelligitur dc poflibili , quod opponicur impoflHbili , quia hoc modo filius Dci dicicur poflibilis , quia uibit

non mo ,

,

&

*'»'»^

"*"*** refpicit aliud in eflentia, fiue in natu- f

fic

,

imphcatio.

impofllbilis dtftinSl. X.

,

vt patct k

parte i.qudft.

Dodore }.

ia pri-

Rcfpondcndo

ad argumcnta principalia. Nec iccipkuz jpoftibiornni modo ^ fc prout , yt opponitur necejfario conuertitur cum producibili , quia Patcr in dile

uinis dicitur nccefrc elfc

omni roodo

l fc

,

fcili-

ccc

Qu^flioVlL cet

tam

quam originatiiicjFilius

formalitcr,

cft necciTe clfe

formaliter

,

non

feci

cum hoc habeati Patre.Dchoc

ver6

e

Dodorem

in primo,vbt fupra, Sc fic Filius in diuinis dicitur poflibilis.vt ly pojfibiU

modo

a Cc,8c

producibili

,

fic

quia Filius

ejfe

cft producibilis,

eft

pliciccr ftatu viae. Tertia tcft

vcrum non po-

Iftud

fibi nacuraliter,

lcgccommuni. Quarta , Dcum cllc omnipoccntcm omnipocencu refpicicnte immediatc quodcunque poffibilcliccc fic ycrum, non camen

omnepoflibilc.Et hocpoteltdupliciLcdntelligi, immediacc,vcl mediacc. Immediace quod caufabile nuila alia caufi

,

dcmonltrari viatori cx notis

&c dc

fcilicec

omne

verum demonftrabiic propter tjuid. Secunda:

Iftud verumcftdcmonftrabile viatoriftante fim-

idco hoc modo dicicur poflibilis , fcd accipic toffihtle pro caufabtli, quia tale poflibiic cft propric terminus omnipotenti.E , Sc poccncix cauiatiux.Ec additquod omnipotentia propric refpicic

poflic caufare

articiilo, qtii ell cerporffiiiiis acJ

monftrationcm ^«M.Prima conclufio cft, Denm ommpotentern,im\ mcdiatc quam immcdiatc,

oppomnn uecejfurio omni

hoc modo pojfibile conuertitur cum

8c

Defecttndo

qusltionem. Hic Dodor reipondendo ad qucrfi' tiimponit quinqiieconclufiones.trespertinentes ad demonftrationem /'ro/^rf r cjttid,S>c duas ad dc-

originaciue

vi^ie

171

eft

i"e-

cunda concurrencc. Mcdiacc quod poilic ad omne caufabile concurrcre ,vt caula prima, liccc illud caufabiie eciam ab alia caufa caufccur. Ethaec de primo articulo principali futficianc

nobis deuionftrabile demonftracionc

i}iiia.

Quinca,Deum cftc omnipoccntcm omnipocentia inuncdiate , vel mcJiatc quodcunquc pollibilc rcfpicientc, poceft demonftraria viatorcdemoii-

(iuuone

qttia.

pco iiunc.

Prima conclu^o.

Deum ejfe

fter qttid .probatar primo

ctm reali diftinilione , ex

H O

C

S

,

L

I

V

M.

omnipotentem etiam immediate

,

eli demonjirabile

infe pro^

Deus haberetvoluntateminfinitam (^ tntellecfumtalem concluderetur ejfe omnipotentem ergo idcm concluditur , elio

qttiafe

his

:

nonfit diftin6iio realis^ Secundo

,

hoc non

ejt

verum immediaium , Dcus

eft

omnipotecs,

quiaomnipotentiacumfit ad extrafitpponitnotionaletCJr hocnon immediafe conuenit Dcc, quiadicereconuenit pir

immoriam ftecundam de quo

q. i. nttm. \6.

17. ergo cst "jcriimdc-

monjlrabile. '*

"|~\RimaconcIufiof probaturfic-.illudefl; vcrumdemonftrabilcinfe/^r^^^/fr^rt/Vjper "T aliiid vcrum prius,generaiicer , quod cx terminis fuis habec , quod lic pofTec de- ^^^„,a monfl;rari:talecI\ifl:ud vcrum , Dtmestomaipotensy vtroquc modo ergo , &c. Maior notum i» patcc quia talc verum cft in lc.quale etl cx rationc terminorum , vnde illud cft in (c fe ^^td? verum notum per fe , quod ex rationibvs terminorum eft per fc notum. Ex hoc fequicur quod talc verum in intclie£tu concipicnte fic terminos, iic pcr fe notum. Minor probatur , qui.i verum illud quod cx terminis fuis ell ncccfl.irium,6>: mediatum, "

f.

X

:

cx terminis ctiam habecquod in le lic demonftr.\bilc^rtf/>/fr ^W:tale vcrum eft iftud: Deus eft omnipotenSyViioquc modo inccliigcndo omnipotentiam. Prob.uio pitct cnim :

Q."'^^fi '^^''"'"

quod fit verum,8c ncceflTarium.Nec hoc hic probatur quia dc hoc non cft quxftio: fed tantummodo de modo quo illud vcrum poflit oftcndi fiue innotcfccre. Qu_6d ^,/^ ctiamfit verum neceflariura mediatu,piobatur dupliciter.Prim6,qnalis eftordo rca- Ucm cfi

''

,

,

,

hs intcr aliqua diftindla rcahcer,talis eft ordo cognofcibilltatis inter eadem, qualitcrcunquedillindlain effe cognofcibili,nunc autem , fi etrec diftindio realismcer naturam,intellcdum voluntatem , &: potcntiam ad cxtra^eflTcc caUs ordo realis,qu6d quia

naiura habet talem intelle£tum,& talcm voluntatem;idc6 eft

fic

potens rcfpcdu

omnipotes,

demonflra"""•

ca-

lium ad extra:ergo qualicercunquc cft dc h:ec diftin£tio,femper eit ordo cognofcibihtatis,qu6d quia naiura diuina habcc talcm inteUedum &: talem voluntatcm , idco habet talcm potcnriam,qu:e cft omnipotcntia. Patec ergo quod hoc vcrum neccirarium habec mcdium i &: quod medium quia intelledum , vel voluntatem , vel ,

:

vtrunque. ^.

Hoc idcm S fcilicet qu6d illud verum fic mcdiatum probatur fccundo fic quia omnevcrumneccflarium vcleft mediatum vel immcdiatum.illudautem non eft :

,

,

<5w>/f 'y^-

^'""'

"'^'

''"""''

immediatum:er2o,&:c. Probatio minoris:quia nocionale immcdi.icius videcur conucnire eflTcnciaj^quam illud quod dicic refpeftum ad extra vt habciur cx folutionc prif,^mj„^ mac, quseftionis nuncaucem nocionale non ica immcdiace conucnic ellcncix diuina:, Notwnalt ficuc aliquod cirenciale , ficut probatur in folutione eiufdem quxftionis quia ^//Vfrf trnmcdiuconucnitpcr hocmedium,quod eftperfcda memoria,crgomult6 magisomnipotcn- ''"' 'f' tia,qua: dicitrclpeftum ad extr.a.non conucnit Deo fiiie cuicunquc pLrfonae diuina: f'""'^'. ,

:

:

omninoimmediate. Prima probatioiftatumduarumpoflcthabcreciuandatn dccla- T^'"i^j rationcm annexam,qu2 lciiicec pocencia Iic rormaFicer omnipocencia vel tnngis pro- ^^ira q. ,

\

loquendo,immediacumfundamcncumrcfpc(5tu omnipotcntiaj an fcilicct intcllcdus in Deo,an voluncas:fed huiufmodi cxplanacio non eft ad propoficum fimpliciter nccefTaria^quia cx vcroque membro a:qiic habccur incencum. Scot.Oper.tom.XIl. P

prie

:

2.

QOMMBN

«.17,7.

.

Quodlibet.

I7Z

QOMMENTAK T) Rima

f

L

cauclujio oftenditur fic,

quod incclledus

caufa

fupponcndo

& voluntas diuina

,

oninipotentiacrcfpicieniis

talis

caiifaimmcdiarr.,6ir ad.Tquata omnipotentix. Si-

eft fic

immediata,& adacquata caufa rifibilitacis , hxc cft immcdiata:animal r.iiionale cft rifibi-

demonftrari dc Deo per

lc.

Sic in propofito dc voluntate diuina rcfpciSlu

omnipotentiae. Et quod dicit,vcl inrcllcdus

crgo fic:Dcum cflb omnipotentem

voluntas, vcl vtrumque

modo

crgo

,

.

,

coiuingcns,noi) de aftu.fed de potentia,vt patc-

Non

cuidcns ex terminis

fola notitia

terminorum

,

fcilicct

,

patct

Dei

Dcum

potcntia;

non

ti.nccm

quia forte pollct dubic.ui

,

cft

cuidens

conncxioncm

,

,

ellc ,

,

quia cx

cllentiale

diiiiiia.

ptcr tentcm

:

omne

omnipo-

quam notionalc

habcns nc-

ejuodl.

tJiie liiuiaa.

tatcm infiniiam

omnipotens;fcd Deus

/Jro-

eft

cuidcns

Secundii concliifio

vt

probatum

cft

inprirnn qutjl.

qux

includit rcf-

crit

.

,

dcmonftrari deDco,vcl pcrlona diuina.Ei

fic

pa-

cct ratio.

quod voluntasdiuinacft

,

C

S

non habente

,

a forcioriomnipotentia,

,

M

libi

qua: infunt cilcntiic inimcdiatius,

&

hu-

lior cft nora cx tevmiiiis, iufmodi , cr^o , ^fcc. quia cognolccns diltindc vohintatem diuinam, Sc poteiuiam adliuam rclpcCliu omnis caufabihs

flatim cll

,

immediata ipfi Dco, im6 cric mediancc volunt.ate , &intellcdu, imo notionalceft immediacius , quam omnipocencia, vc pacct^r;»»
inchuicns formaHter vohinta-

cft

,

peilum ad cxtra non

,

ilepi'-

dit a volult'

vcl

,

non dctermi-

immcdiatius, vt patct de volimtatc,

& intcUcdu

Ecficpotcft fonnari dcmonftratio

(jitid

'fit

& omni-

&C. patet , quia cllc oninipotcntcm ncccllhiio depcndet a vohnitare ctll'iriam

dicit

,

verum notum ex lerminis acceptum a tale verum eft dcmonftrabile J>ropier quid. Antcccdcns patet quoad omnes parliciilas , nam Deum elle omnipotcntcm jmmediatc clt vcrum & ncceflarium ,quia omne vcrum in diuinis cft neccirarium ctiam vcrum bit.

hoc

nando le.an iiuc!ic(£lus fitimmcdiacacaufarefpe, ficut aliqui voluerunt an foia voluncis , an vtmnique quicquid ponatur caufa immcdi.ata habcbitur verum notum ex tcrminis , pcrquod poterit dcmonftrari Dcum efle omnipotentem immediatc. g Oftcndit etiam hoc vcrum,fcilicct Dcum clfc omnipotcntcm,cflc vcrum mcdiatum,& non immediatum.&arguit a fortiori. Si enimnotionalenon fit ita immcdiatuin Deo , quinaliquod

aliiid ;

,

Au omnis caiifabilis

&

ad

&

poten-

fi

prxcxpolitoeft verum ncccflarium non euidens habet neceirariam connexione.n ex tcruiinis ,

catila

rifi-

bilcftatimeft (ibi cuidcns,qu6d animal rationale

caufunjcrgo li fola ratione diftinguuntur faltem fecunJum rationem potcft fic demonftrati. Argiiicur

S.

eflet rca-

adiua refpcftu omnis caufabilis

diflini5la,poiret verc

lit; X

F

cut cognofccns diftindc animai rationale,&

fit

omnc caii-

rabHcfaltcm fecundum rationem, quia tia illa

l

:

Dctts

eft

notittarn ^fiatui

H O

L

I

V

M.

omnipotensftricCe demonstrari potejl piopter quid a viatore

vix repugnantcr/i

,

cjualisfuit Pauli in raptu.

potest habereconceptum virtualitcr includentem hoc

verum

yijuia

vt ctt^um

Prohatur eft

,

hoc

:

rjuiu

»on

cjl

vcriim immediatitrn. ^htod Paulm viderit ejfcntiam Dei in raptu > tenet Auguflinus (jr altj, De (juo vide Do£t. /^.d.t\^.q.n..& i..d.i.(] 9. Probatur etiam dcfctentia ahjiracfiua , quiii viator Litra raptumy

& beatumfcientiam potest

habcre conceptnm distinclum dc Deo

lem forte habuit (_yitngelM in viaperfpeciem diTtincte vt

vtili

catifa

Concl.i.

O EcundA conclufio j^ftatui

cjfe

te,avuitore dernonftra ri potejl.

qua-

Doclor 1.^.3.^.9.«. 17. E/ cx taliconceptu demonftraripotcji omntpotentia , tam cum yjicut tn comeptu dtfttnclo cuiujlibct obient demonftrantur de eo fttx

decUr.itur.

omnipoien-

,

diuinam tffentiamy

alia,quamfne illa

froprietates.Vtde de his

Dtum

rcprttfent.tntcm

v'\x

,

q.i.&

j

.Prologi.

' fic intclligitur quod viator nihilhabcns, quod rcpugnec , ncc limpliciter, nec eiiain ad tcmpus permancns , cuiufmodiponitur

raptus Paulijpoteft h.iberc ift.im notitiam per medium propter qutd,De[is cft omnipotj.Qv,jji-itelligcndode

vtraqucomnipotcntia. Hacc conclufioprobatur

fic.

In

quocun-

^^^ incellcdu potcft haberi conceptus fimplcx virtuaHtcr includens vcritatem immediatam,&; vlterius mcdiatam , in illo intelledu haberi poteft nomii propterqutd vcritatis mcdiatx fcd ftantc fimplicitcr rtatii viac,citra fcilicct omnem notitiam pcrmanentem vel tranfeuntcm,quae fcilicet repugnat ftatui via;, potcft haberi talis conccptus fimplex virtualitcr includcns iftam.^^-wi est omntpotens-.&c etiam virtualitcr inciudcnsfuam immediatamproeccdcntcm jCrgo, &c Minor ifta,qu.;ntum adhoc,

quodaliquiscoceptusfimplcx virtualiterincluditifta,mcdiateahquaaliaimmcdiata, patct cx hoc,qu6d in probaiione prima: coclufionis oftcnsii cft, ifta eire immediati. Sed reftac hic probandum,qu6d talis conccptus in intclledu viatoris poffic haberi ftante fimpliciter ftatu vix,hoc eft,citra cognitionc>no tatum beatifica,fcd ciiaraptus.

Hoc aute

probatur,prim6,exeplo,fecund6,rationc.Exeplo fic:aliquid intclligitur pcr

.ucidcm.ficut intelligiturhomo, intelligendo album

,

vclrifibilc.

Vhcriusaliquid intcll^gitut

Qu^ftio VI. rntclHgitiir pcr re,fed ih.Vniuerfali^vt intelligitur intelligitur aliquid

intelligo

173

homo^intclligendo animal. Tertio>

per l'e,etiam in particulari/ed adhuc cjuodammodo

7r/;>;«t:«"*>-

'?'"'»«• confuse,ficut "

homincm antequatn intelligamdefinitionem,&:quotcunquegraduspo-

p°/"^"^^*j

&

rcfpcdiuum vlti- per fe in nantur:quia licet primusgiaduspofTet diftingui pcr abfblutum mus tamen gradus cognolcendi aliquod incomplexum cognitioric fcientifica , fuic vniHcrfali, praeuiafcicntia: eft cognitio definitiua :quia ipfa eftcognitio per fe inparticularj di- /^'"'/^ «« ftin£liflima:excedens ctiam illam confulam cognitioncm , dcqualoquiturPhilofophus primoPhyf y«/?i»f/»/ autem hoc^quodnomwa ad rationem , 6cc. Saltcm in hac coi-

gnitione definitiua habetur conceptus euidentcr ritates neceflarias

dc

tali

P^''^'"*^''-'

J,

,

& virtualiter includens omnes yc-

obicdo.

Ex hoc arguitur fic:Coenirio diftindiflima pt^uia maximc euidentcrincludcns vcntatesprincipiorum

conceptus

a£tui fcicntijB ,fiuc

& conckmonum

SL^^ffg"*-

qui potclt ^ A,^ haberi citra vifionem claram,fiue cognitionem intuitiuam eius obiedi,fufticit id habendum fcientiam de tali obicdo:fed quaecunque cognitio dc Deo, quae fit citra vi,

,

^}-^

fionem claram,vcl cognitionemintuitiuam, cft fimpliciter poflibilis ftatui vise crgo talis conccptuspotcft fimpliciter habcri dc Deo ftante fimpliciter ftaxu vJa:,quifufficiat ad cognofcendum verum complcxum.HuIus fyllogifmi maior apparet exemplo iam pofito.Et cum hoc ex quadam diftindione inter intelledionem abftradtiuam,8& ;

intuitiuamquae pofita

eft q.6.ar.i.

Et breuiterhic repetitur quia

etfi

:

cognitioab-

non cxiftentisjaeque ficut &exiftentis:tamen intuitiua non eftnifi exiftens cft:cognitio autem hominisabftradiua, & definitiua potcft cf-

CegfiUie

ftraftiuapoffitcfle

abjlraaiHA

cxiftentis,vt

«^ "''«''»-

non exiftcntis &; exiftcntis. Patct cx diftis ibi. Et patct cx fe,quia ita habetur fi non cxiftat ficut fi exiftat:ergo illa cognitio dcfinitiua cftxritra cognitioncm intuiriuam obicdi definiti vniucrfalis. Minor etiam patet ex diftis ibidem qnia fola

fe

,

ires

,

,

^f ^T^^l' ;.«„,/

,

cognitio intuitiua diuinae cffentiae cft

Quod

illa

,

quje ponit

homincm cxtra ftatum vise

ad tempus,ad tempus. probatum eft exemplo > probatur ctiam rationc

firnpliciter,fimpliciter

,

:

fi

fi

fic.

De quocunquc obicdo ~ ' ^"

rcientiaepotefthabcricogaitiofimpiiciter diftindiliima abftradiua obiedi cifra intuitiuam,

Deus autem

cft

1,*"^".'

per fe obicftum alicuius fcienti2e:ergo de ipfo poteft habe- abfiraiHu^ per confcquens, propofitumrquiailli diftthSa.

ritalis notitia diftindiflima citraintuitiuam,8c

non ponerct aliquem extra ftatum viae , & tamcn virtiiSliter, 8c euidcnter cft includcns omnes vcritatcs ncceirarias de Dco. Probatio maioris , omnis fcicntia eft dc rc tion praecise.vt cxiftcns cftjquod intcUigo fic,qu6d ipfa cxiftentia

9-

,

etfi fitratio intcl-

ledain obie£to , vclcitra obic£i:um , tamcnnon neceflario requiritur »vca^ualitelr conucnicns obiedo,inquantum obieftum cft fcibilc. Iftud probatur cx intentione Philofophi 7. Mctaph.c. 1 3 .DeihonBrath inquit , tfi

^'*-^5'

,

defmtio fiientifca , cjr noncontingtt yficut nec fiientlam cjuandoquefcieh- a tiam^quandoque ignorantiam efr.ita nec demonsirationem^nec defnitifinem-Xapplt quando- titm necejfariorumy

(jr

quc contingit

talem.Ex hoc conduditypalam aute ip^ forufiilicet finguUriu corruptibiliii, ncquefiientia neque defnitio.Neque enimfunt manifefiA torrupta,fiienttam hahntibus^cum afienfiu ahficefierint\,^fialuatis in anima rationibus eifdemp Tjonerit determinatio neque defnit io.lntcWigo ficrationcmPhilofophi , qu6d fi dc contingcntijfiue de corruptibili,vt tale.eflet definitio ; vcl demonftratio , cum illud talc pofsit quandoque efle,quadoquc non,faluata tamcnratione inanima,fequitur qu6cl cflct quandoque fcientia dc illo obicfto, quandoquc ignorantia quandoquc dcmonftratio,& quandoquc non.quod cft impofsibilc; Ex hoc crgo habeo iftam propofitionem , qu6d cilm ratio in anima pofsic maner^ hon manentc exiftentia a^uali obicdi , fequitut quod cxiftcntia non cft per ft ratiD bbiedi, Vt fcibile eft , quia ratio fcientifica tion potcft manerc eadem in anima , non efle

talem:quandoque non

efle

:

mancntc fit

illo

codem,quod

cludit o.

per fc ratib fcibihs,vt fcibile cft:fiucautcm fcibilc pof-

exiftcre in re,fiue non,faltcm rationc cius, vt fcibilc eft

anima,non manentc 1

eft

eam

&

cxiftentia:abftrahit crgo fcicntia

,

poteft

manere eadcm

ab cxiftcntia i

ica

quod ntin

iii

fti-

in rationc fcibili^.

luxta iftam conclufioncm haberi potcft corollarium

,

quomodo Thcologia

circ fcicntia in intcllcdlu viatoris,ftantc fimplicitcr ftatu viae

:

potcft

quia intcllcfttis pOten$

habcrc conccptum virtualiccr includcntem omnes veritates deipfo neceftarias orimmediatius fciliccC)&mediatiijs,poteft deilloobicdohaberc fcicntiaro complccam fic autcm potcft intcllc(3:us viatoris habcrc de Dco crgo , &c# Minot

•dinatas,

:

ScotiOper.Tom.Xir.

:

P

3

patfct.

necrf-

fmycrifm.

Quodlibet. patet,qtjia diftindifsitaus cScepttis fubicfti

Theologije,quod cft Deus,porcft liabcti de clarius cittaoognitioncm intuiciuani,& illc conccptus,& virtualiter, &: euidcntcr , continct in prima, omncs vcritatcs ncccirarias defubtc£to : Contingentcs autcm nonpotcft includcrc: &yi].pro- quia illas non func nata: includiin rattone ahcuias-fubicdi : quaecunque enim vcritas 'De hii vi-

log.

De contin-

includicurfufficienierinahquofimphci conccpcu tingencibus func quacdam vcricates ncceflaria:

Tamcn dc

eft necciraria,

,

con-

qut adpof-

non quidcm de atlu eorum , fcd dc polTibihcate,& illaictiam modopra^dido fciri poffunt, vtpote , Dcos eft potcns crca-

fibilitatem

're,potens rcfufcitarc ,poccns beatificare

gentibHS

datur

,

&

fic de aliis articuhs fidei refpiciencibus concingcntiam nec vitra iftud Ycrum neccflTarium de eo quod eft , Dcum pofle , eft aliquid propric fcientifice cognofcibile,quancum ad cale proprlum. Efleccrgo viator :

:

ftitntia.

Thcologus ,qui per conccpcum diftincVilfimum

perfc
fibilcm haberi,cicra cognicioncm mcuitiuam

diuinicacis pof-

cognofcerct ordinat^ veritatcs

,

omncs

ncccflin:ias,fiueilias,quae funt dcintrinfecis,qu3cneceflaridinfunt,fiuc illas,quacfunc


Exhocicquicur quodfiponeretur Theologiam

qudlumcn poneretur talis cognitio, fiue conccpcus obic£ti,vera eiTec opinio de luminc.Scd fic non vidctur intellexifle , qui pofuit lumcn:quia videtur pofuiflfe lumen in quo cognolccrctur obiedum non aucem quod cflec foi malis ratio fiue formalis co^nitio ipfius obicdi: '

ijuodl.

^.

1

1.

zi.vide

i»i.d. 14.

&fn

prol.

rtportato-

dam iuminc citra lumcn glorix & fupra lumen

:

proprie fcientiam in

eflrc

fidei

:

&: iliud

,

,

ficuc hic cftpoficum.

QOMMENTAR h C» Eeunda

4StcunU» «»' ttufit.

fljfid viator.

conclufio

jMobatar

6c antcqtiam

,

c!)ptobctiu declaiat pluia,Piim6 , quod lilc dicitur viator , qut non liabct intuitiuam cogni-

tioncm Dei,ncc pcimanentem , vt beaci ; ncc ad tcmpus , fiuc tranicuntem , vt habuit Paulus in raptu. Quaccuntjuc alia cognitio dc Deo non ponit viatorem cxtra viam. Sccund6,quod potcft clle

llcnte

,

vcra (cicntia dc obicdlo ctiam non cxiquia cognicio abltradliua potelt elie tam

non exiltentis, quam fit

de cxiftcnte

,

cxillcntis

non tamcn

quandoque

li

exiltentia ne-

cognitionem abltradi-

requiricur ad

ce^ri6

&:

,

talis

uain. Et etiam poteft habciicognitio diftmdUifi-

obicdi , loqucndo de cognitionc mcrc abTercio prsmittit , quod conccptus pcrfeftiflitpus cft conccptus dcfinitionis,huc cognitio diftinftiflima illius , quod imporcatur

Deo

omnes

& etiam

&

verita-

&

immedia-

omnes contingcnces de

potentiaj

tes neccirarias

tas

conccpriim

diftindliflirhifrrt

virtuahter contincntem ,

hx

mediatas

,

tam mcdiatas , quam immcdiatas ; ergo omnes illas potcft dcmonftiaie propter (juid de ipfo Dco. Hxc ratio eft euidcns. Nota primo de vcritatibus immediatis fiue pcr lc notis, quomodo continencur vircuaiicer ab obiefto , & fifcilicet

militer de mediacis tn ^uicj}. j. prologt

qux

cxpofui proh'xc

articulo lo,

fiue ohiectum continet ibj fingularia.

vide

,

,

ibi

fuhieBttm,

pnmutn prxdicatutn

vide

,

Nota fccundo dc ordinc contin-

qualitcr vna dicatur priroa

gcncium

qux cxpofui tnprologo,ejuxil. j .vbi Dottor loqui-

,

tur de fubiedo tio nota,

&c. vide

,

Thcologix contingcntium Tei.

quomodo viacor dc communi

lcge noil

per dcfinitioncm , vt patct hic in cxemplo , qu6d in prologo , quijl. j. Qvjarto pr^-mitcic , conccptus perfedillimus obicdi , qui cft condefinicionem, t:cptns definitionis obiedi fi habcc

potcft h.ibere cognicionem abftradiuam Dci fub

velconceptusquidicatis obiedti continec vircuaconceptu vcrificaliter oranes vcritates de illo

ftiadiua diftindiihma Deitatis

veritates contingientes

vtifta."

,

qux

piaemictit,

,

funt de

DcusaAucreat non continentur aliquo obiedlo

litec in

logo

Quinto

fint nccefTarix.

, fi

quod

tamcn

',i]udji. 3.

,

adu

virtua-

contingen-

-veritaccs

illae

dc potcncia, vcl aptitudine, vircontincntur in ratione quiditatiua ob-

tualiter

iefti ficut ifta

;

Dtus tjipotens creare

,

&

huiuf-

niodi.

His

quod

probatur

przraiffis

viator

,

ftratiopc propterquid

firMionem

conclufio

vt viator poteft fcire

tam iramediatc

,

quim

,

Deus

eft

mcdiatc

,

fciliccr,

hanc dcmonomnipotcns,

& arguitur

fic.

potcns habcre conceptum virtuacontincntem omnes vcritatcs de ipfo ne-

qmd. Intclledus liter

ceftarias

potentia

,

,

vel contingentcs

,

non dc

adlu

,

fcd

dc

potcft de illo obiefto habcre fcien-

tiam completam nes

illas veritatcs

,

&

rationcdiftindtillimaDcitatis ci.nli

dcmonftrarc dc

propter (juid

,

& in ptologo quafi.i. Sed viaior

Hoc ,

ilto

om-

patct hic

vt viatot eui-

;

fcd

bcne cx fpe-

priuilegio audtoritatc diuina in intelledu

immcdiatc notitia ab-

viatoris, poccft caufari

telligibihs

,

Angclis

in

ficut

,

,

vel fpecies in-

reprxfcntans di-

ftinde Dcum fub ratione Deitacis to modo, quo expofui in quAft.i.prologi,& in fecundo, d.^.y\6e.

qux

vt fatis patuic in pro-

tesrqiifc funt

frofttr

ftenspottft habere

de

ftradiua.

bilcs

hMcdemen'

S,

yaz.

&

5' ^luemtd» "viator fdt

V

1

ibi expoiui.

i

logiam

Et

fic

Ex hoc feqmtur ejfe

,

patct ifta ratib Do(fk)ris. (^uod fi ftneretur Thto»

proprte fcientiam

,

in

quodam lumini

lumen gioria , 8cc. Quod dicit de lumine glorix , an illud nccclTario rcqujracur ad cognitioncm intuitiuam Dei , patrbit «»4. dilt.^^. Etdc hoc fatis dixi in ptimo dift.i- q. j. improcttrd

bando opinioncin

Thomx

Thomas etiam dc

Afjuino ponit aliud lumcn,

Caietani

quod non eft lumen glorix , quo eognofcuntut fubilantix

& abftraaiue. Ji

Et pofuit

cognitione aftuali

,

ira

,

vide

fed dicitur

ibi.

himen,

fcpararx diftin£le,

ahud

illud

lumcn

quod

clfct impofTibilc

eftc

intellcdhmi viatoris cognofcere fubftantias

illas,

mcdiante tali Inminc , &: fic prxcedcre co<» gnitioncm iilam.Et Dodlor improljat hoc in pri-

nifi

mo, ^i/?.j.f»«^.}. qa6d nuUo modo fit ncccftarium. Scd in propofito lumcn , quod hic ponic ipcdium

Quxftio VII. &

vt cxpofui inprotog. q.

lumen fidei,pome
rloriaipro nunc

nit

cognitio

quam

cft

fidei dicitur luntcft,

de

Deo

,

j

.

viJe

ibi.

Lumcn

ver6

poteft ponicognitiointuitiua

Dei } cognitio ergo ditlinda Dciratis dicitur lumen medium inter lumen gloris,& lumenfidci.

nun-

quae cognitio

175

modo

diftindc cognito, fed confusc

prascxpofito.

SCHOLIVM. Tertia Conclufio. VUtor ex naturalibus non fotefi detaonftrare proptcr quid 'Deum ejfe cntnipotentem vtroque modo. Probatur primo , quia talis conclufio non pteji fic haberi\ nifi ferpropfffitionem ex tefminis notam^^fiecialiter exparte termini fubie6li:de quo tj. j . Prolo' conceptus diHinifttsde eo in via naturalif^uia a nobis ccncipitur tan-

gi:& nonpotefi haberi

tumperconceptus caufttosper intelle^um agentem^ ^phantafmatay qu^tantum confusenohis

Bcumrepr*fentant^de quoDoBor i.difi.^.q.i..n.\j.(jrq.i.n.isi^.^pertotum.Secund^^

quia Metaphyficus non cognofcit Aliquidde Deoproprium nifi a poiieriori fer aliquampropoftionem particularem affirmantem aliquodprddicatum conueniens enti creato , vt aliquid eft caufatum:ergo aliquidcanfdns noncaufatum de quo i.dift.i.q.^. ob^cittripUciter^^per ad-

ditionemaltorumfoluunturobiecfiones \ qua tamenfer} eadem eft cum additione quaputatitr DOcioriSypeniturqut infine huius traBatM. vide i .dift.t.q.i.& dift.,^ .q. i

II.

/T^Ertiaconclufio ^ cfti{la,qu6d homoviatorexpurisrjaturalibusnon potcft dc- Viatortx X. mon^xziiwc propter quid cognofcere iftam : Dr«» (/? omnipotens. Hocprobatur naturalific:quia propofitio mcdiata non poceft cognofci propterquidy nifi perpropriam immc- bMmnde' diatam nec illa potcft fimplicitcr cognoTci nifi ex tcrminis, & fpccialiter nifi cx ta- ^^P^'^^ tione tcrmini fuDicft) quodfciticctlubieftumincluditpraidicatum, &propteriioc „ij,gtg„. mcludit vctitatem,fiue notitiam illius immediatc. ^^ ^rtji^ Coordinatioergdfcientix propter quid , non eftpofnbilis intelle^ui nifi habenti conceptum dc fubiedo virtiTaliter euidenter includcntt^m totam illam coordinationem;fed talis coticcptuS de Deo non eft poflibilis viatori cx puris naturalibuspro flatu ifto. Probatio huius quia non eft fibi poflibilis ex naturahbus nifi conceptus, Conceptus :

:

&

:

& phantafmatum nihil cnim aiiud cft dijitnElm de lege communi Iftorum autcm vittutc, ^^ J^« "^ fcilicetphantafmatum , &: intelledlus agcntis non poteft taufari in riobis conceptus P^^^ft"*" diftindus de DeO qui virtualiter & c\iidentcr includit veritatcs ordinatas vfcjue a
tjuipoteft caufari virtute intelledus agentis,

:

Haturaliter moUensintelJeftum viatoris

:

,

,

}

oftendi:viator habcnis-conccptum fimplictm,& perfcdifllimum,ad

mo exnatLiralibus

qucm attingit ho-

7.

1

&

ifif.

non tranfccndit cognitionem pcrfedtiflimara finipliccm de Dco ^-H» poflibilem Metaphyfico cognitio enim fidei non tribult conceptuth limpliccm dc peo, fed tantammod6 inclinat ad afTentiendum quibufdam incomplexis quae non ,

:

:

habcnteuidentiamexterminisfimplicibusapprchcnfisj&pcrconfequcnspcrfideaj hon habetur conceptio fimplex tranfcenderis omnem conccptum fimplicem apud Metaphyficum. Hoc etiam patet quia Mctaphyficus infidehs alius fidclis cundem conceptunl habenr. Cum ifte fic affirmans de Deo:illc vcro negans,noil c;anti!ini contradicunt fibi inuicemad nomcn,fed etiam adintelle£tum. Nunc autem concoptus fimplex pcrfe£kiflimus , ad qucm attingit Metaphyficus

&

:

'

*»

'

SiJ*''*

^*

de Deo,non includit euidcnter vcritatcs ordinatas ad iftam, Deus e(i omnipotens vtro- P^yf^ *quc modo quia Philofdphi riiulti attingentcs,vt fupporiitur,ad conceptus pcrfedif- ^'^*' fimos poflibiles viatori ex naturalibus de Dco , ad notitiam huius vcritatis attingerc ^,ipox'^ non pbtuerunt} qiiod tamen fuifl*et cis poflibilc fi talem conceptumfimpliixm ha- nondemo, buiflentjimd fuiflet eis quafi ncceflarium quia cx viirtute illius vidiflcnt illam vcti- ftratHrptl tatem quafi immcdiatam & vltcriijs applicarido, pcr iliam fex ifta ncccirairia dedu- F"^ f *'<^ '

}

,

;

:

,

ftjone,fciuiflent veritatcro illam

" MetA.

mediatam.

&

f vT'^'' Probatur hot aliter quia primum principium ad quod attingic Mctaphyficus , hoc proprium de Deo non eft fibi notum nifi tantum quia eflct autem notutri fibi fropter quid^ fi poflTct habcrc conccptum dc Deo virtualiter , cuidentcr includon:

_

:

&

tcm vcrirates ordinatas de Dco,crgo &c. Prima propofitio qu6d Mctaphyficiis non attingit ad principium proprium dc Dco magis notum quim quia Ptobicur quia primifl*a raedia ad condudcndum, ,

,

5

,

P

4

quo<Jl

Quodlibet.

176 A

Deo

cfl: aliqua propoficio particularis affirmans de entc quodcunquc proprium de foHtrioritMtu particularicer aliquod praedicatum,quodcompetit cmi crcato,& cx tali prxmifla

co^no^Qit

Mftaphy-

concludit MctAphyficus de ente patticuiariter ptjEdicatumproprium de Deo,vtpote Aliquod ens eftcaufatum 3 crgoaliquod cns cfl: caufa non caufata. Vel ^j ar&uitur

fmt

aliquod ens eft hnuum ergo aliquod ens eft inhnitum vel aliquod ens eft poflibilc: ergo aliquod eft neccflarium. Omnes iftxconfequentijeprobanturperhoc , quod

:

:

pro-

priaDjei.

:

conditio imperfeda non ineft alicui enci , nifi enti infit conditio perfcftior:cum iraperfeftum dependcat a perfe£lo.Omnes iflacconfequcncia: nonprobant ahquid nifi quta ficut manifeftum eft. :

cum voluntasfitmcdiumadconcludcndum omnipotentiamdeDeo,&; hoc demonftratione/^r^T/^^r^w/^jficutdidum eft in prima Conttailludobiicitur", quia

13.

&

intellcftus viatoris poteft cognofccrc ibi efle voprobationc primx conclufionis cfle pt imam,&: perfeftifllmam voluntatcm ergo pcr hoc medium po:

luntatem:im6

:

omnipotcntiam in Dco cflTe. Itcm,omnis propofitiovcra& neccflariadecxtr6mis habcncibus conceptus fimpliciter fimplices cft per fe noca calis eft illa , qusE afiirmac de Deo paflionem ah-

teft cognofccre/^r^/^/^r ^«/V,

,

quam

:

:

ergo, &:c.

Ir^Eterca

,

de entc naturali concludunt aliquas pcrfc£liones de

pafljones notje

Deo

imperfcdio in mobiii conciudit de primo mouente perfedioncm. Phyfi, quia cus ergo poteft attingcrc ad cognitionem habendam de Deo,quia per cffedlus naturalcs non crgo videtur quod cognitio Metaphyfici poffit tranfcenderc Phyficam ii :

d.t.i.tf.i.

& d.yq.i.

{^dprimum dicitur diUinguendo de

Additio.

MediHm emonj r

:

Metaphyficus poflTit tantum habere cognitionem^«w,per tales Refponfioncs ad ifta quxrc alibiv voluntate

j

cffeftus.

quia aut viator cognofcere potejt voluK-

f^tem Dei in conceptu confufvxirfic concediturquodex puris )taturalib(u cognofcere potejl -

(Imtle cof-

ejfe

^^- ^^/^^^^^^^,^

perfcclifimam, (^ infnitam^fed negatur^vtfic, ejfe medium propter quid , ad ^f^onHrandum Deum ejfe omnipotentem^^juia oportet mediumcognofci difiin£ie. Aut viator

ex puru naturalibus cognofcere profiatu iftOy voluntatem diuinam conceptu diHin£io,^ modo negatur. i^dfecundum^ maiorpoffet negari^ cfuia daturinTtantia. Namifta., ens eft verum cns kxtremn cft hom\m,funt ver<e,dr neceffarixprofofitiones^ (^ extrema habent conceptusfimpliciterfimejfe fimpli- pltces^quia tam ens,(juam verumy(ir bonum non habent conceptus refolubiles in alios eonceptus cta mnfa^^-^q^^^ tarnen fimt demonftrabtles perprimam pafsionem entis^ puta per vnumytanquam

nofcitHr.

fotefl ifio

,

.

^ionemper fe notam.

P^*"

^

w»^^'»»» pioptef quid. minor tamen vere negatury<juiafimpliciterfalfa:quia efientia di~.

aina^(^ qualtbct pofitiua pafsio de Deo^habet conceptum refolubilem in priorem conceptum^ciin conceptum entisjicetfit ipfafummefimplexfimplicitate ofpofita comfofitioni, c^ com-

licet

ponibilitati.

^dterttum dicitur , cjuodficut in demonftratiombus propter quid , eft erdo : ita in deMeta- monftrationibus c\m:iM^o,vtfi Phyficuspofsit demonftrare de Deo , quia tamen Metaphyfiphy/icus de cusperfe^iits dcmonftrat de Deo , quia. Deo,quam additionis PerfeBius

fcit

:

Rejponfiones etiam

ad ifta habentur inprincipio

vtercjueta-

men

huius quodlibetifofit* in.fne.

COMMENTARlf^S.

cjuia.

k

^"t^Ertia

X

^

piobatur

conclftfo

,

fcilicct

quod

non

poflit

viator ex puris naturalibus

cognofcere dcmonftratione propter ^nid DeM efi omnipotens, tam mediate, quam diatc, quia

non

cum

fit

,

iftam

immc-

mediata, vt fupra patuit,ergo

potcft demonftratiuc cognofci, nifi per

im-

mcdiatam, quas naturalitcr cognofci non poteft, etiam ftante lumine fidci. Illacnimnoncognofcitur

,

nifi

cx tcrminis

termini fubiedii

,

quod

,

& fpecialitcr cx ratione virtualitcr continct pri-

mum pra:dicatutn,vt patuit in prolog.q.^. Scd talis

conceptus diftinftus de Dco non poteft via , quia via naturali non cft fibi

naturali habcri pofllbilis

conceptus

,

nifi

conccptus

,

qui poteft

caufari virtutc intellcftus agentis,& phantafma-

tum.

H«c omnia

prolixc expofui »» f.

i,&

}.

prolog. difi. ^. ^, i,primi. yidcihiplar¬itiii. Modo cognitio fidei non tribuit conceptum

fimpiicem,& diftin^kum de Deo , fiue non inclinat ad afTcnticndum tali conceptui fimplici , diftind^o de Deo , fcd prarcise inclinat ad aflcntiendum quibufdam cotppIexis,quac non habcnt cuidentiam ex tcrminis fimplicibus apprehenfis, per confcqucns non habctur pcr fidcm con-

&

&

omnem conceptura fimpliccm apud Mctaphyficum. Dcclarat cnim inprolog. quomodo fidcs , tantum inclinat ad af^ fenticndum complcxis mediatis , puta huic ali^uod tnt efi trinum d vnuvt , fcd quid fit illud ens iri fc,ncc ex puris naturalibu$,nec ex lumine ceptus fimplcx,tranfccndens

, qu6d pcr conccptum fimplicem pcrfe£tuip,qui habcri potcft

fidei poteft cognofci. Si dicatur

aMe

ia

Quseftio VII. propter quid

a Mctaphyfico poteft dcmondrari propter tjKtd,

Dcum

eire

omnipotemeiu

niediatc,i?>:

,qiii

•

virtuahter concinerec

ens

cus attingit

plicifi^ma

poflit atcingerc ad iWzm propier quid , quia Mctaphyficus non attingit ad principium pro-

ptus priores quiditatiuos

D

mediis

j^^j

potcntcm

,

prob.indo

,

quod Deum

II

clle

ftantiac

Ad tio

trl-

omni-

Sed via

vt fupra patuir.

,

,

quod

in

Dco

naturali potcft

dc

illa

tamen conceptus fic

rei fit

cercium rcfpondcc

Dco

Mctaphyfici de

Dodor quod ,

,

& confcqucns

Doftor in addi-

dico

,

eft

poteft ad altiorem

quam

,

fit ifta

darc latitudincm

Iccundiam maius,& minus

qudd ad concludendura

,

quod Mct.nphyficus

tione efuia

tionibus pofitis in finc Quodlibeti.

Ad primum

cogni-

ad iftum intcl-

quamPhyficuspotcft attingcre. N.im

,

cognitioiiem attingcrc

funt.

rationes refpondet

fmflici-

terfimfUx,

exccdit cognitioncm

Dco. Aha: claraj iftas

?/?

cft

concc-

conceptum fub-

lei^ura

,

Ad

Contepttu

<'"-"' """

tranfcendentis,& in conceptum cncis.

ergo pcr ipfam naturaUicr cognitam poteft propter quid dcmonftr.ui omnipotcntia de luncas

cft

fim-

non

eflcntix

rcfblubilis in

vt in

,

, fi

maiorc minor

ex natura

ecfi eflencia

confcquentiam

perfcdiflima vo-

cft

vcl pcr racio-

Deo,cam extcnfiuc , proptermulcitudinem pafsionum , quam intenliuc proptcr maiorcm perfcdionem , & perfediorem modum cognolcendi. Et propter hoc ad form.am argumcnti , dicitur conccdendo primam

•

;

cognofci

,

,

Phyfici de

n n r. • potclt via naturah demonltran. Pri-

ftat in hoc quia voKnitas ponitur medium ad dcmonftrandum omnipotcntiam de

Dco

quia

fic

fimphciter fimplex,cum

"°"

cnira

& tamcn tam

paflioncm priorcm

dabilis.Tamen quicquid ,

,

Doftore in primo^tst.i.ej.i.

cnticatis, vcl per

cft falfa

Non

maior.

bonuTrt

cnim bonicas dcmonftrari

Potcft

TnT!'*

'^ perfedifst'

boriHm dicunt conceptus fimplicitct

diacc,& mediatc. einde probat etiam,(\a6d MeziphyCicus \

ma ratio

guit.

illa

eft

ncm

froprtum.

mediu »r-

quam

fimplices,vt patcta

quafi

»d frincipiu prium Dco,nifi tantiim ij«M. eommune nS Contra obiicitur. Hic Dodlor arguit tti icotui trtbus

per fc nota, ens

immcdiatam ,quia& primum pr«dicatum,(?i poftcx illa imincdiata fciuillenc hanc mediatam , fcihcec 'Deus e/i omfiipotens , immc-

tem,

Q

,

i»t"'"'''*'*

^,

Adfecundum negatur h.-EC cft

illam veritatem ; imo fiilTct cis quafi nccelTarium , quia virtutc ilUus vidilUnt illam vcrita-

Metathft-

^

, r potclt cognolci.

fuillcc eis poflibilc,

fimpliccm habuilfcnt

requir'-

n.-ituraHter haberi

non potucrunt, quod fi talem coiKcptum

attiiiiecre

omniporenrem

cflc

,qu^ non poteft , iicct naturalitcf poflit cognofci, quod in primo cntc cft voluntas pcifcaiffima.fed quid fic in fc , diftinftc non r

Contra,quia talis conceptns non virtualitcr includic hanc vcritatcm :patct .quiamnhi Philofophi attingcntcs ad conccptus Mctaphyficales perfcdidimos , vc fupponitur , ad notitiam

tamen

Deum

tur coi^nitio diftinfta voluntatis diuinx

inimcdia-

cc.

huius veritatis

177

,

,

cognitioj in

cogni-

& exceirum

tam intenfiuc,quara

extcnfiuc.

SCHOLIVM. Loquendo de demonjlrauone a pofrenori

emnia caufare , ita vt non mediet friifs

ejl

certurn efi frinto

,

Deum non pojfe immediat}

non

efi

ab eo productbilis

Lotjttendo de immediatione cauf
producfofundamento.

Jofibtle

,

ejfe6ln6 prauitis., qiiia relatio

^

,

nifi

im-

omniafieri a Deo immediate yfjuorumfundamentumefi^ quta principium necef-

(^perfeiium ad nihil immedtatefe habet contingentefy tjttta ex tali principio nulla fotesi effe netttta^ ^ quia citmfit necefiaritfm , non potefi aliter fe habere , eo vniformitet

farium

,

^

ftante nihil aliud requiritur

cipiumfccundum

eos.

,

quia efi infinitiim

,

Dem autent efl taleprinq.vlt.drd.i^. (^ yd.i6.q.t. Ex hoc

(^ inimpedihile 3

De qito vide Dccforem i.dS.

frincipio infertur primo ^fi Detts caujiirc poffet omnia immediate yquod pofiet priitare omnes canfas fecundai proprtis a^ibta , c^ toUere ordinem effentialem caufarum , qu
Secundoffi immediatc caufaret, moueret corpus in tempore , potentia finita in aquali tempore illud moueref Tertio ffeiUndum Philofo^jum jfefarata a materianonpofiunt immediate mtitare eam.

nicntia.

ly,

TAm con(cqucnter videndum eft dedcmonfl:ratione^»//f.

Prim6 autem viden- Vidt i.ii, vbi primo intelle- q.i.& j.di. Philofophorum vidcbitur. £c eiufdem &

Xdum eft de omnipotentiaimmediata refpedu omnispoflibilis £kus

immediationis exponetur. Sccund6, pofitio

illius

:

%.&q.i.

terti6,quid fittenendum.

prol.

Dc

n

primo ficimmediatio caufj? refpcftu effeftus poteft intelhgi duplicitert Itrmedi,i' vcl fcilicecquod caufat per caufam mediam , vel quia caufat mcdiante aliquo cfFe- tto dupltN, ftu non enim omniscfFcftusmediusad alium cfFeftumcft fempercaufailhuscfTcftus ita poteft intclligi immediatio cau''a: adiux vcl cxckidcndo caufam adtiuam mcdiam,vel excludendo cffeftum medium priorcm illo effe6lu. Dc vtraque immediationc fimul , dico quod non folum Philofophi fcd etiam Rtlatioion Thcologi ncgarcnt Dcum cfTe omnipotcntcm immediatc quia non conccditur potefl cauDcumpoftecaufatctclationcm^nifi prius,vel duratione,vel natura, caufandofunda- fari tnmtmcntum & ita non potcft in qucmcunque effeiflum immcdiate fic qu6d nullo cf- dif.te ^ Dto :

:

:

,

:

,

fedlu quafi

,

mcdio

prius natura caufato. Fft crgo

Quodlibet.

178

Efl: crgo difficultas de immediationc, vt excludit folummodo caufam efficientem mcdiam,&: intclligendo effediuam gencraliter,fiuc iUacaufa media in caufando attingat cffcdum principalem, fiuc tantiam aliquem effedum praeuium,vcldifponen-

tcm ad

illum.

i.Phyf.& Sccundum " ,rcilicctdepofitionePhilofophorum. Circa hocPhilofophi videnI i.Mcta. turfcntirc non iolum quod non fic demonftr:.bile Dcum cfie omnipoteniem imff^c^piu

p^pjjj,jj^ Cq^\

etiam quod hoc

fit

impoflibilc

;

16.

& videtur fundamcntum eorvim in ifta

pf^^pohtionc Itare. Prinapium rivcejiiirium cr omnino fcrjecliim aa mhil immfdtate cencr pcyftHu fecumlum HTigenicrJ^t hahet. Hoc probatur,quia nulla nouitas , fcu contingcntia potcft aflignari Fhilofo' in principiatoimmcdiate a taliprincipio; non cnim quia i!lud principium aliter fe fhts,mh'il factt con-

*

*

habcc

cum fic fimpliciter neceflarium

jiijud requiritur

vel impedit

,

,

ncc quia illo vniformiter fc habente , aliquid cft principium impcrfcftum , &: pcr confe-

;

quia non

quensnecimpedibilc,nec infufficiens,fiucaliudrcquircns. Si ifta propofitio iam probata,veraefl'et, fcilicet quod nihil poteft efle immcdiatfe

& concingenter a principio neccflluio,&. fufficiente:ftatim fcquitur,qu6d non poceft omnc pofTibilc immcdiatc. Ifta confcqucntia probatur, primo , in fpcciali dc moturquia (cquitur quod Dcus non potcft immediacc caufare motum fiue fpcciali-

cajfarc

,

tcrmotum localcm^fiue fpecialilfime^motum citcularem Coeli. Ethoc vidcturfecunJum intentionem Philofophorum probari. Primo generaliter:quia

fi

polfct

omncm eftcv^um immediatc caufare fine caufa fecunda,

fic

^7-

pofTct

facere,qu6d nulla eaufa fccunda haberct adionem propriam fed fecundum Commcntatorcm 9 Metaphyf. fupcr illud , igitHrpo(uhilc. Chm enim entia non habent actio:

Com.

7.

nes ^roiirias.,non hahehtmt ejfenttas proj^r

Manifcftum eft

ai.

,

quod apud Philofophum

inconuenicns cft Dcum pofTc eflcncias omnium aliorum deftrucre cum fecimdura ipfum aliqua alia a Dco fint foi malitcr necefl':iria. Confirmatur quia fl prartcr ordinem caufarum in vniuerfo poffit quemcunque :

Sl irnmedtatc

Dem

maprod't-

,

effc;(5him cauii^re ergoordocaufalitatisin

^^

fic,a!iqua potcntia finita

non*j]'et

fi

^ic

' ,. Met.t.4,1.

Tex.i^.

fpccialitcr

.•

nonpoteft immcdiatfc mouerc corpus in temporc:quia poffct moucrc corpus in acquali tcmporc, ficut ipfe dedu-

8. Phyficoriim,}^oii:m\^ infinit.i

ejfentialii. ^•*^^-7i>'

caufisnon efTctfimpliciter neccfrarius:er-

apud Philofophos. vidctur hoc oftcndi dc motu quia fecundum Phllofophum

cirentialis,quod eft inconuenicns

Sccundo,

cere,ordo caiifarnrn

"'^^

ibi,coqu6d aiigmentata virtutc motiua,minuiturtempus.in quo mouet.

Habctur crgoex intcntione

Ariftotelis

quod Deus non

poteft

immediacc caufarc

motum

propric di6lum:quia ctim flt fucccrsiuuSjnecefTario etic in tempore. ^ ^. ,. ' A r r \r r rSi dicatur,quod potcft rcm mocuscau'arc,fea fme luccclsione, quiaper mutacio-

,

nem fubitam,ad

lUud ad quod finitum moucns moueretin tempore. Contra,hoc non foluit:qu;a Deus non poteft immcdiatc caufarc motum circulaMotHsctr- jgpi.j Coeli:quia non in tcmpore, vt conceditur nec in inftanti:quia in illo inftanti toc»^'^'''^ "J>^ turn Coelumeirct in codcm loco,&: quaclibcc p-irs fuiin eodem loco, in quo prius:cr\. n.„ L go f •" iilo mitanti Coclum non mutatur. a Ueo tmrc n r Tcrtio , hoc vidctut oftcndi dc quocunquc eftcctu materiali quia pcr tranfmutarnediate Metaph. conAriftoteles Videtur enim produci. cioncm matcriae,vt vidctur, habct 7. fecundkm Thtt. tra Flatonem , probarc quodfcparatum a materia non poffit immediate tranfmutarc Separatnm matcriam Et Commcntator ibidcm impo(Hbile eji quodform^ fefarata tranfmutent , a rnaterta hoc conuenit dicentifff^ii^ri^.,^„ihtl emm tranfmutat matcri.im, nifi quodcB tn materia , Com.i'&.& 3

1.

:

t

:

:

:

&

matenam

^ii^^^^ndumgenerari^quodtranfmutans i^fumfit

fecitndum

corpus particulare.

Phd. ybifupra t.\o.&

&

II. cs-in e

alitjttod indiuiduorum,vel indiuiduumj

vt

Hajc Commcntator. Vltimo , vidctur iftas probationcs pofTc confirmari,& ex intentionc Philofophi 8. hoc totaliphyf vbi vidctut vellc,qu6d quicquid Deus poteft immediate caufare,

&

tcr,neccfrari6caufat,quianon vidcturpofTeponicontingentiaadcaufandumj&non caulandum nifi proptcraliquam mutabilitatcminagente , &: hoc quando cfFcdus ,

Aiet.til. totalitcr&i prxcisedcpcndcrabagentc nunc autem quodlibet caufabilc , quodlibct dcpendcret totaliter :

fi

Deus

immediatc in

poffiit

& praccise ab

eo

,

& per confc-

qucnsncccffiuio quodlibctcaufaret, &tunc fequitur multiplex inconucniens,fcilicet quod caufa: fccunda: priuarentur aftionibus fuis,quod tangit prima ratio;&quoa

Dcus immediatc

c lufarct

omncm mocum, quod tangit fecunda ratioi& quod Deus

immcdiatc caufarct omncm efFedum materialcm:quod

tangit tcrtia ratio.

COM

i

9 «

Qu^ftio VII.

179

COMMENTARiyS. ^*

.

ta^lrerpt-

BueffeclM pouftmtelli. X» duflicittr.

lofophi.quam Theologi , fimplicitcr negarcnt Dcum immediate pofle caufare omncm cfFc
E demon/fratione ^uia. Anrequam proY^ l^bec condufioncm quartam prsmittit

n -

4"°^ immcdjatio caufs rcfpedu cfFedus potcft duplicicer intcUigi, vci quia noh caufat per caufam mediam , ficut nunc Deus producit vcrjjjg^ mcdiante Sole caufantejvcl quia non caufat

mcdiancc alio cftcdu,

non

effcdus prius

licet ille

&

cfFcdum poftcriorcm ; iicaliquando vna caufa non caufat vnum effccaufatus

^um

,

caufec

nifi prius alio

exemplis Dodoris.

caufito

,

aliquem cfFcAura prjcuium ad illum.

vt pacet in raultis

Dicitur ergo caufa

immc-

to.

quiacaufat

nuUo

alio

SecHnJhr/t Theologos Derts fit,

"videntMr fentire

ejl

I

,

Ex

videndum cft primo dc in-

Scc

V M.

omnipotens mmediat}^ ita vtfine coagente Imniafacenfof-

Probatur aucioritatexitem rationc\continet eminenter aSiiuitatem

rum.

omnium aliarum caufa-

i.d. z.q. i.qua ratione caufa dqiiiuoca fotefi effe£lus itaperfecfos frodacere ^ficut

njniuoca. Vide \.d.%.q.vlt.

tenet conclufionem hanc

i^.

Phi-

C H O L

S

praemifTb

tcntione Philofophorum. Circa hoc Philofoplai

cfteda prius caufa-

De immediatioric fccundo modo,tam

Hoc

o

diatc caufare, quia nec caufat mcdiante alia caufa, vel

vcl difpofitionem

,

Ad hanc adducit refponfionem Philofofhi^ quam nonrefktat

,

quii

non effe demonjlrabilem.

certio tenendum eft fecundum communcm fencchdam Theologorura, J y Dcum llc efle omnipotentem quod finc quocunque alio agentc poflit ciufate

"TAE

,

quodlibet caufabile,nectamen

ifl:ud

Primum probacur audoritate

potcft dcmonftrari demoriftracione.^ww.

In princtpio creauit Deus ccelum, (jr terram.

(fen.

\.

Adducitur etiam ad lioc ratfojquia virtusadiuacuiufcuhqite caufa: recund^t Caufaemjcmincntius eft in prima caufa , &in plimo agcntc , quahi in ipfa caufa fecunda ha- "'"^"' '^ bensautememincntiusvirtutemaftiuam.videturpoireineft^eftumabfqueillojquod ^^'""^J^fS diminute habet viriutem illam non cnim ad produdioncm efFc6^us requiritur im- fH^mca»perfei^io virtutis adiu^:quia nuUa imperfedio cft ratio agendi, fed cfl magis impc- far^. :

,

dimentum adionis. Confirmatufjquia videmus caufas a:quiuocas ita perfcdoseffedus producerc , IJtut vniuocas } quod non eiret,nifi haberent virtutcm adiuam eo modo, quo fufficrc adc?urandumperfe6te5non4utcm habcnt virtutem vniuocaih , iVd tantum eminenterh, crgo, Scc. Ifta ratiojlic^t vidcatiir probabilistnon tamcn efl*ct Philofopho dettionftratioj Negarctenim iftahi pfopofitionem,quicqLiid in fe emincnter,vel virtualiter habe^ virtutcm adiuam caufa: proximje, iplum poteft immcdiate efFedumfllius caufac caufare. Diceret enim qu6d eminentiori modo habcns talem virtucem poteft quidera in

l"uoordineineffedum>calisvirtutiSifedordoi"uuScft,qu6d

fic

caufa fupctior

,

"*/^'"' mediate i»

&: eimeffe-

remotior. 2^0,

Contintns^. ''^'•^'"^''"'^

itum,fecii-'

Cum adducitUr

qui6d imperfedio non requirltur ad caurandum dieerct quod, c\imdico,immediacccaurare,duOdicoifcilicct caufationcm,& illarequiritperfedio:

,

'^'f»*i'f»l'

-^^™"^

modum fiuc immediationem caufandi,&: ille rcquirit impcrfedionem annc- r* 'aI*^ 5cam:crgo ad immcdiate caufandum requlritur impcrfedlo , non ficut rafio caulin- auiruur ncmrSc

dijfcd ficut conditio necciTaria in agente.

Vbi enim cft ordo

eflentialis

ibi

,

/

non potcft

imperfe^it

aliquid efTc proximura imperfcftifli- fecu/idkn

aliqualiter imperfedurti quia fi perfcdum eflct ptoximum impcrxquc imniediaturn cuilibet alij ale Sc tunc ifta. non habercnt ordinem efTcntialemtficut non eflet ordo eiTcntialis in fpccicbus rtunicrorum^fi quiaelibcc

mo,nifi ipfuni

fit

^*'''

:

iFediffimo, cflet

:

arque immediate proccdeiret ab vnitate.Exquo patct,qu6diftam propofitionem nc- Negaret garet Philofophus,/'fr/fc7/<>rM«/4 immediatius caufat intelligehdo ipctimmediatius,cx~ ^'hil.hanc, :

clufione caufac propinquje afliu^

"**

im6 diccret,qu6d

ficut perfeftior eft caufa fupc- ^ ^ /• caufa.mj^ r xT -A. II rior,itapcrplures caulas rticdiasCauiat. Neciltxcaulacmcdia:rcquirurur,vtaddatur mediatiu4

...

^ ,

"

I

r

j.

:

•

1-

perfc(5tiocaufalitatisqu3Ctotaperfediifimceftinfolaprima:fcdmagisrcquirutur,vc habeaturordinata perfcftio dcfccndens ad vltim.im impcrfe£lum,ordinataautepcrfci^io non habetUr fine diminutionc perfeftionis,& cum imperfeftione annexa.

S

C

HO

(aufat.

Quodlibet.

i8o

C H O

S

L

V

I

M.

Hon eft demofjftrahUe a pofteriori Deum ejfe omni^otentem

immediat}, Ita Doffor

i. d. i.

f:i.& d.^.^.t.n.ij.dr if.).»-6.drlated./^.z. yideeumi.d.io. Prohatur primo, tjuia philoJbphi idnon patuerunt dmonUrare. Secundoy ejuia ordo caufalitatis non infert , quodfuperior pofit in effcBumfine inferiori

,

, anima nonpoteftmateDe quo ^d.^ .q.^. adducit clara exempla in aliis gene-

v. g. Solfine hominegenerare. Ptetn

riarn informare nifiprituiaaliaforma.

ribm caufarum. fcilicct qu6d illud verum non potefl: dcmonftrari demonftratione Piobatur primo auftoritatc quia Philofophi ad notitiam talium verorum, nonpotHtfcilicet pofTibilium demonftrari demonftratione qma deuenire potuerunt non aurmt^ emo-^ tcmad notitiam huius vcri, imo cius oppofitumtcnuerunt , quod non cft vcrifimilc ^'^ ahqto dcmonftrabiU demonftratione quia. efTe omniSecundo, hoc probatur rationc, quia oi do caufaliiatisnon concludit , quod fupcpotenteim-

SEcundum, cjuia^

.

mediate,

rior poffit ftne infcriori in

fed oppofi-

poteit per fc gcncrare

tum tenue-

^^^

n.

:

cfFedum,in quem poteft cum

homincm

fine patrc,ficut

^^^ concludit, quod piima caufa poffit

poteftcumfecunda.

,

cum patre

finc

Hoc ctiam manifettius cft

fecunda

:

in

inferioii, ficutSol

crgo pari ratione

,

non ordo

cfFedum iftum,in quem

aliisgcncribuscaufarum.Sienim, lecundum aHquoSjCfTct ordo cfrentialis in materiis:puta, quod prima materia animx fic vlccrius vfque ad matcriam fimintellediuaE ptopinqua.fit co; pus organicum , plicitcr primam quis fit propria materia rcfpedu formas piimae fubftantis iis no oporin

&

quod materia fimpliciter primapofsit cffe materia immediata rcfpe£lu cuiufcunque formas , cuius potcft efte aUa materia fecunda. Hoc etiam patet in formis : non enim oportct quod prima forma pofsit cffe immediata forma cuiufcunque informabihs,cuiuspotcft effc immediate alia forma fccunda, & hoc , fiuc prima forma & fccunda accipiantur ordinc gcncrationis^fiuc pcrfedionis. Ifta, quxdidafunt de caufa materiah,& formaU,habcnt maiorcm euidcntiam , fi vera fit opinio dc pluraUtate formarum.de quo modo non eft qi lajftio. Sed ad propof^ctun fufficit , quod fiin caufis materiahbus &; formahbus eflet ordo , non oporte^^^ quod primum cfiet caufa immediata cuiufcunque caufabihs:crgo modo.v bi talis ordo cft,puta in cav^fis efficicntibus,non oportct quod prima pofsit cfTc caufa immctet

Otf pluraIttatefor-

zi.

,

^^d^dn

j

'

j

diata cuiuflibet.

PrincipiH efi

cahfa

tiotttu coclufionify

jed medtata.

Hoc ctiam patet in caufis cfficientibus refpc£lu cognitionis. Nam principia ponuntut caufas rcfpedu cognitionis conclufionis:vt habctury^f«W(? Phyf.licht primum principium habeat veritatcm cuidcntifsimam,& etiam contineat cminentcr , fic virtuahtcr vcritatcs omnium poftcriorum non tamen oportct quod pofsit cffe immediatc caufa cognofccndi quodcunque poftcrius imo oportct pcr media ordinatc :

:

proccdcrcad hoc vt acquiratur cognitio conckifionisrcmotie. Hoc tandem patet in ordinc cauiarum finahum:accipicndo cnim vltimum in aliqua coordinationc finium, non oportct quod iliud pofsit cffc caufa finahs immcdiata rcfpedu cuiufcunquciquia ahquod rcmotum non ordinatur ad ipfum nifi mcdiantc finc propinquiori ficut oi^gana cxteriora ordinata ad potioncm vcl incifioncm non ordinantur ad fanitatem,nifi mcdiaiitibus iftis finibus propriis. :

S

H O

C

L

I

V

M.

Refpondet adrationes pro Philofophoaddu6taSy n.\6.&feqq.

Adprimam oftendit., DeuJn effe deftnerent. ^dfecun-

poffepriuare omnes caufasfecunda^ fttis a^ionibu-s^nec tamenideo

dam , ( quA fui.

tertio locofoluitur)Arift.

& Auerr.

erraffe

,

negandopoffe immediate mouere cor-

Ad tertiam{quafecundo locofoluitur)Arisiotelemnonnegaffe Beumimmediate inducere

poffeformam in materiam ^fed Commentatorem ei tmpofuiffe. Adquartam pofitam ». 1 8. explicAt intentionem Arifiot. An Deus neceffario caufet quicquidimmediate caufet. De q»o lati agit i.d.S.q.vlt.

demonftrabilis:quia tamcn,cum vcra fit,oppofilicet hxc conclufio non SEd tum dcmonftrari non potcft:idc6 ad rationcs addudas pro opinionc Philoibphop

rum rcfpondcndum

fit

cft.

Adpri

* j.

Qu^ftio VII.

i8(

Ad primam Thcologus ben^ conccderet , qu6d caufa prima potcfl: ifta caufata non folum priuare fuis adionibus fed cciam propriisencicacibus quiacapoceft an,

:

;

:

NecconcordaccumPhilofophoiniflapropofinonc, quod<'»»«^y?w///*r' & hoc Vocandoorane acuitcrnumfempiternumrquia

nihilare.

numejiformaltternecejpirmm^

aeuiccrnum flmplicitcr potefl non efle,Iicec non

tali

C<«/4 pri~ mapoteft P""^''' fi-

"*^ '"y

potencia pafliua incrinfeca : qua-

liscft in corrupcibilibus.

Deus priuet entia fecunda a£bionibu^fuis, prarucnicndo caufaJitatem quosillapoflenccaufare^non oportct quod friuet illa fuis cncitatibus manenc enim & non caufancfuos effe^tus^quiaalia caufa iromediace caufac illos, poffenc tamcn illos caufarc. Sicucmanec ifte ignis, & tamen non caufac ignem in hoc iigno fl aliud agcns forcius prxucniat inigniendo poflec camen caufare quia formam qux cft principium ignicndi, habct:& ia poceft incclligi diftum Commentacoris cum aic Chm entia non habebunt affiones pfeprias , non habehunt Aliter, licct

& caufando effcftus

eorum ,

,

:

,

:

,

;

:

fffentiMprofrias.

Quod in antecedencc negec haberc a£tioncm propriam, debec in-

Exponic

non cantum aftualicer quia tunc arguerecura dcftruftione pofteriorisad de- commcnftrudiionem prioris , &:efrct fallacia confequcntis quia pluribus aliis modis potcft "'oremvt celligi

,

:

:

lequaponi deftrudlio iftius poftcrioris, puca pcr fortius agens praeucnicns , vel per contra- "°" rium impedicns. Scd dcbet intelligi in anteccdentc , non habcbunt aftiones pro- naturas fi prias, nec adualiter, nec aptitudinaliccr,ncc virtualiccr 5 bene fcquitur, quod non priuarenhabebuntproprias cfTcntias quia quodlibctafliuumper propriam formam , vir- tur aftionibusprotucem habec vircuahccr fuam adionem^cciam quaiido non aftualicer producic.

&

&

:

14.

Ec iftaexpofitio antcccdcncis poteft haberi cx illo vcrbo Commcncacoris , quod P"'*, conuenit ifiU , vt nullum ens haheat a£tionem propriam naturalem , fubdtc Cumentianon habebunt actiones propri^s , fupple nacuralicer , vel apcicudinaHccr fccundiim propriam nacuram , non habebunt efjentids proprias Illi aucem , concra quos 'DewffCMarguic ibi,fcilicec moderni, ponunc vnum ages omnia cncia finc mcdio:fcd non ficuc dum Aug.

&

praemiccic

.

Chriftiani minifirat

y

:quiafecundum k)igv\{im\xmyAcC,\m,c^.io.ftcDeusreSyquas condtdit aJ- fimtres avt eas agereproprios motusfinat. Liceccnimpofrecagcrcomnia,&ficagen- g'^'?^'-

do, cnclcaces quidem rcrum

non deftrucret, fcd cas, quafi ociofas & vanas relinque- ^^^

renc:maluic camen

cncicacem, fic

eis, ficuc

'""'

& virtucem adiuam,Sc propriam cribuere

aAionem:non cnim vniucrfalicer perfcftioncm rebus fubcraxic,cuius funt capaccs. Ad fecundam formami maccrialcm non ncgac Philofbphus immediace induci in maceriam a Deo, imo inferius in quaeftionc de bona forcuna dicecur quid Ariftoc. fenfic dcanima incelleftiua dc incencione eius 7. C^fetaphyf. vbi adducicur Com,

:

^^'^-

^^-^,

&

vidccur diccre quod nuUum immaceriale poffic tranfmucare macc- ^'l*^ '"z mencacor mentatore fi incelligat de Dco , ficuc vidccur fpccialiccr pcr illud verbum, riam immcdiac^ -^ -^ :

:

dicencibus

&

mundu gcncrari:negaret cum ThcoIogus:& candem fenccnciam

commento tertio,

poft

,

iliud efuod mouet materiam , neceffario

efi

dicic in „,> ^rift.

corpus hahens qualtta-

tem a^iuantjautpotentiamy(fu*agitpercorpus habens qtialttatema£tiuam :

& imponic Ari-

quod idem fenfic Sed melius videcur, quod quando liccra Ariftotelis poceft habcre fanumintellcdum,& literaCommencatoris fanum intclledum habere non poceft quod dicacur Auerrocm non habere inccncione AriftoccUs & faluecur eius intccio.Quod hic ecia videtur pofTe fieri. Nam dc hoc ad praefcns, breuiter cranfeundo, dici poccft qu6d Ariftoteles ibi arguic contra Placoncm probando , qu6d idcaenon funt neceflariae ad gcnerationem quia fufficit hoc aliquid ad gencrandum hoc aliquid fcd nec ideae poffunt gencrare hoc aliquid:quia fi generans no cft hoc aliquid,nec gcnitu eric hoc aliquid.Vcraquc confcquencia facis cenec no cffcgcnicii per idea PIaconis,ncc camen excedenda cft ad propofitii noftrii,fciIiccc dc Deo:quia fi idea gencraret,eflct gencrans vniuocumrquia eiufdem ipecici Non eft autem aliqua caula vmuocaneceflaria,nifi compofita,& materialis,ficuc genicum cft compoficum,8c materiale. Hoc pro prima parte rationis,fciIicec quod ideae non func necefraria:.

Gom.

11.

ad iincra.

ftotelc

^r

:

Vide in expofitio-

^ 7« Met. ^*

,

:

:

:

Profccunda parccfcilicec qu6d idcjchon poffunc generare,facit iIIud,quod fi gevniuocum non fic hoc aliquid compofitum, materiale , nec genicum erit hoc aliquid.Dcus aucem,&potcft eflecaufa generacionis,&rcquiricuradgcneracionem, non ficut caufa vniuoca, fed aequiuoca, hoc fuprema , in cuius vircute aeit omnis alia cauia,cam vniuoca,quam acqumoca.

&

rans

&

Ad tercium

,

,f„^^^f

/jfw eft caufadcfui,

uoca gem-^ ^*'""»'*

„

,

Auerr

2

concedendum eft tam Ariftotelcm quam Aucrrocm Deum mcc. com*. poffc immediace moucre corpus,negafrc;. £c in hoc habct Thcologus vtruq> ncgare. 4 Smi Oper. Tom, XII. Pofuctunt Q^ '

abfolute

1

Quodlibet.

\Si

Pofuerunttamcn Deum moucrc Goelum mediate, fcilicctmcdiantelntcUigcntiam, quse cftpropria rnotrix Coeli. Dc hoc amplius cangetur refpondendo ad ceitium argumcntum principalc ad quxdioncm. Ad quarcum *^quod confirmat iftas trcs probaciones, dici poteft, quod non cft de incencione Ariftocelf quod Deus abfoiutc neccfTario caufcc quicquid immcdiatc caufac , hoc cft fltie caufa media agencc > ficut dicetur inferius de anima intcllcdiua in quxftione dc bona forcuna. Scd fecundum ipfum.Deus neccftario agit quicquid f>oceft agere imrnediac^, hoc eft, iine omni medio ftue agencc ad ipfiim 5 ilue ad aliquod prxuium difponens ad illud, &c fitfe omni medio caufaco fiuc prxuio ad illud,

t6.

,

quod finp omni medio caufato pracuio, fiuc caufante praeuio,poteft agerc, Moc neccftario agit- £c racio huius eft apud eum:quia ex quo iftud a fblo Deo immclllud crgo

diaceomninodependec,ipfiusnouicasineflendo,fiuecontingentianonrcducerecur, fecundum ipfuni, vhimace , nifi in aliquam nouicacem in Deo. Ec fic intendit ipfc argucre 8. /'^jjy?f. quia illa nouicas mocus invniuerfali, fiue omninoprimi caufaci,

quodcumque illud effec eflTcc immediat^ a Deo fine omni caufa media agence v?i aifponcncc, & finc omni caufaco medio. Dc illo autem quod poceft Deus immediat^ caufare finc fcilicet caufa media ,

,

,

,

,

agence accingente illud , dum camen fic aliqua caufa difpofitiua ad iilud vel laltcm ahquodcaufatum prjcuium requifitumad illud , non diceret Ariftoteles quod Deus necefiarif^ fimplicicerillu^caufarectfpdcancummoddnecefncatcineuitabilit^tis,^ hoc pofito illo primo,vel prxuio, quodfcquiritur. In neutroauccmiftorumconcordaccumeoTheologus:quiaponit,qu6dDeus pcc voluncacem liber^, concingenccr fe habecad quodcunque caufabile cxcra, hoc exclufanccefntaccnonfolum imniutabilicatis,fed cciam ineuitabilitacis. Concedo crgo, quod Ariftotclesfecundumfuaprincipianegarct Deum multa poffe immediatc caufare:putaomnia ilia,in quorumproduftione eft fimplicitcr eoncingcncia>abfquc vcraque necefiicace prxdida; fed i|i hoc Thcologus concfadicit fi" ordine quar]q\^ ficutdiftum eft.Eft crgo de dcmonftratione,conclufioprincipalis ca:ifta, fcilicetquod Dcum habcre omnipocentiamimmediate ,refpedu cuiufcum,

&

t^eiaret uiriflot. a-

tiquMfieri

foffttmmediate

Deo.

&

&

que caufabiUs, lic^cficvecum, noncameneft nqbis demonftrabile demonft|:atione ,

quia.

COMMENTAKIVS. 10*

p ^Edlicet. Hicrcfpondet Dodor tenendo Oopinioncm, Theolc>gorum(juod noneft Inconueniens concedere ottini^ alia \

Deo

kabec concordare

>

,

poife priuare ,

nec in hoc

cum

fer concordat in hoc , f.Uet»ph. formaliter necejfarium

^^'lo^op'^""'

Deum

fuis enticatibus

Philofopho. Necfimiliqnqd omne fempiternum fit

&c. Secundiim enim fempiterpumnon habet mate,

FnJe^dieMur "An), qua; eil caufa corruptipnis incrinfeca,efl 4vi/«ra«m. tamen i Peo annihilabile. Et dicitur aeui^er-

num.quiamenfura^urasuo, vt expoiicum eft in Dicit eciam Doi^or quod licct Deus priuet cauias fecundas adionibus fuis,

fecundtdifi. x.

lion caraen fequicur qu6d priuec fui$ cntitatibus. Pp/itQ enim qu^d ignis nunquam caleignis.

debct

noq

hoc quod non (it Exponit cciam Comraencatorem, quod

facerct,

fequitur prppter

inceiligi

de aptirudine

,

quia

C\

priuatec

Deus ignem aptitudin^.5c yirtiialitatead agendum , non elTet ignis , quia talis apcicudo , & yircualitas

confcquitur formatn ciTcntialetn

ignis.

q Ad fecundum tefpandet

qu^tl abfolut^

<;oncedendum Philofophum , & Auerroem fiegaiTe Deum polTe tmmcdiacc mouere cobiim. Sed in hoc habec Theologus vtrumqne ncgare, quiaponit Deum mouere in tempore, expedUre tempus, vc expofui in fecundo, 6c \n tcrcio. Pofuerc tamen ipfi mouerc coelum mediatd,fcilicec mediantc lateUigentia.quz ei( eft

&

coeli. Sed de hoc t4ngctur ainplius.rcfpondendo ad tertium ptincipale. Ad lercium rcfpondet quod Theologqs r

propria motrix

nqn ncgnt formam materialem,immcdiateinduci in materiama Dco, imo inferius in quxftioncdebonafortuna.fcilicct vlt.dicetur quid

Philofophus

fenfit

de anima

inielle£tiua.

Dc

intcntione eius 7. Mct.tcx.com. »8, vbi adducividctur diccre qu6d nctur Commcntator

&

que immaterialc immcdiati. Et

fi

poffit

;

j;

rranfmutarcmatefiam

intclHgatdeDeo.ficut vidctui-

fpccialiter pcr illud

vcrbum

,

debentthui

mun-

dum generari, ncgacet eum Theologus, & candcm fcntentiam,aicit Coromentatof j. poft iliud quod mouet matciiam necclTario e(l corpus habens q\ialitatem afliuam.aut potcntiam liabens qualitatem adiqiia: agit pcr corpus uam. Et imponit Ariftoteli quod idcm fcntir. ,

,

Scd melius videtur qu6d quando litera Ariftotelis potcfthaberc fanum intellcAum,& litcra Commcntacorisfanumintclleftum habcrc non poteft, qu6ddicatur Auerrocm non haberc in- iteeuh

ccntioncm Ariftotclis.& faluetur eius iiucntio, poflc fieri.Nam de hoc

quod hicctiam videtwr

ad praefens, quafi tranfeundo dici poteft, quod Ariftoteles ibi contra Platoncm probando qu6d idcac non funt ncceflariac ad gener.itio-

ncm , quia fuflScit hoc aliquid ad gcnerandum hoc aliquid.fed ncc Jdcae poftunt gencrare hoc aliquid,quafi gcnerans non efthocaliquid.ncc genitura

Quxiiio genitum

hoc

crit

tia (atis tenct

Vtraqneconfcquen-

aliqtiid.

concra ideam Plaronis

nec taad ptopofitum noflrum, ,

rnen cxtendcnda eft fcihcet de Dco, quia fi idea generaret, cflet generans vniuocnm,quia eiufdem /peciei, non eft autem aliqua caufa vniuoca neccftaria, nifi

eompofita , &materia1is, ficut genitum eft compofitum, & matcriale , Hocproprima parre rationis,fcilicct quod idcx non fint neceifaria:. Pro fecunda paice.fc.quod ide« no poirunt genecare,facit illud,

non fit hoc

quod

Ci

gcncrans vniuocii

aliquid coinpofitum

nec genitum

crit

,

& maceriale, &

hoc aUquid. Dcus autem,

potcll cftc caufa generacionis

,

S

&:requiciturad

generationetn

quiuoca

omnis

>

non

ficut caufa

vniuoca, Ced x-

& h«c fuprema in cuius virtute agic

alia caufii

De

185

tam vniuoca

,

quam xqui-

,

an fint caufa genctationis, &c. vide expofitionem Dodotis uiper 7. Met. inoperefuo, a intclleftiua immediatc cft a Deo,vt patet i6.de AmmaltbMs,Sc tamc no caufauoca.

iftis ideis,

tur necenari6,&hoc,quia ipsa anima pccdir ncceftario organicaiio,&maceria in

De hoc

H O

C

VII

L

I

vide

Doiborem

V

qua rt-cipicur.

infra.q.vl,

& jn 4.^.45.

M.

^inta Cinclujto huius ^*Ilionis est^ demonfirahile ejfe afoBeriori , ^uod Detf efi om^ mfotem mediate vel immediate, id eft^votens froducere 0mnia,velperfe vel cum alicjuo me^o. Probatur primOyifuia necejjari^ datUyftatus in caujts , ita vt tota vniuerjitas caujktcrum ,

ab aliquo extra eam^fjr illud eft T>etts.De quo late r .d.^.fi.^.a nu.w. SecundOyin quodcun^ que foteft caufainferior^poteft (^ fuperior^faltem mediante canfaproxima. t^dducit duas inftantias,quM refoluit per hoCyCjuod vnum tantumeft ensafevt loco cit.Probauitj(jr Per con-

fit

fequens vnnm agens afe.

^j^

/^^ Vinta conclufio principalis eft ifta,qu6d dcmonftrabilc cft vlatori dcmonftra-

V—4"°"^» ^*^'* Dcum efle omnipotcntem mcdiatc, velimmcdiate poffit caufare

quodcunquc

caufabilc > vel immcdiate vel per aliquod

:

hoc

cft,

Concl.;.

qi;6d

mcdium,quod

lubfic caufalicatl eius.

Hacc conclufio probatur pcr hoc <;jentibus,&

hoc probatur/fc«W(?

cangendo, ftat in

,

qudd

ncccfle eft ftatum cfle in caufis

effi-

iMetaphyfica:^^tohi.x.\o AriftotcHs, brcuiternunc Tex.

hoc-.tota vniucrfitas

caufatorum caufam habet, non autem quac

/.

fic

iftius vniuerfitatis, quia tunc idcm cflct caufa fui:ergo aliquid cxtra tota vniucrfitatcm illam. Si crgo in caufis non arcciidatur in infinitum , non rolum quarli- Vmuerfi^ bet eft caufata , Tcd tota multitudo eric caufata , &pcr confcquens ab aliquo cxtra ^^ canja^

aliquid

tocam illam multicudinc,crgo in Potcft aucem

illius

illo erit

ftatus,tanqua in fimplicitcr primo caufantc.

conclufionis adduci aliaprobatio

fupcrior,tant6 pcrfc£lior in caufalitatc:crgo

fi

Caufa eflfcdiua quanco datam cft alia in infinitum

^'*"*

calis

lupra iftam

fupcriorincaufandoillaeritininfinitumperfediorincaufalitatc&pcrconfequens

^""^^ ' '^~,

'^

j

'

a.i.

habebit caufalitacem infinite pcrfedam ; caufalitas autem caufata , vel dcpcndens in caufando,non eft infinit^ pefeda:quia cft impcrfeda rGfpedu illius:a quo dcpendct:crgo fi in infinicum afcendacur in caufis.aliqua eric omninoincaufata nec depcndcns in caufando,& per confcqucns in illa crit ftatus:fic qu6d ipfa erit eff^c£biua,non ab ipfa eft omnis caufalitas caufa: infcrioris, caufaca , ncc dcpcndens in ciufando,

&

vcl falcem in virtutc eius caufat.

Exhoc adpropofitumfcquitur,qu6d in quodcunquccaufatumpoteftaliquacauimmedlate,in illud idem poteft illa caufa fuperior,&: hoc f altem mcdiante caufa proxima,& pcr confcqucns prima caufa habet omnipoccntiam fccundum intclledum pcrtincntem ad iftum articulum. Ifta ratio vidctur duplicitcr " poflc impcdiri.Prim6,quia dicerctur qu6d In ordinc caufarum cfficientium,Iicct ftatus fit ad vnum principium efficiens:tamcn iftud non fa infcrior mcdiate,vel

j,8,

Deus fed aliqua Incclligentia moucnsprimum Coelum.Nec ratio nacuralis dcducit, quod vltra talc moucns Dcus immcdiatc moucat,nifi4n rationc caufx finalis. cft

/nquodcii..

quepotefl

caufa '''<"

,

tnfe-*

potefl

f'*F^''"'^

i„f'^gl'*"*

}

SicutvidctutPhilofophusillummodummoucndiappropriarcipfiDco ii.3/«r/. vbi x„. 2, ait, qu6d mouet ficuc amatum, & dcfidcratum. Secund6 diccretur , qu6d efficiens primum quodcunque fitnon probacur habere „ potentiam refpe£bu omnis omnis caufabilisqualitcrcunque fcilicct immediate vel ,^'",^,„ n mediate, fed tantiam refpcdu omnium caufabiliumin fua coordinationcoportcc cr- ens k fe,«c go probarc qu6d prjeter illa non eflent alia poffibilia caufari cxtra illam coord ina- per cerfetioncm.Ifta duo excUiduntur per hoc, qu6d non cft nifi vnicum ens a lc,fiue non ab W"^ v"» aliojcxhoc enimlcquitur qu6dnon eft nifi vnicumagensnondepcndcnsinngcn- ^g'"^*"'^'^ pertdens^ do quod enim dependct in cflendo, fi agat,dcpcndet in agendo. Scoti Cper, Tom- XII. QOM Q. 4 .

,

,

,

Quodlibet.

184

COMMENTAKIVS. /"^yinta.

frobatur , &c. Et probaprimo in hoc, quod in cauHs c(fentiaiitct ordinatis eft ftatus ad vnam primam, & adducitduas rationes, quasetiam adducit in ptimodi/f.i.Si. ibi cas expofui. Ex hoc przmitfo infert , quod in quodcunque caiifat

V^tio

do prima caufa habct omnipotcnti.iin. u Ifla ratio videtur dupticiter pojfe impedtri, fcilicct qu6d ftante ftaru in caiifis non icqiuturprimam mediateconcucrere ad omnem cf-

cortclufio

ftat

,

fedum fccundarum caufarumjquia primo dictretur,qu6d illiid primum efficicns, aJ quod cft

tum poteft caufa inferior,poteftetiam fuperior, faltem mediante caufa proxima, & (ic boc mo*

H O

C

S

ftatus,non eftct Dem,fedaliqHa tfens

i^d primum reie^a refolittione aliorum

;

L

primum calum,

V

I

dequo

i.

^ infinitum intenfiue

p.q.t. a

,

(jiiod

afe vel virtute alterius^e^fic ad qutt ettam confcquanter efi a

qu^ etiam confequcnter eftafe.,

quia nihil eft Itmitaium

nifi

ab alio td limitantc. Vide de hec \ d. .

num.xo. i^d confequentiam illafn , Uc}t infinita votentiajit omnipotcntia

men concluditurhoc demenftratiue^quia

A

effe

,

non ta-

ejfe onrnipotentiam imArgnmetum ergo probat tAmum quintam

philofophus negaret dahilem

mediatam^quia non eft nofum naturaliter eam conclufionem^id '•ft^Deum

Philc^

^ non lanturnfccundum duratio-

pem infimta^qma. nulU virtus feteft mouere femperynifi vel fcy

M.

d.%. qu.vlt. ReJ]>ondet

fophus ibt ^.Phyfic. intellextt depotentia infimta intenjiue^ aliquamfiatus., qufi moueat afe,

J/itelltaentia r//e~

&:c.

dari.

emnipotentemmediate^velimmcdiatecjr nof^facit coatru

alias.

D argumenta principalia.

tia.

Ad primuni prim6 vidcndum eft de antccedente & poftea de confequenDe anteccdcnte dicunt quidam quod Ariftotelcs nonintcliexit primum ens el5

;

fc infinitx potcntlje intenfiu^,fiue vigoris,red

^9«

tantum extenfiue,fiue duratione. Ra-

enim fua non plus concludit, nifi qu6d ipfum mouet motu infinito quia motus ille non cft infinitus nifi durationc ^ ad lioc videtur fufficere virtivs infinita in

tio

:

;

duracione, 8.

Pfiyfad

m.

fin

^rifl vo-

Contra dupliciter,Prim6 contra illud, quod imponitur Ariftotcli. Secundo contra rationem, quac ad hoc adducitur. De.i Ariftoteles enim ex hoc quod Deus cft infipitae potentia:, concludic quod non poteft eflc in magnitudinc,nec haberc magnitu-

terfiue, feu

necinfinicanijcum nulla tahs fit nec finicam qi;ia quacunque poteniia magnirudinc finita poflet aUqua efle maior, Intclligit ereo in anteccdente talem ^f^finKatcm potcntia:, cum qua lecundum intentioncm eius, non poflct Itnrc oppofitum con'cqucnri ,fcilicet Iiaberemagnitudinem,vel efle in magnitudine:quiahoc cflctdicerc,qu6d ficcrct confequentiam, quae fecundum intentioncm cius, non te-

fecundum

ncict,

4uratior.em

potcntia infinitafecundumdurationem potcft ftare oppofitum conftqucncis

*^'"^™''!"^'^

'/r'^/?"" ejje vifntttt

i

jj^

tenfiuf non

tdnturnex-

,

fi

oppofitumconlcqucntis poflct

ftare

cum antccedttnic Nunc auccm cum ,

fcili-

fecundum intentionem eii is cum manifertum lit Ccelum habere magnitudinem, & camen Iccundum ipfum habet potcntiaminfinitxduraTcx.com. tionis; imo fecundumipfum 9.Mf/4/>/Acr i.Cal.& >/«»& in miiltisaliislocis. Om17' ne fcmpitcrnum eft formaliter ncceflarium, & ita, fi eft adiuum, habct pctentiam *^^"*'^ infinitam fecundum durationem ergo in antecedente non tantum intelII & inde cet eire in magnitudine ,

,

:

hgit illede pocenciainfinitadurationc: fcddc aliqua alia,qaa; rcpugnat magnitudini

:

illaautcmnoneft

quod

nifi infinicasintcnfiua.

Ariftotclcs fiuefuflicicnterprobauerit

Concedo ergo cum

ifla

intentum fuum,fiuc non,

conclufionc, intellcxit

dc

infinitate potentiae irttenfiua.

Sed tunc proccdat.

quod

^«

crea-

fura pojfit effeabxterno, vidc 1. '

''^'^'

reftat

fecundum,

fcilicccde probatione

:

qualitcr, fcilicet clus probatio

Dehocdico, qu6d tantapeifcdiopotcftconcludi de

iufficienter potcft in

potcntia, ex hoc

talem a£lum,quantum poreft concludi cx hoc, quod

erit

quod Dcus mouet moiu infinito, falfum fit,fccundiam Thcologos tamen multi corum conccdunr quod poccft moucre motu infinito,ctiam aparce ante:ficut omnes concedunt,qu6d a parte poft: tamen diff^crunt a Philofopho in hocrquia Philofophus ponit iftam potentiani nccc'farioconiundaadui quiaintercxtrcma.fecundumfeimmutabilia,eft habitudoomnino neceflaria:caiia,fecundu eu,funt Deus,& Coelu crgo intcr ifta eft habicudo neceflaria neceffitate immutabilitatis,ad qua 'cquitur moru, qui caufatur ad hoc in il!o, i" talcm aftum:ctfi crgo anccccdens Ariftotelisjfciiicec

cflcneccflariunoiIIancceflitatc,qu^repugnacmotui,fedneceflicaccincuitabiIitatis

non

jo.

QuxftioVri.

i8s

ceflarc, Nec concordac reciim Theologus in prima propofitionc extrcma &c. Nec in lecunda de Ccelo c]uia non ponit mouere ncceiruio competere Deo adu
non potcfl: ergo intcr

:

,

j:

5^'

:

,

,

:

,

:

:

,

,

:

,

:

potentiae adiua:

,

,

& cntitatis non poilic eife fine infinicate intenfiua

;

(equitur

quod

ipfum fit infinicac potenciac inccnfiue. Concra hocquod accipit in anteccdcnce, quod moucc mocu infinico quia xquc habetur fecundum cc, propoficum fi mouerct mocu infinito fcd a fc. Concc do quod vis principahs in iioc (tac, quod eft mouere a (e (ed aliquam cuidcriti..m habecratio democuinfinito quiafecundum AriftotelemmocLispiimus cft primo infinicus:& ica illeeft magis proprius primo moucnci:primicas auccm mouonis cft medium proprium ad propoficum,vc intclligatut in anceccdencc mouet motu infii)ico in prima infinicate,quac,fciiicet non eft ab infinicatc motus akerius,ied a fula vircute :

,

,

,

:

:

;

ilhus mouencis.

De conrequenciaaucem,licctinfinitapotentiaa£liuaficvcrcomnipocencia,non

51.

tamen fequitur:fi ratione

naturali poteft concludi

Nonf(qHi

hoc habcre infinit.un potcntiam: turmtHra-

&

crgo omnipotentiam , quia non cft notum rationc naturali infinitam potentiam l'ter cokomnipotcntiam & hoc totum intelligendo de omnipotcntia immediaca rcipe- ^ '«^"«''^fv.uaiotcdu cuiufcunque pcflibilis. tia,eraoC' \\- r •/^\ Cum probacur , quodinnnitapoccncia fic omnipotentia quia infimta pocentJa g„f:„.gf^„_ non potcft excedi , nec intelligi excedi quaccunquc autcm potenua quac non cft „^ n/jmc-omnipotentia, poteft intelligi exccdi. dtata. Refpondcret Philofophus , quod potentia fupiema non cft omuipotenti.i ficut intelligimus omnipotentiam 8c tamen cft infinita potcntia non crgo poccft incclligi cxcedi fecundum incenfioncm quia fic infinita eft fcd lic^r puflic inccllfgi exccdi aliquo modo (ccundum extenfioncm, quia non eft omnipoccntia non camen proprie hoc intelligi potcft, quia non fine contradidione quia diceret Pliilofophus, quodomnipotcntiam immediatam refpedu cuiuslibet in aliquo codcm elTe, includci;ec contradidioncm quia deftrueret ordinem eifciitalcm cauiaium. Verumcftcrgo,qu6dfuprcmapoten iaa6tiua, fiue potentjamfinicaeftomnipoPetentid centia, fed non cft nocum pcr rationcm nacuralem, quod (uprema potentia poffibi- fupremant fic omnipocencia propric dida qux , lciUcec poceft in demonftra' lis cciam inccnfiuc infinita turejfeompoflibile immediaic. quodcunquc * efle

—

:

•

•

I

,.-.

•

.

:

;

,

,

:

:

:

:

:

:

:

,

:

mfotemia

QOMMENTAK »

/l

D argumenta principalia. Primi arguir,

xVprobando tcntcm

,

,

quod

Dcum

clfc

omnipo-

poffic natucali racionc dcmonftcari,

quia naturali racionc dcmonftratur efte infinitac potcncix; ergo 8comnipotenciac. Anccce-

dcns pacet

tcmpore

8.

Phyf. tcx. com. 78. Dcus mouet crgo eft infinit£ potcntis, ,

iofinito

&c.

l

V

immediA-

S.

tam.

Refpondct Do(flor primo ad antcreJenj,

&

rcfpon/lo patct hic, i^ in primo dijLi. q.i. vbi prolixc pettradata cft andiorit.is l'hilt>{o|ihi.

£t

dicit

Dodor quod

Philofophu'; pt r hoc in-

de potintia impcrftifta inrcnfiic , Ik non cxtcnfiue cancum,puta,qiiotI lcmpcr ikuet, qHianullavirtm poteft mouereper infinititm temtellcxit

fw.

SCHO ScotiOfer.Tom.X 1

1,

Q^

5

Quodlibet.

>86

C

S

H O

^dargumeHtum adeppojitum dedu6tum

L

V

I

M.

mm.t.ReJpondet^ommpotentiam proprte fum-

f>tam, vt de ea locjuuntur fan(fi,habere pro obie^o caujabile

non productbile vel netionale^de

quo late id.io.vbi etiam locurn AugJhic adduHitm explicat^ vide ibi. Hic a^ignat bonarn rationem nu, 56. c^uare omnifciens, omniuolens inferuntfcire

Hon infertpofje in

^ velle

notionalta.,

^ omnipotens

ea^quiafcilicet funtfcibilia c^volibilia^fed non funt pofsibilia.

A

D piimum

^ argumcntum in contrarium,qu6d fcilicec cft de gcneratione filij. Rcfpondeo, quod potentia adiua potcft int.clligi propriciquia pro potentia caufatiuajCui correfpondet poflibile.id cft^caufabilcralio modo poteft intelligi magis

^

3

.

Omnipo- e*tenfiuc,propotentia produ£tiua,cuirefpondct poflibile,idcft,obieftum produci-

&

ita omnipotentia potcft intelligi duplicitcr. Primo modo, potcntiacaufatiua tentia,fu- bilc : mitur pro pmnis caufabilis. Sccundo potentia produdiua omnis producibilis. S i fccun-

modo

potemaa- domodointelligerctur

habec fontalem loquuntur de caujabuu, v .1. f r caulaciuam potcntuim omnipotcntia lcd tantum prjmo importat modo,vt lcilicec velpropro duSliHoom. omnis caufabilis , ideft, poflibiIis:quomodonecFiliuscft poflibilis, nec Spiritus nisprodu- fanftus licetfit producibilis^quia non cft caufabilis,nec in alictate naturae producicihtlis;Sa- bilis. Sccundum crgoquodSandiloquuntur dc omnipotentia,fcilicet propotcntia ilt fumunt caufatiua omnis cau(abilis,qu2e eft communis tribus perfonis, abloluic concedendii prtmomoli ergo pof^^^ quod omnipotentia non rcfpicit aftum notionalem intrinfecum, titHaomnu

fjecunditatead .

,

omnipotcns quia

folus patcr

:

folus pater

producendumomne producibile. Sandi

•

1

.

/-

1

vcro non

fic

•

:

&

FdtM non ejl pojjlbt///.

Expofttio

"'J^^/r a^au 0.

^^^

dcmonftrari

Deu efle omnipotcnic,non tamen potcntc in

tales

adus

notionales.

Scd contra hoc eft difficultas in audoritatibus Auguftini & R icchardi addudis. Ad audoritatcm Auguftini quacallegatafuir prius in contrarium,dici poteft quod ifta c5fcquentia,fi Patcr no poteft gcnerare fijiu.vcl nonarquale Filiii,non eftomniP"^^^' '^° ^^ formalis eo modo quo arguitur a deftr udione partis in quatitate ad dc-

34.

ftrudionctotius,fcdeftadeftruftionepoftcnorisncceflari6conicquentisaddeftru-

JNegaiio aflku notto-

mlistjuo-

Fihu aequalc-aut hoc eflet,quia non non copetit eius proprictati pcrf onali:non cundo modo quiaillaperfonaeft afe, &ide6 non repuguat proprietatifuaealiquid adiuc produccrc. Si primo modo, crgo non habct naiuram perfcdam cui poflir in aliquo ruppofito,competerc potentiapcodudiua omuis producibilis & fi ergo neg_^jJQ ,^^y^ notionalis non infcrtformalitcr ncgationcm omnipotentiae tamcn gratia matcriae tenet confcquentiadeiftapcrfona,cui non rcpugnatratione proprietaiis fuac adus talis notionalis. Scd contra hoc arguitur ^ per hoc qu6d omnipotcntia vidccur proprie refpicerc Deum,vcl pcrfonamdiuinamproobicdo. luxtailludRicchardi ix:de 7'»'///. vbiarguit, quod fi duo eflcnt omnipotentcs vnus facerctalium nullipotcntcm,quod non

^«onc

prioris:<.]uiafi

no

pofl*et

gcnerarc

Filiii,aut

copetii eius pcrfcdioni cflentiali aut quia :

modouifert neg.itionem

,

:

pmmpoten-

,

,

Cap.

vlr.

:

5» ejfent

lequcrctur,nifircipeduomnipotcntiaein vnoeorum,obiediiclictalteromnipotens. Ad hoc poteft dici , ficut didum eft ad arguniencum Auguftini quod non tenet

duo D^, illaconrcqucntiatanquama totoinquantitate5eftomnipotcns:crgoeftpotenscirquomodovca alium fiue circa alium omnipotcntcm,quia alius Dcus, fi poncretur , non

Deum

alittm nullipotentern,

^^^^ obicdum omnipotentiac propric did3e,fed neceflariocflct a fe.Scd confequen"^ ^c tcnet per locum extriniecum. Vno modo quia vntxs omnipotens poflct lua voluntare omnia poflibilia,& compofsibilia produccre:alius vero omnipotens polfcc ex fua voluntate cadem pofsibiliaimpedire ergoille faccret illum nullipotcntem, :

:

non agendo aliquid circa ipfum:fcd circa obicdum

potentiie ipfius.

cum ifto in obiedis volitisvniuerlaliter concordaie. Contra, quamquam illud videatureflTe piua fidiode illis, refpcdu quorum Si dicas illum

Idem cau-

fatum non pote[t

ejfe

:

a ftinda

dHahus cauftstota-

vtra-

quc voluntas tnerecontingentcr, 5i:ieque indcpendenter{ehabet:tamcncx hoc fe*1"''^"'^ qu6d illc faciat iftum nullipotcntem quia non poflunt cflTe duae caufx toralescaulantcs idem caufatum quia vcl illudbis acciperet effe , vel non vtraquc vt diab

aliacflct caufa completa- Ifte autem,qui, per te, ponitur

concordare cuni

per fuam propriam voluntatem potcft eflc caufa totalis , &; completa volitorum crgo illc non poteft cflc caufa totalis diftinda refpedu coiundcm Ec ^^uf cft dc duobus, itadc omnibus:crgoper voluntatcmillius ex parte obiedorum potcft illc ficri nullipotcns hoc eft non potens aliquid poncrc in adum, voluntace iUo in

volitis, j

d€mord' „ij^

:

iftiuspracucnicnte,vcdiftinda,&totaIitercaufanteidcm.

-

T,n
^

'

Sed

3 T*

Quaftio VII. g'

187

Scd contra rcfponfioncs iftas datas ad audoritatcs Auguftini & Richardi arguitur per hoc

quod formalitcr fequitur

,

j fi

&

jEyi^ius

omnifciens ; ergo eft iciens genera- dc Iloma omniuolens , eft volens iftam gencrationem j lib. 4. dift. Filius eft

cionem Patris i confimihcer , fi cft ergo a fimih dc omnipotcntia,fequicur in confequcntia vera,& formali j cft omnif otens, ergo eft potens in gcnerationem illam : non tancum gracia materix,ficuc di-

^'^-

&

cit refponfio.

Hic poteft dici,qu6d in omnibus iftisnominibus omnipotem^omnifciens^omniuolens , non a(fbus fed obic£li ipfius aftus ergo formalitcr inferri potcft dc obicfto hoc,&illo:& ita dc quibufciimquc obiedis adus tahs nunc autem lcientix, & vokintatis diuinae in quacunque pcrfona diuina,obie£lum fimphcitcr efl aftus notionahs non fic eft obicdum omnipotentix Igitur formahtcr omnifciens,& omni:

eft diftributio

:

,

:

:

:

& vcllc adum notionalem,non fic omnipotens pofle adum no- -^^y"/^^^ tionalem. Ratio illius ditferentiaj eft, quia adus notionalis cft quid cibile & voli/ J bile non autem fimplicitet poflibile, proutpofsibile intelligitur caufabilcquia & fccimnvo(: habeat raiioncm boni, & v^ri non tamen rationcm caufabilis, tc cau(ati. fiyHf^ uolens infcruncfcirc

f

';',

,

!

fi

:

:

COMMENTARIVS. \

b

Doppofitum, argiiit Do(51:or probancjuod non poflit quouis modo de-

x\.do,

Deum

monftrari

omnipotcmcm

quia Ci , ergo &c Deum pofte potcft dcmonftrari j confccfle

hocpoteft dcmonftrari

Fihum

generaie

,

Ratio iila cum fua eft faifum ; ecgo, rcfponfionc patct hic in lircra , & ui piimo cx-

qucns

pofitaeft, d.io. vbiexpoiui

C H O L

S

K^dargumentumfecundHm}tu.z.AddH^nmreJpondet,fih<eCy Angelus

ntm,fed D,Tbom.dicit, tantumeffe creditum Angelum philofophumpofuijje. InieUigeotias

AD

ejfe

effe

h\x-

V M.

I

fet demonftrarijfimiUter demonftraretur Deumfojfecreare ipfum

phusidneget,quiapofuit Intelligentias

auchoautem

guftini, vidc ibi.

cjfe

afcy quiapojuit

cft ctcxhlWsyfof-

iuxta (juintam coKclujio-

,

creabilem. Secundb,qaod fhilofc^

Henricm vcro

ejfe necejfarias.

ait

infnitaSyC^ confequenterafe.

aliu^argumencum de crcatione Angelorum , condcdo quod ficut ifta deomne caulabile mediatc vel immediate ita potcft demonfttari in particulari, quod pofllc in hoc, quando minor, mcdi ^ntc qua infertur tahs conclufio,eft euidens vcldcmonftrata,ahcer non:quia lecundum Philofophum/^Wwo -^wy«OT Contingit fcire dc omnimulaeire fterilem,&: ignorare de hac mula fi ha:c minor cft ignota , fcilicet h^nc effe mulam : Nunc autcm minor re*=

monftratur, quod Deus potcft in

,

,

:

:

fpe£tu huius conclufionis

,

Dests poteft canfare

^ngeUm

cft ifta

,

,

K^ngeins

ideo conclufio fequens

eft

cancum credica

credita :

liccc

,

& non dcmonftrabi-

maior vniucrlaHs

fic

An-

,

cfl;

credun.

fccundum Philofophum &: PofuiteniraPhilofophus ( vt dicunc ifti ) omiicm Intenigcntiam cfle

quod iftaminorncganda

Dicitur fecundo, ica conclufio.

'"*

-^'^''^

de- cfttanthm

monftrabilis.

fimpliciter a fe:quia pofuit (JMetaph.

66.art.i.

/iac

crcabilis.

De ifta autcmminoredicitur, quodtantumeft

&

funinj^ g

esi gplus

caufabilU.

lis,

*'''

!r'*P'

eflet

omncm Intelligentiam efle ncccflTariam

caufatum autemab aho

fimpliciter ncccfle cire,nullo

cft

cx

fe

,

ficuc pacct

i

i.

non ens, & dc fe poflibilc^quod autcm eft

Tcx. 43

modo cft poflibilejnon ergo poluit Ariftorclc,i(i:a con-

tradi^loria, fcihcet Intelligentiam effe ncceflariam,

cam eflc caufatam ab

,

tpodplane

pofuir:

&:tamcn

alio.

Dicicuretiamaquibufdam,quod Ariftotcle,pofuicIntcl!igcntiamcfl'cinfinuam: Hcnric

&exhoc fcquitur ctiamquodipfa fit afe:quia quod

cft ab alio,eft finitum.Antcce-dcns probacur quia i^.K^etaph.cap.^.xc^ctxt oftenfum cflc,qu6d ncn conucnit primum mouens habcrc magnitudinem quiahabet potcntiam infinitam 3 8c finjtum non habet potcnciam infinitam. Poft illud ftatim in principio j .f4/>.quajrit,vti um poncndum fit vnam talcm f ubftantiam, aut plures 8c determinat quod plurcs iccundum numerum lationum intcntio crgo fua eft , comparando conciufioncm pra:cedcntcm ad conclufioncmfcquentcm,qu6dplures finc fubftanciae finc magnitudinc :

quol. 1

:

quia infinitae pocentix.

Q^ 4

Item

q.

^'-"'^-

4'- f

1:

^

:

:

6.

4-

'*^*

Quodlibet.

i88 Text.

Item cap.

4j,

j

.

poft principium

Tcx.

fam

4.

:

Palm

,

inquit

& tmmobiles fecunduntfe

,

eFi ,

(fuU totfabBantias necejfe

efi ejfe

dr fine magnitudtne propter pr^tdiitamcaM' in 4. cap. fcilicct habcre potcntiam infinicam, quia illa non poceft eflc in magni-

uaturafempiternM

,

,

tudine,nec finica,nec inHnita,quia nuUa eft.

QOMMENTAKIFS. c QEciind6ptinclpaIitcratguir,quiafipotcft i3demonftrari , ergo poteft demonftraii

Deum

omnc

polfe creare

creabile,

& per con-

fum.^. 66.art. t. quod timum c(i ctediti,8c demonftrabilis. Dicicur fccundo , qu6d

minor

effct

ncganda apud Philofoplium

enim Philofophus,

fequens&ipfum Angelumeffecreabilem.quod cft falfum, quia Philofophus pofuit omncs In-

cunt

telligentias cffe a fe, vt patet in 12. Met.c.^.tex.

citur etiam a

«»».41. Vbi poftquara oftendit fubftantiam fc-

Intcliigentiam effe infinitpm

paratam nullam babere magnitudinem per hoc niedium , quia habct potentiam infinitam , potentia infinita non potcft eirc in magnitudine , quzrit vtrum poncnJa fit vna talis , aut plures ; & dctcrininat quv d plurcs. Eftcrgo non folum fecundum ipfum prima fubftantia imniaterialis, fed quaecunquc infinita , & quali

quod

itaconclufio. P6fuit

&

ratione

fi

h«c minor

Probat contra Diuttm clufionem

i

.nu zj.<juia

,

ifta

efte a fe.

pofuit

&

fic

&

vt di-

Di-

omnem fcquitur

matetia hic

eft

illud,quomodo

potentia-infinit.i

non

eft

nccper accidens,&

lc,

quomodo fequerctur quod polfet mouercin nontempore. Vide in rclponfione aJ principalia argumenta priraa: quacftionis, dift.z. pari

Ec illud aliud

.

dum mentem

fcil.

.y^«^f/i«(ry?crM^«7w, poteft demonftrarijpotcft

C

quod

,

Scd quia tota

a fe.

fit

fcilicet

(practer

etiam demonftrari Dcum polFe ipfum crearc. Qpi.S.Thtm. Scd dc ifta minore dicit Thoraas prma parte

S

quibufdam

in magnitudine, nec per

tis.

Dodor qu6d

omnem IntcUigentiam

ifta ,

clara,& prolixecxpofita partim in primo<^»/?.i.

eft a fe neccfiaria.

Refpondet

ifti,

non

,

fcilicet

Philofophi

primam

non

)

videin primodift.

,

quomodo

omnis

fit

fccun-

IiU(.l!igtntia

formaliier infinita,

8. q. vlt.

vbi difiusccxpofui

iftam raateriam.

H O

L

V

I

M.

^

Thomam Henricumhanc ejfe demonflrabilem iuxta /juintam connon pojfunt ejfe du
fent infintt£,^ttia vtratjue alteram intelligeret,

(jr vellety (jrfic

beatificaretur inje^ (jr in alia^

C^ vna pstentta comprehenderet duo obiecia adaquata tmo comprehenderetyquod nullo modo obieilum eita^fcilicet aliam naturam. Vide altttf muLtoi rationes ad hoc 1. d.i.q. 3 .^ 4. ;

ejfet

^iupd veio idfit tnfnitumf quod efi afejpatet ex ratione Ariftote-

lemmnpo-

^

^

£(J qujj uQlli anfitori

impoijcnda eft fentcntia

allata

nu.jx.

falfa,vcl

multum

abfurda,nifi-ha-

^

beacur cxprefsc ex didiseiu5,vel fequatur euidenter cx didis eius:Ec cumiftud, a ^"ge^'*'» ejfe ens a fc fit non tantum fallum,ficuc patcc, fed cciam valde abfurdum Telnm efe ^uia oppofitum cius poceft demonftrari, vc patcbit 5 nec iftud legatur exprcfsc cx life : vide d. :

tcra Ariftotelis,non

S.q.j.

Vidci.d.8. q.j.&:d.4. ^* ''

vidccurhoc fibi rationabiiiccr imponi.

D'Cocrgo deifta minori, <^ngelus

quod illa

cft dcmonftrabilis

JPrimum probo

fic

:

;

eHcauf^bilts.,

fecundiim

non poITanc circ

Quxrc

1.

.i.q.j.v-

quod

cft

duo oppofica prxdidis.Primum,

illud fuic

diiae naturae

fed qi.iaccunquc natura intclledualis,fi finica:

,

ab Ariftotele conceirum.

intcUe£tuales fimplicitcr infinitic

a lc,fiuc in caufaca,ipfa eft fimpliciter in-

ergo non poftunc efle plures nacuraeincellcdualcs

fim-f^licitcr

incaufacx. Fri-

macft incauraca,alioquin non cftec prima^crgoquaelibetaliaeftcauiata. Prima propofitio iftius dedudionis probatur diffufius in quarftione de vnitate pci } nunc tango vnam probationcm quia vtraquc iHarum intcll-gerec altcram pcrfcdifsimc cancum fciliccc quantum ipfa eft incclligibjlis,&' comprchcnnbilis,&: fimiiiccr vnadiligerccaliam, quancumipfa cft diiigtbilis 8cficttiamviraque fcipfamcompcehcndic,&diligic,&icavtraquecamfccundum intclic(51:um,(',uam fccundiim voluncaccmbearificacur,cam infcipfa,quamin aiia candcinautem potcntiam fimul comprcbendere duo obie<3:a adxquaca infinitc cft impcilTibilc , quoniam vtrumquc obic£lum toci virtuti potenciazcocaliccr ada^quatur imo ncc vn.i po'cntia p^jg^ habcrc duoob.ieda xque prima;eflcncia auccm iftius cflct pVinnun obiiiiHum ^"* inccUcdus: noncrgoeircntiaiiliuscrit primumobiedum iftius; fcd nec erir obic(flum fccundarium quia non eft cncicace pofterius, quam \\ eflcntia illius, cian fic infinin ficuc ifta ncc per confequens eft pofterius ea in intclIigibilitate.PoteatrAm :

fcpte vias

ad proba/dum Dei ynitatcm.

Si efent

notnjim-

Bualia neu trumintelligeret al-

ttrum.

i

,

j

:

:

•,

eciamica petfcftc comprehcndcrecflcnciamalceriusficutpropriom cli ircpQlTibile, praecipu^ quandonacuraproprianonincludicemincnier n-pcurrm akcnus , ncc dcpendeteflcntiahtcrab illa alccra, neccft eiufdcm fpeciei cumilla qux omniA funt :

vera

^^'

Q.U£Emo VII.

189

&

Intelligcntia. vcrain propofito de Deo, fcilicct Secunda propofitio huius deduftionis/cilicet quod natura , quas cft a fc.eft infi- §tupd efl <* nita i patet ex illo,quod diftum cft fupra, qualiter Philofophus probat primummo- fi'fi "'fi"'""" ucnsefle infinita: potentiac, quia cft a fc potens 8cidc6 habec plenitudincm p(S:

tcnciz.

C H O L

S Cotttra etfdem t)D.

V

I

M.

DiuiThomam dr Henruum probatfuse iHxtaintentioncm i^rilio-

^ngetum effc creabilem, adducendo varia eins loca ,

(^ refutando folutiones , ^««e eu adhibentur ab altis aliter de Artjiotelis mente fentientibtts, idem frobat fecundum Auerroem^ Amcennam : de qua re etiamfuse agit i .
&

6la ex Philofopho

^y.per fubtilifsimamdoffrinam. Ftdemultay (^ praclara dubia
nit.

circa

hanc qu^Jl.apud Leuch.hic

.Q^

Ecundum, Q )3 cx intemione

fcilicct

lcm

minorem Probo &: prinio ^^M^- & omnia habcre ordinem cflcn tia- q^")-^ ^^_ ad vnum primum nunc autem infini- yf„f ordine

Ariftotelcs concefsit iftam

,

:

eius, i t.Cketaph. Concedit cnim

& magis ordinem

inter fe,

tiim intenfiue

non

eflentialem

:

potcft efle fubordinatum cflentialiter alicui alteri

nec

,

ficuc

ad

bonum infinitum non eft propter altcrum bonum bonum autcm tovniuerfi vtroque modo ic habct & fcilicctin ordinc entium inter fc,6c in ordi-

finem tius

quod

;

qiiia

i

:

ne corum ad optimum feparatura nec infinitum poteft efle iubordinatum alteri prmcipahon quia habcc virtutem admam mfinicam S>c etiam lecundum iplum m :

,

finc

I

&

vuu

-id

pfif^itifi fi~ '^n,'^.'^'" \

^

;

z.Entia non volunt mate dijponi

:

vnm

T
ergoprinceps.

Rcfpondccur quod Ariftotelesordincmconcefsit in entibus feparatis , quia fccunda caufa depcndec a prima , hccc non fic caufahcer ab ea , ficut cft in fpecicbus

numcrorum,&

Hcn.cjiiol.

^

^' ^' j

figurarum.

Contra hoc, nihil eft depcndens ab aliquo in effendo,a quo non habet in aliquo gcncre caufae efrc,&; fimiliter dcpcrmanentia: & non obftacillud de numcris quia numcrus mmor potentiahter (eu matenahter acccptus eft pais maioris pars aucem habec racionem materiae , vc habecur y Mctaph. partes inquit totii^s vt ex :

-Qu^d de-

,

,

.

^*,^

P'"'^^^

;

,

quo CAUJA fiint

ejfemiale,

J^^^^ ^^.^^^-^

&

^y

Hem\h\dcm.horumautemhacquidemqunfifthiecfnrnvtpartes'.uv.- eo ejjc. merus vero minor a£tuahter,&: formahtcr acceptus non cft pars maiori.s,nec ab ipio Ttx. j. ficaccepto dependec maiorin cflendo. .,

Praeterea in

eodem

i

:

prlmo mouente dicit,qu6d mouet ficut appctibfautem moucnt non mota:iic autcm Dciis mouet In-

t.caff.^.de

biie,& intelligibile huiufmodi

Tex. ji.

tcUigentiam fibi proximam:ergo caufat intelltgere ipfius Inteliigentia; 5 <ed illud iniftidicunt,fecundum Ariftotelcmeft idem quod iubftantia Incelligentia:.

telligere.,vt

qu6d illud mouere cft metaphoricum, & non propric aliquid caufare. Contra omnis incelledio, quac non eft eadem obiedo caulatur ab obiedo, &: videtur, quod effediuc , fecundum Commentatorcm ibi diccntem quod h.dncnm in mentemouetyVt efficienSyCr vt extra mouet^ vtfinis. Probatur idem lecur.do ibcundum Si dicatur, :

f^

,

intcntionem Ariftotele S.TJZr^y^cquiaibi probat, quod moucns infinitae potencix noH potcft immediate moucre coelum mouetur igitur immcdiatc ab aliquo moucntepotcntiacinfinicaE,illud aucem eft Incelligencia propria mocviX:vult ergo quod illa fit infinita,5^; per confequens non a fchaec confequencia eft fupcriiis oftcnfa. Prxccrea ex eodemodauoarguicur fic:Philofophus vulc ibi,quod mouens infinica: pocenciae mqueac Coelum motu infinito , iL non immediate vt didtum eft crgo mcdiatc,icilicet mediantc Intelligentia. Et hanc efle cius intentionem,fcilicct mo uensfinicummoucreCcElumimmedi..te,8cmouensinfinicummediaie,dicit Commcntatot' iz- A/^/4^/'. f
:

:

^^'

l^'

^'^^.^^

nia.

Tcx. ij.

Com.

36.

J^^

^^-

^^

^^^^^^

y^^^^, ^, e]fictens,vt

exc>a,vtfi. "'^-

"•7«'-& .

:

gcnti.i

Idem d.5.q.

*"'"'

in i. ••

iu

*!"•

7^;p/,^_,^.,.

^,^^„j ^, -^

fnbordmatiiraUat.

Quodlibet.

190 gcntia in mouendo Ccclum

quia ftatira fcquitur quod in acv]uali i non cercio modo tcmporc imo in eodem tempore moucac virtus finica &C infinita quia vtraque atDodtor in (jngjj motum immediate tanquam proprium effcdum. Si decur fccundL!m,c lim ni4. j. in j^.j ("ccundum Aciftotelcm rccipiac ab IntclHgcncia aliud ab eius circntia habctur i.Met.Ar- propofitum. Sidecurprimum,patct qu6dhoccft propofitum patec ergo,qu6d Ai:igu, cffica- ftotcles fic intcUcxit ifta agcntia efie ordinaca quod fecundum eircc a primo 6c pjflimiim. tuncprimum moucc mcdiate, & dac (?/^, &vircuccmproximo nvouenri,6cquiaperpecuo dac illud efse^Sc virtucem , ideo eft caufa pcrpetuicatis in mocu finic.is autem virtutis,quae noneft aliud a nacuca Angcli,cft caufa fucceflionis motus:quia illi vir-

Huic

opi.

ad hairct

:

;

5

.

,

;

,

,

tutj poteltcfle aliquarcfiftentiain mobili, quae

non poffet cflc

virtutiinfinita;.

hSci.Ccc-

Tcrtio probatur hoc idem ex intcmionc Aucrroisqui deintemione Atiftotclis Ji,& munloqucns in tcadatu de fubftantia Orbis c. } .dicit fic Cerpus coelejle non indiget tantum virtute moi^ente tn loco ,fedetiamvirtuteUrgienUci^^&fuhpantiamjHam(jri>ermanenMetaDh tiam itternam^^c. Et poft , dixerunt (juiddm ipfum yfcilicet AriUotelcm non duere caufam

41.

:

agentem Coilum^fedtantum caufammoucntemyS' ilii*dfuit valde abfurdum. Itapofuit Ariftotelcs

Tex. 17. Tex.4i.

Coelum

efle formaliter

neccflarium ficut Intelligentias quia vniuerfaliter :

omncm fubftantiam fempitcrnam dixit formalitcr eflc ncceiTariam

M(, vt patet 9 /4/>/'.f,7.eftautempotenrianihilfempiternu,&c.& li.Afe/^/^/Afatishabcturintentio

hoc r. y .ergo ica ftarec cum intentione cius quod Dcus cflct caufa(f//?,&liibfccundum Aucrroem fuit intentio cius de Coclo. Praiterea hxc cft intcntio Auicenna: exprefse 9. Metafh. c^. quod omnis Inrelli-^cntia caufata cft a primo;& forte in hoc non foiiam non contradicit Ariftoteli , fed modo & ordinc produ(3:ionis,quod Ariftoteles non explicauit.Et fi ^'^P'*'^*' i''"*^ ^c dicatur Ariftotclem pofLiiflc omnem Intelligctiam a primo immcdiat^ produftam: tunc Auiccnna quantum ad ordinem , quem ponit contradicit ei fed ad propoficum,qu6d Intelligentia fit produfta habetur concordia. De modo aurem illius caufationis fatis haberi potcft ex ihtentione Auiccnnic , quo ad hoc , fcilicet quod non pofuic campcr motum, vel mutationem, vel cum aHqua nouitace, fed quod conim r/firlncelligcrttiae fempcr cflet aprimo, & in diuerfitate eflenciae , ficuc nos ponimus, *^"°^ ^^^^^^ ^^ ^ ^^ttQ fcmpcr in eadem eflentia, & ficut fccundum Arift. fcmpicer""™ ^^ lumen in illis corporibus perfpicuis,quac nunqua cadiuit in vmbra alicuius corporis, fcilicet corporum caufantium vmbram in vniuerfo & tamen illud lumen pcrpctuum in corporibus illuminatis poncretur a Sole effediue non enim iumcn iUiiJ diccrcturafc formaliter quiacunc noneflct ciufdem rationis cum luminc in nam illud lumen cum fir nouym^certura ^'^*' P^rtCj quae aliquando non illunainatur caufatum cft non eft eiufdcm rationis quod autcm caufatum cft Solc a eft qu6d , 1 cius dc

ftantia: ipfius Intelligcntia^, ficut

AMcenriA ponulntei

Deocau^f^^

,

&

I

Me-

theo.c.3.

J^tfnnt fiecefarU, ttontdeofe,

^T^^r !^./rJ!T fciujata. •

Videlib.i. ^'i'

:

,

:

:

:

>

,

n^ r cum eo, quodj eit a ie. Quando crgo probatur fccundum

incencionem Ariftoteli , Angclum non cflTe caufacumjqnia fccundum ipfum cft formalicer neccflarium, formalitcrneccfDico,qu6dipfc non poiuitiftaintcrfe repugnarc caufatiim farium:cum dicac 1 lAct^^h./empitemorum principiafemper cffc vcriffma nec(fft(fl.^qitiA

&

^**'

i^

ftnt

aliis

ceflit

caufa veritatis.

Sempitcrna ergo, quae ipfe ppfuit formalitcr ncccffaria, con-

principia habcre.

Itcm

.Mctaph.cap.de NeccflTario , nihil prohibel neceffariornm cfucrHndam cffc alteHoc etiam patct in vericatibus principij, conclufionis fi tamcn princiNegMtio pium fit caufa conclufionis in cffendo verum. fffendi afe Cum arguitur,caufatum cft de fe non cns, (cA pofllibilc efle propri^. Diccndum poteft comeflrct,qii6d non eft de fc ens, vel magis non eft a (c ens ita quod caufato non oporTcx.

j.

j

ras cauf^,

&

,

:

petere ne-

q^^j competac aliqua non cncicas, fed ncgatio modi efl'endi,qui eft a fe efle & ^^* negatio cft compoflibilis nccefl*ario,licetnegatio cntitatis non fit copoffibilisei, CaHfatio& Quod etiam dicitur, quod caufacum eft de Ic pofsibilc fi incelligitur dc poten nouitoi non necejfario cia,qua; cft diffcrcntia cncis oppofica aftuiitalis potentia non ncccfliario inucnitur in conneaun- caufato,nifi quod caufatur cum nouitatcinonaute nccclTarium fuit apud AriftotcIctt> Gonncxio caufatioQis,& nouitatis,ficuc ncc apud illosThcoIogos, qui dicunc Dcum ^A^ pk^^ po^cpcoduxiflcaliquid abaeterno;cft tamenomnccaufatum pofsibflc, hoceft, obfotihumnec «ttam ali- ^cftum potcntiac caufaciuacjfed f ifta pofsibiIitas,Iicet repugncc nccefsitati a /c, non ejuosTneol. tamcn,lecundum Ariftotclcm repugnac neccfsicaci formah. j^j

;

-

,

dc quo
1.

Ad aliud, ciim imponicur Aciftoteli de infinicace Intelligcncia: rum :&etiam

,

oppoficum

cft vc-

infe dcmoqftrabile,8coftenfumcftprji4S,qu6dfitdcciusirjtcntionc,

M

43,

Qu^ftio VII. Ad illas ergo aufloriutcs ciiis Ad

Tex.4 1 pro hpc addu£):as. .nop cft iHa, quod primum eft fine magnitudittc: ^^^- ^i^*

4

primam,concliifio yitima

<

quia infinitsc pocentix, fed poft illara fequitur

o^cnfz, ici\icct riores illo

,

tjui

ijftcd efi

191

impafsihilfSy

eftfecnndum lecum. Hacc

Ont»es effim

motft^ funt poFie- f,tjsn

altf

Non cft aucem illa fubftantia mobilis

illc-

^"'""-

alia conclufio, quafi recitata, vt prius

c!r f»alferaffilis.

\'

fe-

cundum locum quod probari poteft ex praehabitis ibi,& «unc concludit ergo non }

:

mobihs aliquo pofterlori mocu, &.ita inalterabilis. £c cunc fequicur principium y c. vtium autem vnam talem , &:c. Ica quod talis ifta rcfejrtur ad e^e inalterabilc j de quo immediatc praeceffit fermo. Non auten) rcfercur zAeffe ,potentiaeinfinic^^ dc quo fuic icrmo in pr^cedcnce §. qu«cnimcontinuacio eitccfermonis, quod effe calp referatur ad conditionem prius habitam mcdiate, & non aa iliam, quxpriusimmcvdiatfe habetur ? Vel poflet dici,qu6d fi cale refcracur ad illam condicionem mediatc propoficam,rcferenda cft ad illud quod fuit in conclufionc, fcilicet nonhaberc magnitudincm, & conccdo quod plures funt caics iinc magnicudine , ficut plures iunc eft .

inalcerabilcs

,

"^^^- 4*»

& impaflibilcs.

Ad aliam auftoritatem dico qudd quod poflunt efle in ,

l"j^'»'<^

ncgatio poteft per toc jmcdia propter^<^/Vdc

,

aliquo concludi

'^"'^

ipfo caufjc repugnaintije ad aflirmationem op- "^"

fi aliquid vnum fit caufa adacquata rcpugnantiae, Hlud erit mcdiumadxquatumad oftendendum tllem negacionem:infinitas autem intenfiua cft vna cau-

poficam. Et

fa repugnantijc ad habere

magnitudinem fed

licct intclle6^ualitatem,

haberc autem autem duo oportet coniungi, ici-

rion adaiquata

:

Icftualitatem finc materia eft ratio ada:quata..Ifta

f^ leplT^ anantu »4 intel- magmtHdi.

:

»""•

& immaterialitacem ad habendum mcdium fuflicicns, quia

ficucnonfuflicicincelleftualicas fola fccundum mentem Ariftotelis ficut patec in homine 5 Sic nec immacerialicas ficut patet in Coelo. Adiftam ergo audoritatem dlco, qu6d non haberc magnitudincm potcft con:

45'

cludi ex infinitate potenciac

,

& fic concluditur ibi, cap, 4. conctttjione penul. & eciam

concluditur S.Phyfic. Potcft ctiam concludi ex-alio

Purum cnim

fcilicet immateriailitate

,

curo ^Tn"^ f'

non poteft habcrc mac;nitudinem:quia torma mtelleaualisnoneftcxtcnfibilisjlcd fi ahquod intelleauale fit quantum, intelle£):ualitace.

habet materiam

,

intelleftualc

quae pprficitur a focma intellcdiuali

,

&

Tcx. 141.

Tex.z8.

.

.

gnitudine.

tunc tecipit quancitatem,

non ratione inccllc£lualitatis, {cd ratione macerialicatis quain perficic forma intel,

ledualiSjficut cft in

homine. Hacc crgo eft

vtt2i'.natura babens

infimtam poieatiam non

habet magnitudi»em:&c hxc^natura inteUe£tualis nonhabens matertam non habet ma^nitu-

ergo verfus fincm 4.C. probatur non habcrc magnicudinem per habcrc Tcx.41. potentiam infinitam: fcd illud non eft medium adx<juatum rcfpcau pr^dicati ibi *utcmf.3.poftprincipiumhabeturdcfubftantiisimmobi]ibus,quedoportcteaseire Tex, jo. fine materia,fempitcrnas enim eas ciTc oportct. Et fi ahquid eft adu fempitcrnumv crgoaftufinc materia,& poftcain principio 4.c4/>.habctur ,quomodoiftaefubftan- Tcx. 5^. ///«fw. Ibi

,

:

tiae

mouentes funt naturac intcUeftuales.

Ex iftis habetur fceundum mcdium ad remouctidum magnitudIncm,quod eft & iftud cft mcdium adaequatum refpc£tu prxdicati: effe intellcftuale fine materia quando ergo dicicur c.4 qu6d oportec tot fiibftantias eflTe fine magnitudine, propter ,

caufam prsediftam j hoc debet tellcdualitas finc materia

,

intelligi

dc

illa

caufa adaequata

quae diftaeft in principio

,

tertij capituli

,

& in principio

autem dcbet refcrri ad illam proportionem, quae ta£i;a cft in fine de infinitate poccntiae. Ncc hoc vidctur deftrucre fcntentiam literae cum intclleftualitas immaccrialisfit propria caufa imo adaequaca refpeftu prxdicaci jhoc aucem,quod cft habere infinitam potentiam, vel non eft eius caufa,vel non adacquata: quia prqdicatum omni Intelligentiae conucnit , mediun) aucctn eonuenic foli Deo, Cui honor cft & gloria in faicula faeculorum.

quarti capituli, Jion

,

}

QOMMENTAK 1N

ifta

qusftione occurrunt nonnulla dubia.

Priin6 in hocfciUccc Alitjuod

verum

necejfa-

rium non euidens tx terminu , hayet necejfartam ad aliquodvtrum acctptum AbejfeHu. Secuhd6,in hoc prima principia euidentta ex terminii nopojfum demaPrari demoftratione quia. Terti6 in hoc:4//^Mo<^ verum acceptum ah ef-

(onntxione

:

feSu

,

l

F

S.

poteft efe euidens

,

&ali^uod verum aece^

ptum a caufa non euidens erit. Quarto in hoc, Deum eft omnipotentem,tam mtdiate

,

quamimmtdiate

pottft demo/tftrari de-^

vtonflratione proptcr quid.

QuiAt^

Tcx. 4},

quac fcilicet cft in-

in hoc,fi:ilicet

qu^d ofnneventmfte.

ceftkrium eft mediatumjvtl ipimediatum.

$ext6

Tex.

jp,

Tex. 3^,

Quodlibet.

igx Sexto

in hoc, <mih A viator potejt habere conce-

ttHm JimpUcem

vtrtualiter conttrjentem omnetn

,

veritatem necejfariam de Deo

gentem Ae

pofjibili

omnem continEt per illum po-

<jr

,

non de atiu

;

demonjirare ornnem iham veritatem de ipfo per confequens poteji proptcr quiJ det>eo ,

teji

&

tnonjirare

te

Deum

ejfe

omnipotentem,tam immedia-

quammediate.

,

Sepcimoin hoc,

fcilicet

Odlauo

quod

,

de Deopoteji

& dijiinEiiJJima.

haberi cognitio abfiraiiiua,

poteft inejfe alicui enti tio ptrfeSlior

nifialicui enti infit condi-

,

Decimo

in

hoc quoiaddemonfirandum pro-

Deum

ejfe

omnipotentem

cjuod in primo ente

,fed requiritur tjuod

eft

,

non

fufticit

voluntas perfefltjfi-

infe cognofcatur di-

ill4

Jiintie.

Vndecimo in hoc,qn6d quamnis diuina ejfenfumme ftmplex , tamen conceptus eita non

tia fit

Tertio inftatur fic:Si aliquod vcrum fumptu acaufa habeat ncccirariam connexioncm, quo ad cuidentiam adaliquod verum fumptum ab tercognofccrc talc vcrum, nifi prius cognofcac v^rum acceptum ab cfFet^u , ita qu6d talis cognitio vcri acccpti ab cfFedu

Duodecim6

in

hoc

,

Deu4 nonpoteft caufare

,

& ita non poteft in quemcum-

^ue effeUnm immediate. Tertiodecimo dubitatur de hac confequentia , fcilicet non habent aiiiones proprias , nec a{lualiter,nec aptttudinaliter

non habc hunt proprioi

,

nec virtual$ter,ergo

eftentiat.

Quartodecimo, Deum habere omnipottntiam, fmrnediati reffeilu cuiufcuncjue caujabilis fit verurn

,

non tarnen nobis

eft

licet

,

demonftrabtle dc-

monftratione quia.

caufa^

Quatto

inftatuf:

omnc verum fumptum

a

Hac cnim

magis euidcns , hotao ifta , hemo eftrtfibtlis. Similiter ifta. Reubarbarum efl. A. accipiendo per A. caufam,quam ifta, Reubarbarum efl purgatiuum cholere, verum fumptum acaufa nulla connexionem habet ad vctum fumptuin abefab

efFe£tu.

cft

eftanimal rationale,c[\.\\m

fedlu,

fic,

qu6d habcat euidcntinm

abillo.

intclledlus

,

,

& aliud cft loqui de intclle£ku noftro,

lutc

;

pro

ftatu ifto.

tiionts.

vt

Primo modo non depcndct ^

lenfibus in cogncfccndo,fed bene fecundo

mo-

do,vtpatctaPo£korei« i.
&

fic

operatio facit nos cognofcerc form.am, qu^t

operatio

eft

cfFcdus

forma

qua:

,

forma

facit

durn.

gatiuu

Dtcimofeptimojdubitatur de iftaconfequcnth prtrn m mouens mouet a fe , ergo eft infinitum

quate.fcilicct

in

hoc,(\\\hADeumeJfeom-

demonJtratione,qiiia,

eft nobia

demonflrabtle

& via naturali. ,

cholerit.

Deinde inueftigatur caufa huius, purgatiuum cholcia; , & dica-

fit

derur vium quodconlequcntia fit vera. Contra pnmum diftum inftatur:prim6,fup-

A.ic tunc i(ii,reitbarbarum eft. ^.crit euidens per iftam omne reubarbarum eft purgatiuumcholerit, Sc hoc modo ifta fimipta i caufa, fcilicet reubarharum eft. A. vel fimiliccrifta, omne. .<4, accipiendo. v^. procaufaad£equata,& conuertibili , eft purgatiuum cholera dcpcndct

poncndo aliquoJ verum fumptum acaufa,

aliquo

intenfiui.

tur,

,

Dvcnnoo«!!lauc),dubitacur de hac confequent\z,eft tnfinttum tntenftue,ergo eft

omnipotens

,

vi-

ctia

ncctflanum, &• talehabcreneceirariam conncxionem ad vetum neceflarium fumptum ab effettu, ficui etiam Dodor fupjionit , vt patet in pcimo, nullum prius litera. Tunc arguo fic :

cflcntialiter habct nccelfariam

conncxionem

modo ab ifta euidenti

do ,qu6d

prius eflcntialiier vcro tet

,

quia ficut ptior

(^u

,

ita

eft

fumpto ab

effc^lu

;

pa-

caufa efrentialiter cftc-

vcrum fumptum

a caufa crit prius ef-

fcncialiter.

fit

ftu,vcl notitia talis vcri virtualiter a caufa,

&

fic

,

contineat

cfFedlus virtua-

fit

fimpli-

eft purgatiuum ch(jlciae. Secuntantum impofllbilcpro ftatu ifto,

& de lege communi.

Tcrti(i

,

ciuod cinn dicir,

habet ncccfr.iriam conncxioncm cuidcntia !iuius.

A.

eft

id eft

,

quod

pitrgatiuuvi cholera, h.i-

bct neceiririam connexioiKin ad haucciudcn-

tem per cxpcrienciam fcilicct rum efi purgatiutim cholerd Hi ,

,

Sccund6inftatur :Sieuidcntiaveri fumptia caufa dependet ab euidentia veri fumpti ab ef(c£t{X , fcquitur qu6d verum fumptum ab efFe-

verum fumptum

quod

cognofcerc.puta iftam. A.cft purgatiuurncholerA,\n(\ priuscognofcatur.qucd circr impoflibilc

reubarb.ifum

nnllo

,

multipliciccr incelligi. Primo,

mododcpendct a poftciiori crtencialiter , & non re['Ugnat ^polfc efle fine poftcriori. Scd verum fumptum a caufa eft efl^encialiter

per cxpcricntiam.

aliquod verum habere conncxionem necellariam ad aliud vcrum , poreft

Tcrtio pismitco

ad pofterius eflentialitcr:hoc patet, quiaprius

poteft dupliciter intclligirprimo

euidens huius

,

ornne reitbarha-

conncxio

talis ,

quod

notitia

omne reubarbarum im;ncdi.T?i ,

caufet in intclIe(Slu notitiam cnidcnteni huius.

A. eft purgatiuurn cholert. Secund6,qu6d non caufctjfcd

'f*

cx natura ^'^'"f") '^ """'^**"fcilicet confidcrando ipfum abfo-

aliud cft loqui de intclledu noftro

SextodccimO dubitatur de hoc.fcilicet nihil fnim habetitr limitate inaltquo nift habeaturab altquo agente , determinante tllud ad certum gra-

Quintoderimo

"'

intellc-

illi

veri fumpti a

cognofcerc ma(eriam,vt ^AXct primoPhjif.l^zm per expcrientiam eft notum quod reubarbarum purgat choleram, & fic ex multis fingulatibus notis pet expericntiam,& per fenfum infertur ifta vniuerfalis verapcr cxperientiam,6c per fenfum infertur ifta vniucrfalis vcra per experientiam,fcilicct omne reubarbarum eftpur-

nipotentem Jalternmedtate

ftntr» primii

det

Refpondeo ptaEmittendo aliqua:prim6,qu6d

relationem nifiprius,velduratione,velnaturacau-

fetfundamemum

14-

,

^ui notitiam euidentem refpc^tu

eft fmpliciterfimplex.

olbiectionet

notitia

impcrfedfior

caufaneceffarioeft magis cuidens vcro fumpto

pter quid

ma

cum

,

fit

notitiaeuidenti verifumpti a caufa.

yciim imperfe£ium dependeat aper-

fe^o.

fcire,

contincbit virtualiter perfc(^ius

cuidcns veri fumpti ab efFedu

cfFedlu,ergo nullus intelledus poterit euiden-

hoc: viator ex putis natHralibus, non poteji demonftratiue, propter quid cognofeere ijiam : Dcus cft omnipotcns. Nono in hoc, (cilicetconditio imperfeSia non in

,

litcrcontincbitcaufam,vel finotitia vcri fumpti ab efFc6ku , contrnet noci;iam euidentcm veri fumpti acaufa.fequitutquod imperfcdlius

quod tantum

pr.Ycxigatur,

fic,

qu6

nucllc^us

m

Qusftio VII. no podit habere hac*

incclledlus pro ftatu i(io

purgattuum choler* , niCi , reuburlMrum efi qua nocainucftigando de-

vc euidencem. j4.

i6.

Adprim»m imftMtiam.

ejl

Dodlore inprimo

dem in ceptum

& in

dift .^.q.i .dift .% .ef.i.in i.

(juolib q.v^. artic.i.kii dicituc

Hoc modo vcrum

notitiam caufx.

ac-

i caufa habet neceffariam conncxio-

do ab

effc€ta ficiomnis

neanimalcacionaleeft

homo

eft rifibiltsiom-

homo, ergo omne

ani-

mal racionale eft rifibiieSecund6 inftatuc fic : fupponendo quod propofitio

dum

fic

per fe nota

vt caufam

illa

qtiz includit fubie-

,

adxquatam prscifam pradica-

ti,& couuettibilcm cura ipfo prcdicaco

patcc,

;

quia cognicis cerminis.ftatim efteuidcns,& camcn illa poceft vere demonftrari demonftracione <]uia. Hoc pacec , quia pro ftatu ifto primo pcocediraus pec viam fenfus

ucniendo fco

& ab effediu de-

,

cnim cogno-

in notitiaro cauf^.Priijs

hominemcffe

rifibilcm

,

quam cognolcam

animal tationale cfle rifibilc.tunc fic per homincra rifibilcm,fiue per noticiaro huius deucnio in notitiam hmus,animal rationale eft riftbi-. le\ etgoperiliara dcmonftratuc ifta dcmonltra:

acccpcum ab

rec,vbi vulc quod verum aliquod acccpcuma caufa,& necefricium, habeac euidentiam ^ vero neceffario fumpco ab cffcdu ; ergo dcmon-

efrcfStu

deuenio in noticiam eui-

dencem veri accepci caufa. Ad fecundam pacec, quod argumentum benc concluderec, fi noticia euidens veci accepci caufa,eflec verc caufaca i nocitia euidenci ve-

Sed non fic habec neceffariam connexionem,fed camiim pcxcxigic,ica

ri,accepci ab cfFedka.

quod immediac^ non poflet deuaiire in euidencem nocitiam, nifi prius haberec euidentem nocitiam veri accepci ab effeitu

,

& per expe-

tienciara noci.

Ad terciam dico,qu6d

/Ld tertUm.

conclufio

non intelli-

gicuc de vero, vc compacaco ad incclle^lum ex

nacura incelledus

,

qui non neceflari6 depen-

det a cognicione per viam Tenfus, fed incelligitur de vero.vc comparaco ad inceliedum coniun(5lum fenfibus,

& fimplicuer pro ftacu ifto,

& hoc loquendo de necellitate telledus folutus poteft per

,

quia benc in-

verum acccptum ab

tfuia.

Tercio, quia Doiflor in hoc

& conueccibili,eft pet fe notum, falcem cx natuca fua

\

er^o.

Quarto inftatur, qnia cunc vidcrccur omnis dodtrina de dcmonftratiohe quia

inprirno dift.i.(].i.

i8. Relpondco, praemitcendo aliqua pro maiori declaracioneconclufionis. Prim6,qu6d aliquae &"""'"'*

non

neceirario,

terminis communiflimis

cognofcere verum

tffe,velnon ejfe,& denullo

,

qu6d

aliter

non

poflit

caufa. £c de

hoc vide

Oodorem

in tertio dift.i.dr in ^.dift.^^,

Ad quartam dico bretiicer quod omne vecum accepcum a caufa eft euidcncius vcro ac,

&

&

cepto ab effedu, hoc ex nacura talis vci i ; comparando etiam ipfum ad intelledum folu-

tum. Sed comparando ad incelledium coniun£kii,& pro ftacu ifto,dico qu6d non eft fic.Oico fccund6,qu6d quia pco ftacu ifto vcrum neceffarium fumpcum a caufa non poceft euidencec cognofci, non ptxcognitovcto neceffaci6 cui-

iliac

,

ambo

ianuaindomo,

quae

principfa per fe

fic

ftrantur.

neminem

tale eft./ri-

tn* principia euidentia ex terminis nanpejfunt Scoti Oper.

Tom. XII.

iaret

,

&

caiia

nota nullo niodo dcmon-

ncc dcmonftratione/^rc/^rtr^w/*/, ncc

quia. Aliae funt propofitioncs pcr fe notae.non

obnftitutx ex tcrminiscommuniflimis

,

& ifta;

funt in duplici gencrciquxdam funt ptr feno-

&

ctiam tetterminis confusc apprchenfis, minis diftinde conccptis, vcifta Si ab njuali-' bns *tjualia demas,remanentiaerunt acjualta (quac ta;

.*

vna peticio Euclidis in principio M.uhcmanota tcrminis, cantum confusi accepcis,& Mccaphyficoecir perfcnotatcnui-

cft

primo dift.Lparte prima q.i.&

Concc^ fecundum didum,quod

eorumfimul,c\\i?e

principia func noca terminisapprehcnfis, ficuc

rium fumptum ab effcdu^non prscognito vero acceptoa caufa,ide6quantum ad hocpoteft dici euidentius non tamcn abfolute euidcntius, quia pofteaper vcrum accepcum a caufa,

verum

notaeceimi-

vt dequolihet dicitur

tico_^erit perfe

poteft cuidentius cognofci/;rc/)«r quid acceptura ab cffcdu.vt pacet.

fe

quac conftituuncur ex

dcnci pcr expericntiam, vcro, dico accepto ab cffcdlu.fcd non c concra , quia poccft cognofci pet expericnciam euidenccm verum neceffa-

,

* '

funr propoficiones omnibus per

neccflarij accepti a caufa

accepcum a

perire pofica

ab Ariftotcle primo Pofteriotum,primo Pliyfi. primo Metaphy.vbi vultquod per effeftum dcmonftrctur cauia,& communitcr piopofitio explicans fubieftum,vt caufam adacquatam pradicati eft pcr fe nota , vt cciam patec a Dodlore

nis apprehcnfis, vt

fed

contradice-

demonftratione quia. Sed communitet veramncceflarium fumptum a caufa, ioquendo dc caufa immediaca,& ad3cquaca,& ptstcifa,

euidentem veri

,

fibi

ftratuc

effcdlu dcuenire in notitiam

fic

fceU-

f.i.prim£partif,& dtft.^.f.^.&c camen harc poteft demonftrari demonftracione ^Ni
tionc

^

dum.

vt ifta,

,

ncra ad aliquod vecunt acceptum ab efFe^u,& quafi arguitiui pcr verum neceirarium euidcs, ii

Contra

in

anirnal rationale eft rifibtle. ji. eft purgatiuum choIcrae.Hoc patcc per Dodlorem in prtmodiffl.

depcnderc, quia pro ftaru ifto neceftari^ pra:exigit nocitiam illiusjnam qnia video talem pa(Iionem,deuenio in notiiiam fubie(Sli,& tan-

17-

,

furgattHHm cholertt , uenic ad nociciam huiusjfcilicec- ^.eJipttrgMtuum cholerf , quia inuenio vcro accepto ao effeika ,inue(ligando peruenit ad nutitiain veri accepti a caula ad nocitiam , dico euidentem, talis quaiis haberi poceft euidenspro (lacu ifto. His pracmiiHs refpondeo ad inllancias , ad pcimam dico , quod etfi prius inefle non dependcac aliquomodo a poftcriori efTencialicer, poceft camen aliquomodo dependere ^ pofteriori in cognofct,non quodpoilcriuscaufec iramediatc noticiam prioris eirentialicer , quia tunc fcquerecuc quod podecius eiTcncialiter, tet a

Ad^umnm.

propoficio eft euidpns ex cerminis

illa

pafllo pra;dicatur de definitione

qua

•dift.^.q.io.

dsm.

quia

prius euidcnter noucntillam

vircualiter continerec entiiacem prioris,vcpa-

^d feettH-

demcff^raridemonftratione quia,inftacut prim6,

nis diftindle cognicis.

pcopoficio,qua: eft per

non

%h accepcis

Hoc fe

patec

aDodtorcm

dtfl.^.cj.^.tc calis

noca,tcrminis coifu-

poccft demonftrari. Puta

Ma-

chemacico , cum illam habeat pcr fenotam ex ex fola apprehcfione tcrminorum confusc cognitorum Ncc fimi^iter Metaphyfico vt Mclaphyficus ( quod replico , quia Met?phyficus cognofcit djftindle , qaod aliaefcientis appte:

R

hendunt

/j^"*,

/^»/

ptrfenottk.

Quodlibet.

194

hendiint Gonfusi, vt patci a DoQ:otc infrmo vbifHpra ) non erit demonftrabilis Hcmonftra-

cum ipfam

tionc quiAt

ex noticia diftinAa tcr-

e^tnode minorum babeat pej: fe notam. Qusdam vero quidampro- funt pcr fe ootas ex fola cognitione diftinfta fffuiones lut

t,erminorum,& nuHo

perfenttA.tx

fufj tejmi„orum vt

n^diftina» ferminorum.

modo cx

ifta,

cognitipnc con4«^;?/ ntiionaU efi rivhifupra,

/ibile,vt patct i Do(ftorc Ijter

,

& ifta fimi-

vbi fuperius praedicatur de fuo infetiorj,

vt expofui in primo di/i.i.<].tAhi

etum impro-

baui pofitionem Gregorij de Ariraino.Et t«les propofitiones,quae nuUo modo funt per (c notae

cognitione confufa terminorum poftiintde-

<]Hia,\d eft quod pcr noticiam propofitionis fumptjcab cfFeAu poffum deuenirc in notitiam propofitionis fumptx i caufa, ita quod pritpo dcuenfo in notj-

monftrari dcmonftrationc

qua habita poftea pcr inncftigacioncm poflum dcuenire in notitiam diftinftam terminorum , & fic tandcm liabcrc illam vtper fc notam cx diftinfta notitia tcrminotiam confufam

,

Dodor

ruin.Et fortc

fic

intcUigir.

dm funt imprcfti in anima ) poteftdemonftraAidemonftratione ^»i
notx tcrminis confuse apccptis tetminis diftinclc conceptis }iiles

fcd tantura

,

funt demonftra-

,

dcmonftracione ^uta, non quod dcmon-

mihi

ftretiir

terminisk

ifta

mc

,

ammal

ratiqnale

diftin^te concepris

,

efi rijihilc,

quia vt

fic,

mihi nota per fe ex fola icrminorum apfi cgo dubito qucSd animal rationale fitrifibilc , tcrminis fic confuse conceptis , poteft mihi fieri euidens , puta per iftam mihi per cxperientiam notnmiomnis homo efi ri-

cftct

prehenfione. fed

J^ilU,

&

fic

ffi rt/;Wtf

Non

,

ero ccrtus de

tcrminis

ifta

:

animal tationale

tamen confuseconceptis.

tamen dico quod

notitia huius , homo e(l nec totaliter, nec partialitcr notitiam cuidentcm huius, animal rationale efi rifihile, conceptx , fcd quod habita notitia illa in inucftigando , ic arguitiuc inucnio quod animal rationale eft primo rifibiie,&qu6d anirifibilii

,

ca.aCet.

mal rationaleeft caufa immediata

rifibilitatis,

& tandcrA pofl^um dcuenirc in notitiam diftindam terminorum. An modo lis

RtSptnfio tnft^ntiof.

Md

nis talis

,

qu« non

,

conftituta tx teiminis

eft

communiffimis , nec cft per fc nota terminis confusc conceptis , fcd tamen terminis diilinditcconccptis eft demonftrabilis quia necpoteft habcre immcdiaic noritiam confufam de caufa , cum illa pro ftatu ifto non fit primo ,

,

Dota.

Primoenim cognofcitur homo,quam co-

gnofcacur animal , loquendo dc cognicione Confufa, vt paceta DoGtoxtmprimo ,d'j}.i.ej.i. nec pcrconfcquens hxc erit primo nota, puta A. efi pHrgattHHm cholera. fi iit nora per aliam acccptarn pcr experientiam,

& ab eftc(Su,vt fu-

Hcecomnia qua: dixi ad hanc materiam pertinentia non videantur ncc iudiccn-

pra

dixi.

,

tur elle contra

mentcm

conclufionjs

,

fed fub-

tilitcrpondetentur.

Contra tcrtium didum , non oportct alitcr poflit elTenotnm cx didlis fupri. Tamcn aliqualiter cxpono ipfiim , quja multipliciter poteft intelligi primo potcft intelligi fic-quod veium acccptum cum nun fit cuides, loquendo dc caufa immcdiaca &: ad.xquata praedicaci, ficut \Ac,ratiijnale eft nfibile, hoc veinftarcciim

rum

terminis diftindle conceptiscft ftatim eui-

dens,& hoc modonon incelligiturdidum Dodoris , fed hoc vcrum teranipis confuse con» ccptts pro ftatu ifto, non dt euidens cx cognitione l^la tcrminorum , fedpoteft ficri euidcns pcr vcrum neccllariumaccepturn ab effedu.vc fupri expofni. Sccund6, potcftintelligidc vcro ,cuius

fubiedumnon

eft

& adasquata praedicati, vc htc mis

,

caufa immediata, ,

Solefi caufa ver-

& tale verum potcft fiprj cuidcns per eftc-

dum.Similiter verum acccf tum ab cffcftu poteft intelligi euidcns , vcl cx fola terminorura notitia, vl ex folanotitia huius Reubarbarum efi purgatiuum choler^, & hoc modo tale vctum cft immediate euidens.Scd fi fitnotum pcr experientiam pluiium fingularium iliius vniuerfalis, (.ornne reubarbarum efi purgatinum chokrtc^ qua: fiatnota,

& cuidens pcrexpcrientiani fin-

gularium , puta quia expcritur quod hoc rcubarbatum purgct choleram, & fimiliter hoc,& fic de aliis, tnnc talisvniuerfalis fumpta ab cffedu crit euidens. Et dc huiufmodi, vidc Doquae ibi cxpoftorem inprimo dift.yquitfi.^.

&

pofuT,

& notaui.

Contfa quartum diftum,quod

talc cft,ftili-

Deum

Inftacurprimo, nullns rcfpcdus rationispoteft propter quid AemoniixAU de eote abfoluto, fed

pro ftatu

eft praefentis fpcculationis. ,

propofitio, quac cx fe eftper fe

que

Ex

his patct

tcnendo qu6d aliqua

nota,& cuicun-

intclle6lui concipienti terminos

,

diftinftc

poirit dcmonftrari alicni intellcdlui

concipienterminos confuse , dubitanti dc veritate illius vt confuse conceptae. Et hoc modo irjtclligcndo , valcnt inftantia: , quas admicto , ncc predo eas cfte contra conclufionctn Dod^oris, quia abfolutc loquitur, qu6d nulla propofitio per fe nota alicui intcUcftiii cft demonftrabilis illi dcmonftratione^»(4,ci)m habeat illam per ti

&

omnipotentia , cum dicat refpeftum ad cxtra, cft refpcdlus racionis, vtpatet perDodorrm ,

quiaomnis

refpcdtus

Dciad excracft

tcr rcfpeclus rationis

,

fimplici-

vt patet a Do€lorc in

&

fpecialiterhic. primo dfi.^o.Sc in fccundo , Maior eft nora , quia nullus rcfpcdkus rationis virtualiter inclnditur in entc abfoluto

non

oriacur cx natura

nipotentia .iccipitur,

rci.

Si dicatur

non

in aftu

,

,

cum

quod omfed in

po-

qu6d poc ft dcmonftrari Deum polfc caufarc omnia caufabilia, tam immcdiate,quam immediate. Contcntia

,

fiuc in aptitiidine, id eft


ftr^ri alicui intelle^tui

fiue aptitudinem cocxiftcndi

rra,

,

quia aptitudo ad extri dicit tantirmrefpe-

fe i}Otam cx fola notitia tcrminorum. non negarct tamen, quod aliqua qux ciTet per fe nora terminis diftiruS^ conceptis , poflit demon-

concipienti illam tan-

2,

r,

ejfeomnipotentem ytamrnediate.qitkm Contr»qtiiCf immediate, eft verum demonftrahile proptcr quid. tum diaum. cct

ifto ta-

non

tijdilii.

,

notitia diftindla podit naturahter haberi,

refponfio ad inftantias

lo. ixpofitiotey

:

Dicerem cgo, quod nulla propofitio por fe nota ex terminis communiffimis ( qui tcrmini fecundum Auiccnnam in fua Metaphyfica fta-

}Q-

&

dubitanti dc illa vt fic confu seconcepta:im6 fimplicittr pro ftatu ifto om-

turo confusc

rationis, vt patct k Dodlore in cjuolth.tj.6. vbidicit dcatcrnitate ,proutdicit potcntiam,

omni

cxiftcntia:

ad

V II.

Qu^ftio ad extra

cft rerpeftus rationis

ergo

,

fic erit

in

propofito.

ca!'fabilis

aptitudinali ? aut accipitur pro connotato,fiue

prima par$,quod

pro fundamcnto immcdiato talis refpedlus, aiit tcrtio accipitur proaggrcgato ex fundamento, Sc refpedlu iilorQuocunque modo accipiarur: patet quod omni potemia non cdpropter ^uid

ftore in

caufare

demonltrabilis de Deo^Nori prim6,qnia,vtdi-

titudo

,

rcfpciflus rationis

hon

Non

dc Deo dcmonftrari.

j^ote(k propter

vnum

tettio,

impoflibiIc,vt patcc a Dc<-

2. dtfi.i,

Refpondeo ad iftas inftantias. Ad primam, , qu6d deraonftratur dc Deo quod poicll

dico

omnc

exnattira

fit

ratione

la

caufabile,fiue illud poircvel ap-

;

ifta

rei diftin^Sla

cnim

mcdium

demonftrationc. Sed djcit

in tale

quod

ftor

Do-

voluatas diuina. Contra , tum, quia aptitudo ad caufandum omnia, tam meeft

quam immcdiati

Dco etiam

ineft

,

per

,

,ergo ipfa non

medium

eft

propter ejuid,

difputanda

tentia ad

non

,

caufandum omnia immcdiatc,& qu6d fit diftinda aliquo modo a Dco,

;

fcd pottft djci

aptitudo refpcftus rationis pro quanto terminatur ad aliquid cxtra.ficut etiam intcllcdtio talis

diuina,

nii

& abfoluta,

ctfi in fe fitentitas rcalis,

vt terminatur ad lapidcm cogiiitum,ia-

tamen

rura

quia circunfcripta vo-

aptitudo

vel alteriuspotcntiar collatiua:

Probatur antccedens

,

terminatio poteft dici rcfpc
nonincluditur v\rtualiter,h(.c.X rel="nofollow">\co,a^AhA vc-

de relationcrationis caufata per adtum , lcd nOn eft ve-

cft

luntateab ertentia diuina, cutn ipfa hoii ponaturdeintrinfecaratione ipfius.vr patuir»» i.q.

riim de aptitudinc, quae oritut ex natura

&

loqucndo vt eft potentia voliciua, vti^» cxpofui, adhuc mancntc eftcntia , & oninibus

cut etiam aptitudo ad ridcndum

({uxfunt dc iritelledtu cius,ficute3tjftentia,crit potcns caufare omnia, tammediare, quam ira-

quia aAu non terminatur ad ens realc, ficut etiam relatio , quac fundatur cnte icali, &C terminarur ad nihil, dicitur telatio rationis , non tamcn pcr aftuin potcntir collatiuacfabricata. Sic dico in propofito,qu6d

hic,

roediatc,

cum

vc fic,fic infinita fdrmalitcr,quia

infinitascftgradus cius intrinfecus

,

vt patuit.

voergo iion demonftratur /'ro^/fr quid per voluntatem, & nullum aliud medium aflJignatur a Doftore. Tum quia fi ipfa ponatur mediura, tunc fcquitur quod Deitas.vt Deitas non cric ratio formalis dcmonftrandi ornnia neceflaria de Dco , quod eft falfum , quia ipfa ponitur ratio formalis demonfttandi omnem ^.j.fi

ergo talisaptitudo

luntate

ineft circunfcripta

,

,-

vetitatem neceflariam,vt patet in prologo.f

Quarto

inftatur

,

quia

fi

eft

^ro^/^r ^«/
Dco ncceflario ab xtcrno,ergo

potuit ab

aftum , aliter talis potentia caufatiuaomnium non foret pcrfefta,quoJ

aeterno reduci ad

non cft aflerendum crgo ab aeccrno pocuit inundum crcarc,& tamcn DoCtotin i.dffi.i.q.i. hoc non alTcrit, fed vtramque parcem,fuftinct, :

fcilicet

,

& illam quac

dicit eiTe fimpliciter ira-

poflibile aliquid ab a-tcrno pofl^e caufarc

aliam fimiliter

qu«

Dco. Ec camcn

fi

eft

,

&

non efte impofllbile verum demonftrabilc/rodicit

pter quid,ofonet aliquid creare.

Quincd

*3

inftatur.rcpugnat

Dco poflcimmc.

omnia caufabilia ; ergo hoc rion dcmonftrabile propter quid. Confequentia nota. Antcccdcns probarur,quia caufabilia ftinc diatc caufare

poirunt efle in

cadem

nam

infinita

fpecie

,

tio reaiis propric tclatio rationis

indiuidua

ctim fpccies

fic

dommunicabilis infinitis fingularibus ctgo fi immcdiate refpicitill3,fcquitur quod fimnl po;

,

non

vt alias patait

;

rci. fi-

clt rda-i

fcd diciiur

,

m

aptirudoad caufaiidum , tain i^iccliarc , qiiam immcdiate omnia caufabilia, inclt Dco cx natura rci, qux raraenaptitudonon diciturrclatio propriae rationis. Dico vUraquodaptitudo adcatifandiini'omnia caufabilia citcr cbnfiderari.

do

pottft dupli-

,

Vho modo abfolutc,

alio

mo-

ineft

cxtra. tcft

ex natura

modo

fccundo Et

fic

rei

,

& pot-ft

dici rcalis;

patcc,

quomodo

talis

apritudo po-

propccr quid demonftrari dc Dco.

Deo

dertionfttarur

,

accipicur pro potcnria,

caufandum omnia cauiabilia, accipicndo aptitudincm modo pncxpolito. Demonftracurenim propter quid,(\\\oA Dco incft aptitudo ad caufandum omnia , id cft quod

vel aptirudincad

crgo.

Sext6inftacur,quia fi>poteftimmcdiatccau$cot. Oper. Tom. Xll.

fec:tnda.

Ommfctenw lia

qucm^di

ncctfiatUT.

aptitudo,qux rcfpicit omniacaufabilia, j otcft

Dco propterquid. Ad tertium. Dico,qu6d medium eft

voluntas diuina

ad hoc de- Aitertiam.

,

&

taii>,

ap-

pcitudopta-cise ineft per voiuntatem.Ciim dicitur,quodcjrf««/cri^r« voluntateaptitudo i»efl, Cu\n probatur pcr hoc , quia adhuc

ncgatur.

confidcratur Deus, vt infinitus,crgo,vt potcns

Dicoprim6 , qu6d circunrcrinon erit amplius Dcus. Dico fccundo ,quqd voluntas cft immediatiot

caufare omriia.

pta rationc voluntaris

Deo^c^uam

iliud poflc.Dico tcrii6,

&

magis ad

contingentcr caufar,& ipfa remota cft impofllibiic Dco aliquid caufarc propter implicatio-

>

Ad

dcmonftrari dc

impoflibite

,

i4

Ad(bcundum.Dico,qu6d bmniporentiaqux de

rcm

caufarc

ter couftder»..

includit rcfpcctum lationisad

cum xquc immediatc fe habeat ad omnia, fed infinita pofle clFc in adu eft teft illa

Aftiu: kf»' lefi^tljiptiei-

vt terminatur ad obicdla extrinfeca. Prinio

monftrandum

cft

infinita numeraliter,

collariuura alicuius potentia:

modo

f

dcmonftrabilc

^

piiric.ni.

quia non facit ad propofirum. Etpofito quod demonftretut aptitudo,fiue po-

cft

quia talc non poteft circunfcribi.manentepafnone dcmonftrabile propter quid , cum illud fit caufa immediata , adacquata talis paflionis.

&

TXrJjfvnfio -td

tKpanhaf

a Deo, fiuc \o-

diftindkio pro nu-.ic

tunc dico quod non cft rcfpe
tate

trutfiau.

eft

Terti6 inftatur, quia fi omnipotcntia demonftratur de Deoi debet aflignari aliquod

diatc,

litfimitiu tfi

alicuius continui poflet daii

fic

talis

ponTibilc, vel impoftibile, drcunfcripta volun-

gr»dus iU'

&

,

fropter qnid demonftrkbilc dc aiiquo.

ftmoaJiretMf.

i*D*t,

Non

fic,

& nullumtalccft

accidens,

peir

^uid

fccund6,quia vt

accipiturpro voluntarc diuina.

quiaeft

tnniftttnti»

fare omnia caufabilia . ergo potcft caufare immediatc quamlibet parteni coiitinui «ergo potcft caufatc primam parccm illius continui , qux eftcaufabilis , cum quxlibet pnrs fit vcre

Sccund6 indaturncquia omnipotentia,qus de Dco dcmondratur, aut accipitur Formalitcr pro fignificato, puta pro relat ione ad cxtra ctia

xi

195

,

quod

ratio formalis caufandi aiiquid

extracft fittiplicitcrvoluntasdiuina,

R

}

qus

.id

yelnn/ai diittin yjl raiici

ncin

kHad ex-

caiifand tfuid

foia

fa.

Quodlibet.

196

nem contradidionis,iniplicatenim quod cau-

fio praedicatui

faprima agcns fimpliciter ncccflari6,& pet

in

modum

bonicas fic ptima paffio,veI lalccm , quod non fit ordointerpaflioncsentis.vc Dodor videcui: tcnere inprimo dift. 39. qu6d oinncs palTioncs

natura;

,

caufet aliud a fe in ellencia,

quia tunc caufaret fimul ncceirario, Si contingentcr neceiTario , quia per modum nacorz,contingenccr , quia aliud in nacura. Hoc pacet infea Dodlorc inprimo difi.S.quaJi.vltima, cnndoM^.i.q.^. medium ergo ad demonftran;

&

dum propter voluncas.

eil

cjuid

,

Dcum

Cum

omnipocentem quod cunc , formalis dcmon-

elfc

vlcra infercur

Deitas non poneretur ratio

omnes veritatcs nccclTarias. Dicoprimo, quod ponitur ratioformalis refpedlu illarum veritatum, quz non includunt refpedum adcxcra. Dico fccundo,qu6d ratioimmediaca ftrandi

voluntas.&propinqua, fcd rcmocaclt Dei-

eft

tas

tur

;

& fic vlcimatc omnes veritatcs attribuun-

Deo

fub racione Deicaci$,vc pacct a Doiflo-

Ad

quartum. Dico primo, quod Doftor vific demondrabilc, Deum poiTc producere ab xterno, vt patec intuenci rationes,& refponfiones Doftoris.Dico fccundo , quod eft dcmonftrabilc Deum poife caufare omnc caufibiL- loqucndo abfoiuc^, fpd noneft Jemonftrabile, qu6d poflit illud caufare cum cali , vcl cali condicione , puta ab xtcrno.quia oportcrtt dcmonftrarc qu6d non repudctur declinaie adhoc,qu6d

gnat

cffc(5l:iii (.(Tc

monftrari

Deum

ab .ecerno

,

&

fic

polfct de-

polTc illud pioduccrc ab aetcr-

no, omnipoccncia cnim folum

refpicit poffibi-

crgo qui dicunc quod Deus non poceft aliquid ciuf^te ab o^cerno, dicunc propccr hoc, quia rcpugnac cfTcdlum pofle efle ab a:tecno,& le. Ifti

caufatum.

clfe

Ad

Adquintsm

quintun^.

Deum

,

quod

omnc

poflecauiare

eft

dcmonftrabile

caufabilcj

tamen

fi

non implicec illud caufare fed eft implicacio qu6d fint a<^u infinica indiuidua,idc6 non pof;

Adftxtnm.

quia

nuUum mcdium

enti

ipfi

)

patet,

cft aflignabilc inccr

cns,

&ipfam, vt pacec. Refpondeo ad primam inftantiam,qu6d non fempec intcr cxtrcma

cit

mcdium nam ,

intet

ens,& non cns,non cft aliquid medium , quid, fcilicct fit cns , & non cns iimul. Similitcrabrolutum,& rcfpedtiuum vidcntur duo cxtrcma diuidentia ens , & tamen intcrilla non datur medium ens , fcilicet qu6d non fit nec abfolutum , ncc rcfpedliuum. Similitcr intcr contingcns , & necellatium non datur cns mcdium,

quod non

neccfla, ncc contiugens , nec de multisaliis. Si ergo illa pro- inremlbum. pofitio habet aliquam veritatem crit verade ^nigrHmeft cxtrcmis , incer qiiac poccft cadere medium pet niedtum. abnegationcm vtriufquc extremi,ficuc dicimus albuin,&nigcum funcduo excrema.ccgo intcr illa cadit mcdium, quod nec eric albuin,ncquc

&

,

fit

fic

,

nigrum quod conccditur , quia talc racdium nullum iftorum fibi dccerminat.Sed verumnc:

ccffatium, dc ncceflruace alcerum fibidetermi-

nac

,

fcilicec

quod

vel cx fe cft euidcns

incer cuidens cx fe,

alio,

&

,

vcl ex

euidcns cx alio,

nullumpajnicus mcdiumcadit.vt ctiam patet a vide qu£C ibi Dodtorc inprimo dtft. i.qu. 5.

&

notaui.

Ad fccundum. Dico primo quod tas eft paternitas ,

vt

fic

licec fit

,

bonir fit

idcnticapcr aliquod mcdium,

propterquam

fcilicet per infinicatcbonitatis,

omne fibi compolTibifupra pacuic.^.;.^ in pnmo dtft.S.<j,penul-

rcalictr identificac

lc,vc

ifta

identica, tamcn

fibi

iunc fimul caufari, fcd bcnc polFunt caufari in-

tima,refpondenda advltirnum principale. Dico fccundo , quod fi ccncatut quod piopofitio di-

finitum.

catur mediata,vcl immediata quandoptidica-

fcxcum. Dico brcuiter, qu6d priraa pars continui nuUo modo eft caufabilis per fcquia

dici

Ad

quacunque parte bilis in

caufaca, illa fempcr eft diuifi-

infinicum.vc prolix^ cxpofui in

Et ficpatec,refponfioad

q.9.

ly.

immcdiatc

entis infint aeque

euidens

Dico

dc fubicdo , vt patet a Doytore. mcdiaca ( poncndo quod

.diftZ. (j.i.nec cft

rium

rc in prolog.c^.y

Aiquwtttm

1

1. difi.i.

iftas inft.mtias.

Concra quincum didum inftacur, quod :ale verum necefjarium /Jt mcdiatum, vsl i/nmediatam, primo arguicurfic inter duo cxtrema datuc mcdium:Sed vctumncceflarium mcdiafum,& vcrum ncccflaiium immcdi.Ttum funt duo excrema ergo datur medium,fcihcec aliquod verum neceflarium.quod nec eiit mediatum,nec immedidtum,hoc cft, ncc cuidcs ex eft,fcilicec otnne

;

:

fola racione

tcrminorum, nec cuidcns ex

alio,

tum incu form.tlitcr fubicdlo, tuncnon poteft quod Dodlot loquitiir de vero ncceilarip, in quo pracdicatum formalitcr incft fubiedlo. Sed camcn prima rcfponfio cft rcalior,& magis ad mcniem Dodtoris. Ad ccrtium potcft primo dici quod cft me,

diaca.quia ineft enti pcr rarioncm entis. Et

,

ibadlo ratio foimalis, quac folaracionc difFcrt abcntc, vc patct a Dodtorc «« i.dtft.S.ej.i. Et (i talis

entitav ex natura tci elTccdillindla ab cn-

Secundo inftatur^quiahoc verum eft fimplicitcr nccefl"
cc

to demonftracur euidcntia inhaEientiac pr.xdi-

aiifjua ,vhi prtter

&

ad fubicdtum ; in vcro immcdiato appatcc cuidciis iuhxrcntia praedicaci ad fubic(flum.vt patetaDodlorc modo pacernicas , vc fic, nullo modo inhxrendi inhirec fubicdlo, caci

:

cum tali

fit

pracdicatio fimplicicer idencica

ptxdicatum non

vcpafcc a DoGtote in

:ft

,

$c in

ineft foimaliter fubicdto,

prmo

Teriio mftacur , quia bonum, tamcn non

&

qiiia nulla piopofitio cft

dift.$.q.\.

ifta eft

ncceflaria

,

ens

immcdiata patct, immcdiaca,inqua pafeft

;

li-

non ponatur medium fccundum rtm intct ipfain & ens, tamen poteft poni iccundum rationcm c]u6d ens dicatur fubiedtum pallionis, & cncitas in abdc quo dcmonftratur paflio cct

,

vel fotmaliter

co n)odo

,

qio

rationale di-

medium demonftiandi , cigo & nunc, pcr propofitionem Dodloris fa:| c allcgitam , J^ialt^ eft ordo inter ftinguifur ab homine,eiIct vcrc

tjilis eft

cundo

opM

tntellcciM dtiltngutintur,

vbifola rattone dtfltnguuntur. «.jUoJ

fi

Dico

lc-

immcdiatcipfi quiaconcipicdo tns,

paflio tntis incft

tnti.forte eric iiT\mi.diac.

&

bonicattin,t(rc( fibicuiJens, iplumcns tfle caufam immcdiatam & adjEquatam,c|uacc calis pafTio immediate infic. Et quando dicit Doclor qu6d illa propofitio iion cfl pcr fc nota.in qua pafsio pridicatur d.' fubicdlo , veium clt dc

pafsionc,

quid

cft

& fubicdto, int.c qux cadit mcdium,

caufa immediatapafiionis,ficutquando ca

ifi'-

m

Qu^ftioVIL «iocadit dcHnitio

co

media,& ideu

ergoconcinet excremx illius vcritati.-i, quia coniinens totum.continct & partem, fcd non concinct ipfum Deum, qnia tunc illc conceptus poflct caufare alium conccptum diftin-

prafailegato,rcilicet dift.i.ptimi, excroplifi-

cat

dc

homo , & immediata,& fecunda me^

i{iis,a>7imal rationale efi rtjibile

efi rifihilis,ptin-:a cft

ergo oranespafsionesentisinfunc en-

diata. Si

atque

ti

&vnM

Dotiilor in lo->

pofitio,

(flum dcipfo Deo.

primo,& immediatc,foitc omnis pro-i in qua przdicatur pafsio conuertibilis

deiintcerit pcr

mii^orum

fc

nota

& euidens cx

,

quamuis

fi

cctam fortc Dodor haponercturpafsio medium ad dc-

diftincfte

cnt j

,

cermiuos. Et tunc

pafsiones

funt per

fe

,

fi

Quinto

,

quod tunc omnes propoftioncs

uinis, in

quibus ponitur quafi pafllo immcdiaDeo eftent per fc notai.Scd de hoc

in di-

probando

,

fub ratione ptopria contincnt virtuaiiter vcri-

Dco, & primo fic, iile conponatur cognitfb Dei abftradiua,

ccptus, fiuc

/jue aliquid aliud, fi contincretvirtualiternoti-

:

fed

;

adus

talis

rcflcxus niilio

modo

eciam .quiaquxreretur caufatusJan

.^

aquo

talisa(fl:us

piimoconccplu

,

c(l

eflec

& incfilc^n^utan

a voluntatcdiuina fola,qua; omiiia

impottaac

fpeciales dilFicultates.

Sext() inftatur ficcontincnsvirtualitcrom-

nes veritates alicuius fcicntia: continct illas prim6,fic qu6d in concinendo a nullo dcpcn-

der,vtpatcta Dodtorc tn prolo. cj.yartic.i. Sed

tinens vit tualiter notitiam aiicuius, continet

talis

qualiterentitatem i.d.',.cf i.d.%.ej.\.

art. i. fed

illius, vt patet i

&

a:-

Doiflorei«

conccptus ncceirari(i depcndeca voluntacaufantc,& feruantc ip(um,cigo. Contrafeptinnim di(ftum inftatur,probando

qood non

polfit caufari in intcllciflii viatoris

diftinde, potcft virtualitcr c5tinere aliqua pro-

aliquis conceptus abftra(fliuus Dci fub rarionc

prietatem diuinam

Dcitatis,& inftaturfic primu,&quaro adquid terminctur illc c(mccptus;opoitct dicere quod tcrminctur ad Dcitatc-m , vc atlu exiftciitem;&

,

qaianuliacreatura potcft

Dco conucniens.vc patet crgo.

Sccundo iiiftatur.qnia (i contincret virtualiomnes vctiratcs dc Deo, habcns taiem con-

ter

ccptum.fiiie talcm MOtitiam.polfcttx

tali

noti-

(florc in i.cl'fi.2..^.i.& inc]iioli.<].\.arttc.i.C\cv^o

DoOior tnfeciindodijK }. ^«, 9. dubitat de hoc, quia licct in Angelo poflit creari fpecics intel-

rationc Dcitatis , fic quod Deus /ub raticnc Deitatis ccrmincc, cuncpcr iikim non cogno-

dcmonftratiue

ligibilis,reprefcncansDeum

non tamen

ftinde Deitatem

,

fccrccur

cognofcat diquod propter hoc cognofcac

Deicacis

fiib

quod

fi

Trinitatem.

Tertio inftatur,quia fequerctur quod habens talem conccptu polfct cognofccre omncs crcaturas, pcr confcqnens illc contcptus virtua-

&

cminentcr contincrct omnes crcatumanifeftc falfum patct , quia nec

liter, vcl

quid

ras,

conceptus non terminarctur ad

ille

racionedcitatis,

vidctur fcqui

cft

:

beatns per a(flum beatificum cognofcit

omncs

minec fub ratione cxiftcntia; propr!.c , ciini fic de quiditate Dci. Tunc vitra lcquitur incoiiucnicnsimo impoftibilc^fcilitret quodtalis conceptus patct

,

abftra(fliiius ellct

formaliccr incuitiuus;

quia omnis noticia quae terminatur ad

rem cxiftentem,inquantutn

tft cxiftciis.fiuc

tet a

DoikoTctn pnrno

di.i.ij.i.difi.^.tj.^.in i .d.

omnes vcritatcs dc Deo neccdarias & omncs contingentcs, non de a(flu, fed dc podi-

Si piimojfequicur

bili.afortioricontincbit vcritaiesomniu crca-

modum

turarum.Si ergo per talcm acflum potcft omnes illas cognofccre diftintfle, fupetfluc in Angciis

S.art.i.& ^.i^.^r.i.hoc autem

,

fub

rationc formaIi,qu3Cxiftit,tft intnitiua, vt pa-

yin

tinet

Deum fnb

Deus diftin(fle. Sed Deus ftib racionc non potcft tcrminarc , nifi etiam tcr-

rcrum quiditates.vtabomnibus tenctur,qui tamcn adus intuitiuns Deitatis eft multo perfcftior omni a
^.d,\^.in^.d.\o.j^^.^c).q.ii.iitcjuo.cj.^.-;.i\.

Sccundo inftamr,

& quiro aquo

ceptus imnitdiace caufctur i

Deo

;

aut

illc

con-

enim caufatur ^

fub rationcdeitacis,auc a voluntatcDci.

tcllctftum

,

quod cuncDcusmoueretinconccptum pcc

vcl caularet ilium

naturac, vc pacct a Do
cjuocll.t^.

fal(um,vt pa-

concreatiE fucrnnc fpccics omnii'iquiditatij:pa-

tctvbifupra.Si fecund6,fequitur manifcftcincoiiUenicns, quod voluncas diuina concinercc

tct.qniaper fpecic inrelligibilc Dcitatis potue-

fuo

rCit

hibcre coceptit diftindudcDeitatc fubra-

tionedeitatis.vtpatct perDodoic«>;

Quarto

Deo

inftatur

,

quia

fi

talis

litatein

nece(rariam,&

omntm :

onincm ve-

modo

viitualiter ipfam Dcitatcm.

tur.quia caufans

conccptum ptoprium

Proba-

alicuiu.<;,

continec illum virtualicer.vc patct a Do(florc in prtrno difl.^.d.S.

& alihiftpe. Nec valet dicere

notiiiam illius;

qnod quia voiuntas diuina eft rcalitcr idi:m ef-. ientii diuinx,ide6 non potcft contiucrc, quia,

Dem efi trimu,

accipio propo(itionem Dotfloris vulgatam,(cil.

diftinctus virtnalitcrcontinct

ergo continct hanc veritatcm ScotiOper.Tam. XII.

i.U.^.fj.c).

conccptus de

jjf

fub racionc qua cxiftit.patecqu^a exiftenti.i tii dc concepru cius quiditatiuo, vt patct a Do-

fciie Dcum cfle ttinum,& fic ^«/Wcognofccrc Trinitatem , & tamen

tia

/>r<»^r?r

^''''*.

tc diuijia

in i.d. 5.^.10.«« cjuodl.^.i^.

nuHus conccptusetiam Ueitatis, vt

cociiicre aliquid

.

necctTarias

dc Dco, contincret illas , vc primo notus hoc autem eft manifcftcfalfum. Tumquia non effec primo nocus , nifi per a(flum rcBcxum , vt

tiam illarum veritatum,fequiturqu6d virtualitcr contincret iilas verirates pater, quia con;

bdior ahjlralimo.

conceptiis virtua-

vcritares

ncceirarius indcmoftratione propter cjttid.Tum

Contra fcxtum diiflum inftarur

no-

talis

patet

tates necelTarias dc

tjl

Ci

omncs

aliis.

<|u6d nullus conceptus abftradiuus Dcitatis

tiuis

ergo

,

continetet

litcr

te incflc ipfi

17.

A^lui intui'

primo notum

& hoc in-

fitionis,

(7,3,

aliquafcientiacontinct cas vircuahter.vt

les in

ellet

tcllefluidiftinde concipienti cxtrcma propo-

inftatur, quia Do(flor««/'rp/(7.

vulc quodcontinens cuidentcr vericates fcibi-

quac immediate infunt

notae dc ipfo cnte

veritas

dcmonftiabilis

eft

ritatem continetvirtualiter.

,

vcrum quod

non

,

dcDeo, quia tunc idcm dcmonftrarcturdc feDeusdeDco,ergo noncontinec illam , cum non fit demonftrabilis dc Dco propter quid,etgo nOn omnem nectlTariam vc-

monftrandum pafsioncm, qu6d illa pafsio prima non dcmonftraretur de fubicdko (ed eflec per fe nota de fubiedo apud intcricdum concipiencem

Tum ctiam.quia ifta

neceffaria

ipfo,quiafciHcct

fola tcr-

naticia. Sicut

bcrct diccre

,

qtiorxufs-

"^'0'-ctfiii-

Quodlibet

198

diftinftam pafllonis,&

flimdam elfcntiaE diuinaf,qu6d virtualitei contineret ipfam ; ergo cum voiuntas diuina,raite ratione diftinguatur ab efl^ntia falte fecundiim rationc virtualitcr, & cmfnentcr contincbit il-

concinet virtualiter,non tantumenticatcmlio-

lam,&

tuaiitercontinercr entitatem fubie6ti

&

pofterius virtualiter cotinebit prius.

fic

Tcirio

Xq.

conceptus poteft ha-

inftatur,(i talis

bcri in intelledu viatoris,ergo viatorpet iilam

poterit diftiiidtiifimecognofccrc

DeumfiibraT

tione dcitatis,& vltra poterit diftindillime co-

poipfam comprehcndcre patet.quia cogno-

gnofcere eius infinitatcm intennuam,cJi: teric

fecundum quckd

fima infinitatis intenfiuc

quod tuno viator vt

cft cognofcibilis;

autem cognofcibiiis fub racione

cft

fic

;

fceret illam

fic

diftinftif-

imo vidctur fequi

:

beatus

cflet perfefte

,

fi

Dco

diftindc conccpto,& fub tatione infiniti

intenfiue voluntas frueretur.

Quarto

inftatur

fi

,

talis

conccptus

caufari in intelledu viatoris

priiis

aut mediante ipfa. Si piimd, fequitur lis

concepcusnon

iiie cft obie£):i,

cft

abftradiuus

non in

fc

,

potefl:

aut immediatd

,

caufacur,nuiia fpccie inteliigibiii

;

caufata,

quod

ta-

patet, quia

fed in aiiquo rcpr^-

rencatiuoexiftente. Si fecundo, ergo voiuntas ijiuina

non

pocerit canfare abfolucum reaiitct

diftindliim ab aiio abfoiuto fine ipfo,

& tunc

caula prima determinabitur a fccunda quid falfum.iic

enim

cfl:

arguit Docflor inprimo d.l.q.^,

voiuntas diuina non poteft caufarefiruitionem abfoiute,nifi prius caufet vifionem,fequicur quod ipfa determinabitur ad caii(andum \ fccunda caufa , fi finc vifionc.non poiret ab-

quod

fi

Quinto

inftatur,

quia fcquitur quod volun-

non poifet immcdiatc caufate conccptum dirtinftum Deitatij nifi priiis caufarec conceptum diftindum fuimet , vt patet a Doftore in plutibus locis, quod caufans notitiam tas diuina

,

atcerius in aliquo intelieftu

,

ptius caufat noti-

tiam fui. Et ideo elfentia non poflet caufarcnotitiam in inteiicftu diuino,nec aiicuius creatui;ac,ncc aliciiius intrinfeci.nifi prius caufarct notitiam fui diftindlam ^.f crgo .

fi

voluntas

,

vt patet a

non

Dodore

fupri

poteft caufare notitia

diftindam Deitatis, nifi prius caufetnotitiam fuidirtindam fcquitur quod non poterit immcdialc caufareabfolutum finc alioabfoluto,^ ,

elfcntialiter non dtpendet. Sexto fequcrctur.qiiod Iiabcns talem conce-

quo _ '

ptum,fiuenotitiam,ncceirari6incciligcrecoin-

nem

veritatern neceflariam dc

Dco,&,omnem

coijtingentcm depofllbili;patet,quiatalis concepius includcret virtualiteromncm taiem ve-

&

contentorum,adsquatc tamen contentornm & fic continens notitiam hominis diftin^fclim

*,

omncs veritaces, & omnes pafNec en.im aliquid poflcc vittuali-

minis,fed etiam fidnes iiiius.

ter concinerc paflionem fubiedi,quin etia vit-

hoc poneteturcaufa

,

pafllonis adaequata

quiaiit

in

me

quod

caufarecur notitia diftinda hopiinis ab

homine

ipfo

qu;e

,

rcaiiter identificaturfubic<Sto:pofitocrgo

calisnoticia

^

&c

contineret

Ci

vir-^

omniumproprictacum homimediacc tamen, ita quod primo notitia de-

tualiternotitiam nis

finitionis hominis, qua: dicitur proprie diftin-

dacontincret notitiam prxdicati, & per confequens nocitiam propoficionisimmediace , nociciaeuidenspropoiitionis immediacc contincret noticiam conclufionis. Sic dico in propofico,qu6d nocitiadiftinclaDcitacis,& Ci conpcrtonfequens cineac notitiamproprietatis, nociciam eaidencem propoficionis immediatc, nocicia iiia cuidens noticiam conclufionis,

&

&

&

non tamen virtuaiicer concinec iilas proprjetaSi tamen iila notitia diftindta cflet caufaca

tcs.

ab aiio,qu4m a Deo immcdiate,tunc caafansil-r lam concinctetipfum Dcura,& orones proptietates iiiius.

Secundo pr«mitto,qu6d notitia cuidens pro31pofitionisimmcdiate,& propoficionis mediac^ 'PnffMiop»poccft dupiicicer inccliigi virtualitci: contincri

Primo

in aiio.

qu6d

talis

in notitia fubicdidiftinfta

ita

notitia ptxcisc caufetur a liotitia di^

Sccundo poccft iiiceiligi cauab ipfo obie£lo,fiuc obiecfto imme
ftin(fla fubittfli.

fati

praefens in fpccie intel.ligibili, fiuc

ipfa fpeci(.s, primocaulac nociciam diftindtam

Iiomiiiis^fccundo notitiam proprictatumiterti6

notitiam propofitionum iaimcdiatarum; quarto noticiam conclufiunum. £c breuiter vtraquc

fccundum ca qua; expofui j.cor/tiaGreg.&Ocham,& Alpho-

viaeft fuftentabilis, »«/>r(j/«^.o.

fum roietanum,vide ibi.In propofito,{i tcncatur qu6d conceptus diftin6):us Dcitacis i.6(ineat omnes vericatcs,nectflariasde Deo, id cft,omnium vericatum notitiam cuidcntc patet quod ex hocnon fequitur quod virtualitcrcontincac entitatem iliarum proprictatum. Et propolitio Doi5toris, fcilicet

quod

conttnens virtualiter no- Notttia htmi. , continet entitatem il- "'s 'jMfdcon-

titiam diftinH/im alicuias Itr-Uy

patct

qu6d illanon

eft in

omnibus

vcra,vt

Sicut ctiam patct dc fpccie in-

lupra cxpofui.

tclligibiii,putahominis,quxcontinetnotitiam

hominis,& tamcn non concinct

homincm,&

fimilitcr

virtualitcr ipsii

cont inct notitia

tifibilita.

pcrmodum

nacurx agcrct,& fimili-

ter intclicftusjfed iioc

non vidctur verum,quia

ncc, tunc oportcr poncrc aliqua fpecicm iutel-

polfet ftare noticia diftindtaDcitatis fine noti-

fuppienccm vicem obiedi, qu* partiafoliim eaufct noticiam fubicdti , fed etiam omnium proprietatum virtuaiiccr in illo conccncarum , quia nifi caiis fpccies poncrctur refpedtu cognitionisabftractiuar, tunc nihil cf-

pctfonarum, vt patetaDodlore»«i.<^.i.f.i. R.i.fpondeo prim6 ad inftantias contra fcxtu didluin.Ad primam antequam refpondeam fortia

maiiter,pratmitto aiiquarprimo prjcmitto.quod

non omne caufans nocitiam

aiicuius, contincc

tefl tnielligi

dusbus modit ,

nnn concinct ipsarifibiliiaccm.Si vero tcneacur qu6d obiecfVuin vircualiccr conti-

ritacein,&

Rejponfio.

fionem, cum ilia prxcisc contineacur a ratione formaii liominis. Eft tamenverumqu6d continens notitiam diftinftam alicuius fubiecti,c6tinet entitatem iilius , omnLum vinualiter

qu6d homo

folutc caufaic fruitionem.

.

tamen non conrinet paf-

Qjtdis ejl ordo irtter aliqUA vbi realtter difiinguuntur , talis ejtvhi/ola ratione dtftmguuritur. Sed ii voluntas eflet tealttcr diftinfta ab cflcncontinecet noticiam diftindameflentic tia> rcaliter virtualitet contincret ip(am Deitatcm, vt etiam probat Doftor dc creacura in primo diji.i. &i. qu6d fi poflet caufare notitiam di-

tis,& camcii

ligibilc

litcr

fec

non

ibi

virtuaiiter,& cniinentcr entitatcm iiiius;pater,

quod

quia notitia diftinda iiomiois coi^cinct notiti^

ciani

,

qaod

caufaret;

voluntas

diuina

diftindtam Deirati?

nifi

foric diccrctuc

prim6 ,

&

caufac noci-

fecund6

alias

notitias

tentoritm.

V II.

Qu^ftio noticias fequcntes

,

Sc

tamen melius,

& magis

adpropoficum concluliouis cllet poncre Ipecicm intcUigibilcm Deitatis, vt dixi tn prolo.q. ^.& ini.dtji.'}. ^.9. Et fic patet quid fit diccn-.

dum ad primam inilantiam. l^ollet

31.

quod

etiam dici,

& non extrapropofitum,

aliud e(h caufarc noiitiam alicuius pro-

pofitionis abfistutc

cuidentcm.

Nam

,

Hc aliud

Dcus

ipfam caufare , vc immediatc cau-

pollct

notitiam huius , homo eft riJibUii, t[ax tamen nulto modo eiTec euidens , nifi ex notitia propofitionis iramediate , notitia erga fare in

mc

conclufionis polfct cire immediatc ab vno,

Conccptus ergo diftindus Dci-

tatis diccrctur

continerc virtualitcr

omnium

ve-

noticia,puca conclu-

conceptu

,

elfcc

primo a

& euidentia conclufioniselTcc

Dico quod non fcquitur quo*I

tertiuhi,

omnium

ilic

Dico

ab vno,& cui-

alio.

etia

creacurarii,quia talis notitia

non

vir-

fibiU,non dea(3:u.Ncc cilentiadiuinacaulatin ta,

& aliud eft continere notitia

fimplicc alicuius,

forte fubie6);am caufat notitia fui ab-

folutc,& poftnotitiapafllonisabfolutcjfed notitia euidcns inhzrentiz pafEonisad fubiedu,

immediat^ caufatuc a noticia euidenti przmiffaruKi , & mediat^ a notitia diftinda fubiedi. Tunc dico quod etfi concedatur quod contines noticia fimpUcc alicuius contineat cntitatem illiusinoa came fcquitur quod coniinens nocitia Cuidcncem inhxrcncix paifionis ad fubic
Omnes iftarrcfponfiones funt fatisprobabilcs. Ad fecundum.Dico quod Do«5bor ibi conce-

Angtlut

ditquod Angelus

polTet ptr talcm fpeciem co-

gnofcere Trinitatem. Dico fecudo, quod Dcus benc potuit caufare fpcciem intelligibilcm, pec quam Angelus pra:cise cognofcerct diftindc Deitate,

& non cognofceret aliasproprietatcs.

Si dicatur

quod non apparet

ratio diucrficatis

de conceptu immediatc caufato a voluncate diuina,non pctfpcciem intelhgibiIcm,&dccoacepcu caufaco a fpecic incelligibili.cum vtcrq; diftin(5ke rcpracfentat

pria

,

crgo

vcritaces

fi

(i

tis.

Deitate fub ratione pro-

vnus viccualicer continec omnes

deDeo virtualiter,quarc,& non alius? vnum poteft cognofci Trinitas, quare

& pcr & non pcr alium

^'"'*«

diuinonotitiam cieaturarnm.vr noiraquod notitiaelTentiaj diuinac fit prarcifa

ratio caufandi

notitiamomniumcrcaturarum, memcrice,&

vt fic, non confiJcratur vt a(Su cognita lioc p3iietiDo£toi^inprolo. cj.penuL licet crgo cf,

crcaturarum, non cat«en calis notitia p.onituc ratio caufandi notitiam creatutaiumSitut etia quamuis intellei5lus diuinut piius cognolcac ellcntiara , quam gencrecFilium camcn talis ,

quod aliud cll continerc notitiam

euidentem inh£rentiae,puta patfionis ad fubie-

Aum.Ec

34.

tualiter includerctur in tali

fentiaprius caitfet notitiam tui,qua
dcntiaab

;

concepcus nociciam fimplicem

non fic fimplicicer, ic in omnibus vcruni, fcdnun fequcreturquodcontincnseuidentiam,

tem im6,&c.ftat quod notitia fit

trinit»-

Ad

conrinerct

fcd ipfa praccisc vt habet rationem

nocitis propofitionis ,qu6(i concineac cntita-

ttm.

dcnceni coutcntar^m veiitatum.

ab euidentia propqfitioni« immediate. Et fic poffet conccdi quod continens virtuahter no-: titiam ahcuins, continec enticatcm ilh'us,h°ccc lioc

cert

cincrcc potentia. r?mota , fed ctiam potcnti.i propinqua, propte«,I«}c,qu6d yoluntas diuina difpofuiircc aiiSbu concurretc ad ijotitiam cui-

intelle(5lu

tali

cognof'

cutrcret ad euidentcra ricatgm contentarum in illo. Er ideo Docftor hicdicic quod potun in inteliefiu viatoriicattfare conceptum Jimplicem Deitatis oirtMnliJer conttntntem veritatef.Scc.ha quod nou tantiim con-

caufata ^ tali concepTu Deitatis , fcd bene habcrec euidenciam ^ caliconccptu,ica quod cui-

talis

veritatum, vc

dencia propofitionis, immcdiatc

f-lftt

conceptum

cum iplo connotitiam omnium vcctiara

floniSjvel primi prasdicati.iion clTet immcdiate

&c.i.n6titiam

,

euidentem, iia quod

Jn

ibliim caufaret

conccptu , prxci,sc enim CDncinentur omnes vcritates dc Dco ne^ celfaria:,& omnes dcDcocontingeiucs de pof-

ritatcm

Ktta.

omne

nccellarias.Sed in propo-

diUin^bum Deitacis ,/ed

&

alio euidenti.

non

volimtas

fito

199

Deo

ncs vcritates dc

.•'

non apparcr

ratio diuctfita-

Sicut habensnotitiam diftin^^am dc homi-

nepcr fpeciem intelligibilcm ipfius , & habens eandem, vel fimilcm notitiara caufatam aliimde , ita per vnampotcftcognofcerc propriaa-. teshominis,ficutpcraIiam.Dicobrcui(cr,qiic)d

voluntas diuinapotuit caufarcfpeciem intcHigibilcmin Angclo,& concurfcrccum ipfa pr^cise ad conccptum diftin<9:ura Deicacis, & non

modo

formalis generan-' di Filium,vt patet aDo(fkore inprimo dift.i.parnotitianullo

cft ratio

te i.ij.^.&

4.Dico vltrk,qu6d ad concludcndil quodtalis notitia contincrct virtualitecnoti'^ tiam omnium crcaturarum.oporteret priiis c6cludere quod ipfa vircuaiirer contincicr. ejlentiam,vel voluntatcm diuinam, quac virtoaljtec cpntinct liiet

omncs

creatuias. Sicut

fi.

yi. viitua-

includcrec notitiam diftintSbm hominis,

& pcr

confequens ipfam cntitatcm hominis,

quodetiamconcludi polfctjquod A. rontine^ ret virtualitcrnotitiam

omnium

vittualiterc^T

hominc & pcr conicqUens entitatcm corum. Sed in propofito.conccptus tentorum

in ipib

,

diftin(^us Dcitatis caufatusa voluntarc diuina

non

includit virtualitec notitiara Dcitatis di-

ftin(fiain, vt patct,

Ad quartu.Pico.quod quando dicimus quud fubicftum vclobie(:lumconcinet vcritatc lcibilem,non intelligicurqu6d

virciialiter

ncccxcrcmapropofitioniS,quia tunc

contj-

homo c6-

hanc yciitatem, tamcn non continet virtuar homincm. Scd inha;reotiam paffionisad

tincretfcipatet, quiacontinec homoeftriftbitis,3c litcr

fubie
uc,&

cfsetialitcr

homo

continet quidicaci-r

rationale,& rationale

eft

cau-

&pricifa inhxcenti;? rilibilitacis ad homincm,ide6 dii.imus qu6d homo mcdiatc rationalitatccontinci inhircntiam paifionis ad fubietSIum. Et fimilitct ctam dico,qu6d no'

fa adasqnata,

tiadiftin<3:afubic(^icontincc vcritati', ncceirarias

de

men

fubie(flo,fic intelligitur,qu6d rcinotC ta-

continec vircuaUter notitiam cuidcntcrM

inhzrentis pailionis ad (ubicdum ,vcl qu6d prxcise contincc ipfam cuidentiam paflionis, vt inhacrcntis, id cftcjuod nocitia inhaErcntis

paOionis adfubic(3:um

cft

cuidcns iromcdiatc,

concurrere ad notitiam aliaruro propriccaium, quamuis iltc conceptus caufatus a fpecie intel-

& pcopinquc anotitia

iigibilinatus fuiifet viriualitcr continere om>-

eui(je(is anotiuadiftin(fla fubic(5ti.

cuidcnci piacmiirarum

immediataium,& m(diace,&

quafi tcinoiccft

K

4

A
3 T*

lOO Ad

Quodlibet.

quintutn.Dicoqu6
inaliqua fcicntia,vt ptiini» notum,non cft conditio noticix didiniix fubiedli , (ed conditio fubic6ti, ficiu (iicinnis,

qu6d homo fecundum

animam eft fubicdum fcienti^ moralis,non ctit fubicdum immediatum , ita quod immediati de ipfo poflint dcmonftrati omnes veritates in piimo notus, ptimo nutus poniuir fubicftum, fic patct quomodo hoc non pcrtinct ad notitiam fubic6li,qu6d fic ptimonoia , &c. Ciini enim dicimas,fubie6kum,vt primo notum confcicntia m- irali concentas, nifi fic

quod

id eft

vt

&

omncs

tinet

veritates, poteft'iineIligi dnplici-

primo notum notitia habitualijvel primo notum notitia a(9:uali. Primo modo intclligiturquod fubieftam , vt piaefens in fpecie tcr

)

vel

intclligibili continet vlrtuaiitec

tatem,&

dicitur tunc

bituali,quia vt

fic, eft

omnem

vcri-

primo notum notitia hapars

mcmoris

perfc(fl:ar>

& in potcntia propinqua ad caufanduni notitiam fui, & omnium virtualitcr contentoium. Subielium.vt

pt primo nt-

tum

notiii»

Aciuali foieji inttlltgi })itl

notuiam cuidcntem,tam pTxmif-

fcdquod

,

nihil cllct

fubicdum

fcientia;

Dcitatis tcrminct

& Deus

Dcumfub

rationcDcitatis,

fub rationc Deitatis, necelTavio inclu-

Dcus fub illa

dic a:StM3.\em exiftcntiam, crgo

ra-

tionc.qua adtu cxiftcns tcrniin3t,& pcr conlcquens talis conceptus erit intuitiuus.Dico bie-

liter,fiueetiam

ponendo quod

fcoabftradliiic cxiftentiam

,

,

i-r

ta cjuod talis cognitio tctminatur ad exiften-

& tamcn non dicitnr cogniScd vltta omnia rcquiritur pri-adtu cxiftcnti5,non enim fufficit qu< d

tio intuitiiia.

adtu exiftat prouria cxilttntia , c|u6dcoonicio tcrmincturad aCtuuleni exiltcntiam.lcdfcqiiiritur

quod

taiis res fitin fe pratlcns

,

&

non

in

aliquo repra;fentatiuo. Dicitur ergo cognitio

intuitiua,qnastcrminatur,ulremcxiltcntcmin-

notitia requiratiir vt ratio contincndi,fcd

notitiam

i

nifi

cnim

priiis

caufatet

fimplicem , nunquam poflcr caiifare euidentcm notitiam veritatum inclufaruiti virtualitcr de obiijfto primo noto notitia hafui

&

bituali, notitiaaduali. Primomodo. Vidc quasprolixc expofixiinprimo prologo.^.^.artic.j.

&

fpecialiter contra

phonfum,&

Grcgorium

,

Ocham,

A,l~

multosalios.Si volumus ctiam tc-

neiede primo noto notitiaadluali^feciido modo acccpta,crit fuftentabile, licct non ita fortc ad

^7,

mentem Doftoris ficut aliis modis. Ad lextam, fiue vltimam inftaniiam. Dico

qu6d

hafc eft 'onditio fubicdi ptimi

,

fcilicct

contincndo veritates in fcientia confiderara a nallodepcnJeat, a ntiUo , fcilicct pertinentc ad illam (cientiam , fi fit fimpliciter primum. in

Hoc patet ditio


non

fubiedli

,

Dodore inprolo. q.^. Sed hic con-

vidctur competcre notitix diftindx

cum

notitia dependcat a Tubie-

talis

^bo.vel a fupplcntc

vieem fubiedi.

Si

volumus

ctiam tencrc qu6d htjc fit conditio talis notiti^, fic exponere. Notitia priina , & di-

Deum fub lationfi vtadtuexiftentcm &infe

ftindtiisDci tcrminatur ad

Dcitatis,&

adDcum

pia:fcntem,& potentixcugnitiu^ petfcdtcpr^fentcm. Et fic Doiflor intclligit de cogn.tione intuitiiia.vnde in multis locis addit

adnm exi-

fientem,& infc prsfentemSi qn;tratur,ponoqu6il volitntas diuin.i immcdiatc caufet conccptuni abftra£tiuum,&diftiiictum Dcitatis,nuiiafpecic intelligibili pr^--

cxincntc in intellcdtu

conccptus

cauf;itiir, ille

quo

in

,

Ta\

talis

quid tcrminabitur,

a6tu,& in

piaelcntem

fc

,

aut

non

in fc praefcn-

tcm,fccl pr.ifcntcm in aliquo reprarfentatiuo.Si

ptimo modo ,patct quo.l

talis

conccptus

crit

rcm exiltcntcm, & in feprcElcnrcir. Si fcciTndomodo, oportet •Tfllgnarc illud rcpra-fcntaiiuum , non crit fpecics intelligihilis pcr politum nonconceptus intuitiuus, quia term-natiirad

;

qnia vt habct ejje in tali conccptu , habei prxcisc e[[e cognicum,vf patctaDodtorc»»^?»ille

,

& aliud rcprxlcnta

mo

tiuiim nonvidcturpol{caIlignari,ergo taliscii-

ritates in fcientia, cuius cft.confidcratas

ccptus crit ncceftario intuitiuus. Dico brcui-

fcili-

dtjl.i.ei.y

euidenrem notitiam illaruni , modo pi a-cxpofito, in continendo anullo depcndii,fci-

tcr

quod a nulla alia notitia ad illam lcientiam pcrtincntc dependct, ficut fubicdum a nuUa cntitate ad fcientiam cuius cft fubicdlum, depcndet in contincndo veritates illius fcicntiae , fic conceptus diftincS^us illius fubiei5li a nullo alio conceptu ad ill.im fcicntiam pcrtincnie in contimndo veritates,depcndcr.

fens

&

licet

&

Ad

inftantias

contrafeptimum didlum.

primafti dicorprimo

Ad

qu6d ctfi exifteniia fit dc conccptu Dci.non tamen calis exiftentia poni,

tur ratio terminandi.vt patc t a Do
enim quod, pet impoflibile Dcus

nonc(rct,adhucpoirct abftradiuc cognofci,

&

gularu.

aut cnini tcnninabitur ad notitiam cxiftcnscm

ftindka fubicfti continet virtualiteromnes ve,

38. Doilrii.ajinr

conceptus

pofTumus

cct

in-

IWliil.i.

nunc cogno-

putaalbcdinis

,

quantum cxiftcns,& in fc prsfcntcm potcntia; CDgnitiux. Conccdo eigo qu6d conccptus di-

notum,non

dkntnx

exillcntiallt de

intrinreca ratione illiusi& patet

virtualiter continens vcritatisiUius fcientisin eflTet

Vnile

cogntt'io

uitcr, quod non dicitur cogniiio intuitiua , cx hocquod tcrminatur ad reni cxiltentcmactua-

potentia propinqua,nifipriiis vt difpofitio prauia

Txifltnti» cjf

ptus tcrminatur ad

ftntia rci

quod

dt ronceftitt Dti.

Dcus lub rationc

, C\

hanc notitiam abftradtiuaro, & diftindam, aui tunc inratione , formali- includit exiftentiara a£luaIem,autnon J Si fic,crgo exiftentiaadlualiseritratio formalis ternnnandi :auc nonincludit, ergo adualis exiftentia non crit de formali conceptu ipfius Dei. Si ergo talis concc-

cjierpotcft ii>telligi.Prim6,quod notitia aflua-

ncat

nHi,

ro tunc

tiam inmicd).'.tc,

,

faruni,quam coiiclufionum modoprqecxpofito. Securid6,qu6d talis notitia nuUo modo conti-

pondttiofHL

& exiftentia cftdeintrinfcca r«iionctius,qii5-

Sccundo modo intelhgitiit quod rubiedum prim6 notum noti'ia ad):uali,& tunc dupli-

fit

duo- lis contineat

modis.

etiam eius exiftentia.Si dicacut hoc non faliiaty quia certum clt quod Dcus ntcellario c-xiftir»

,

non

,

ntc in fpccic , conccptu, fed erir pra;fpccic intelligibili ncc in conccptu,

qufcd

intclligiliili iii

ahbtfipe

{j-

ncc

,

crit pr.tftns i\i

,

fcdcrit prxfcns in £tui pr.-tlens

;

Ic

icd noii crit intcllc-

,

potcft enim cognitio abftradti-

ua tcrminate ad aliquid

,

qviod

non

etit

pr«-

fcns in alic]uo rcpraTcntatiuo.alio a ie,fcd fuf-

qiiod tcrminctur .-id ipfira,vt no pr;vftnta fccundum fuJcxiftcntiam porcntix cognitiu.f. Ad fccundam inftantiam.Dico prim6,qu6d

ficit

voluntas

,

cuin tranfeat in pcifcdtam idtiuita-

tcmrcalcm in cireniinm diuinam , nullo modo potcft ipfam continerc , nec proprie , ncc quafi,vt eiiam Dotftor tenei in pluribuslocis.

Dico lccundo

,

quod

fi

voluntas haberet a

fc

originatiuc.

N«M.

V n.

Qua^ftio originatiuc.quod

fic

quod

polTcc c6ccdi

poirctcaufarcjtale notitia,

cotinerct; vcl tjuali cocine-

rctircdno fcquitur dc cirentia.quia ipfaefsctia orii^inatiuc concinct voluntat6, accipicndofoluntatem pro potcntia volitiua Ik hoc patct a Dodioic in primo dtft.Z.q.^.& in ejuodlih, qu.pri",

ma.i^.

& idco quamuis poiHt caufare notitiam

DoAor

in tertip d.^i.

vt dicit

telledu diuino,

qui

nica, &: pcrfetftc

adxquacur obiLdoclTentis di-

uinx

nocicia eft formaliterinfi-

fiue ipfi clTcntis diuinac

,

:

pocens crgo

quod

fort^

omnis noticia

cft

caufaca in incellcdu creato a voluntatcdiuina.

Quamuis ergo

poffit caufarc

nocitiam diftin-

(kim Dcicatis,iam abftradtiuam, quam intuitiuain intellcdtucrcato,no tamcn fcquiturquod contincat virtualitcr ipfameflentiam diuinam

i

eric

bcatus,

.Si

ditatur.

alium adkum fpecic diftin£tum,quia fecundum Dodorem iii prtmo
(flaui

qualis

& in qtiarto dtil.\

«

.

vbi pcrcra-

hanc materiam folucndo etiam prxfcn-

&

tcm,

uunc

hac matciia,

alias inftaniias in

Ad quattam bili rpipciftu

inftantiam dc fpccie inielligi-

quod vtrumque mcmbruin

talis fpecics necelTatio tcquiiitur

,

vt habeatur

gnitione abftiadiua

diftindillime cognofcere infinitatcm intenfiuam,(S<:

mfinitM

Et cum infetturquod tuncpotcft comprehen» dcre ipfam.Dico.quod non omnis cognitiojCtja

«)|.

fccundum

omncm gradum

infiniiatis.

diftindiffimajcft comprchenfiua obiedli cogniti,

fedprxcisc

quod dtum

in fe

qua: obicdoadaequatut,

illa

fit

fic,

quantum obiecognofcibilc. bi cnim obic-

talis intcnfiuc

cft intcnfiue

^um eft intcnfiue infinitum/cquiturquod erit intclligibilc infinite intenfiue,&

natum

gi intelledione formaliter infinita fupra^«i«^.j.

Et

cum

vltti infertnt

conceptum

,

intelli-

vt expofui

,

quod habcns talcm

diftinftum polfct cirepcrfcae bcatus. Dicoqudd fi loquamur debcatitudinc viatoris inquantum viitor,qu6d tunc clfet pcrfcdliffiiTic

beatus,im6 magis bcatus

,

quam

ali-

quisPhilofophorum potueritcirc in cogmtione fubftantiarum f p.iratarum,quia nullus potuit pcruenirc ad cognitionem diftindlam alicuius fubltantiae fcparataE , vt probat Dodlor »« prolog.q.i.y. in primo dijl.^. q.i. Sed hi. viator haberct cx hypothefi cognitionem diftindam obic(fli bcatifici. Scd loquendo dcbcatitudine comprehcnforis , qualcm nunc beati habent in patria, dico qu6d intcUcfkus viatotis in tali cogaitionc, etiam diftindtiflima, nonfuifletbeatus,quia

bcatitudo confiftit in cognitinne

talis

faciali,& intuitiuaobiedi bcatifici. Si dicatur

quomodo

&

cognitio intuitiua obicdbi beatifici, abftradiuaeiufdem differunt.Si numero tan-

tiim,crgo crit viator in

tali

conceptu xquc bca-

tus, vel faltcm cric fimilitct beacus formalitcr, ficut

nunc

cxiftcs in pacria cft beacus.quia

beaticudincs

non

ditfcrrcnt.nifi numcralitcr.Si

diffccunt tancijm ficut petfcftum

fcdum,

patet

pcrfcdc

quod adhuc

&

iftat,

& ininus pcr-

erit bcatus,lii.ct

non

conccptus abfti.iftiHus potcft intendiiintantum pofTct intcndi,qu6d in illo cfTetxquc perfc(fle bcatus ; fic cnim arguit

ita

Contrt S

T'f>

Dodor «« 4

,

fi

talis

<^.49'Contta opinioncm

Thomr.Si

aliquo

iii

reprc(iKitatiuo,itaqu6dcl{et impolfibilc in co»

dicitur

qu6d

Ciim ugt*de ip*. im- cie micUtgi.^

pixfcns.

alitcr clfc

fOtcft quodlibct ablolurum

mediate caufarc alio abfoluto non caufuo. Dico primo , quod ccfi a(fkum voluncacis abrolulum pofliic imracdiatJ caufate inaliqua volimiatc,a£lu incclligcndi abfuluce non caufato,ra-

mcn

adum

voluntas fccundum illum

vcUcc,

cum

necciraiio tcrniinetui

veiie

£lum cognicum

;

non

poflf-c

,

inhil

.id

obic-

*'''•

cigo inr.mcdiate

caufarc volitionemalicuius obicdi.qux includit relacioncm

Dodtotc

fic

Et pii-

potcll dari.

prius caufet fpeciciii, quia

m6potcft dari.qiiod

39§luomodo f»

40.

Dico,

conccptus diftindh.

talis

ptxfenciaobiedi, proutpoteft haberi

te/lcogntfci

pro

ifta

fuHiciant.

quam refponfionem bene nota proptcr multa. Ad tcrciam inftantiam. Dico quod potcrit ,

«^.49.

hoc non vidctur fequi,fcilicct,qu6d

in tertio dift.^i.

,

//icf.

alia,& alia prxfcntia obiciki caufet,& alium,&:

ipfam elTentiam. Scd hoc non fequitur de notitia non adxquata ipfi eircntta: diuinae

& in quarto

„.1 ditfcrnHt

habcns cognitioncm abftia-

dliuam, ctiam diftin<^iffimam, non propri^ loquendo de bcatiiudinc

caufare immcdiacc calem notitiam continet virtualiter, vel quafi continet

^*" cegni-

abftra-

guuntuf, vt patct a Dottorc tnjecHnUodtJt. i^. Et fic in ptopofito cognitioabftrcdtiua , & intuitiua ciufdcmDcitatis diffcrunt fpccic. Et hoc propter aliam,& aliam praclcniiam obicd>i,

& fic patet qu6d

4]uata efrcmix diuinx.qualis nocitia cft in in-

videtur tcncrc in

diu'3,& intuitiua eiufdcm obitfti,lpccic diftin- ",<"";'"""%

tiuam, non fequitur qu6d contincat eflirntiam, nec propric , ncc qnafi , cum hoc habcat non ^ cflentiadiuina. Dico ccrcio.quodnon fequitur de omni noticia diftindla , fcd fi habec veritatem, habet vcritatcm dc primanotiiia, & adx-

Dodoi

diffcrunt fpecie ficut

}.d.u.& »»^«4rro
diftinftam Deitatis, fiucafttadkiuani.fiucintui-

fc, icd fundamcntahtcr, Ji originatiucab ipfa

201

aliquam ad obie(ftum,vc patct

^.I4.<j«o//^.non priiis caufato adtu

ik

iii-

tellirendi eiufdcm obiedti, cuin taUsneccrtau6

requirarur.Sic in propofito,ccncndo

quod

Ipe-

ciesintclligibilisnecclTatiorvquiraturadhoc vt obic(5tii fit

prxfcns in cognitione abftra(ftiua, non pofTcc voluntas diuina cau-

diccrctur qiiod

fare in inccllct^u viatoris

Dcitatis

,

quo

diftin(ft(:

conctptum

diftiii(ftii

nou

concipciet illam,

prius caulaco rcprcfcntatiuo ciivfdcm

,

fcilii

ct

ramc caufaie.ibrolutc conv cptu,qui nullo modo cctminarctur ad

fpecicintclligibili;poflct tale

obic(flum. Et

cum

infcttur qiiod

fi

talis

fpccics

ncceffarip pixrcciuititur, timc voluntas diiiina pofTet dctcrminati a fecundacaula,quod habcc

pro inconucnicnti

vt patuit in prirno dtiLi.q.^.

Dico brcuiter,qu(>d ibiin primociTct iiuonueniens.quia veri ptima caufa dcteuuinarctur ad

agcndum a fecunda caufa , quia Hcnricus pofuit quod ad vifionem obie
luncas diuina caufet in aliquo intcllcrtii villoncm claram Deitatis quod neccflari6 cauLi.

bit

fcuitionem ellcncix in voluntare ciufdcm,

& fic benc fcquitur

quod

iiecclfario caufac

fi

fruitionem ptius caufata vifionc , tunc dctcrminabicur a fecunda caufa. Sed in propolico hoc non fcquitur; quia ncm pono quod c.iiifflt.i fpccie intelligibili Dcitatis

caufct

conccptum

pono q^uodftantc

,

diftintftum

qu6d

nccclTaiio

ciufdem

tali f'pccic,poteft cllc,

,

iiiio

quod lali^

ofm.ntnri:

Quodlibet.

201 talisconceptus niilio

modo

erit,fedclico'qu6
concepcus non poicrit elTe , nilt prids caufaia fpecie, vt propr io rcptefentatiuo eiufcjem obic6li. Sicut etiam dico dc adlu volendi , qu6d

poted lUrccogni cio perfcdifTima obiedli, eiii ii)tuitiua,& tamen non erit volitio ciufdem.fed

non poteft cfle

volitio a6lualisobie6li,ntfiprx-

Hoc idcm poniiDo£totqu6d de porenria Deiabloluta poiefl: pcrfe(^iflimavifioDeitatis,& nonerit fruitio,cuius oppofitum diccbat Heniicus in frimwbi fupra , fed non poteft circ fruitio fine vifiohe pr<ecedcnte,cumilla nece(Iari6 requiratur. Ec cedat cognitio eiufdem.

fofiit ejfe vi-

fi»dtit»tu,fi.

nefruiiione.

fic

patet

quomodo

pbteftfuftineri

quod

ceptudidindib Deitatisptz requiritur intelligibilis reprefentans ie£ti

4^ Obieciumejfe

eam

in c6-

fpccies

in lacibhe ob-

titjpoteflintelligi dupli-

multa obie^apoffint intelligi abftradiu^ qusc tamennon habenc fpcciem ihteliigibiiem, vtpatetde materiaprima, de pa(&ohibus,de relatibnibus,qu£ non habeht proprias fpecics intclligibilcs. Dico qnod ob,

iedum

eiireprsfens pot*nti« cognjtiue rcfpe-

du cognitionis

abftradlu? poteft pro mihc du-

pliciter intelligi.

3uiditatiue,

Primo, quod

fentia propfia,& formali

&

fit

pra:fens

pr«-

hic voeo praefen''

&

liam propriam , forhiafem , quandohabec propriam fpecicm fecuhdo , qh5d fit praefcrifia alteiius przfens , qu6d- ipfum virtiiali^er continec Hoc pramiffo. Dicb , ^uod fempcr. requiritur fpccies intclligibiliSjVcl qn6d habeat fpcciem propriam , vel quod cohtihcatur virtualitet in aliquo obie^o habente rpeciem propriam. Sicut ctiam aliquid potcft elTc pra:-

iim qMidy quia accidit

fens in f ognitione intuitiua, vcl in fc formali-

ter,& fecundum pcopriam exiftentiampraefens, vel quod virtuaiitcr conttneatur in alio habente proptiam przfentialitatem. Hacc diftindlio habctur i Dodkote inprimo Hijt.$.tj.^. &tjModif patct ecgo quod ficut in cognitione intuitiUa obiedi, requiricur, quod talc obicdum, vel fit^

Spectei inteliigibiitt

intelledu agcnte caufat in

&

&

& in ^tiarto

dtfl.i.

dift.

i

o.

& in ({mI. requititur

crgo fpecies ihrelligibilis,vt caufa rtfpedirnotitiz abftra<Stiuz , hoc cxpofui iu primo W:«

&

Modo

voluntas diiiina potcll fiipplcie vicem omnis caufalicatis fecundz, vc paitt, fic poterit fupplere caufalitqtem cuiufcumque imnKdiatc caufate confpecici intclligibilis,

fitpra.

&

&

ceptura abftradliuum cuiufcumquc obieifli, fic immediate poterit caufare in intcllcdu no-

conceptUm

ftro

pofita. Et fic paret quomodo vtrumque mcmbrUm eft fuft'entabil<: taihen ficundum mcmbrum videtui:magisverunV& magiSad mchtcin ;

Do«flbiis fubtilis.

Ad quintamihftantiam mouere

aliud eft

alterius in r.itionc obie(fli

mouct intelle£tum puta

<j.6.

vide

ibi fingularia

du-

mcmbrum

,

fcilicet

quod

immediat^ a volunt^tfc diuina caufari

43-

& aliud eft mouepuca

,

homo

& tcmc aut mouct in

tilibilitatis,

ExemflHmf

ra-

obie^imotiui } auc ajio modo mouer nou habendo rationem obicdlf mocini,fed pr;ecisc h^bcndo rationem calis encis: Prirho modo conccdo qu6d non poccft moueiicaliqucm incclli<5tum

,

nifi

prius in

cali

naturz

neccflari6 priiis caufabitnotitiam fui

,

quantum

potclt

,

quam

eo virrualiter contcnti.

tcrius in

circntia diuina,

gibilis

intellcducaufet notinroueat pcrmodum

cum

tiam fui,quiavt fic,

nunquam

quz

notitiam '

al-

Et hoc mo-

cft pr.xfciVs inccllcclui

Jtota dt tf-

femia.

obie<5bi perfc(fliflimc incclli-

poirec nioucrc calcm intcllcaltcrius cxtrinfcci,

puta

crcaturz,necalicuius intrinfcci^puta attribuci,

priusmoucrctad notiiia

vcl proprietatum,nifi

fui diftiii<5l9ni,vt pacuit

Secundomodo, notitia altcrius

3.

quod

tione cbieAijid cft,vc habeiis przciieracioiHtn

6kum ad coguitionem

fcili-

,

cognitioncm

nccelTariuin ad cognitio-

quod vittualiter cotineatur in alio petfedi pr^fcnte fecundix propriam fpe-

cet fpeciei intelligibilis prolix^ tra
\

Excmplum

re in ratione obic<5li.

nem

dico primo

intcllc(Stum ad

diuino in racione

ciem intclligibilem. Scd de hac matcria,

abftra^aiuum cf-

di ftjn<:;tum,«5^

fcntiz diinnz,Tiulla fpecietnrelligibili przfup-

cognitione abftradiua obiedi icquiritur"qu6d' tale obiedlu.vcl fir przfens feciidu propria fpc-

Si teneatur aliud

inreliciftu poftibili

notitiam abftraftiuam , vt patet a Do6lorc«>» in fecundo ii.& diji. 17. frimo diji.i. q.6.

do

poflit

Scotus ponit

mcefsitatem.

obiediin fc, nuUa cognitio ciufdem haberi poft^et. Sed pofita fpecie incelligibili, talis fpecics fupplet viccm obiedi , & fic.ipfa vna cum

przfcnte,fecu|icliilm propriafexiftentiam. Sic ih

4t.

Sc-

tia

pi:rfc
Cie intclligibile.vcl

Anipecesin.

& fccun-

fibi fic cire pra:fcns.

fitatcm fpeciei intelligibilis, quia ftante abfen-

fccudum ptopriam exiftencia, vel' quodcontineantur in altp virtuaiiterperfcdlc

in fc przfens

ia,& prxcipu^,q.z.&

per fe nec

cunddmodo ioquendo dcobiciSto motiuo.Dico breuiter,qu6d Dodor ponit in nobis neccf-

:

Erimo difl.i.q.i.&

non

fedrantum peraccidens,

&

a^u inteliigibilis.

Si dicatar,qu6d ,

frtfens pote-

prfefehtalium, tunc terminaret,

nociciam

,

finc

,

quia vc

fupra

tj.^.quot.

mouere


hoc quod moucat ad

fui

aliquid polfec

fic

talc obie
,

non

ellcc

pra^lcnsintclleftui in ra.tionc obiedli incelligi-

telligiliilh fit

conceptus diftindtus Deitatis nulla fpecie in-

biris.

Nam

QHomtd§

THcejfttri»,

tcUigibili przccdcnte, poteft facititcr refpon-

fp^cies intelIigibiIis,mouetimmcdiate intelle-

fpecies inttlm

dcri ad inftantiam,qu6d atiud eft Ibqui

deob-

iedio cognofcibili abftradliuz^ vt [crminatiup

cognitionis abftradiui

;

&

aliud de

obiedo

^um

Ec hoc exprcfse patet inmuliis. «nd

notiiiam obiedi cuius

mouet ad

noii

riotitiam fui

qiiia talis fpecics

non

eft

eft

primo

,

& tamcn

,& hoc

cft,

pro tunc przfens in-

motiuo

iritcUcftus tefpcifVu cognitionisabftra-

tcllc
ftiuz.

Piimo nullo modo videtur

ncceftaria

litcr intcllc<5lus

bbic
obieftum poterminarc illamcognitiorfcm ; patct, quia obieftum.vt quiditatiui accrfptum^

tltiam aliorum,

&

fpccJcs inrclligibilis.quia fine illa

&

icft pcrfcikc

&

vt abfoiute cbnfiderittum termihat

bahcco-

tur

,

jn ratione

imo pro

notitjam fui,vt p^tct' e(ie

latiua propria

ihtellcftum ad

,

aliter diftinft^

ntm cbgnofcc-

habet

ejfe, fic

rc-

Dodore & hoc eft,quia nunquam potcft


t^Iis inielle<Stuspro ftatu ifto,

gnicionem ; quando enim cognofcitur diftindli obie
tamcn non primo cognofcinuHo modo mouct ad

ftatu ifto

iefti

przfens intclleftui ppOibiii in rationc ob-

&'voco obie
a<Su incelligibilis

,

fhtelligibifc^ i]uid imincdiace poceft fui

virtualf tci cohtincatiit in alio,quid imiTicdiaie

potcft

ligtbilit

mtf

utttt inttlllr

Qusftio VII. poteft moaerc.vt exporui in ptimoi^.j, ^«.7. declarando titulum, q. 1. licet ergo intelle^us agens fecundum fuam formalem entitatem fit

prsfens intclledu poflibiii

perfc(fkc

tamcn li

nullo raodo

ifto

eft in

,

proftatu

fpccic inteliigibi-

propria, nec in le prxfens in ratione obic^i

aiftu intclligibilis, vt

Ctai cteato

,

adu

przfens Et ide6

cft

intclligibilis.

conccptum

diftin-

cft

obiedum

Ad vltimam fnftaniiam.Dicobreuiter qu6d conccptu nullo exiftcte impedimento,&concuriente influeniia gcnerali voluntatis diuinat,

qo6d tunc cognoicet omnia virtua-

litetcontcnta. Si ftantetali conceptu pctfcdo, poflct voiuntas diuina fufpenderc aftioncm ta-

conceptus , quia poteft omnem adlionem cuiufcunque caufx fecundz fufpendere. Contra o6buam di(%um,quod talc eft,qu6d

lis

rit

naturaU-

y^s,

,

ergo fcio demonftratiuc propter no erit dcm^ftrabile/ro-

quid.Si fecundOjCrgo

ftrabile propter quid,

Secund6

inftatut fic

perfedlifllmara eire

;

viator

fcit

voluntatem

medium propter qutd

viAtor non fotejl exfurii naturalthui demonfira-

r»iv,proptcrquid cognofiere iftarfl.Dcas eftomhoc tam mediate ,
&

prim6 fupponcndo aliqua primo, ^uod viaiotcft illcqui nonhapct notitiaintuijnftjjyf

(jg^

;

tiua,vt fupra dixi,fed poteft haberc cognitionc

abftraiStiuam Deitaiis,&

hocperpotentiam

di-

non inconciufio,quia talis habens huiufmo-

uinl,vt fuprk paruit.Et de ifto viatore telligitur

di conceptum,fiue notitiam Ucitatispofletde-

moftratiue fcire,Deum cflc omnipotente,vt fu-

pri patuit.Scd coclufio intelligitur de viatore, cognitione fecunqui rantum habet fidem, dum inclinationem fidci , vel etiam aliam cognitionem.qua; fibi non rcpugnet ex puris naturalibus,vt patet in lirera. Conclufio crgointelligitur,qu6d ftance cognitionc , quae dc Icgc

&

roinc fidei

& lu^

praefuppofito ergo ex paris nattira-

,

libu$,pdt fciic propter quid

Deum eft omnipo-

tcntc. Anteccdeus patct,quia etia eft conccfliim

DoAoce Confequentiactia patet,quia habes medium propter quidpoted fcire conclufioncm

\

dum tira

Cnim cognofco animal ratiomedium, propter quid ad dcmonftran-

iftara conclufionem , homotft rijibilis, ftapoflum demonftrttiuc propttr quid fcire

hominem

efle rifibile.

Tertio inftatui ficiviator ex puris naturalibus, vel faltem pracfuppofito lumine fiJei fcit Deum racrc contingenter agcreadextra,vtpatet i Dodlore in pluribus locis. Sccundo fcit qu6d prima caufa corinet caufalitate omnium /ecundarii caufarum.Scit etiaqu6d ficotingenter producit quicquid ad extra producit , quod poteft immediateproducerecfte(Sum imperfcvellet

non fcquerctut apud Ariftot.quia ipfc qu6dn6 poflct immediatcptoducerc cf-

fcGtu imperfc(flii, & hoc quia agit pcr modura nacurx,& neccflari6. Si ficagit libcrc rollitur hoc impediroentu. Ex iftis fcquitur propofitu,

aui^ot fcit

Dcu contincre omncm

cauralitatem

&

fcit ipfum mcte continge<er caufz fecundae, agere ad cxtra,& a nuUafecunda caufa ncceflar rio dctciminari ad agcndum, ergo ex puris naturalib./cit Pcu pofle agcre omne cfFc(3ii immediate,&pcrc6fcques (cit ipsii ciTcomnipotentc omnipotecia immediata,de qua cft dubiii. Refpondeo ad omnes iftas mftantias. Ad pri47, mam,dicu quod ncgaiur vtrun^uc mcmbrum. Ti.elp»ndtOiii Sicetiam hic pater in diuinis fi gcnerat Dtu, omr,esinfi4^ ""* aut generat alium Dcum , aut generat alium

non Deum

,

nulla propofitio

iiliiis

difiun^^ius

non inteltigiturergo conclnfio expuris

naturalibus fiihpliciter, fed pracfuppofito lumi-

omnipotentcm,efledcmonftrabile^r<»/'«r<j««^;

potent

;

iie fidei,

quae habetur de

communi

Iege,adhuc

ex naturalibus non poteft pertingcre ad huiufinodi notitiam. Secundo fuppono,qu6dfecun-

dum fide viacor potcft cflc ccttus, Primo.quod Deum eflc omnipotentcm eft demonftrabile fropterquid, vt fupra patuit. Ex luminectiam fidei cft certus, qu6d viator poteft fcire in gcnerali,quale

mediu dcmoftrandi

conccditur

aut

nop fit ilFe devaQt\iitzhi\e proter quid.i^on-

, quia hoc tantum ciediiur. Si etiam concedatur prima in hoc icnfu, fciliceta fcio per fidem Deum efl^e omnipotcntcm , tfle dcm6nftrabile^r(»^/er^«i
conclu-

quitur. fcilicet

Do6^.c6cedit.Et

Deum

et ia

de muliis

aliis

illa

pot eflc cer-

tus,ex quibusintendo inferre propofitu,f.qu6d

,

ccditiv fecunda

fione,quia,f.cftvolutasDciperfe^fljma,vtip(e

fit

primam refponfioviem, quod bene fequitur qu6d viatot fciat non cffe omnipotcntem propter quid, Si dicatur ad

,

dcmoftratiucfcirc^fl/Tfr^wJd.Dtueflc omni-

quia a negatiua de prsdicato fiuito ad affirmatiua de praedicato infinito , valct confc qucntia. DicOjVt dixiin piimo difi.^.q.i.& dtft.iiyidc

po(cnce.Pnm6 crgo

ibi

ftante luminefidei fccundii lcgecomtinc.poteft

inftatur ficiAut fcit propter

^6,

4^ii,h9C

ncc funt contradidorix , fed bcne ifta;, aut gencrat alium Deum, aui non gC" nerac alium Deum. Secunda eft concedenda, vc patet a DoAore in prtmo diftinQ.^, qutfl.i, Sic dico in propofito , ncc ills dua* contradicunt , fed bene ifta; duae , aut fcit Deum eflc

communi habeturpet fidem,non poteft ex puris natutalibus cognofcere hanc,I)m ejlomni-

4T»

ad de- ""*•

nale cfle

ftattte tali

tmmpe-

propter quid

propter quid. Si

<]e iftis expofui.

ejfe

omni-

Sedfccundo modo no appatet neceilitas,qu6d prius moueac ad fui notitiam , etiam tenendo qu6d fit perfcfte praEfens in tatione obie^i voluntarium.Et hocpatct in i.
Deum

ellc

liornm, etiam virtualiter in ipfo conrcntorum.

adlu intcliigibjiis,^ hoceft,quia

tere

Dci

monfttandum Deum efle omnipotcntcm , koc fcit ex puris natutalibus vcl (plo, folo

,

fttefietgnof-

,

potcntc:patet,quia fiicio hominecirerifibilem

non crit ptiiis cognita. Dico fccund6,qu6d aliud eft loqui dc obie€to ptxcise moucntf per modum natursc, Sc de obic(^o prscisc moucnte pet modum voluntatis, quia primo modo talcobiedlum, vt pixfenc in raiione obici^i aSu intelligibilis , necelfario prius mouet ad notitiam fui quam a«ftum Deiiatis,&

^4

re demotidtiitiui propter <juid

minc non eflc rifibilem^ro^/fr ^«»<^,ergo hc^minc efle rifibilem proptcr quid,non eft demon-

poteft immcdiaic caufarc

VtMtrntn

non

omnipotcntc.Si prim6,ergo pot cognofcc'-

pter quid,c^\iiim)\\\ fcituinifi veriJ.Si.n.fcioho*

oon tamen nccedario

in ratione obicdi

ipsu

qnod quamuis vo<-

,

in fe pctfe^lc praffcns intelle-

fit

cflc

fcit

patct iDoStoicitt prolog.

q.i. Sic dico in propofito

luntas diuina

205

quid,DcQ. efle omnipotentem,auc

quomodo

tcncat illaconfetjuentia,

Ad

fccun

204

Quodlibet.

Ad fecundum.

Dice, qudd quamuis fciam

generali, 8e in confu(b,quia nec vt

medium

medium,&c> non ramen ex hoc fequitur qu6d ergo poiTum illam conclunoncm demonftrare ftropter tjuid t fcdrequiritur qu6d ego fciamiliud medium diitinde,quia medium in demonftratiobe potifltma debet eife primo notum diHia&i, nou cntm fuificit fcire medivim iic in in confuroqu6(l voluntasperfe
Q

V

iE

S

i.d.x.Szoi.

,

fed

medium fub fua ratione formali, & diftinda, &vt Hc debet cognofci fi vultdcmon(Irare prcpter quid. Per hocidem dico ad fccundam inftaniiam.

Ad

dubia fequentia pro nunc omitto

lelinquo

T

ilia

ingenioiiori,

&

fubciliori

,

fcd

me.

VIII.

O

1

*

propnam reJbeBn \,<\.
ponitut

Cic,

demondratione propter ^uid

poniiur

Vtmm FtltHS vel Verbum dmnum D.Thom.

in

haheat caufahtatem aliquam

creatvirA.

d.\bMdvhmum,& d.it.adv\timum,t.d.\.t[.\. Et

(fuod.

14. Heiir. e^md. 6. q. i.

R GV ITVR

quo d

fic

j

qula ars dicit refpeftum caufalitatis

ad arcificiatum,& idca ad ideatum 5 Ted Vcrbodiuino competitproprie efle artem,& habcrein fcidcasomnium fadibilium ergo, &c. Minor patet per Auguft.6. de Trin. cap.9. vel

.

3 ^.verhuntfinqmtiferfe&ttmiCui non deefl

dem omnipotemis noris

(^ fapentis Dei

,

Et fcquitur

j

diejuid/Jt ars tjui-

hoc pro prima partc mi-

Plenaommumratiomtmvtuentiumincom'

:

mutubilium : Et hoc pro fccunda parte minoris tiones

illas intcliigit

ideas,vc patec

ex incencione eius 8 3 .qu.eiujifl.j^6.

T^puit Detts omnia^ijujefecitperipfum.

quia pcr ra-

Hoc prO vtraque parte minorisrincelligcndo ficj

qua relucent rationes artificiatorum. ^d oppofitum Auguftinus,i Je Trin.c^ loquens de Filio incarnato:c>W////,inquit,

nouittanquam in Ratio ad «pp.

j

& fequicur ibi:

arte,in

.

4 Patrejine Spiritufanlio non potuit : 6c fequitur paucis interpofitis , Fortajfe alnjuis cogitatf vt dicammetiamafeipfomiffumeffe FiliHm : quiaille Mari^tonceptta, (^parttts oferatio Trinitatis efiyquacaufantt,omnia caufaniur.

implicitfe, cum rcfpondcc ad obicftloncm quae concra eam,dicens: ^^»»^^(>,inquit,P<J/^»' FtliummfitfttpfefemifttfCuipri-

Et iftam conclufioncm conccdit poffec

mo

fieri

rejpondeoy^c.

tionc Patris 8c

,

Item ibidcm,intclligitiftam Incarnationem vna cademque opcra-

Filij inrcparabilicer eiTc

fafta.no vtique inde feparato Spiritu fando.

Itcm,idemli.4.cap.tz.vcl 38. Ptanefidemer dixerim Patrem^ (jr FiliumyC^Spiritum fan6lnm , vnins eiujdemquefuhfianti*^ Deurn creatorem , Trinitatem omnipotentem infeparabiUter operari.

C

S

H O

L

V

I

M.

7(on efi aliqua ratio agendi ad extra propria Verbo^vel Filio Dei. Prohatprimo ex ^ttg, l^ Dionyf.Secundo apofieriore ex authoritate Euangelijy quia Filius (jtticquidfacit Pater.fa(it eodem modo cum eo\i ergo non habet propriam rationern agendiyquia hsc vel informat^ vel eH idemfu^^oftto agemi ; neutro modo Ftltus efi tn Tatre vel e contra^ (jr reijcit refponfio-

&

tiem Henrici, Tertio a priori^ quia principiumformale agendi in Deoefi inteUe^us,(jr voluntas^ vel aStus

harum potentiarumy vel alterius earumydr

ifiafunt codem modo in trihusper-

foniSy hane rationem attingit Augufii^us citatus. Rcijcit rationem quiafcilicet effentia elt

vna

in trihus ,$deo non

quia per effentiam non agitur ad extra^

cft

D.Thom* adconclufionemy

propriaratio agendi aiicui illarum.Contrk

cjuia naiuraliter ageret

Deus ad cxtra De quo :

i

.dili.

IP.df infra q. \6.ffanc conclufionern lateprobat Doclor x,d.\.q.\,

QV

iE s

tatc

T

I

o

, qqa:

ifta

generaliter propofita intelHgi poteft de quacumque caufalita-

Dco conuenic

rcfpeftu crcacurac

>

fcd argutnenca magis tangunc dc

eaufalitace cffediua.

De iftacrgocaufalitatc primo inquirenda,functriavidcnda. racio formaliscaufandific propria

Primovtrumaliqua Vcrbo.Sccund6vtrumaliquismodus,vcl ordo in

caufa!icate,feu causado,fit proprius fibi.Terti6,vtrualiquisrcfpc£lus caufaliutis,vcl aliquls fuis

refpe^usad creacura includacur perfc in eius propriecace conftitutiua.

Dcpti

Qusftio VIII. l)c prihio dici potcft:

ad

«

,

quod non

cft;

propria

fibi

205

aliqua ratio formilis agendi

extra. tripliciter oftendi Prim6,au£toritatc.

Ethocpoteft

tandem rationc fumpta a priori. Audoruas eft Auguftini y Trin. 1 4, vel

Sccund6,rationefiimptaapo-

fteriori,&

.

j 4.

vbi dicit

fic

:

Adcreatnram Pater

^ Fi-

Tresjnrp^

»x vvuy» ltuSi& SpiritnsfafJctM funt vnum principinrn,Jicui 'vnm creatory& vnm Deus. E X hoc videtur,qu6d ficut cft in cis vna formalis deitas , per quAm dicuntnr vnus /Tw/r.v;*

Deus

:

nia A'

toti

vna formalis

ficeft

Creator,

&c

ratio caofandi

vnum principium. Hocidcra

,

&

principiandi

,

pcr

quam dicuntur vnus

vult Dionyfius de Diu. Norn. dicens

diuinitatifunt caufabilia omnia.

?msntufurit

ab a£lu caufandi,dc quo a6lu ait Saluator loan.y ^tCHnqueilLyCcilicet Pztetfrceritjhtc cr J-ilius fimUtterfdcit. Per hoc,qu6d z\t]cjtix(Mnqne^ Ratio a pofteriori fumitur

r^^^^l',,

commn- ^**^^/^

^

.

Tri/titati.

qu6d non fe habent Pater & Fihus in agendo,ficut caula vniuerfalis & particuSol,& Pater in generatione animalis. Ex hoc,qu6d aity.^-ff ,patet, qu6d non funt caufac varix refpedu alioriira caufatorum.fed eorundera. Ex hoc qu6d ziv.factt^ patet qu6d non fe habent,ficut agens 6c ratio agendi ratio quippe agendi non pro- lUtU 4|fprie agit. Exeoqu6daity/w///f^patet,qu6d nonhabcnt feinagcndo,ficutcau(afu- ^» noagtt. perior,&: inferior,quac non agit virtute propria,fed virtute a!terius,puta depcndcnter /"'"/"''<'' patct

laris:ficut

,

:

& imperfe(fl:c refpcdu eius:ncc ctiam agunt ficut duae caufx partialcs vnam ue

caufalitatcm completam.fiue

finc

fint aitcrius rationis,vt intclle£tus agens,vk.

-f-

continenrcs

duo trahentes nauem:fiphantafmafecundum aliquos in mo-

eiufdem

rationis,vt

uendointelieftum poiTibilem^quia iu talibus neutra caufa poteft dici complete faccrc fcdamba: faciunt compIete,6i totaliter vtraque autcm per (e non nifi diminutc partialiter vndc magis propric dici potcft vtraquc alteri coagcrc,quam facere effe£lum. Similiter tales duarcaufx non omnino fimiliter caufant eifttftum. His ergo dilfcrentiis,& imperfedionibus exclufis,intellcxit Chtiftus, qu6d Paterj :

:

&

& Fihus,& pari rationc tota Trinitas quxcunque caufata firaul caufaut & hocacque ,

Ti-esperfi. "<«

«^"^

perfetU perfede &: complete. Ex hocfcquitur,qu6d Verbo non eft propria aliqua ratio formalis agendi. Confc- '^^'i^"^] '' quentiaifta probaturcnullumfuppofitum formaliteragitnififitaduper illud, quod Jo fic:vel formaliter incelligo quod habcat illud cft fibi racio agendi, &: tanquam forma ^^„1^^ g^^ informantcm,vceftin creaturis ,propterquod Arift. i.^if ^ww^concluditanimarti deraihtrt *

cfle actura

& forraara corporis

;

quiaeft prmcipium

,

quo conucniunt ei operationcs tni.d.i.^.t; omnino idcmTup- 7^x6. (^

corporis animati:vel fic,qu6d iIlud,quod eft principiura agcndi fit pofito agcnti

quod

ex

,

ficut eft in forraa firaplici fubfiftente

Metaph.

& ita fe totaagit.

,

quae fe toca ftatim eft illud, '^*^ *^'

Nunc autem illud quod

cft ptoprium vni , adus alterius perfona;:nec primo modb,nec fecundo modoj ficut vult Auguft.y.Vf Tnn.c.i.vel ^.vbi wwk^quod pater non potes^ e^e fapiens fapientia gemta Sequitut crgo, fiillud quodcft ratioformalis agendi in aliquaadione fitprOprium vni pcrfonac,qu6d alia pctfona non agit formaliter illa adione. eft

pcrfonae

^^

,

non

Si dicatur

8.

Tiv.igj

poteft effc

ad

illud

("ecundum vnam opinionem, qu6d tres pcrfonac In fuo

iriteile-

communi,&: eirentiali habent vnum verbura , quod cft forraalc principinra caufandi quan proximum,& cffentia quafi rcmotumifcd Patcr habetillud Verbum a fcj Spiritus fandus habent ipfum a folo Patre qui vice quafi dicendo ipium Filius omniura vnicura Verbura dicit ad pcrficiendum intcUedum eflrentialem &: fimili€t\.\

:

&

Henr.qui^:, '^'^•^'

,

:

tcr dicitur

de Spiritu fanao,rcfpedlu voluntatis.

quodPaternonhabct Vcrbura vtadum fuum formalem, HahcnsJrmodorura crgo tantumraod6 habetipfura vt correiatiuura vel ^""^ ^' confubftantiale,diftin6lura taracn in fuppofitojfcd ncutcr modus habcndi fufficit ad "''''''^"'*^ hoc,vt fic habens dicatui forraaHter agcre ifta adione , rcfpe^^ucuius iIIud,quod fic ^-^ " /T'' Contra,certum

eft**

altcro pracdiftotum

:

,

habctur , cft proprium forraale principium quia ncuter modus habcndi faluat hoc „„» poetl principium formale haberi, tanquam formam, vcl aftum habentis quod tamcn rc- ptr Ulnd quiritur ad hoc, quod habcns poflct dici agete tali aftione. Iftud patec de crcaturis '^gerti non tantum de corrclatiuis , fcd quibufcunquc diftinftis hypoftatic^ comparatii ad candcm.a£tioncra Terti6arguitur * adpropofituraaprioti,prira6 per racdium propriura fic.Formalis £,^^r„^f ratlocaufandi in Deo,& proximacft intclleftus,vel volunras,vcl alicjuis adusintcllc- poteniid cf ftus, vel voluntatis; fedtrium peifonarumcftidem inrelledus, &cadem voluotas^ actft^triii ic pcr cohfcqucns , eotura eft oninino idem a£lus intelligendi volcndi , & idcm pcrfo/idtdi :

^.

&

Scoti oper. tom.

XII.

S

obie

206

Quocilibet.

obicftum,fiucprimarium, fiue fecundarium ergo &c cadcm ratio formaliscaufandi etiam proxima cft communis tribus perfonis. Hanc racionem tangit Auguftinus fccundo de Tri.-f-.y ^ucm/xlo \nc^\Mi^V attr mw^ fcilicet V\\\\\vc\.,fn»&ificauit,fitpfefeipjUfnfincIiJicaun ? vtritrttjtie enim ipjc Dcminus ait, poft, quomodo Patercum tradidit^ ft ipfc fe traduHt i vtrunrjne e»im duit JicHt probat ihi ^pofloliir.Cicm ipfe prob.it ibi. Et fubditrefponfionem, credo.,rcipondehif fi pohe fapis: :

Prim.Ioan. lo.i.Ioa.iy

Prnn

Rorn.

^.i.(jal.i.

.

:

&

eU

qitiavna voluntas

'^atris

& filif.drinfparjhilts

operatio,c[yitiii

dicat,huiiifmodi veri,

& Filius fimilitcr agit caufi eft proptcr candcm rationem agendi: quia vna voluntas eft Patris, &c Filij & ex hoc fequitur infcparabihs opcratio. Hoc qudd

Patcr agit

,

,

etii^m confirmatur pcrillud

j.

Tiin. ^.^oluntas Deiprima

(/?,

& Jitmma cauja ommuKt.,

id cft,formaUs racio caufandi. Ilenr.vbi

fupra.

Diceretur ad hoc ^quod licct voluntas, vcl intelleftus fit formahs ratio caufandi, in quahbctpcrfona,fed aliquaproprie habccpotentiam,vtcftprincipium

non tamen

formalc,veI proximumcaufandi. Potentia

eadem in qMcunqne juppojito, eji

eadem

ratio agendi.

Tno.i.p. fum.cj.^Sart.6.

cft eadem potcntia , & habens eundcm aftum, & circa idcmobiequocunque fuppofito fit fcmper habebit eandcm racioncm caufaHtacis, rcfpedu obie^ti caufabiHs per ipfam potentiammam fuppofitum non tribuit aliquam

Concra hoc,fi

fl:um,ipfa in

formaU agendi fed ipfum habet rationem caufac a" formalem agendi:quaecunquc ergo perfbna habct candcm potenciam,habebit eandem habitudinem ad obicftum caufabilc. Ahud mcdium g proprium accipitur ad propofitum.ipfum, fcilicetfj(/'fdiuinum,5c cx hoc medio arguicur fic ejfe diuinum communc eft tribus, quia ipfa eflentia communis cft tribus effe autem diuinum cft proprium principium caufandi. Probo ejfe rerum propric cft eflc caufatum , & oportec qubd caufetur a fuo fimili crgo ptr fe rationcm

caufalitatis ipfi rarioni

,

gcntis praecise per hoc,quod habet rationem

:

,

:

:

caulatur ab

ejfe

diuino.

caufa, pri-

Contra hoc cflcntiavtcflcntia non eft principium agcndi nifi pcr modum naturac:Deus autcm ad cxtra nihil agit hoc modo. Vltimb potcft oftendi propoiitum per mcdium communc a priori,& hoc fic:omne caufatum per fe dcpcndet a caufa prima,ficut impcrfcdum & pofllbile \ perfedo,&: fimpliciter neccirario: crgo illud, quodeft formaUsratiocaufandi, eft formalis ratio cerminandi iftam dependcutiam caufati,& perconfcquens formalis ratio eircndi

ma

pcrfedum

EJfentia

non agit ad e.xira.

Omne caufatum defendet a VI im-

:

& ncceflarium fed ncccfllitas & perfeftio cadem eft communis tribus & ratio tcrminandi dcpendentiam caufaci eric communis & pcr con:

,

ferfeSlum

perfonis5ergo

aperfeiio.

iequens formalis

,

,

ngendi cric communis.

racio

C

M ME N

E ;>n»wo.Quamuis DosSVor luinc prinium arciculum probauerit infecundojdifl. i.q.i.art. primo,

&

iti primo , dtji. 15. imo ibi «» primo quafi totam qusellioncm

hic pofitam

,

& omnia

imt

ibi expofita

,

tamen

Solfit Pattr

hoc verbum agendi,& cadem facit,notatur qu6d ita fit ages,&

dicitur,^M<e Paterfacit, not.-itur per

/rf«f ,qu6d Patcr

C

Filius

dicit

,

^jj^j.

^^^.^^ vniucrfalis

,

quia fuperior

,

6r talis

communitcr deccrmmac parcicularcm ad agcndum. Si ergoomnecaufabile, ira eft a Filio ucut a Patre , patct quod vna non erit vniucrfalis ,

&

alia parciculariSjimo

hoc quoci

ait

vcraque vniuerfalis erit.Ex

Hac , patet qu6d non

fimt caufae

varix rcfpc(^u aliorum cau(arorum , ftd eorundcmjpatct.quia bca^ fcquicur, quarcunque Facit Patcr, hacc facio , crgo cadcm qui prjiecisc pro-

fic

agcns,& non

ratio

fcilicct agendi ficut & Pater. Et quod quod illud quod efl ratio agendi non agit, quomodo hoc dcbeat intelligi,vidc quz cxpofui de hoc in t.diJi.i.<].i.Exeo quod Anjimtliter,fi~ tet quod non fe habent in agcndo ficut caufii fiiperior,& infcriorjqux non agit vircute propia>

exponcndoquaeftionem Et primopiimum articulum. Probat ergo in ifto primo articulo quod Filius non habcat propriam rationem formalem primo audoritacaufandi crcaturas efFcdiuc,

b Sccundi probatur rationc i pofteriori fumpta ab adtu caufandi , fiuc ab cfFei5lu,de quo aftu caufandi &c. Et dicitur caufa vniuerfalis, quiaadplurafcextcndit,quam particularis. Di-

F S.

ducuntur k Patre producuntur \ Filio. Ex hoc, qu6dair/4e»>,patetquodnon(e habent Pater,& Filius ficui agens,& ratio agcndi,&c. Ciim crgo

nonratio,

&

mifneratio-

'Jil

ji

quia ctiam hicaddit aliqua,ordinatc procedam

tibus.

^«m*do

T

,

(ed virtute altcrius, puta depcndcnter,& impcrfeStc rcfpcftu cius

:

ncc etiam agunt

caufie partialcs continentes

completam,

vnam

ficut duse

caulalitatem

fiuc fint eiufde rationis, vt

duo tra-

hentes nauem,fiuc fint alterius rationis,vt intelle£lus agens,& phantafma(fecundLim aliquos)in

mouendo intclle£lum pofllbilem, quia in

talibus

ncutra caufa poteft dici complctc faccre , Ced totaliter , vtraque ambac faciunt complctc ,

&

autem per ie non nifi diminutc . &- partialiter. Vndc magis propric dici potcft vcraque alreri coagercqua iacere cfFc^f^um. Similiter tales dux cau/ie non omnino fimilicer caufanc cHcd^um, t)9

Quxftio viir. cadfarum, vidc Dodlorcm i«

De iftis difFcreniiis frimo,

.

^

diftin. j. <j.Z,

& infecHndo, diH.^. Sc vidc

qu2 ibi cxpofui. Quod dicit de intelledu agentc,& phantafmate, fccuridiim Vnam opinioncxiH Hxc cft opinio Gothofrcdi quam Dodor impcobat in primo dift. 3.4.7. Confequentia ifta frobatur , (cilicec ,qu6d c Vcrbiim ^on habcat propriam rationem agcndi

,

nec per confcqucns

ipfi Pacri.

Et probatio

ratio formah's agendi

fit

hoc

ftat in

fuppoiitum formaliter agit

quod

ilhid

formahs

eft fibi

,

qu6d nullum

,

niG

in aftu pec

fit

Nota

ratio ;^gendi.

quod dicitur fuppofitum formaliter agcrc , ex ,qu6d principium formalitcr agcndi eft

ho':

formaliter in

fuppofitOificuc

tali

formaliter caiefacit lignum

,

dkm dico ignis

id eft

,

qiiod ignis

habet in fe formaliter calorero, per qucm,vt pct ratloncm fotmalera calcfaciendi , calcfacic Hgnum , oportet crgo quod talc fuppofitum pcr talc

principium formale

fuppofitum,fcd

quod

malem agendi

,

a^

in

fit

,

non

in

ada

aftu habcai tationem for-

debet dici formalitcr agere. Hoc ctiani expoficum eft in primo, dift.ij. in fecundo,di^in.\.q. i . art.primo. Noca ctiam qu6d fi

&

flfumi»

aUquid formaliccr agic , vel per formim inhae*^r*^*lr* tiofirmaln jgnjgjjj ^ f^^^ jg^ij calcfacic pcr calorem inhaercncem:& fimilicer anima cft racio formalisxorpori , qui conueniunc ci opcrationes vitalcs , vt patet 1. de Anima : vcl aUquando principium agcndi cft omnino ideni, ficut cum dicimus Ludouicus generat loannem , racioformalis generandt cft/cnritas quiditatiua Ludouici , vc alias '

_

verbum hoc raodo erit ratio fbrmalis caufand! proxima.ram Patri, qu^m Spiritui fandlo, qukm ctiam fibimct

cftentia tamoii diuina erit ratiO

:

formalis agcndi remota. Et haec opfnio ptolixius eft cxpofita in fecundo ipccialicer

dift. 1

inprimo JfH. x.fartt

&

^. 1 . art. 1.

.

1.

&

f.4.

dift.

27..vidcibi.

«^

d Contra hanc re(p6hfionem

inftac

Doftor

dicens : Certum eft quod fater non habet f^er~ hitm vtaSh4m,86C. Vult diccrc qu6dhabcrc Vct-

bum nec vt corrclaciuum le

non

,

,

nec vt confiibftancia-

pcr iilud l^aCer dicatur ForluaDicitut Pater habcrc Vcrbum vx

fufficic vc

liter agere.

corrclatiuum.ficut dicimus

,

Pater habct FiliutA

ad quem refertur : mod6 corrdatiuum non

cft

formalitcr in Patrc, ciim fint fbrmaliler oppofita

crgo hoc roodo Patct noh agctpct Verbvim>

:

vt per principiura ft>rmalc agendi

Vetbum

quia tiinc

Dicitur etiam Pacet habcre Vcrbum Vtcon-

trc.

fubftantialc, diftindlum eft

,

vt correlatiuumefletforroalitcrjn Pa-

quod Vcrbum

,

tamen

in fuppofito ,id

vt fiippofituro diftindtum

Patre eft confubftantiale Patri

id cft

,

,

it

eiufdcm

cum Patrc. Sed Verbum vt fic habitum, vt cohfubftantiaie Pacri , hon cft ratio forfubftantis

malis agendiipfiPatri ,quiaa>qu^ Parcrcftconi

Ncurer ergo modus habendi ipfi Paui , quia neutro roodo Pater cft in adlu pcr Verbum,cuoi ipfum Verbura vtroque raodo fempcr fic pecib-

fubftantialis Filio.

Filium

cft ratio

formalis agendi

modo

naliccr diftindlum l Patrfe,& vt fic, nullo

poteft edfe formaliter in Patre,

quod tamcn

re-

Vcrbum ageret,vt pcr rationem formalem agcndi. £t iftudfatetin cre4-

expofui.

Oportet ergo quod C\ Adx. ratio fotmalis agendi formalitcr ipfi "B , qu6d "B fit in

qairerecur,G Pattfr pcr

adu pcr v^ , id eft , oportet quod B habeac in fc formalitcr,vel quidicaciuc, vel denominatiuc ip-

, non tantum di comlatiuis ,fed de quibuf cunque diftinEHs hyfoftatice comfaratis ad tandem a^ionem, nunquim vnum fiippofitum cftra-

A pcr quod

fum liter

:

mod6

non

adu ad agcndum forma, Vcrbum nullo modo PatrC , vt patct: crgo Verbum

fit

in

in propofito

eft formaliter in

crit ratio forn»alis

Pater

eirct

rec in fe

agcndi Patri

,

quia tunc

in ^dm per Vcrbum,id cft,a6la habc-

Verbum

vel vc

focmam informantem>

turU

tio formalis agcndi,altcri fupponco, vt pacet pct

experienciam.

e

ad frofofttum a priori yiJi fumpcam a forma , fiuc k caliGii

Tertio arguitur

eft.pcr racionera

qui

proprie eft racio formalis caufandi,Ceut ra*

fumpra ab a£lu prihcipij formalis dicitur rafumpta a poftcrioriific ratio filmpta i princi-

quiditaciuum Patris,qu«

tio

Omnia funt abfurda , ciim ncc Pater fit fapiens fccundum Auguftinum 7. de Trin.c^. id eft 1 9. id cft, qu6d Patcr non eft formalitcr fapiens ipfo Vecbo , quia tunc Verbum

tio

eftctformalicecinPsu^c*

proxitoa racio formalis agendi,

Vcl vc.pcrcincns ad

ej/e

fapicntia gcnita

^omdo

207

Si dicatnr ad iUnd, &c. Hic nititut oftendere iMtificmjfg^ynd^nj opinionem Hcnrici quoraodo Vercft in Pacrc. Ec dicic ifta opinio , quod tres fuidl. 6. a. t. biira c(fentiali pcrfonjE in fuo intellcftu communi, habent vnum vcrbum, quod eft fbrmaleprinciVtrbttmfit in

pio formali produftiuo

Ratio crgo

caufandi.quafi

quafi reraotum i.

fc

,

;

proximum,&

ellcntiam

fed Pacer habcc illud

quafi diccndo ipfum

,

fed Filius

,

tus fandlus habenc ipfum l folo Pacre

omnium vnicum verbum Verbum diuinura

dicit

Dicit

inteHe
,

qui vicC

ad pcrficiendum ifta opinio quod

accipitut in intelledu eften-

nudo , & comrauni tribus perfonisl vulc enim quod intelledus , vc formatus nocitia (implici , qui cognofcic cirenciara , fit racio for-

tiali

,

fiue

malis ptodaccndi accipitur in

Verbum , & ipfum Verbum , non vt informato noti-

inteUcdu

& eflenciali fed vt nude confidcta& quia talis inccUedus eft in tribus perfonis rel="nofollow">

nmplici

,

fequituc etiam

quod verbura erit

tia

to,

Scoti OftrJtm.

XII.

in ctibus,& fic

intelleftuSj '^'"^^''^J

vel intelleAus

&

illa

,

eadcm

eft

^^2^*%«!

eft titfimntia

in tribustcrgo trcs perforue habent fimpliciter ea- ogimir.

dem

rationero

formalcm agcndi

hon habcbit propriam f

Adducit

vnam

,

crgo Verbuirt

ratione formalera agendi.

rfcfponfioncm

probat,fcilicct,qu6d diceretur

ad

,

hoc,

quaro im-»

quod

licet

voluntaSfScc.

Vccbura

& Spiri-

:

,

priori. §iuiMudi

fumpta a

eft ratio

hoc voluncas,vcl

vel aUquis aftus voluntatis

&

pium

ftac in

Contra hoe , fi ctiam fupra

efi

eadem fotentia , &c.

clariijs patuit in

& in fccundo,d.i.q.i

prtmo,

d. 7.

Hoc

&

27»

.arc.i.

g jiliud medium frtpriHm. DoCtoi addacifc aUud medium vnius Do(^oris ad probandunt propofitum, accipit ipfum ejfe diuinum. Sed

&

haec tatio prolixiiis tra6tarur in quarco,d.i.q.u

Doflor hoc improbat tia

,

quia ellcntil,vc elleh-

non eft principium agendi

,

nifi

per

moduth

naturx, vrparuitinprimo, d.z.&infrapatebic 4j.

14. art. 1.

Dcus auccm ad

cxtr^ nihil agit

hoc

&

modo.quia tunc ageret dc

neccffitate naturx , fccnndura vltimura potcntiae fuc, vc patec a Do-

dlore in priiuo>dift.8.q.vIt.

S

1

SCHO

AneftnM '^'^^^'^'** ***'*

Quodlibet.

2o8 S

C H O L

ohijciturex fJenrko tenentt antorem

(jr

I

notitiam

,

V

M.

vt frocedentes

<jfe ratiohes

a

Deo ope~

randnid extra. Primo,(}^iafapientia ejfentialii efi [peculatiua^perfonalis efi fraHica\hxc au~ tem reqmritHr ad operandum adextra. Secundo artifex hahet vnam notttiam vnjuerfalem p/tre/peculatiuam, vltra quam hahet aliam praBicam dtfpefitiuam ad opt4i ergojic in Deo eji ,

:

notitia e(fentialis

^ notionalis.

Tertio ^forma naturalis non

eH principium

,

nifi vt refpidt

effeUum'. ergo amor (^fapientta nonfunt principium ni^ vt refpiciunt ejfeSlum ^&hocefl vt funt procedentes. ^arto^fipater haberet i»fe omnem rationem operandi ad extrayproducere fpffet

etiam non genitofilro.

fecundum

notitia, & amor in dioinis fecundufti ^uod funt profecundum quas creaturae producuntur &: hoc fccun
JHenr.

fit

vhifupra. kationes

^^Onera ifta potefl: argai

V^cedcntcs

^'"^-

:''

,

funtrationcs

,

,

Amor &

:

mtitiapro. cedentes,

,

fitnt ratio-

"d!ad7xtr'a

:

,

Sccundo oftenditur pcr excmplum de HTotitia artii

du-

piex,fpecu.

^attua

&

artificc crcatorartifcx

enim in fapicntia ar-

«Jsduplicemhabctnotiiiam de attificiato: vnamfimplicisnotitiacinartc vniucrfaU, ^juaintuctur operanda piirc fpeculatiuc ,&: aham habct notitiam difpofiriuamad opus,qua in artc particulari concepta de artc vniucrfali iiituctur ordinem produdionis fu;g jn opus,&: eft cognitio pradica : finc qua impoflibilc eft artificcm procedere ii^

'

^'undu^

,

pradica,crgo,&c.

opLis. Similiter

^o'"^^

>

tanquam

Deus

in

in nOtitia fimplici eflentiaH nouit fingula fimplicitci

manifeftatroncquadam

& cxtrinfcca

:

in noriria

&

abver6 produda nouit eadert

tanquam in quodam dcclaratiuo

& fpccialiter nouit hGti-

j/f^^

intrinfeca

Terma na-

eo , tanquam in quodam difpofitiuo eorum ad opus. Sicut crgo notitia artis vniuerfalis non fufficit finc notiria artis particularis,quJccft difpofitiua, & praftica:itA in Dco non fufficit notitia eflTenualis fine notiiia produdta. Tcrtio oftenditur ifta maior pcr quoddam fimile in natutaUbus quia ficut form4

,

bilia in

:

fccundum quod eft pcrfcdio eius in quo cft, tiieftprin' fed foUimmodo fecundum quod habet refpcAum ad cfFedum fimiliter fapiefttia cipiurn eygi ^^^^ folummodo fccuudum quod habet refpedum ad efFc£lum cft principiura ferandi vt opgrandi fapicntia aurem difponens , & amor afFc6lans qua: refpiciunc cfFedum, fapientia &L amor proccdcntes. fiaumrt "O" ^""^ "'^^ Quarto oftenditur cadcm maior cx ordinc produAionis intrinfcca:adcxtrinfecundum turalii ta-

natutahs non cft principium ai^ionis

,

,

,

,

,

Henr.

cam Cu hoc

,

vbi in diuinis terminatur ordorarionis in cfTcntialibus ; ibi incipic : crgo pari rationc , vbt tcrminatur ordo originis in perfonis , ibi incipit ordo originis creaturarum non potcftcrgo patcr creaturam produSpiritu fanfto : fi autcm patcr haberet in fc forccrc : nifi prius produdis Verbo, creaturam , ita quod in Vcrbo non efTct aliqua caufandi rationcm oninem malitcr

ordo

fic

,

originis in perfonis

:

&

propria ratio caufandi

,

videtur

quod

pofFet patcr caufare

,

licet

non produc«-

rec fiUum.

Gonfirmatut ifl ud per Auguft. i y dc Trin cap* 1 1. Vel i i.fotelf efife^ inquit, verbum noUrum ^uod non fequatur ofm io^pusautemefie non fotefi nifi ftdcedat verbum tfif cr 'ver.

C-eatura

mn potefi f.ffe

niftper

bum

Deiefftpotuit^nulla exijiente crcatHraycreatiira

autem nulUeffe foteHynififer ifjumfet

vtrhuVei, quod faiia funt omnia.

S

C H O

L

I

V

M.

Reffondet DoSfor ad rationes Henricifer folidam ^fuhtilem docfrinam admutta deferad^.beneexflicat cjua : offendity tfuod in tribui primis rationibiufalfum affumit.

^

ttientem

ad intrapraexigantur frodu^tombus adextra , licet nonfintrattoaltqita clara Philefofhica dogmata^ ad cas, Habet in folutionibw exquifita velformalis frofria qtia noto iu margincwide eum de h\s dfi.q. i .«. ix.(^ 1 4. vbi etiamlate Henr. refutat. ratione frocefsiones

&

AdiftA

Qu£eftio

A

to.

^ '^^

»

maior pxitax rationis ncgandi

VIIL cft

:

209

quia(vc <Ji£kum eft prIus)notiti4

jTXamor fccundum quod Deus cllcaufa crcatursc ,

,

&

funt comihunes fbrmalitet

ctibus perfonis-

Adptimamprobarioacmiftiusmaioris,notitiarnmcmorla,fitnotitia vefbi non Al.qmt.

^'"'^

different ianobis vt ipcculatiua &:pradica: quianondifferuntnifificuthabituilis liotitia&: a£tu.U!$,qua:conueniunt femperin rarione fpeculatiui Vcl ptaftici * ff crgo

*•

^^'^±,t

notitia efrentialis in patre fc habei ficuc nOtitia in merooria rcfpcftu nofitix, qtwe ril hthn aha pradica fcd vcl Vtracjuc pradica, hMtiulit in vcrbo , non crit illa in patre fpcculatiua

f^

&

vel vtraque fpeculatiuj.

Quodadditur

ibi

:

dc contincntia idearum, foluecUr ref|^6n-

(S-^Sliuilu,

dend») ad argumencum ptincipale. Ad .ecundum,notiti4 in patre de trCatUra non fe haber, ficut ttotilii artis vniuetfalisrefpcftu notitia: eiuCdcm in vctbo. Patct hoc cx ptzdidis , cjuia fe habent ficuc Hcct prima fic quafi habicuaiis, inteligentix fccunda quaff notitia memoiiae

&

&

j

, ^

&

N^ttitU f"*'^'*

^'

^'^*'"'*»

aftualis:tamen vtraquc cft aequc vniuetfaliis,vel particularis. h,MMe JlUud etiam quod dicitur de artc vniucrfali,quod ipfa fit fpecu)atlua,& ars partico- niucrfAUs, laris pra61:ica,non videtur ycrum:quia fecundum dcfinitionem artistf. Ethic.L-^rjr/? Cttp. f. .

cum recta rationefa^tutt; -^^Txct crgo qu6d omnis ars cft habitus pra^icus quia t)»»«*f
habitus

:

,

^'

particularem concipidcartc vniuerf.ili quia conciufioncs pra£kic« rcfoluiintur in ^^' principiapra5:ica,fa!tem vt in principia proxima im6 vidctur , quod non poflintre- „g^ priau folui aliquo modo in principia fpeculatiua hifi pradica fit fubalcernata fpeculaciuae*. « refvlici:

.-

,

quia omnis dodrina conclufiones propi ias refoluit ih principra pfopril , nifi fit fuballcrnata ahcui fuperiori,cuius conclufibnes habct pro principiis. Si quandoquc crgo inueuiatut diftum ab aliquo auftore laris

,

qucd ars vniucrfahs cft fpeculatiuai&

pradica^hoc indigct expofitionc , &: potcft

fic intcllig»:quant6

aliquod

tnr ,n pria ("'ptafr»-

particu- ^*"'; ^

medium

.

^y^''^^^

cxtrcmo t tantb non foliim accedit ad alterum , fed dicitUi: ha rtfpeandberc rationcm alteriusjficUt patct cx yi^^/ir/qu^d rubcum rc^peftu albl dicitur nigrfi: hiidicitnr taunc autcm cogtlitio mere fpeculatiua eft illa, qux nullo modo cft dirediua ih opus^ ntgrttm. cognitio vcro merc pradica eft ilia,qii± immcdiate eft direftiua in opUsiquaecunquc C»| /?»>/* ergo cognitio media pro quanto magis rcccdit ab vno cxtrcmorum , tanto magis po- f*^' jf' „* ' teft dici contineri iub alccrotnunc aucem cognicio attis vniuerfalis hohcft imthcdiac^ dircdiua in opus,quia opcracioneis runccircafingUlaria i.Meufh. ilocitiaautem artis ^^^j^

rccedit magis ab vno

immediite djrcdiua. Pro tanto igitur Dotitia artis vhiucrfahis potcft fpeculatiua,pro quanto rion eit immediacc dircdiuain opus ficut eft particula-

^^

particularis cft

^itddtpttn

dici

tieripra-

tis:neccameneftfimplicitetfpeculatiua/ed direftiua:licfctmcdiai^5quiapartitulatls3 ^'« f*»^ ""'^''{*** virture cius,cft immcdiati dirediua; j^^

Quod igitur additur,qu6d ih Vcrbotanquam in difpofitiuonouitDcus faftibilia: -^^ ^^^*Jh quxto quidintelligitper notitiam difpofitiuam in Deo. In nobis video vnSi notitiahi; ^g. „.i, deag bili determinantemquidfit agendumt & hancfcquitur adtus voluntatis :qui h pi-tof tcCtc volo fic agercficutratio didat agendum cfle. Iftam vohtionem fequitur quae- «»•. dam cogniuo, qua fcio me fie venc:6c ii fcitcm volutatem meam eflc immutabllcm, ^" *•*" ^j^ & non impedibilem.fcirem mealiqUando fic fafturum eflfc in Dco.autcm non pof- ^**'"*'^^ fumus habcrc diftindos aduS,rei lcd quafi ratiohe:aut crgo pet notitia difpdfitiuam ^^ ^-,j//,. intelligis in Dco notitiam quafi praeccdentcm omnem aftum voluntatis , fiac lllum; aMam ftquo vult fe fic fa£kurum efle , &: tunc fequicut qu6d fi talis notitia in Deo difpofitlua qUttHr ».

1

in aha j quia omnii noticia in Deo , qiia: quafi pracccdit omncm ^htsvolmhabetur in intellcftu diuino virtutc primi obiedi mouentis illiid ***"' autcm mouetncceflariointelleftumdiuinum ad quamcunquc notitiam ptaccedentem a^um voluntatis quia ifl tota ifta mocione non inUenitur prihcipium mociuum nifi pcr modum nacurae,& per confequens neceflan6; Aucpernociciam difpoficiuam inccUigis illam, quxfequitur detcrminatlonem Vocunc fequicui: i quod cum quachbet perfona nouit dcterminationem toiuntatis , cft in

vna petrona,&

ftftum voluntatis

,

i

:

&

luntatis in

quacuhquc pctfona

j

ficut in fe ipfa

difpofitiua de quolibec operabili.

,

qu6d quxhbet habet xqu^ ndtitiam

Ncc vilet dicere,qu6d haec pcrfona nouit allam fic

difponere de opcrabilijfcd hon fcipfam,quia ficut argutum eftad conclufione prin- ^"^'^^.^Z., cipalcm iftiits arricuh. Vnius voluntatis vna eft difpofitib, *'^j^' ita fi vna perfoda difpbhat dehocoperabih,perconfequens&:aha,quKhabeteandcm voluntatem codc mofpofllioi ^ do:imo eodem aftu difponit, &: per confequcns reflcaendo fe pet adum intericftu
&

&

Quodlibet.

210

nociciadirpoiiciiiaiddmoilo mcclleda eftcomtniunis ^ribu? perfonis. Ad ccrciam probationem , qnaBeft de forma naturali aftiua. Rcfpondeo, licet for-

ma nacuralis aftiua habeac refpechtm quendam ad Citur pcr

Priuiipii

&

.-

,

1

5

1

4.

qui reCpcdus fignifi-

tamcn'illud,quod dicitur cfTe principium, vel

canquam fpbftratum huic refped^i eft aliqua forma abfoluta. Quod proba«r (y^ q.yi3 ^Q^ minus formaleprincipium adkionis vcl motus cft aiiquod abfolutum, ^

operandi ftcHt

nomen pnncipif ,\c\potentis

produft um

potcoxia

^^"^ tcrminus:& prxcipuc fi ifta propofitio eft vcra

abMututn '

dt

Tex.c. 10.

/» quo Agens

,

(jr

mocus non foliim

froducjum

affimila/ttur

:

lllud ejiformale frinctpium ageK-

:

nunc auccm cerminus formalis

adtionis vel

phyf quod crgo vel cft neceirarium vel tf "^Ph f^ltempoflibile,quod illudquodcft principiumformalc agcndi fit forma abfoluta, Tix'i7.& vt forma abfoluta. Hoc declaratur in cxemplo quia licfec calor fic potentia calcfaj^, potcft cflc

forma abfollita , fed neccffario videcur ex

^^^°'^'"^ abfoluca, non includens aliquam relationcm

&

y

.

;

:

& hoc qupd dico, potentta^ importat refpedum in concrcto, tamcn

ciendi,

dus

i!lc rcfpeper fe non iticluditur in ratione principij aftiui,ficuc loquimur de principio a6H-

uo,accipiendo pro

quod immcdiace dcnominacur ab illo refpedu. Hoc pacet in , hoc quod eft^efTc obicftum imporcac exiigntficacione

illo,

exemplo magis rcmoco

alio

,

nominis rcfpeftum. Si camen quaeratur,quid fit pcimum obiedum vifus, non refpondetur per aliquod relatiuum,quia cunc eflecfacile aflignarc omnia obicfka potentiarum,puca qu6d pri-

mum obiedum Vifus eft vifibile,&: audicus audibile:& fic de aliis:fed oporcec afligna-

ObieSaviJtu

&

*fi'

ff/.

xc pro ^^oc

,

primoobicdo aliquod abfolucum fubftratum illi

qupd. eft obieftum

,

cuius abloluti forma

lux, vcl color refpeftu vifus

ExpUcat dejcrtptta-

dicic Ariftifecundo gj^ color.hoc

auteni

,

fit

per

relarioni,qu2E imporcatur pcr

fe

motiua

laiis

& fonus rcfpedu auditus. Et fic de

de anima,f«w^,inquit,f/?

efi fccupditm fe

vifu^y hoc

eH

vifibtle^

potenti^e

aliis

3

hoc

:

eft

& lequitur

,

ficur

quod

vifibile

vifibtU\fecundumfeipfum autcm^von ratione ,fed quoniam

canfam effe vifihile^emnis entrn^ &c. Vult diccre, quod fi color eft primum pbiedum v jfus , ipfum fecund-um fe eft vifibilc non per fe primo modo & hoc eft, auod dicic>nOn ratione,hoc cft,hoc praedicatum quod cft vifibile,non cadit in rationc ^'^f^^pf" k^f^^f

vTui

:

,

kibiedi^lcd per fe fecundo modc:quia in fubieftocft caufa prxdicati

,

& hoc inten-

•ditjCum fuodjc : fed cfuoniam in feipjo habet caufain.

Cum

qus-

Confimilitef cftin multis aliis,& fpccialitcr in propofito:quia

cum quxrimus prin-

'''^*^/'^'."'

cipium aj^iuum refpeftu aJicuius a
& ,

crcabilq,quinoJifit in notitia

Ad quarcam prbbacioncm

Prodnili» 4idtntra,

^uta

omm-

rta,prace-

Uionem ad txtra.

j^iufio,

,

licec ifta

congruencia de prioritace produdiotamcn conccdicur con-

quod vcra eft,

fcilicct

,

quod Pater non

*,,

:

poffct produccre crcaturas

^

,

nifi prius

ratio huius eft:quia quando ab eodem vnum fim^ Spiritu fan£to5& ^ ^ „ n

.,^^^^^£^^5 pjijQ

.k

,

t

.

1.

»

plicitcrncccflarioproducitur,&auudcontmgcnter

,

non

1

-ii

1

•

potcft producerc illud

ad

,

quod contingcntcr fc habct,nifi priusprodudoillo ad quodnccefrario fe habct & maxime quando cadem eft ncccfilicas produfti , & produccncis produftum auccA cxtrinfecum contingcntcr producitur; intrinfccum vcr6 ncceffario ,fic qu6d ipfum cft neccfTarium eadcm neceffitace, qua & produccns. Non poceft ergoinchoari ordo ,

:

:

produ£lorum extra nifi *ProduUo

maioris

ujs intrinfccscad cxtrinfecam poffct multipliciccr impediri

no necejja-

ditprodu-

communi tribus perfonis,ficuc prius probacum eft.

y^ij^ ratiocft,quia

"°" rcpugnct mmicatMr caMfalitas

pugnat fibi

refpeHu

£ta(vt

prius ccrminaco ordine

caufalitas

incra.

,

cum ipfum

fit

priiis

pofterioris,fi

nam cx

ordine produdtorum nuUa rcprodu^um. C^m crgo pcrlona produ-

proprise rationi illius produ£ti

tadum eft in

produftorum

produdo priori communicatur caufalitas refpeftu ,

racionepriori)fic produfl? prius

quacunquc creatura:^ cum non repugnec

i

y*

Qu^eftio Vlir.

211 fff^^^orut

ex racione produ
rcpugnet eft

fibi

''

Z"^""

duft;uaiplius. 1

Et hjcc duplex

6.

ratio priorita,tis poteft haberi

tx verbis Auguftini

addufkfs pri-

ibi

;

ma ratio in hoc,qu6d x\x..'verburn Detejfi: potuit non exiHente creatura^non autem a comerhoc qu6d (\ibd'\t, per cfHod omniafacldfunt. Nec camen cx iftis duabus ex ifta audoritatc fcquitur,qu6d Vcrbo fit aliqua propria ratio formaliscaLifandi quia abfque tali proprietatc ratibnis caufartdi poteft ftaie tam prioritis perfonxadcreaturamtanquamproducli adproduftum, qi;am prioritas, tanquam principi)produ
/f jfecund.ijin

rationibiis.nec ,

,

*"'

^^"f'

produ^nTk

producendiilludtertiLtnvlcd iuffieit quod habcat rationem communem candem pnus Jit cumprimoproducenrc :ficqu6d neceffari^ fibi illam communicat antcquam vlti- '''*'io prouium produ£tum producaiur,8c fic eft in propofito. Per hoc apparet, quare Patcr Fi- '^*":'"^* lio, & Spiritu fando nonprodudis,non polTet creare:qaia non produdo illo,adquod ^"^'T,^ producens necclTario fe habetj,non potert produci illud aliud ad quod contingentct ic habet:nun produftoetiam ilio, quodnatum eft habcre eandcm caufaiitatcm refpc£tu tcitij cum produccnte non poteft produci ilkid terrium:crgo illa propofitio afiumpta:fi vcrbum non haberet piopriam rationem caufandi,pater,etfi non ptoduccj

,

vcrbumjtamcn polfct crearc,falfa eft propter duplicem rationcm prasdidani. f ccunduih audoritatem Auguftini creaturl ncceffario praecxigit Vcrbum in ratione caufac, vndc ait, creatura uuHa ejfe poftt mfi^er ipfum^ fer cjuod »mmafa^afunty{c\\ icct Verbum non autem ncceffario pncxigerctur in ra tionc caufa: fi totalis 6c completacaufabiUras effet in Patre. Refpondeo,quod Vcr-, rct

17.

Si arguitur contra hoc,quia

,

,

hanc

'Per ^'ff''

•'

"

'"*"^'"!

,

bumneccfrarioprxexigatutinratlonecaufaradprodudipnemctcacura^jpoteftdupli

^^^

Veibo

tanquam caufaliiatem pcrficicns ^ vcl tanquam in eadcm caulahta- Domini lem perficienSjVcl canquam in eadem caufahtatc cum primo praeexafto conueniens. cx\\;icc. Primo modo non requiritur Fihus,quia non pcrficit caufalitatcm Patris (ed Patcr in Omnu fc:& a fc habet caufalitatem perfctftam, & eam communicat Filio & idc6 F ilius ha- ?" rel="nofollow">p|iira bet,quiaPater habec,fecutido raodo rcquiritur Fi!iiis:quia enim priusquani creatura p^j. producacur,communicatur fibi eadem naturicumPatre & pcr confequens cadem fecic & faevirtusadiuarefpcducuiufcunquepofterioris:ftquiturqu6dFihuN tanquamconue- cula ty Ptr,nondi~ hicns in eadem caufalitatc cum Patrc prxexigitur ad produdioncm creaturaj. AIiterpoteftdici,& reditinidcm ,quodeffedum prajexigcre aliquid in ratibnc ''" f**/^^ citer in elhgijvel

:

•

°

,

:

caufae poreft cffedupUciter.

dc

cft

fc ita fcil.cct

Vno modoex

parteipfius cf^cdub fimpUciter, quanruiii

quod elfcdus non haberet a quo rufficientcr

poffct produci

nifi

,

P'^!"^^'^"'',

exLttur

illudefreccaufa:aUoriiodoex parce ncccflarix comcomitaniiac incaufa:primomodo cremur^, JFilius non praeexigitur in ratione caufac , tcd fccundo modo quia e:\ndem pcrfedio- r;«i4 tan-^ ncm totaletn ciufandi haberet Pater fi per impoffibile folus effet, led non poteft in «/'^" ^f^tt :

a£tu illiuscaufalitatisexirenjfi prias Filius concurrat fccum,vel

^^^'^"'-^-

in eadcm perfedionc,Sr:

'i'^ f

communicec fcCulTl fecundum cam cxeat in eundem adum.

M M E NT AKiyS.

C

^

/^ Ontra .ijlapote^xrgui. WicDoGtotmV^tcndit piobarc per aliquas rationes, qu6d Vcrbum dic.-ii propriani rationem caufan-

h

di,&

m6,

fnuilitct Spiritus n.8. Notitia,

fandus. Et arguit

& amor m Muinis

,

quodfunt procedentes,Sc£.Yiih diccre

rtlmtfds potifi

dHptici-

trrMcifi.

fic

pri-

fecundum iri

maiori,

multoties apud San(£los accipitur voluntas pro voIum»s,^ a<5lu voiendi, ficut Aiiguftinus accipit/^riiwo J?*- »""''«'^'»* .

trac.CavA dicit

quod

nihil cfltam in pOtefbatc [•^'f"'""*'

voluntatis,quarriip(avoluntas,ideft,aftusvoluntatis,

& exponit Do<5tor in primo d.

•

.

q.4.

&

& voluntatem primo modo & poifunt dici

cut dicimusjcalor in igne cft ipfi igni forma

communcs

,

fc-

,

tentia: eftentiales duplicitCr.

tribus

,

ficut

Primo

,

po-

quia fimt

etiam Do£l:or p.i. acci-

cundijm quam poteft calefaccrc, lic Verbum eft forma,& ratio lecundum quam creatura: producunnir. Deinde cirm dicit dc intelledlu cllentia-

pit ejfentiale.

lipoceft duplicitcr accipi intellcftus,& fimilitcr

ciem incelligibilem cft in potcnri,i ellsntiali, fiuc remota adadlum intcliigcndiabftra
lis

,

l^rjmo

dicitur

intellc(flu$

proiit poriitur poccntia

niunis tribus tcft accipi

;

pro

eftcntia-

incellcfliua

com-

& fimiliter voluntas:fccund6 poaiflu

imelligendi

Sc nmiliter voluncas

pro

adu

communi tribus, volendi

,

&

fic

jjT/lffj/^

in

quai^to dift. 46. In propofito accipic intelle^im,

quod funt rationes foimales produccndi, & hoc t^ C[\xo^ A\c\\.,fecundiim genuscauftformalis ,f\-

voluntas.

*"*

Sccundo dicuntur ellentiales , prd quanto funt in potentia rCmbta ad agendiim*. ficut

etiam dicimus quod intelledus ante fpe-

& habita fpecie cft

in potencia accidcntali,

&

propinqua ad producendum aduiri iiucUigendi, vt patet a

Do^ore in primo,d. .^.6. & viac qux Hoc modo in diuinis ifts poietuix portuni $ 4

ibi expofui.

5

la j[>oCant

Quodlibet Aki efrcnuales, quia

^ pptencia rcmota

ad pcoducendum crearuras , fed h^bita notitia, |>rocedens , fiue ipfo verbo in intclleftu diuino, tunc poceil incelic(ftus dici potentia accidcnt&lis, fiuc propinqua adj prodiKcndum creaturas:& fic

&

Vctbimi erit racio formaiis ipfi incelie£tui , propinqua ad producendutn cceacuras iiqiiU:

tcr Spiritus fandtus

,

&

vc exifteiis in voluntace di-

uina,erit racio foimalis,& propinqua ipH volun-

adproducendum

laci

icftas illius maioris

quud Verbum poduccndi

,

creacuras.£t

in intellcdu

&

patet inrel-

iic

quam Doftor negatjfcilicet^ formalis fatio

fit

quod ncgat de Verbo nmilitet

moriam pcrfe(5lam, id eft, prxfenciam obie(5li in incelledu faciliccr incclligic. Sccundo, potcft accipi nocitia habicualis pro habicu caufaco cx frequcntatis notitiis adualibus.

£t dicitur eciam ad memoriam,quia ficui memoiia pro-

pcrtiiicre

memoriaponitur principium produlftiuil, HC omne concuriens ad takm produiftioncm di-

prie.vc

pertincrcad membriam, vt nicmoriaeft , Sc habitus ponitur ctiam caufa partialisadus, vt patct ik Do(5bore infrimo,d.iy. ideo diciiut

citiir qtfiii.

&

ria accipitur vcl

vt elc cf-

nalis

,

cft

pradica reipcdlu opcrandorum comi-

Ce idcas

,

qux

func principia operandij

nunc aucem non lufficic ad o^ecandum aliqua nocicia canquam cacio proxima,nifi Cu pradica. ejutmedo

Accipic hic iapienciam edencialem, vel pro

mccifiMur

intdligcndi

communi

tribus

,

Vel pro

a<5l:u

memoria,

g^i^ dicitur fapicntia habitualis,vt expofitum eft

praicnte intelle<5lui

a<5l:us inielle(5bus

primoi ,

d.^.(j.-j^ vel

dum cxcra:dc hoc

vide ih prolo.q.vlt.

Refpondcc n. lo. negando maiorein primi argumenci , quia nbticia , & amor fecundum qua:

Deus

communcs

caufa creacurae func

eft

tribus,

& accipic hic notitiam pro adu inrelligcndicomniuni cribus,vel pro

Dodor tamcn

tenct

adu volendi comuni tribus, quod principium immcdia-

tum producendi crfcaturas

ponitur adusvolcndj,

vel a(flus,voluntatis,vel ipia volontas. £il tamen

&

a£tum voluntatis., a£tum volendi,quia omnis atStus volendi eft a
Itndi.

Similicer

iii

incelleAu adtus intelligcndi,

& adus intcUec^us difFerunt:quia omnis a<5tus intelligendi eft ac^us incelleftus

non omnis

fcd

,

adufi incellcdtus cftaftusincclligcndi. Pacccquia adkus

,

fiuc pioduiSbio

,

quo

adtus incelligcndi iu nobis fcd

non

gendi

eft

eft

,

,

vel

qua producicur

efta^tus incellctfbus,

aAusinccUigcndiiadusenim

gicfcd aftu produdiuo non Gtox hic ponit vel

intelligit.

aftum intellcdus

,

Sed Dovel a(fium

voluntatis elle principium creaturarum

diatum,& non habet hic tur

adu inccUigcndi

a(5lu

intelli-

adkus.quo incelledus formalicer incelli-

volcndi

,

,

imme-

difcutcrc an producan-

vcl a
vel a<5ku voluncacis produdiuo,

ifti a<5lus communes tribus petfonis. Et quod fint necc(Tari6 communcs tribus prolixc ipfc probat in fecundo,

quia qualicercunque ponatur.funt

d.i.q.i.

^d primam probationem maiorii.

Dicit, quod memoria,& notitia in verbo non differunt^vt fpecHlatiHa,& pratlica,icc. Hic aduerte pro maiori inielligcncia, quod nocitia in mcmoria in nobis, qux diciiur habitualis, potcft dupliciteraccipi. Primo, pro ipfa memoria, quas

in nobis notttia in

nihil aliud includit

,

nifiprasfcntiam obie(5li, vel

1n ie,vcl in aliquo rcpra;tentatiuOj& inteflle^us.

vt patet

si

accipitur pro cota

&

»

fed

,

non

poiTct

incelleiftus:

non rcquiritur, nifi ad perfediorcm non neceflari6 requiiiciir ad a<5kum

abfblucc.

agen4um:&

principium produ'-

fit

,

tentiam,quia vno iftorum deficicnce haberia<5tus inccUigendi , vel zOtas

culatiua,pro quanto nocitia, Hue habicualis, (iue diiefliua ad

ergo in roemo-

Do^aprc »» memoria, qua: cunc includic ncccirari^ obic(5lum , po-

habitus vero

cft

cum

,

diuum

aftum

mpdo

notitia

:

,

vel pro nocicia habicuali,vel a£iuali> Dicicur Cpe-

dicicut pradlica,pro quanco cftdirediua ad agen-

memoriam

pro habitu,quidiciiur in mcmo'pro quanco percinet ad mcmoriam produ^iuam $ vel accipicur pro obic<5lo relucence , vel ria

in primo^,i.p4r.i.d.6. d.iy.ln propoiito accipit,

adualis nullo

&

noritia habitualis>

quia ficuc habcns habicum iex frcqivcncacis a(5l'bus,prompcc,& facilicer|opeiacur,fic habens me-

Piima probacio ftat in hoc Saprcntia ,

neus in

^,

mcmoria hof modo

pertinerc ad

:

t•

dicitur

ncgat de Spiricu (an^o. 1'robacur ergo i(ia maior quadruplicitcr. £c ./igillacim adducam rationcs. ferittaiis,non cft niii lpcculatiua,fed vt eft perfo-

j»ftenti».

vt patct a Do(5iore *» 'primoyd. i^. i.^.^.diji.6.

De

^»""'» «»

vide quae expofui inprimo, d.f. J"'^"?*'^ t}.7.& d.ij. &in d.i.par.i. ^.3. Scdnociciain iftis

Vcrbo idem eft quod ipfum Verbum. Vndc eft ibi conftruftio intranfitiua , quia in nobis omnis notitia adualis dicitur vetbum , vt parec i Dodorc in primo , d. 17. eo modo,quo ponicur nocitia ctiam verbum , quia fi cft notitia perfe<5ta, crit vcrbum perfc<5tBm , fi imperfcda impcrfediUm,vt patet aDo6tore vbifupra. Nota fccundo , quod fi itotitia adlualis , puta c(£li,cftrpeculatiua

frcqnentatis notitiis

quia

,

erit fpeculatiua

vt patet,

,

& habitus

adtus cft fpeculaCiuus,

fi

7*

etiam habitualis caufata ex

,

,

cxquo

generatur,crit fimilitcr fpcculatiuus. Similitcr fi nocicia a<5tualis ca'Ii cft (peculaciua , nocitia

&

accipiendo habitualem pro obie<5to prxfente in memoria f vt expofui^ erit fimilitcr habitualis

,

fpeculaciua^quia calc prasfcns incelleftui

,

obiedum, puca calum , vt noneft nacuin pioducerc dc

fcnifi notitiam fpcculatiuam , cijm

merc

Similiter

ipcculabilc.

pra(5tica, id cft

vtroque

tualfs

fic

obic<5tum

notitia adualis

fi

fit

dire£tiuain ptaxim, ctiam habi-

,

modo

crit pra(5tica,&

vidc Do(5torcm in prolo. q. vlt. ibi prolixe expofui. ittis

Tertid nota dc notitia in diuinis

:

dc omnibus

& vidc qus namnotitia

Uotitisii»

in diuinis potcft triplicitcr accipi.Prim6,pro no- diuinhptttfl titia habituali , talis cft przcis^ mcmoria foe- triplicitirat*

&

cunda,non enim ponitutin diuinis aliquis habitus,qui

fit

gencratus cx frcquentacis adibus, vcl

cx vno adbu,cum hoc dicat impcrfcdtioncm

quod

talis

in quarto a(5kualis

,

habitus d. 46.

non

(j.

1.

,

&

ponatur,patet a Do<5tore

Secund6 , ponitur

communis tribus

,

notitia

& ideo eftencialis

:

8c

qua perfbnae diuinzformaliterintclliguntomnia, tam creata, talis notitia eft intclledtio aftualis

,

quim incrcata. Tertio ponitur notitia vcrc genita,&taliseft Vctbum , quod dicitur noticiagcnita.Si

ergo noticia in Pacre cflencialis, fiue habi-

Tualis

fiue adbualis eft fpeculaciua

,

Vcrbo,fiuc noticia gcnica

, fi enim memoria nullo modo

fpecuIatiua.Patet ipfa

,

tionis a^ualis pradticc

qux

cft

,

ica nocitia

Verbum ,

in

crit

nocicia habitualis,fiue eft

produ£tiua cogni-

rcfpcdtu cuiufcunque obie^ti.

''^''

Qu^ftioVin. rrJiSieum,

obicdli.ncc ipfa notitia aftiialis eric pradlica.quia

pradicum accipiiijuur per com-

fir fftcuUiti-

rpcciil.itiinim,&

unm a

parationcm ad obicda,i qiiibus hc dcnuminan-

M

quo

ftamur.

enim

tur,vt cxpofui t» prolo.ij.vlt.wAe ibi:notitia

eHenrialis

in i'atrc

comniunis

Filio

&

,

&

,

aftuaiis

iando

Spiritui

tiua omiiis obic(fti,tam intrinfcci feci,vt pntct a

^.:A

Do^lore

tn

vc fic dcclaratiua

prac^ica Ci

Vcrbo

ame-

mcmoria non

fi

aftualis

eft

,

crit praftica

Vcrbum:p.itct,qnia

fiue ni.tifia gcnita

,

illa cft

ieifli.Tum ctiam.quia

&

illa

,

quae eft

omnis obcrtprodu>fti ab eadem declaratiua

,

i

qua

quia

fi

illa eircntialis

menioria

Tum,

tn i.d.i.

qnod ncc notitia adualis etit pradtica. non eft piadica nec notitia in

,

illa

extrin-

quafi pioducitur

,

e(l

dcclara-

cll

quam

,

pnmo,d x-j.&

moria diuina^lequiturqnod

Et

qus ctiam

,

notitia ellcntialis adlualis.

aclualis eiret rcaUrct

,

& vna

quam alia. £t quod dicit mcmotiaE

non quod

primo.d

i

non

vcra fcilicet

cft

qu,-ili;cr

,qu6d

,

probatio maio-

notitia ellcntialis

& illa quac cft in Vcibo pradlica,

fimpliciter fi

& vidc quaj ibi ex& in-

par.i.

.

matcria, de notitia gcnita

ifta

fi

vna

fimiliter,&

cftpraiftica

vnafpcculatiua,fimiliter,&aliacrit^c-

notitia eirentialis

lor

,

,

fccundum quam quis denoininaiur

tftcognitio vcrc pra
opus

nota primo,

rationis

,

ad opcrandum

fiue

quod

ariifex,

quoe eft diiediiua in

,

fic

&

Et vltra vult

fic.

quam habet nun fufiicit aJ

mo-

ria eft notitia habitualis,vel quafi habitualiis

do pracexpofito fupenus

notitia in intelligentia

:

Et idera

eft riotitia adlualis, vel quafi.

eft noriiia

in intelligentia,qu6d intelledio ad:ualis,& notitia in

memoria , quod

notitia habitualis.

Poftet

etiam dici qued quando loquitur de nOfitia in

Verbo quod

multotieis loqititur

non de

notitia

Verbum, fcddc noticia elleniiali*', communis fribus,qu£ tamenappropria-

genita,quae cft

qux

eft

& tn

i. dtfl.i.

e:^fui.Sed in probatione illiiis maioris,accipitui:hotitiain Vetbo pro rpfa notitia genita,quac verbum cft.Patct,quia fi acc^eret notitiam cftentialem appropriaram tamen Vcrbo tunc talis notitianon eft propriaratio ptO'» ducendi ad txtri fn Verbo nifi tantum approibi

:

,

& in

priate,quod Scocus conctAii tnfritno^d.x-j.

fecundo,

bum

duplicem

&c.

artificiato,

Pro declarationc huius ars

eadem ma-

n. 8. quiaartifcx in fapientia artis

habet nociti.im de GjMid f.t ar:,

ficui noti-

& incelligentix, notitia in memo-

,

Si

dtJi.i.cjHtcJf.x.

crgo accipit racionciti

propriam,accipic vt cftuocicia geniia,

principaliter probatur

Sccund6

relpiciat

plus /e excendit

Veibo ie habent

in Patrc,& notitiain tia

fitvniuerial is rel="nofollow">

vna przcisc

i^t

culatiua,vt fupra patuit.

qus Ver-

eft.

Secundo

dicic

de arte in vniuerfali, quoiJ

ijpCa.

non eft

verc fpeculatiua fed pradtica, ciim ars

habitus

cum

recta ratii

EthiXi ergo habitus

ne faftiuus

,

fit Ars eji pg. vt patet 6. BicanoHAtf

diredmus ad

artis cft

fa<5tr-

bile,(equitur qiiod crit pradtica.Tum etiam,quia iftc

vult

quod

quod

notitia in vniuedali,

viriuerfali, fequicur

domo

ajdificanda,

dica, quia conclufio praAica rion poceft rcfolui

operanduitJ.Eft

cmm

pro nunc duplcx nctitiairi

in principia (peculatiua, faltem in proxitna prin-

irtifice,vna fcilicct,qua rcfpicit in gcnerali, puta,

cipia,im6 fortcnecin remota.Tercio addic,qu6d

&

jilt» vero

quod domus

fraHtfaf

/icputa ex lapidibusjignis, ferro,& huiufmodi;

ardificanda debct aedificari fic

& hi-c notitia dicitur notitia fimplcx,fiui. (iotitia

fpecu-

& non dicitiir fim-

latiua.quia nondirigir opus,

pJcx

,

prout diftinguitur conira comple-

Xam,fed dicitnr fimplex, quia llai in illa fola fpecul.-itione.fiuc confideratione,& prout diftinguitur contra praclic.am,qMa: hon lolum eftconfideratio

mcdiorumad opus.fcd

aiflu dirigit

inopus.

Vult ergo ifta ratio,quod folum illa notitia , qus immcdiatc dirigit ad o{*us iii particulari.puca ad hanc domum .^dihcandamqua: cunc adu diiigir, ciu.ando aftu dift.itdc omnibus mediis in paiticulari,neccfi'ari6 requifitis^illa vero.qux cantum fic diftat in vniuerfali

dicitur

vero praiftica.Sccundo

dicit ifta

tia encntialis in

qu.iomnia

Deo

,

fpeculaciua

,

alia

ratio.quod noti-

<]ux eft cortmunis tribus

inteliigit cft Ipcculatiua

,

& non pra-

6tica,& illa non Jirigit adopus. Sed cognitio Verbo fmc ipfum Vcrbum cft vcre diredbiua

in

opus,qui

notitia nccclTaiia eft artifici,& fine

il-

la operari

non poirct,&

,

Refpondct Dodor tiaeircniialis in

ficm notitia Patet,quia

fi

paret ratio.

&

piimo dicir, quoJ notiPatrc dc creatura non fc habct

artisrniiierfalis rcfpcftu notiriar,&c.

accipiacur habitualis pro

fcecunda.illa cft

nium

fic

in

produdiua

memoria

notitiae refpedlu

om-

intelligibilium Si ctiam e(Tentiali5,eft no-

ars vniuerfalis,liccc ci fpeculaciua

,

ipfa vniuerfalis

mulcum

pr^c1fca,poteft

fi»

pra-

fic

camen

di-

Kcc

oporccc

infiftcre,cum omniaiftadeartevni-

&

particulari fint prolixc expofita , piolog.q.vlc.vide ibi fingularia dida.

uetfali

Tertia probacio maioris

eft

a fimili

n.

,

ili

t>.

forma nacuralis non cft principium adionis.fccundum qur>d cft perfe6tio eius, in quo elt , fed f6lummo(}6 fecuildum quod har quia

iicut

;

,

ctfciitum crit ratio formalis principiandi

caufindi

fluc

,

& fic Vcrbum

Kabebit ratioiiem propriam caufandi creaturam , quia refpe<5tum prd" ,

prium adifFedum, & fiueamor produftuS.

fimiliter Spititus fanftusj

Ttrma nittw RcfpondetDodlorprim6,rt.i3.qu6dlicctfor- r*/ij «,f?i«* Itia naturalis a^Stiua habeat refpeftum quendam hohet ref^t-^ ad producendum , quia refpedus fignificatur pcr ^*"'" "''/''», nomcn^rJw/;'^,vel pocentix.camen id,quod di- '^*"**^*'"' citurede principium, vel potentia tanquam fubftratum huic refpe6tui,eft aliquaformaabfoluca.

Et hocpatct perpropofitionemfaEpiiisallegata I Dodtorc trjprimo &fi(ttndo, quod ad abfolurum in caufa fcquitur abfolutum in efFedtu

prius eft abfolutum in caufa,

dtu

,

qoam

fit

&

,

ita

fiitjiliter

qu6d

in effc-

refpedus caufx ad cfFcdtum

,

&

&

conucrfb,& vide huius propofitionis cxpofiricnem in fccundo d. i. Do
cftomtiium dcclaratiua ,ci\m

tusjvel a
fic

dc oriinibus in-

SO.

bec refpcdum ad efFcdtum fic lapiencia vel amor , &c. Ec pcr confequcns talis refpcdus ad

non produdtasfcd omnibuscommuni$,illa refpicit omnia intelligibilia , & omniunl declaratiua Sic fimiliter notitia, qu<-c eft verbum titiaa£bualis

*'*'

pro quanto rcccdic a veriflimd

pradica,qualis cft ars parcicniaris. hic

^''"ff'"^*-

arsparticularis concipiatur ab artc

artifcx,puta de

ifta ratio

Hrin».

fimilicer cric, ciim

obie£ta ficuc alia

vt patuic in fecundo>

quod fi vna

Dodorc

alia,&

StihtUisdt'

fcquitur

fic

^.i.videqux

imo

.9-

& alia

ellcntia diuina

.&

cise,qua:

fn rpeculatrua,

Simptcx.fiue

»

i .ej. I

rur Verbo.vt patet»«/>nw»o.
ris

ff>eculii:iu4.

quam de d.

eadem pra:nunc cft,&qua; Vcrbumeft , vt patct a

ocnita.Ex his ergopatet

fice.

fecundum quid przter'

diftin-aaa Patre,eiret veregenita, 6c

pofui fuper

titi* in arti-

i»5

tenigibilibus produ(5la

,

non

eft

minus abfblutum, quam terminus

Quodlibet.

214 tcriTtiiius

tio,quia

mottis,vel aftionis. Patct ifta propofi-

non minoris cntitatis

quam

niale producSkJuum

,

cum

fit

talis

tcrminus

cft

principium for-

terminus formalis,

per talc principium

com-

municatus j (ed termiiius motus , praecipu^ loquendo de motu,qui cft ad fubftantiam , quantitatem,x qualitatem , eft ens abfblutum , vt patet pcrPhiloibphum.j.T^^.qui terminus non iticlu* dit, fcilicet formaliter fiuc quiditatiuc aliquem

refpcdum,cum

nccedariq

ialtcm iccundum rationem prius intelligitur cC-

ab(biuta,qu6d eft priticipium formale producedi,

icntia diuina,quam alia.

quia principiu formale produdiuu eft id produdto adimilicaiur producens,ficut

rationem intelligitnr intcUcdlus voluntatc , prius fecundijm racionem intelligitur incellc(Aus

in

quo

eft id

in

,

quo productum adimilatur producenti, ergofi tcpmmus adionis fit forma abibluta, etiam principium fonmlc producendi,im6 i fortiori, quia tcrminus fonnalis dcpcndec a principio formaii produdiuo. Et hoc declarat per exetnplum de calore illa

,

qui

ctfi

dicatur potentia calcfacicndi

potcntiaimportct rcfpedum in concrcto,

,

,

eft

ablolutum in

refpeflus ad caufam

lit

producentem,vt patuit inprimo,d.^. q. j. contra infecundo,d- i-<].i. Et quod dicit de Henricum notitia , qu6d eft principium formale producen-

&

, hoc non dicit fecundum opiniopropriam, fiue loqucndo de notitia gcnita, vt fupripatuitifmcde noticiaingenica,qux nuUo ntodo eft principium produccndi:ciun, quia eius

xli

creaturam

ncm

«dio

eflet ncceflaria

agit pcr

modum

,

pjfgt ^ Do£kore in pluribus

locis*.

Tum

eciam,

quia nocitia non ponitur forma produftiua, cum ^c termihiis potentiac, vt patct a Dotftorc inpri-

^.&


titia ponitur difpofitiua caula co modo t-qao in nobis ponitur notitia praftica, quae pro tanto diciturcauiadifpofitiua, pro qu^nto dirigit volun-

tatem ad opcrandum. Scd nulla notitia in Deo, quaecunque fit iila.dirigit volimtatem adopc-

tandum aliquid extra , vt fubtilitcr patet i Dodore inprolog. q.vlt. im6 prius voluntas diuina determinatquid fit agendumad extra, quam intellcdhis diuihus intelligat

vbifupra

,

,

Dodore

vt patet ^

& fpecialiter in ^^.d.Primi & q.n.

quodL art.). Et

,

fic

patet

qu6d

pofito

qu6d

notitia ge-

nita fitprincipium formale ptoddcendi

,

ex hoc

non iequitur qu6d in tali ratione formali inclureipedum ad creaturam,quia nullus tah's refpcdlus rcquiritur ad agcndum , cijm fit pofterior ptincipio formali. Dat vhimd aliam refponfionem,qu6d pofito,qu6d in principioformali prodat

dudiuocreaturse includatur refpedus ad aeatuf atn C

Dodorc in primo} quo habctur omnis ordo originis, im6 in aliquo patct ^

figno

,

ordo originis , vtpoilct dcduci Doftoris in primo,d.i.q.x.par.i. d.G.j.

pofteriori incipit

€x

diftis

iftis^ordinibus,

quod tanocn nullo modo cft va^uni*

vc pa-

qus

ibi cxpofui

dc

& in multis aliis locis. Sccundo,

impeditur etiaro in hoc , quod dicit fcilicct , vbi terminatur otdo originis per(bnarum,ibi incipit ordo originis creaturarum , quiain aUquo priori

&

ordo originis in perlbnis , non incipic ordo originis in creaturiSjVt patet ii Dodlorc in/ecundo ,d.i.q.i. qui vult , qu6d in Iccundo figno naturae iit ordo originis creacurarum , in primo fignonaturas completus cftordo originis produdionis pcrfonarum pollent ctiam aflignari alia impedimenta, naturae tcrminatur

tamen

in illo priori

&

quae breuitatis caufa tranleo.

Dcindc Dodior conccdit qu6d Pater ntm poteft

producere crcaturam

Vcrbo,

,

nifi priias

' 3•

produdlis ^«^«^»»

&

Spiritufandlo , quia produdlio neccf- ''"'S'»"**^ lana eft prior contingcnti.Et hxc matcna cft pro- ^e„ti.

Dodtorc infecundo ,d.i.q.i. art. primo,Sc vide dubia,quae ibi adduxi. Aduerte tamcn,quod fi per impolfibilc non eflet produdUo lixc traftata k

Filij,adhuc Paterpoflet producerecreaturas,quia

in eo elfet pcrfcdla ratio producendi fcilicet voluntasj& hoc patct a Doitote in fecundo,d.i.q.i art.}.Et fiunc neceflari6 Filiuseadem

ne producit,<^ua

produdio-

& Pater,quia Pater produccndo

Filium neceflario communicat fibi eandcm vohoc ante produdkioncm creatura,

&

luntatem

rum,& hoc idcm dico de Spiritu landlo.Et patec licera.

Ad

quomodo nuUo modo

ponit notitiam,fiuc gcnitam, fiue ingenitam efie rationem formalcm producendi.Sed dicit Dodtor hic ex intentionc

adu fuo volenergo,qu6d in illo figno,in quo termina- ^^^''.Pfi*' /*""** tur ordo rationis ,qui eft inter pcrfediones di- ^*' umas , incjpK ordo originis. Hoc non videtur „i nttimalL vcrum , quia omnis pcrfcdHo diuina cft prior di.Dicit

quia omnis forma adiua

naturs prztcr voluntatem „vt

mo,d.i.par.i.ii:i.&

Deinde prius fecundum

i6.infecundo,d.i.q.i,Sc vidc

&c. Et patet , quia prius

crcatura produ6la,quam

quia

adlu fuo incelligcndi,& voluntas

pcrfcdlio diuina,cft

litera.

,

&

ta-

Deinde applicat ad propoiltum dicens, n. 14. 1 1'. C»ntr»Hin' Jimtititi , quA eii ratio formalis producendt creayicnm. turam non flm inclndit rationem refpeHtts ad

tam

ordo.qui cft inter pcrfciJlioncs diitinas

omni notionali , vt non ergo in eodcm

ille

quentia funt clara in

eft

&

refpcdus non includitur in ratione fot«nali calocis,vt principij produdiui. Exemplafe-

men

JIJJ^*

&

tcrminatur ordp rationis in eflentialibus , tamen ibi non incipit ordo originis. Et declaro hoc,nam ordo rationis in cflcntialibus in diuinis ri

pondcndb ad obicdiono» Gregorij contra Doaoremrvide ibi. i^robat fecundo qu6d fi rermiTius formalis generationis,vel adionis, iit forma ,

1 2,

Refpondet prim6,n.ij.qu6d illa congruentia Ngta. deprioritateprodu^bionis intrinieczad cxtrinfccam,pofl'et multipliciter impediri.Et patet quo-

nus formalis adionis,fuie gencsationis,

*"*""

&

Quarto, vltirob probatur illa maior n. 9. cx ordineprodudlionis intrinfecs ad produftioncm cxtrinfecam,&c.

modo pofltt impcditijprim6,quia in aliquo prio-

fit

& termi-

SettushqMi-

& fic

tribus pcrfonis, vt prius patuit,

poftetior,vt fu-

ille

&

*"**"*•

communis patet.

pra dixi. £t fortc etiam tcrminus motus adf ^ii pro refpedu, accipiendo vhi non formaliter , fcd pro fubftrato,vt patuit in fecundojdift.i. rcf-

lExtmplum

&

tet fai primo ,
auftoritatcm Auguftini

non

cum

dicit

quod

^S»*»»i*

'"^Tlr "^ quod creatura bene neceflario prscxigit Verbum {",1-*^*^ crcatura

poteft efle nifi pcr

Vcrbum.

Dicit,

tanquam conucnicns in eadcm cauulitate cum Patre:fcd non praeexigit in ratione caufae quafi , ipfum

fit

formalis ratio caufandi

lola voluntas, quae eft

,

quia

illa

eft

cbmmunis tribus,Ied prx-

cxigit vt ncccirari6 concaufans Patri,quia necel^ farid habet

&

fi ,

idcm ptincipium formale caofandi, , Vcrbum non elfet^adhuc

pcr impoiTibile

Pater po/rct caufare

modo praeexigicuc

,

vt fupra dixi:ergo

nuUo

vc catio focmalis caufandi; fienitn

QusEftioVni. enim nccedar jj» lioc tno^o pr«exigerctur,tunc Patrem ( Vcrbo>pcr impoflibile,non cxiftentejaliquid creare , quia non haberet rationem formaltm , hno etiam fi Vcrbum aftu exifterct , adhuc Pater non poftct creare> fi

giiia

eflct impofllbile

lic

Datur ordo orlgtnis habet caufare

:

Patrem

inter

(^ hac ratione Joan.

, '^

Verbiim non

non

liicra

c(Iet a£lu

huius articuli (equens dara

L

V

I

& Filiujh in caufando .

cffct rormaliter fn

Patre

,

6c

per ipfum^vt fupra patuii.Toti eft

nec indigec

aha cxpofitionc.

H O

C

S

iij

,

M. qaia.

Pater aft^Tiiius a Patre

Chriftus negat afe auiloritatem frimariarn caufandi\

quam '^atri attribuit,fbifubau£torttatem affumendo. Eodem modo dicendum de Sfirttufan' ito refpeStv vtriufqne 5 neque hincfequitur altquidbis froduci ^fcilicet fr:its (jrfoiiertus \[ed

tantum aliqutdproduct ab vno habente afe virtutem , (^ ab alio nonfc eam hahenfe, MateriJi huius liter^ tracfatur i.d.i.ad longum. Vide i.d.\^. vbt hac ratione vna verfcna dicitur a^ dlia mitti.

Videetiam i.d.ii.q t.vbi oflenditur Sfiritumfan^um , nonfrtusjfirarii Patre^

quam 4 Filio. it.

^in\ E Sccundo

atticulo prihcipali dico,quod tilius ncgat a fc audoritatcro ptifaaloan.y nonfotefi Filtus afefacere quicquam s conccditautcm fubcaufandi 7riam J auftoritate in caufando,cum (ubdiv.nif quodviderit Patremfactentem.^x. infra ibidem:

ofera^quA dedit mthi Paier,vt ferfciam ea

5

tffa opera

,

quit egofaci
&c, Dedit mtht

Pater^

cccc fubaudoritas , ergofacto ecce caufalitas. Confimiliter refpedu Spiritus fandi, /^ 5'*" ^*^ ^'^*''/""»hahet Filius auftoritatem in .ngendo;&: ratio vtiiuique eft , quia aquoaliquid habet per conlequehs virtute ilHus agit , nob X^^j principium agendi , ab eo habet &. agere , ,

&

tanquam caufsc (uperiori>,quia non habet vi; tutcm dilbndam ab eo, fcd virtuce illius tanquam ptincipij communicantis fibi caufilitatcm,&:ide6habentis audoritatem in iftacaufalitace, in qua recipienshabct fubauftoritatem. Sed hic obiicitur quia fi Pater prius ordine caufac, quam FiiiuS :crgo Filius non caufatillud caufatum quia quod prius caufatutn eft pbfterius caufari non poteft, nifi idem bis caufaretur quodeft impoflibile. Similiter potcft aigui dc ordiae originis , ficuc de ordine caufalitatis, quia Ci l^ater f.icit a fe,&: tilius non a 'c,ergo Patcr virtute eius

^

^i^^j^

(*r


:

:

,

,

caufat prius originc,&L tunCjVt prius,non poterit caufari a Filio quafi ih fecuhdo fignO oiiginis,quia ^9-

idem non

poteft bis caufari.

f

caulahdo poteft ihrclligi vcl vt a£lio rcfpicit ^^'^^ ""' '"' Si primo modo,eft ordo au£toritatis, & fubau" ftoritatis in propofito:qula ille cft iuter fuppofita agentia in habendo prmcipium for- ^grttatii male agendi,pro quanto,fcilicct vnum illorum habct illud ab aitcro, Secundo modo ,;, perfomry Don eft hic ordo , quia non prius ponitur crcatura in ejje pcr adioncm Patris , & pb quodd ovt* fteafcquituraftio Filij:fcdvirtuscau'andiordinate (ccundiim otdincm otigini ha- rati a4 '*''"'*• bctur in vtroque prius natura quam terminus producatur.Et ifta virtute habica a tri:completo efFe^us naturx tamcn toroordinc originfs,ponitur figno busincodem omninofimuijitribus. Quodergodicitut iquod priijs caufatum non potcft poftc* riuscaufari,concedatur,^eferendo prius& pofterius ad ipluin caufari. Ec ficprobatur propofirio fcd non proptcr hoc cft negandum quin prius habcns virtUtera caufandi^&: poftcrijjs^originc habens eandem,pofiint pcr ipfam fimul natura habitam,iti Vtroquc fimul cffcdum caufare. '*"*' ^*" Alitcr pofTet dici fpccialiter ad fecundum quod pri^s origine caufare cft , caufare a fc:pofterius originc cauiarc,cft caufarc ab aiio ficut aucem ab alio habet virtutem ^i"*'^'t caulandi,vel a (e, fic & cauf are nec cft verum , quod fic ptius caufatUm ab aliquo, 4/,^,,^^ p^, nonpoffitpoilerius caufariabalio :qulahuiufmodiintcllcftiis cft iftc, quo^aliquid tejl ah alii toon polfic caufari ab vno a fe,& ab alio non a fc, qui intellc£lus falfus cft > vbi cadcm poiletmi vrtgme virtus a£tiua eft in ^ producentc produfto» ^

Ad ifta refpondeo quod ordo ,

in

produdum

produccns, vel vt rcfpicit

,

•

:

&

froiufii

S 7{ullus refpeclui ijfet realis

cafione

nem

^

C H O

ad creaturam

(jr »ecejfe ejje

fecunda obteSHonts

potejl

I

V M.

per fe inctudi i» cMjfituiiuo Verbi

^quttrepugnant. ,

L

De que

lai}

^

quia talis

Do£Ior\.d.i.y.q. ^.num.ii. Oc-

bene expUcat quemodo Verbum primario tmfortet exfrcfio-

inteUeifualem pufiujm. SecundOyConnotat nottttam per talem (xprefsionem

nicatam

,

qua afpropriatur Verbo. Tertte connotat omnia

nofcibilia

f

commu-

(^ iuxta httc expltcat fubttUttr

Quodlibet.

2i6 fnbttliter

locum AugHsiim. Vide eum

loco citAtOyvbi ijlafufihs hahet,

Adfecundam obie&io-

nem num.% j bene cx^licat^e\Haliter Deo neceffurio cocxijiai cllc cognitum creatur^ , ne,n tamen c iFc n.ile. ISlon vuli Doclor , quod non fofsit effe refpcclus pafsiuus ratior.is adcreaiuram froprius vnt perfon£,(juia vt habuit iJ.i.tj.i. Verbum dictt taUm refpeclum ad natnram hu,

minam .fdquodnullus tal.s

refpeBus includitur tn proprtetate Verbi

Qnodait hicnum ^o.refpectum

effe

^

quod verifimum

efl.

communem , quandofundamentumefltalej^abettnlian-

ttam.cjuia Paternit/tsfundaturin efentia^drfimiUterxcjtulitas Patris , tcmen i/lt refpeitm nonfuntcommunes. Dici potejtquod Doctor hocnon ajfcrat.vt patet ex verbts etus ibitnfne, vel,(^c.qued paternitas proxtrne fundaturin memoria ,vti efl principium produ6liutim qua. :

ratione eftprepnum Patri,& ttqualttas in eius magnitudtne, (jrcomitatur tale prtnciptum fic de altis,primafolutio

Nulltu rerpeam

ad extra vicludttur

,

^

magts placet.

"pX E Terio articulo principali

^

dico

,

quod nullus rcfpcdus ad crcatuiam

potefl:

io,

Verbi,tum, quia quicquid in ea includij^^- pgj. ^^ ^ ^^ ^^^]^ ^ diftingucndo realc contra cns rationis quia conftitutum cft fic f e^i^, «^ p^.^ coniequcns quicquid in ipfo per fe includitur,eft hoc modo reale. Nunc autem quicunque relpectusnid.umisad creaturam elt tantummodo ensrationis: crgo , &c. tumquiaquicunqucrcfpectus Dci ad creaturam habctpro fundamento fc iiicludi in conftitutiuo perfona;

jL^per

:

proximo,aliquidcommune iribus,non dico ficproximo,qu6d exnatura fundanienti oriatur relatio illa,quia tunc eflet relatio realis,(ed fic proximo,qu6d illud fit proxima ratio comparandi peradum intcllcdusdiuini pcrfbnas diuinas adcieatu-ram ficuc etiamtadumeftin primoarticulodeintcUedu, &:voluntatc. Sic poflfct probaride qnocunque, fecundum quod Dcus pcr adum incelkdus cft comparabilis ad crcaturam. Qiiando autem fundamencum proximum eft commtinc tribus refpcdus non ,

:

:

poteft efle proprius vnirnon ergo refpeilus ad creaturam includitur per fein proprie-

jQuicquU

m

efl

perdiui-

fona

efr''

"elTe

tatc alicuius perfonaerquiaquicquid includitLir,fic eft

tiorquia iuxta prirnam j-ejfe g^|'g

"°"^

^

(-(.^g^

i^y^

viam

illi

perfonar.Tum tcrnc-

excludcndo,per ly,i/<', aliud

in ratione caufa:

,

non autcm

in ra-

princlpijrquia quicquid eft ibi,eft incaulatum:licctaliquid ibi poflTct poni prin-

creaturam,etiam felaJam- tipiatum:nunc auccm refpeftus ad cattfatum.

proprium

poflcc argui,qu6d qui.quideft inperfonadiuina eft

in

quocunque

cfe reali

,

vel

co-

gnito,non potcft efle neccflfarius a fe , hoc modo quia nec terminus refpectus poteft cflc neccflrarius fic quia in quocunque ejfe creatura eft vel poflibilis vel f iltcm noii neceflaria a fe:ergo nullus refpcdus ad crcaturam in quocunquc ejjc poteft pcr fe includi in perfona diuina. :

:

,

Sediftaratio,licetforcc procedatex improbari,&impediri,&non euidenter aggredinon intcndo.

b

vciis,

tamenapparenterpoflxt multipliciccr cumpiolixitate tanta,quantam hic

l"olui,nifi

Verbum importat per fc proprietatem fccuncum hoc pcr fe importat rclpcdum ad crcAturamicrgo,&:c.Primapro-

.^cd obiicitur contra iftud:quia

das perfonx,&:

ir.

cx principio Euangelij lozn.Inprincipio erat rerbum , vbi Euangehfta pec Verbum , intendit exprimerc propric fecundam perfonam in Diuinis: Et Augj.dcTna.c.z.EoVerbum,quofi/itts. Sccundapropofitioprobaturperillud 83. pofitio patec

hoc,quod

cft

<7f.^.63.vbiexponitur illudyln prtncipto er.u vcrhum^quod Cmrjinquit,'''^© dtcituriLa-

Verbum <^ rationcm fignificat :Jiictamen Verbummelius interpretatur , vt fignificetur non folum ad Patrcm nfpeclus,fedetiam ad dla,ijtu per Verbum fa&a funt^ operattua potentine

tia.

gttV D« re/pechts

A

t^

rtus

T

homtm

arajiimentuin.

,

Vult ergo qu6d

cum dicitur Verbum,importetur refpedus

c Itcm contra rationem fadaobiicitur:quia

fi

ad creacuram.

verum fit hocquod accipitur

in llla

quod crcatura in ^^0^^^^^^///^' non eft nccciraria a fc ncc per confcqucns S"'^'^"*^^^ refpc£lus adcreaturam cft iic ncceflarius.tunc lcquitur quod nec rcfpc^^^ Dei,vt intclligentls ad crcaturam intcUedam, ncc reipedus eius vt Creatitii a4 creaturam,vt crcabilem fit ncccfl'arius \ fc,fed Deus nihil eft formaliter, &: ncccflTa ri6,nifi illud fit neceflarium a fe:ergo fequeretur quod Deus non neccflfario cft incelrationc,

,

,

,

,

ligcns crcacuram,nec caufatiuuscreaturx,quorum

d

Ad

ifta

j

ad primum poflTet elfc duplcx

vtrumque eftfalfum. vna ex re,alia ex

difficulcas,

fignificato

huius nominiSirtr^ww. Idem

<j.i

/jnodl.cj-

.

Qu.antiam ad primum dico ,qu6din propriccacc fccunda? perfonx non includicur ad crcaturam,propter rationcs ad hoc pofitas. Quantum ad fecundum dico , qu6d rcfpc£tus realis 8c rcfpedus rationis non fa-

aliquis refpeftus pcr fe proprius

,

altbi.

ciuncaliquidpcrfe

vnum

&

ideo

fi

calcsduorefpe6tusimportcnturpcrhocnoipcn ytrbum,

1 %,

Quseftio VIII. V€rhum^ fequitur

quod illud non

prxcisc fignificat

117

vnum pcr fc contfeptum quia ' c-

^

"^ fpe6lus ad Patrcm vt dtcentcm cft rcalis , refpcdus autcm ad crc.uuram, vc diftam vel cauiatam,elt rationis tantum ergo fi hoc nomcn Ferbum pcr ie importat tantum ,^^^ vnum conceptum , fcquitur quod alcerum illorum fjgnificabit, alterum conno^ Vide dc tabic cantummodo; quod ii verum cfl:, probabiliter dici poteft, quod iicut idem (1- hoc i.d.17 "^

&

gnificat Filius,

& filiatio, lic^t alio modo fignificandi, fieidcm (ignificat Verbum, & eius abftraA^um, licit fingere) quod, fcilicet eft vcr-

vc cft quafi concrecum

cnim idcm quod diri^ fiuc quod fignificat modo intelleaualitcr cxptimi,& per coniequcns Vcrbum importat m concrcto hoc quod cftintellcftualiter cxpreflum , & tunc connocabic rclaiioncmad illiid, quoddicuur pcr Ycibum, ptocanco , quod connotac notitiam perfcdam quae notitia habet rcfpcftum rationis ad cognica per eam fecundum hoc igicur quancumadfignificatumhuiusvocis ferbum , efleciftc ordo} qu6d ptim6 & per fe fignificaturrefpedus originis, fcilicec cxprcflio inceile£^ualis paffiua, fcd modo concreto. Secund6 connocatur nocitia quafi cerminus formalis communicacus per iftam cxpreifioncm,& illa eft communis cribus , camcn appropriata Verbo. Tcrtio ver6 per hocquod ifta notitia habcc rcfpeftum ad nolcibilia > connocarctur in nomine Verbi talis

idem

batio,

^


T^

( fi

,

:

licct alio

:

verbari eft

:

^^''^^J^ ^"^^ ''^"

Z

-

yCg,,^ i.^^,;,

,m

fnttfi

,

yefpec}u!

<•-

'^gtm-,ji'H

:

,

^,^,^^^,^'

p„

„^^^.^ ,//«

re[pe'

ff« qut ifi

cormiHnii

rcfpedus. j^*

'^*""^^ '"'^"

Sccundumhoccrgoncgandaefletfecundapropofitioairumptainargumenco.Et cumprobacurpcr Auguftinum. 83. ^u^/t. q.6y dici potcftqu6d procantomelior eft tranflatio huius, quod eft K(>y^ , in hoc, quod cft Verbum, quain in hoc quod eft tacio quia hoc noracn ratio ncc rcfpcdumoriginis proprium,necillum confequencem appropriacum , qui cft ad creacuram, icaimporcat , ficut hoc nomcrt Verbum j quare Vetbum, vcVcrbum,poccftcomparariperintcllcftumadquodcunquei6c pcr confequcos habcrc appropriatam rcLitionem tacionis. Quod ver6 aic, vtftgnificatur ad Patremrefpe^fus , hoc debecincclligi de eo , quodprimo & principaliccr fi-

''"'

'"/^

'

:

^^yjyj Tmro re~ ai

fpeilui

mfctbdi*.

£xpnA jj^'""^

"-^

gni£catur : quod auccmaddic«<^f4,^«-«/4c74yw»/,ibidebecintclIigiy%»'/fjr^> pro Hancean^ dtm regu^

tonnttare.

Ad fccundum poteft
lam docet '"^

^^

*^'^':

.'^I*

ri:camenilludncccflariumnonpotcfteflrefine(rj^cbgnito cuiufcunquc alterius: ^cojmfci, quia ejfe cius ncccflario requiric cognitiohe alterius : &: per confcquens altetu in effe (1^^^ creacognico : 8c confimilicer cft dc effe poflibili. Non igitur perfonaj diuinac compctere tuTt,efl nealiquid rcalc poccft, rtifi illud fit neccflariiim a fc hoc eft incauf .cum ( quicquid ceffxrium i auccmincluditur in ptoprictatc pctfonac , competit pcrfonac vt aliquod irealc) po- '*fi>"^efli ceft tamen perfonx diuinx compctetc aliquod cOgnolccrcj velaliquodpoirc:lic^c ^^^^'*r"!.*. illud non fic ncceflarium a fc, ficut rtec terminus. ^^^/^ ^^ :

,

Alitetpotcftdici,qu6d Dcuscft fic neceflari^ intelligcnscreaturam,&caufa- Deo. quod vtrumquc iftorum foi malicer dicitur aliquid neccflaiiUm a fc, Huic celU:.

j,4»

ciuuscreaturoe,

prouc afe excludit caufam lcd non neccflTarium in ejfe reali fcd in aliquo ejfe diminucotquicquid autemincluditut inproprictatepeirfonz, ficeftnecellariumafci

g'

^'"^j^

'J^*

qu6d eft in ejfe teali

:

^^ '"

't'"

aliud in e^e rcaU

licct

:

,

modo

Tcrtio

co.

ccfl*ari6 rcquititur farij

.«

V

:

alio

modo

cocxigat aiiquid aliud in

poflet dici, quodalio :

cft

Sc

hoc

modo

fiuc praeexigacur

neceflarium illud

,

ejfe

nccefl*ari6 cocxigit aliquid

fcognito

,

vcl

,

quod ad

ejfe

ncccflarium illud fiue cocxigatur ad

cft

,

diminu-

quodne-

ejfi:

'^^«»» >*

vi„»,

pr^z

exigit:ui -^

neccf- coextgiuui

efe neccflarij neceflario con-

^ cortfecm^'^''

"

taufalitatc cffcAiua patcc folutio ^uaeftiohii de caufalicatc exerfi-

&

^^^ ;fy„f^,

quia cum caufa cxemplaris in aliqua ratione formali exemplans, velexernaliqua rationc cerminans , finc finicns, ficut caufa efficiens aliqua pUndk tfl ratione fotmali efficiens , fcquiturcxconfimili ratione, quodnullaiftarumcaufa- p^opnaa-

plari S£ finali \

autem hcceflarium a ic non

fcquitur.

Ex didis « dc .^

nuric

:

caufa

:

finalis fit

,

litatum poteft cflc propria ccftalicui

,

nifi ratio

formalis cauiandi, fitpropria:

nonergopo-

petfonx circpiopria racio excmplandi , fiue finiendi,ficutnecformalis

ratioagcndi.

Hoc poflec ptobari

itcm perfi^ "'^

Jnldlde::

^

hicficucpriusprobatumeftdccaufa cfFcftiua fed de proba- perdomii tionibus ptius pofitiseuidentior ad propofitu videtur illa vltimajquia ratioformsli^ cau/an,ej^ tcrminadi dependentiam caufaci ad caufam in qttocunque gcncrc cauiac, de quo eft / "/"?*«'• S(oti Ofer. Tomk X lU T hic :

Quodlibet.

2l8

&

loi^^ocndo dc caufa prima in qtiocunquc illorum hic fermo; eft aliqaa pcrfc£lio, cft aliqiia perfedio fimpliciter fi crgo quxcunquc perfediofimpliciter

generiim

:

eadem

cftintribus,fequitur

illorum

fic

quod quaccunque cauialitasinqiiocunquegcnerum

communis.

Ad argumcntum in oppofitum. Ad minorem dico; quod jid argu-

mentA

quaelibct pcrfona ficut

M-

Cccft ariifex, &cum {itlimplcx,inquanondiffcrt babens, &illud quod habetur quxlibet cft ars, 6c ars acquc particularis, acque adualis, ficut patec refpondendo ad obicdtiones in primo articulo tamen appropriate Verbum dicitur ars ficut fapicntia fiue notitia , pro tanto, quia cx modo fuac procefiionis competitfibi, quod fit notitia adualfs procedens de memoria patcrna, declarans omne intelligibile, quod in mcmoria illa continetur. Hocpatet per Auguftinum 7. Trin. cap.^. Ita dicttur Filitts JapientiA P&tris (juemjidrMddum dicitur lumen 1'atris , qualitcr hocfit, ftatimfubdit, id eft , ijHemadmodumlumende Ittmine, c^ vtruntjue tdemlueft creatrix,

tn i-

iiitio rjuc/l.

&

:

:

giutilihet

trium per-

fonarum ejl artifex

&

arsyfed ap-

fropriate

rerbum

eji

&

men fic tnteUtgitttr fapientia de fapientia^ (jr vtraqitevna fapientia Confimilitcr dico ars de arte,&: vtraque vna ars. Ad aliud, quod additur in minore de ideis patet priias in refponfionc ad primam :

:

,

Jdexfunt

obieftioneminprimoarticulo: quia

perfotis co-

munes.

approprientur Verbo proptcr

modum

cuilibec perfona:

:

lic^c

proprium emanationis cius quiaprocedic :

vtnotitiaadualis deckra:iua omni^ obicfti

mcmoria

communes

idcaj funt

:

quod quafi

habitualiter continccur

irt

paterna-

COMMUNTAKiyS. DE

14.

tertio articulo principali, rcilicet

iiqiiis

an a-

icfpediis ad crcaturam per fe in-

cludatur in confticutino pciTona; Vetbi, /iuc u\

rationc

(juia cjuicijuit^nid

reule

vt patet

,

Dodor quod non

Vcrbi. Dicit

ipfiiis

,

per

quia

includitur t» f^erho

fe

Verbum

vctccns

cft

,

eji

realc,

fcd rcfpcithis ad creaturam cft tanriim cns rationis, vt probat

Dodor

primo , difiin^. jo. fpcdus Dci ad crearuram in

Tuni ctiam quia ti iubet pro fundameto proximo aiiquiJ communc tribus pcifonis, quia adlum voluncatis, quem Deus compararat ad creaturam , vel ipHim vo,

proxima comparandi pcr aftum imelledus diuini

luntatem ratio

,

quia aftus

vel volnntas cft

,

perfonas diuinas ad creatucam

quia euim in-

;

tjl

creatuiarum.

Tum

doperly kfi aUud

Ferbum , vbi loannes

eft

tcrtio

,

,

,

ideo invt cauias

quia quicquid

neccile a (e,5:

eft in

hoc cxcltlden-

in rationc cauiW,

non

autctti

in-

quod dicat rc(iiC(Slum ad crcaturam, Auguftinum Sj. qu.q ^j.vbi cxponit

pcr(bna:.Et patet pcr illud

:

I» princtpio erat f^erhum.

Secundo inftat concra raci(jnem illam vltimam, (juiafiverumftthoc&ic. d Relpondcc Doftor ad primam obie£lioncm. c

Sed quia diflinil.

ifta

lictera eft hic clara

17. expofita

,

idco hic

\l in primo,

,

cam

non

aliter

cxpono. c

Ex di£iis de c>>ufatione effefHMa.Scc. Niinc

Doftor oftendic quomodo Verbum non

fic

ali-

nec fotmaliscxcmplandi, &ratio

formalis finiendi cft

communis

probari pcr cadem media

,

per

tribus,

qus

tuiiTdc ratione formali cfficicndi

& po(fet

eft

proba-

& incer om-

,

nes rationes haec vidccur prxcipua

,

quia.ratio

rationc printipij.qiiia quicquideft ibi eft in-

formalis tcrn^inandi dependchciam cauiaci ad

caufacum , liccf aiiquid pollet poni ibi vc principiatum,quia caufatum, vt caufacum, fcmper

plaris, fiuc finalis,fiuc cfficicntis, eft aliqua pcr-

j,j

(ed nOn fcmper enim femper producit aliud inquantum aliud. Sed refpc^lus ad ctcacuram ctiam in quocunque ejfe reali,'Vel cognico non poceft elTe necclfarius a fe hoc modo , fcilicet inciufacus , quia nec trrminus rc-

caufa

eft .iliud elTcntialiter a

principiatum

cft aliud

;

,

caufa

,

fpeilus poteft ciTc necelfarius

cunqnc

circ creatura cft

turam

,

,

fic

,

quia in quo-

vel poflibilis, vel

non

ergo nullus refpedhis ad creain quocunque e(Te potcft per (c indudi

ncceftaria a fe

:

Sed ifta ratio licct procedat tamcn apparcutcr po(Iet tnitlcipliter improbari , & impediri, & non euidcnter folui, ni(i cum prolixirace canca, quancam hic aggredi non inrendo. b Sed obiiciatur contra iflud, Hic Doftor prinid obiicic ptobAiido qu5d Vcrbtim itnppr*

in pcrfona diuina.

ex vcris

^f-

nisi. In principio erat

tendit per hoc exprimere proprictatcm fccundx

fin.ilis,,qufa racio

uina

n*-

rcfpcdum ad creaturam, quia Vetbutrt

tatem, vt rationcm formalcm caufandi

pcrfona diuina,

eji

/c

proprietatem fecundic perfona;,vc pacet loa-

qiia racio propria rcfpcftu caufasexemplaris

iHperfann dieejfeejftafe.

pcr

dicit

tellcdus cognofcit. in perfonis eandcm volun-

tcUedlus con>parat pcr(onas diuinas &t4icquid

tct

,

caufam in quocunquc gcncrc caufx , fiiKCxemfcf^io

,

&

illa

eadem , qus eft

cft ctfafn ratio

tcrifiinandi

caufa tcrrninaildi

fotmalis efficicrdi

depcndehtiam

,

c^MilaU ad

fi

cft ratio

caufam Vt

fupca paniit.

Arguracntum principalc cum patct hic in littera,

fua rcfponfione

& in prim0ydift.i7.Et quod

quod Uint communcs tnbus perfbnis.Et dc hoc fatis di^m eft in primo, addttur dc idcis patct

dift. 3j.

vidc

ibi.

quxftione occumint aliqua dubia primo in hoc , qu6d effentta , vt tfftntia diuinA non eft frincipium agetfdi , nifi per modttmnA'

In

ifta

tiira.

Sccundd dubitacur dc hoc tfi tatio

formalis caufandi

fcilicct, illiid tjuod

eft ratio

formalis ttr-

Mttiandi iffam dependentiam caufaii.

Tcrdo

dubitacur de-hoc

,

4}u6d

mnis

mtirier in

Dto

"'*/«»"?munet

trihut *,^/j 'iuu.

Qusftio VIII. in Deo ejnn prdcedi$ k cMufa valHntatis habetur

219

Qutimodtef-

i„ i^tellc^iu diuino virtute primi obieBi

1^'^y-J.L. frinoffutn,

tllud mouet neceffario neceffario^& tnteUe£lMm di' "

formalcm volunratis, Sccundo probatur idem antecedens , fuppo* nendo quod Spiritus fan(Slu& producatur ab cf.

Hmum ad

tia,

a£lum

^uamcun^ue notitiam prtcedentem

'Voluntatii

,

momemit

,

(juia in tota ifla

motiuum

inuenitur principium

Do(flore in primo,

per modum

licet

difl.io, infecundo,difl.i.in

Quinto dubitaturdc hoc, quod non prodttEto illo ad efuod Pater necejfario fe habet , nonpo~

cipale principium in

tefl producere aliud , ad (jMed contingenter fe habet , non produilo etiam illo , quod natum

fcquentia probatur

habere eandem

cum

prodncent

caufalitatem rejpeBu ter-

non potefl produci

,

ter-

{tu* in ipfi fundatta

communit

efi

neceffarie

tribue.

dubitatur,

de hoc,

(c\\ictc,<jUod <juic-

ejuid includitur in perfona diuina efl neceffe effe Itcet tllud poffet

poni principiatum

,

,

non tamen

caufatttm.

Nono dubitatlir At hoc, fic neceffario intelUgens

rcilicet,quod

creAturam,

Deus

efl

& caufdtiuus

creaturx, ^uod vtrun^ue ifforumformaliter dici-

tur aliquid neceffarium a fe prout a fe, excludit canfam^ fed nen neceffariMm in clle rtalifed in aii^juo ede diminuto.

Decimo

dubitatur de \ioc,(ci\\ctx,epiicej(iid in-

cludttur tn perfona dtuina jic

quod

efl

necejfarium afe^

modum

agat per

naturs.Et ihftatur ficjcirentia,

vt tflcntia, agir libcrc,

crgo non per

modum

per

naturse.

modum voluntatis

re per

oppofiti

fint

modum

,

re pet

De

,

ratione formali confideratum, podit age-

modum natutx, &

hoc vidc

'^uodl. qu.

li

1

per

modum

in primo, difl.y parte

6.

,

libertatiSi

1. tju.

& infecundo,dtfl.

i

.^.j.

^.(jr

& in

Antecedens probatur multiplici-

primo quando aliquid

,& quiditatiua

dtcr

quod agc-

vult

modi agcndi ,'ira quodfit fimquod vnum & idcm fub

dinfl. 10. q. vnica,

ler,

cft

& pcr modum natu-

plicitet impoflibilc

cadem

libetratis:

Confequciuia

Doftorem qui

nota, ctiam apud

tx

&

in fua ratione

forma-

quod fimpliprincipium formalc produdiuum per

eft

modura

includit aliquid,

libertatis

,

acccptum

illud quiditatiue

agitper modum libertatis. Sed cllentia diuina fub ratione cllentia: in fuo intcUciflu clfentiah',

& quiditatiuo bcrtatis

modum

formalitcr includit cntitatem

fiue entitatem principij produdtiui

,

ergo

li-

pcr

quam

dudio

,

crgo vt libera crit k principio principaliorii pcr mqcrgo principalius principium libcrc,

&

dum

ericprodudiuum. Et ilUid cftcfvt cflentiapacet, cum, quia cllcn-

libertacis ,

fundamencum, & origo omnis pcrfedio-

tia, eft

nis diuin£, vt fupra patuit, eju^l. i . art.

mo

,

non

fit

animal. Minor patet per

in primo,dili.%.tj.pen.& in (juodl.

qu6d

intelledus,

lcd vult nit pcc

qu6d

fi

Do Aot cm

ejuafl. i.\\ii

vult

& voluntas non fint attributa, eircntia definirctut

hoc quod dico

intelle&uale

Scoti Optr.tom.

XI

I.

, ,

definitcSc fimili-

i.&

q.^,

Tum, quiaeftprincipium magis vniueilale,quia ipla concurric cum inccllcdu ad produftioncm Filij & cum voluncate ad produ(!iionem Spiri,

cus fandti

:

ergo magis

Zc perfcclius,

,

& vniuer-

principium.

falius

|^

Tctti6 probatur idem antecedcns:voluhtas di-

uina agii meic liberc

imo

(bla illa

& pcr modum libertatis»

,

liccc aliquae alix

,

poteniix dican-.

tur liberc agcre participatiuc tamcn.

Hoc

patct

a Do(5korc in primo, difl.i.& 10. d.6. d.ii,in/iI.

difi.if. in ^uodl.<ju.i6. &alibi ftpe

& fic patct hoc anteccdcns, crgo eirencia diuina, vc efsctia, agit libcrc.Probatur cofcqucntia,fup-

ponedo duo

Do<Sloris primii,

di(5ka

quod omnis

perfedlio diuina fimplicitcr cft ab cllentia cirentia

,

fundamcnto

vt a

perfeftionum

;

&

C\

,

&

,

vt

origine talium

realicer diftingucrccur ,e{I^i

verc ab ipfa originaca, fecundum Do^flote inpri-

mo,

difl.i.

i.&

tj-

in qut>dl. quitfl.

Sccundum fuppofitum

cft.quod

fi

prima

&

,

f.

aliquod prin-

&

concingenter, C^cipium inferius agit liberc , quicurqu6d priraa caufa agal magis libcrc. Hxq eft conwquencia Do<5loris, quam facic inprim»i diflincl.i.parte prima.qu. difl. 3 9.

infecundo-, difl.

Iftis praifuppoficis

,

dtiwz

:

ergo

1 .

diflinS,%.qutfl.vlt.

i.& in multis aliis locis.

patct confcquentia

luntas diuina cft per

modum

,

ipfahabet quicquid habct concurrit ad illam

:

quiaqualis

eft

ftinguimtur, vc

ordo

fi

modo

quia aO

con-

vt patct per

quod vera

rcaliccr diftingucrecur.

p.atet a

& in quodl.q.\.SeA.

,

ergO magis cflcntia

adionem,

talis cft

vo-

cftcntia. Patet

fequcnciara Do(5loris. Si dicatur fi

:

produ-

quia voluntas diuina fuo

agit liberc in virruce clTencix diuins

diftinguuntur,

fic

libertatis

& eftencia diuina, vt

confequentia

,

& quod formalitcr ho*

pro-

;

tra

,

illa

quiaa principio'produ6liuolibc-

dicitur libera,

ro

a principaliori principics

eft

vt ptodudio, formaliter Spiricus fancH

vt qaiditatiuc acccpta,erit principium liberum, per niodum libertatis. Maior patet , quia eft impoffibilc quod homo in fuo conceptu quiditatiuo includac animal

quiaSpiritus fandlus magis

,

minus prinoipali. Hoc patct,&

k

confcqucntia,

&

Con-

a minus principali» vel lic.produclio Spi^

lanAi magis

ricus

fec

;

prin-

erir

libertatis.

fuo niodo dependet k piincipaliori principio

eftentia, vt ellcniia,fiue

liberratis

^uodl.^\6.ctgo prin-

produdlionc

tali

cipiumprodudkiuumper modii

cundo, d.

in ellc realt.

efl

Contra ifta inftatur.Et primo contra primum, probando quod eflentia diuina, vt ellcntia, non »/»«

,

:

fcnda diuina

Oftauo

quod

vult

,

cllcntia ibi concurrac.

quam

ferfe includitur in "Uerbo efl ens reale. Septimo dubitatur in hoc, ejuando fundamentum proximum efl commune tribm , refpe-

**'«»•

i.

fonis.

Sextodubitatu): de hoc,(cilicer,quod ^«»r^i»>
j^**"'*

.^«

i

Hoc prxfuppoficoarguirur fic Spiritus fandus libere & permodum liberratis producitur, vtprobat Dodor in primo,

tium.

7*

& tn fecundo,d.

\o

difl.

cx intcntionc cius in pluribus locis

efl

8,

exprcfse nominct cirentiam, tameil

ita

Quartodubitatur in hoc,fcilicet,qu6d 1« w/itia produtla non efl alicjuis resfe[tu6 ad creabile , quod nonfit in notitta communi trjbus per-

tij ,

'

non

naturA.

,

1

vt cirencia, Sf a voluntaic diuina, vt patct a Sttundi pri^

motione non

nift

,

ter pef entitatem

iiirct aliiiua

cf^

Con-*

vbi realitct

vbi ctiatn fola rationc di-

Dodlore

in prelo. q.^.

&

volucas diftinguerctur rca-

licerab eflentiadiuina,agcretinvirtutc eflcmia:,

& pcr confequens magis cflcntia agcrct ergo & nunc faltem fecundum rationem voluncas agit in vircuce eirentix & fic ellentia principalius, & magis libere aget. ,

,

,

,

T

1

Quano

^''''* ,

^

210

Quodlibet.

Quarto probatur iJem anteccdcns:conccditiir

10. §itMrtbfrobiKur.

aDodQic

in ^. diUuitt.

probatur q>iod voKmtas intcllctflii.

Tiinc

in

illud

lalj

intellciliiali

formalitcr ilcbet incliidi

c!t intellcdualis

magis

formalitei pcrfedior

eft

natma

in

(lc

:

iiT)6 ibi fiibtilitcr

t^<).

,

natiua

;

paict .quia

:

,

vt eirentia

formaliter natura in-

eft

,

Do(kovt fupra

intellc(StuaIi.s,&

vt naturaintellectualis,includit principium for-

intellcdlum

,

cigo a fortiori

natura intclledlualis

dudiuum

fua ratione formali

Dco

in

vt formaliter

includit principium pro-

,

modum

pcr

,

quia ip-

(it

cum

libertatis,

perfcdlius

perfedior voluntas

,

,

cum

modum

libcrtatis,

quam

produdliuum pcr modtun na-

principium

fit

per

tuiae.

pro-

b^tur.

formalitcr

attiibui fubratione pcrfediirima. :

,

Dco

dcbet

Tunc arguo

Deo

fub rationc Deitatis

,

aliter cirentia, vt

cHentia, non jncliiderct formalitcr quicquid

non includentis quod non vidctut

& quafi pro-

,

eodem

non poteftfibi compctere potentia & poteniia volitiua. Dico primc,

figno ,

quodaliud eftloqui deprincipio produ(3;iuo,vel

modum obie(5li vt potentia

,

& aliud per modum

,

quia primo

,

modo com-

obicdum bcatificum,vt Dodorc in prirno , dtft.i. qu.i,

tificat

,

^»7?.

cft

49. crgo eftcntia

intelledum

fiuc

nunc non curo

an

,

,

fiue

fcilicct

fionc, vel fruitione. Et

C\

vt eflentia beavoluntatem, pro

,

beatitudo

fit

beatificat, qua:ro

in vi-

ad

fui

cognitioncm, qux tcrminatur ad animam

quo fit jfta beatitudo.' Non a creatura,vt patCt fecundum omncs. Non a voluntatc diuina , vt voluntas , quia tunc non eflcntia , vt eflentia ,

,

& t.imen inillo priori non intclligitur

quia intelle(flus,

quac pulluiant ab cfientia

non conueniuht lis

entitas

,

cft cfsentia

eflentiz

,

telle^tum in

Secundo

poteft dici,

men vt

confiderari

potcft

quidam appctitus

tura beata.ergo cficntia^vt ellentia caufat libcri

ci

(

tia

,

Doftorem

Ifta

dr ittfecundo,d.i.& in vbi

vult

vltima confequentia

in primo, dij}init.i.8,dr 39.

quod omnis

tjuodl. (ju.j.

caufatio

mere contingens. Refpondeo ad omnes

& alihifitpe,

Dei ad extra

fit

obicftiones.

Ad

primo.quod

clTcntia vt efsetia,non in-

,

dudtiuas dcrari

Ced

,

,

ra:.

vt iibcra

)

vt

,

fed

ab Anfelmo dc cafu

Angelum , &c. De

in fecimdo

difiin£Hone

,

Sic pariformiter

non concefso

vt potentias

pofset

quod

,

operatiuas

,

&

,

di-

efscn-

&

vopto-

qu6d cfsentia poteft abfblutc confihxc efsentia, prsfcindendo ipfam ab

ratione potentis opctatiuaj, vel produdti-

ux, fiue natura, vt lis,

non

,

& vt pet modum natu-

vt cfscntia includat intclle(5tum

luntatem

omni iftas

«i piima,qua probatur antecedcs primx confequctiac.Dico

pofito

,

ficut patct

qutfiione 1.

patet per

'•«"*"*•

illo figno,

qu6d quamuis volun-

finxit illum

6.

ipfam beatitudincm.

pro

tas creata includat formalitcr iibertaiem, ta-

caufat bcatitudinem in crca-

,

fibi

licet rationes aflignare.

quo vidc DoiStoren>

principalis caufa

& quia clscntia eft ta-

quo quod fit ratio formalis moucndi inr.itione obiei5ti, non enim omnium

fola cft obie
fea voluntas diuina, vt voluntas.

voUmtnf o> intilltaus

idco pro primo figno ?«''«'•"« •*

;

,

idcb conucnit

rx inclinans , Diaboii , qui

,

quod

& voluntas funt talcs potenti.T,

Si igitur eflentia, vtedcntia, beatificat,quiailla

bcatificaret

neque

,

volitiuam.Sic in propofito. Dico fecundo,

tunc

a

>

primo figno, fcd non fecundo modo. Sicut ctiam patet de anima intclle(5tiua , qui vt pra»fens intclle(flui, pura Angelico,mouet ipfum petit in

habcrc potentiam neque intclle
& in 4.

frimnm.

potcntia verc pro-

aliquam imperfcdlionem , vcrum. vltirao probatur idera antccedens, Sext6 , fupponendo fecundum multos , quod cdcntia exprcfsc patct a

Keffftnfio

fit

abfolutc

fub rationc eirentiae

il.

quod

notitis gcnit.-c

eft perfcftionis in crcaturis,

&

*'

ellcntia diuina,vt hacc circn-

du(5tiua intelledionis efientialis, quarc etiam iu

potcntiz

includit impcffcdlioncm;ergo ipfaelt attribucn-

da

du(5tiua reij3e(£lu

quafi pcr

nullam

f»»c/i. Sic dico

difl.\6. qu.

Si dicatur, eftentia, vt elTentia eft principium formalcquafi produ(5liuum inteileiftionis,& verc produ^iuum notitix genit£, crgo fi fibi con-

hxc cftcntia, remancnte,

libcrtas voluntatis cx fua formali ratione

^'^'

quod

,

vt natura intellctStuali.

prajfcindatur ab edcntia omiiis ratio attri-

butalis, fola cireniui, vt

vtpofterioresab ipfa

,

eft

intcllc(5l:iua

/ic

"'"

,

quam impcrfeilioncm

.

*\

qua»dam natura mcrc intclie£lualis,& vt fic , non includit ncque intellcftum, neque voiuntatem , vt ftHit petentix opcratiua?, fiue produ(5tius , fed fuo modo originamur ab elfcntia, tia

uenit in illo priori,

i

"""* /<.^a^/«.

,

Quinto probatur idcm anteccdcns , fupponcndo di*5lum Dodboris inprimo, di/i. 5 ^«. Cy* <«/«^iyi/'f jfcilicct quod omnispcrfcdio.qua: cx fua ratione formali non includit ncceifario ali.

aniraa

quxdam

& ipfa fimiliter contineat eas per idcntitatcm, & non ccontra vt patet a in propofito,

vt natura intellcihialis magis etir princi-

natura

;

fit

formaliter voluntas ellct pcrfcdior; ergo ellcntia,

modo pullulent

anima intcUcdiua

non

:

eft

vt funt potcntia: operatiui,fiue produtliuic,ciim

ipfe fuo

Dodtorc infecundo

intelledlus,

,

tamen vt fic, non includit in liia neque intelledum, neque voluutatem,

quiditatc

ex

vterque fit formalitcr infinitus tamen fi ab vtroque poflctcircumfcribi infinitas inrenfiua,

pium produdliuum

vt intelleftiua

,

illud

licct

quam

quod

Sicut ctiam dicimus

Et dc ratione Voluntatiseft libertas , vt patet i Do6tore in pluribus locis. Siergonatura diuina,

fum

cfsctia

fi

,

intcllcftiua

modum naturx,

Dodor dicit qu6d

nominat potentias ncquc operatiuas,nequc produdtiuas , ficut dicimus quod Angelus eft quiditatiuc natura merc intclledtuatis,^ tamen in illo figno non intelligo in Angclo ncquc potcntiam intcUeftiuam , ncquc volitiuam , cum illa: fint pofteriores.

<jh.i.8c

ncc

.q quodl.

\

vo-

male produdiuum per

§luiito

tn

luntas pertinet ad naturam intcllei5lualc,vt patet.

tcllc(flualis, vt patct i

2, r

fiii

tem , fed benc dicit quod dcfiniretur per hoc quod cft intelUBualttaf , & pcr hoc quod cft voIttimtas, fiue cntitas volunt.itis qux vt fic non

quod cx fua formali ratione cfl: imperfeftius, vcl non ita pcrfe«5lum, a fortiori dcbet incliidi quod eft formaliterpeifediiis, & pertincns ad naturam intelle^Slualcm fed cdendiuina

vt fimt po-

,

inio

cUiditur illiid,

tia

& voluntarem

,

definiretur,definiretur pcr intel!c3:u,5c volunta-

formaliter ia-

ibi

fi

intcUedum

tentia, fiue operatincc, fiuc ptodudiui, vt cxpo-

vt

,

qiiod eft ex fna rationc perfctlius

,

cludit

& vt fic

,

cft

quardam mcre

agcret tantiam per

Scd refponfio prima

eft

intcilctSua-

modum

mclior

,

natu-

& realior, & magis

''

Qu^ftio VIII. Sc magis ad tncntem Doftoris.

fecunda poflcc

fuftincri

Licct ctiai*

fcd tunc oporteret fbl-

,

uercmultadabiajquacnon

Ad recundumdico quid

i/iyffp

duobus

,

libcrtatis

,

eft k

modum

primo, Hcutdicit Ftancifali-

quorum vnum fit agens per quod talc produdkum diciiuc

produci,& exemplificat de e(Tentia diuina, volimrate diuina rcfpeda Spiritus fandli. Di-

libei e

&

co fecundo quod in rc voluntas diuina eft ita perfeaum principium Spiritas fandijflcat eilcntia

cum

,

vtrunquc

formalircr infinrtum. Et

iit

ciim dicitur quod cflentia

principium magis

cft

non intcUigicur abfolute dc quo-

vniucrialc.hoc

libcc principio.fed incclligitur vbi eft

(cmpcr caufafuperiorcft

tialis,quia

quia ad plurcs effedus lis

tiMlit,ibidi-

palior, ciim

*

ordo ellen-

vniuerfaliori,

extendit, quia tuncta-

fe

caufa vniuctfalis intclligitur icmpcr princi-

Vbierdeejftn

«^

(ecunds agant in virtutc illius. Scd non eft ordo elientialis ptoduccndi Spiritus fancti intcr voluntatcm , eiTentiam dininaiTi, ncc quafi ordo ; quia vbi cft otdo cffentialis interaliqua,ibi eft diftindlio nacuiarum in propofito

&

fpccifica

quia fupetior caiifa

,

eft ciremialiter,

Sc

Dov^ore in primo, quafi ordo clTcntialis , ibi

ipecifice perfedtiotivi patet a

Vbi eciam

difi.x.

cft

«ft quafi diftindio fpecifica

liam diuinam

,

modo

:

intcr cfien-

& voluntatera non eft aliqua di*

ftindio fpccifica,nec quafi, vt paKtifiprimo^d.Z. i^K.z.Dico tertio,

fitum

,

fetSium

quod ,

& breuii!is,& magis ad

in caufis partialibus ad

propp-

eundem

cf-

cftedum concuirentibus ( ficut concurrunc duo trahentes

vcl quafi

non cx acquo nauem , fiue alterius rationis ,

intclledtus,

primo,

&

,

ficut

concurrunc

obiedum, vt patet a Dodoic in ) non fempcr effedlus dcno^

dtfl.^, qu. 8.

minarur i principaliori & patet, quia intclleab intel(ftio, pilca lapidis, eft ab ipfo lapide, \tdivi, & tamen dcnominacur ab ipfo lapide,quia :

&

ab ipfo,pater a Dodore»« primo^d.^. {cquicur quod volitio dinina magis deno-

Ipccificatur

qu. 7.

minabitur ab eitencia

quam

a voluntace,quia ef-

&

,

contingenter produ-

valct dieerc qut)d partitn erit necefla-

& partim

comingcns, cixm «que

(a neccffario agente

,

ficut a caufa

fit

contingenri

agemc. Dico quod hoc non fcquitur , ficut nec fi:quitur de conclufionc fcquente ex vna ncccffario , ex alia concingenci , quia fcmper conclufio erit concingcns. Dico vlcimo loco, quod caufa huius eft nacura caufaiWm , quod quando fcilicet caufa per modnm nicurx , & caufapcr

&

modum

libercacis ad inuic6m vniuntur ad pro* dudlionem alicuius efFcdlus,fempcr producitut

illc cfFcftus libcf c

8c contingencer. Sicut etiam

,

ex propofitionibus de poffibili fequatut

licct

coclufio de pofribili,Tamen aliquando ex duabus de pofHbili adinuicem vnit», & pcrtraftatz, fcquitut condufio de impoflibili , vt hic Pojfibilt tji omne currens tffe Afinumxpojftbile eji omneik hominem ejfe cnrrens ; trgo poffibile efl omrtem^himinem ejfe ajinum : non fcquitulr irafo fequitur conclufio impoflibilis , & hoc eft ex natuta talium propoficionum , & nuUa alia caufa videtur aflignanda. Sic vidctut diccndum in ptopofi^^ t*rHimi» to , quod quamuis Spiritus fandlus, fimul fit 4 spiritui f*nvoiurttate diuina,

& efrenria, vt eflcntia,vt prin-

cipiis partialibus produ«aiius ^

fic

:

tamen omnis

,

tur fufltntabiiis

quim Ad

j

quicquid

,

aiij

di-

alia refponfio hic data vide^

iicct

vna magis

fuftencabiiis,

alia.

terriam prmcipale concedo antecedchs,

quod voluntas

,

voluntas

'vt

fcmpct

,

gat, fed ncgatur confequentia. Ad probationem concedo abfcUite illa duo prxfuppofita fano modo intcUcdla. Et ciim dicitur quod voiuptas diuina agit in vinute eflcmi.-c diuinar,

Dico

quod hoc potcft habcre multiplicem inPrimo , quod agat in virtutc cf^ fentix , id eft , quod habeat originatiu^ ab *f^ ,

telleftum.

fentia virtutem

,

fiue pcrfeclioiicm

',

qlia agit

& hoc

v6luntatis diuihx, vel vcrc,vei quafi, dcpendeac

eft talis

obied:i:non enim diftinguun-

quia omnium cft idem in( lcUedus ) /cd pcr obieda. Dico ergo quod quauis opcratio habeat principalitcr ab obiefto vnicatem talem, tamcn mo-

dum

talis vnicacis,puca,qu(id tllis vnitas fic

duda per modum

nacurx,

velpermodum

pro-

liber-

,

quarto dici

,

quod

ficuc

ex vna dc ncce(rario,&

:

ab

cflcnria diuina,vt cfrentia:ficut

dicimusquod

fcmpcr iequitur conclufio concingens , vt ^pitetprimo Triorum, hoc cft, quia conclufio fequicut partcm dcbiliorcm : Sc

Sol agit ih vittute prim« caufx.noh folum qUia habet virtutfcm agendi ab illa , fed quia in agen-

maior vnicas potcft concludi in conclufione, qu
eflet impoffibiie

patet a Dodilore in pluribus locis

qutft.prima,c6miiz

alteta contlngenci

,

&

vltra, quia

,

fic

in propofi-

quando ad eundem cfFedum concurrunt dua: quarum vna agit per modum naturx, 8c alia pcr modum libcrtatis , quod cfFedus fcqui-

do neccflario dependet i prima caufa , ita quocj Solem agerc , nifi prima cauii

fimui agerct, vt expofuf «* primoJUftinB. tertia,

Ocham. Vidc

Hoc modo

intelligehdo,

ibi inulta fin-

negaturquod

to,

gularia.

caufx,

voiuntas diuina agat in virtute cflcntiac, quia

tur caufam libcram in fi

:

& fic dicetur libcrc produ-

nunquam potcft cfle maior neceflritaJ cfFcdu , quam fit in his caufis partialibus

ccrc

,

quia

enim

tius

,

illc effcftus

eflct fimpliciccr nccefra-

tunc fequetctur

,

quod habetet neceiH-

Smi Oper. tom. XII.

x€t^

lit)cre a-

operacio dicetur fimpUcicer libera. Poteft ctiam

quia

tur per potentiam

Hus ejl Uberk ft»dHaiMf,

&

caufa videtur pofFe aflignari

cant

iibcric

hoc ex natura talium principio, vnitorum & fortc nulia alia mcliot

produ<5lus

rum

tamen etit

tacis non habcc ab obicdlo. Ettnnc dico qudd quando eft a pocentia libera & ab obic^lo, illa

taiis,

-^^f^^

a cau-

verum eft per primum pracfiippofitum , fed vltri non fequitut quod fi Vollintas liberi agac, quod eriam elTencia ficnt non fcquirur , Voluntas noftta fccundum totam fuam opcrationein pulluiat ab anima incelle^liua , ergo fi Valuntasclicit zStam liberc,fequitur quod etiam anima , vt anima eliciat eundlem adhim libct^, patet quod non fequitur. Secundo, poteft irN telligi fic quod agat in vittute eflenti* Cic, quod in agcndo dependcat ab eflcntia ita quod atflio

ientia cdncurrit,vt obie(5kum,& opcratio dicitur

xy.

Ncc rius,

cus Mayronis in fuo Conflatu,qH6d quando

libere

Ccnte.

ellcnt praefcncis (pc-

culacionis.

14 ,T

tatcm a caufa

211

fic ageret,

fcqucrecur ncccflario

quod

fi

pri^s fai-

tem fecundiim perfcftioncm ageret eflentia diuina vt cflentia, ad euhdem effedum, quod efl impoffibile fimpliciter. Ciim infcttur,quod ^ua,

lif eft

ordo inter altqua

;

Scc.

concedo propofi-

lioncm, fed poftca negatur quod

T

}

fi

vbiuntaS, per poffibilr,

« ^^^^

-^

211

Quodlibet.

ppfl^bile, vel itnpoflKbile, e(fec re^itec diftin&^

ab e(rencia,qu6
tn6

modo

omnes relationes creacuce ad Deum, non eft catio cau(andi ipfas. Priinum ^ Do<3;ore in prolo. cf.i.pentilt, Sccundum

virtucem, 8c pecfedtionem ab anima,nondicer2c quod illx pocenci.ie agerenc in victuce animae ,

patct, quia voluntas ell ratio fotmalis caufandi,

quod

agendo dependerent

in

patet

modo prsex-

,

pofico.

DoAore

& in primo

i.& \9-&

dftinB.

^^ qovcnm principak dico qu6d voluncas

17'

fiue creandi, vt patec a

,

&

jld quarttm vt voluntas, faltem in cceaturis eft pcrfedior in-

fecudum quod Dodbor loquitur in ^uar-

telledtu

/0, difi. 49. £t cum infertur qa6d in natura infelle^uaii magis deberet includi, qultm intelle-

Dico prim6,qu6d perfedioni quafi fecunrepugnatqu6d fit perfe^ftio prima, vt patet

& volitiua funt perfe£tio-

eilent perfe(5bione$ primae, idc6

,

nego ab(b-

14.

Secund6 ikus

quia e^Tencia , vt ellencfa, cecminandi depen Jenciam cfFe-

inftacur

eft racio formalis

,

vc ad caufam fiiialcm

,

,

&

Pcimum

patec

fecundum Dodbocem, :

nc caufarum

caulkefficicnte

dum

pacec

,

depcndec non tantijm a fed etiam a caufa finali. Secun-

realitec ,

quia

non

eftcntii»

caulat, vc cau(a

fi-

imo ab ip(a quafi

patcc

,

vt eft fimpliciter

quasdatn natura incelledbualis

,

includanturqui-

originantuc.

Ad quincum. Dico brcuicec, quod

illa

pcopo-

quod omnis perfe^io in creaturif , tjH* ex fuit ratione formaU non includit necejfarto tmperfeiiionetn necejfario dehet atinhui Deo

ifitio, (cilicec ,

dcbet

intelliei vel formaliter quidicaciile.vel foc-

malicec quafi denominaciuc;

enim perfeftio,

illa

nalis^ nifi vc

: ecgo. Tcccio inftatuc, qula fpecics hicelligibilis eft cauGk, falcem paccialis,caufandi incellcdionem

abftra(5liuan1

&

,

camen non

eft catio

formalis

a

Dodbocc inprimo, difiinB.

&in

j.

qHajt.6.

Secundum

fecundo., difiin^. }.

& i.

patcc

^

quia obie<5bum incclllgibile eft fimpliciter ratio focihalis cecminandi incclledioncm , vt ab

Dco, qu6d deipqu6d fic de eius lacione tnccin(cca, quia huiufmodi perfedlio pca:fupponit quiditatem, de qua praedicetur. Concedo ergo quod omnis calis perfc(ftio eft

omnibus conccdituc. Similiter patet dc- intellc^u agente , qui ponicur ratio form.^lis cau-

fic

actribui

(o pracdicecuc quidicaciue

formaliterin

Deo

,

,

vel

infummo:

&c

formaliter denominatiue,

talis

fi fit

cunda vel formalitec quiditaciuc

,

:

vt entitas,

& intellcdtuaSed in propofito intelle£tus, & voluntas

infummo

quae

accipiendo

perfedlio fe-

litas.

reperiturin

Deo ,

funt perfe^iones confcquentes cntitatcm quidi-

tatiuam fi

,

idc6 non polTunt

vc perfe£liones

,

Deo

accribui

&

fic con, primo figno

quafi fecundae

cedo quod efiencia, vc

ni-

;

eifentia, in

?iUO ab(blut^ confideracur cftencia

,

iftae

per-

edioncs non infunc forraalicer , im6 nullo tnodo infunt. Sed fufHcit qu6d infunf funoriginaliter , quia eilentia damentaliter ,

&

diuina

,

vt ellentia cft

talis

entitas

&

,

quae naca eft efte fundamencum , & go omnium talium perfet^ionum , & hoc

illa

Ad

fextum

,

&

fub ratione

iufinodi cognitionem.

Quarco

ideaeft ratio aetcrna in

quam natum eft

diim

&c.

& tamcn

lis

Quinc6

Dico qu6d bcabca-

beatificac;

quia matcria

,

,

qu.-c

caufa

;

8c

Sluinto infia-

ratio

tamcn nullo modo eft caufa, terminandi dependcntiam dcpendentia ne-

fuppofiti ad ipfam ,quia

fi

cc(uiri6 terminacetuc ad

mateciam

qu6d

talis

,

fequececur

idccificarccuc ccalitec ipfi compofito:pater,

quia omnis cclacio identificatuc ccalitec identifundamento, cui fimplicitec rcpugnat e(^

ficatur

termino vc pacct i boQotcin i. dtjl. i, impodibile eft compofitum ellc fine materia ; ergo dcpendentia , qua dcpenderet ad

vt

efTentia

illud

,

cflcc realicer

idcmcompofito, qu6d

Tum eciam, quia viderecut

macerianobilior compofico, quia cerminansdependenciam alicuius cft nobilius ip(b, quia ter-

quod

ratio caulandi.

,

beatifi-

principaliter inftatuc contca (ectm-

pcobando quod

materiam

eft

£t pri-

lCf.

ponicur

non videtur verum.

49. quacti.

fic

inftac

Secun-

quia fUa fola tecminat pcim6 adbum bcatificum. Sed hxc matecia diffecatut v(que ad

non

ta-

fiue ratio formalis

,

ratip terminandi

im6

tum, vt patet

titudincm; obiedbiuc, terminando adum beaputa vifioncm, vel fruicionem. Primo

,

,

adDcum fiib ratione

fuf-

tificiun

dubium

rationcs formales

incrinfcca compofiti naturalis cft

fc finc

Sccund6

dfuina, fecun-

Deicatis.

tjuaJi.^.CeA


non ponuntur

dcpendentia lerminattu:

tificare poteft dupliciter intcUigi, (cilicet vel ef-

cat

mcnte

fi»tur.

produci vnumquodque,

tcrminandi dcpendcntiam ideatorum

fcdkiue, vel obic^iu^, eflfeftiuc, caufando

,

,

•

efientiae beatificac.

modo voluncas diuina do modo (bla eftencia ,

§ii4»rtl

quia idcae in mcnce diuina ponuncuc rationcs formalcs cauiandi ideata, vc patet a communiter Do(SbOribus. Vnde DcxStor in primo , dijiinilione jy. dicit qu6d inftacur

ori-

tffinfi»4 elTencia fub racioneeiIeuciae,& folaillaeft obvtrum obit* n > l \ » -c r 'cctum vere bcanhcum, cum mfcrtur , crgo Sum itatifi-

ik

&

clarius q.i^. (juodt. Doftoreiw primo.d.yej.y. &c tamen non eft ratio formalis terminandi hu-

formalis cauiandi materialitcr ipfum compofi-

& vltimum. Dico abfolut^ qu6d

.

(andi cognicioncm obie6bi,puta lapidis, vt patet

(bla

hcit.

Tereio tnJUtur.

ccrminandi illam inccUeifiionem. Primuni pacct

quaeetiam in cceaturiscft cantum naca pcxdicaci quafi denominatiuc, vc fapiencia,bonitas,& huiufmodi,nonpoccft

ir.'

tamen non eft

ditatiue tales pocencix operatiuae,& pcodudiuae,

in cfientia diuina

Setundo fiaiur.

racio caufandi caufa finali, nifi vt amata, 5c de-

amaca, vc oftcndic Do&.otin prima, diJlinB. x.far. i. qtuft. i. fed ipfam eire amatam, vt huiufmodi, dicic relpeftum cacionis , vc

qu6d

j

infi»'

,

i.&} j.& in quodltb. tfutilion.j.

fidecaca.

lute

2,g.

qtufi.

»« fecundo

quia nuUus rcfpedus eft catio focmalis tccminandi aliquam dcpendentiam realem fcd om-

tUa

tHm.

.

^utji.

prnfenti

dae

nes (ecundz naturs intellc6bualis,vt pacctjmod6 (i includerentur formaliter , Sc quiditatiue ih

«w

I

difiinil.

,

61bs.

potentia intelle^iua,

fur.

efTcntia diuina, vt hicc elfcntiA, eft racio

& tamen

ica

Primo

:

fcxdido quianecilli qui dicunc potencias'anitnx realitec diftingui ab anima , & ipfas habece j

?*»»

fic

terminandi

minans habet rationem indcpendencis ; nam terminans dependentiam alicuius eft independens independentiaoppofita depcndenciae iltius, quod dcpcndec , vt dicit Do€tot in j .dij}. i.q. i compofitum autera elTct dcpendcns , ereo imperfe(5biui:

tur.

QuxftioVIII. perfedms

Nec valet

:

quod toraliter non

dicere

depcndct a matcria , fed tantutn partialiter,quia etjain dependct i fotma. Dico qund hoc nihii quia (jiltcmhabcoquodcompofitum fit, iitlforma ctiam fimul fumcrfcdius matcria ,

eft,

f

&

ptis

quia totaliter ab

,

cbmpolitum

ctiam fimiU fumptis

dependct

illis

omnibus

c(l pecfe^tius

vt patet a DoiSlorc in ter-

,

& in qnodli.

tio, diHiiiit.t. in ^. diftinSl.^i.

S#x/> infUtnr.

mod6

;

partibus,

Scxto inftatur, quia Patcr in diuinis, vt Pater , eft ratio formalit tcrminandi generationeni palfiuam

nus

Filij

:

patct,quia folus Patcreft lernii-

talis reiationis

& tanien

,

Dodorc

foecunda, vt patct k par.

i.

quod

,

}.

quomodo

patet la

qHtftion.

efl

&

non

in primo

difi. ».

,

& iS. &

fit

fimplicitet vc-

cft

terminanS

ratib

eft ra-

(cd eft raemoria

,

diftin£l: 7,

illa

non

Pattr

tio formaiis gerterandi Filium

,

rdtio *-

eft

gendi.

50. tLeiponfo

omnes.

iriftdntias

Ad primatti

ip(a voiuntas eft fimplicitcr

&

terminandi,

ratio

cum

latio creaturae terminatur

DicO , quod Do
quod

dicitur

rc-

ad eflcntiam, vt haec.

fuflScit ibi

accipetc cllcn-

vt haec, proaiiqua perfeAiohe fotrnaiitcr

,

infinita

quae

,

mb

AiUima tcrminet

r.\tione fua formali,

quz

^

&diftin-

non poceft

via naciirali

cognoici. Mulcotics cnim accipit Deitatem pro aliquo debcnte perfedionem fimpliciterperfefte identificaco ipfi Deicati, Sc

hoc

fufficit.

Di-

co fccundo , quod pofito quod taiis relatio tcrminctur ad clfentiam , vt hacc, non requiritur

qu6d

ipfa

,

vr

hic

, fit

fed fufficir quod ipfa

ratio forniaiis caufiindi

vel aliquid

,

quod eft

reali-

ter ipfa ellentia diuiria, fitratio caufandi, vtpatet a

quod

Dodore infri ^«.14. articulo j. Si dicacur eoderrt modo potell dici dc Verbo, quod

liccc cilentia

diuina

fit

ratio formalis

ccrminandi

ad ipfam , tamen ratio fbrmalis caufandi ipfam crit Verbuni, quod reaiiter cft ipfa cflentia diuina. Dico, quod non eft

dependenciam

creaturae

fimile dc Vcrlx),

& voluntate diuina

ratio formalis tcrminandi lati ,

faitcm aequiuocc

, iri

propofitionis fcilicet

,

quia

,

flcut

vei aliquid

,

quod

,

&

di-

ratio for-

pro

vcricatc

forma-

cft ratio

quod

&

ipfum

eft reaiicfcr fit

ratio cau-

modo Vcrbum , fihbc fufficit ; ue proprietas verbi nuliam perfedlionem dicit. Ad (ccundum. Dico, quod cfTcntia fub ratioktfpMji» sd ne eircntix eft ratio formaiis terminandi, «Sc fifecimditm. iandi

:

miiiter ratio formalis caufandi effedlus, fcd aftu ;

non mouct riifi

adu cigo amari

foimalis

,

requiritur

,

Htjptnfit

sd

fiue

diilins.

-

.

* matetia tetmia«^J^w riat dependentiam partialicer ipfius compofiti QHomci» lndturalis , cum necellari6 dependeat ab iila , yc dtt dicuntiir

Ad quintum , concedo quod

Et ciim infcrtur

i caufa materiaii.

qu6d

,

dependentia compofiti ad materiam

talis

'*"»»**««*-

eflct rcali-

IjLi^ .a idem ipfi compofito. Dico quod rion fbliim dtftndentia, eft verum,imd eft neceflarium,vt patet per pro- qmtdMn *fk poficionem Scoci. Cum fccuridi infetcuti quod »»/«»*r* ter

Ad

maceria

eft perfedlior

dentiam. Dico

,

quod

nem formalem fati

mouendi

menfuram, femperar-

guic perfciftioncm in terminante,& imperteAib-

hcm

in tcrminato.

Ad

vitinium dic6,qu6d propoficid DodloriJ

de racione formali cerminandi deelTcritiaiem caufati, aliquormn modorara , quos immediatc diximus i mod6 ^cntratib Filij non eft reiatio aliquo modo depcndcntiae , cum Filius rton dependeat \ Patre dependentia enim propric eft inter eflentias, Vt pacet i Dodlore in primo , dtftinEl. fecHnda , inceliigitur

pcndentiam

parte

2.

qHoft. j.

refpondendo ad

ti.

Tertio principaiiter inftacut contra rertium dubiiim, probarido quod obie<Skam primum in Aliaeji do* diuiiiis, fbliim illud non moucc immcdiac^ ad fendmtia im omnem nociciam ante iStarA volunt^tis diuiriz, i«»<»'« '^yi

&

prim6

diuina

,

finis

&

inteltcrtium dc fpccie intelligibiii , tcrminat de, quod vterque

inftatur fic

&

cft

vt caufati

,

& ta-

eft obic<9iira

eft

diuinus cilm

'"""^"j-

^

quini cflcntia '^^^ttitpf

mouere ad fui notitiam; crgo immediat^ poteft mouere inteilciflum diuinum, fiue feipfum ad fui notitiam. Maior patec,& minorfimiliter. Nam&inteile^usAngcli immediatc mouet fe ad fiii notitiam intuitiuam,vc patet i DoQcattin udift. j. f«.8. muit6 fottiijs formaii natus

'««< ferftaio

""^» ?*""»•• '^i^'*^*\

pndetV»»'^

quam

fnrttk

*'**•

formalicec infinitus

fic

Secundo inftatur, quia in diuinis fliric plura pet fe obieiSa ex ratione fua forraali nata mo- ^*'^'*'-"' uere ad fui notitiam , Vt intclledlus , voluntas, pil\^ p„ a

& breuiter omnia

formalitcr infinita:

i.

,

&

bonitas,

fans in aiiquo fimiiitudinem,fi cft caufabiiis,tcr-

quia quod

obieifkum cx fua formaii ratione

pendcntiam cognitionis ; dcpendentiam dico caufati ad caufam ,,& hoc partialiter, ficiit

&

;

motiuumjimmediatiuS mouet incclledlum ad fui nociciam , fi non fitimpedimentum. Sed inteliedluS diuintis eft immediatius fibiriiet in ratiene obiedi a6tu inteliigibilis , Cx ratione fiia

intenfiu^.

yc

argkfHentA

prircipalia.

intelle<5kus

,

feStiohink

terminaridi dependentiam cau-

piarcra, vel menfuraci ad

non

vt ratio

pcrfcdionem

ad caufam efFediUam,vei finalem,vel ex^ni-

leftu agcnte, dico

illius

arguit

in tdrminante,fed bene terminans vel efle ratid»

,

fcd vc conditio agentis fiue

minat dependentiam

ccrminat talem dcpcn- l.*F"i'"*Jl, terminare dependentiam ^rtiutimptr-

fi

quaicmcunque non (empcr

vc aftu ama-

taiis notitia,vc etiam partialitcr caufant, terminatur ad obieiflum non dicit dcpendentiam caufati ad obiedlum caufans , ficut cau-

M

ipfas ideas

pcenitencix voluntad

obiedia caufabilia funt

,

caufantis. tertinm.

idcodicuntur idex ra-

quanto per

&

dicens pcrfcdiioncm fimpiiciter

ta

&

inJ rel="nofollow">rimo,dtftinEl Jy. tiones c^ufandi , pro

inuncdiatius intciieftui diuino

necefTario

terminandi depcndentiam crcaturae, qnod

lis

Ad quartam de idcis , dico quod idc« non 3 ^* ponimcur racioncs formaics caufandi , fed fbla *'^"r* *« voiuntas diuina. Sed berie przfupponuntur quia voluntas nihii potcft velie nifi fit ^xxcognitum , ejfe enim cognitum cce4turaruiri ponicur ideae in mente diuina vt patec ji Dodore

depcndenriam cau-

malis

ipfum

ttiatiuum.

Deo

perfcdlioncm fimpiicitct fic ergo caufaiidi ; fufficit

cit

225

ipfa fimilitudo rerminatur ad aliudcor-

.

Refpondeo ad Md dico primo qu6d

frimu)».

men

creaturis

,

imo

actribiica

i fortiori

vbi func limicata

,

,

>

cuiri fint obiea».

quia

ifta

in

& formalicer finica

habent rationem propriam moutfndiad fui notitiam; crgomulto magis vbi funt fdtmaliierinfinita,

& fimpiiciter iilimitata.

Tercio inftatuc de

a^u

teflexiuo, qilo intel-

lei^us diuinus cognofcit fe cognofcere

T

4

,

quia talis

2Z4 Kslis

Quodlibet.

adiis vidctiir qiiod immccliatc caufctur ab

•iiuellc^u diuino rcfleditur

&

,

&apiimo adu

>

fuperquo

,

non immcdiatc ab

etrencia di-

Ad feptimum dico , qu6d notWam orariium intrinfecorum continct virtualitcr, accipiendo virtualtter, id eft

uina.

litcr

Quart6 rnftatur , quia fi ciTcmia diuina immcdiatc mouei ad notitiam omnium obieifto-

quod

rum

ante aCtam voluntatis inftanti

illo

,

in

quo

,

fcquitur

cft pcrfcdliflimc

quod

in

praifens

qu6d ipfa nccelfario moucrct intelle<2:um diuinum ad notitiam omnium obiciflo-

rum

,

&

,

nium

antc produdlioncm diuinarum pcr-

fic

fbnarum

Cuius oppofitum probat

crcatararum.

Dodor

om-

intcllcftu diuino notitia

crit in

mfccundo, di/HnSt. i

.

^u
.

& infra

,

Quinto

>

inftatur

,

quia pofito

qu6d

immediat^ ab^ftcntia, quod tamcn tia

terminetur ad talc

non

,

notitia

noti-

talis

obicdum

vcl talc

fit

,

hoc

videtur elle ab eftcntia, quia intellcdioncm

terminari ad obicfkum dicit rclationem videtur oriri ab

men

illa intcllcdkione,

Et pofito quod non

tclligibiii.

non

qua:

,

& obiedo inoriatur

fic

,

ta-

ab cllentia quia quicquid eft abcrtentia, vt clTcntia eft cns rcale, vc pofTct probari ex didis Docioris rclatio rationis

illa

inprimo quAft.

,

diftinH.fecunda,

erit


& diftinti.i^

j.

quia immcdiatc pofiet caufavel quafi caufare in intellecStu diuino noti-

Sexto inftatur re,

tiam

omnium

,

creaturarumjcrgo vircualicer con-

Doftore in

tinciec

omncs

primo,

diffinil. 3. tjunft.i, difttnB. S.cjHdft. i. in

crcaturas, vt patct ^

fecundo, diftinH.^.quxft. 10. articulo i.

Scd

fi

eftcntia, vt cftentia

,

illas,

crgo

potcft illas immcdiatc cau-

quia continentia virtualiscft contincntia cauialitatis cfFc£liuc,vt patet a Dodore in plucibus locis.prxcipue in proPatct coniequentia

(arc.

,

Ad quintum dico quod ,

diaie cft ab eflentia

,

& talis tcrminatio

fi

certum

eft

inftatur

quia

fi

immediatc mouet

intcllcdum diuinum ad notitiam omnium intrinfccorum, vt attributorum ,.& propriccatum crgo realiccr continet noticiam illorum, ergo cntitatem eorum , quae omnia funt abfurda cilm in Deo nuUa fit continentia ncc virtualis nec cminentialis, vt patet a Doftorc. fecundum, Refpondeo firaul ad primiim

&

,

.

qu6d

&

&

damentalicer, vt pacet a Do(!lore in prinio,dift.S. idco neccffupra qu
/juAftione tertia,

&

&

mouet ad notitiam omnium

fario

,

licet

fi

non

moucrct immediatc alialntrinfeca dicentia perfc(ftioncm fimpliciter , polfct moucrc ad fui notitiam , & dc hoc alias multa fingularia dixi,

&

Ad

tettiam dico

mediatc ab eircntia

mo

quod ,

adlus reflcxus eft im-

& intclledku, & non k pri-

adu.

Ad fcxtum,conccdo qu6d continet virtualiter omnem creaturam,& ciim arguitur.crgo immcdiate potcft omncm crcaturam crcaic:Dico,qu6d quod originalitcr , & fundamentalitcr contineat voluntatcmeandcm fibi rcalitcr quae cft immediatum principium rcfpeilu omnium fufHcit

:

creaturarum.

cft

immeab

ilia,

dicatrelationem rationis, cft

immcdiatc ab cfPcn-

fitcaufatina entis racionis

dici

,

camen

&

i^otcft

tamcn brcuirer

quod produccns noticiam

formalitcr infi-

nitam

,

cflcntia.

illa «rit

,

omnium obicdlonrm

,

vt aiias

expofui.

Contra quartum dubium inftatur, probando quod in notitia gcnita fit aliquis refpcdlus proprius fibi. Et primo fic:Vcrbum cftprodudlum, fah«m fecundum t^uid dc omnibus cognofcibilibus vt patet a qu^ftio.

1.

ergo

,

^

^ '

Dodbore in fecundo, difl. frima, dicit proprium refpcAum ad iUa

cognofcibiha. Probatur confcqucntia, quia ficut notitia genita de memoria foicunda dicit rela-

tionem propriam ad ipfam memoriam vt patct a Dodlorc in primo, dijlinEi. i.-j.& in quodlib.qu. ergo fimiliter fi cft produdta fecundum quid de omnibus obicdis fccundariis , vidctur

pritfenti,

proprium rcfpedum ad

diccre

ipfa obiedla fc-

cundaria.

Sccundi turac

po-

inftatur,quia intcllcdlus diuinus

comparare Verbum

tcft

fubaudtoritatiue

vt

&

,

produdiuum creahc potcft

Caufari

rclpedus rationis in Vcrbo, qui rantum Vcrbo

competat ,

&

fic

non

erit neccflario

communis

tribus.

Verbum

dicit

naturam humanam

,

dtorc in tertio, d.

.

i

rclationem rationis ad

vnicam

vt

,

Do-

vt patec ^

crgo.

q.i.

Refi)ondco,qu6d nafci iecundum quid deobnon eft proprium noticix genica: fed tanium appropriatum , vt prolixc cxpofui in fecundo , diftinUione prima , quaftitne icdlis fecundariis, •,

prima

,

vidc ibi

muka

neceflaria

dico

quod comparatio

ad hoc pro-

poficum.

Ad fccundum cft

communis

,

tribus perfonis, vt patct a

qu.

I.

Scd comparatio

adliua

pafliua

data in notitia gcnita foH

Dodlor hoc modo non

comp»r*tie

Dodto- Maiuatft a-

& in fecundo,diRin£i.

re inprimo, diflin^.tj.

i

.

mmistrihui.

immcdiate fun-

ilH conBcnit.

inteUigit

,

Sed

fcd intcliigit

quod nullus reipe<5tus rationis fit proprius, ita quod inchidatur in proprietate Verbi , vt pater in prafenti quail,

Refi)ondeo ad tcrtium pcr idcm neccflario includit

cxpofui.

34.

,

ficut notitia

ponatur talis rclatio, ijla poteritcfle ab adtu coUatiuo incelledus , qui a
lolacflentia diuinacftpraefcnsintcllcftui

diuino in rationc obiefti aftu intelligibilis , enVfcTs'* motiui , quia ipfa proptcr fui perfcaionem infiinieiuaui diuino. nitam tam formalitcr, quim originaliter,& fun-

dift.i.

fi

Tcrti6,

,

(ccundo,

terminatio

ita

quod non

,

non

ciam

tia,

logo, quxft.j.artic.i.

Septimd

eft in

14. art. 3. videibi.

& quodlib. quaft.i^.

vinualitcrcontinct

fundamerita*'

& etiam refpcnfio patct in quodl.q.

q. I .vide ibi,

telledlu 3J

&

dicit caufalitatcm eftediiuam.

Ad quartum rcfponfum

iiuellcdui diuinoin ratione obicdli a6tu intclligibJlis

originaliter,

,

non autem accipiendo propric virtualiter,

,

,

quod non

talem rcfpedtum rationis. Et brcuitcrnonintcliigit Doftor quin poflit cf^ fc aliquis refpedtus paffiuus in vna fola perfona fundatus , cum pofTit ab intelleftu diuino com,

&

parari fpeciaHtcr ad lis

crcaturam , fic comparatio pafliua in vna perfona

telHgit

quod nuHa

cumparatio adtiua creationis

,

&

,

erit ta;

fcd in-

relatio rationis adliua

,

vt

& fimiliter omnis rcfpcdtus

huiufmodi

eft

communis tribus

pcrfbnis.

Quinto principahtcr

inftatur contra fepti-

mutn

i^.

\

Qu^ftioVIII. muni dit^um probando quoj non fit Verura , videliccc , quod fi fundameatun? cft commurc , qii6d fundacura in illo erit neccllario communc. prim& , quia

Inllacur fic

,

vt eilentia

fpiratio adliua,

5C

tribus

,

&

tribus

,

aliter

communi communis

Pater cllet Filius

fandus

quae

,

omnia

,

&

tamen

uum

fe-

inftatur.quia fequcrctur

quae formaliter eft in Filio

cft formaliter sequalis Patri

Patre,

gnitudo intcnfiua , vnitas magnitudiuis tenfiue ,

clTet

,

qu6d

a:qua-

,

qua: eft

& fic

fiuc vnitas

,

communis

& Filius a^qualitate

a:qualis Parri

,

imo

,

tribus pcrlbnis

quod

,

Pater a:qualitate

Icqucrecur

fiuc

,

vt

commuFilij efiet

Parris, efsct

quod fimul efdus funt in

fent in Filio duae squalitates, quia

ad Patrem,

& Spiricum

in Spiritu fandlo ad Patrem

ergo

illa:

Cnn&am

,

&

,

& di\x

Filium.

Ciun

eadem magnitudicommuni tribus , fcqilitur quod

fex fundcntur in

re intenfiua

illx fex fimul fint in Patre

,

& Filio, & Spiriiu

iandlo.

Tertio inftaturdc fimilitudincquia fundanienfimilicudinis in Diuinis eft vnitas peifedio-

emtdfitfi*»-

tum

dutnitum

nis attributalis

nitatis.quac eft

fimilitudo

,

,

puta vnitas (apientix; vel bopcrfonis ; crgO

communis tribus

quar formalitcr dcnominat Patrcm

efset formaliter in Filio

narct illum,

&

fimjli

,

&

formaliter

niodo arguatur

tum eftdc qualitatc. Quart6 inftatur, quia

,

denomi-

ficui

argu-

munis

memoria diufnaim-

denominatur a

eft

cft

com-

Sc Spiritui

tali

fando

;

ergo

gencratione aftiua

,

Filius

& tunc

verum dicere quod Filius gcncrat Filium, qu6d Spiritus fandus gcnerat , ficut vcrum diccre dc Patrc.

ita erit

&

eadcm mcmoria

tribus perfonis; ergo generatio adtiua crit

communis Filio,

fimiliter

Et

dico breuiter

fic

qud ria

,

&

squalitas in Filio

quod non fundatur

,

,

vc

formalera. in ali-

communi , qiiia mcmofit communis tribus , ta-

vt fimpiicitcr

i

etfi

,

abfolute

Htnlnt tnt-

mtfisfitfmi*

mcncft principium formale produ£liuum) tan-

tum

Patri conuenit

nus generationis

,

&vt

fbli Filio

formalis termi»

eft

conuenit. Conclufio

de fundamcnto coraomnis refpcdus ad exrra funda-

igitur intelligitur propric

muni

&:

,

fic

cummuni

tur in aliquo

tribus

,

&

fic

Dodot

intclligit.

Sexto inftatut corttri oiSbuum didtum

bando quod non

fit

,

formalitcr ncccirc cflc

pro-

om-

ncqiiodeftin Verbo. Etprimofic; quiafifi'* liatio eft ex fc necefse cfse , ergo formaliter di* cit pcrfedtioncm. Patet , quiafccundum DoAd^ rcm inprimo , difiinEt. i. neceflitas eft cbnditio pcrfcdlionis, quia ens diuiditur per necellariunl rel="nofollow"> 8c poflibile.

Secund6 res

inftatur

Filio

&

,

fitate

,

tunc efFct neceUe multiplici ncceCeft falfum j contra Doftorfeit»

&

dij}. i.

ccfse efsc, id eft,

quia ipfa filiatio

aPatre,

Patre,

quia fcquitur quod pluincludcremur itt

quod

inprimo,

da

,

formaliter

necefHtates

Tcrtio inftatur in

mcdiatc fundatur gcncratio adiua.qua Paccr dicitur generans, Sc illa

i

concomitatur primum terminum

infinitatis in-

«qualis Filio

abfolutc

formaliccr in

jequalitas fundata clfet

fi

Similiter aequalitas \a

magnitudine infinita non fcd vt concomitatut prihcipium for-

male produdiuum

fiue infinitasintcnfiua

4«

aim.

fundatur in

Sc qua Filius

,

nis /cqucrccur

Filio

aDodlore infrimo,

tet

& in Spiritu fando. Probatur, quia fun& imtttcdiatum cft ma-

damentum proximum

patet

,

H! funittnt generdtio

ic genetitio pafnua fundatur in eademi

,

patre

Secundo

originem confequen-

fiae

,

vt eft tcrminus formalis geherationis, vi pa-

fimiliter

inconue-

(unt

,

tes

Similiter filiatio fun-

non eft queretut quod

litas,

diiuifii'

,

titus fandhis elTct pater.

datur in eflentia

J7»

prim6, 8c

non confiderantut praccisc , in eodcm fundamento Nam gcneratio adliua fundatur in mcmoria, vc cft principium formale produQj-

tribus perfonis, Sc in ea

nipntia.

$»

,

& pafHua

relationes originis

Spiritus

fi-

vc gcneracio adiua,

fundatur paternitas

filiacio

militudinu

pertiucntibus duplicitcr ,

eft

communis

eft

,

, 8c tamen patemitas non communis tribus , quia tunc fequcretur quod Filius elTct Pater, & fimiliter quod Spi-

i

Dc

tibus.

immediat^

& paffiua. Sccundo mcdiatc vt a:qualitas, fimilitudo, & identitas. Omnes enim

diuina

gtnttr.

elTcntia

22S

Refpondco prim6 ad omnes inftantias fimul, quod aliud eft loqui de rclationibus pcrtinenti* bus ad origincm , & aliud eft dc non pcrtinen-

, quod filiatio non Cit^Ce ne* non caufata, ficutipfe exponiti

cft

& eft

imo primo

produdla

,

fimpliciter alterius rationis i

diuerfa

ik

paternitatc, vt patet

a Dodlore infrimo, diflinSl.

i

j.

ergo dicitaliatn

entitatcm quafi efscncialiter i Patre,crgo falrem crit quafi caufata , fic non crit ex k nccefsc

&

cfse.

Mults

nitAtii

vt realirct diftin- fr«dHS*^

aliz inftantix po/sent adduci, au»i

pro nunc omittOf

QViESTIO

tfi

Quodlibet

2l6

^

QJ/

T

S

O

I

i^

IX.

Vtrurn Deus pojitt facere Angelum informare materiam? "'n

D.Thom.i./7.^.76. art.y.&^.

&

ji^id. trailde clXe

B^-art.i, Scot. 4. d.^i.q.i.Kkh. i.d.}.art.i.^.i.Hcm.ijHodl.i.(j.if,

ejfentk*.

ON

s E Q^v E N T E R qujBntur de omnipoccntia in comparatione ad obicdum , quod refpicit &: funt ties quxlhones. Prima quxrtiode omnipocentia,vc refpicit lubftantiam immaterialem, eft ifta: Ftrhm Diit-s pofsitfacere A?i^eium informare materiam > Sccunda quaefl.io eft dc omnipocentia, vc refpicit formam acci:

&

dcntalt.m, fcd habencem


modo

fupernaturali,

&cft

ifta:

Vtrum Dettsfofsit fpeciesin Encharijiia conuerure inaliquid praexifiens i Tertiaeft deomnipotentia ptout rcfpicic formam accidencalem habenccm loco^corefJevcioAo nacurah,&cft hazc './mim Dempfsitfacere quod manente corpore ,

&

tus non haheat vbi.fu^' cflc t» loco

Arium.

Ad primam quxftioncm

,

?

qu6d fic. Deus

arguicur

poceft faccre

formam mate-

&

&

foimam immaterialcm cflcin materia , per conrialcm efle finc maccria ergo informare materiam. Antcccdens prcbatur fequcns Angelum cftein matcria :

,

&

quia Dcus facit accidcns materialc fine fubicdo in Sacramcnto Altarib. Confcquentiaprobatur quia non magis videcur rcpugnare formse immatcriali cfTe in ma-

fic

:

:

tcria,

Ratio opp.

quam formae

Concra*,

fi

fubftantialem

.1. ' '

Jj

matcriali eflcfine matcria.

adum fimpiicitcr fiuc Non pr"mo modo, fe vniim cum alicaftus autem

Angelus informaret mateiiam , auc darec auc

,

adum fccundum

qtnd., fiue

ei

>

accidentalem.

quiacum fit per fefubfiftens, non poccft f^cere per fubftantialis facitpcr fcvnum cum illo, quod informat.Nec (ecundo modo, quia fccundum Ariftotclcm pEimoPhYficorum,^Wx'fr^(r//,»«//i4f«d^;/ Angcluseft id quod vcre cft,id cft iubftantiaj ergo,&:c.

Hlc/unttria vidcnd.i. Primo intclleclus qua^ftionis cxponatur. Sccundofbluprout poiVibile fuciit, declaretur. Tercioaliqua dubia diflbluancur. De piimo brcuiter. Hicnon quaeritur fi Angelus h.\bcat materiam partem fui ^''"'^ Angelus non infotmarcc maccriam, fcd forma, qux eflet alcera pars eius titHlHs <1^** eam , ficut ignis non informac materiam, fcd forma, quas cft altera pars informacct qut^mis. cius. NccquazriturvtrumAngelus poflit informare matcri.im hoc eft efl^ediue tranfmutarc materiam ad formam • S>L hoc virtutc Dci, licctforte virtutc fui non poflit , vt fic Dcus faciat Angelura cffeftiue informare materiam, ficutfecundum aliquos, facit corpus cff^eftiue agcrc in fpiritum. Ricard. & Sed qua:ritur de informatione formali, an fcilicetDeuspoflicfaccrc Angclum tio cius,

,

D.Tnom.

efle

,

formam infcvrmaniem.

QOMMENTAKiyS. j

Ec

quAritnr ,an Angelus pojfit in-

formare rnateriam, hoc efi, cfecliue \traufmHtare materiam adformam,

liccr polfe in

tct in

quarto

i

puta tr.infimitare matciiam , qiia: minc eft fub formaligni,facere eam fub forma ignis , corrumpcndo formam ligni , & induccndo fotmam ignis, & hoc virtutcDei, licetfortc ziirtute proprta

faciat

Angelum

mn poffet

,

,

,

,

nuUum

& hoc adione

partialiter caufarc

in

pollet agerc in Spiri,

quia

intellciflu

&

fecundo , diftindlione tertia cjuarto

corpuspofle agcre in

poteft faftem

Angeli fpc-

cicm intelligibilcm fui , fimihter cognitioncm fui intnitiuam , vt patct a DocStore tn

ipfum cfFediuc' tranfmutare matcriam , fecundhm alt^uosfactt corpM ejfe^iue agere Spmtum. Et dick fecundkm altquos, quia ip-

Spiritum

liccc

in

faciat

sc cxprcfsc tcnct

qHnfione fecun-

tamcn corpus tum adione pcrfcdtiua ,

Dem

fiCHt tn

triftiriam, vt pa-

diftinBione 44.

,

fciliccc

iitjic

informare materiam

da

Spiritum caufaro

, quxflone 11, dr Scd quajiitur dc informationc formali , an fcilicct Deus poflSt faccre Angelum eire formam informantcm materiam aliquam. Et fic intelligitur titulus ,

diftin^ione

45.

qu^nionis.

corruptiua, nec fimi-

S

C

HO

Qu^ftio IX. C H O L

S .

f^ngelus nullafotentU

227

V

I

M

foteli infortnare tnateridm. ''rohatiir^uia ejlens perfe complete

fubfflenrje quo pulchram hahet do£trinam. SecundOyAifuiftmplictterper rationempropriam conuenit aptitndo ad iriformandum , vel repugt^arttia : priinum r/m conuemt /ingelo\ ergo

fecundum :fcd propria

ratio Ahgeli eJi fua effeniiai ergo ejfentialiter repttgnat ei informare.

TerttOy K^ngelttf magis recedit a rnateriayijuam anima rationalis. Hacjibi reltcfa peteli

ftne materia

llgere

,

eFi

:

ergo

Hancfolitit. ^driery operatio Angelt

tlle neceffarto efiftne ea,

immaterialis

,

ergo ^potentia

,

Ttam. Contra hanCy qux eli D. Thom/e injiat

tjutaprobat

:

W

'ejfe

intei-

ergo nonpotesi inforniartynntc-

idem de antma

rationali. Late tradr repltcas eitts , adducens triplicem fcnfum , tjtto dici poteji tmmaDe quo vide etim 4. dtjiin£i. 4 3 quaflione a vbi de irhinoftaUie animtty anfit de-

€fnt haricrationem terialts.

ergo e^ natura

,

,

,

.

.

monHrdbilis.

,,

T^E fccundob conclufio

ncg.itit»a cft tenenda,& ad hoc poflcnt poni dua: ratioprimaiumitur ex medio cdmunisfecundacx medio magiSpropTio. /ncs:quarQ J Addentur poftmodum rationes, inquircndo de cis, fi concludanr. Prima itatio eft ifta , illud quod eft fimplicitcr per fefubfiftcns non poteft clTc FormamatcriaevAngclus eft huiufmodi crgo, &c. Maior dcclaratur cns per icpoteftintelligi triplicitcr vno modo intcUigitUr cns pcr fefolitaiic prout accipitur ,

:

:

:

,

frimo pofteriorum in tertio

quado non

modo pcrje,c

& hoc modo accidens poteft eiTc cns per ie^

Tex.g

mododicitur cns pcr feJJrout diftinguicur concta ficpcr fc cns eft idcm quod non inhierens adualitcr, nec aptitudina- ^'" P^'^ ^ ths in alio, litcr, &hoc modo qua^cunquc fubftantia non tantim compbfi^ta , fcd cti.im mate- 'rjfil^l^yria, &: forma eft ens per fe, quia forma fubftantialisj licct infit matcriit informando, mojittitno non caracn inhacret,quiainhxrered)cic hon pei feinformarc Ojuia inharrcns ncccft tnhtrcns-.i. aftus fimpHcitcr, fcd adus fccundiim qutd^ hec cum illo, cui inh2rr--t facit pcr fe v- "<"' ^ptTtrtt num,bppofitaconueniuntei, quod perfeinformat.Tertio modoerispetlcdicitur "^•«'*^^«3' illud,quodhabcc adualitatcm vltimam,ita quod non eftpcr fe ordinabile adalique "^T eft in fubiefto Scciido

&

:

aftum fimpliclter

,

vltra iftum,

& hoc

quem habet, qui quidem

vcl ptimo, vcl participatiue

aftus vitcrior poirit clTe a-

tlHalitati'

quod, hoc riloio cft pct fc cris f/ec ifi drinnuuraintcUeftualidiciturpcriona rhocmo- dtndbUedd, commi-initerdicitUf (uppofitum, do intelligitur maior dc cnte per fclftgd folum dicitlir proprife ubfiftcns, iicut Phi- •^l'
cius pcr (c

:

,

!

&

1

:

,

"^!*^ iciWcet bcr fc fiibfiftens habct aduaiitatcril vltimam iion ordina- ^l bilcrin per fe ad aliqucm attum vlteriorcm. jitppt>fto\

citer eft hoc altauid,

4»

probatur quia formd fubftantialis pcr fe ordfhatur ad cjje to, compofiti quidcm pcr fc ptimd fcd for- Perfefef^ rax participatiuc quiapars dicitur cflre pcr fc, per accidens,hoc cft pcr fc participa ^^^' ^"^^Z tiuc , totum autem primo quod igitur * e^ pcr fc fubfiftcns ncc potcft ordinari ad /Jn P.f^' ' aliquod ejfcpet fc , illud non poccft clfc pcr fc forma. Probatio minoris: Angclus tft

Maior

tiuS: illud

C\c intellefta

autem ejfe

:

eft a£fcus fimpliciter

•*

:

:

perfeftus in fpccie perfeda,

im6

perfcdiori,

quam fit aliqua

^j

fpccies fubftaa.ciac

ma-

teriaIis(ordocnim{pecietumcft vc ordoiiumcrorum,8.(JW^/4/>Ay/CJAuncautcaia- Tex. liqua fubftantia materialis pft ita in aftu vltimp , quod eft per fc ordinabilis ad a!i-

xJ'

(qucm aauniylteri6rcni„ alioquinpqJOretefrc prOcciTusin infin^tuoi in fubftantijs inatcriallbus^vt qpachbet poflet ciTc par$ slterius; crgo multo m.^^l> Angelus cft p^tr fc fubfiftcns, fccundum intcUcduni prardidum Haec racio prbccdit cx niedio cortirnuni,quia medium illuij, quod cft pfcr fc fiibacquc concKidit ptopofitum dc ignc , ficut dc Angclo imo dc quocunquc, quod cft completc in aliqua fpecic fubftantix. Hinc ctiaba patet ' quod non vnibile noji eft difFetcntia diftingucns AHgclum ab ^»»'«* »9 igrii.Hinc ctiarinpatet quate aninA lcpjraca 'J^ P-^I^J'^'* aniipa: qui^^ft coramune Angelo, non eft' petfdna licit cnim non fit natainb3Ercre,& idcc fit ens pCi l^ fccundo mo- l""*^.'*,^:., do pra:di, ioiitane non t.ui- (,„ 4^^^,

fiftcrts

,

&

:

:

tumpcr virtutcm

caufaccxtrinlecc ,ficutpoteftacciderisvelformamatcriaiis:fed

virtutc naturae

fibi dcrelifkae,

fuac:

proprio fuO ejfiHAmen

& hoc quia non neceflario dcpcndct a roatetia in. non potcft cflc cn$ pcr fe tet tio modo pra:di£lo,& (olia iilud, q od

Quodlibet.

2i8

TerfonAtfl quod eft ficperrcens, (Hciturfuppofitum:in natoraautemintcllcftualiclicitur pcrincomuni- fona, lie eft perfonaincommunicabilis:quia fibi repugnat commiinicari , non

&

cabilu

vt

,

vntHcrfale

vt for-

Tcx.i

&

t.

forma materiaj adtuandae per ipfam. ad propofitum cft hacc. Quicquid poteft effe forma iiibftantialis hocfibicompetitimmediatepereftentiamfuamifcilicet pofledarcaiium fimplicitcripfi matcriaci quia.8. Meiaph. patet qu6dnoneftaliaratio,quare hoc poirctface-

tantum

vt vniucrfale, fingularibus, fed vt

^ecunda

rc per fc

inn.

Dare aSiu

ratio

vnum cum matcria

nifi

:

& liuius non cft aliqua ratio

quia hoc eft per

fe a£tus,

& illud per ie potentia,

jiUuifim-

illiu* } crgo cui rcrcpugnat fibi per rationcm propriamConfcquentia ifta probatur:quia maiori perfedioni atteftatur quod alicui rcpugnat cfle fo"^™*"^ matcriac: quam quod fibi conueniat; fi crgonon potcfthocfibi conucnire "'^ P^r fuam propriam rationcm, fequitur qu6d cui repugnat, maxime repugnabit perpropriam rationcm formalcm ipfius, Siigiturratiopropriaquiditatiua Angeli eflet nota:pcr illam proptcr ^w^ poflct oftendi, quod fibi rcpugnet informare materiam. jj^v,^ j^^ j.^jJq ^ oftendac , quod medium eflct proprium ad conclufioncm,fi ipfa cflct nota , tamcn non oftcndit conclufioncm cfl*e vcram vndc ncgans cam, dice-

pliciter co-

tci

uenit apti-

pugnantiae. Ideo vltcrius confirmatur ratio

Jimpliater

"""r^Lo^'

7iat!&n'o Mcidetali, gfuiahoceft

hoc,&il~ lud,fecun.

dum

Fhil.

tudo,velre

fttgn^n ia

pugnat

efic

a£lum

vltcrior

hoc

materiae,

:

nifi

propria ratio huius &;

praecisc

:

qu6d non rcpugnat huic informarc nec ,

j^^j^

propriam

,

vel conucnit aptitudo

eflcntia fua propria cft ratio pcr fe re-

a^ui fimpliciter.per ratioinformandum, Vel rcpugnat inforprimum crgo fccundum 6i tunc vltra, vc fic

ad per

cuilibet

:

fc

jyj^^g ^^ efiTcntia Angeli non cft dari ^rgutum cft,ipfa cflentia eft propria ratio rcpugnantia:. Probatio minoris ^ aptiiudo non cft finc adualitate, quin fit imperfeftio aliqua. .

:

,

mandum. Vidc

Tcrtia ratio

dc

1.

Aiiioia

&

*'^

•

plmreced^t

y.

pofiTct

poni talis:ordo pcrfcftionis in formis videtur cflc per rccefiTum

^»

earum a matcria,ficut adus pcrfcdior plus recedit a potcntiaifed anima intclleftiua tantum recedit a matCria,qu6d natut ae fuae rclida, potcft haberc efe fuum proprium ^"^ ca crgo Angclus qui eft pcrfcftior quacunquc animaintellcdiua plusrcccdit a materia , lcd non vidctur quod plus poflic reccderc, nifi fibirepugnct :

,

,

amateria ^uaanima. incfle materix. Ifta ratio

a£l;um

ah'a,

non vidccur multum probarc: quiamultiplex datur cxccllcntiaadus ad

quam ifta,fic rcccdcrc a matcria im6 anima intelle£biua, hcet poflit cfle

finc materia

:

:

tamen

itaperfe^le poteft vniri matcria: ficut aliqua

qu6d Angclus

forma infcriorj

ita

quidcm efle finc materia etiam pcrfcifiiori modo, quam anima intellcftiua fcd tamen potcft efle in matciia quia licct dcpendcrc materia fit impcrfeftionis , non tamcn cft euidens,qu6d poflecommunicare adualitatcm fiiam m.ittriac fit impcrfedtionis &: praccipuc, quando talis communicatio diccretur

poteft

,

,

:

i

potcft eflc fine depcndcntia

ponerctur in propofito. Quartaracio videtur fumi , lccundum aliquos, cx opcratione Angclijquae eft />_, tntelUgere cft operatio immatcrialis: ergo intellccS^us eft potentia ma p fum- '^^%f'<'5& hoc fic mx q. 89. immaierialis:8c vltcrius, cvgo natura intelledualiscftnaturaimmatcria'is. Prima ficut

,

:

art.

I

.

vidc

cumq.

50.

ar.z.&qu.

confequentia probatur per hocquod operatio non

cft

' >-

magis abftrafta a materia,qua

cnim incft operanti fccundum potcntiam piopriam, vt fccundum rationem proximam opcrandi &; per confcqucns,fi po> cenciafitmaterialis, illa opcrationoncft immatcrialis. Secunda confcquentia pro* f\ ./> ^1.,-in. „•! c batur ,quia potentu non cxccdit fubftantiam :« videtur ifta conlcquentjaprarcipue tcncrc dc natura illa,quac cft mcre intelleftualis, cuiufmodi cft natura Angclica:non potcntia

,

cuius cft opcratio operatio :

:

^"^* ^ SetjHttur,ft operatio eil

immateria-

,

.

manifcfte tcnetdcnatura,quac eftdiroinutcintclleftualis;&cum hocfcnfitlua

lii:ergo&

fic

potena,

potentiam:ficut cx anima noftra quia illa dcpendct a matcria operando , faltem aliqua operationc, fcd natura merc intclledualis nuUo modo dcpendet amateria in opcrando, nccpcrconfcqucnsin cflTcndo Vidcturctiam confcquentia a primo ad vltimum confirmaripcrcommcntum propofitionis penultimz dc Caufisjvbi habetur. ImpofsthUe namque eli vtfit reSy cuiu4 fubjtantia cadat fub temporc, c-r etui a£}iofub dternitate fic enim eittt a^tio melior effet ipfius fubftantia^ hoc eft impofllbilc. Primum anteccdcns probatur tx obicflro quia ab obicflo adus quilibec recipit fpecicm, &: pcrfcdioncm j nunc autem obic£):um intellc£(us,inquantuni huinfir^odi, a matcria abftrahitur quiaformx in matcriafunt indiuiduales; quas non

er-

go er natu-

quantum ad aliquam

:

j^^

,

!.&

1.

dc

luma.

/Hxtaratio

:

;

mdata.a- apprehcndit, f ccundum qu6d huiufmodi. nima non S\ huic rationi inftctur,quia fimili rationc pofifec concludi pcr opcrationcm)8c vlf^fit ccrius per pocenciam,qu6d anima intellc£liua eflec immateriaUs,^camcn conclufio cft

^*

IX.

Quafftio

229

licct fccundutn aliquos vcrafic dc ^'f'""^^ , (Ju^d non cft perfeftio maceri^ fMtertttM, immaterialirhoc eft,non compofica ex maceria,& forma.

cft fdlfathoc cft

,

&

etiam anima hoc amma Diccretur , quod bene potcncia incellcctiua eu immatcnaiis , e$ immaterialis;quianon eftimmcrfA matcriac, ncca maceria totalircr apprc- tmmm^ henfa:& hoc declaratur,quia quantoforma eft nobilior.tanto magis dominatur ma- riAlif,

modo eft

minus ei coniungitur,8c magis eam fua virtutc cxcedfcanima autemnoftravltima eft in nobilitaceformarum:vndcin cancumfua virtutc excedit materiam corporalem quod habct aliqu^m operationcm &: vircutcm , in qua nulceriae corporaii, &:

,

lo

modo communicac cum

matci ia corporali

}

&

haec

virtus

dicicuc inceU

lcftus.

Concra iftud.homo non eft homo fecundum animaiii,fiiTc per animam,nifi fccun- fjtj^ ^j^ diim quod anima informac maceriam crgo nec cperacur opcracione propria homi- e^ hrm9\ niSjfccundum animam , nifi vt anima informac maceriam crgo vcl non incclligic fe- ^'<: opera^ cundumanimam,vcfecundumformam,quaEficprincipiumhuius operacioni$,vcl in- ^'*^ fecm^ "* ^"j' tcliigitfecundiimeam,vcinfotmacmaccriam. Prjma propofitio probacur,quia compoficum non tfft illud , quod eft nifi ex parci- ^^ ^Jj^^^ bus,& hoc non vc diuifis,fed vc vnicis, vc pacet ex 7. Metaph. rcfpedu huius fyllabae, mat mm" ^^,de a.^h.&c ita vniuerfaliter de parcibus,& coto, nec folum cft hoc verum de pair- riam. libus macerialibus,quasvocacibi Philofophuselcmenca,fedcciamde parcibus eucn- Tex.6o. ^** •• T« tialibus,quje funt rtiace ria)& formaicompoficura enim ex hoc vnum eft qUia hoc eft potentia,& iilud a£tus,ficuc vulc S.Meiaph.hoc cft.quia vna pars quje eft pocenciaiis "'' ^^"^ informacur,& alia quae eft adus informat ipfam. ^^^^^ ^ Icem fecundo conti a idemranimi fecundum fupremum gradum perfedionis fuac wformat cflencialisinformatmaceriam,fedincelligere non poteft competerc fibi fecundum materiam^ aliquemgradum iuperiorem quamficfupremus :non crgo competit fibi vt exccdic materiam:inteliigcndo per exccdere non informare.Priraa patet,quia alioquin horad non eftet fupremum ens corpora!e,ncc perconfequens proximum Angeloinordinc (pecierum,quianon cfletadu formalitcr per illad,quodeft fupremum in anima intelle6l:iua,quie eft pioximaforma Angelo. Dc ifta quarta rationc vidcndum eft prim6 de antccedente. Illud autem antcce- ''^'^'"'^ :

:

,

^

^'

densXcilicctqiipdiiitellcdiocftoperatio immaterialis^potcftintclligi tripliciter.Vnd (])

modo per

^^

oppofitum ad operationcs fenfitiuas, quae dicuntur organicx quia exet- rnatenaUs ccntur pcr organa detcrminata,& fic materiales qua: requii:unc determinatam par- ^«m inin tem corporis determinace complexionatam,& pet oppoficum inccUcftio eft operacio gtnictts; non organica non enim per aliquam parcem corporis deccrminacam exercetur , 8c hoc modo incelledus dicicur cfle nullius parcis corporis adus, incelligendo fic, vc iri nullaparce vel pernullam partcm propri^ excrccac operarioncmfuam,ficutpoccn,

,

:

tiac fenfitiuae.

10.

ifto intelledu antecedcntis non videtur fequi immarcrialitas formae. Fbr- FarmAv»%' pure matcrialii5,dunitaraen fitvniformisinroto&inqualibctpartc ,non/flm«, vt dicitur operari per organum,ficut ignis non dicitur operari pcr organu Comracn- fg"" »0^ tator /.Metaph. (\ipct illudiergoJicKt diffum e/f , VirtntesiTi* aj?iwilantur imeUe6fuiin 'ft orgMi-

Sed ex

maenim

&

hoc,(jnod

non agunt per organum ,

paulo ^oii^virtates ,

()tia

& ioquitur de viircucibus

,

>

quae func in feminibus

funt tncorporibus animalium agunt per

:

&

& membrapropriit. Virtus autem forraatiua non agic pcr mcmbrura propridm & ra,

tio huius cft,quia illa foia

quodammodo

^Jt'

injlruirienta determinata,

ionfle

^ fine.

forma dicitur principiura opcrandi organice, quae, fcihcec Forma agendo potcft efle principium difFormiura a£tionura, |:'«'"f'»

illimitata in

quae tamert non pofllmtclici,nifi raediantibus partibusdifiHrailibus

^

& idco rcquiri-

tur,qu6d perfedibile a c.ili forma habcac parccs diflimiles , per quas opcrationcs illac organicac cxerceancur , calis forma cft propric fola anima , qua: propter fui perfeftionem , vltra formas inferiorcs potcft cfle principiumplurium operationum per ipfam conuenientium fuo toti, & ided requii it pro fuo perfcftibili adiquato corpuS habensparrcs maioris diflimilicudinis, quac conucniunc pluribus opcracionibus difli-

or-

»on

'^'fi'''^*''

""^*

&

milibus,quarum poceft efle principium. /mo ex isio tntellelft* antecedentts videtttr

pojfe argtti

,

^uod intelleBio eH

tpefaiio

qitia vifio poteH exerceri per partem tnaterialem determt' autem non per alitjuam partem , fed efi totius primo : non enim manus intelligit ^ fed homo :fedfi animanonvt perfctens totttmpofsit cjfe primiptum tntelligendi-.ergo ipfa vt perfciens (juamcitnque partem ^quepojfct ejfe prtnciptttm intelligendi^ tiqH^e

materialis ,Jicut vifio

fiatam

:

:

intellecito

Scot. Opcr.

tom.X

II.

V

ficuf

A^""^°'

Quodlibet.

230 ftcutipfa

,

vtperJicicKs tetum

,

(^ tunc

dici pojfet ita digitits intelligere

formam ^vt

,fcMt homo

^«/<

,

pnncipium lutcUigendt. St crgo totim eH qu^ -rton competit aqtte materiale ^ftcut pars , vel magis ^fecjuitur quod iHa operaiio form* niftvt elt tn tote ^ftt aque matertalis yfi(ut tUa^ cjHafiLi comptttt vt eft tnparte. itadtgiius

ejfct

tn a£tttper

efi

,

Rejpondco ad hoc

,

operatto qu<e

ft communicetur materi* vel toti

tamztale

efl

,

competitfornu

,1//

communicattir ei

,

eH cjuodammodo

tlltrfdttata

perfe^ie

c^uod eH in aclu per formamfic ilUrhita-

totum,(jr non alttjua pars €ius, refpe^itt antmte tntellecltux

,

cui, •vtftc

tUimitata

eH^competit intelU cito.

Smiltas

m

mctte-

rlalii

po-

Ua

*t

'

.

,

fccundumomnes

quiditas rei matcrialis poteftcfrc pcr

De ^ri^cd tantummod6,fi

quo.iJ.^.

f

*^-

:

teft ejfe ob-

nofiri.

A Lio modopofrctintelligiantecedcns, quod jncellc^lio efl inmiatcnalistermijJ7Xnatiuc,hoc eft,tenditin obiedumabftradum a materia:&: in hoc intcllcdu viJctur anteccdens probatum fuilTe per immateriahtatem obiedi fcd ifta probatio ^^^^^ concludit imm.itcrialitatem fimpljciter,eciam tci minatiue fiue obicdiuc quia

teriaindiuiduali, cft,indiffercns

j.

rcquiritur in

Receptiuu intelleUio-

nit,antma; fenfationts

lis

intellcdus no-

obicdo immateiialitas, hoc efl:,abft::adio a ma-

& cxhocfequitur quod opcratio fitimmatcrialis tcrminaciu^

ad obieda fingularia maceriaha,

intcntam,oportec probare pofrcc aliquo

j

feobiedum

quod operatio ,

,

hoc

& tunc ad habendum conclufioncm

quae rcfpicit vniuetfale pro

obiedo , non

modo communicari matcria:.

Tercius incellcdusantccedcntis eft ifterintellcdiononeftprimialicuiusmatGriarcccptiui fcd cius rcccpciuum proximum proprium eft for-

tanquam proximi

ina,non

illa

(T)

&

,

cocius,qu2e cfl quiditas, ficuc eflhumanicas>fed

auccm cpcratio

illa,

qux

eft

fimplcx

,

&c

primo compofici cx maceria^siforma^ficutproprijrcccptiuijficutp.uetin principiode fcnfu & icnfatomon "^^^poftt c»'"^ 'P^a anima eft immediatc rcccpciua vifionis,fed ipfum organum,quod eft comr.v anima pofitum cx anima & determinata parte corporis cft prokima ratio recipicndi vifioparte corporii. rem,nec cft anima,nccallquidanima: ncc illaformamixtionis, quae cft in detei minata partc corporis,fcd forma totius organi co modo,quo humanicas cft forma totius homuiis,eft proxima ratio rccipicndi vifionera. Ex hoc patcc quod il organum dicaiur illa pars totius animalis in qua tanquam Quare ocitlus ctr- inproximoreccptiuo,recipitur fcnfatio,organum dicctur cffe aliquidcompofitum ats von eft gj^ anima , vc eft principium talis operationis , & ex parcc corporis fic mixca & tunc oeultui patet,quare oculus caccus non eft oculus, nifi fccundum quid-.c^niz non cft nifi alccra pars compofici, quod natum eftct dici oculuscarcns alia parte qua completc oculus ajccra pars compofiti,qucElibcc

&

fenficiua eft

,

i

,

,

i.

,

,

eft

oculus

. Ex hoc ctiam patere poteft,qu6d fi potentia dicatur illud, quod cft ratio proxima r a6tum,potcntja vifiua non ent aliquid praecise animae , fcd vcl ent forraa parata po- cccipiendi organi, vcl aliquid confequens illam formam. ipfius totalis tejl intelU.

gere,fedno fentire

quarc anima leparata non potcft fcntire, quia non habcc reorganum , ncc formalcm rationem rccipiendi, , quoi cft ^^^ cftforma totalis ipfius organi. Pcr oppofitum eft dc intellcdionc , quiareccptiuum eius proximum , 6c proxima ratio formalis recipiendi eam cft anima,vcl aliquidcxparte animae priecise,non includendo aliquam matcriam j &: Pacet cciam

,& ccpciuum

quare.

,o?

,

fenficionis

proptei hoc poteft ipfa compctcrc

animx fcparatae quia ,

ibi

manet proximum eiust

reccptiuum. jit

,„;.-

Sccundum + etiam iftum

tertium intclleaum, qui plus contincc vcricacis, inttUi'

immaccnahs.quia proximum rcccpcmum habcc non mcludens maidc6 fine cali materia poccft ipfa opcracio habcri nunc ceria,falccm corpotalcm , autcm potens haberc operationcm finc matcria potcft haberc ejfe fine matcria ergo natura illa , cuius cft ifta opcratio propria , poteft habcrc effe finc

gere cft operacio

&

;

:

matcria.

Ex hoc crgomcdio

,fciIicctopcracione,poccftconcludiipfius nacurx talisim-

matcrialitasjhoc cft,a materiain efl^endofcparabilitas:non

autcm illaimmatcrialicas

informandi maccriam,&: hoc eft racionabilc , quod cx incelIe6lionc,quaccftmcdium,& communc animaeS^ Angclo,pofiic concludiim* vltcrior.quae cft impoflibilicas

maccrialiias

communis vtriquc.

COM

\

!

Qu^ftio IX.

M Mn KT AKIVS,

C *•

pX E (ecundo

b

Dodor quod

principaili, dicit

JL/rcpugnat Angelo

polle

efTe

formani

&

adducit duas rationes, informantc matcriam , quamm prima fumitur ex medio commani,quia (cilicet concludit non tantum de Angclis , fcd etiam dc omni fubftantia corporali per fe fubiiftente. Secunda fumitur ex mcdio magis piofirio , quia talis ratio non concluderet de omni ubftantia per fc fubfiftentc. Prima ergo ratio ftat in

hoc

quod

;

eft

infonnare materiam

pcr

fe fubfiftens

Angelus

«

non poteft

eft huiiTlmodi}

«rgo-

Im

intelligi.

gt trtbusmop^^^^ accipitUr primo Pofleriorum in tertio rnodo dttfrtmome- ^ r-t W i \ tr Iccundum i» habttur /'''"/f.id cft , quando tantiim praedicat potcft eflc en$ hoc modo accidens frimofoftei. adiacens;

j„

&

ttx.y.

rum

,

&

fic

fiibfiftens

,

illud

compofitum eflTet pct

pcr fc.quando non

fubieAo , vt albedo fefubicdo, non dicimus.albedo eft,icd albumcft. Secundo diciturens perfe prout difiinguitur comraens in alio , &c. parata cft

cipatiuc"cxiftcns,quia pars altcrius pcr

Nec cum

tnans materiam,vt parct

f

Nincpafet ;

fupra(.

tfuod non vnibite non efi diffe"

rentia diFiinguens /4ngelum

opinio Boctij cfutfi.

probat

,

ab animd.

£t

Ccd

,

illo

cft in

quando

eft in

cuiinhtret facit per fe vnum, vt pa-

Vero conueniunt ei, quod per informat,& dicitur pcr fe irtformare, quia et ipfa forma,& materia, quam informat , fit pcr fe vnum.compofitum , ficut forma accidentalis dicitur per accidcns informare fubiedum, quia ex

quam opinioncrti , qu6d Angelus

fcilicct

ibi ,

diftinguuntur ^ccic pcr vnibilt

Doftor im-

&anima noA , & non ViA*

. g Hinc etiam apparet quare animafeparata . non fit nata inharcre, rmii nin^ quianon «ftnata informari per acddens, cum ferfim.

noh e fi perfona, licet enim

fit

formafobftantialis,

&

fit

& fubiedo

fit

vnum per accidcns ,

vt

Tertio dicitur ens perfe illud cjudd habet atluk-

litatem vltimam

,

&c. Illud antem

ejfe totius efi

«Qhs fimplicitercompofiti,quidem perfeprimo, eft,qu6d compofitum, fiuc

primo

fubfiftens.ftd

ejfe

efie

compofiti

fonna

cft

eft

per fe

id

pcr

fiibfi-

tintum , pro quanto cft pars compofiti,& omnis pars , vt participat efie compofitijvt etiam patet ^ Dodkorcjin i.d. 1 7.& ideo ftens participatiue

dicitur pcr Ce ens per accidens,tamen accipiendo

per accidens participatiuc. Et hoc c«i*wjdiftinguitur contraillud

primo ens

,

tantiam per virtutcm

mafcrialis per

fiue fubfiftcus

,

,

moAo per ac-

quod

cft

per ft

& noh pdrticipaciu^

cns ficut pars.

&

.Quod efi igitur per fe fubfifiens , rion partidpatiue , necpotens ordinari ad ali<}utd clTeper fe(Scdicitperfe, quia bene lubfiftens primo poordinari dd aliquod cftc per accidcns

poteft recipere multa accidcntia

,

,

quia

quac tanturh

ens

fecuhdo

,

cau&

cxtrin{ccac(ficut

&

forma diuinam potcntiaih tantum. D»

abfolummj

accidcntc abfoluto patct i Doftotfe in ^ttartd,

Dc forma

dtfi. II.

eiifi.ii.q.i.)

matcriali patct

»'«

fecund&t

fed virtutc natura: luae fibi dticliiflat»

& Koc quia non

fatet S.Mct.

Ct

di£to , quia turtc hoaeiret forma ptr fc nata informarcjimi fimplicitcr fibi rcpugnaret,vt fupri patct. Dicit ctiam Dodor qu6d ipfafcparata poteft cHe pcr Ce cns,primo modo Jd cft,(blitarie"^

non

tali fontia,

per

modo prfedidhs^quii fotma pCr fc inforrtiins,tamen hon poreftclTe per fe ens tcrtio roodo p rx-

pofcft e(fe accidcns,fcilitrct

ih pfoprio fiio

nccfedlarid dcpfendet a

effe,

hic

naturali ipfam in fuo

«amen non

efle

tft

mattri*

notum Vi4

nori dcpcndcre a maie-

ria,vt oftendit Doflttr tndifi. 4^^.(1.1,

Secundaratio ad propofituih ftat ih hbc Cul ttpugnat elTe zQium materix, hoc praecisc repu* gnat p'er rationtm propriam , quia maiori perft» dioni attcftitur ,^^u6d alicui rcpugriateUc fot:

mam materia:,quam quod fibi conucniatilcd nort , nifi pcr rationcm prOpriam.crgo i fortiori non poflct alicui tepugnarc,nifi per rationem propriam. Cum crgolcpttgnct Angelo informart riiatcriam,tr^o fibi rtpu»

poflec alicui conqenirc

gnat ptr rationcm propriam^ quae tamcn cft no* bis fgnota. Et ifta ratio proccdit tx niedio ptoprio quia tx rdtiont propria Ipfius Angclf

h

iiehiat'ci

do non

aptirudioad

•

qu6d non coninfomiandum, quia aptitti-

Probatio minoris^

,

fciliccc

cft finc adualitatc

>

quin

fit

iniperfc

informant pcr accidens , fed non poteft ordinari ad aliquam formam fubftantialcm , quae pcr le informat quia Ci pollec fic ordinari tunc ex iplb

omncs fubftanrias>efftt aj^ta narainfotmare,& adu non informarcc , tunc in ipfo Angtic

&

eflet imperfe<5):io aliqua.

:

illa

J^

fiiit

& Thomae vt patuit infecundo.dii.

vltima ,

(e

ceft

fccom*

pofiti ; illud noii poteft eftcperfe f6(:niaihfort

tet 8,Met.oppofita

fe

fe primli

& illud quod ordinaretur elTet parti.

bilc.

Mzior dechTitav : £;ts per/e potefi trfpltdt& Primo intelligitur ens per fe folitarir,

ptr f*

fteftinttlli'

^3«

forma

pollet pec fe ficri

S

vnum

ifompofi-

aliqua. Si crgo cfTcntia Anecli

cjirii fit

pcrftfta

intcr

G H O L

Contra duas ratlones allatas fr$

)

Coml.kmm.

I

V

Mv

^.htc ponit •y.obie^iones^

^ foluitfef

fele£Hpmam (^claram do^irinam , expUcando multa dr abfirufa in Phihfophia j vt noti in magine. Adfextam , de animatione Ccelorum non refpondet , ^«w dehoc traSfatum ef t. ,

d.%.q. vnica. Vide Leuch. qui hic infine mouet varia

& in eatra6iata.

515'

D.Etcrtio

^

^ acuta duhia

circa

ham quajiionerf^

«prineipalijobiicitutcontrapriraam ratlonem : quia ex 7. Mctaphtotius tan, quamcompojitum : crgo illanon ordinatUr ad ejfe

forma^tji magis ens

quamad aliquid perfeftius. Scoti

oper.iom.xil,

Y

%

Fnctetcl

^"^•^•Z*

Quodlibet.

11%

Prartcrcafpccialitcr dcanima, vidcturquodipfafit per fc fubfiftens ^ cjuiaipfa pcr fc operatur opcratio cnim qua compofitum opcrAtur per fe , non compctit foU form2e,anim:c autcm fepararaecompetit intelltgere. Prarterca cjfe anima: c^ejft compofici:crgo non ordinatur ad illud ejfr. Antcccdcns probatur:propter hoc enim anima humana remancc in fuo ejfe^ totius ejfe deftrudo,non autem alia: formaerquia hoc idem cjfe quod cft totius, cft ipfius ani:

'

ma:,non

fic in ahis.

&

Prseterea.Hxc aqua potcft cfte pars alicuius totius aquje , ita cft ordinabiUs ad ejfe pcrfcdius , quod fit eius participatiue , pcr confcqucns hacc aqua nunc non cft per fe fubfiftens.

&

Prastcrca. Idcm non rcpugnat eidcm nifi per eandem rationcm repugnantijE:fi ergo Angelorepugnetinformaremateriam,hoceft peraliquam vnamrationemin An-

gelo propter

quam fit ifta repugnantia:non ergo funt duae rationes:vna communis,fi-

cut procefiit prima ratio:& aha propria,ficut procefilt recund.\ ratio. Pra^terea.Sccundum Philofophos , Coeli videntur cflfe animati non autcm poteft xxaI.&h. Mtt.& $. poni ibianimaintelIe£liua:quiaintcllediuainferior Angclo non poteft perficerc :

Mtt.AHic. corpus,nifi pcrficiatfccundumperfedionemvegctatiuae,&fcnfitiuaj, quas includit;

vel

nifi illae,fi fint

diftinda:,fimul pcrficiant.

fibi corpus , pcr quod excrcet adus v\ix: crgo cum agere i^xx^vi^^oxutejje , dabitilli corpori ejfe viuum , perconfequensinformabit illud. Enumerat ?w.t^/j , fecundum perAdifta quinquc Ad primum " non inteliigitur /'>'/«^ , tanium^. fc^tionem , ledfccundumprincipalitatcm, 8c indcpendentiam quia ejfe principij principalioris cft. indcpendcns rcfpcdu principiati , refpedu principij minus qttia Ja

Praetcrca.

Angelus quandoque fumit

&

&

14

:

&

,

dJvltma

principalis.

habeifolKi

Adfccundum quamuls ifta ponitur ratio fundamentalis pro conclufionc ifta, quod anima intellcftiuA cft fubfiftcns tamen conclufio non vidctur vera ioquendo propric dc fubfiftentc eo modo quo prius didum eft qu6d cns per fc tertio modo

in

z.i. difi.

i4.<7.i.i.rf.

,

,

.q.vnica. ^i^j

,

,

,

accipicndo,dicitur fubfiftens,fed nec animaintellcdiua vnita cft per fe fubfiftens,

non informanon informat fi ergo vnita, elTet fic haberct informans,&: non informans.

id eft,folitarie, ficut accides in Altari dicitur per fe cns:quia tunc vnita rct corpus:feparata enim,quia fic eft per fe cns

per fe cns,cundem

Animafe-

modum cfi!endi

,

:

A.d rationcm crgo illam:intellcftio,qua: eft operatio

immancns in operantc,pot£ft

horno dici-

competcrc pcr fealicuidupliciter.Vnomodoficut prGximofufccptiuo:aliomodo ficut rcmoto. ExempIum,primo modo fupcrficics dicitur alba. Secundomodo non fcd bcne4icitur homoeft albus. Sicanima diciturpcr feintelligeretanquam pfoximum receptiuum intcllc£tionis:fcd non primum,quandoeft vnita:quiaquandoi eft vnita eft ratio/ecundum quam intelleftio conuenit homini,tanquam toti per formam homo autem dicitur per fe intelligcre , tanquam receptiuum rcmorum quia non rccipit intelledionem , nifi per hoc, quod anima, quac eft cius forma proximius

tur recep-

recipit

tiuum

fiftensjvcrum eft de primo operante, quod, fcilicct

paratapro- dici

ximum receptiUHm tnteiuaio-

""'

^'^'

**

kupmodo

re-

'"

*T//r

,

,

:

:

"^'"^

eam. Qiiando ergo accipitur operandi

alicui ratio

illa

in maiori

operatione.fi

,

quod

pcr fe operatur, eft per fe fub-

fic

autem non

operatur

,

quod non

eflct iubfiftens

formans,non poflet opcrari,quin vlterius eflet ratio operandi fuo toti minor cft falfa quod anima per fc intelligit hoc enim non eft vcrum

;

:

,

eft vltc-

fed forma infed ifto modo

,

nifi

co modo,

quo operatioconuenitform3e,ficut proximo fufccptiuo

Ex

ifta

patct,quomodo intelledio

eft immatcrialis^fcilicct

non quod non

fit

ipfius

animae vnitac prout informat matcriam:fed quia ipfa cft foh"us anima:, vt proximi fuftantum fccundum parccptiui:totius autcm compofiti,tanquam remoti fufccptiui

&

cemformalemfui. Ad aliud " habens omnino idem ejfe , non vidctur fimplicitcr impcrfedum , pcr Ad teniu. Inc9nuehoc,qu6d non communicat altcri illud ejfe-.^x crgo animac efirct idcm effe , quod & tonientia, ^ tius , quarc anima fcparata cfiTct impcrfc6la in cflcndo , cum tunc nihil fibi tollatur, 9«« /?jKK- ^j^ quod fuumf//^ non comraunicat altcr)?quarc etiamidem f/ifhabcns, anima eflet /«<,/< dvcAj,jjp£jf£^t.jj j„ eflendo,& totum habens idem fj^jCfiTct perfeftum in eflcndo quomo* anima\a- doetiam manctf//(f totius nifi mancattocum habcnsillud ejft> Dicocrgo,quod effe animac manet idcm, dum anima manct ensillofj^ , & hoc fiue htt idem cflc cum fitconiunda fiuc feparata & confimilitcr videtur, quod ejfe totius non manctidcm, '"'"• nifi dum totum miinec idem in ilio ^:quia nullius cflc aftualc videtur manerc idcm: :

j

:

j ,^

Qu^flio IX. nifi

manenteilloaftnaliterhibcntcnrc illud anima:

ej/e

cft

idcm,quod

ejfe

totius

:

iii

Videtur crgo

ejp.

quia anitTia hibcnsejfe

,

ncganda °'qu6d

ifta

videtur pars totius ha-

bentis ^^//t.Confimihtcr videtur ej[e(c habcre ad ejp.

Ec illa probatio , qux adducitui: ad propofitum , fcihVct , quod anima remanct iii y^nima rafuo eJ/e,non fic aliac form£e,non concludit propofitumiimo oppofitu. Ideo enim P re- f">na[,r

*^»

manet in fuo f^,quia ejfe eius eft omnino inconuptibile^Sc per fe,6c per accidens:viderctur autcm corrupcibilc, fi cfletidem cum cffe compofiti.Compofitum cnim vcre /

\

corrumpicur:ncutenimgcneratio vidcturterminari 7iQ.eJje gcnciati \x.:s,ejje corrupti Videtur cfie tcrmfnus (luo corruptionis &: per confcquensnon mancre aliae auteni formx materialcs non mancnt in fuo f//^,corrupto toto:non quia elp carum noivfueric aliud ab ejje c6m|:<'fiti corrupti fed quia ipfa: corrumpuntur pcraccidens iioc autem eft.vclquiaagens corrumpcnsperprincipium fuumadiuum contrarium ilhs, attingatillis vt contraria: vel faltem attingit compofitum cOrrumpendo ipfum & formxtales funt infcparabiles a compofito in eirendo ncutrum autemiftorum vcrum eft dc anima intellediiua. Si ctiam(vtifti dicnnt^anima Intclleftiuaficincorruptibili? , c^x^effe perfe conue-

"'•^'"'f/''-

:

autem fecundum fe conuenitahcui,infeparabile

efl

ab

per /e,

&-pei^ ac^

^"'^^'

.•

;

nit formae,qua: eft .i£tus:quod

lis

;

:

%

ctrrHmibi-^

:

:

A

{„^,-

""^

'^^'''^

„^^ ratwrte coMpofitt cprriipitttr-,

^W* ^"^^''^

j"^"

crgo impoftibilc cft,qu6d forma fcparetur a fcipfa:fic impoflibile cft quod ycmAhcrit forma fubfiftcns dcfinat efle. Si , inquam ifta fit ratio incorruptibihtatis animie in- poa compet il!o:ficiit

,

,

tellediuaz.fequitur

qu6d non

eftincorruptibilis,propter

&totiu5:eft enimfeparabilis a toto,mancns

jj,

hocquodidem

cft ejfec'ms,/itum.

tamen infeparabihs afeipfa.

Potcftcamen 1 adclariusvidcndumrcfponfionesadduo argumcntaprsediiladi £»« A'»^de cjje-.vno modo ejfc poteft intelligi illud.quo prim6 formalitcr ahquid rcce- '"'^ "^ dica »(7»^j/7f :prim6aucemreccditura»<'» (//^ perihud, pcr quodahquideft cxcra py^ 1^^] ftingui

inccUedum

,

Hoc modo cuiuflibet entis cxtra intelle- extra cdu'Ahomodo diciturf/7f vhimus adus,cui, {cilc ct fam, i.pro

tc potentiam fua: caufa:.

^um5c^ufam,eftpropriumi;/5V.

non aducnit ahquis ahus dans ejfc fimplicitcr

,

& ipfum dicicu

cui primo conuenitfj^ficdidum,prinioinquam tflendi iUo

rfjr.

Ifto

,

modo compofitum pei fcdum

fic^

r

fimpliciter habcre c^e v^timo

quodnonfitahcni

in fpccie dicitur cflc,

alteriratio '«^''«>f«*.

& fclum

il- '"/!

Iud:parsautcm ciUb dicitur cfle per accidens tantummodo,vcl magis propne partici-patiuc ifto ejje totius fic igitur fohim compoficum eft per ic cns accipicndo effe fe:

,

cundo modo:anima autcm

non diciturfubfiftens nifi improprie,&: fecuneusprimo modojaccipiendo
intellediua

dum ^tnci,licct dicatur cn's,&'per fe

fecundum quia primo modo accipicnJo f^f form£E,&:icotiusnoncft idemfj^oinnino. Sccundo modo eft idem f/^c led fllud non eft vtiriufquc eodem modo,fed totius pi im6,& partis participatiue. pacct ad

:

:

j8.

Exhoc patetquomodoaniniafcparata do quo ipfa

cui.

Cohpoji-

""^pcrfe^nfn/blum-

jponfibneadprimum argumentum.

Pereandem diftindioncm

^"'f

fk.,,^, ^/{;

dicitur impcrfcftain

^,^

.

pcr acci'd-;„s effe.

eflendorquiaeOmo

Qjiorrtodt

perfeda in f flendo,non cfircntiahccr,6cprimaric fcd ".'"'",'* P'': participatiue fuo quidcmpropriof/freft azque pcrfcda fcparara &: coniunda fcd P""^'^'^' coniundaperfcdacft fj^c6ciusparticipatiuc, licetnon primarie.Etquantiim adhoc ^,j,fa feparata eflc imperfeda <jui.a caret ipfo r//^ totius &; poflet dici qu6d ifta imperfc- i^nam /?: eft vnita poteft dici

,

:

,

,

:

£tio cft impcrfea!ofimpliciter,quia earctiI^of//f,

iion propria,im6 ipfa eftjmaior pcrfcdio,

:

quod

eft perfediofimplicitcr, licec paratK

quam ejfe cius proprium

,

quia includcns

il-

Nonigitur dicitur forma impcrfefta exhocfolo ,qu6d non communicac fuatn perfcdioncm alteri ,ficuc nec ipfa perficitur in hoc ,quod communicat fcd dicitur imperfe£ta ex carencia peifcdionis fj^f totius , qux carentia concomitatur ilillud non communicarci Ad quartum illud , quod poceft efle pars intcgrahs homogenea totius , cifi ^^«'/0/« "^'"''" '"'" pairticipet e//? eius,quando eftjncoco ,&:nonparticipet,quando eft cxcra totum, tamen lcparatum non dicitur imperfcctum,quiahabct efje a:que pertcclum. cuin j ^ ^10^ illo ejfe quod poteft participare. Vnde non dicitur propric ordinabilc ad cjje totius ficuc illud quod natum eft efle pars eflcntialis per fc o.dinabi'is ad cjfe illius , cuius natum eft efle aliquid , nec poteft cfl*einfcaliqiiid ciuldcm r.uioniS/ lud

ejfe.

,

,

cum»illo.

Ad aliud dico qu6d in eodcm poflunc plura includi quorum cuilibet fccundum ,

&

Scoti oper.

^'^'^

;

pi^opr^m rationcm , etia,m aho circunfcripto repugnat aliquid idcm , tunc quodcunqucillorumpoceftefletatiorepugnantixilliusincludcntisadaliud.

tomyX 1 1.

V

3

Exemplumi

'*''*

"''"

;^^

^j

^^'

^^^ j^

Quodlibet.

2^4

Exemplum: hominipercatipncmfubftantia: rcpugnat quod

^Uauid fotesi

fngmre a!tm per vanas

r4-

albedo

fic

,

re-

,

ctiam

*9'

quof unque alio circunfcripto.ltcm per rarionemrationalis iUa crgo propofitio eft neganda quod 'vnum vni mn repugnat ,i-\iCi per vnam rationcm repugn;intiaE, fed fi adtiatur,non nifi pcr vnicam rationcm primam, diftidgui poteft:quia ratio repugnantix :

,

competit illi,cui eft ratio iepugnandi,&: alteri repugnat,vel ergo primitunc illa ciit prima ratio repugnantiar, ad iftam conucnientiam , quae primo conuenit ifti , 6C cuin hoc repugnat alteri vel primitas ifta referturad rcpugnantiam , & tunc illa erit pi ima ratio rcpugnantiae , quae primo opponitur illi , cum hoc conuenit ifti > 5c vtroquc modo potcft diftingui de primitaie communitatis ^^^. gjjj^g^n^,

&

tas iftarefertur

:

&

&perfe£tionis: Prtus

rt-

(Mantit

Qiiantum ad primitatem communitatis, prius repugnat fubftantia: eflc quantitatatcm,quam animali e conuerfo lamen quantum ad primitatem perfcftionis quia :

,

animal plura includicpropter quaz repugnat fibi,qu6d fit quantiias, quam fubftantia txite, quam includit;accipiendotamcn vniformitcrprimitatem,vera eft propofiiio,quod eiufdem animali, ad idem vna eji pnma ratio refugnantnf.tiL cx hoc fequitur, quod non proccflit vtraqne prtoruate pQfjfj ^d conclufionc cxrationc repugnantia::prima,cadem primiratc,quod concedo. cammuHiSimilitcr quintum ad primitatem communitatis , prius competit homini eflc fubtton ^ tatts V j r k. n\ ^ r quantum ad pnmitatem pertettionis eft e conucrio. ftantiam,quam rationalcm , perfeSlioScd fi arguatur,idcm non compciit cidtm nifi pcr eandcm rationem 3 crgo fimili„is. ejfequanti-

,

1

.

_

&

,

•

Priushomo tcr cftdcrcpugnantia. tfifubjlan-

quam

tia

amma

,

Rcfpondco:non eft fimile quia multis communltcr non conucnit idcm prajdicanon cft dc eflentia corumjnifi per idem commune cis,fed multisrcp|,gnj,e potcft idcm non per aliquid commune cis.Exemplum:rcpugnat homini , &; ftlbedini eflc Angclum , 6c licct forte homini &: albcdini fit cns commune vniuoccj tamcn cns non cft raaoiftius repugnantiaj quia conucnit Angclo. Excmplum manifcftius,lapidi,albcdini,chimcra: repugnat ellc Dcumjnon tamcu pcr aliquid communc,ficut manifcftum eft. ,

x\.\mi3Stcn\y(\woA

,

tate non ferfellione.

^J t€Xturh dici poteli.quod licet Auicenna hocfofumt 9 ,fu* Metafhjfica

Coelu noeft

mimatumt vidc

i.

d.

nunquam ..'..'.-'.

QQ^\y^j^ gffg animatum:^4Wf/; Arifioteles

pofuit.EtJi dicatury

cap. 4. fcilicek

quod Artltoteles in * J

jingeli

(^ mu»dOy& i i..MetaphyfiCie videatur hoc dicere^vel althi. Refpondetur^quod anima duptex offictum habet^ vtpaiet fecundo de anima ^fcilicetmouendi,(jr informandi. Deprimo dicit Arifioteles , quhd ejifecundum quam infeUigtmus , ^r

quomodo

fentimttSy

forma Cdi.

ti^t^fic An<^eliJuntform*

de

19.1.1.

Additio.

Caelo

(jr

rnouemuryCJrfecundum hanc vltimam proprieiatem

Ad aliudper idem dico, illiyVt

Cteli dici poffunt effe

non tnformantes^fed meuentes. vtpatet in 1 .dtfi.%. quod Angelus potefi ajfumere cerpus

antma-

Ccelt

,

^ vniri

motor naui,dr mohili,non autemper informationem,vt patet de multisAngelts ^boitis

dr malis, vbifupra infecitndo, &c.

Ad argumentum principale,nego confequcntiaro,& ratioeft,quia prius poteft cfle repugnandi alicui ne infit fibi,quodfi incflet , eflcc pofterius ficut repugnat homini efl!e rugibi!em,& iIlud,quo fomialiter homo eft homo,eft ratio i'lius repugnantiXy&L tamen rugibilc fi ineflet , cfletpofteriushominc , ficut paflio eft pofterior fuo

ratio

fubicfto. Eft igitur prius fimplicitcr neceflari6 caufa rcpugnantia^ fic , Icilicet quod contradidio cft illaconiungi:non ficncccflTario poceft efle ratio conucnkenciz ahcuius poftcrioris fic , fcilicet quod contradiftio fit illa non vniri , quia non eft coniradiCtio

abfolutum prius fepararia fuo

pofteriori.

A.d propofitum,formam matcrialem feparar» a maceria non rcquirit nifi quod forteftfeparama non fit fimplicitcr neceflaria ratio fua: vnionis ad maceriam , quod verumeft,

Forma pott

a mate-

^^^^^^ cntitasabfolbta,& icapriornacuraillavnioncifedformamimmatcrialero , vc *q\. auia Angelum,poflevnirimateriae poncretaliquavniri,quorurovnumeftj:atiorepugnannoneft ra- tiac,vcoftenfum cftinfolucionequajftionis. tio

ftne

Co M

vntoms.

.Etcrtio articulo principali

'd:

,

in

ME N r A %iy quo mo, prim6

uentuc dubia.lndat crgo DoCkot

probandoquod formx

fubdantiali magis rcpu-

gnet pet fe ordinari ad aliud,qukm copofito.imo ji conipofitum non cilpcr fc crdinabilc ad vl-

teriorem adlum tialis

non

erit

,

s.

multo

fortii^s

ordfnabilk

;

forma fubftan-

& probacur^djura ma-

gis ens eftmtniisper/eadaliud ordinabile;patet ri

, ,

quia ordinari ad aliud fiuccilc otdinabilc

,

,

vel

v*l

non

non ordinaordinabile, fequitUF

1 1.

Quxftio enim

(cqoitur entitatem quanto gis ciis, $c

nugis

pcrfcftiiis

aliquid cftrta-

tanto

,

quam compo(Icum,vt k ipfa J'e

Secundo fir

patct 7.

magis ens,

Mct.

fpecialitcr arguit

cum

pcrfc fubdftcns. Et

operaturSwit pcr

fc

minus or-

e(l

dinabile. Scd forraa fubfbntialis cll

intcUigit

,

dicit

animaper

accipjtur \y fer

Imprtbtti'

nu.

fit

per

Dodor

quani etiani

ctgo

fic

:

H^tc aqtta

inftar,probando

quod

illae dfiae

vatio-

iecunde Ctli

^

n

&

vidcntur

tcllcdtiua

eifc anfmati,Scc.

non

dum mentem
tt msieria.

poflit

Et quod aniraa inr calum fecun-

informarc

Philofophi, oftcndit

i^.vbi quaeric an in coelo

fit

Dodor

in i.

materia.

m

Refpondifet

Dodor adomnes

iftas

inftan-

tias. Ec prirao ad primam dicic quod propoficio iFofmit qut' tnodo firma- Phiiofophi non intelligitut qubd forma fit mafu ens ctm- gis cns , id eft pcrfeclius corapofito , fcd magis,

&

independentiafn, &ccquoad princtpalitarem > Ec fic fovraa fubftantialis dicitur magis ens, quam compofitura, quia compofitum principalius depcndcc ab ipfa , & ipfa rcfpedu compofici

dcpehdet. Eft etiam independens rcJpedtu principij miniis principalis.fcilicet materia;,qu*

non

eft aliud

principium

mim\s tamen principalc

,

ipfius compofiti; MttlUgert tempetit iw<e>C^

primo j qubd intelligcrc rt proximo fuiceptiuo, toti vero compofito , vt remoto fufceptiuo. Et quando eft aniraa feparata, cft immediatum , & pcimum rcceptiuum ; quando vero eft vniu eft immediatum reccptiuum , (cd non ptimb , imd compofitum cft pcr fc primb receptiuum , quia tunc homo per fc primo intc]rligit,& anima vni-

Ad fecundum

dicit

«m> compCtitper fc animje

com-

ff"*-

ta rion

primb

VI iiuelligat.

eft

Quando

qubd non

tur

,

operationc fe

homini,

ergo accipitur in inaiore,

efl

de primo opcrantc

ilia

pcr

,

intclligit,fcd eft ratio ipfi

quod perfe operatur

,

;

verum

fic

opcra-

ptr ft fuhfifiens

quod

fcilicet

opcrandi cciam lcparaca

cft vlterius alicui racio ;

fed

operetur, id

^«r/f)nonpoceft

anima

(

etfi

eft, folitarie fic

accipiendo ly

dici pcr fcfubfiftens,quia

com-

pofico, cuius potcft elfc pars principalis ,poteft

cadem opcratianc:patet,quia coniunfta compofito compofitum

^.

fecundum fuum

cife ipfa feparata

compofito

5

Secundum

dicit.

«rj^,e(Tet

pcrfe-

imperfefta quia feparata \ pcrfeda quia totum effe compofiti ;

,

qiiia

anima feparata

ellet

fm-

perfedla in cfTendo, ciira runc nihil fibi tollaturi nifi quod fiium ejfe non communicat altcri : hoc

mx.

dicit

Tertiupi

,

impcrfcdionem qiioad

effe-ini-

quomodo manet ejfi totius ,

nif\

:

&

quomodo

potcft n^anere

tocura

compo-

tjfi

&c. o Videtur ergo ifta ncganda, qUbd ejfe animae cft idem qubd ejfe totius,&c. id eft,qubd ficut animaquae habet ejfe , eft pars totius habenfiti ?

anima videtur pars alterius efe, c'omp6fiti,& per confequens anima hon dicic idem e£e coitipofiti , qi\ia tUhc ideih effec

tis ejfe , fic ejfe

fcilicet

Septim6,ac vltimi arguit.quia yingelm,qnandoqHefnmit fibi corptif. Et (ic D66tor pcr has duas raciones vltimas probat quod Angelus poteft informare materiam, im^ fccundum penultimam , quod de fadlo informet lecuhduhi Philo(bphos,quia anima intcllcdiua,vt fuptk patuit, non uiforraAt ccelum,& tamCn ipfum eft anittiatum,non anima fenficiua,nec vegetatiua.nec anixai nottra incellcvl^iuaiergo erit informatum aiiquaforraa quae fit quiditatiuc Angelus.

5-

ffu«.

feJ

j

maneat toram habens iUud ejfe Si ehim anfma dicit totum effe xotias compofiti, crgo ipsa feparatamanet cotum tfj^compofiti , qiiia ipfa dicit tocum effe ipfius , tamcn timc noh maneret (•ompofitum. Si crgo compbfitum ijDn maneri

Qumto

Angflus fo-]

qu.-indo eft fcparata

ad perfc6lius,cuiusfit pars, non impediat ipfum

hcs prima rion procedant cx diuerfis mcdiis, quorura vnum fic communc, aliud propriumj quia idem non rcpugnat cidera. Sexto inltat, quia iecundum Philofbphos ctr-

teft infoitn*'

,

nonquandoeftconiunda,qui.T vt coniunda participat fjf/i compofiti. Si Crgo dicetur fimpjiciter

autem non

cllc per fe fubfiftens, arguit

e).met.

liid.4fcit

Quarto arguit per argumentum duccns ad impolIibile,probando quod ordinari ad aliud vt

potejt effepars totitts aqu^yicc.

Awcenn»

iST

multa inconuenicntia ,quaB ieque. rentur fi praecisc diccret idem
dla,& imperfe(fla

fe fubfiftcns,quia e^e antms, eji effe compofitt,6cc. ,

X.

in)pcrfe
de anima,quud

fe /olitaric,vt fupra dixi. Tertio inftac,probando quod aniraa l

Et hacc cll racio Thoma: improbat in 4.^(/?.4 }

l

toium,& pars.

p Jdio enim rentanet in Jiio ellc , tjnia efTe eiM ejl omnino incorruptibile,& perJe,iA 'eft,qu6d

non terminacut per ffe,& primb ad ipfam aniraam, & per accidens , id cft , quod non cotrumpiturad corruptioncm altcriusjfficutaliaE form« dicuntur per accidenS corrumpi , & pet cbrrupcionem corrupti. Sicut enirii forma matCcialis per fe non gcneracut , fcd dicitur per ac-

corruptio

cidens gencrari pti, ita

,

quia per geiteracionem corrupcr fe corrumpi, fcd tahtiim

non dicitur

per accidens, quiapercorruptionem cotius

De hoc vide Dodorem

ius cftpars.

& qu£E ibi cxpofui corrupiibilc

, fi

)

viderctur autem

clfet

idem ciim

cU-

,

in i.difi.iy ejfe

animi

corruptii

effe

compofitum enim vcre corrumpitur.SicUt cnim generatio termirtatur ad

ejfe

cotius generati

,

ita

totius corrupti eft terminiis,i quo corruprio-

ejfe riis,

& per confcqucns non mariet

,

formx vcro

hon mancnt iri fuo tjfe corrupto toto, non quia efie carum non fuit aliud ab effe com-

materiales

, quia dicuht proprium ejfe , ftd qiiia ipfae corriunpumur per accidcns, fcilicec ad corrupcioncm cocius, Hoc iutem eft, vel quia ageni corrumpens per principium fuum adtiuuhi cou'

pofiti

trarium

iliis,

accingicillas, vtcohtraria, vt patiet

de igne corrumpcnte atrem ; vel faltchi attingit Tcompofitum corrumpendo ipfum, & fotmie tafunt fnfeparabilcs a compofico

les

iri

cffer.doj

ncucrum iftorura verum eft dc aniba intellectiua , nec quia fit aliquid cbttuptiuum ipfius pct attingendo iromediatb illam , nec fcquitur corruptid ipfius ad corrupcidncm totius Com-

fe

pofici.

Totefi tamen. Hic Doiflor clarius rcfpon-

q

qux procedunt de rjf/^ animae,diftinguendo de efe animx.Vno modo accipitur fZ/Jr iliud , quo aliquid primb recedec ad

effc ratio opcrandi

dit a

quando eft pcr animam per fe intelligit» n Ad cercium , primo refpondec ncgando itnimam habecc idem tjfet quoa cft rj(/(coropofi-

illud

tra

illa

duo argumenta

»0« ep,Si

A

fic

primb

,

^ recedit knon ejfe^cx

quod habet effeeium intellcdum, & cxfuam caufam , & fic omnis forma tam mate-

rialis

,

quam

intcllcdtum,

iramaterialis habet

ejfe ,

& exua fuam caufaro. V

4

quia extta

Aiio

modb acci

7, Effc

Af/imn

dnoiusmod» /•«'»"*'«

Quodlibet.

2^6

acctpitcir ejfe pco vttimo iSta , cui non aduenit ipfum aliquis ?»liiTS aftus dans ejft fimpliciter , dieirur .fimplicitct haberc ejfe,cui primb conue-

&

non

«it eire.fic q.u6d

di

illo effe

quia

,

non ramen dicitur ratio circndi illo

etfi

anima habeat primo

per

fe fubfiftensjquia alrcri eft

compofito

ejfi ,c[i\'u

aiimatum

«llendi

alicui alreri ratio e(Ten-

fit

ejfe,

eft ratio

Anima ergo

fimpliciter,

tcllediuanondiciturfubfiftens,

in-

impropric,

nifi

& fcciindum fi«(i,licetdicatur ens,& per fe ens, primo raodo accipiendo

Et hoc pro refpon-

«rjjTJ.

«one ad primum argumentum,(cilicet, quod fe

operatur

,

per

eft

conceditur,qu6d

(e fubfiftens, fiue

eft

pcr

ens per

fe,

ens pet fe,vel primo modo,

vel fecundo modo:8c

fic

anima,quae pcr

fe

:

alreri

inhaeret, vt

nec formahtcr includit aliquod inhjcrens,

nuUam formam quouis mo-

quia materia prima

do includit. Maior vidctur manifcfta,&: fimilitcc minor ergO ciim compofitum realiter, & e(Tcn:

tialiter

includat forraam quae pcr

crit ita formalitcr

fe

ihha:rer,non

& eiTentialit er per fc ftan3,&

,

materia crgo fi materix , vt magis per fe ftanti , quam compofitum, non rdpugnat poffe altcri communicari vt pars ergo multo magis non rcpugnabic compodto fiibftantiali pofle altcti communicari vt p.irs forfubfiflrens ficut

;

,

:

malis.

Qiiart6 arguitur

C\c

:

magis

Illud

eft

cns fub-

ad fccundum , quia primo modo accipicndo ejfe, ejfe formz , & ejfe totiu» non eft idem ejfe omni-

quod vltimarc terminac depcndentiam omnis forma» tam fubftantialis, quam accidentalis,quam illud quod non vltimatc terminat imo fi tcrminat dependenciam for-

nojimo

mas raateriahs

ratur,erit ens per fe

diftinguuntur realiter, vt probar

dtor in tertiofdiji. i. Scd accipiendo

modo

idem

eft

,

formaf

ejfe

formx

tum enim primo habet

& pars

,

ideni

ejfe.

Nec

potesi

ejfe

&

,

idc6

per fe fubfiftens

integralis illius

ftendit

,

vt fupril

fi

homogenea cum totum homoge-

etiam quslibet pars

,

homogenea

ftens.ialcem qUando

fcd

,

aliquid eJHfdem rationii

in fe

homogenco

loto

ftcundo

participatiitc eft illud

cHrn «y/ojficut eft pars integralis

neum eft

Do-

vero primo. To-

fubfiftens

ejfe

in toto

ejfe

& «r^ totiiis

,

cft participatiue, totius

patuit

ic-

Per eandem diftind^ionem patet

cundo modo.

per

crit

fe fubfi-

fepaiata, vt clare o-

cft

Dodor infecundo,

diil. i.

tj

9.

Vide ibi & maxi-

multa ncceftaria ad hoc propofitum , me dubia ,qu3e ibi adduxi in ifta materia fingu%.

In

ifta

qujeftionc occurrunt aliqua parua

,

&

dubia contra aliqua dida. Et primo contra hoc, quod dicit , /cilicct compofitutn ex materia,& forma eflper fe fubjijiens, non ordinahifacilia

^

le

ad vlteriorem ailum, fiue

cjuod perfeSle,

& per

Je continetur in pritdtcamento fubflantix e(i vere jingelui efl huiufmodi : Priper fe fuhfiflens ,

&

mo

fiftens,fiue pcr fe ftans

,

,

,

terminat racionc alrerius partis^ qucd vlcimatc tcrminat. Hxc

fiuerationeillius,

vidctur clara, prie

etfi

,

&

manifefta, quia fubfiftens prodcpendcat ad aliud vr a.d caulam cflFe-


modo

dependec

,

tamen nulvt alrcii cornmnnicabile, &.

illudquod tciminac vltimatcdeptndenciamfor matcrialium.cam fubilantialium qnani accidencalium , femper cft miniis communica-

marum bile,

,

quam

quodnon

fic terminat , im6 in includit vere communicabilc.

illod

fiio ejfe ertcntiali

Sedmatcria vidccur huiufmodi, quia dcpenden-

formarum fubftantialium vltimate termina-

tia

primam loquendo dc

tur ad maccriam

materialibus

,

,

inftaturcontraprimaftn partem de compofi-

to in Praedicamcnto Subftantias per (e

,

quia aut

formam riibftancialcm , fequ6d vltimatc tcrminecur ad niateriam, compofitum non teri-ninat huiufmodi forraas materialcs,nifi rationc matcriae, quia nim comdiate terminatur ad

&

pofitummatcrialcideo terminat. Et vkra incluejfe cirentiali formam fubftantialem, quae vere eft communicabilis raateriac , mate-

ditrin fuo

&

nullam incladit formamicrgo matcria prima eft fimplicitcr magis fubfiftens , pcr fe ftans tamen cum hoc poteft elle pars altcrius rnatcrialis:crgo muito magis compofitumfiibftantiaria

&

&

cum

elfentialitcr

non

ie,

negationem duplicis dcpendentiz vel conununicabilitatis , de quibus in i

efie pars alterius per fc.

ter prout includit

diji.i.parte i.q.i

.& in

tertio.diji .i.qutft.i.

& in

quodl. q, \^. aiK intelligipde fingulari priori tali $i prim6,hoc-non videtur,quia illud

Comfofttntn jiegationc. ^^

cum

"°" ponitur

talis

negaiio

ailteri

Quinto principaiiter inftatur fic Si de quo minus videtur, ergo, 5c.de quo magis,(cd minus vidctur , quod eftentia diuina poflit alteri com:

adlildisde-

nec hoc vicommunicari vt cfie forma infor-

quia eflemia diuiria,vt e(rentia,eft magis ens pct (e quiraquaccunque fubftantia creata , qu(a pcr , Auguftinum fi onbnis rcs ad fe fubfiftic , mulcd

maxim^ ncgatio

decur , quia ficut poteft

,

ita videtur quod poflit mans quia formainformans propric commun^-

magis Dcqs,nec

catur vt quo, vc paiet a Do«5bore In vhifupra.

fentia druina

,

,

Secundo

,

ficiit

mareria poteft

efte pats alte-

rius,ergo muli6 magis compofitum. Antcc»patet. Confequentia probatur , quia ma-

tcria minus.fimplicitcr dependct,

fitum

:

patet

,

MMtri» ntn

modo

dcftndet.

yt patet.

quia compofitum dependet informa materia vcr6 nullo

ftens

5

&

,

dependet,nec aliquo

Teitio

&

qukm compo-

modo altcri inhxret,

aliquis de

non

fic

hoc dubitat,qu64ef-

magis per

fc ftans, iicct

non

incommunicabiiiter,vt patct k DodovcinprimOt di.i.%.i6.& q.i.quodl.

Scxto

dcns

trinfcce a materia,

fitita fubfiftens poterit

municari in rarione, quafi forma*,quam compofitum:fed ip(a pocfcft fic coranumicari^crgo-mult6 magis tompoficum fubftantiale. Maior pater,

in Pradicamento Subftantis,

pendentia: fibn iaccidat. Si fecand6

quo

formis

& quia formaaccidcntalis imhie-

intelligit per fe fubfiftenspro fuppofico formali-

P^"-

9.

,

quitur

lariter,

Mfialns'

patct

quod formaliter

>

Sed materia nec formalitcr

ihhasret.

ope-

primo modo,Don tamen

includit aliquid

tiali

fpeciaiiicr inftatur

qu6d

fito

dicamentaiis

gnet

de ipfo Angelo,po-

in pcrfcdta fpecic Subftanris prjc-

fit

,

ita poflc

tamen vidctur

,

quod non rcpu-

inforraare raateriam

gnat compofito materiaii

,

,

ficut rcpu-»

quia compofitura

materiaie inciudit eflentialiter aiiquid ,cui for,

quia illud en^ videtur magis fubfi-

per ic ftans

,

quod nec alteri inhxrct, quod formaliter

nec. foimaliter includit aliquid

aiccn inhxcec, quitm

illiid

quodinfuo.«^ieiren<

malitcrrcpugnat poflc informare materiam,quL» includit raateria / cui repugnar aiiquid informa> re.

tra

Et hoc

modo arguit Doiilor t«

D.Bonauciuuram

,

i.dift.i6.con~

qui videbatuc ponere in

anima

(q

Qu^ftio IX. oplnio

S.

Bon»Hint.

anima materiam, & fonnam, quia tunc ipfa anima non polfct informare materiam , fi includii: materiam,vidc ibi. Modo Angelus ponitur fubftantiaomnino immatcrialis,& fic noti ijiciudit tamen materiam , cui repugnat informarc , compofito materiali non repugnat , crgo multo miniis repugnabit Angclo. Septimo fi de quo magis videtur ineitc , non ineft,ergo ncc dc quo minus. Sed magis vidctur repugnarc Angelo polle dcpendcre ad

&

&

,

aliud in vnitatc fuppoficijquam ciFc teria:

ipfam informantcm,

&

formam ma-

pcrficicntem:&: ta-

tnen potcft depcnderc non tantum ad fuppofitum diuinum, (ed ctiam creatum, vt patet a Dodiore in tertto, difi. i. ergo. Probatur maior quia

0d diffic.

obiediones praemittendoaliqna. Primum,quod Dodoi inprajcnti q. non loquitur de fuppofito propric dido, iftas

prout aiku includit negationem

,

,

fcilicet aptitudinalis

quo Ooilor in

,

&

.q.i.& infra^.i^.ijuodUb.Cmc prout includit negacioncm a6lualis,de

tertto,difiA

dupliciscommunicabilitatis,rcilicet,vr^«o, Sc vc

Primo modo natuta accepta non pats ahcrius

tunc non

,

eft nata eftc ncc formalis, necmateriali$,qui3

pcrfef^a fpecic Prsdicamcnti

eflct in

Subftantia: per fe

camentopcr

,

fc,fcd

quia nulla pars

cft in

tantum redudiuc,

Pradi-

& partici-

patiuc:quia per rationem illius cuius eft pars, vt patct a Doikovein fecundo,

difi. i. q. vlt. Et hoc primo modo loquitur Dodor. His pracmiflis rcfpondeo ad primim infUiitiam,& concedo quod accipitur (uppofitum tan*

tum (ecundo modo , prout

inftantias (equentes, dico

;

modo parti repugnat

Subftantiaf,

,

quia

rali fubfiftenti

rationc repugnat fimpliciccr

,

ex fua foima-

non foliimpofte

communicatijVt forma informans,im6 fimplicitcr repugnat pofte communicari altcri fuppofito.vt clarc pacuit in ^.dtfi.i.^.i.Sc clare patebit

infra

tj

1

9.

non

cft

ergo conclufio dc fuppofito

Secundo praemicto, quod Dodlor in

ifta condc natura , qus adtu non eft fuppofitum , fcd de natura ver^ fiippofitabili.fiuc infe.fiue in alio, id eft.quodloquicur per fc fuppodc natura fingulari nataprimo ,

clt^fionc loquitur prascisc

&

fitari.

Et dico primo,& per fe ad diffcrentiam

tantum nata

uc,ficut pars intoto

,

il-

eft fuppofitari parcicipati-

vt fupra patuit:accipicndo

ergo illam naturam fingularem ( ex fua rationc nata primo, & perfc fuppofitari, fiuein proprio fuppofitOjfiue alieno)vc priorem ratione formali

fuppofitationis

,

fiuc inillo priori, in

quo non

negacionem duplicis dependenti£E,quaErit Do<Skor an fibi rcpugnet pofle cflTe formam informantem,6c maicriam perficicntem. Tcrtio praemitto , quod clTe communicabi^^ ^^ ^'"' ' pofc'^ triplicitcr intclligi pro nunc. Prim6,quod fit comninnicabilc altcri non pcrficiendo, ncc inhocrcndo , ncc dando aliquod ejfe, lcd tantumin aUo fuftencari. Secund6,qu6d fit communicibilc alieri pcr fe informando ,& pcr includit

fc pcrficiendo aliquod per (e informabile,

Tertio,qu6d

,

vel fuppofi-'

non inipcdit ipfum ciTe per fc in Ptzdica-* mcnto Sub(tancia:,quia vt fic dicit totum,& naturam perfedam nec aliquo modo cflentialitet ,

pcrfcdtibilcm.

Ad fecundam inftantiarn negatut confequtn'. Ad probationem cura dicitur, quod matcria

cft

magis per

fc ftans.fiue fubfiftens,

fiibfiftens potcft cripliciter accipi.

omni eo quod nec adu,ncc

Dico,qu6d Primo pro

accidcntali paric

Suhpfietti ptt

aptitudine alteri in- *"'""

hxret,nec poteft eflc pars altcrius efTcntialis^ncc incluciii aliquam partem propric eflcntialcm(de

^t^

'""^'

non loquor , quia fuppofitum

& per

cidens,puta huius, alhum f/jSecundo pto omnl eo,quod ncc aptitudinc, ncc adu inha?ret alterii nec potcft includerceflentialitcraliqUid,quod C\t pars cius

,

cum hoc^tamcn poteft effe

lic

& primo exiftens eft vere Secundo modo oranis fbrma ,

parscflcn-

Tehio pto omni eo,quodncc

tialis alterius

adu , nec aptitudine poteft alteri inhaerere , he«: potcft eflc pars alterius cflentialis,cflcntialiter ta-

mcn

includittampartcrtirtiaccrialcm

quam

for*

Primo modo ponitur Angelus pct

malcm.

Ct

modo ponitur matcria per fc fubfiftensitcrtio modo poniturcompbfitum fub-» ftantiale pcr fe fubfiftens. De primo & tetticJ

fubfii'ens

;

fecundo

niodis intelligitut conclufio de pcr fc fubfiftcft* tc. Oportcret ergo probare quod matcria prim^ magis per fe fublifteretprimo , vcl tertio modoi Uc haberet intcntum;fcd illac inftanti^ precis^ probant , quod eft magis fubfiftens , fecundo rnodo,quim compofitum fubftantialcquia nihil

&

efrencialiter includit,qu6d alteri inhasreat

ficut

j

compofitum includitfotmam fubftantialem

( li-

non inh.xrcat , quia inharrcrecft accidentahtcf,& non per fe pcrncerc, fiuc inhx» cctilla ptoprie

alias inftantias

Subftantiae pcr fe

fi-

quo in-

tari

bet naturacreata in perfcdla fpecic Ptacdicamcnli

tepugnat in-

per fe in genere

ficienda, fed tancijm ibi fuftentari

rcrc cft tantiim

communicabilis.

eflc

fibi

& in reda linca praedicamentali,

comrounicabilctantum per accidcns inforniando, &r pcr accidens pcrficiendo aliquod tantum pcraccidens inforroabile,& pcrfcctibile. Primo modo,quasli-

{t perfedibilc.

in-

fubftantia: eft pars matcrialis compofici per ac-

formaliter fumpto.

lius, quae

non

tendit conclufio. Sed poncrc ipfum altcri coramunicari non infoimando , ncc cflentialiter pei'-

tia.

non habet

qu6d

cut ponitur con^pofitum fubftantiale, de

tum,

fiue pcr fc fubfiftens, qu;eftio

fcilicet aiflu

Ji,

negacionem dupHcis depcndcntis. Etcum inftatur contra fecundum modum per omnes

vlceriiis

difticultatem

t„^

& nuUa forma fccundo modo,

nis talis nata eft efte pars formalis perficiens.

quodipioaz Dodorloquitur tn prtmo,dtfi.i.par~ fe i.<j.i.& difi.i6.(\\iiz accipiendo fic fuppofi-

li

M*'

rc fuppofitabilis,

& tcrtio modo cft pcr (e fuppofitabilis, quia om-

lis

Refpondco ad omnes

duplicis depcndentiae

rt

Omnis natura primo modo eft ve-

formari, quia cunc cflct neceiTari^ pars eflentia-

fiue formaliter

Ctmmnnt-

com-

fiue immateriali& eft per accidens

,

municabilis.

nciendo ipfum, vt cxplanaui in tertio, difi.i.& i. vidc ibi fi informat matcriam tunc communihoc eft percat fuam perfcciioncm materix , fe(Stionis.

Re/porifiones

modo omnis forma accidcntalis, fiuc ma-

terialis

cludit

&

.

Tcrtio

Angelo magis repugnat fuppofitari in alio, quia vt lic, nuUam perfedionem alteri communicat, fed imperfcdionem dicit (i fuppofitetur in fuppofito creato,quia tantum ibi dependet non per:

1 1

n7

fubftantialis eft per fecomti]unicabiIisitiateri>)

quod

fccundum quid

fubftantialitcr in fc eft

pcrfedtumj

&

modo nulla forma fubftantialisinhaeret.vt patuit in

iftis

/

pcrficere illudj

hoc

fiipri

quodlib. Et cx his patet folutio ad ^V/'»/<^*W , qua: procedunt ad probandum ^''Jf'"^"^

materiam magis fubfiftere , quia non procedunt , nec prirao , nec tcrtio modo , fcd

Atftibfifiere

(ancum

Quodlibet.

258 canc6m (ecundo modo,

& lioc non ed ad propo'

fitum, vt patet.

Tj-

/• MuinU.

&

fitpars,nec quafi pars, vt probat Do(2:or»« pri-

^d tantum

dijl. J- ^. !•

tribus fiippofitis

,

eftcommunicibilis

nec tamcn vt pars

ncc quafi

,

pars.

De hoc vide prolixc in primo , ^»/?./.

dijl.

6.

Ad vltimum repugnat per

negatur minor,quia

Ce exiftenti

q.i.

nuHo modo

in genere Subftantiac

qu6d

hoc di-

ejfentitiprincipij princifalie-

&

indeendens refpeSlu principiati refpe Eluprinctpij minHs principalis t& fecundiim hanc

rifeft

,

magU ens

principalitatem dicitur

eaqutfol-

umd».

;

,

& mn fkun-

ditm perfetHonem, Contra, primo , quia forma matcrialis , quas ponitur principalius princi-

quam forma.

fimplicitet tnagis indcpcndens, fic

m.igis

,

& magis independcns.

quia

Relpondco ad iftas inftantias pracmirrendo Primo , quod aliud cft loqui aliquid ab

aliqua.

dependere in

alio

quod

ejfe

,

loquendo de

proprio,

efje

finc ipfo

&

aliiid cft loqui de ipfo, proprium , licctpoftea ab alio polfet dcpenderc,quo ad aliquod ejfe fibiaducntitium. Primo modo compofitum fimplicieffit

quod habet fuum

tcr

•,

ejfe

dependet ^ forma,quia cft fimphciter impofipfum poife habere aliquod efe finc forraa,

fibile

& cftiam fine materia,& licet ab viroque habcat magis depcndct in

rj|7
cum

a forma.quam

ejfe

a materia

dicit,qu6d formae matcriales funtinrcparabilcs acompofitoin eftendo.itno tantum corrumpuntur pcr accidcns , quia pcr corruptioncm toiius

participatiuc

compofiti.

tum fecundum quid , quia non quo ad inftatur, quia

co participat nobilius

ejfe

formijVt incompofi, quim extra compofi-

tum Kabcat & perfedtius cjfe participat cbtnpofito quam compofitum a forma patet;quia "k

,

:

,

compofiti

tfft

cft perfccftius elTc

formae

forma magij dependet ^ compofito

,

, crgo qu
contra.

Terti6 inftatut,qu6d non

fit

independens re-

ifpeftu principij miniis principalis.quod cft

ma-

matcriahs nccciratio inhaeret , quia forma matcri2e,& non ccontra , vt patct j crgo ipfa dcteria

pendet in

ejfe

Quarto

14.

Jk

modo caufat,nifi

formamatcrialisnullo

prius inhaEicat matcriae:per

cnim compofitum

eft,quia

forma eft

hoc

in materia,

vt patct praefcnti quacftione : crgo tunc fcquitur per confcipfa dependeat a materia ,

&

quod

qucns non vidctur verum diccre , quod fit indcpendens rcfpcdu principij minus principah^sj im6 magis econtra. Quinto inftatur , quia terminans dcpcndcntiamahcrius eft indepcndcns independentia op^ pofita dependentia:

quam

propofitio Doftoris in

terminat.

j. ^»7^.1. q.\.

H.-ec

cfl:

patecquia terminat cius inha:rentiam:ergo materiaprima crit indcpendens independentia oppofita depcndentiae forms vtt^o formaliter non indcpendcns rcfpeftu matcriat. Scxto inftatur , ilhid cft fimphcirer magis indcpendens, quod potcft per ie ftarc , qullm illud quod tantum habct ejfe in aHo ; fcd matcria prieft

fc.vtpatct ^

tem non

,

imo non

Dodorc in

i.difi.

1

aho cf. forma au-

potcft in 1.5.1.

potcft per feftare.Erpofitoqu6d pofllt

tum

,

habeat a forma,

modo forma

&

tantijm

fic

& ex hoc (cquitur quod compofi-

Campejitutit

deftnUet

fimpliciterdcpendcatikforma, quia quo ad , forma ver6 dependet tan-

proprium

efle eius

tantum aduentitium. Etfimihter dico de materia , quod compofitum fimplicitec ,

(ed

diependct ih

ejfe a matcria , quia eft impolTibilc habere effe finc materia , materia vero tantiam depcndct a compofito fecundum quid , quiaquo ad ejfe eius aduentitium,quia tamenformaeft magis ens, quam materia , ideo forma in princi-

compofitum prxcedit mate*

palitatc caufandi

riam.

&

Secundo prsmitto , quod materia , forma polfunt ad inuicem duplicitcrcomparari. Primd

Secundo , vt forma perficit materiam. Secundo modo conccditur fimpHcitcr quod forma ahquo modo depcndet \ materia , quia vt An materi/f dependeat ific aliquo modo inha:ret. Et fimilitcr materia form», njel dicitur dcpendere ^ forma , quia matcria pcrfiform» i muf

Mod6

citur a forma.

pcrfedibilc

,

vt pcrfc-

depcndet ^ forma pcrficientc. Et fort^ lccundo modo magis matcria dcpendet 4

ftibilc ifto

forma , quam forma ^ materia , fcd parum de hoc curo , ciim nonfic ttiultum ad propofitum principalc.

Primo modo

dico,

qu6d in caulando compo-

fitum,nec maceria depcndct

)l forma, nec econquia ncc materia accipit caufalitatem a forma:nec forma 3t matcria , fcd vtraquc caufat (e-

tra

,

cundum propriam

cntitatcm,

& caufalitaccm.vt

x.& in j. Tcrti6 praemitto , qu6d loqucndo de

paict \ Doftorc in

intrinfecis, illud

ens

,

patct

quod cftin

& perfedius cns ,

,

fe

caufis

formaliter magis

magis dicitur caufare , yt

quia forma fubftantialis

cft

fimplicitcr

& perfedlius ens qukm materi.n, (equitur qudd magis, & pcrfedius caufiit compotum, quam materia & quiacompofitum in fuo magis cns,

hoc fimphcitcr rcpugnat materix,quae Hcct pof-

materia

Hc

dcn> reipe^u

compofiti nacuralis,

k

ftrtMt.

eius fimpliciter

ejfe

effe

fc ftare

cfle pj^cs alccrius, fcilicct

cflTe

amatcria, vt patct. Sccundo

, tamcn conuenit fibi pofle ad matcriam depcndere,& ipfam informare,vt patet:fed

per

perfedius

dicitur dependcre ^ conipofito ,

Sed materia

prima terminatdepcndentiam formx materiahs:

tna poteft pcr fc ftare

qukm

,

in rationc caulandi compofitum.

materia,vt patcr.

inftatur ,quia

ad

Refpenfio infinntttu.

fimpliciter impoffibileipfum haberc

fit

pium, neccriario dcpcndet a compofito, ergo re(pcdu compofiti cft m.igis depcndcns , quam i contra. Anteccdens paret in (cquenti quxft. vbi

Sccundo

Si

quod erit magis ens , ( accipiendo fecundum principalitatcmjqukm forma,

fcquitur

,

aliquod

principaliter inftatur contra

fcilicet

irt

Forma autcm non pra-fupponitui, im6 fbrma per generationem rccipit efe in materia , vt patet ergo fequitur qu6d materia erit

patuit,rcpugnat tamcn poftc efle partem.

,

poflit cflt

^eneratione.

iic

Aum

quod

& incorrupribilis, vr patct primo de

generabilis,

pofTe communicari in vnitatc fuppofiti, vt fupri

Secundo

tnumirM

fimpliciter rcpugnat

forma ponitur in materia. Scptim6 inftatur,quia matcria prima praefupponituromni gcnerationi,cum fit fimplicitcrinalio.vt

Ad fcxtum, quod proccditdcAngelo,conccdo quod cricnri.i druina eft magis fubfiftens , pcr Cc ftansjlicct non incommunicabiliter, quclm qu.T cunquc natura crcata. Scd poftca negatur, qudd ipla fit quafi pars alterius , ncc quafi formalis , nec quafi materialis , cum in diuinis non moy

tamcn

,

,

proprio magis depcndet ,

(equitur

ji

forma

,

quim

\

qu6d forma crit magis dcpcn*

ipfius ptincipiati:& dicitur ctiaitt

ttria.

Qua^ftio X. refpciau materis independens non aHfoluti, Ced

tantum in caufando. His praemillis, patet

tcWkit , tutUitt ^aui ftmpliciter ver rationem ptopriam , vet eonuc hit aptitudo ad per fe informandhm , vel rrpugnat informare. De elTencia non cft datc

(blucio

ad omnes inflaiuias. Tercio piincipaliter dubitatur dc hoc , fciliCCt, quod pars integralii homogenea totiut , vtfeparata hahet efTc tque perfeiium , cum ilb efle, quod poteft participare.

Quart6 , videtur multum dubium

,

quod non eft

fcilicer,

prius

non

fit

neceflaria ratioconuenientiar.

&

me in via IJodkq, acutiores inueniant media ad propoficas dif'

infiftcre,fed fubtiliores

Quirtto dubitaturdc iIIaratione,quam fa-

ficultatcs

T

S

,

o

I

&c.

X.

m Euchariflm comertere

u4n Deus ^optjpecies

Scd

de his difficultatibus pro nuncnon curo aHtev ris

^

& vltin^odubitatur deilla fcfponfione

Sexto,

vhcriiisalicui ratio opc-

V

,

ad principalc argumcntum , quae non videtuv euacoare rationem, quiaoportcretprobare quod

laiidi illaoperatione.

Q

artiaild

primumi

quod per fe operatur eftperfefnhfiftens, quod hoc eft verum de prmo operante , quod fic , fcilicet operatur,

^39

primd

cit in

f?i

aliqmd prxexiBens. D, Thom. i.p.
&

d.ix,

1

t>

fccundum quxfittim an Deus ,

pofTct fpeclc? in Euchari-

Arguitut quod nonj Arpiik, quia non poteft aliquid conuerti in aliud,nili habeat alicjuid ftia

conuertere

communc,

in aliquid prxexiftens.

ifta:

fpcciesnonhabent aliquid communeculn ergo &:c. Maior probatur i fi nihil

aliquo praeexiftcnte

:

,

Ratii in

maneret commune ergo eflet iftarum fpecicrum annihila- primo Phy, tio,& non conuerfio. Minor probatur,quia iftae fpecies noti fic. & j. di habcnt fubftantiam fubicdam, necetiam matcriam:qua: cft ge& 7. Met.&ll\ primum fubiedum in hi5,quae tranfmutantur ad inuiccm. eihfdeTr:,>!i' Contra nacura potcft iftas fpecics conucrtcre in aUquid non prsecxiftens ergo ali^if*ph Deuspoteftillas conuertere in aliquid praeexiftens. Antccedens patet,quia iftx :

.•

:

fpeciesconuercunturper adumhutritionisinfubftantiamnuttiri:ita qu6dex cisvirtutc natutac genctcait caro non praeexiftens qui.i fi prseexiftens, magis habctur ptopofitum. Confimilitcr cx cis virtute ignispoflet generari ignis virtute CccH pof{etgenemri aliqudd animal per putrefaftionem. Probatio confequentla: magis videtur potentia diuina pofle luper iftas fpecies vt conuertendas in praecxiftrns, quam potcntia naturse in non ptacexiltens , quia potentia cxccdit potcntiam in infinitumj .-

&

:

prjcexiftentia termini

tum:

ergo,

,

& non pracexiftentia

Quxftioiftanonquacritgcncraliter de

1.

non varianc rationcm tcrmini in injfirii-

&c.

aliud, fed fpecialitcr

dc conuerfione inter

poflibilitate cotalis conuerfionis vhiusiri

terminds : de quibus eft fpccialis,

tales

fic

propria difficultas.

Ad cuius folutioncm propriam videndum eft quxrituCjfit aliqua fpeciahs ratio impoflibilitatis

prim6,fi in

iftis

terminis,

de

(juibiJs

adconucrfioncm totalcm.

Et hoc videndum cft primo ex partc illius termini a quo , qui dicitur qu.-mtitas feSecundo cx partc termini ad ^uem , qui intelligitur pcr hoc , quod eft aliquid prarexiftcns. Tcrtio ex parte conucrfionis,qualis eft ifta conuerfio puta fi illafccundum quod tangit argumentum,fic annihilatio. parata.

:

(^O 5^'%,S^.'^Ro

maiori

M ME N

inrelligentia

huius

\ l^y^ qiixftionis, prjemittoaUquadeifto ^tfi

~^^iM^ tcrmino

^lil^^ll^

,

conuerfa.

Nam

aliquid

conuerti in aliud poteft multiplicuerintelligi.

AliciH-dctn-

inni

ma

P^^in^o.qiiod

mancac

A conuertatut

ratio formalis .A

,

0
iii

S,

ita

quod re-

dicatur verc con-

T

%l F S,

^

/

ucrti in B,8c talis cohuerfio crt im'pofIibilis,qaia eflit foiuialitcr Jl. tunc fcquerctur quod

A

Sccundo, quod

A

cci minatur in 'B.

Sic

/;^j p^ttfi /KuUiklicit^f-

quod "»"%'.

m

codem infiantijquo yl ^'"'* rotuliter annihilerur,& * annihilatur, immcdiatc fuccedat B, noii prarexiftcns

,

Sc hoc

fcd

qnod in codcm inftami mutatur

in

Bt

modo Dcus annihilando vnum ARgchn»,

&in

'''

Quodlibet.

240 & in

eodcm inftanti crcando alium , diccretur vniun Angclum coniiciterc in alium/cilicet pcr per creationcm alceannihilationera vnius ,

co,qu6d hoc cft pofllbilc pcr agcns fupcrnaturalc, vt infra patebit, (ednon per agcns naturalc, quia agcns naturalc non poteft ahquid corrumpcrc, nifi generando aliudinon cnim poftet conucrtctc tcrram in aquam , nifi corrumpcndo tcr-

&

immediate fiiccedentis , & talis conucrfio cft pofnbihs j quia ficuc Deus poteft annihilare lapidcm in inftanti C , ica in eodera inftanti poteft creare Angelum , & lunc diceretur lapidem lius

ram,& nouam aquam gcncrando. Quinto potcft intcUigi ^ conucrti in i? , fecundum totius , & hoc fyncategorcmaticc, fciUcet fecundum totum , & fecundum omnes

conucrti in Angclum. Tertio potcft mteUigi yi coniKrti in B , non fccundum totum, nec catcgorematice , ncc fyn-

partes totius

vnam partocum non accc-

cacegorcmaticc,fcd prxcisc fecundiam

lccundum

tcm , ita quod conuertatur in pcum cacegoremacicc,nec fyncacegorematicc,fcd

ftanti fibi

prjEcise

acccptum fccundiim vnam partem

,

gnum

cahs pars

,

ita

in

fubftantiahs terrx

de forma in

qua

(

loquciido dc fotma partisj

partis ) incipit clle in

forma

crat

terrae

Sed an forma

eadcm materia,

inftanci

ccdat

m

exiftens

mam ab

,

5c induccre

eft

3

non

praecxiftens

:

aquam

>

& ica

fiat

conucrti in i?,fecun-

acceptum,&: hoc in

,

materia

totius dicitur tis

aquae

,

;

formam partis aquie

quia

m ca-

hxc conuerfio

cft poffibiUs

Scd an hoc totum conuerti in

eodcm

modo

in totutn prae<:xiftcns

,

inftanti,quo tcrra (ecundiam

dcfinit ciTe per

loco dcfinitiuo

ita

&

in

C

hoc fed

,

pcr agens naturale,vt infra patcbit.

^ conucrti in B

,

crgo in propofito

qu6d

illa

an

talis

,

intel-

quantitaspofsit

dc

fpccialis difHcultas

quanium ad fuum

eodcm

inftanti

,

quo

An

fcilicct

ejfe

,

fiuc

catego-

dcfinit cllecorpus

fH pcr diuinam potcntiam

,

poflit

codcm

ita

quod

&

ejfe

totius

quaeftio eft fpccialis,

aUquod agens fuccedat in codem ejfe totius aqux prsexiftcns ? Di-

S

crat fubftantia lapidis?Dico,qu6d

rcmatice,fiuc fyncatcgorcmaticc dcfinat eile

per agcns naturalc.

accipicndo totum

,

podct conucrti in corpus Chrifti prascxiftcns,

hocquod ,

quo

quo dcfinat cflc codem loco dcfiniti-

benc pofsibilc pcr diuinam potentiam

Eft

inducitur in materia terrx per agcns,

fcparacur forma partis terrae a materia tcriae

& in eodcm inftanti

quanticatc feparata in Euchariftia.

;

totius.dicitur dcfincrc ejfe,cx

totum fyncatc-

quantitatcm conuerti in lapidem prjecxiftentcm.

fic

vtpatet a Dodore««4.
dum ejfe

pofsit

eodem inftanti, quo talis quantitas dcfinat cfle, fucccdat lapis in eodem praecis^ loco, in quo erat talis quancitas, loquendodc lapidcprxcxiftcnte,& fic diccrctur

aqua fecundlum ejfe gencrari,ex hoc qu6d forma par-

terrac

Scd an

quancum,puta lapidem

fecundiim fornnam totius,in codcm inftanti gcneret aquam fecundtim ejfe totJ"S > 4"o
dcm

parcetn in codetn praccise loco,

conucrci in lapidcm, itaqu6d in

fiue

partis tcrrie,& inducit

nuUo cnim

agcns naturalcquia agens

Scxto potcft intcUigi

immediate totius tcrric defmit eire forma totitis aquac , ita quod in eodcm inftanti, quo agens corrumpit tcrram fccundum ,

:

ligendo per >^ quantitatcm molis , qux prascis^ fic in loco palmah, &intclligendo per B corpus

{uccedit

efe totius

pcr

tanciitTi poflibih's

corrumpcndo

]ignum,ptxcxiftcns in

non

hoc modo terra dicicur quod in codem inftanti,

quo forma

pofllibihs pcr

erat lapis.

finat clle,

ue,in

conuerti in

li-

gorcmatice conucrti in aliud totum fyncatcgorematicc praccxiftens,ita quod lapis totaUtcrdc-

categoi emacice acceptum

dum totum categoicmaticc

A'«M.

quo

candem formam in aha maceria. Quario joi,cft inteUigi y4 ,fecundum totum ,

in-

puta

&

dum omncm fui in

bene per agcns

vna materia

,

& in codem inftanti poflct crearchgnum fccun-

fupernacuralc, quia elt impoflibilcagens naturale (epararc for

codem

loco

, fiuc gcnerando ncaUquid prxexiftens, fcihcct maccriam. Deus autem poflet in inftanti yi annihilare lapidem fccundijm otnncm fui partcm,

,

fed

& i«

ccftari^ praefupponit

ica quod in eodcm quo forma parcis tcrrx dcfinit cfle/uccadem maccria tcrrae forma aqu.x praer Dico , quod taUs conucrfio non eft ,

,

,

naturalc,ftue

,

poffibihs pcr agens naturale

ita

modo eft

poflit conucrci in for-

tcrraj

mam aqua: pracexiftentcra

fui

eodem

fucccderct in

ticc,& taUs conuerfio cllet

poffibilis.ctiam peragcns naturalc.vt patet.

X.

lapis dcfincret eflc

fi

partcm

agcns fupernacuralcvt infri patebit

&c talis conucrfio cft

,

& hoc modo

hoc modo dicerctur tocum fynca, tegorcmatice conucrti in totum fyncategoreiTia-

iubilancialis aquae( loquendo

forma

,

,

pcrct cfle

,

,

definit efle

:

omnem

qucd hgnum ncc fccundum cotum, ncc ftcundum ahquam pattcm fui praciixifteret, fcdfccundum otmicm partem fui dcnouoinci-

quam fit conucrfio non fit prxcxifteiis Sc hoc modo teira conucrticur in aquam icaquod in eodcm inftanti , quo forma quod

fic

praeciseloco

,

,

&

pofsit fucccdcrc in

inquo

erat talis quatititas,

dcbct intelligi titulus quaeftionis. Et

& alia ab

in 4.dift. 10. vbiquacritur.

,

Chri-

An

illa

ifta

quae tft pofita

panis pofsitcon-

uerti in corpus Chrifti.

H O

L

I

V

M.

NiUlam ejfe reptignantiam^qumjpecies confecrata tfett qna»titM feparata comerti fofit in alitjttidpraexiftens. Probatur-.quia ceni^erjio efl fofibilif^tjuandevterque terminus eftinfer-

fe&a obedientta conuertentis , tam quoad cfTe tam quoadfecundo quodlibet creatum fecundumfetotum (^ fecundum quodlibet eiut poteji fuccedere alteri creato in eadem frafentialitate. Non loquitur Do^or de conuerfione Jtri^e fumfta , in qua aliquid remanet commune vtrique termino^ vt patet ex eittsfecunda ratione. De quo /^.d. w.q.x. vbi idipfum notaui. ,

vide ibi q, 3 multa de conuerfione .

DE

primo

»

dico,

te fcparata

,

totali.

quod non cft aliqua fpccialis ratio impoflibilitatis in quantitaipfa point aequ^ conucrti in quodcunque ficut poflTec aliud

quin

-

<'j()'e

,

cteatum,

'^'ts,

Quxaio X. hoc poteft ad prarCcnsbreuitcr poflibilis oftendifiCjilludagensxquepoteftquenicuaque terminuminqucmcunquctoialiter conucrtere quod in vircutc fua adiua habet vtrumqueterminum xque totaliter, quantum ad ejfe.&c^o» ejp;, &c ctiam t^uodibct ncceirariQconcomitans vtrunquctctT minum in efTcndo Deus habet quascunquc duo cteata a:que ifto modo in fua potcftate,fiuc potencia adiuarcrgo, &:c. Maior prim6 exponitur fic totum ahquando tcnetur catcgorem.itice,<S<: fignificat idem, quod perfe£tum ex partibus:ahquando fyncategorematice,& fignificat idcm, quod quxlibet pars. In generatiorte fubftahtiae fecundum Phil.i -^f Gc/jer conucrfio eft totins in totum. Hccintelligitur primo modo, quia tam corruptum,quamgeneracum eft per fe vnum,&: ideo vere totum. tn gencrarione vcro fecundum ^^«/^,quahs cftin altcrationcvclaugraentatione, ibigeneratum non eft per lc vnuni feciindum Phil.7. Metap. C.6. No» fi't^it\<{mt,quale,fed qHale lignumynoc (juantumjed quantnm iignum:&L idetS ibi genitum non eft vei4 vnum. crcatum vbi ponitur conuerfiocotaliscffc

i

,

d.i

i.tj.i.

,

;

4.fl. Conuerf.i} eft pojfibix

:

In propofito vero inccliigitur conuerfio tocaIis,liue totius in totum accipiendo ro-

tum fyncategorematice:vtpote,qu6d

fic

conucrtatur compofitum incompofitHm,vc

ii*-

ei, (]ui

habet v-

iruqueten wifiHm in fuaporejlate per* fetle:

Tex. I o.dp it.vide i,

& &

f

.

I.

Pbj^

de

materia in materiam, &: forma in formam. M.iior fic expofita probatur quia agertsj qen. virtute fua adiua vtrunque terminum conuerfionis,quantum ad Tex.c.^w ••

quod asquc habet in

aliquid parciale ineo.Xijue poteft

vnum

alteium conuertcre conuerfionc partiah': formam huius corrUpti, formam huius geniti,poteft illud in illud conuei tere conucrfione partiaH, qux eft fecun* dum formam,fic illud agcns, quod ajquc habet in virtute fua formam huius corrupti, Sc formam huius geniti,2eque poteft partiaUter conuerterc iftud in iUud,corrumpcndo,vel generando,ergo pari ratione, agcns quod acquc habet in virtute fua a£liua vctunquc terminum iftum , vtrunque illum , hoc quantum ad quodlibet vtriufque,&c quantum ad quodlibet neceirari6 concomitans vtrunque in eflendo, quae po teft vtrobique iftum terminum conucrtcre iu illum , conacrfione totaU , talc autem agens eft Deus. S^icundo fic '',eodem modo poteft aUquid conuerti in ayiquid,quo modo illud poteftfuccedereifti,nuncautem , virtutc diuina poteft quodcunque cteatum fccundumfe totum,&:quodhbeteius,fuccedere alceri crcato:ergo,&;c. ficut

cnim gcnerans, quod habec

in

&

in virtute fua aftiua

,

&

&

Habens

Jiate (t^ue

frmam (^ materiam^ fecnnduTA

vtranque potefi corp, uert«rt\

COMMENTAKiyS, A^

T^ E primo. Hlc Do(5bor

a

dicit

quod non

cft

JL-/aliqua fpccialis ratio iinpoflibiliratis in qiiantitate reparata,qiiin ipfa poflitxquc conuerli

inquodcunque.ficut poflct aiJud crcatum, vbi

ponitur conucrfio totalis elfc Totum

pot$fl

primo modo exponit,qu6d

c»pi duflict' pliciter

**'

,

poflibiiis.

totttm potcft capi

fic

du-

categorematice pto toto rcfui-

(cilicet

tantc cx parribus

,

ic iyncatcgorenjatice, (cilicet

pro ip(btoto,&proqualibeteius

Primo modo

Et

,

eft

conuerfio totius in tocum (ccundum Philofophum,i.de Gcner. tex com. 10. fy^f^inquic) igicorruptio non congregatur generatio fmplex

&

tio,& feparatio, fed quoniam tranfrnutatur hoc in hoctotum. Etibi Commentator; ^eneratioftm-

,fecnndum totum ex hoc in hoc,vt hic aqua in hunc aerem. Hoc idem patet tex. com. 1 5 Corrumpitur ergo toturn categorematice ,& »n eodem infianti generaturaliud totum categorematice, tjuodfucceditipfi.corrupto, fliciter eji tranfmutatio rei

.

Sc addit

per

(e

vnum

,

,

quod cotum

fubftantialc corrumpitur

&: gcncratur per fc

ens|i»er fe

diftinftum

:

quia tale totum ii

partibus.

eft

Et hoc

dicit ad diffcrentiam cotius pcr accidens,fiue ge-

niti,fiuecorruptiper accidens,quia tale genitum (c vnum,(ccundum Philo(bphum,7. Metaph.tex.|commen.3i. Nonenimfit ^uale,fed

non^eft per

ejuale lignum,nec (juantum,

fed

Vult dicerc , qu6d qualc non diftindlum a fubic(flo

,

^uamum lignum.

eft

aliquod totura

& accidencc, X II.

ScotiOper. tom.

qiiicquid

quiatotum

nihil aliud eft

,

Conimentator

tur corpus

,

partcs vnit^,

nifi

ibi dicat.

non generctur pcr

qiiod qualitas

Nam

(c

,

ibi vultj

fcd gcnera-

habens quahtatcm aliquam. Ec fimi-

non generatiir pCr i"e $c quo ad hoc bcnc dicit,quia forma partis pioprii non dicitur gcnerari per fe,vt ^atcc »A i-, dtfl. 7. hter formagenerabilis

;

1

S\ vcro

Comment.

nacuf ali non

parte.

in generatione Subftantis

,

per accidcns

fit

(ic

intendicquod in c6pofict)

aliqua tertiaerMicas ab(bluca,qua;

primb gencrccur diftinda ^ parcibus , vt ip(cccnct i.Phyfc.i/.in hoc Com.eft negandus; Videturergo dicendum,qubd fecundum Philo(bphum,nec qiialc,ncc quantum cft viium ens pcr fcquod gcneretur , (cd bcne fubftdntia comper

(e

vnum

pofita eft libus. Et

per

fe

»

ens per

fe

diftin^^um \ fuis par-

loquendo de toto catcgorcmaticc ,

fiue per accidens

culacionii

,

,

non

cft

fine

prxicntis fpe-

quia per agens naturale tale totumi pcraccidcns pbteft conuertiirt

fiue per fe, fiuc

totum.

Sed

eft (pecialis difficultas

de totb fyn*

totum per diuinam potcntiam poflit cohucrti in quodcunque totum; Et quia in ^.dtfi.io.qi. probauit Do^ilor genCralicer de qitolibec entc, vidclicet, quod quodlibet cns per diuinam potentiam poflit conuerti categorematicc

,

an

tale

inquodlibeCjhicvcrb /pccialiccr probat dequan-i titate (eparata

,

qualiter ipfa

perdiuinam poten-

tiam potcft conucrti in quodlibcrens, quitur de conuerfione ftens, quia

non

&

liic

lo-

alicuius in prxexi-

hocpertinct adfecundumarticulutni

X

fcd

in

fua pote-

h

241

Quodlibet.

fcddc conuerfionctottuff, qnocltotalitet dcflnit ede in aliquid , quod dc nouo inccpetitcllc , vt

quodcunque crcatum ^(ecundum

fe

quodlibct eius

cteato

fupra pacuitjprobat crgo quomodo quantitas po-

quodcunque creatum fecundum

tiam,& probatio

ftat in

lum

quodlibet eius

Illud agcns iquc,

:

in

crcatum

quemcunque

ad

conuerterc

ejfe

,

& mn

ejfe

,

$C

lud

ctiam

Sxpcfi:io tii

qutjtit-

fecundum

incipitcffe, Sc per

ifto

Scd Deus habct quajcunque modo,a:quc in poteftate fua,fiue

todelincnti

:

:

-^

poteft

,

eodem modo

autem

y^ poteft

B fucccderc

ipfi

^,

in

cifdem mediis

Scd in propofito

B.^

,

fi

^

il-

inftanti,quo ,

patet

fic

vnu

aliud crcati illi

qnomodo

crea-

virtute

& in

huiufinodi

;

patet,quia

,

potcft conuerti

C H O

L

I

Ponitiria argumenta contra. condnfioncmfofit^m

ahfolntum pojfe conuerti in rdatimim ,

t(fe,

Deus poteft annihilarc lapidem, & in codem inftanti crcare Angclum vel coelum , vel qualitalem. Et lic facere Angclum fuccedcre lapidi annihilato,&ficlapisdiciturconuciciin Angclum.

virtute diuina poteft

S

eodcm

confcqucs fuccddere

Ec

lum.in qualitatcm,

omnibus mcdiis pr«miffis in exponendo titul«Bi qtfaeftionis j vel aliquibus illorummodovel

nmijcum

&

tem difiun6liuc,fic inrelligendo, quod accipien^ do hoc cns,puta lapidcm, poceft lapis virtutc di'* uina conucrti in hominem, in Angelum,in coe-

.

conucrti in "B

,

diuina quodlibet ens,fecundum fc totfi,& quodHbet eius poteft conucrti in quodlibcc ens ,fal-

b Secundo modo fic Eode?n modo poteji conueni ali^uid in aliud , ^tomodo illHd poteji j^f^i-g^fyg ,y^j patet ifta, quia eo modo, quo B, .poteft fuccedere ipfi

fuajquantum ad

cire virrutcdiuina

elfe.

gc

totum fuccedeie aheri creatOj

fe

minum

in cllcndo.

,

intelligcndo,qu6d in

fic

totum

fe

,

ergo

:

fcquitur qiiod potcft faccrc

creatum definit

in potenria adiua.

tu

,

,

totum

conuerti in quodlibet quia ex quo Deus habet

in potcftate

quodlibctnccelfario concomitans vtrunque ter-

dnocrcata "•

minor

Patct

6c nonejje iplius

,

iUius termini

,

potefl

,

omnecreatum

quod in virtute fua adiua vti,unque terminum squc totalitcr quan-

lotaiiter

habttt

hoc

fofmam

potcft quamcunqfic

alteri

,

conuerti in quodlibet per diuinam poten-

telt

fucccdcre

& econtra.

V

M.

,^ foluit clarifime fjuodait adtertium^

Videtur quod inteiHgendus,fit de

refpecitt

extrinfecHS adueniente^velfide alio refpeclu loquatur^ intelligi debet de conuerfione mediata^ cjuia rclpciius intrinfecus

habct Do£ror i.q.n.

i

aducnicns non estfroducibilis

nifi adproduclionemfundamenti

:

vt

j.

jin corporeum con-

Ontra iftud obiicitur,prim6 fic:quia fecundumhoc Dcus polTet jequeconuerC^ V_-/terefubft:antiamcQi*poream in fubftantiam incorpoream,& vnam incorpoream

uertibUefit

in aliam,ficut potcft

=

inincoypo- p^tct

,

reumyiidc f ,]fm^^ contra, ^gij-^ *''*/'•'*•

vnam corporcam in

conueitere

aliam corpoream.Confcqucntia

xque habct terminum vcrobique fed confequcns cft Wqq probatur.primo pcr Auguftinum fuper Gcn.7. Omne corpus inomnecorpus

quia potcntia diuina

matari non d'fuerunt^cjut

,

ajfcrereni.-corptis

ante alicjuod conuerti in animam^fieriquena-

tttram incorpoream.,nec quemquarnfenfijfefcio-.necfides habet.

habet idern

:

In cod.

zo. cxpreflius

lib. c-

0w»p,inquit,for/».'0 tnomnecorpus mutari., credtbile esi

:

quodltbet autemcor-

pus pojfe matari in anirnam credere abjurdum efi. Prxterea. Boetius lib dc duabus naturis,&: vna pcrfona Chrifti, in partc , qua difputat contra Eutychcn diciv.netjue corporeafubfiantta tn incorpoream mutaripotefi-.nec tncorporeain Jeintucemprofrias forma4 mutant -.foUenim in fe mutari fojfunt ^qu^e habent

vntus naturdifubieUum cornmitne. Haccille.

Secundo inftatur contraiftam rationem ,quia cum non folum fubftantia: creatac, fed quaccunque creara acque fublint virtuti diuinac:fequeretur qu6d fi aliquod crcatum pofiTct Deus totaliter conuertere in aliud creatum,qu6d hoc pofl[it leque de quibufcunque crcatis:& tunc fequuntur multa,quac videntur inconucnieniia:puta quod fubftantia poflet conuerti in accidens poflTetconuerti in

,

&

ita poflet fieri,

& inhxrcns & abfoluturn ,

refpediuum &:ita poflethabcreduosterminos, :

conuerfo,in vtraquc conuerfione. Terti6 inftatur contra iftam rationcm:quia

terminum non quod eft creare fed hoc creare

tahter vtrunque

:

infcrtur ,

,

nifi

&

pari ratione e

quod agens in virtutc adiua habeat toqu6d poteft tot.tliter iftum deftrucrc,

&; illud annihilare

non

eft

conucrtere hoc in

illud:

crgo,8dc.

Adifta.Adprimum intcntio Auguftiniibicftprobare,qu6danimain prima produftione non fit produfta dcaliquo corporc,ficut ipfc procedic & prim6 pcr via diuifionis de fingulis corporibusi8c tandem fummatim dc omni corpore,per illud quod **

••

Corpus co- allegaium c^.Corpus conuetti inanimam, &:c. Produ£ito autem primaria non habetopus

mi^ quin Deus tn ammam fcd vult diccrc,qu6d hoc in prima rcrum propfjft^jf conuertcrc corpus in animam Vecentra. jy£{.jj,„(.non fitfackum vcl non potuit fieri fccundum modumillius produftionis: ttertipojfe

taeulofitmfed tal's

e[i,(inalis

cempetit rebtts produSiis.

Non

vult crgo negare

:

:

,

illa non crat miraculofa.fed corrcfpondcns naturis rerum produilarum, hoc cft Si ver6 dc intentionc Auguftini ibidcm.

quia

Qu^ftio

X.

245

Si.vcri arguacuT ex vcrbis Auguftini quia didt^iomnc cdrpus poffe miuiri in omne corpuSjfed non in animaro non cft auccm primum polsibilc nifi per omnipt)tcntiam diuinam:crgo nec fccundumperillameft pofsibile:quodcftpropoficum. ,

:

Refpond8o:fi aliquideft impoffibile, vbiconcurruntmultJEraiionesimpoflibilita- fmpci^ta tis,quodcunque aliud , vbi deficit aliqua illarum racionum comparatLim ad illud,po- fitmitMr ^**^'*^' tcft dici poflibilc npn abroUuc, lcd rcfpcdta huius , verbi gratia Si lapidcm eft imcatulum antc nonum poflibilevidcrc,& animal cxcjccatum cft impoflibilc vidcre, diem impoflibilc cft vidcrc. In iftis lcmper pofterius cft poflibilc refpcdu ptioris. quia non rcmanec ratio illa,qux cft prazcipua rcfpe£ta impoflibilitatis in priori. Patet difcurrendo ' pcrrationcs impoflTibiliratis in iftis cxcmplisad propofitum, tgnis eptit~ VC ignem conucrri in Coelum , multas htbct r ationes impoflibilitatis puta quia non f' «"« «*habenc ifta coipora principia tranfmurandi fc inuiccm,cuiufmodiluncquaIicatcs *"''^«*f :

&

*•

•

adiuz

,

& pafliux formaliter,vel vitcualitcr oppofitac.

*" *'*"*''*'•

Non eciam habenc fubicftum rcccpciuum tranfmucationls ad ihuiccm , nbn prdptcr iftas cationes folas cll impoflibilc corpus conucrti in animam , fed proptet aliam tationem rcpugnac, cj^afe, fcilicec cft, quod vnum cft eXcenfum, aliud non:& fic noa -^"f»'^»* conueniuncin aliquo , quod eft mancrc commune in cranfmucacione vnius corpora- ^""'^^^" *^ lis in aliud quia corporale non cranfmucatur in aliud,nifi per alceracionem , quac re^!!* ^"^r^' cipicur m corporal),& modo cxtcnfojJc ica nec vc prodiidum producitur nifi \ttx- p^ni,tif^ lcnfum &: habens modum exccnfi. Ad aliam audoricatcm qux cift Boecij : dico quod itlccncio fba eft , quod notl funcconuertibiUj.infe inuiccm nifi quac habcnc maceriam communemincc hafc omnia, ficuc aic ibi : fed eacantum , quae in fe facere pati poflTunc. Vnde dicic ibi- t/4E/ ;»« dem , quodnon poceft ats in lapidem permucari ; ergo non loquicur de quacunque poifP '^'»conuerfione poffibili Dco,fedde conuerfione , quae requiric maceriam commu- ffraliter ncm:im6 vltra hoc etiam,qualicaccs adiuas,&: pafliuas oppoficas quic fufii""^J*"^ "'' ciuncad conucrfionem mcrc naturalcm: quia aliccr incelliginon poteft , quod 3ts non polfec conuerci in lapidem , nifi de conucrfione nacurali , non quacunqucc fed immcdtacki. Si obiicitts,qu6d fic ^ incclligendo difta (ua nort poteft haberi concUifio,quam intendic probare, fcilicet quod humanicas non poflct conuerci in deicaccm:quiarecun:

'

,

&

&

:

&

^,

dum pra5di(3:a,cx prasmiflis fuis non

pocCric pracdida conclufio cbncludi. nifi

dc con-

uerfione immediaca,quae poflec£eri vircute nacurx,de cali conuerfione non fuic coh-

ttadidio inccr iprum,5£ Eucychen.

non plus concUidic quam quod ciidum qu6d nacura humana non poceft conuerci In diuinicatcm cali conucrfioncquac rcquiric fubieftum communc,& principia agendi,& patiendi mucu6 irt conucrfis fed vc habcacur conclufio, quam intcndit fciUcet quod pcr nullam po-

Rcfpondco

cft fupra

:

racio Boistij in prxmiflis fuis

,

fciliccc

,

,

:

tenciam poceft humanicas conuerti in diuinicacem oportcc adderc iftam propoficionem diuinitas mn minus excedit affiua/» fotentiam quamcunque caufkttuam tn rattone termini, quam vnum ens naturale txcedit quamcumfue potentiam nataralem comparaiam ad :

t

aliudens naturale. i?accc hacc pr6pofitio:quia c^m diuitiicas

fic

infinica

,

& incaiifabilis}

^"'"''*^^ ^"''*'^'""*

nuUo modo potcfteflecerminus pocenciaccaufaciuac:quodcunquc autcm creacum poceit cfle ccrmmus pocenciac caufaciuac & hoc non cancum abloluce, ied compara- jari tum ad quodcunque aliud ens creacum,canquam fucccdens iiU , tunc fiac argumeti>tum Boctij per locum a maioti fi pcr cocam, potcntiam creacara non poteft aes immcdiacc mutaci in lapidem crgo magis , vcl acqu^ non poccft pcr quamcunque potcnciam aaiuam nacura creaca conucrci in diuinicacem. ^ fetun^ h AdiUuddcfubftantia&cnccabfolucojConcedipoteft Gondufioquaein^ertui:, SuhjknHd qu6d fubftantia potcft conucrti in accidens , & cns abfolutum in cns rcfpediuum: coHerh pof non tamcn fequicur quod fubftancia inhaerebic manens fubftancia quia vterquc teflinaccl :

?

.-

:

-

:

,

modum eflTcndi fibi corrcfpondcncem ica quodterminus a quo fi fuerit fubftantia, hibuit modum per fe elfertdi ccrhiinas auccm4^f«f>wiftiuscoDUcrfionis,fifuericaccidens,habebic proprium modum fiterminus conucrfionis habebic proprium

^'"^

,

^

>

''^*""^'»-

:

bi

corrcfpondentcm fciUcct efje

itancia:

ad

non creo fubftancia cxiftic in alio fed fub, tanquam termmo a quo , luccedu cns m alio tanquam terminus ,

pct ic cnti

in alio :

tjuem.

Confimilitcr dc cntc abfoluto

,

*',**

/,

,^ ^^/^.

fi^um

& rcfpeftiuo.

^

.

,

Ad tcrtium dici

improbat conucrfioncm totalcm quantitatis,nec ctiaro Sc9tiOfer.tom.XlL

potcft

'

,

qu6d non

in aliquid pracgxiftcns

X

j.

,

fcd

fi

ati

&

ecorttrai

Quodlibet.

244

aliqnid improbat,improbatgeneralitcrconuerfioncm totalem,qu3c tameniflifta

quxftionc rupponcncia videtur:8c

illa fuppofitajdifficilia

QOMMENTAR /^ Omra ifiud ohijciiur. Hjc Do6lor conV^tra hanc conclufionem,(ciIicet quodlibet

C

7^

feCHnditm fe totum fync^tegoretnatice potefi conuerti in quodhhet ,\n{\.zx. tribus mcdiis. Prim6,qiiia tunc Deuj poirctconucrtere fub» ens

,

ftantiam corpoream in fpiritum

qnam

ipiritus

mn effe

corpus

,

patct,quia

:

quoad totum

funt in potcftate diuina

,

cius

tam

ejfe,

&

&: perconfe-

,

Super Ctn.

qua loquituribi

T.c»pj^.

,

,

, aliquod corpus fuit annihilatum, cui immediate fuccederct,& iioc, qupad intelle<3um Auguftini.

qu.;muis prima produiftio

rei

puta aninia:

,

,

fit

immediatc a folo Deo ,non tamcn propric dicitur opus mii aculofum qiiia illud opus quod commuiiiter recipit primum ejfe rei, non dicitur miractilofum , vt ctiam pacct de anima intcllc«Stiua ,quxqiiamuis immediati fit a foloDco, nontamcii dicitur miraculose crcari. Sed ilUid ,

,

propric diciturellemiraculofum

ponit

rtmiraculof*'

ici.in

ejfe

quo immediate

,

quod prxfupquod

recipi.itur,

tamcn a nuUa natura crcata, ncc medi.ite , ncc immcdiatc potcftcflfe. Et hoc modocharitas,& aijj habirus infufi , dicuntur propric opcra miquia nec a natura habentc , ab aliqua caufa , fecunda ponumui

illos

j-^^culofa

in

,

f^

,

htera

ifta

quod

ideo ignis

^.

nec econtra , cjuia

Ketit^

,

,

in vrirna produHione non

corpoh

,

\

fed eil taiis qualis

efl

de alifjuo corpore

ly

dicit

,

quod anima

produ^la de ali^uo

non notat caufim

ficut

dicimus , quod ignis

fit

& quomodo

ex ligno, tan-

hoc,expofui fu-

Gianmodo a-

quam cx

nim»

pvimo, dift.i.parte fectmda, q.vltmii. Sic in pi.-opofito,qu6d anima non fit dc aliquo corporc

oppofito

,

nonfit pcr

tanquam cx oppofico,puta,qu6d immcdiatc fiicccd.1t corpori corrumpcndo, ficut dicimusquod ignis fit de Hgno taiiqu.tm cx oppofito , quia in eodcminftanti , quolignum confumitur , generatur ignis , quia in codem inftanti ,quo forma

hgni definit

materia ligni

eftc in

Si

incipit ibi e(Tc.

ergo anima

,

forma ignis

fieret

de aliqiio

in illo in, tanquam ex oppolito , tunc quo anima crearctur in aliqua materia, forma corporis defincret cfre quod tamen cft falfum quia jpfa anima pra:fupponit formara corporis organizati. Noii poflet ergo anima immediatc Uicccderc alicui corpori, fccundum totum fuum ejfe nifi illud corpus totalitcrdefi-

corpore ftanti

quia

,

tranfmutandifubftantiam

rumpendi

,

,

,

,

,

nerct ellc

,

&

pcr conlcquens produdtio prima

ipfius animat, cllct fimplicitcr miraculo/a.

Non

vult ergo ncgarc Auguftinus quia Deus poflct conuerterc corpiis in animam , (cilicet annihiin codcm inftanti crcand» /.«ndo talc corpus ,

&

,

fcilicct

puta principium cor-

vcl gciicrandi fiibftantiam

non

,

cft

ahquaqualitas adtiua, fed tantum fubftantia , vc fubtilitci piobac in ^. dtfi. i j. hocmodo cce-

&

lum habec principium tranfmucaudi ; pacet.quia Soi fecundum fubPantiam fuam caulat aliam,& aliam formam fiibftantialem , non tantum numero diffcrcnccm fcd ctiam fpecie , fccundijm quod approximatur alij, & alij maccria: fcd qua,

;

licatcs aftiuae, &pafsiiia; funt

Biutandi tioni

,

,

principium tranf-

qiioad difpofitioiies pr.-cuias gcnera-

& corruptioni

:

nam

caliditas in igiic cft

principium difponcndi lignum frigiduhi , ita quod corrumpit frigiditatein in ligno , indu-

&

cit

caliditatem

&

,

rtantialis ignis:

matcrialcm intrinfccamjficut dicinnis,qu6d fubft^antia fit de fubftantia, fed magis notat oppofi-

tum

intelligi

,

Hoc debet fan? fccundijm Dodorcm principium

pitur

rcbiis produ6tis.

Sccundo nota , qu6d cum

ait:juo

Nota cum dicit in

mnpotefi conuerti in calujn

tali

qu6d produftio primaria

opus mir.iculorum

cft

compctit

de

impojfibili-

exempliiadpropofitum, &c.

,

& tandcm forma ligni corrum-

inducitur in maccria ligni forma fub-

& ficfrigiditas

in

Hgno

diciruc

pro quanto lignum fiigidum patitur a calido , vincitur ab co. Si vero caiiduin vincatur a frigido , tunc calidum haberet rationcmpafsiui,& frigidum rationcm adtjui. Vult ergo Do6tor quod illaqiia: func ad inuiccm qualiias palsiua

Dicit er^o Dotftor

non

ttrpore.

ifiii

nec

naturs.

•

Tatet difcurrendo per ratior/ti

c

tAtis,in

qualitates aftiuas>vci pafsiuas.

intelligi,qu6d

"

in-

ftanti,quo fuit cteata

coclum non hahet principia tranfmutandi

fic

nonfint

eodem

crcatade aliquo corpoic, fic,qu6d in

Refpondct Do(^or prim6 cxponcndo li* teram.Augnftini, &c. Nota pro intelligentia huius litcrae , quod quando dicit <\\ioA in prima reram ptodn^Hone

mn eft opM mir
in-

,

fpccialitcr Auguftinus,

& Doetium. d

HMiui

S.

:

&

fufifuniopi-

F

l

eflcnt.

animam fedvrilt dicerc quod hoc in prima rcrum produdionc non fit fa
&

incodem inqucns potcfl annihilarc corpus, (tanti creare fpiritum fucccdentcm corpori anper confcquens poflet corpus conwhilato , uerti in fpiritum , quod eft comra Auguftinum,

dcclaranda

,

&

tranfmutabilia vianaturali, priiu:ipia a£tiua

non tantum habcant

& pafsiua

, fcilicet principium a£tiuumgcncrandifubftanciam,& pafsiuum quo fubftancia nata eft corrumpi. Sicut itrnis habct principium gencrandi formam fubftantialem ig,

&

lignum habct principium pafsiuum , fecundiim quod forma h'gni nara cfl corrumpi fcd etiam rcquiriturquod ralia tranfmutabiliaad inuicem, fciliccc, fccundt'im eorum nis in matcria ligni,

:

fubftantialc, quod funt cranfmiitabilia ad inuicem fccundum qualitatcs a6tiuas,& pafsiuas,

ejfe

,

qui

func difpofitioncs pr£euix,quia nullum ages naturalc immcdiate agit in pa(rum,nifiprius dif^

poncndo ipfum

,

fecundum

qualitates adtiuas,

quibus idipfumdifponit,ncc aiiquod pairum poteft immcdiatc tranfmutari , fecundum formam fubftamialemabaliquoagcntenatuiiili,nifipriu$ difponatur

,

&

rccipiat qualitates conucnientc»

formas generandi

: ficcc crgocoeliim habcat materiam eiufdem rationis,cum matcria iftoruin infcriorum , vrpatet i Do(5tore»« i.difi. 14.

&

per confcquens

,

fiui tranfmutari

;

aftiuam

,

quantum

eft

de

fe poflct

paf-

quia tamcn nullam qualitatem , idco nulio mo-

vel pafsiuam habet

do poteft tranunutari ab agente narurali potefl tamcn aftiu^ tranfmutarc maceriam iftorum inferiorum ab vna forma ad aiiam formam , quia :

etfi

i45

Qu^ftioX. etfi

non habeat

qualirates

formalitcr,ha-

a(£liiias

&

hoc fufficir fi eiTct iranfinutabilc pafliue ab agencc naturali , efTet tamen fuiceptiunm quahtatum corpotaUum. Nota fecundo , qu6d dicft dc qualitatibus lO. aftiuis , pailiuis formahrer , vcl virtuaUtcr. cl»r»tip qua- Quahtarcs adiuar, pafsiua: formahrer funr il»{ii' lifatum lae,quae mutuo formaliter fccxpcUunr, ficut camattim ^fiigiditas. Et nota qu6d caliditas in liditas fafiiuarum. ignCjdicitur qualitas a
,

,

&

&

&

,

formalis caufandi caliditaccm in lignofrigido, ira

quod

fr:giditaciligni,& ipfam expellit

rantum forma-

& non adiuc. Et hoc mbdocaliditas in fg-

litcr,

ne

opponirur

caliditas formaliter caufaca

poiretdici virtnaliceropponifrigiditati ligni,

produccndi in ligno calidicatem, formslitcr opponitur illi frigiditati , quia

quia

eft racio

qus

aiiquid opponi virtuahrer alccri cft haberc in

efFcdum

virtute fua illi

qui formalirer opponitur

,

alteri,vt fupra pacuic in

q.i.& in 4.

diff.^f).

^.11.

gidicate, puca in ccrra

,

fi

primo,

difi. i

Hoc idem

.

parte i.

dico de

fri-

elTer forcior caliditate,

puca aeris,tamen frigiditas it'i ligno, &: caliditas in igne dicuncur efle qualitatesoppoficjE forma-

vna cx fua rationc sata

litcr,quia

maliter alteri>&ccontra

;

&

formalitcr

litates oppofitae

opponi forficpoiTunr dici qua-

,

eft

fcilicct

& viitualitcr modo pr»expofiro.

formahccr,

Sed

caliditaS

tfir

ligni

, fi

ramen

illa calidicas fit ratio

fotmalfs

produccndi ficciratem formaliter oppoficam humidicaci

XI.

;

quia videcuirconcincrc vircualitcreffc-

£tum formalircr oppofitum humidirati. Noca tciam,cutn dicit, quod cahim ,

catcgoremacicc conucrceretur in aercm,

&

tcria

(blo

torftt)

non

ti

i» MtimX.

,

quia

non polfer abiicerc formam ccrlili tali mahoc verum eft , quia ex quo forma cccli k

,

Deo eft immediacc creata,ab

lo poteft immediace corrumpi

fofsit conutr-

matcrii

quod ma-

ab ignc

tcria coeli iion poceft trahrmutarl

ignis

cum

intelligit

(koitin

%.

di^inil.i^.

Ex

,

ipfo,

ctiam fo-

vt patct a

Do-

pacetqnomodo animam. Tum,

his

corpus non potcft conucrti in quiaanimanoneft nata pati ab aliquo corporc, (ccundum aliquas qualicaces paisiuas corporales

tantum(fed bcnc nata tatcs fpirituales

,

&

cft pati

,

fecundilim quali-

recipi a corporc ,faltem vt

caufa parrialis fpcciem incelligibilcm

,

& adum

intclligendi, vc pacec inprimo, diftin. j. ejuift.y.

Im6, & Angclus nacus vidctut

,

vt patet \

eft fic pati,

Dodore

dc quo minus

infecundo, dijtin.

&

3.

q.io.& difi.9. in 4. diji.^^.) vt pater. Tum etiam,quiaanima non habct aliquam matcriam,

&

non propccr

omnc agcns

duas rationes , corpus non animam, ncc econcra ,quia

iftas

poccft conucrci in

naturale, agit tantijm in corpus

pcr coniequcns agit in extcnfum

1t.

j

fic

qu6d

runc ignis,&

,

non dicerccurcommunic.iri in maceria ccimmuni tunc cnira ignis & aCr coUVmunicant it> acr

;

,

materia commuin", pro qoanro materia ignis rccipit formam aeris, materia aeris recii^it fot-

&

mam ignis.Et addit quod

etiam non omnia qtra

habenc mafcriam communcm , funr ad inufcttn conuercibilia , Idqucndo dc coniTcrfionc immediaca , quac ranrijm fit pcr vnam tranfinutationem,& hoc virtute agcntis naturalis"} pafer,qufa liccc £Es , lignum nabcant matcriam communcin , non tamen ab agence naturali poreft xs immediatc conuerti in lignum ica quod in co-

&

,

dcm inftanti,qad forma

iErisdefinircfie,

diate inducatur ab agente narurali in mareria

aeris

,

licec forrc poflir

immc'

forma

ligni

me-

tonucrci

mulcas tranfmurationcs , putas prim6 tranfinutctur in terram , terr4

diace, firilicet per

quia

a:s

&

in lignum,

&c.

Etnotaquod tc conucrcibilia

illa funt adimiicem ,immcdiaab agentc nacurali , qux habcnc

qualicatesadliuas,

& paiTiuas Sicut ignis imme-

diacc poceftconucrci in

q

vero

ad iniliccm conucrtr-

frfnt virtutc naturali

eriain materia ignis defineret efle

&c.

Si

formi

commu-

loqucndo (cmper dc conuerfione totius itx totum,accipicndo totum tantum carcgdrematicc,& non (yncategoreinaticc. Si totus ignis (yn-

ignis

ignis,vt fupra dixi.

definit c(Te, ihducitur

bilia,

non h^jet obieEhum receptimtm tranfmutittionii

tnatcria coeli eft ciufdcm rationfs

acriis

Talia crgo habentia matcriam

ignis.

nem

forrna

aercm ,quia igniscft ca-

lidus,& ficcus,aer vertj calidus,& humidus.

ad inutcem. Si intclligit, qu6d cccluin non habet maceriam rcccptiuamforms ignis,quanciain cft ex parce illius maccrix,hoc non videcur.quia

Gjumnda

quo

, pro tfuaftto forml aeri» in materia illius in ebdcm fnftart-

&

dcfinit cfle, ci ,

in igne, tantum opponitur virrualicer humiditati

conuerti in ignem

,

&

anima autcm

Siobijcias,cjuodfic.Intelligendoditlafua,

& fic Boctius

non probat quod intcndit probare contra Eutichcm , fcilicet quod humanitas non poteft conuerti in Dcitatcm,quia apud Eutichem non fijquerctur humanitas,quii non communicat cum Deitatc in matcria communi , ncc in qualitacibus adriuis , & pafsiuis: ergo non poccft conucrci fn Deitacem quia ncc hoc modo corpus communicat cum anima , & tamcn corpus virtuce diuina potcft immcdiatc conucrci in animam , vt fupra patuit. Rcfpondct fpccialitcr Doftor quod ratio Boctij in pracmifsis luis non phis concludir,qu^m quod didlutn eft fupra , firilicct qu6d nacura hiimana non poccft conucrti jn Deitarem rali conpcr hoc

ucrfione

,

uerfis.

Si

f.cipv^fiK

commune, mutuo in con-

,

tamen cx didis

Boctij voluraus

con-

cludcre cfle fimplicitcr irapofsibile humanira-

tcm pofle conucrti uinam potcntiam inentum

ll

in

Deitatcm

,

etiam per dipcr argu-

poterit concludi

maiori,& hoc prxfupponendoaliqua.

Primo , qu6d

non minijs excedit

diuiniras

aftiuam potentiam , etiain incrcacam in racidne termini , lcilicct producibilis , qu^m vilum cns naturale cxcedit quamcunque potentiani haturalem comparatam ad aUud ens natnralc, puta comparando xs ad lignura, fic quod vtrun-

diate fuccedit formjc ignis.

conucrtere ligniun in

XII.

°"^'

qua: rcquirit fubicdVum

& principia agendi & paticndi

que comparctui: ad potenciam a^liuam nacuralem , ita qu6d Deicasnon minnS exccdicporen-

Sceti Optr. tom.

"^'"f''?'

,

cftomnino inextcnfibilis. f .Ad aliam rationem, Dodor fbluendo au^oritacem Boecij , dicic quod loquitur tantiiitl de conucffione corum ad inuiccm , quae habent materiam communcm , & fic ignis virtutc naturalijdicitur conucrci in acrem,pro quanto forma ignis definit efle , & forma acris immcdiatc inducitur in materia ignis,quas forma acris immcSimilitcr acr dici-

Ij, Zclniw «««

tiam adiuam incrcatam in racione pioducibi, comparando illam ad aliud cns , puta ad humanicacem , qukm xs in rar/one caufabilisexcedac tocain pocenciam ailiuam creata,vt compa-

lis

ratiir

ad aliud cns

,

puta ad lignum. Sequittir

ergo,fi toca nacura creaca acs

noh ,

X

immcdiaci corrumpendo

poceft

fcilicet

j

lignum;

}i*r(i.

Quodlibet.

246 Jignum

,

foimam

& in inatcria ligni immccliatc inJuccre

{cquitur

non ti

viitutc diuina

in Deitatem

,

ita

cum

fit

omnc quod immcdiat^

fucccdic

alteri

,

mcdiate

fiue

Et

tet

,

princip.iliccr

*

aliquod prjeexiftens,{ed fi aliquid improbat, improbat generaliter conucrfionem cotalem , Icilicet quod aliquod tocum iyncatcgorematicc non

ftancia conucrtctctur in accidens,ip(a pollet fie-

& accidcns.

Et fimilitcr poffct conucitcre abfolutum in rcfpcdiuum proptcr caufiim fupcrius didam,& ita abfolutum fic abfolutum poirct habcre duos tetminos , inhajfcns

ficut

,

cilct

fupradidliS^

uerti fub'

fubftantiam conucrti in accidcns

fiMititun tn

definerc circ,

ccdens

cft

dcfinenri eile

;

fcd

rcaliccr accidcns

fit

elle formaliter

,

&'

,

&

impofsibilis

,

iicut

to;hoc probacu' in

lub-

(\

iia

quod

,

,

cuiic

(ub-

ditficultas fibi

(cilicet

Licct crgo gepofsit conuer- Deus

tamen

lnpidem in

an poisic conuertere ipfum in aliquod Angelum

fucccdens

V

I

^OidfecitndttmartictduM^fitppoJiio feiundumfidemy

pottji

conuertere

fpccialis

,

vcl in aliquod prxcxiftens,& (ic ttrtMhiUnil»

cx fupradldis patet prinius arciculus.

in

C H O L

S

quod Deus

terc totaliter aliquid in aiiud^^eft

fed cafus eft

quod liomo conuertatur

(jitttrtOjdifi.io

ncralitcr conccdacur

non defmerct

rcaliter accidens

ftantia clfct formaliter inhycrcns

,

,

tocum fyncaccgore-

&

& accidens immcdiatc caufari fuc-

ipfi fubftanciac

potcft aliquod

macicc conucrtcrc in aliud,puta lapidem in Angelum , annihilando fciliccc ipfi.un lapidem , creando Angelum fuccedencem lapidi annihila-

quia

filbftanciam

ftantia fic conuerceretur in accidcns

fubftancia

,

in pra:fcntr

quxftionc fupponitur tanquam veruiir

quod Deus

rcfpcdiuum. h Et patct refponfio cx

Scd hoc

pofsit conuerti in aliud.

&

MciiMt.

codem

Tcrcio piincipaliccr inftat * contra illam rationcm,quiaquod agensin virruce atSiua,8cc. i R.efpondec DoClorquod hacc rario nort improbac fpecialicer conuerlionem cotalem quantitacis h\ aliquid de nouo fibi fuccedens , nec in

arguit contra illara

racionem , quia tunc videtur fequi quod Deus pollct immcdiacc conuercerc fubdatiara in accidcns, cum vtrunquc fubfit virtuti diuinae , tam quo ad ejfe, quam quoad tion ejft. Ec fic , fi fubri

fimilitudo in

didefinencieflc.

Secundo

14.

fic talis

inftanci,quo lapis deiincrct elle, fucccdcret lapi-

Boecij.

tutm. 4.

:

oritur fimilitudo,&:

fiuc

patct intcntio

fic

quodafinus potcft immcdiaclle. Per idem pa-

ad illud de .ibfbluco , &c refpeckiuo poceft cnimDcusconuertcrclapideminfimilicudincm, quia in cadcra inftanti ,quoannihilat lapidcm potcft immediatc cteacc duo alba , intcr qua:

humauitas

mediatc conucr-

quod Dcttas fuccedat ipfi omnino incaufabilis , Sc

cft caufabilc.

formaliccr

homini dcfinenti

tc fucccderc

:

quod eciam

humanitati

uerci in afinum, fic

non immcdiatc multo magis

potcft.iicc iinmediate. nec

fit

& quiditatiucafinus, fed bcne homo potcft con-

rmnibilia virtute crca'a,6/ ctiam ad inuiccm couueriibilia,Iicct

homo , &

afinum,ficquod maiicat

tamen rumcaufabilia,& cor-

a:[is,qus

lafidem.

M.

quodnon repugnet exparte termini

fraexiflentisfiericonuerjhnem.y^.gidiii^sm huiti* popbiUtatis declaratione ait totum conuerti in

totumper hoc^ejuod materia termini a c^uo^in/ormeturforma termini ad quem,^ idenmateria in mate, (jr hic conuertttur totum in totum

titofforma infcrt tdentitatem materitt

,

riam^^forma informam. Ekfutaturquodait ntuteriam hancjicri tllam eo, cjuod infurmatur forma ilitus^i.ex AriH, t. Si de materia panis educereturforma corporis Chrifti, mn idco hjK materia est ijla^vel corHterteretur in illam. Tertio^materia eadem cjfc fuh oppojitisformis-.ergo ficut non eji diuerfa ad diuerfttatemformarum.^nec erit eadem ex identiiateforma>^(^ ratio ejf^ qutaforma eji quidposteriut ad ctiius variationem vel vnitatem non fcjuiiur variatio ,

,

,

vcl vnitas

,E fccundo pfincipali

D!

,

prioris. ^

concedicur communiter,

quod non

eft aliqua ratio fpe-

'cialisimpofsib licatis^diftam conueifionem in praccxiftentia cermini adcjuemx

quiain Euchariftia ponitur panisconuertiin corpus Chrifti pracexiftens. Huius autem crcditi polsibiiitas decUratur vno modo fic Deus quia non agit vc mil:rumcn-

ty€^tditu

:

*"

"

y

Theor.

non per motum &: fic fcquitur,qOod poteftformamdeftruftamcandcmreducere, & hoc in eadem maceria nam idco prohibetur forma eadem redire adione alicuius agentis creati, quia illud agcns agic per motum,qui cum fit lucccfsiuus,non poceft idcm redire.

tum,cum fic primum agens,idc6

^'"'* .

poteft ageie

,

:

Vlcerius,Deus rcfpicic maccriam vc eft qtttd.^ & vt fic,cft indiftinfta quamcunque crgoformam potcft poncrc in hac macci ia,,candem poceft poncre in quacunque materia. Ex iftis duobus declaracis arguitur:quia Deus.potcft formam dcftrudam eandem reduccrc in fuam materiam, ex primo & per confequcns cx fccundo poteft illamformamin quamcunque materiam reduccre:& pari ratione formam manentem in maceria propria,poccft eandem in quamcunquc maceriam induccrc:fcd ad idcntitatem formae in numcro fcquitur quod cadem fic maceria ergo Deus poccft faccrc quod qusecunque materia fiac hacc matcria, ficucpoccft faccre quod fiac fub hacforma: potcftergoDeusfacere,qu6d formacorporis Chrifti ponacurin materia panis, ficui poceft facerc quod maccria panis fiac (ubhac forma, ic fic ifta matcria couuerticuriu matcriam illius corpQiis,&; forma in foimam,& toium in totum. :

:

:

Afiumpta

9-

Qui^eftio AfiTumpta mulca

in ifta deduftioiie

X.

247

declarantur difFusefcd decliratiortcs illjc cau-

imo iftamdeduftionembreuiando, viscius in hoc vidctur ftarc compofitum A conuerci totalitcr in compofitum B eft pocentiale 4 informari forma ipfius B hoc aucera eft pofllbilcicrgOj&c. Prima probacur , quod potcnciale ipfius // infoimari foima ipfius 5 cft iftud potentiale fieri illud:<juia idencitas in B non folum forma irt fcrmse concludit identitatem materiae:& ita conuertitur farmam,! ed maceria in matcriam,& e corttra.Probatio iccundae:quia poteniiale ipfius y^,& potentialc ipfius B eft quid indiftinftum & fic in hoc , & in illud potcft eadem forma induci ab agente refpiciente illud porentiale,vi eft qHid. Ifto modo breuiando iftam dedudionem non videtur neccflai ium eire ad propo^ fa brcuitatis pofrunt omitti

:

;

:

/•/

,

,

ficum,illud,quodibi tangitur,de reditione formac deftruda:. Contra iftud m.iteria tota , vt eft ^«/V, fub qua ratione Deiw attingit in agcndoi '

to.

eadem identitate numcrali

aut intclligitur eirc

dem rationis:

Si

horum inquit quitfunt ,

aut tantummodo

,

primo modo , hoc videtur falfum

,

in

eadem

quia finguUrium altud tua materia

:

cadem quia eiuf-

& contra Aiift.

,

fpecie diuerfa ^fupplefunt principia >

&fpecies (^ mouens >

^ mea

:

c.i. ^*-^?'

x.Metaph.

i

noa

,

rativne

fpecie '.fed

autem vniuer-

falit eadciTK

Si fit

ctiam

fit

cadcm

numero frtateria /^, & mateiria B ergo cum forma A noii pofA iam a£lu habet illa forma pati ratione non po-

""

\

cduci de maccria //>quia materia

,

cduci de materia ^Jntclligatur per >^,corpus Chrifti,

teric

Si de nia^*''"»^*»'*

& pcr /^,panisifi de materia

'^'*"'^'^^

paniseducaturformacorporis Chrifti , no propter hoc matcria panis fiet materia cor- porisChriporis fiue conucrtetur in eam:quia materia quadam prioritate cft prior forma, fccun- fti,non idii

diam

non

A.ug.ii-sfo»fe(f.c.

1

vtique aliquid non formatum potcft formari,quod aucc hM

6 Effc

cft,non potcft:fic ergo eft ptior maceria,quam illud,quod cx ea fit:& in

I.13 .c.i 8.

Cttm aliudfit Caeli (^ ter; ie matenes , aiiud Calt (^ terr^ (pecies. Materiam qutdcm de nihilo omnim-.mtindi autemfpectent de informi matcrunfimul tamen vtrun<jue feciHirii. fecundum illud"t i.Metnph in

fundamcnto naturaenon

Ec per rationem

non

:

"

qiiia ipla

materia

eft

eft aliquid diftiniflum.&c.

tftatc-

*^'^

fieret^

'''"'

'^^

'^"^

n

^/

j

eadcm fub oppofitis formis forma autcm

manere Nunc autcm ad variationem poftcrioris non fequitur non crgo fi hxc forma rccipi.itut in aliqua alia matcria fequeretut qudd illa fieret ifta nam ibi non cft nifi indudio formac in m.iteriam quae prius cartl non habuit:materia autem cranfiens a priuationc ad formam, non propter hoc fit matcria,quxipfa priiis non fuic. Si auceminteliigatur fccundo modo,qu6d quaecUnque materia vt (juid-^t^ cadcmt hocefteiufdcm racionis,cx hoc non fequitur quod forma.quse cft iftamaccria, poflclt eadcm numcro fimul inefle illi:fcd tantummodo qu6d aliqua ciufdera rationis cunl ca,hocaucemnonfuHicicadbabenduminteatum. poteft fine ipfa

variatio piioris

:

,

,

:

:

,

COMMENTAKiyS. I j*

^ 1~^

Efecundo

articule priiKtpalt, qui cft,

JLyfirpollibile fit

quod

ati

rcfpicic

materiam

vc in coipus

ftindVa.

Nam

conucrti in aliquid prasexiftens

,

Chrilli a£tu prxexiftcns.Hic Dodlor adducit priniaopinioneyEgidijdeRomainTheorenlatibas fuis, Theoremate pruno, c[ji concordat cii Doclore quoad conclufionem.videlicct, quod eft polfibile

,

qnantitatem rcparat.im conuccti in corpus

Chrifti pra;cxiftens, (cd dilcordat in

bandi candcm conclufioncm,quem

modo

pro-

modum Do-

vt eft ijnid

ftinguiturper aliam

,

.igir

alicuiiVs

pcr

agcntis crcati,quia

motum

,

qui motus

cum

fit fuccclTiuus non potcft idcm num.ero rcdire. Vult ergi) quod forma acquifita per motnm fi cft deftruAa non poteft cadem numero redire, nifi 3c ideni motus numero, pcr qncm prius fnic ,

,

acquifica

,

poflic rcdirc.

Sedhoc

cft

impoflibile

vt fic eftindi-

& aliam formam, quia pct & ahania-

ali.-im,

& aham

tcria

& vltrk matcria vt ejuid

,

form.imponituralia,

pliciter indiffcrens ad

acccpta

cft

omncm formain,&

&

forma redire adlione

&

,

accepta (ecunduiil

&

ipfius j4?gidij,& prxfupponit duo.Primo , quod Deus non agit pcr motum cum fit fimpliciter primum .ngcns.oc per confcqucns potefteandcm formam diftindam rcducere in eadem materia, in qua prius fuic nam ide6 prohibetur eadem

agens crcatiim

(jttid

hanc opinionem confideratnr pracisc^vt eft omnino indiftinda, per confcquens confidcratur vt fimpliciter prioromni forma,quia mateua di-

differcntcr potcft rccipete

;

*'/•

,

materia, vt

dlor improbat. Adducit ergo primu probationcm

,

Oft»i«Mgt~

fccuncium itgrdiumi Secundum eft, quod Deuj

qii.mticas feparaca ^oC-

fim-

fic

in-

quarncimque formam^ pcr confcqucns agens recipicns materiam vt

^uid

,

poteft induccre in

eam quamcunquc

for-

mara. Iftis

prx-fuppofitis.probat jtgidius

qu6d DeuS

j

5.

potcft conncrtcrc quniitarcm feparatam in cor- rhbatio pus Chrifti prxexiftens. cx primo praefTip- J^g->Hjluti4i pofito Deus potcft formani deftiuclameandcm ^"^*"'-

Nam

rednccrcin fuam matenam. Et cx (etundo pracfuppofito poceft illam

formam

matcriaminduccrccum ciat

tcra

,

vt qtiid.

iii

in

omnem

quamcunqne

materiam icipi-

Et pari latione focmam tnanen-

matcria piopric porcft candcm ifiqu.ini-

X

4

cnnqu5i

Quodlibet.

148

ciHiqiiemateriam induccre. Sed ad idcntitatem

totnix in niimero fequitur qiiod eadcm tcria.crgo Dciis poteft facerc

maieria

maquod quzcunquc

,

fit

\\xc inatcria,(icutpotcilfaccrequod

riat

fiit fub luimana forma, potcll crgo Deus facerc, <juod fonna coipoiis Cliriili ponatur in materia panis.ficut poteft faccrcqund matcria panis fiat

humana forma. Et

fub

fic illa

materia conucrti-

materiam illiuscorporis. Et forma in formam,& totum in totum. Et vis huius rationis in conuerti hoc vidctur ftare, compofitum, puta tur in

Ucu.

^

totaliterincompofitum,puta^jcft potcntiale yi informari forma ipfius B , hoc autcm eft potcnlialcicrgo primaprobatiir,icilicct,qu6d tiale

potcn-

fi

puta matcria lapidis informetur forma

,

li-

tunc taic potcntialcfit illud , putafit forma ligniipatct, quia idcncitas formae numeralis congni

,

dicitur

iblum forma in formam,fcd main matcriam,& c contra , fcilicct B conucr-

titur in

forma

-i-i

nam

iigni

,

fi

lunc

matci

aftu

ia lapidis

eadem numcro

eft

illius formas,>IX fic

matcria

,

fiat

fub

idcntitate

quae deiinit

c(]"e

fub

forma lapidis,dicitur conuerti in raateriam ligni, pro quanto fic kib forma ligni , S>c habct prxcisc candem idcntitatem numeralcm, quam & fomia ligni habef,& pcrconfequeas forma lapidis conuercitur in formam iigni , & (ic totum in totum. Et fic patct hoc primum.quoinodo fcilicct compofitum iHem nu nero poteft conncrti in .aliud compoficum.l'robatio (ecundar.quomodo fciUcet

pancm

Chrifti.quia matcria puiis,& matcria corporis Chiifti confidcrarx vc ^««
Dcus

poitft conuertcrc

^uid,8c

fic

Deus

poteft

formam

panis,'^ fimiliccr

fict

in corpus

formam corporis

induccre in materiam panis,&:

fic

Chriftt

corpus Chrifti

panis poteft indu-

ccre in materiam corporis Chriftf,&

fic

panis

fit

corpus Chrifti , vtconucrtitur in illud. Et fimiliter dico dc quantitatc feparata , quia Dcus illam induccre

poteft

niontm

Tcrtioprobat quod ctiamfi de materia panis educeretur forma corporis Chrifti, non proptcr hoc de mateiia panis fieret matcria corporis Chrifti

in

m.atcriam corporis

ncc pcr confequens matcria panis con-

,

Acgidius intendit,quod

fcilicct fic

intcndit,qu6d

corporis Chrifti, quiafi forma corporis Chrifti

numero cum matcria corporis Chrifti , quam idcntitatem numcraJcm habcrct prxcise per for-

mam

corporis Chrifti inductara in matcriam Et proptcr talcm identitatem numcralem

paiiis.

matcriam panis conuerti in matcriam corScd Dodlor probar qu6d ctiamfi forma corporis Chrifti cduccretur de materia

dicit

poris Chrifti.

panis,quod non proptcr hoc,modo matcria pjmis cdet idcm numero cum materia corporis Chri-

Dodor

lo

ftat in hoc , quia ex quo maforma corporis Chrifti,in ilpriori habct propriam vnitatcm numetalem;

&

fimilitcr matcria corporis Chrifti eft priot

fti.

Et ratio

tcria panis cft ptior

tam forma corporis

Chrifti

,

quam forma

panis,

& in illo priori habct propriam vnitatcm numctalcm & fic matcriapanis & matcria corporis ,

j

tam corporis numcro ab inuiccm diftinda, ergo matcria panis per hoc quod rccipit formam corporis Chrifti,non fic matcria corpo-

Chrifti

vt funt

,

priorcs form.a

,

Chrifti,quaiTi panis,funt

ris

Chrifti,

cum

ncc matcria panis

,

nec marcria

corporis Chrifti habct fuam propriam vnitatem a

tali

fonna nec :

firailitcr

in matcria corporis

fi

forma panis,non propter

Chiifti inducerctur

hoc matcriacorporis Chrifti ficretmatetia panis,

& marcria

quia materia corpotis Chrifti

Hic Dodor improbat pofilioncin ilbm,& dicit,qaod omncs maceria:,puta materia Franci(ci,Ioannis,Bcnedidi,& huiufmodijVt '^Htd , vcl fimt praecise vnum numcro , aut

non habent 'propriam vnitatcm numeralem ab

Corjtrtt illnd.

iidtj.

fiint

ciufdem rationis

,

puta quia conueniunt in

commani,fcd numero diftinft^. Si primo modo.inftat multiplicitcr probando quod talcs matcrirc , vt (fHid non funt idcm nuracro. Ec primo , quiacft contra Philofbphum 1 1. Met. cap.x.tex.com.ijx\n\ fic diciv.Eorum qnt fnnt in matcriii

eadern fpecie dinerfa funt principia nonfpecie,fed

quia fingHlarium aliud inateria tua

,

& fpecies, & mea

jlilicet, £oi:mz,& mouens,fcilicet,e&cicns

matena patct

ratione

,

quomodo

autem

vntuerfali eadem. Et

matetia Francifci

cft alia

,

fimilitcr

numero

k

forma loannis.

tur

quod

illa

,

,& aliamforinara.

quia matcria

illo priori alia eft

cft

eft

prior

Si dica-

Contra hoc fic forma , crgo in

matcria Francifci

materia Ioannis,vt magis

patcbit.

nume-

diuifio inatcriiE numcralis cft prae-

cisc pcr aliam

arguit

,

fic

& forma Fran-

ro a matcrialoannis cifci eft alia

,

,

,

&

& clarius

alia

infra

i8.

ucrtcretur in matcriam corporis Chrifti ,vtifte

Chrifti 1

At

fuppic mate-

,

cft impolTibilc.

cduccrctur dc matcria panis,ita qu6d rcciperctur in materia panis , tunc matcria paniseflct eadem

forma

tali

teria

im-

materia ligni adlu habcrct illam

riam lapidis,quod

idcntitate numerali talis formae. Et ita conucrti-

tur j4 in '5,non

%cctni

puta ligni

ideo matcria panis conuertcrctur in matcriani

lub

frehat 0pi-

Sccundo fubtilitcr probat, quod C\ mati, &matcfia puta lapidis,& huiufmodi.vt t}Hid acccptic cilent idcm numero , tunc forma ligni non poftct cduci , quia eam adu habct. Qupd cnim educitut de potentia alicuius a
quod matcria, Vt praecisc cadem numcro

cludit idcntitatcm matcrix, ita

12..

m

ria

,

vnitatc numerali forrax panis

,

p.inis

cijm materia

fic

forma & fic in illo priori ficut habct propriam entitatem numeialem,& realcin, & rcalitCf diftinibam a fotma , vt prob«c Dodot in i. d. I i.quiji. I .Ita habct propriam vniratem. Sicuc cfgo materia non habct propriara cntitatcm 1 prior

;

forma.ciim

pofterior, ita ncc

fit

tem.Quod autem materia aticiorirate

,

Confcir. cap.

& 1

tum

poteji

tefi.

Vult dicerc

formam

h.ibens

vnitii-

ii.

Ejfs vtique aliquid non

form*-

aut quod non

non po-

formari ,

propriam

prior forma probat

Vnde Auguftinus

ratione.

6.

fit

,

quod potcft

effe

eji

matctiie aftu

inforraari

&

non

fotma, quia om-

tali

pcr confcqucns erit prius forma , quod ne formabilc aliqua forma eft prius ea ; non habet c(Ic non formatum ,fiue quod non habct effe formabilc non potcft formari , hoc

&

idcm

patct,lib.i3. cap. \%.

fit coeli

fpecies

,

,

&

id

terrx materies

eH ,forma

,

,

Cum

aUHd,\nc[\iii,

aliud

coeli

,

&

terrdt

materia (juidem de nihilo

omnino fupplc crcata cft , mundi autem fpeciem de informt materia ,fimtil tamen vtrHnquefeciJti.

^^'i^tioOp'

""'

Quasftio X. Hxc

ille.

Ex quo

quod

patet

fafta de matcria informabili

{altem prius natura fuit

illa

fi ,

fottttamundi

quod maceria

tem

illa

forma. Et fecundum

Met. tex.comm. 1 7. in antiqua tranflatione. In fundamcnto naturt non eji aliquid

illa

ne

,

diii.

jo^

I

^.q.i.

,

manenseadem

poteft

ficri

roa ignis, prius corrupta forma ligni.

materia pofiit manerefincforma,

fit

prior

forma

iimul incfle

Ciim crgo

matcri^

alij

qua forma panis

&formanon

fit

forma ad quam

fcd

,

tantummodd

cum

ea

:

vi

putaali-

poflit inclfe alij materjaE

:

fcd

hocnon fuftjcit ad habendum iiucntum fecun-' dum>£gidium, qui ex hocvultquod totum di^ citur conucrti in

non fcquitur variatio ptioris.Non erco fi hacc forma reciperetur in aliqiia materia, wqucrctur quod illa matcria ficrct illa , nam ibi iion cft nifi iiiduAio forms in matcriam , qux

A

potentiale

poftcrioris

S

quae prasfujt fob

,

aliqua forma eiui^em rationis

fubfor-

quod matenunc autcm ad variationem

:

matcria

forms ad

iioc talis materia

eft inilla mareria , puta fornja panis qua: eft in materid panis polfct e.idem nurtierO

poflit manerefinemateria, fcquitur ria

formam , non propter

forma qux

Probatur etiam pec rationem , quia iila materia,puta materia lignieft eaderafub oppofitis formis,quia cadcra matcria, qua: adu elt fub ligni

ihateha aa-

Si imelligatur fccUndo modo ,{cilicct , quod quascunque materia,.vt cjuid cft cadem , hoc cft eiufdem rationis , patet quod non iequitur quod

,

n

forma

j

tranfit.

quod debct intelligi de diftinftioquas eft per formam , vt fatis patet in 2.

dtflinEium

habuit

tranJicns a priuatione alicuius

iliam

illud priirti

249

eam hoh

thatcria priiis

eft

materia

fit

totum , puta

fub forma

B

A in B, quia cum

5 &r pcr conicqucns

tunc materia

A

fit

forma Aiiifonni,

B t(.C\cAfiiB &i£.

C H O L IV M.

Explkat tripliciter aliquidinpr^exifiens comerti foffe Prirno in id^ (juddfuit j »»»!* Mhocejfepofsibile fatet ^ quia non eli aliud^ quam Deum foffe idem numero ; .

tnen nonefl

^

refroducere. Secundo (ibi

quadam

nouitate

, ,

in praexijlens

manens

finipUcitef in efle frahabito

addita tamen

,

(^ hoc modo videtur corpus chriFii manens tn eodem efle ftmfliciter^

ferconuerftonemfierifrafensf^ectei^anis. Tertio^in prteexiHens

j

ita

vf nulla haheatur noui-

c^ hoc mudo vtdetur pofsibile quantitatem conuertibilem effeinprxexistens.Contrafecundummodumponit vnum argumentum , duo tas

,

nec in efle eius , necin altqub poUeriori eius

,

&

contra tertium

ti.

modum cenuerfioms.

"T TLtcrius^qnantumad iftum arriculum dico qutid duplicitcr potcft intclligi conuerfionem fieriinpr^exiftens Vno modo,fci!icet inillud ,quodaliquando fuit,fed nunc non manec:alio modo in pr*eexiftens,quod fcilicct prscfuic , & nunc in eodem ep raanec Et hoc fecundum adhuc dupliciter intelligitur.Vno modo, quod manens fimpliciterin^//*' prjehabiio jtamcnaliqua nouitate iuperadditaillif^, fit terminus nouaj conuerfionis puta quod ibi fit noua piaelentia illius termini aHcui, cui prius non fuit prjcfens. Aliomodo ,qu6dibi nonfitaliqua iiouitas,necinipfo(//'f,ncc in aliqud

Duplicitep

,

V

^"'^'^^

l/^fj i„ prtexiJlTf,

,

pofteriori.

Deiftistribus intelleftibus pcrotdinem cft videndum. Primus

non habet

ali-

DcMpotcfi

quam difficultatem magis de tcrminopra:exiftcnte,hoccft, quod aliqnandopraefuic quam de non pi xcxiftentc nifi iftam , fi Dcus poteft deftruftum idem numc-

defiruHutri

,

,

ro reparare , quod conceditur ab omnibus Catholicis, necmirum,quianoncftibi

''^'

numeni

"P^'''"'''

contradid;io.

De alio autcm intcllcdu praccxiftentis quod fcilicct in eodcdl e(fe matlet eft flni-

'^"^•7-

,

^

''

quia nulla mutationum, de quibus loquitur PhiIofophus,j.r/^/ vi- '" dcturpoflcponi adtcrminum pra:exiftcmcm fic. Ptimusvero intcllcdus fubdini- chnfii fioniseft fecundusprincipalis qui videtur poflibiHs , quia ita videtur de faclopo- praexifiem

pliot diflicultas

:

,

nendum in Euchariftiajcorpus cnim Chrifti prachabens

,

&: retinens

idem ef[e

fiinpli

IX.

fimpliciter

conuetfionem fit de nouo praefens fpecici panis:& confimilitcr poflet fi' prtfeni poni dc quantitate conu€rtcndainpracexiftens,qnianoneftaliqua repugnantla ex ^.'"" ^**" parte tcrmini ad tjuem. Contra ifta arguitur. P Prim6contraiftud,quoddiciturdeEuchariflia ,&hocfic: citer,per iftam

fccundum

illudaliquid eftpcr fc tcrminus

4
^«t »1 conuerfionis

^

fecundum quod

fuccedit termino a ^«
& non fecundum ejfe fubftantiale crgo cft pcr fc tcrminus, rccundumquodhabctillam praefentiam, vel fccundum qu6d fit praefens icd fic cfle pracfcns non dicit formalitcr fubftantiam nec aliquid fubftantialc quia eadera fubftantia,pci,tc,mancns non fuit prius pracfens, & nunc cft pracfens:ergo per fe icrminus ad quem coauerfionis in Eucharia non eflcc fubftantia , &c pct-confcquens ifta

quam h.-.bct de nouo

,

:

:

,

:

conuerfio

Quodlibet.

250 non cfTct

conucrfio

tranfubftaDciatio

}

quiatranfubftantiatio cft ttanlitio vnius fub-

ftantiacinaliam.

S^arege«/r«OT

pEactercajfecund^ arguitur contra illud,quod diciturjioc effe pofTibile de quantiprjmo fic,ideo gcnirum cft ybi priiis corruptum fuit,quia ratio locandi,qusc cft

ejt,

^^^^

ItrrJptHm '

in vtroquejfic ctiam in Euchariftia , quod fuit ratio locandi S"^""^^*' mancc eadcm , roanet ideminconuerfionc , &:per hoc,corpus Chrifti , quod eft terminus conuerfionis,potcft poni ibi cflc,fiuc haberc pracfentiam talem crgo per oppoficum,

panem

:

non manec illud quod fuit in termino k (juo ratiolocandi, fcquitur quod tcrminus adquem non eft ibi,vcl non habebit talem prjefentiam,fcd fi quantitas conuertatur in aJiquid^patet quod ratio locandinon manet:quia quantitas fuit illa ratio locandi.

ii

,

conucrfioncm quantitacis in aliud,ahud fiercc hic praefcns,fequchic tali modo cflcndi^quali modo conucrfum habuit hic prxfens efTc.fcd conuerfum.quod eft qu.intitas, fuit localitcr circumfcriptiuc:igitur tertn'\nMS«d (juem conucrfionis eft hic localiter , ex quo vrdentur fequi duo impoflibilia. pf jjj^^ qubd idem fit fimul in duobus locis localitcr. Confcquentia probatur , quia Praeterca. Si per

rctur

Impojphl-a

qu6d illud

' ^'

cflct

fit hic locaiiter,potclt mancrc in fuopropiioloco localiter,ficut corpus nunc manct locaiiter in CaIo:confcquens autem,qu6d idem fit fimul in duobus locis localitcr videtur infcirc multaimpoflibilia puta quod idem fimul moucretur,&:quicrceret:quia poflct ibi moueri,& hic quiefccrc Simiiitcr , quod idemfimulcalcfieret,& frigefieret fi hic habeatapproximatum ignem rel="nofollow">ibi aquam. Similitcr j jgj^ e(|*gt continuum,8c non continuumifi hic habeat diuidens partem a toto, & ibi

terminus,qui

tnr feqm ex eo,auod Chrifti

vnum pui

cor-

,

fit

lo-

cditer

tn

fluribus

,

non. Similjteridemeritfimulmortuum.&: viuum, fi animal habcat ibicorruptiuum mortem , &: hic non habeat , fed quaecunquc ncceflaria , fuflicientia ad

&

inferens

falutem.

Secundnm impoflibile principale fequens cx hoc, quod tcrminus conuerfionis fic hic localiter,eft illud quod duo corpora poflent cfle fimul in eodem loco. Confcquentia probatur:tum quia conucrcicur iftud in duo corpora,qua ratione cfthic localiter vnum , bt aliud:tum quia conuertatur iftud in aliquod maius:iliud maius fi fit ,

hic localitcr,par

crit

cum

patte:conf-quens autem,fci!icct quod duo corpora

fint fi-

inuI,Yide:ur Ariftotelcs probarc efleimpoflibile^cxintcntionc^.^^r.

C H O L

S K^dprimum

,

expUcat non

V

I

ad tranfubFfantiationem

rftjttiri

M. tjuod terminus

adqucmy?-

cHndhmfubsiantiamfroprie fuccedat terminoAqyio , quia htcinciperet corpus fofl dcfincrc vanisyfttfficit ergo quod fuccedat featndum illud , tfuod de nouo habet id ejl ^fecundumpr*^ ,

fentiam^neque dicitur tranfthjlantiatto cjuodfubjlantiaprodttcaturifedquia vnafubflantia. fecundum contra terdefmente altera eijuccedit faltem fecundum aliquam nouitatem. ,

^d

de conuerfione quantitatis^oHcnditnon requiri^ quodmaneat eademratio locan-

tiummodum di tertiitm a

quo in terminum ad quem

corpori Chriftt.

Ad tertium

cum termino a

(\\.\o/juiacorpi^ Chrisii

,

,

qitia

defaHo quantitas panis non eli ratio locandi qucm habere eundem modum effendi

non oportet terminttm ad

ntn

efi circumfcriptiuefuhfpeciebusjficutfuitpanis

Videturfecunditm mentern Do^oris ad conuerfionem vt fic

^fufficere

quod vnum

definat

,

^

aliud ex intentioneconuertentisfuccedatycfio nihdfit cemmune vtrique terminc.Ftde Schol.^. disi.i i.q.%.

dit" al"n propne.

quod non incipitpoft illHd.

\

^ '^* ^^ primum

fi

terminus pet

JLX cundum efie fubftantiac,vt arguitur

fe tranfubftantiationis cft fubftantla ,

-ciim corpus

fccundum ^j(/J

,

& fc-

fubftantiac

non

fucccdit pani,propri^ loqucndo de fucccflioncquia ctfi habcat ejfe poft ejfe panis,non tamcn incipit haberc iWvidefife definente panc:quod vidctur neccflarium ad hoc,

quod propric

dicerecur fuccedcrc

corrupto,quia habct effe

fuum

poft

ibi in effe


:alioquin poflct dici Sol fucccdcre

vcrmis.

vcrmi

Ncganda cft crgoilla propofitioy^rw»-

dhm hoc aiiquid efi per fe terminm ad quem,fecundum quodfuccedtt termino a quojquia fccundum idem eft prius,& nunc manens,& pcr confcqucns altcri propric non fuccccfle ad quem tranfubftantiationis. Et hoc non cft ptodu£iiua termini ad qufnr.Ced tantummod6 conucrfiua altcrius in ipfum fccundum auccm illudcj!/^,non dicitur propri^ fucccdcrc termino a quPy ficut priiis di^lum eft:poflet tamcn ifta concedi qu6d fccundum illud cft nouitas in

dens corpus Chrifti dicerctur terminus ,

idc6,quia

ilia

,

cecmino ad ^«;x»,fccundum quod fucccdic tcrmino a qito accipicndo propri^ fuccedere

&cunc

1 4»

Quasftio X.

251

&

tunc concedi porcfl: , quod non efTet hic nouitas in termino , nili rcctindum iftam prxrcntiamjfeciindum quam nunc vcre,&: realicer cll hic, &: prius non fuic hic dun'» fubflantia panis fuit hic.

Ad fccundumdico,qu6d nunc

'5-

^^»t't^

corpusChriftiefl:,vbifuic pani$:nccranicnqiicin-

formaUsracio corpori Chrifti eftcn- ^f"" *""* di hicjtnmquia qu/nticasiftanoncftformalicerincorporeChtiftijcrgonccalrquid ^^^* tv corpori Chrifti competit per illam vc pcr rationem formalem , tum quia quandtas corpori citas,qua: fuitpani formalis ratio cfTendi hicieft

,

non

poteft efle formdhs ratio locandi

nifi circunfcripciue:quiailla eft racio deccrmi- Chrifti. locationis;quidquidergoperquantitaccrh, vcpcr rationctn ^««««wtf« formalem,locacur,hoc circunfcripciueiocacur corpus Chrifti non ficeft pracfensin *''t ' '^

modum

nacaadilkim

,

Sacramento:pacet,crgo, &:c. Liccc ergo non mancret illud

,

formahs locandi, adhucpcceric Deus cerminum conuerfionisfaccrcibi prajfcnteitt, fcripii^ quod adducitur de generaco,&: corrupco fi concedctur can- locMt. dem quanticacem manerc, &: ideo pcr illam gcncracum locahccr efTe vbi corrnpcum fuic:hoc rton cortcludit propoGtum;quia per iftam conuerfioncm non oport^t terminum cire locahccr vbi fnicipfum conuerfum:im6 eft hic codem modo circndijqucm tribuit fibi agens conueitens ahud in ipfum. Ad aliud,negcVri poceft ifta propofitio :termimtseH hiceodemmodo e(fendi\ Cfuo modo Non vpor-^ fuit hu ill!td,(juod connerfum f/?.inftantia enim eft:quia fubftanda panis.qua; conuerfa ^'* term-^ vbi conuerfum fuic:&

16.

^*"* ""'j

quod fuic conuerloracio

fuit,fuit hic locahtcr

,

,

inquamconuertitur, efthic

crgo fequicur quod ccrminus

quem

in

,

cali

:

conucrtitur quancicas necelTario

fic fenrem

fic

fens terrm-

COMMENTAKiyS. VLtcrius quantum

ad iftum

articulmn.

modum

* Hi lic Dodior pbnit

quomodo aliquid poteft conuerri

proprium

in pr.xcxiftens,

& dicir quod hoc poteft dnplicitcr intcliigi.

Pxi-

potcft conucrti in illud,quod aliquai:-

Aiquidcon- do fuif^fednunc non manct, piitA, vt lapis polHt uerti infn,- conucrti in igiicm, quod aliquando fuit , po-

&

»xiftenspo-

dttpiiciter

&

hoc modo fi lapis dc'''' c^^riucrti in lignum pratex.ltcns , pnus tamcn annihilaium , oportet quod in eodcm inftanti.quolapisdcrinit clle,creetur idem ligniim, ftca annihilatus cft

quod

,

Et tunc

fucccdat iapidi dcfincnti clle.

poflit redirc per

irt

idcm annihila-

laoc eft fola diffitultas,an icilicct

tum

diuinam porentialDrEt hac

quam

priias

Dottore

non

habuir>vt difFuse pertradatur

,

quod ponitur

hoc vidctur

fic

intelligendi. ejfe

addita

Vno modo,qu6dmanens

fvmplici-

pr.-rhabito,tamen aliquanouitare fupcr-

illi

tcrminus nous conucrfionis,

ejfe fit

putaquod

noua pr.xfcntia illius termini non fuit prxfcns puta quod pa-

ibi fit

alicui, cui prius

,

nis conucrtatur in corpus Chrifti aSta praccxiftcns, fic

nihilato

cu.n

quod corpus Chrifti fuccedcns pani annon acquirat nouum cjfe fubftantialc,

priu':

habeat

fcntiam, puta

quanritati panis

prafcnsjvcl

fi

illud, fed tantiam

nouam prx-

quod pane dcfinentc

,

,

fiat

pr«fens

cui quantitati panis priiis fuit

quantitas panis fcparata conuerta-

lur in corpus Chrifti,ipfi quantitati defincnti clTe

corpus Chrifti

,

pnfens loco in quo prius puta quod fiat prsfens aeri

fuit

erat quantitas illa

,

,

,

continenti illam quantitatcm.Et fti

fic

corpus Chri-

dicerctur terminus talis conuctfionis pcr no-

uam

talcm pr.-Efcntiam.Et hic

nis cft poflibilis

bens

ejfe

,

modus

quia corpus Chrifti

poteft acquiretctc

nouam

conuerfiopriiis

ha-

praerentianoj

lalc pra:-

con-

talis

Et quoad

aliquid pof-

priexiftens.De priino ergo ih-

tcllcifluprincipalisdiuifionis

&

,

fimiliter

cundo intelledu fubdiuifionisDodtor

dc

aliter

fb-

non

cuiat,qui3 primus intellcdus(vt dixi)nullam difficulcatem importat

,

an idem .-\nnihiiatum

nifi

Et fimilitcr ffecundus intellcdtus fubdiiiifionis nuliam aliam difficultarem impor-

poflit rediic.

an idem prarexiftens, nulla nouitate facta

tat,nifi

dcra eire maner. Et hoc adhuc potcft duplicicer

illo.

qucd

fuftincrc

difficilc

conuerti in

fit

nonitate in

f.vSia

in illo poflit circ tcrminus

quoJfcilicct prxexiftens prifuitj-Si nunc ineo-

quod

tcrininus conucrfionisi

fiatrerminus, qiiia ponitur tcrminus uerfionis nulla

5.

Alio modo, quod

pollct conuerti in prxe>:iftcns,ita cxiftcns

do modo

potcft intclligi conuerti in prxcxiftens,

««/iquo.

in ^.d.io.tj.i.or d.ii.

difficultashabet prohxe videri i>t^.d. ^^.Secun-

ter in

qM

ftit prt-

iocaliccr.

mo.^u d

^*^

nec tamcn fubft ^ntia X';^"^^'^ modo:im6cotaeft vbique: non ejfe prx-

hter quia pars fub quantitate fuit in partc loci,5c tota in toto

corporisChrifti

"**'"

fuo rriodo,ficut,fcilicet fnbftantia panis poccft cffe alicubi loca-

tailis cotiuerfionis. Et de hoc habet magis videri «« 4. d. to. 'bi ctiam Docfor videtur tenere quod Deiis poflit faccre ^" '«irtB «»' corpus Chrifti clTc vbi panis prarfuir fine noua "'^'.'''"'^.-. '^***' • prxfentia , accipiendo frafentiam pto aliquoaddito corpori Chrifti,fiuc illud additum fit entitas ircalis, fiue refpcftina. Sed dealiointclledufub"^

diuiUonis,vidclicet,quod tale prarexiftcns

minus conucrhonis per puta per

nouam

noc Dodtor Et

lo.

praefentiam

principalitcr

fit

tct-

aliquid fihi additum, fibi

imendit

additam , de hoc articu-

iii

poflibilitas talis ihteUe
in ^.d.\o.& II.

p

Contra

ifta

argumenta ».

inftat.primo, piobando

i

»,

quod corpus

Hic Dodlof Chrifti non

dicatut terminus conucrfionis panis per

przfentiam. Et ratio

ftat in

panis in corpus Chrifti tio

,

cum

fit

cft

nouam

hoc quia conuerfio ;

vera tranfubftaiiiia-

ttanfitio fubftanti* ad fubftantiam*,

ergo tcrminus

talis

conucrfionis

crit

prxcise

fubftantia corporis Chrifti. Et fimiliter ratio for-

malis tcrminandi illam conuerfionem ctit fub« ftantia corpotis Chriftijcrgu iila pra:fcn(ia

noua

noo

^.

|

i^x iion

eft

Quodlibet. ratio terminandi talera coniierfionem:

quod tauKn

ponerc , quia corpus Chrifti

liabct

nunpoiiicur tcrminus

talis coinierfionis, nifi fe-

cundiun nouam praefcntiam.Sed tunc aliquid fecundiim

illud,

uo a ^ao.Ciim ergocorpus Chrifti.pcr

dum nouam no

di-

ad quem conuerfionis (ecundum quod fuccedit termi-

pcr fc tcimiiuis

efle

citiii-

fccimdum illam

aejHo ,ci;,o torpus Chrifti

pr^fcaciam

fecun*

te,

prxlcntiam fucccdac pani.vt tcrmiccic

terminus
conuer-

talis

(lonis.

Refpondct «.14. Dodor primittendo vnum,

It,

fcilicet,qiiodloquendodefucce(rionepropriedi-

corpusptxcxiftcns fecundum fuum

fta,

Itantinle

non

alteriinam

iic

dicitur propric

>

cjfe

fub-

nec verc fucccderc

quod bol fuccedit vcrSol fecundum ejfe fuum,cft

pollct dici

mi dcfincnti circ;,quia quando ycrmis dcfinit

eirc,

quod^j^ idem

priiis

De ratione ergo fucceiiionis propric diitae

hnbct.

cft.quod tcrminus

qHem , qui

,td

de nouo. Ec

110 a qno capiat ejfe

fuccedit termi-

fic

, fi

in eo''cm

,

rc fuccedit tcrmino a quo, quia

talij pra^fcntia

noua quac ponicur tcrminus ad quern, acquirituc de nouo in corpore Chrifti. Et fic patcc refponfioaddedudionem. Secundo principalitcr n. iz. arguic Dodlor fjiecialiterde quantitatcprobando qu6d quanticas feparata nullo

& ptopric

,

diccrccur conuerti in

lapis

li-

H t conuerfio t.alis diceretur produproquanto fcilicct tcrminus adquemralis talc.

nouo

capit

ejfe

pcr produclio-

ncm;5f loquenJo de hac conucrfionc produdiua in qiia icrmiiius ad i^uem dicitur propric fucccdeie tcrmino a cjho, hxc propofitio clfct vera, fciliccc

Secundum

hoc aliijuid eft per fe termirius

ad c]ucm ,fecHndkm quod fucc.dtt termino a quo &qiiu lignum (ecundum e(fe fubftancix fux fucccdit propric lapidi dcfinenti cfte,

niodo podit conucxti in corpus

pra»fentiam

fic quod acquirat nouam , fecundum qu6d fiat prafens illi lo-

cum

capiac

Et arguic

tripliciter,

immediatc continenti eS. primo fic Ibi eft genitum, :

vbi prius fuit corruptum,quia ratio locandi.qu*

manet eadem in vcroquc fciliccc, corrupco,quam in gcnito. Vcrbi gratia, fi ignis gcneratur cx lignojta quod lignum conci-

eft quantitas,

cam

,

in

ncatur in

, & quanquod lignum fit in Quando ergo dicitur quod ignis geni-

tali

fupcrficie aeris localiter

titas ligni eft ratio cali

loco.

formalis

,

codem loco, vbi priiis fuit lihoc non videcur verum , nifi qnse fuit in ligno corrupco ma-

tus ex Jignojcft in

gnumcorruptum cadem quantitas,

,

de nouo.Vnde fequitur qiiod ligniim fcciidiim tale e/feerit terminus ad qne illius couerfionis. Si vcro t:rminus ad ^«f conuerfionis non quo terminus a capic ejfe fuum in illo inftanti <]uo, nequc cnim ralis conu rfio dicitur produ-

neaccadem

^iua termini , ad cjuem

pri(ens in

illo loco, in

genit .m

vhifuit corruptum

illud ejfe

,

tantum dicitur conucrfiua tcrmini
quatido panis

,

(cd

ia corpus

conucrti

dicirui:

Chrifti pixcxifteus,fecundumfaum<;j|/e fubftantiale, ita

quod corpus

Chrifti

fccundnm

dicatur tetminus illius conucrfionis

,

talc effe

tunc

talis

produdiua termini ad quem conuerfionis , fed eft tantum conucrfiua termini talis conuerfio a quo in terminum ad cjuem ,

conuerfio

non

eft

Alia eft tantum conucrfiua,

qualiscft in propofito conucrfio panis in corpus

talis

conucrfionis.

non produftiua

,

:

ita

quod corpus

quem

Loquendo de h.ic conuerfione qua terminus ad quem non

in

,

ccrmino a quo

eft ifta propofitio,(cilicccy
,

,

falfa

aliquid

terminus ad C]acm./ecundum quodfucct-

dit terrninoa ^«o:quia inpropofito corpus Chri-

&

&

nunc mancns, per fti fccundumfj^ prius , confcquens altcri propric non fucccdens diccretur tcrminus <«i

quem

panis conuertatur in corpus Chrifti

,

qua;

fuit racio cfteiidi in tali loco,puta in tali fupcrfi-

quod corpus Chrifti non eric quo prius fuit calis qnancitas, cum illa in tali conucrfione non manear. Rcfpondet n. i^.quod illa ratio,fcilicef, quod cie acris

,

fequicur

efl

, {i

tcnet,

tantum

tcnet dc loco circunfcriptiuo,ficuc cxemplificaui

de ignc gcnico cx ignc, fcd

in

propofitonon po-

nitur corpus Chrifti clTe praifcns circunfcripti-

uc loco,in quo

localitcr fine circunfcriptione, vt prolixc patct a

fitio,

tranfubftantiationis panis;

cuni crgo corpus Chrifti fccundum ejfe luum fit terminus cranfubftantiacionispanis,& nullo modo fucccdcns tcrmino a qno, Patet falfitas propo-

in j^.d.\o. Dico ctiam quod ifta propofcdicccquod genitum efl,vbi priusfuit cor-

ruptum non dicitur vcra, ex hoc, quod mancac eadem quantitas in gcnito, quae fuit in corrupto, quia ifta quanticas corrupti nuUo modo manec ,

in gcnico, vc

magis patebit in quarco,in roatcria

de Euchariftia.

Chrifti fc-

intelligiturterminusad

dicitur ptoprie fuccederc

tiras

quantitas

ergo quan-

Dodorc

&

Chrifti pracexiftens

calis

ita quod , Qua:dam qux cft

quando in codem inftanti, quo lapis dcfinit eflc, lignum de nouo gencratur, vt verc fucccdcns la-

cundum fuum etlc

quia

,

fuit quantitas. Sicut ctiam nunc ponitur prcefcns quantitati panis. Et tamcn non

cantum conucrfio produftiua tcrmini ad quem: ficlapidis dicitur tranfubftantiari in lignum,

pidi dcfincnti cfte.

in igne gcnito

fuit ratio ligno cirendi in cali loco.Si

&

conuerfiua dicitur tranfubftantiatio cft duplcx. Duplex eon- tranfubftantiatio

25,.

Chrifti prcECxiftens

co,vbi quancitas fcparata prius fuir prarfcns.puta

couufillonis de

uerfn.

,

fuperficiei aerispriiis

&.\wa.,

gentir.

,

tunc lienum propric fiiccederer lapidi dchncnti

gn;im

ddt-

fcilicet

,

inftanci.quo lapisdcfineret circctcareturlignum,

elTe

Kot»

quod corpus Chrifti (ccunduth fccundum quod cft tcrminus ad qucm tranfubftantiationis panis,qu6d cciam fccundum illud idcm ejfe fucccdat tcrmino a qtio quia fccundum talc cffe nullo modo fuccedit. Et hoc cft quod intendic Dodor , & addic quod ifta propofitio pollet conccdi , fcilicet quod SecHndum tllttd efi nonitas in terrnino ad quem, fecundUm quod fuccedit termino a quo accipicndo propric juccedere. Et hoc modo hicc cftct conccdenda, corpus Chrifti fccundum pra-fciuiam nouain lI„' "!f elt tcrmmus conuerhonis , lccundum quam ve- fontm. fitionis

illud ejfe

Vltimo arguit «.ij.probandoqu6d talisquannon poflit conuerti in corpus Chrifti , quia pcr conucrfioncm quantitatis in aliud , illud

titas fi

aliud ficrethicprsfens.iequcreturquod illud tale cfTct

prxicns

tali

modo

cllcndi

,

quali

modo

conucrfum habuit hic cllc praeicns; fcd conuctfum,vt hxc quantitas , fuit localitcrcircunfcriptiuc , quia in vltiina fupcrficic acris immcdiatc contincntis illam;igitur corpus Chrifti.quodponitur terminus 4<^

^M«m

talis

conucrfionis

(cqui

,

erit

quo videntur duoimpofllbilia. Primum quod idem fit

in illa fupcrficic aeris localitcr

;

cx ,

fimul in duobus locis localitcr;patet,quiacorpus Chrifti cft in zx\o localiccr

,

6c vc

mancns

ibi.

1-4-

^*'*'

Qu^ftio X. eum

patte

& fic duo

localiter

videntur fequi multa impoflibilia; quiefceret, tum, quia idc fimul mouerctur, quia in vno loco poffet moueri,& in aho quiefccrc.Tum,quiaidemfimulpofrecalcfieri.&frigcfieri.fi in vnoloco ciretigois,&in alio aqua.

{ophyim.^Marto Phyftc. tcx.com.-76. Refpondet * ad hoc argumcntum.ptimine- * »t*.l6.

locahter

fimul elTct continuum, & non continuum, fi in vno loco habcret diuidens partem a toto, & in alio non. Tum.quia idem fimul erit mortuum, & viuens , (\ in vno loco

Tum.quiaidem

gando hanc propofitionem pus Chrifti codem

duo cotpora, qua ratione

efiet

modo

,

fcilicet.quod cor-

fitin

loco

de

&

tamen non codem modo continctur fub eadciu quantitate pani$,ficut fubftantia panis ibi con-

hic lo-

tincbatur ;patct,quia fubftantia panisfuit fuo localiter fub quanritate panis, it a qu6d

modo

vm pars

fub vna parte quantitatis,

fit

ris

non

prarcisc correfpondet vni parti illius

quantitatis

;

fcd prafcise

fub tota quantitaAib illaquantitate,

eft

& fictotumcontinetut

prolixe patebic in quacto,dift.ib.

S

C

fit

hic

H O

& totum

L

I

fub qualibet partc. Et dc hoc magis

V

M.

Osiendit^ dat0tju0Jtfu.intitas conuerteretur itt praexijlens ejjet localiter

in dttobui

loctis ,

& tota fub-

fnb tota quantitate. Scd corpusChtifti fub fua quanticate,ficqu6d vna pars corpo-

ftantia

tar ia corpus maius

Ci

ficut fuic

quia nunc corpus Chrifti eft.vbi fuit , que eftconacrfain illud ,

fa<5ko,

te,

tunc illud maius

,

fubftantia panis

calitervnum, &aliud:Et ficduocorporaineodcm loco. Similitcr Ci talis quantitas conuerta,

,

quantitas panis przexiftens. Et patct inftantia

habeat corruptiuum inferens mortem ,& in alio loco non haberet , fed habeat ibi neceffaria,& fufficientia ad falutem. Secundum impolEbile principale fequens VoSrifMfingHUrii. cft , quod tunc duo corpora poficnt cfTe nmul in eodem loco;patct,quia Ci quantitas conucttatur in

,

corporain eodcmloco.quodcftcontra Philo-

,

&

'

25*5

tuiic pars erit

crit etiam hic localiter.vbi priiis fuit quantitas panis. Et (\\ibd idem fit fimul in duobus locis

nulla tnde fequiimpoj?ibtlia

j

,

tjuodque terminuszd

^ adfoluenda multa

qucm

talta af>fa~

rentia hincfequentiaponit duas regulas.Primaformapriores ipfo \hijdef,omnesform<e ab^

felute non variantur variato vbi

.

Secunda , qtufequitur ex prtma

:

eandemform.im accipit eodem vbi eadem

corpus in duobtn vbi approximatis ei duobtss agentihfu^quam acciperet^fin

agentia

ipfi

qudjlion.z.

q

approxirnarentur.

&

Explicat optime exemplis.

De

quo late agit 4.

dili. 10.

3.

tamen darctur Q ^num,& qu6d I

,

quod Dcus

illc fierct

poflct

conucrtcc quantitatcm

hic localitcr, alicui fort^ videretur,

tn illum

quod

illa,

tcrmi-

quac Tc-

quuntutexhoc,nonfuntimpoflibiliafimpliciter:fic, lcilicctqu^dincludantcontra-

didioncjquac lola dicutur efTe impoiribilia Deo apud quem non cft impoflibile omne Verbum:hoc eft omnis coceptus poffibilisin intellc(9:u,quahs cft omnis conccptuSjin quo non includuntur contradiftoria.Cum ergo cx proximo iftorum,quod cft, idem corpus efle fimul in duobus locis localitcr,inferuntur multa,quac apparent impcr duas propofitiones videtur probabiliter poflc refponderc. Primacft, Form£ priores ipfo vbi non vartantur propter v.trtaitonem tpfins \h'i:qitia prO' pter variationem pofieriorU non variaturprius. Ex qua propofitionc habctur quod idem pofllbilia,

Formtprio., *"" ^Pl° ^bi

habens duo x'^/ nonproptcrhocvariatur fecundum aliquam formim fubft.uitia- """^'"''f'"lcm,ncc fecundum aliquam de generc Quantitatis,vel Quilitatis quia forma: ifto twvhTo ,

:

rum gcncrum funt fimplicitcr priorcs ipio vbi. j^.

r

quo ^.d.io,

Sccundl ^to^odtio cdiCkii ^amcunque pafsionemad formam

quantitatiSyVeL qualitatiSy reciperet

idem

corpus a duobus agentibus fibi in

ffib/iantiiej

iflo

vcl

cedem vbt ap~

proxtmatisyillam dr non aliam reciperet ab eifdemftbi in diuerfis locis^vel vbi approximatts.

Excmplum: fihiccircalignum approximenturignis, &aqua, qualcmtranrmuta-

ci-i. tk

y

Q^am

rt-

"P^*"^' '^o^/"^/'"^"»'"'

tioncm facient circa illud iiiinumm hoc T/^/jCandcm^oc non aliam facicnt circa idem ^ j, j, invnoapproximctur fibiignis, &inalio aqu.^. Ktud genttbtu, lignum fi habcat duo ^'^/ probatur cx prima propofitionc pracccdcntc, quia in diucrfis vbt non variaiur forma eandcm re~ abfoluta,quae eft fimpliciter prior ipfo vbi. Iftas duas applicando,foluuntur quae tan- ['p^'" fi '" ^""f"** multa fimilia. guntur in argumcnto, Primum , fcilicct idem moucri in hoc loco fiuc vbi & quicfccre in alio vbi, non "^ ^-^'^''^. iliud quia ifta duo fcilicet moucri, funt repugnantia ficut nec habcre hoc vbi^ ^,^^ ^, ;l, .

,

&

,

&

,

,

&

,

& quicfccrc fccundum vbi^ funt pofteriora ipfo vbi variationcm

,

ideo poflunt variari fccundum

in illo priori.

prcxtrn^. tu.

Secundum de caleferi,iifrigefierit foluitur pcr fccundam propofitioncm :non cnim

^«'«^''^c^ 7*'^/^''''*

duobusr/^/jquamexiftcus in vnov^/, ficuttuncfi altcrum agcntium in quo haberct ifta duo agcntia approximata ; T^anu^di ScetiOfer.Tom.X 11. fimpli

alitcrcalefierct, &frigeficretidcmexiftcnsin

&

Y

Quodlibet.

XS4

fimplicitcr vinceret virtiitem rcliquiagcntis, illud aflimilarct fibi pa{rum,&: impcdirct reliquum,quodc(rct minoris virtutis aflimilare fibi pafTumrfi autem eflent aliquo

fedfrigefieri,

& cale-

modo acqualia in virtute

ferijic.

alterarent ctiam pafium quafi ad

,

quoddam medium intci

duo cxtrema iic ctiam nunc quando ponltur idcm in duobus 'vbi. Tertium de continuitate foluitur per idem quia fi agens foluens continuiratcm 5

Non poteTl

:

18.

corfUA ejje

vinceret virtutcm conrcruantiscontinuitatem:abfo!ute continuitas cfi^ctdiuifa vtrocontinuMm bique:nontamcn,vt ab aliquo vtrobique,ficut refpondctur de corpoie Chrifti in piin vno loco,

xide,quando idem corpus fuit diuifum

& difcontinuum

in cruce.

Quartum fimiliter,vel facilius foluitur:quia forma fubftantialis,fi virtutc alicuius

in

agentis circaiftudin vnolocofeparcturamateriafimplidter, nufquam efifet vnita uum in v- cidem materiae vt diccrctur dc corpore Chrifti,quandofuitmortuum in crucc,noii dlio.-necvi-

:

fto^

d^ mor-

tuum

in a-

lio.

Plura

cor-

forapoffe ejfe in eo-

dem leco.

viuum in Euchariftia. Secundum principale,quodinferturtanquam inconucniens,fcilicct duo corpora poftc efle fimuljdlceretur non efTe inconueniens,nec impoflibile quia contradiftio non apparet cum vnitas loci non fit formalitcr vnitas corporis fed corpus habct propriam vnitatcmintrinfecam,cui accidentaliter aduenit efle in vno loco:ergo non fequitur, quodcimque corpus eft in hoc codem loco crgo cft idcm corpus i ncc fifuit

:

:

:

;

multas variat vnitatem corporis, vcl loci.

Ad au^loritatcm Ariftotelis 4. Phyjic dici poteft:qu6d probatio fua ad hoc proccdit,qu6d virtutc propria,vel naturae creataj propter fui limitationem,non poteft idem corpus efle in diucrfis locis ada:quatis,fcd de virtute diuina illimitata non concludit.

COMMENTAKIVS. Zf,

q C^l tamen

daretur. ConccfCo ({'ibd cotpus UfChrifti fitetiam localiter,vbi panis conuerfus prasfuit, negantur iila impollibilia, qua: infcruntiir efle impoflibilia. Et

quod non

(int

conccdit

Dododor quod

quod tunc

infcratur,

rei ipfo vbi non variantur propter variationem

tctur.

Rcfpondct Dodor

x.q.-.

&in

,

patet ex

vbr,^««4 ad variationem

ipfiui

acceptum.quod

nonfe-

Cum ergo vhi

formali-

tia

circum-

pliciter,

fcriptio pafiiua fundata in corporc locato

,

&

terminataad vltimamfuperficiemcontinentis, cft fimpliciter pofterius fubftantia,

quantitate,

& qaalitate,& breuitcromni ablolutocxiftcnte in

corpore contento,& per confequensnon

vidctur implicatio contiadidlionis idcm corpus

fimul habere duo,&tiia,im6 etiam infinita t^^i perdiuinam potentiam. r Secunda propofitio eft ifta CerpM quamcun<jue pajfionem adformam /hhfiantia.Scc. f Et illnd prohatur ex primapropofittone pra~ cedente Et tunc dico, quod C\ ignis,& aqua effent fibiappvoximataincodcm vbi,z\ii ignis :

:

& tunc illud corpus tantum calefierer,aut non totaliter vinccrct , fed ejfet a;quali$ in virtutc. Et tunc aut totaliter vincerct vittutcm aquar,

nullum

cfFe(3:um inducerent.aut

fi

aliquemin-

ducerent,tantum inducerenr cfFe6tum medium, in quo paftum nec perfeiflc affimilaretur igni, nec pcrfeilc aqn»'. Eodem niodo dico, fi idem corpus eflct in diuctfis vbi, Et in vno habcrct

ignem approximatum,& clarius patet a

men qii6d

in

Doftorc

vno loco

ficrct

ab igne,

igne,

C\

in alio

in 4.d.

i

aquam,& hoc

o.q.i,

Dico

alterarctur,puta

Ci

ta-

cale-

& in alio loco non altcrarctur ab

ignis noncfTct fibi prarfcns, accipiendo

alterari pro refpeftu

confcqucnte

quia vt

,

ibi alteraretur

illud vbi

& vt in alio vbi, vt ibi

nonaltcraretur,licctcfreteademcaliditasineo-

dcm

corpore in vtroquc f^«cxiftentc. quiefcere A
&

Et

fimul quicfcerct

,

vltti

fi

&

non

& fimul mouerttur, & non moue-

quiefcerct,

nihil aliud eft nifi

^Httur variatio priorii. ter

pojleriorii

&

& refpcAu altcrius quiefceretjquia moueri, tc quiefcere confequuntur illud vbt.

duabus propofitionibus, quas pra:mittit,quarum primaeft; Formxprio-

impoflibilia

fimul moueretur,

quicrceret,quia rcfpe
alibi.fcilicet in i.dijf.

quod ibi eft ignoranfallacja fecundum qHid ad fim-

^difl.io.q.i.

Ellencbi

&

,

nam

licct

fcquatur,quicfcitin iWovbi,

crgo quicfiit abfolutc, non tameninfertur abfolute non moucri, fed tantiim ctini illa dcterminationccuquaaccipitbatur, tjuiefcere pvoat nmecedthai ,&d <juiefcere fimpliciter.Et ideonon fequitur, nifi quod hoc mouetur in hoc vbi, & non mouetur in illo vbi, qux nonfunt cofitradidoria.quia non funt refpeftu ciufdem, clfent

tamcn contradiftoria,

non mouerctur

Ad

in

fi

fimul moueretur

eodcm

,

&

vbi.

aliud impoffibile de continuitarc, folui-

tur pcr calefieri

idem ,

,

quia

quoddidbum

eft defrigefieri, Sc

agcns fuluens continuitatcm,

Ci

vinc^ret virtutem conferuantis continuitatem,

abroIutecontinuitascfrctdiuif;%v£tobique,non

lamen vt ab aliquo vtrobique vbi , quia vt in vno vbi fuiffet fafta talis dinifio , & non vt in illo

,

licct illa diuifio eflet in

cxiftente in vttoque

eodem corpore

de corpore Chrifti.vt in pyxidc, & vtin Cruce, quia idem vulnus , quod habuit ctiam vt in pyxidc, ,

ficut eti.im parct

nontamcn vt

in pyxidc vulneiabatur, fcd vt iii Cruce,quia talis vulnetatio fit pcr motum localcm.qni confequitur ipfum vbi. Ad iccundum principale impoflibile de duobus corpotibus in codcm loco, hoc patet non cffe impoffibile

,

cum

non

vnitas loci

maliter vnitas corporJs,qu.nfiqu6d

Ci

fit

fit

for-

vnum

corpus nunicro tantum fit vnus locus ada;nam corpus haquatc fibi corrcfpondcns bct ptopriam vnitatcm , fcilicct intrinfccc, cui accidentalitcr aducnitcirc in vnoloco. Et pcr ,

confequcnj

x6.

Qu^ftio X. aliquid corpus eft confequens non ftquitur, fimulineodcm locoergo eft idcm corpuscum

ad vnitatem

alio corpore.quia

non

; fed accipitur hjc locM,pro vltima fupcrficiecontinentis, quia in cadcm

fuperficie polfunt fimul contineri plura corpo»

loci continentis

iequitur neceffario vnitas corporis con-

ra

&

hoc propter penettationcm dimcnfioEt hoc magis pate-

illorum corporlim.

bit in4.dift. 44. quaeft.

H O

L

V

I

Declarat quomodo tjuantitas conuerti pojfet in fr^tixiHens noui haheat

;


quz cft vltima in

or-

dn c.

corpora locata tot funt rcfpcdtus fundati in fu-

C

,

num

Et accipitur hic Iocm non pro rcfpc<Su locantis ad corpiis locatum , quia quot funt

tenti.

S

255

pcrficiccontinenie

fi

M. ,

lich frxexifiens fer hoc nihil

quiaficut conferuatio non requirit nouitatem interminoy ita nec conuerfio, T^thil

eum non loquide conuerfione proprie dt£ta , quA aliquid maneat commune quod vtrique termino , fedlato modoy prout idem , ad htinc finem deBruere iUud. ^odaddoy quia alias quod hoc conferuare poH illud ;

refoluit

Do£for , fed tantum dijputat :puto

videtitr exigere

&

eliy

quidquid annihilaretur^ effet conuerfum in omne^ quodremanet. Dequo 4. ^. 1 1 ^. 3 idque consiat effe de mente DoBoris^ quia hic nu.i^. nihilcommune requirit vtrique termino con.

uerftonts pr*ter

cflc

I

^,

,

.

habitudinem ad idem agens , id eH , quodfubjaceatpotentia agentis quoad

& non efle.

/~pt Ertius intellcftus prlncipalisj * fcilicct quod aliquid manens in codem irj^,qu6d Poteft «/iiampriushabuit, nulIaomninonouitatefa£lacircaipfumpoteftcfreterminus ^«"^ '# noux conuerlionis , dcckracurcncpofnbilis hoc modo;quando Dcus confcrujt ^'^"""'** creacuram > tcrminus illius confcruacionis non cft ahquid nouum fcd idcm , fe- ""^f^i"''

X

&

:

cundum idcm t;^, quod prius habuit non crgo requiric

confcruatio aftio,vcl pafllo UmuitMt nouicatem in termino ergo nec conuerfio Confcqucntia dcclatatut cx hoc, quod m ipfofaficut Dcus volcnshochaberefj^ quafi poft idcm effey conferuat illud , fic voicns il- Sa. >

:

Jud habere effe poft ptopri^ ,

ejfe illius,

conucrcit iUud in iftud:quiafacit

tamcn aliquo modo fucccdcre

ipfi efje illius

non

i

effe

fi non cft autem ad hoc,

iftius,&

rcquiritur

qu6dillud fit cernunus aftiouis, qu6d fimpliciccr, & proprie fucccdat alteri,fcilicct canquam nouum ficutpatccin confcruationc. Secundura hoc diccrctur,qu6d ficuc Deus codem velle crcat illud,inquantum vult hoc effe poft non ejfeybc confcruat illud inquantum vult hoc effe quafi poft idcm ejfcy^c codem velle conucrtit aliud in iftud: :

quia vultillud ejfe poft iftud.

Siarguitur,quomodopotcft illudeflcccrminusconucrfionis pofitiu^, fipercam cft tcrminus adionis, accipiac ejfe pcr illam adioncm.

non accipiat ahquod ejfe cum eciam in diuinis illud,quod :

Diccrctur , quod non oportet omnem termlnum a
Deus xo.

vulc iftud

ejfe

Alicer diccrccur

jEquiualenccr

;

poft illud. ,

qu6d aAio

poficiua vcl cft prodaftiua ccrmini fimpliciter

vcl

,

& ifta conucrfio fccundo modo cft produ£liua:quia quanciim eft ex

partc fua ipfa fuffieerec ad hoc, qu6d tcrminus accipcret ejfe pcr cam:fcd quia iam praehabec illud ejfe. ejfe, hoc idco eft

cipit

fi

non ac-

:

Concra iftam declaracionemarguicur:quia fecundum hoc pofletdici , Deuni quia vulc Solcm mancrc in fuo efe poft , conuerterc in Solcm ficut hoc prjccxiftensmanet poft f^illius conucrfi.

quicquid annihilac ^illius annihilaci

:

:

Alitcr poteft dcclarari poflibilitas

illius incclledlus

& hon fic

,

;

quod poteft eflc

terminus conucrfionis concomitance ipfum aliquo pofteriori, quod non includicut in per fc ccrmino ipfius,illo circunfcripto,potcft eflc terminus ciufdem. Hqc patcr, quia vt prius, eft cerminus conuerfionis, 5c a priori vc prius, potcft circunfcribi po,

ucrius nunc auccm fubftantia corporis Chrifti eftper fe tcrminus tranfubftantiationis,licecconcomicecur pracfenciailla,quade nouocftpracfens fpeciei panis, ficut :

declarACum fnit exponcndo incellc£kum prxcedcntem crgo :

quacunque nouitacc '

alicuius pofterioris ipCoejfe corporis

,

fine tali pra;fentia

,

&

poflcr corpuscflc ccrmi-

nus conucrfionis.

Scoii Cper.

Tom. XII.

Yz

CO

MMEN

Snhjltintia

corporis

C^'^»^'

'J^

*'""'"'**

"^""j"^

Quodlibet.

zs6

COMMENTA%iyS. a

%7' Optni» Dt' Itru.

'~p« Ertius intcllcdus principalis. Hic Doi dtor intendit probare quomodo aliquij

bcre ejfe quafi poft idcm effe confeiuac illud C\c volens tyf. habcre ejfe poft ejfe altcrius , 6c ;

manens in eode ejfe, quid ia priiJs habuic,nulla omnino nouitate faftacircaipfum, poteft cffc

fit 'B.

tcrminus noua: conuerfionis. Ec

sy4,

eirc polfibilc

lioc dcclarat

nam quando Deus

,

creaturam, tcrminus

illius

conferuat

q.iz.Cum

non habuit C\

cum

tale ejfe prxcefTeric

fed in

,

Et

quasracur

Ci

,

an tunc corpus Chrifti eftet J Dico,qu6d fic, loquen-

tur,quc)d res.vt confeiuatur,eft diftinda ratio-

prxfens fpecici panis

ne

do dc pr£efcntiafundamentali,non ?utcm formali. Quodfic inrelligo, fi corpus Chrifti,quid eft incoelojilliid idcm realiter elTet comenrum

a fcipfa, vt dicitur crcari.vt patec a Oo(flore

u.Dico,qu6d diciturdiftingui tatione, non adlu fed tantijm potcntia pro quanto intelle(5lus poteft eandem rem,vt accipicntem ejfe in temporc immediate fequenti primum in,

ftansjcompararc ad feipfam,vc accipientcm

primo inftanti

in il!o

caufantur cretiri,

&

cadem n

^rinn.

fe,

vult ipfum elfe poft annihilationcm panis.

infra,^

^ubtiUs di-

:

:

ordine ad conuerfum inquantum Deus vult hoc elfe poft illud. Et hoc modo corpusChrifti poteft dici acciperc ejfe pro quanto Deus

Si dica-

illa.

vel in ordinc ad aliquid aliud &C terminus conuerfionis potcft dici accipere

ejfenon in

&

caufatur aliquid realc in

pro

2f.

lam a5iionem, nifijimpltciter. Sicut etiam filius Dei pcr generationem aeternam accipit ejfe fimplicitcr , quid in primo inftanti originis prius

ergo eadem res ponicur in ej/e in tempore immediate fequeiui eft terminus conferuationis, camen quando ponitur in tali ejfe nihilnoui nec re,nec ratione ponitur in ipfajquod non rc, patccquiaeft prarcise eadc res,qu2prius;qu6d non ratione rel="nofollow"> patec quia dum ponicur in cali

non

poteft dici v^. fucccdcre

quanco, fcil. in eodem inftanti, quo B. delinit circ, in taUloco fit v^.nihil noui acquircndo. b Dicitur , quod non oporttt ornnern terrninum aEiionis fojitiue hahere elVeacceptum per tl-

quenti illudinftans,dicitut conferuari,vt fupra

ejfe,

non capic ejfe dc nouo nec aliquid noui e^. per talcm conucrfionem , tamen ali-

quo modo

nouum,fcd idem eft fecundum idcm
patuit in t.difi.L.tj.i.Sc infra patet

A. non

fic

,

in

fit

non

conferuationis

&

cunc conueitit 3. in ^.

dicitur proprie fuccedcreS. dcfiiienti clle.quia

quantitati,

,

ergo

qux

,

eft

qua:dam

relatio

;

illud elTe prasfcns rali quantitati fine tali refpe-

Om

poteft ciTe tcrminds huius adionis,

pracfenrialicatisjcum talis refpcdtus ponere-

ctiam poteft

quae dicitur conferuatto nulla fafta mutacione

tur extrinfecus aduenicns

ergo fimilitcr m propofito potcft aliquid oiTc tcrminus alicuiusconucifionis.nulla mutationc faifla in tali rermino. Et patet ifta confequcntia, quia ficut Dcus volens e^. ha-

faccre corpus reale contincri fub aliqua

circa ipfum

,

S

titatc finc talis

L

I

,

ficut

refpcdu commenfurationis

quantitati

dtfi. 10.

H O

C

tali

fundaca in cali corpore, Sc terminata ad quantitatem quia Deus polTct facere corpus

Ci

,

perfedc pra^fcns

diceretur praefcnsprae-

realis

qui dicuntuu

Ad propofitum

^

,

non tamcn

fcntialitate fomiali

ejfe

& ex tali coniparationc

rcfpeftus racionis

ifti

conftruari. s

,

fub quantitate panis

,

quan-

pafillux

vt clarc patct a Do(5lore i» 4.

vide ibi multa fingularia.

V

M.

Sententia Henrici panem non annihilaritCjuia qnod pYttfuit panis eft cffrpU'S Chrtjii, vel ali" ijftitas

nem

,

corporu

ejl eiti^y

cjuodfuitpanis. Contra

Secundo terminns ad

ejuam ante.

,

corpttf

nonfe habet

quem petit non

aliter

elTe termini a

tnfe poji conuerjie-

quo

.•

ergo non acci-

manet in materta corporis ChrisH in pntcntia. Contra ,fc HtiHum materiale ejfet annihilabile manente aliqtio materiali. Sccttndo, in comierfione totali materia non manet. Sententia Varronis non effe anmhiUiiionem , qttia connerfio pants habet terminum pofitiuum. Contra , quia iHe termimis eli concomitans

pit alicjttitatcm eius.

ty£giJitts ait

non annihilari ,

&

e^ termtnt per fe defitionis funt cflTc non ejfe annihilationem , quia

tdco

purum

nihtl

fcd negatio in genere

,

negationihus nihtl refotuit.

videeum

i.

non

Tandem

efle totale fanis.

ait poffe dici

tcrminus nen eH negatie extragenus

eitu ,

cjuia

id esi

,

,

inclufa in eflc corporis chrijii.

id

f//,

De

his

L^n vero ahfolute dicendtim pancm anmhi/iiri F offor d.wq. 4. mihi videttir parum referre fuefc ftiefc

difi.zS.

Dc quo vide eum

i\.

,

,

loquamur^prapriHs tamen loquendo videtur admittendum annihilationem^quia tcrminus per

fe dcfttonis panis

efi totale

non cfle

eius

;

(Jr

per accidens

eji

ex Dei injiitutione

cedat corpus Chrijli. Jta Gahr.Mator.Occan),/llhertus,Rubion,BafJcl ^.'i

Qii«re Ocha quol. f.q.jy.Hcr.

quoi.p.q.p quol.i

I.

q.

4.quol.i2.

4

4-

iiq 1.

nior. crn

Scfjolio

adn

14.

Leuch.^

vnde comprehendendus efi^ quod afjcrat 4

,

altj

quodfucquos citaui

d.cf.q.i.ar./^. haric opi-

nonpoffe doceri cttra errorem.

DE

ccrtio c pr incipali tcnetur communiter, quod in conucrfionc non eft annihibtiotermini a quo. Vnaopiniodeducicex hoc,qu6dpoft conuerfionem panis non cfl nihil probatur confcquentia quia fi cflet nihil,opo rteret dicerc.quod cffet annihiUtus:6i vltra dcducic. Si non eft nihil,cft aliquid:non autcm cft quod pia::

&

:

fuii;

Quseftio X.

257

ncc aliquid cxtra terminum ^d qucm. Patct difcui: quia illud conuerfum cft rendo; crgo poft conuerfionem cft illud, in quod conuerfum cft, vt iic veriim lit diccrc quod pra:fuit panis cft corpus Chrifti > aut fi ifta ncgarctur,ncceftariiim eft dafuic

:

:

rc

quod

,

fit eius, quod fuit panis. quod ipic addit quod panis poft conacrfioncm non eft nilul fed quod aliquitas corporis fit cius, quod fuit panis potcft argui primo iic.

aliquitas corporis Chrifti

Contra

illud

:

aliquid

,

Quod

nullo

fic

,

,

,

modo

habet in fe poft conucrfioncm , quampriiisfc habuit, non habct aliquamaliquitacem , quam prius non ha~ buit ; corpus Chrifti nullo modo fc habct in fc aUter poft conuerfionem, quam antc , fed antc conuerfioncm panis non habuic in fc aliquitatcm panis , ncc aliquitas corporis erat aliquitas panis ergo ncc poft conuerfionem. Praccerea. Ejfe termini id cjuem conuerfionis requirit non ejfe termini .i i]uo. Patct,fi

ncc aliquid in fe

aliter fc

aliter

habec

,

:

7J, ItrmiUHi

ciim ejfe vnius oppofiti cxcludac ejfe altcrius oppofiti crgo ter- aH qrtc minus adquem conuerfionis vt talis , non habet in le cntitatcm vel aliquitatem ter- petit non termini

fint oppofiti

:

:

,

mini a quo. e Alitcr dicitur, quod non annihilatur

effcieywi,

quia manct in potentia in matcria cor- "'^

poris Chrifti. ^^^

Contrahocarguicur :quiatuncnonpofletDeusannihiIarcaliquidmaccrialc,nifi

fimul annihilaret omnia materialia,quia

Tbeor

i.s>j4.

quocunquc materiali non annihilatiof em-

matcria eius manet in potcntiaquodcunquc materiale. Praetcrea Vbi totum tranfit in totum , ibi non manet matcria tcrmini

per

^*"*

in

quo ciim crgo in rranfmutationibus,quae rcquirunt raateriam,matcria mancns fit illa,qu2e fuic corrupta crgo,&c. Aliter dicltur qu6dficut fccundum Ariftotclem y. Phjfr. tranfmutatio naturalis Vai.i.4.d. aliqua cft a non fubiedo in fubie£l:um,& illa eft generatio, aliqua contra,vt corrup- ".cum c6ii

:

:

tio, aliqua a fubiefto in

fubicftum, vt alteratio

& generaliter omnis motus propric

:

non fubiedo

didus. Sic in tranfmutationc fupernaturali aliqua

eft verfio a

£tum vt creatio

& aliqua a fubiefto in fubiedum,

j

aliqua e conuerfo,vt annihilatio,

codatloa.

in fubie- J*^'

non cft crgo ii^a conuerfio annihilatio, tcrminum pofitiuum. Contrahocnicctfint duoterminipofitiui, tamcn concomitantur duotermini negatiui , ficutquando concurruntgeneratio, & corruptio communiter in naiuralivt conucrfio totali vnius pofitiui in aliud

quia habctper

5

fe

I>i

gencni'

t^oncc^cor-

busluntduotcrmniincgaciuiconcomitantes duos terminos pofituios iicut wf a- ,.' cjjc ignis concomuatur ejje ignis gencrandi , termmipotion ejfe aqux. Jnim &ejfe duoncga. Confimiliter in propofito effe panisconcomitacur »
^

,

&

K^wx corrumpcnda: concomitacur non 11.

^^ '^'

&

5

corporisconcomitatur«0'»f//^panis. Tuncarguitur:muta(Liodicitureflecreatio,vel '""• ^^"''''"*o annihilatio ex per fc tcrmini.': eius , non autem cx concomitantibus pcr fc terminos, ficut generatio

non eft per

cftnihil, fcd priuatioj

hoc , qu6d tcrminus pctfe a rjuo , non "° ^' '^^f^' dcpcrfctcrmino4^^«fzw corruptionis. tcrrmnm

fe crcatio propter

& confimilitcr

cft

Cum crgo comparando per fc terminos huius conuerfionis,qui funt ejfe panis, & non ejfe

panis,cum

iilud

non

ejfe fit

totalc non f/72-,quia nihil panis manei,requerctur

ipfa dcftruftio pcr fc confiderata

Alitcr potcft dici, %

fit

d ^uo non

quod

e^i nihil.

annihilatio.

& deduci ad propofitum illud cxcmplum de corruptione,vbi

Corruptio^

pcr fc ter """ mmusgcncrationisconcomitantisjcdcumcorruptioutdcftructiopattialis, fcilicct /

non tantum per accidcns ccrminat aliquod pofitiuum quod ,

cocius,

,

fciliccc eft

non nifilccundumformam,ibi rclinquicur alcera pars compofici, lcilicec macrgo corruptio non cft ajinihilacio quia aliquid corriipti manec fcd fi

teria pcr fc

:

ratio,cuncforma videretur annihilari,quia nihil eius rcmaneret. Similiterillud mancnsnoneftpcrfeterminus conuptionis4^^«fw. Ideomagis

ifta cflec praeciia 2^,

adhuc

aliamdcor. nipti

:

,

diftinguitur per fe corruptioab annihilationc per

'"* ,

'

ma-

"ft.

fuum pcrfe terminum,

quiaille noneft nihil, fiuc ncgatioabfoluta,fed cft ncgacio in apto nato,fiuc priua-

^

protancoctiamformapofletdicinonannihilari quiaci lucceditprorcrmino ^png,,^ non nihil , fcd priuacio illius formx. A dhuc fi vtraque iftarum racionurn deficcrcr, ep anmhiputa fi Deus fubit6 conuctccrec cotum igncm in tocam aquam,non manencc coden\ hitia. iubitfto communi, adhuc non eflct annihilatio , quia tcrminus ad qucm dcftruftiotio

:

&:

nis ignis , ecfi non fit proprie priuatio forma; ignis , tamcn non cft negacio excra gcnus,icdcftnegatio,vtincluditurinformaoppofita pofitiua,negatioauccm in gene-

re

non

potcft

tcrminus ad qitcm annihilacionis Tom. XII.

e/fe

Scoti Cfer.

,

ficut

Y

nec 3

talis

ncgatio poteft

Q.uodlibet.

iss

effcterminus a qu« creacionis. In propofito,Ucct dux primx rationcs non inueniantur , quia ncc aliquidtcrmini a tfuo manct , ncc formae eius fucccdic priuatio

potefl:

NtgMein

ipfius, propric

genere ter-

quia dcftruftioncm panis terminat ncgatio ejf: panis, non cxtra gcnus jj^j-Ju(jitQf jnf/7f tcvmini 4^/»«m<

mnat

ejt-

vattonem pa

nu,de quo

loqucndo jquianonincodcmiufccptiuo. Tcrtiatamcn ratioinuc-

j^j^m.,

••

i-ii

,

fed vc

in«

Scd contra hoc arguitur,quia termino dcltrudtionis accidit,qu od fit terminus aliquis adquem pofitiuus crgo qualis cflet ifta dcftruftio , fi non cflec tcrminus pofitiuus concomicans talis cft modoquantum ad per fc rationem deftruftionis5 non crgo prohibctur cflc annihilatio per hoc,qu6d ccrminus pofitiuus concomitacur. Diccrctur autcm hic,qu6d negatio cxcra genus,& negatio in generc abfoluta i tamcn,& negatio,quae dicicur priuacio nondiffcruntformalicer fecundum rationem ncgacionis,& tamcn fic diftinguuncur,qu6d alicuius mutacionis vnum cft pcr fc terminus,& non aliud,vc patct dc corruptionc:ita ncgacio,vt incUidicur in ccrmino pofitiuo fucccdcnte, cft hicpcr fe terminus.

h

:

:

Negatio extra ge~

ntu

,

& in

venere^abfolute

y

(fr

priMAtio

4jHomodo

M M

iifferttnt.

(^ c Ofin.He»rU.

Q Ententia Henrici. De

E

N

T A K

quam

nouam,quam,

aliquitatem

non

conuertitur incorpus Chtifti, accipiendo totum fyncatcgore maticc , vt fupta expofitum

in fe aliquid alitct

non

eft,

net hic,

)

hoc cxptefsc leScd dc raodo iftius an-

modoalitet

quam

habctin

fe

ptiiis fc

quam

liquiratcm

uerfionem panis nullo

nihihtionis tresrecitamur opiniones, qus licct conueniant in conclufione,tamen in modo

fe

probandi difFcrunt adinuicem , quas opiniones quoad modum probandi Dodtor improbat. Prima opinio eft Henrici ^Ko/.p. (].c).^uol.ii. qu. 4. qui dicit qu6d poft conucifionem panis non cft nihil, quia fiefletnihil,oporterer dicere qu6deflet annihilatus, quod communittr

eciam h.ibet in

non

conccditur.

:

modo

habct in

alitcr fc

fe

,

nec

aliquid aliter poft conucrfio-

quod priusnon habucrit antecon-

panis,

,

fcd antc conuerfionem panis

habuic in fealiquicatem panis

pacec

;

non

quia ni-

,

hil p.inis fuit in corport Chrifti, nec firniliter

ancc conuerfioncm aliquicas corporis Chrifti

ergo poft conuerfioncm

crat aliquitas panis.quianonerat aliquid ipfius

panis

non cft nihil , fequitur qu6d eftaliquid, non eft illud, quod prxfuitjfupplc non eft

panisjcrgonccpoftconuerfionealiquitascor-

fed

poiis Chrifti erit aliquitas eius quod prxfuit panis:fiuenon eritillud aliudquodprarfuit pa-

Si

panis poftconuerfionem,cum panis fic conuerlusjnec eft atiquid extra terminum ad quem, id

non

quod conuetcitur \ ergo poft conuerfioncm cft illud,in quod conuertilur i patet , quia ex quo panis poft conuerfionemeftveic aliquid,& non eftilludquodprxfuit. quia non eft panis, ncc eft aliquid aliud k eft,

eft aliquid, in

termino ad quem conuetfionis

minus

;

ergo

erit ter-

fit vetum diccre panis eft corpus Chrifti,id cft, il-

ipfius conuerfionis, vt

quod pracfuit

hoc manifcftc patct,quia ex quo panis to-

nis.Et

couertitut nihil panis

taliier,

Sccundo

mini4

remusquod lignum conucrtitut minus ad

tituf in

in

e}uem, fcil. ignis cxcludit

ignem, ter-

terminum a

cft.quod poft couerfioncm ligni in igne, non rtant fimul in eodcm,& fi

tctn)inus4 quo quoad totum fuum

k

tur qii6d illud aliquid

fius

corpus Chrifti/altem

ejfe tcr-

ignis,& lignum

quid,quod eft panis. Vult dicere , quod ex quo panis poft conuerfionem eft verc aliquid,& non conccdifit

reraanet.

tcrmin. ad

eft in propofito, quia ejfe panis,& ejfe corporis Chriftifunt terminioppofiti, ficut ctiamdice-

fitcorpus Chrifti

tunc nccefl^ari^ eft dare alicorpus Chrifti,fit eius quod fuit

ejfe

termini fint oppofiti, ficut

«jjio; patct,fi

<juo'iA

,

omnino

argoit ad idcm,quia

^item conueifionis totalis rcquirit non

lud aIiquid,quod prxfuit panis poft conucrfio, eft corpus Chrifti ; aut fi ifta ncgaretur, fcilicetqu6d illudaliquid, quid prxfuit panis,

nem

tetmjnum ad <juem,fic\it

efl

ejfe

conacr-

in ptopofi-

10 de conucrfioiic panis jncorpusChrifti,tunc

tcrminus ad <juem totalitct excludit.tctminum

quoad lotum fuum

<juo

tcrmini a quo

ftat

eJfe,itA

qu6d

nihil ip-

poft conucrfionem

cum

opottct concedeie c contra, fcilicet, quod aliquitas corporis Chrifti fit cius , quod prafuit

termino ad quem,cam

panisid cft,qu6d

quod ponitur tetminus ad quem totalis non Kabet in fe aliquani conuerfionis panis

fic

illudaliquid

,

quod

priijs

fuit panis. Et

hoc patet , quia Ci poft coucrfiopanis eft verc aliquid, illud talc non eft panis, nec cft corpus Chrifti, in quod paniseft

ncm

&

ofi'

idem corpus poft con-

ucrhoncm, quod fuit ante conucrfionem

ucifionem

hane

poft conuerfioncni,

fc

patct, quia cft illud

ncm

bai

monern.

, nec habet,non habct aliquara apriiis non habuit ; ifta ptofed corpus Chrifti poft con-

& in ^Mft.

i

quod nulio

19. ScotHs itnfro'

habuic ante conuerfioncm

po/itio eft nota

.

fuppk',prius

habuerit. Et arguit fic, illud

dicttut annihilari. Et 1 1

non habct ali-

Chrifti poft conuerfioncm panis

£t dicit quod comniunicer tcnctur quodin conutrfionc toiali non eft annihilaiiotcrmini a quOySc fic panis, qui totalitcr ria annihilacio

S.

Contra hoc Vo£i.or probac quod corpiu

d

tertioprincipali, vi-

L^delicet an illa conuerfio , qua fcJlicct panisconucrcitur in corpus Chrifti fit necefla-

y

i

cludat

ejfe

ejfe

vnius oppofiti exclu-

alterius oppofiti

;

ergo corpus Chri-

fti ,

,

rntitatcm termini aqtu

nem

panis

non

eft

conucrfus, ergo aliquitas corporis Chrifti erit

qbid, &c.

tllius, quod ptids fuii panis quim quod corpus Chriftipoftconucrfion^panis,habuitiftudaliquid, quod przfuit panisrfiue aliqua aliquitat5

ma qui totali

poft conucrfioncmp.inis,qu8prius nonh.-»buit.

ucrfioncm non maneat

e

Alius dicit

non

\

verum

ergo poft conocrfiodicere

quod

fit

ali-

modus dicendi eft ^gidij dc Roquod imo panis in hac couetfione

annihilatur,quia

etfi

in fc,

panis poft con-

ncc

alicjuid ipfius

panis

30. ^gi'

Opinio dij

theer.i.^

Qujeflio X. quia tamen manec in potemia in mate(it in poientia ad formam panis, Hcut etiam futt in poientia ad corpus Chrifti antcquam informarctut forma proptcr talcm pocentialicorporis Chrifti , pai^is,

ria corporis Chrifti,cum ilia

&

tatem panis poft conuetdonem non

eft

auni-

annihilati,quia tetminus ad tjuem pcr fe

Concra hunc modiim arguit Doftor deducendo ad hocinconucnieus : quia tunc fequercturqu6d Ocus non pollet annihilarcaliquod matcriale, &c. Pratterea,vbi totum fyncategoremaricd traiit in totum, ibi non manet materiatcrmini4

fimplicitet nihii

cum

illa

tranfeat.

Cum ergo in tranfmuta-

(ionibu$,qua; requirunt materiam, quales func

vbi totum fyncatcgorematice non tranfmutatut in totum, fed tancum cacegorematicc in ta-

libus tranfmucationibus materia nianenseftil-

incorrupta , iicut quando lignum tranfmutatut in igncm,maceria manens eft ma-

la, quac fuit

corrupti,qux

tctia ligni

eft

m potentia ad for-

mam ignis , & ideo forma ignis, quz cducitur de poientia niaterix hgni non dicicur creari, nec fimilicer forma ligni dicitur anniiiiiari. Vbiergo totum traniit in totum, fic, quodnihil ipiuis maneac , fequitur quod materia termini a quo nullo modo maneat,&c. modus

Teitius

dicendi

eft

Varronis in±.

iie/?.ii.

Co/ttra hoc

f

Doftor improbat hunc moftat in noc,quiamutatio

,

no

dcterminat fibi aliquod ilibicdluin. Quando ergo ad non r/}«alicuiu$ aliud fuccciit, tz\c ejse non eft nihil firapliciter , quia non cftncg^tio cxtra omne genus , fcd ncgatio in qcncre. Et ideoillud talenon dicererur pcr fcfiucpropric

hilatus.

^Ho

21. '

259

derer,vcrd annihilaretur,quia nrg.itio panis

omne

,

quia non

£c hoc

genus.

eft

non eft

eft

ncgatio extra

quod

dicic in lcn-

tentia.

h Sedcontra hoc arguitur. Hic intcndit Doquod tahs negatio in gcnerc tantura accideret tet mino adejuem conucifionis, Et propter hoc talis conuetfio non eflei annihilatio tantii pcr accidcn$,& hoc probat- Nam :

;

quaUs

cflcr ifta

dcftrudio

,

fupple pcr

le

fi

non

tetminus poficiuus concomitas ipfam negacionc, qua: ponitur tcrminus pct fc ad ejutm, talis eft modo ifta deftruftio quantum ad pcc cfl^ct

rationcm deftruftionis,non ergo prchibetur hoc,qu6d tcrminus pofitiuus concomitatur. Rcfpondet DoAor quod negatio extra ge- Kegttit nus,& negatio in genere,loqucndo de negatio- fUx. ne abfoiuta in gcnercprout fcilicet diftingui-

fc

eflc aimihilatio pcr

non

tur a ncgationc, qua: diciturptiuatio,

di-

ftinguitur a negatione priuationis fecundiim

accipitur proptie ex per fe tetminis mutatiomis,

rationem formaiem negacioni$,quia cam ncgatio in generc,quam ncgacioexcta genus,& nc-

&

fantefe,8cnone/fe,nim terminus per feaquoeCt terminus per fe ad quem eft nonejfe , ejfe,

&

&

ex talibus tetminisdicitur per fcgeneratio, vel corruptio. Et lermini pet fc creationis funt non ep Jimpliciter,SceJfe Jimpliciter.qaia. creatio per le

cft

k non

ejfe fimpliciter

ad

ejfe Jimpliciter,

Sc fimiliter annihilatio per fc eft ^b effejimpliciter in non ejfe fimpliciter. Si crgo terminus ad

^uem per

fc alicuius

cbnuerHonis

eft vetc

ni-

conuetHo etit per fe annihilatio.Ciim ergo terminus4<^ quem per fe conueriionis pahil,talis

nis

ilt

nihil Hmpliciter,

finat elle

,

cum

annihilatio. Et licet ad non r//(r

panis totalicerde-

quod conueriio panis

fcquitur

ejfe

paiiis

erit

lequatur

corporis Chrifti, vt termtnus<^ <]Mem talis

tamen terminus adejuem per concotetmino concoroitanti non de-

conuetiionistetit

fe.quia fifjTrnoneft panis, fed tantum

mitans

,

& tali

tetmiDacut per

mutatio aliqua.

fe

Altter pofefi dici. Hic

g

dum proprium

fatis

gatjo qua:

Non

ergo

eft

priuacio cft formaUcer ncgatio.

iftz ncgationes in forniali racione

negationis diftinguuntut ad inuiceip, fed pra:hoc , quod negatio e\tr:i

cisc diftinguunturcx

genus dicicur illa , qu* nulium Aibic
pcr fc tcrminus «^^«mcoriuptionis

nngularem,& fubtiiem,&

dictt,qu6d idco pahis in hac conuerfione cotali nonannihilatur propri^, quia tcrminus pec fe annibilationis cft nihil fimpliciret

,

fiue eft

non

eft

ncgatio ablblute , fcd cft negatio in fubie^to apto nato,qux eft priuatio.qua: ponitut tctmi-

m

nus pcr k ad (juetn corrupcionis. Sic dico propofito,& hxc conucrfio eft.cjuod tcrminus

adquem conuerfionis

per fe

non

dicirur nega-

tio abfolute, (9^ ncgatio in genere

Do^or ponit mo-

,

ergo

taiis

conuerfio dicitui pec fe habcic taiem tcrminam adqHcm. Si cnim eft conucrfio totaiis pa-

terminus adquem per fc negatioin gcnerc.Et iiccc tcrminus ad quem ^om\\iu% qui fucccdit

nis in

coipus Chrifti

illius

conucrfionis

,

crit

,

non (amen

negatiofimplicitcc extra omnegenus,ficutetia

accidac ncgacioni abfoluce fumptnr,

terminus a ijuo creationis eft nihil fimpiiciter, fiue negacio cxtra omnc gcnus , quz nuiium fubicftum fibi determinat. In propofito ergo,

dicicur propric accidere negtitioni in generc,

ctim panis totaliter conuertitur, fiue tranfic ab ^e in »on efse , negatio paniseft tantum ncga-

aptum natum potcft

rio

iii

efte

negatio

gcncre dcterminet

iii

fibi

ncce ifa-

tio aliquid fubiedlumi ficut etiam fubieduui dici accidcre ncgationi ab-

cidcre

fucccdjttfi

uatio

fit

panis aihii pofitiuum fuccc^

nato.

gcnere,quia

enim ad non

cum

non tamen dicitur proprie acnegationi qu£ cft priuaiio cum pri-

bi corpus Chtifti

,

taiis

negario determinar

quod immediate

fi-

^'

tcrrainod^ 9»«i»deftru(liionisaccidit,quod fit terminus aliquis ad quem poficiuus fiue accidit ipfi negacioni , qua: ponicur terniinus ad quem, quod fuccedac aliquod pofitiuum crgo

dura dicendi. Etracio

aui fuBt ptiuacio,& habitus.Tetmihi enim pet Ic genetationis funt »0« effe,8c ejfe,ita. quod tctminus 4 ^ho eft non ejft , terminus ad qtum Cft ipfum tjfe. Et termini per fe corrupiionis

3

(kot ptobarc

folotc fumptat",

,

,

pcc

ic

negatio

in

Y

fubie^o

4

apto

SCHO

dw

z6o

Quodlibet.

H O

C

S

L

V

I

M.

t^d primum docet riQn requiri aliejtiid commune realiter terminis conuerfionis ^ tantum entm habent communem hahitudinem ohedientia adidemagens loquitur de conuerfione fate fumpta , vt notamfup.in SchoUo nu.i^. Ad argumentum a d oppofitum explicat quare 4;

&

gens creatum corrurnpere pofsit fpecies EuchariHi<e:de quo late /f./^.d. 1 1 .^.4 ef J- Item^qu£ fubUantiaftHcedit corrupta EuchariHfia :de qut4^.d,\i.qu.6.& dicendum quodfubliantia compofita^nata affici accidentibm induiifis acaufa naturali:quod eff contraD.Thom.

yp. qu,

jj. a ^.quiafierit redire materiam^ cuiusfintentiamfoltdiifsimerefufat DoBor.d. 1 1- q.6. num,^ quia Hla materia non petefi poni ante vltimum infians conuerfionistneque in ipfo vlti.. .

mo itjfianti ob Them. falfum

AUer tioms

&

,

nilitLtionii

argumentum

commune

,

^dre

,

in

quod conucrtercntur haberent ahquid ,

communetcrminis non cfTcntialitcr fed communis :

adidem agcns quiapotenilxagcniiscodcfn modo fubiacct vterque ter8c hoc etiam fufficitad excludendum annihilationcm, quia ni;

;

^^^^ fubiacct potcntiac ageniis cum non fit aliquid caufabile. Argumcntum ad oppofiium ptobat, quod naturapotcft conucrterc aliquid

p,.(^p| j^

^ >" aliud

a

vccrque tcrminus con-

,

„^{„^5 conucrfionis

uerftone.

tocali aliquid

'

hiibitudo

j

% y,

,

modo non oportct in conuf rfionc

& illud prarcxiftcns

,

tnune vtrt-

j^.

communc terminis poteft efTc duquac eft commune fubftratum

matcria

,

qHinturco que ermt-

quod D.

,

Alitcr poflet poni ahquid

1

ibtd.

probans id maoifeUe

& hoc fufficit ad cxcludendum r.itionem crcationis & annihilaqiia in iUis altcr tcrminus non continetur iub entc & hoc modo diccretur,

quod iftx fpecies commune. §<[uid re-

aliqiiid efle

pommune communitatc rationis, puta quod

pcteft intelligi

tjneatur fub cntc, tionis

poffe redire

tcrminisi imotale communercpugnatconuerfionitotali.Aliomodo

neturjuh '*

,

rcali, ficut

vtrique tcrmino in corruptione:hoc efTe

qux inde fequuntur. Refutat etiam

,

vel annihilatam non

principale

"^

-»*• plicitcr,vel communitate

«0« conn-

'

,

eff.

^

A

ter-

tntntucrea.

grauifsima conuenientia

matcrtam conuerfam

ait

,

conucrfionc totali,&

ita

non

requirit

fubiedum communcquod manifcftc

gcns natu- cft iuconucniens in quacunque tranfmutarione naturali , fecundum Philofophum j ralenoipo. jdeo ad illud aigumcntum dicendum cft quod agens natuiale potcft omnemtranf'^^'f3"o"<^*T^ illam

^rir*-' '

d "ar fj

,

.,,.,.

Q^i7nvdo agc':.' fi.t-

tur:di cor-

ciK

r»'///?H

'

.

d.ii.q.4.{.

,

& foliim caufarecircaiftas fpecics

;

quae tranfmutatio poteft hic

berclubicftum iranrmutabile. NuUaaucem tranfmucatiofubft.intiaiis habcthic fubie£tumtranimutabilc,quianulla efthicfubflantia,nec coropofita, nccmatcriaj idco agcns naturalc non potcft hic tranfmutationcm fubftantiaiem caufare, (cA accidcnialem.in qua fufficit quantitas pro fubiefto. In illocrgo »«»(,in quo pcr adioy^^.^ agcntis naturalis, Euchariftia habet primo no// efi, cum natura nihii corrumpae j^jj^j aiiquidincompoffibilc producendo,producercturvirtutenaturaequoddam copofitum pcr accidens, fcilicct quantum quale, qualitatc incompolfibili Euchariftiaf, ^^

H*^*^

& iftiuscompofitiiubicftum prasfuit, ic formaindudacftab i-

corrumpitur,

gcnte creato habente eam in virtute fua aftiua. Sed nunquid tunc " producituraliqua fubftantia. y^d corruptto.ie

Rcipondco non aftione

Eu- ftaniiam

\DemproHcitjM

:

fi

crgo tunc

quamaccidcns

chartJHa

£)etis prodLicit

naturas

fubftanri.x

,

producatur,hoc

cft

cffc finc (ubiefto, nifi in Euchariftia

fubftantiam compofitam.qux nata

-

agens naturalc,nec

illa

^ ^-n r natamalK- •'^"•o"em illam lcquitur

fi.intiam

fubftantia

iordmc

i<«

quia non habct paffum, dc

noua

quo producat fub-

adionc DcJ,qui difpofuitnufmancntc & idco iiladeftrufta ;

eft affici

illis

accidentibuscaufatis

rcquirltur proptcr aftionem naturx:imo

n^ r\ cT ncc ncceliano, quia Ueuspolictnon proy

natura:

:

duccrc fubftantiam illam, fcd fequitnrordine difpofitionis diuinxDeipfaautcmdcfitioncEuchariftiac duplex cft opinio Vna quae vidctur cfTc fatiia'-' aInnoccntij de offi(io(jM!f](yPart€ tertia,\hi\ dicic, qu6d quamuisfpecicsmaneant,qua: gentonatu. poffcnt afficcrc fubftantiam panis , bi. vini,fi effent ibi , fitamcntanta fiat altcratio ct acrtden-

tibtu cau-

'^ '

circafpccicsjquodpaniscisaflfedusnoneirctconucnicnsnutrimentumjdcfinitcfrc n n 1./--Ir n n in codcminftantiattioncdiuinafiet ibi noualubItantia,qujEnatacft dc Euchatiftia illa panis,&tunc manctvlteriusin fubftantia hxc autcm cft alaffici ilia qualitatc dcfittune Euch.tritcratione vfque .id inftans generaiionis nouacfubftantiac: Scillamgcnerat natura, .

,

Ojtnto In-

uocentit

,'n.. &

1

\

:

:

y?«<,cieLiiio

d.u.

CJ.6.

corrumpcndoillam fubftantiam compofitam,quampotentiadiuinarcduxit. ^j.,^ ^^ opinjo , quod manct quamdiu mancnt qualitatcs , qux pofTcnt afficerc Tubftantiam

Qu^ftio X.

261

affcda non effec conucnicns nutrimcntum : -^'""1.^^"' „j^' non ergo definicefreEuchariftia.nifiquandodefincretipfafubftantiapaniSj.iV fccundum hoc ciretdicendum, quodin illoinftanticortuptionis fpecierum, cft ibi mAneret fubftantianoua fednon panis: quia illanon efiet nataaffici qualitatibus incom fnbjtanti*

conucrfam

fubftantiara

:

liccc ipfa fic

'^

:

poiribilibuspaniiaminduftis

,

fedtaliseftilla fubftantia

noua

qualcmnatura gc-

,

pants

M MENT ARIV

CO k A 2)

DoAor arguit,

argHmetuuprincipah.

,/jLprobando

,

quod

C^ecies in Euchariftia

fnbftantia.

terminiis

(»^

ages

naturale

quem, loqucndo dc cermino ad quem poficiuo, faceret

,

fi

oinnc quod coniicrtitur

^«ototalis definit e(Tc in (e virtuteagentis pri-

in aliud, habcc aliquid

coinmunc curaillo in quod conucrtiturj patct ifta.quia fi lignum conucrticur in ignem , matcria ligni eft communis tam forma» hgni, qui

mi

codem

Et idcQ in

tffe.

inftanti,

quo terminus

a.

virtutc eiufdem agentis aliquod tn% pofiti-

uum

poteftfuccedete,fiuc

fit

prsexiftens.Sicut

patet de corpoteChrifti,quod fuccedit defitio-

forma: ignis. Et dicitur

communis non com-

ni panis, fiue

munitate prasdicationis

fcd quia eft recepciua

ptoducatur, quoadff/}«totale, inquo efsefun-

fimul, fcd fuccclfiue.Scd

datur negatio,qu« diciturncgacio ingcncrc,& perconfcquens talis conucrlio non erit anni-

vtriufquc formse

non

,

Ipccics in Euchariftia.qui funt feparata: a fub-

non habent aliquod commune

ftancia panis

cum

aliquo pra:exiftence,paccc:necfubftantiam

panis.nccmateriam, qua: cftprimum fubiedii, in quo tranfmucantur ad inuicem. Si ergo ilIc-E (pccies non habcnt aliquod commune ,

&

hilatio. Si

non

fit

pracexiftens

fiue

ncgatio extra genus

caufabilis,tunc

qua: nullo

,

quod conuertitur

minum adquem, vcre

non

fubiaccre, pro

li,ftcut

materia

commune fubftratum vtri-

(fut eft

termino in corruptione

rumpcndx,

y Ccilicci forma: corgenerandic, hoc modo non

& forma;

repugnat conHerftoni

totali

patet

;

tocum (yiicatcgoicuniatice

modo

poteft intelltgi

illis

alitcr

, &annihiIationis,quia terminus continctur fub ente ,

&

&

ftens, in

quod conucrcetencur haberet aliquod (juem ,

,

illud

prxexi-

ens.Si dicatur,qu6d ter-

qai ponitur Corpus Chrifti

non

conucrfionis (pccicrum t«ns,vt fiipra patuit

dicerctur annihilatio fc eiret

,

pcr

fc eft nihil.

,

pcr accidcns

,

tamen

Dico.quod cx hoc Dodtor elVc

dicit

annihilationem,

,

quod l

fit

fc

fe

tetminus pcr fc ad qucm ncgatio in gcncre,qui ad

i^fKfw.quia

conuerlionis

hocvt

cll

negatio in gencrcdeterminac

fi.ibieclii, &:

hoc modo DodVoc

fibi ali-

intclligir.

f^liter pofset poni aiiquod commune ter-

mlnls non efseniialiter^^nii,

quod non prxdicc-

tur de illis in quid fed pofset poni cofnmunis habitndoad idem rt^'e///.Vultdicece,qu6d tam tcr:

,

&

formae

ligni,

ex ligno gencrare igncm

con-

:

nunquam

poflct

ncc per confcqpcns

ignem.

In aliqua

fab(l;tntiali (c-mper

agcns na-

poflct conucrtcie

lignum

turale fupponit matctiam

pusChrifti praccxiftcnsnonvt terminus per ad qiicin fed vt aliquid requifitum ad per talis

forma: ignis

tantum concomi-

quiaad talcm conuerfionc concomitacur Cor-

ad

illas fpecies

teft

fed

ni(i

talem conucrfionem non

teriTiinu

Natura crcata poteft

tianfmutatione

annihilatio,quia terminus adtjuem

pcc

:

tcrminus ad que^n

& fic talis conuerfio non

,

fic

fe

pct

eft

guit

Rcipondet quod agcns naturale tantum potranfmutare iUa qua: habent fubiedutr* communci vndc fi gcnerat aliquam fubftatiam corrumpendo aliam,vt quando ignis cortunipic lignum , & gcnerat ignem:fi ignis non haberec materiam ligni pto fubieiflo communi

diceret.cjuod tlUjpecics,

prascxiftcns

m

communc cominuni-

hocmodo

imnas ad

conuerfionis dicitur fubiaccrc potentia;

talis

agcntis. Et

uertcre in aliquid prxcxiftes,ergo,& Dcus,&c.

creationis

communc, quiaillum

;

fubiedumvirtutcagentis poteft fuccedcre tcrmino k quo conuerfionts,ide6 negatio in gencrc,qux ponitur pcr fe ad tcrminum4
termini.

&

in

, fcd cx hoc dicitur quantofubiedtum,quod fibi dcterminat, fubiacet potcntia* agcntis quiacrgo

fpecies conuerccre in aliquid piaeexi(lcns,& ar-

in

faterationis,pnta,quod vteiquc terminus conhoc fufticit ad excludentincatur fub cntc ,

du rationcm

Noca tamen

dicitur formaliter

totum,

tranfit

matena reccpnua vttiufque

nianct

in genere

quia quando

& pcr confcqucns no

nihil iUius toiius manet,

.Alio

,

quod ncgatio

modo eft'

hoc cft quod dicit. Secund6 principalicer arguic ad oppofitum, probandofcilicccquodDcus poflit illas

fyncatcgorcmaticc commune terminii , imo taU cemmune

oportet in conuerftone totali

alt^uid efse

nouo

calcm ter-

in

annihilatur.

fubiaccte potcntia: agcntis

(^ue

fed de

vero cerminus ad quem non fubia-

fioelfct annihilatio.

dufUci-

,

cet pocencix agcntis,ficuc cft nihil fimplicitcr,

totaliterconucrtuntur in Corpus Chtifti, fcquitur quod annihilcncur. Ec fic talis conucrAUqutdeffe Rcfpondet quod aliquid efse commme termitommunefo- nii poteft dupliciter intelltgi.vel communitate rea-

34-

quam

minusd!ij«o conuerfionis,

lubiaccc potentia: agencis primi:fubiacct dico, adelfet pa" tam quoad ejfe illorum rotaIe,quam quoad non „1^^

:

terinteUigu

CT"

nopoilu viitucediuinaconuctti inaliquid pr^exiftens , per confequens, quod non poilic conucrci in Coipus Chtifti. Et argiiit fic quia

&

teft

,

ctaft notsa

S.

quam 35-

ft

,

adejfet

nerarcc de panc corrupto,fi iubftantia panis ibifuiffet.

in

communcm tam

for-

mae fubftantiali cortumpcndx , quam forma: fubftantiali generandae, ica quod niiquam poffec cotrumpcrc formjin ligni , nifi in eodem inftanti, in quoexpellitur formaligni induceret

formam

ignis incompi)(IibiIem forma: li-

eft nata tantum recitranfmutatione vcr6 accidentali , vbi agens naturale cottumpit iilud accidcns iiiducciulo aliud, fufficitquod habeat ali-

gni

,

quia vtraque forma

pi in materia. In

quod fubicdlum communc,puca, quanticatem. Et fic quandoagcns naturslc corrumpit , puta faporcm in Ruihariftia fundatum in quantitate feparata «fuftit qii6d

habeatillam quantita-

tem pro fabicdo; non

polfct crgo agens natu-

tranrmutarc aliquod accidcns in fubftantiam ,quidqudiido tranfmucat aliquid in fub-

rale

ftantiam.

Jf.

26l

Quodlibet. fum,fupplc matetiam^dcqua producatfubftantiam , quia in Eucliariftia corrumpenda nulla

ftantiam,prasfiipponit materiam illius tranfmutabilis

,

vt

fubieAum rcceptiuum formx fub-

fcd hoc crit fola adlionc Dei

eft

dcntali, quiaqualitati fufticit habcrcquantita-

difponii

tcm pro fnbicdo. Dicit ergo Dcxfloi: qu6ci in illo nnncCwie inftanri, in quo pcr agcntis natu-

nifiin Euchttiftia inancntc ftanti

quo

,

;

nufquam accidens

qui

,

cflc finc fubicfto,

&

,

idco inillo in-

Euchariftia coiiumpitur pcr agcns

Deus in codcm inftanti proJurit fubcompofitam quae nata cft aftici illis

adlioncm Eudiariftia habct noneirc, cuin

naturalc,

naturanihil corrumpat,nifi aliquid incompof-

flantiain

producendo.produceictur virtute naturx (juoddam compofituin pcr accidens, (cilicct aliquod quantum qual?: qualitatc incompofliiftiiis bili Euchariltix , qux corrnmpitur ,

flcciiicntibus cauiatis pcr ;ij;eus naturalcjncc il-

compofiti fiibicftum praEfuir,fupplc illa,qnantitas.quac rccipit qualitatcm incompoQibilcm qualitati pertincnti adEuchariftiam.

DcuspolTct non produccrc fubftantiam illam, fcd tantum fequitnr otdino difpofitionis diuina^jquae difpofuit nullum accidcns efle feparatuin a fubftanria , nifi in fola Euchariftia,&

ralis

fibilc

non habci

illa

riir;E talis

acquititui pcr

idc6

adioncm nt-

,lequitiir

nidincna-

fiibftaniia,ncc tamcnneccllario.quia

quantitas aliqua elfct feparata

\\

,

&

cftct

alba, ab agentc naturali poffet inducinigredo

&

incompoftibilis albcdini , tamen ad corruptionemalbcdinis non fequitur generatio alicuius fubftatiae, fcd tantum fieret quantii nigtii.

paf-

JESTIO

QJV

noua

turx,im6 ntStioncm illam

Sed nunquid tunc producitur ali(jU4fu(fn ftamia? Nunc qusrir Dodtor quando Euchariftia corrurapitur,an in eodcni inftanti,quo cotrumpiiurgcnerctur aliqaa fubftantia? Et dicit qu6d fi aliqua fubftantia generatur.hoc non fit adlione naturae crcatae,quia

,

la fubftantia

&

3^.

matcria

ftaiitialis:fednpn cftficintranfmutationeacci-

XI.

%Jtrum DetiS pojitt facere i quod , mancnte corpore non habeat \hi /ttte

eflc

/;/

,

^ loco

corpM

,

ioco,

A\cnC^.p.t].ii. D.Thom.jj.ji.rfr.t.Bonau.z.t/.z.ij.^.Scor.f/.f.rfw.io.Io.Baccon.i.^/.^.^.^.Mayron. i..d,i.e].6.

Vidc

Ricchard.4.
D

Arguitur, quod Dcus non poquod mancncc corporc &C loco , corpus non habcac vhi in loco: quia non polFunt manerc cxtrcma quin mancat relatio mcdia ficut non pofliinc efle duo alba, quin

in 4.

d, zo. q.3.

tcrtium

tefl:

Aigum.

faccre

fic procetlitur.

,

,

,

:

fincIimilia:corpus quac iplum

T/^^ eft

iex Principiorum loci

Ratioppp.

Contra,

fic fc

;

,

8f.

locus videntur

eflTe

quafi habitudo mcdia,

cxtrcma inter :

fecundum

illnd

vbi efi circunjiriptiocorporis u tirciittfcrtptionc

procedcns.

habcnc corpus,

& locus ad vbi

,

ficut

adbiuum

& pafljuum ad aftio-

ncm, & pafl[ioncm nunc autcm Dens poted faccrc quod mancnte adiuo & p.aflluo,non fit inter iUa aftio, & pafllo crgo &c. Maior probacur quia ica vidctur vbi habitudo media inicr locum & coipus ficut adio , &: paflio iuter agcns, & paticns. Minor probatur,quia ficut habctur Danielis j.Trcs pucros in fornaccm,miflbs ignis non combuflit &: tamcn fuit adiuus quia flamma crumpens intcrfecii cos, qui miferunc cos in fornacem S>c corpora eorumcrat pafllua:quia non cft vcrifimilc, qu6d tunc habucrunc dotem impaflTibiHtatis, :

,

:

:

,

:

Pneri in fornacc non

fneruntim. pafjibiles.

^Huatuor frti

fxami-

randa.

:

,

,

Ifta quajftiopotcft habere dupUcem incelledum: vnum dccorporc& locoin communi) aliumdecorporc&locodeccrminato,8£vterquepotcft fubdtftingui.Bt ideo funt hkquatuor declaranda.

Pritno, (icorDori tn

Secuudo

,

communi repugnat non haberc vh'\.,pofito loco in commitni, loco in communi cjfejine vhijiue non ctrcumfcrihere

firepugnat

:

& hocpofito

corporc in cornmuni.

Tercio, ftpoftbilefit hoc corpore, dr hoc loco manentibm^ fedhoc corpore huic corptf-s non habeat hoc , vbi.

loco

nonprt-

fenic, (jnodhoc

Ouart6, fi hoc corpore^ effet

& hoc

loco mancntihtts, (jr hoc corpore hiticlocoprafente

hoc (orpHS non habere hoc vbi

S

C

H O

Pojfe dari ccrpusfine ccrpore locante^

abfoUiiumpotcfl efefine rcjfcilu

,

pofsibile

?

L

imo defacfofic

ad id , quod

I

V

datiir

M.

vltimnm Calum. Patct , cjnia cum ipfo : tale eH

ncc eitprius necfimul natura

corpus

Quceftio X.

263

loci. Soluit tria argumenta. in contrarium addaSta. De hoe vide ij>fum 4.^.10. }.&x -dff/. i.q.^' Ad rcplicam primam contrafolutiffnem tertify dicendum, vbi Calt

corpns refheclu

qu.z.dr

ad v bi aUtuum. AdfecundHm^fi moueretur , nullo exifiente contento, effet motu f quodantModofecundumpartes. Vide Doif. de motu in vacu» i.d.zq.^.an. 4 1

terttnerc localis

Tpx E primo dico, qu6(lnonincluditcontradi£lioncmcorpiiscfrcfinccorporcaliyquocontincnte, &perconfequens finei^^/.im6itaeftdeprimoCcelo, qnod non habet corpus contincns-: pofito etiap, quod eflet locus non tamen quicunque, fcd aliquis capax huius corporis,non dTet adhuc contradi£lio,qu6d hoc corpus non haberet vhi. Ratio primi eft ',quia noncft contradidio abfolutum mancret abfquc rclpcau ad illud,quod non eft prius co,vcl laltem quod nec elt prius, nec nmul natura cum ipfo nunc autcm locus neceft prius natura corpore, nec fimul, imo vidctur pofterius corpore ergo,&c.Ex hoc poteft accipi ratio fccundi. Contra iftud « corpori pcr fe competit cflc in loco , ita qu6d corporeitas cft pcr fc ratio eflTcndi in loco, fcd contradidio eft rationcm fotmalem cfTcjnifi ilkid fir,cu^

^

^.pijyf. i.

Jl

ca;li&

aJibi.

;

{'^"'^ "^' ''''

-^ "/"^"

:

•>

;

:

j^

^^^

pritu,

eft

ntc fimul

natura cum '"•

^

uis cft ratio foimalis.

Pra:terea.Corpus locatum depcndct a locantccrgoilla habitudo locati ad locans, eft

habitudo quacdam dcpcndcntiae j fcd abfolutum non potcft c/fc finc depcndcn-

tia

propria,

quam natum eft haberc.

Contra iIlud,quod dicitur dc primo Coclo.arguitunquia illud corpus fi moucatur non eft darc quo motu moncretur,nifi locali,fed moueri localiterrcquirit cflc in loco 5 quia moueri localiter cft alitcr fc haberc in loco nunc, quam priiis. Si j,& g.phv detur quod Ccelum qnicfcit, fequitur qu6d quicfcit quiete oppofita illi motui,quem fic. natum cft haberc,& ita quiefcit localiicr & tunc propofitum. Ad primum poteft dici , * quod dimenfio cft ratio fui>damcntalis proxima rcfpe- Dimenfio du vbi,vc\ fi fic intelligcretur ratio formalis,ben^ poteft talis ratio formaUs feparari tft ratio ab illo, refpeftu cuius dicitur cfle ratio,& hoc intclligcndo in aftu lirit non fcpara- ftfdamcnPr.-cterea.

:

4.

:

rcturabaptitudineveIpotcntiaadiIlud.Exemplum:albedoiftomodocftratiocflen-

tamen non eft contradiftio,qu6d fic fine fimilitudinc aftuali. Contra d dimenfio cft propria ^ ratio fandamentalis refpeftu pafliuxlocationis, faltemifta erit pcrfe fccundomodo etfi non primo modo,corpus locatur,ficut codi fimile,&

,

*^^"^^IP'p^itndina' /,;,_

5

lor videtur, fed in propofitione per fc

fubiedum non

fecundo modo,cum

fit

ncccflaria fimplicitcr,

potcft efle finc prajdicato.

refpcftu huius , quod eft Primo de proxima ^°™"° ^ Propria quidcm ''^ vtriiif.jucjquia cuius cft potcntia,eiuseft a£tus:fed refpe£tu primicft rationcccffaria,rcfpedu fecundi ratio non necefl*aria:quia apticudo eft intrinfcca per iftam rationem etiam prxcisc acccptam;fed illud,ad quodcft aptitudonon incft a^Stualiter, nifi per agensjieduccns aptitudinem ad aftumtncgandum cft igitur qu6d aflumitur, fcilicet hanc cflc per fe fecundo modo, corpui locaturyMctt concedendum fit hanc effe pcr fc corpns eH locabile. Exemplum huius,hacc eft pcr fe fccundo modo homo eli

Refpondeo,

efle locabilc

,

?

quod corporcitas cft ratio fundamentalis etiam,quod

8c refpeftu huius

&

eft locari.

&

:

rifibiUs j

h

;

:

hxc autcm contingcns homo ridet. :

Ad fcotindum

eft locati ad Iocans,non cft fimpliciter „ dependere ficut eft dependcnt^a caufaii ad t,/iocati caulam,fcd cft depcndentiaaliqualis, tanquamadilKid, quodnatumeftconferuarc ad locum, in fua difpofitione naturali corpus quidcm naturale in f uo loco naturali natum eft mn tircef:

illa

ncceffaria cx partc eius

,

depcndcntia, qua:

quod

dicitur

,

:

,

fic

conferuari

:

fine

tamen

tali

confcruante potcft abfolute

Ad tertium potcft dici,qu6d I

:

:

6.

/^r/rf.

efle.

mouctur,mouctur fccundum locare^uon fccundiim locari:qui3. nunc aliter locat corpus contcntum,quam prius locauit fcd non alitcr locatur:quia non locatur 8c ilto modointclligitur dittum Aucrrois, quod Caslum elt in loco per centrum quia iium efTe in loco cft locare locabilc fixum in loco. i Si quxratur de ifto locare ad quod Genus pcitinet,vt fic morus illc diccretur cffe in illo Genere:non ad Gcnus vbr.<^\.\\^ vbi eft circunfcriptio pafIiua,non ad aliquod aliud Gcnus tum quia motus effct in pluribus Gcncribus , qu.\m ponit Philolophus 5.P//yy/f.Tumquiadircurrcndo,non inucnituradquodGenusaliudpertincat. Praeterea.Sicut Coelum poteft circulare,licet non contine.uur a corporc,fic poteft circularc,Ircet non contineat corpus,puta fi cfletidc corpuscontinuum,& fphacricu, igitur illa forma flues,fccudu qua cft pcr fc motus circu1ationis,poflct pcr fc effe fine rcrpeftu,taui ad continens,quam ad contcntum^&^ ifta cftforma mcrc abfoluta. Refponfionem qua?rc K^dpri f

fi

oAi

iiirt.

:

•

\i/

4-Pny"C' '

",

moitetnrloctdiitr.

Phy .c

4 5

^^^'' ?•

^

.^

'" ^'

264

Quodlibet. &

K^dfrimum dicitur , quod illud locarc fertinet ad Prddicdmentum

vbi : lich non tamen eft aliud vbi ailtuum , quod efljpecies alia ipfius V hiyqtiod efi Prddicamentu comune ad vbi aitiuum^cjr vbi pafsiuu^patet in ^d.io.q. j L.yfd/ecundum diciturab aliquibus^ ^uod in tali cafit nonmoueretur Ccelum. i^liter tamen dicOy
definiatur mfi vbi pafituurn a Phibfopho

:

COMMENTAKiyS. &c. Patct ifta propofecundo. (Jift. 1 . q.j.vbicam

jitioprimiejl,

i.

^_

fitio in

*^5 prolixc expofiii

idco cnim rc$, finon poteft manerc fine rcfpeftu.&dcpcndcntia adDeum.quia abfolutu patris.neccrtario dependctiDco cfTentialiter, vt \ priori. Similiter patcr io quant um patcr n6 poteft manerc finc filio , quia cft fimul natura

ue abfolucum

patris

;

rilpeSmf.

alio abfoluto

fcquitur

,

qu6d

tale

abfolutum

manere finc rcfpcdtu ad iliud aliud abfoutum ; nijnc autcm locus non cft pritis natura

f^oflic

corpore, nec fimul,

imo

vidctur poftcrius. Ec

loquitut hicde locomateriaji

,

fcilicct

de

vlti-

nia fupcrficie continencis.quia loqucndo dc lo-

co formali

,

fcilicec

dcrcfpedu

rcfpcftus eft fimul natura Cante. Et

qu6d

dicic

f)oftcrius natura

,

qij6d

locantis, talis

cum locato,&loeft

quod

eft

quafi

hoc patet, quia corpus facit per confequcns , &

,

atcra continentis diftare

talisfupcrficicscftpofterior corporc, vt patuic

jn *.d.i p.i.in materia de loco Angelorum.

Ex

b

hocpotefi accipi ratio fecundi.

Secun-

dum

declaratum erat , qu6d etiam pofito loco capacehuius corporis non eftec adhuccontradi£lio,qu6d hoc corpus non haberct'yt«:& patec ratio

tc

huius lecundi,quia

non tepugnat

fi

corpori abfolu-

poffe crfc fine fuperficic lo-

quod nec huic corpori

Cantis corporis.fcquicur

repugnat pofic efle fine ifta fup"rficie capace huius corpotis , & pet confequens non repugnat fibi pofTe efte fine refpe
mo fit.fi

racionale eft:neceflari6

in propofito

qu6d y4

fit

homo

etic, fic

corporeitas cft ratio formalis,

, fi

in loco,

fi

corporeitas

y^. cft

nccef-

Sccundo

a

& conferuari,

finc B. crgo erit

1, Dimenfio eft rAtiofundA' fnent*li4 ef-

arguit, cor^K* lecatum dependet

^. dcpendct a 7i. in crit impoffibilc A. pofTc eflc impoflibiie A. pofle e(rc fine

locante,5cc. Patct,quia

tjfe

fi

dcpendentia ad B. Patct per propofitionem Doftoris infecHndotdifi.i.<j.\. Cuicumque abfoluto repugnat eflc fine terminorelationisad ipfuro, impoflTjbilc cft talc abfolucum pofle ef(e fine rclacione ad ipfum terminum. e Refpondct ad primum.quod dimenfiocft tacio fundamentalis efllndi in loco, fcdracio formalis eflcndi in loco cft refpe6tus locaci, ad locantem. Primo modo poteft cflefineloco pafliue

,

fiue fine tali refpe£lu locati ad locan-

tcm lecundo modo non , quia cft impoffibile cfFcclum formalcm eflefine caufa formali. Si:

ftndi in

loco.

f

cuc albu abfolutc poteit

cfle finc fimilicudinc

ad

prdxima fundamentamen album formaliter ^-

aliud album,lic^c

lit

^lis finxilitudinis

.

Contra,Ji dimenfi9,8cc.

Adhuc

bando,qu6d talisdimcnfionon

inftat

pro-

potcftcfle finc

refpedu ad locum.

g Refp6dct,qu6d dimefio metalisrefpcdlu huius,quod

&c. Sicut rationale refpcAu

eft racio

rifibilitatis eft ra-

tio neceflaria,fed rcfpeftu a£lus ridedi ccfl^aria.Ifta cxgo,Corj;us eft locabile

cundo modo,& tur

,

neceflaria

nullo modo

eft

;

funda-

cft eflc locabilc,

,

n6 eft nc-

eft

catio

.

pcr fe fc- fitrmtitnt.

fed ifta,Cffr^*J loca-

pcr Ic fcd accidentalis

,

tejfari».

&

cocingcns.

Ad fccundum

h

dicic quod dcpendcntia ad Iocans,non cft fimplicitct nccclfaria &c. Aducrte tamen , qu6d depcndentia caufaci ad caufam non incft neceirario caufato , comparandoipfumad qualemcunquc caufam , fcd tantum iucft ncceflario comparando ipfum ad caufam fimplicitcr primam,quia ab illa fola fimpliciier dependet tneffe,& conferuari, & clt fimplicitcr impoffibile caulatum cire fine dependcntia ad primam caufam.Scd comparando ad caufam fecundam non nmpliciter in effendo depcndet ab illa quia prima fimpliciter,

qus

eft looati

& fola iIlanecc(raria,vtaIiasptobaui.£tdependet ncceflario a fecunda in ellendo,non

dependct in conferuart.W ndc

tamen

D o£tot in fecundo,

1 . cj. ^.dicit quod effedtus przcisd inftanci,quod zcci^itejfe acaufa fecun-

difh 1. parte.

pro

illo

da, dcpedetab illa;fed in toco

temporc fcquenimmediatc dcpcndet a piima,& vide ibi bonam difficultatera. Dico vltri,qu6d conclufio Doikotis dc loco loquitur abfolute de ipfo locojfcilicet de ipfa fupcrficie locancis & non de te

loco naturali

,

qui vltra fupcrficiem iucludit

qualitatcsconuenientcsloco natutali.Scd quomodocunquc intclligatur conclufio,fiuc de locato,& loco abfolutc fumpcis , fiuc dc locato. loco naturalibus , patet qu6d locatum non

&

(atj6>4.erit inloco.

d

dinis.

,

AhftUttum ciifilio.Vbi ergoab folucutn poteftmancrc finc foteft eftfiae

mile non porcft efle fine fimilitudine , quia Cimile formalitcr eft eife^tus formalis fimiliru-

ncccirari6

includii refpcflum ad ipfura lo-

cum. Siquaratur ^c. Refpondeo ad primum i prim6,qu6d locarc adiuum , fiue vbi a£tiuum eft in codem prsdicamcto in quo & vbt paffiuum , nec fecundum Ariftotelem habctur cxprefse quod tantum v^jpaffiuum fit in praedicamento vbi , quia hoc idem eflet quzrcndum de omnibus alijs vbi adiuis. Sicut enim acquirituf per moium aliud,& aliud vbi paffiuum in corporeIocabiIi,itaacquificuraIiud,&aliudT/^»

adliuumin corporclocatcEt Ci hocnon placet, dic ficut Dodbor dicit in ^.dift.io. de vbi. Corporit Chrifti in Euchariftia. vidc

Ad

ibi.

quod motus circulatioxiis reIatio,quia formalitcr eft qu«-

fccundii dico.

fofmaliter eft

dafucccffio.vt patct a Doftotc in plutibus locisjfcd

fotma fecundum quam

eft talis

fucccf-

fio alias patebir.

SCHO

'Diligentia '*'!/'<'"•*.

X

Qu^ftio S

C H O

L

I

V

265

I.

M.

Pojfe dari fuperfidem concauamfine refpe&u ad corptn contentunt^ prohatur, i^uia iiie reffeciusnon cH ad frius ^ necad idquod est fimul natura cumisia fuferficie &nenditDeurn fojfecaufire vacuum^ conferuando Cxlum <^ annihiiando omnia eUmentayCfuo caju later& .

;

Cali non concurrunt tn mfiantt^ (^ ideoejfet vacuum. obitcit

trifliciter.

Ad primum,procedit

vacuum , fumptum profpatio quanto^ rton quali, de quo z.d.z.qu.^:, K^idjecundumy addfUantiam non requiri medium pofitiuum , idem a nu.^t. t^d tertium^

ratio Philofophi contra

expiicat

quomodo quies menfurari poteft tempore^

ideft, imaginaric nullocorporemoto. Vide

i.d.2..q.ii.n.^.^.drq.^.n. 10.11.

_

fccundo articula dico quod non apparet contradidio, fuperficiem concAT^^ 1 V uatn iine relpedu ad aliud corpus, vt contentum efto ctiam quod aliud ,

eflfc

,

,

corpusfit, quodeflet natumcontineri,quiavtptiusargutum eft tionis paifiuac ita poteft hic argui :

dc locatione

Item confirmatur, quia Coelum eftincorruptibilc, fc tota fint incorruptibilia

de rcfpeduloca-

aftiua.

& licetclementafccundum

&

quoCoelum^quia forma clementi , cum fitciufdem rationis in toto formaUs ratio incorruptibilitatis in toto, ficut nec in parte, & licet nonfit aliqua caufa naturalis corruptiua totius elcmenti, ficut partis, tamen iftam poffibihtatem intrinfecam ad corruptioncm rcduci ad a£lum non eft ita impofiibilc, ficutCoelumcorrumpi: autlaltem fecundum Theologos poflibile cft Deum elecorruptibih"a,

in partc,

non

i.d* j.c.

lecundumPhilofophum,non tamen eo modo funt in- &indcG«i

cft

mcnta annihilare, quac quantum cft ex formis fuis, funt corruptibilia, licct non anCcelum, quod fecundum formam luam eft incorruptibile quia in confcruando prius &c magis neceflarium non rcquirit tanquam medium, aliquod minus neccflarium conferuari. A bfolucc igitur poteft annihilare elementa,& nihilinnouare circa fj/^ CceU hoc pofito latcra CoeU non concurrent in inftanti, quianatura non potcft facerc talcm tranfmutationemin inftanti remancre igitur potcft luperficicsconcaua CoeU, & tamen non continens aUquod corpusi Contra ifta vacuum elfe cft impoflibile fimpUcitcr, vt probat Ariftotclcs 4. Phyf. fed {\ luperficies concaua eifet finc corpore eifet vacuum, igitiir, &c. Ad probationem maioris vna ratio Philofophi in ca. deLococontraponcntes locum eifc ipatium, eft ifta > quia tunc infinita vtique eifent loca &; fubdit ad pro-

nihilct

,

:

,

:

jiUrerCoi-^ lii ejl incori-

ruptibtle,

cr4/«/frfi

^^"^'*' ,

j

.

q.

&

i

^.d.^^.q.^?,

Cap.deracuofereptt

^*""'^* ^-^'

:

,

5^

,

,

bationem iftius confcqucntiae toto.^ quod ornnis aqua in vafe.

:

diftante

cnim aiere^

&

aqtta^

idemfaciunt omntspartes in

medium,fcd fccundum Philofophum y ^hyf. ^^f -^^- ^ fimul, quorura nihil cft mcdium, fi igitur eifct vacuum, latera cifent fimul> ^^/^ p^

Praecerea.Intcr latcra vacui nihil cft

iUa fiint

&:nonfimul.

tex.c\.cx^

Prxterea. In temporc eft contradi(3:io

duo

inftantia

dfe

diftantia, 6c

non

eife

tempus medium:igitur pari ratione in loco contradi£tio cft duo eifelocaliterdiftancia, &: non elTe corpus medium. Adprimum:iftaprobatio confcqucntia; fecundum Philofophum multipUciter exponitur, fed qaalitercunquc confequentia declaretur non tcnet, nifi poncndo vacuum cifc ipatium adudimenfionatum:Ucet nonhabeatqualitatcsnaturalcs , quamdiu enim ponitur ibi dimefio in a£tu,fcmper rcmanct ratio fccundum Philofophum, quarenon compacitur fecum aliud corpus,nifi vnumdiuidatalterum fcd vacuum iftud, quod ponitur poifibile Deo in iftomembro, non eft aliquod fpatiurh habens diracnfiones pofitiuas fed tantummodo eft ibi pofsibilitas ad tantas dimeitfiones pofitiuas,cum carentia cuiufcunquc dimenfionis in aftu5& hoc modo poteft dici dc omnibus rationibus Philofophi ibi pofitis , quod procedunt contra vacuum vno modo imaginando, fcilicct quod fit fpatium aftu dimenfionatum finC

prejfiiu.

^*"*'^

,

^

^i^J/

i

:

,

corpore, &:

ita nihil

concludunt contra intelleftum, qui conccditur

Dco

ciTe

poislbilis.

&

Ad fecundum dico , quod medium potcft intclligi vel pofitiuum, aftuaie, vcl ^'^l^l% priuatiuum potentiale:5c vtroque modo debet intelligi nullum eife mcdium cotilm, ^^^f^,» t„>, quae tangunt fe , quac funt iimul , latera autem vacui, etfi non habcant mcdium tuaU mn primo modo, habcnt tamen mcdium fccundo modo quia intcr ca poifet tantum a^udc rtScoti Oper. Tom. XII. Z corpus ^''-

&

,

:

256

Quodlibet.

co»^m intcrclpi

quantumcft illudcorpus,quod intercipitur, quando fpaiium cft plenum cfl: ibi igirur medium potentiale, 6c fequitur ex hoc, quod cft ibi mcdium priuatiuum, fiuc participatiuc quia carens tanto medio quantum poflet in-

titStu

,

:

:

,

tercipi inter illa extrema. LorjHitHr

Ad tertium dicerctur, quod nullo motu exiftentc,

pofTct efle quics aliqua ctiam .quianuUocorpore moto pofletaliquod corpusvniformiter fe habcre 8c cum hoc cfle aptum natum aliter, & aliter fe habere , ficut poft iudicium corpus Bcati pofli^t vniformiter fe habereinfua difpofitione licet nullumcorpus alitcr le haberct quia non oportet, quod aliqua corporainferiora alitcr fe habeant ad hoc, vt Beati vniformiter fe habeant, nec aliqua aliacorpora ponuntur tunc forc

de tempore piopric acccpta imagifjaric.

,

j

,

glutes^Ho-

TnodomenCMratHrtepore ? Ftde

xj.q.^.

mouenda. Huic etiam vniformidifpofitioni correfpondetpropria menlura, quae cft tcmpus: intercuiusquxcunque duo inflantiaimaffinatapoflettantusfluxus, fiuc * j/• o r n -ii -c *^^fus mtercipi, cc ita u tempus dicitur mcnlura motus,uue nuxus, illavnirormis cxiflicntia habcbit tempus licct non vniformiter aduale pofitiuum, icd potcntiale, :

& ^ priuatiuum.

n.

tatcm ipfius tiuum.

mertfurat

manetesji-

partes fuccejfiHos.

,

habens notitiam tcmporis adualis, & pofitiui, apdurationem vniformem , potcft cognofccre quanciquod tantam habcret pofitiue , fi eiret tempus pofi-

intellcftus

iftam

fcilicet

Confimilitcr eft in propofito dc diftantia fn loco pofiiiua 5i priuatiua : ficut

Dimenpo

fartes per-

Vnde

cam ad

plicando

priuaiina

/-

•

.

mowi

menfurat partcs alicuius fucceflluas:fic dimenfio priuatiua mcnfurat partcs pcrmancntcs, & hoc, quia priuatio asquatur habitui fuo modo. Vndc illud argunicntum potcft adduci pro propofito confirmando,8c hoc fic poflibile cft diftantia ^w^y^^^ ^f]^ mtcx aliqua, quafi fecundum tempus , licct non fit intcr illa tcpus pofitiuumintermedium: hoceft pofitiuamenfuramotus, fed fuflicitquodfit tempus potcntialc, vel priuatiuc acceptum, ad hoc vt fit diftantia inter illa , quafi tcmporah's, fecundum quam hoc dicitur cire poftcrius , vel prius il!o igitur a fimili de loco, priuatii la

:

:

&

diftantia locali. S'\

arguitur contra hoc,qu()d diftantia non potcft efle,nifi

& hic nihil eft

„ formaltter eJirejpeUni

interextre-

ma.

fit

aliquid, in

quo fit illa

quia nullum eft medium. Poteftdici, qu6d diftantiaformaliter importat rcfpc£lum intcr cxtrcma,read aliud ficut ad terminum hic autcm cft A^cdus autcm cft in vno cxtrcmo , <^^^'^ vtrunquc tcrminum pofitiuum , hcet non fit medium pofitiuum , fi cx folo primo iftorum diccrctur habitudo pofitiua, poflct concedi, quod hic cflcc diftantia pofitiua fed fi vltra hoc requiratur, quod medium fit pofitiuum, tunc faltcm faluatur propofitum quia hic eft diftantia priuatiua , &: pofitiua potcntialis , fed non a6):ualis. diftantia,

:

&

.-

&

,

:

Daripfffe hunc locum

H O

C

S ,

O"

f'Oc

cortw

nonpoteft naturahtcr in iHoci^c. H<ec

,

(jtiod

L

I

V

M.

t.imen lUo non locaturs ^uiafi cjl in alio loco

concliifio

patet e.x fectwdo articuh. obiicit

non pojfe

hunc locumfinc hoc iontente , quia locns non cji tpfafitperficieSyfedreJpecffii eitn adcontentum. Remancre eitndcm locttm variatis locatis^ quedintellige ^ijuiualenter; quia locus efi

cjfe

imniobtlisy tdefiy locali mutatione immntahilis^ tft continere

vnum velplura

tiltfsime e.vpticat

.

art

p

je

hoc corpus,

crhunclo-

cum

<jui il-

ludnoncotineat.

,

^

T~X E tertio patct,

locata.

^ quo ad dtftantiam apolis mundi^pcr indc

Vide Docierem z.d.i. qu,6.a num.f.vhi rem hancfuh-'

4. 1'hjfc.

qubd fi hoc corpus non fit huic !oco prxfcns , non circunfcrifi etiamnon cft huic loco !• \\ n r i\ n_ praclcns fccundum curiumnaturae cft m alioloco,& lccundumnaturam non potclt fimul habcre duo vht crgo non haber hoc vhi Sc tamcn ifte locus manec quia hoc vltjmum corporis contincntis, & hoc patct in fccundo articulo. Contra hocUocus importac rationem contincntis quia fupcrficics abfoluta circumfcripta racionc continentis non habct rationem loci. Nunc autem continere cum dicat rcfpedum non vidctur manctc , nifi fit ad cundem tcrminum igitur quando continctur aliud & aliud , non videtuc mancre idcm locus,fed quando corpus flon eft prxfcns huic loco, non eft idcm con-

"l^i^jjyf —^ r

j{^q

^

loco igitur non hd.hezvhi in hoc loco: :

-

1

•

:

:

:

,

:

,

,

tentum.

Refpondco

'**•

X

Qusftio Rcfpondeo

267

I.

rhnorophiis.qu^didcm locusmaneatrucccdcntibusij^ hoc pater, quod r8 eft alius locxis, fi aliud locatu contmcat: quado igitur arguitur de rclatione continentisadcotcntu.cocedipoteft quodlocus vltra lupcrficicm addit rclationem continentis, vc intelligitur pcr iHud, quoddi* citur in definitione vltimum continentis , hoc eft proximum , & inmediatum cpnti-» ncns &: :unc confequenter dicendum cft, velquod variato conrento non viriatur rclatio in alio extremo & hoc codem modo,quo tefpicit illud cxtremum quia refpicit pro extrcmo pcr fc contentum in communi, & non hoc fignatum vcl potcft 4. fhyf. vult

bi inuicc corporibus,cx

,

41-

:

:

;

dici

quod

,

variato contcnto variatur rclatio ipfa correfpondens

aUud continercrefpcdu altcrius relatum, quia idem cft contrnens

& alteriuscontenti, lcd non

,

&: ita

,

bens albedincm,fi fecundumeam

,

& ita cft aliud 6c

Variatur

cxrremum

idcm loCus. Exemplum huius corpus ha:

cft finiiic

fimilitudo numeratur termino numerato

muWs, multashabet fimilitudincs,quia

fcd tamcn ipfum non cft multa fiibiha, habens multas fcientias eft vnum fciens,quia concretum non numeratur ad folam numcracioncm form», fed opottct qu6d cumhocfit numcratio fuppofiti habentis formam. fed

vnum

fimile: ficut

M ME NT AKiyS.

C j,

Trx£ f
principali

fcilicet

,

fi

poflibilc

fit

X«-/hoc corpore & hoc ioco manentibus, fcd hoc corporc huic ioco non prsfcnte, quod hoc corpus hon habeat hoc vbi. Dicit Doftor quod talecorpus non prxfens ilii loco ,non habctt^^» in illoloco , quia non circunfcribitur illoloco. Tum etiam, quia fi non cft huic loco prjefcns fe,

* '

&

,

yidemt.f0nt.

&«>« dubi».

cft terniinus illius

vltima fuperficics, ctiam abfolacc fumpca, ditatur locus,

firiliccc

,

•^^^^^^^^^Xc, vt patet in fecund»

hentis

,

difl.i.

,

de loco

aliqua bona dubia. Si crgo

non

curfum haturx habcret duo vbi adarquata, quia ab vtroco, cui

cft pr«fens,aliter fecundiihi

quando non loquitur de loco for-

corporibus, quia quando

vnum corpus fubintrat

& aftu facic diftare latera acris cortti& fic illa (uperficies vltima aeris cohti-

nentis habet rationcm Idci irtatcrialis,&

femper mancntc cus macerialis. formalis

,

illa

fupcrficic

nuteriali, ideft

contincntis

non

,

Ci

de vltima fuperficiecorpoiis

non

cft pr.-Efens

pofitiuum in

h.ibebit vbi

non

fiue

&

,

loquitur de loco

crit i tali fuperficic

illi

fuperficici

illa fupcrficie,

circunfcriptum.

Ec addit DO(ftor qu6d manet iftc locus ; quia nianet vltimumcorporis continentis. Rcfpondcc

tacita:

hoc

obicftioni

non

corpiis

locus

eft

non manercc

,

,

quia fortc diceretur

prafens huic loco fed

fi

niancret,

,

, fi

talis

hoc cotpus

corpore non prxfcnnon manercc.Et ideodicit Do6lorqu6d ipfo corpore non prajfcnte adhuc manct locus , quia mancc vltima fiiperficies corporis conci' eftet in illo loco, fed ipfo ce, locus

Contra

1

hoc.

Dodor

probac

,

quod

cor-

fi

pus non continetur , non erit locus , quia locus importat rationemcontinetis,&c. Vult ergo ex ifta racione , quiid ii locus fuccefliuc con-

A

B 8cC quod non clTet idem locus rcfpe-

tincrcc

&aB & C, eirec przcisc vnus locus reipedbu C, & alius rcfpciStu B &c qu^m primum B rcfi

,

cedica loco

illo

non

eft

amplius illeiocus

;

liccc

C in eodem inftanti fubintret in eandem

fuper-

nunquam

dicicnt

ficiem

locus

tum

,

,

,

quia fuperiicies nifi

illa

includendo rcfpcdum ad cbntcn-

Sc quia

B babec vnuin B recedentc qui Tom. XII.

quando concinet

xeipeftum ad 5, fcquicur quod Scoti Oper.

,

manet idem loirfcm locus

cft

,

& teritiinatilr ad

corpus contentu,& ideo n6 manete tali corpore prxientc illi fiiperfidci , corrumpicut ille refpt-

dus, qui fundatur in fuperficie. Ec fic conccdo variancur illi cefpedus continehtis ad variatiohem contcntotum. Si etiam volumus renc-

quod re

qu6d manec

cciahi

idem locus formalis,

acci-

piendo locum pro rcfpcdku concinentis ad concencum, dicit Dodorqu^d hoc modo fuftin£re,

quod

lic^c refpcftus fingulares fundaci in

cadcm

ad variacionem coiuetoru, camcn no variatur reipe^sablblut^ fumpcus continentis ad contcntum, quid corttincns formaliter non refpicit pro pcr fe ccrmittb hoc , vel hoc concchcura ; fed refpicit cbntenin communi , quia fcmtum abfolut^ , fupcrficie concinence varicntur

&

&

tientis.

mills

refpedus continentis ad cOnqui rcfpcdlus fundatur immediatc in qui

tcntuUi

,

,

Tamen non mancc

vhimafuperficic contincntis

cft circunfcriptio, fed

fi

fiicccfliue fiibintraret illam fupcrficicm,

coipora

<|ue loco perf^ftc circLinfcriberetur. Et

mali, qui

Vult cnim quod

materialis.

m.-inet fuccedentibils fibi inuicem:

loquitur hic de loco

,

iirc

Reipondct (ccundum intentionem Philoib-

aercm

ibi

cuius tton cnc amplius

phi 4. phyfic. quod fempcr manet idcrri locus, ^.phyf. (9n.t. ioquendopraccisedclocomatcriali,&; vultquod iT^^-^&i^"

idem locus

Angelorum. Vidc

,

locus.

cundunl curium naturx eft in alio ioco , iccundiam naturam non poteft fimul habere duo vbi ad.Tquata tum, quia dc inadajquatis non eft

corpus non praifens huic loco habet vbi in alio loco , (cquitur quod non habcbit vhi in ifto lo-

j

,

per in

tali

fuperficie continetcr aliqubd cor-

pus , idco femper manct idem locus , quia fcmper mancc idcm continens fotthaliter , noh idem numero , quia ille rcfpeftils contincncis variatUr vatiato contento, fed manet idcm continens in communi. Tamcn prima refponfio vidctur mclior, realtor, fcilicet, quod maneat idcmlocus macerialis, quantiicunque fuccedant fibi inuiccm corp()ta,& hoc eft magis ad intcnlionem Philofophi , etiam magis ad intentioncm DoAoris , tamen vtraque via eft fufteiuabilis , &p.

&

&

,

Z

.;

SCHO

^id cgtinti riS}icm,

Quodlibet.

268

H O

C

S

L

I

V

M.

^ontipimHm arikulum^ prima conclnfio efl-^non pejfe hoc ccrpu; ejfe ^iiAfttitatiiietr.tfeni ^iiiL li/cflfr/e

alujna corfore^quin hahcat hoc vbi, (juia circunfiribi atita

iffe

prxfens loco.Mo-

quod tamen videtur efjtfalfum quia fecundum vhilofophmn ad relationern non daturperfe motus tjui tamen datnr ad\h\y ex eoder». Refpondvt effe rrjfe^nn'! extrinfecus aduenieniern^ vtfuni omnia fex vltima Pradicamenta^ (jr ftet

(iuhinm^ quodvhv^videtur

ejfe refpecfi*i

,

'.

Philofophnm loqni de relatione qnarti Pradicamenti. Ponit diffrrcntiam intcr intrinfeccs^fjf De quo l.ite ^. d. i ^.q.i. cr d.6.>j. lo. d/" d.i. q.\.

cxtrinfeces.

|E quarto

d:

'"

vidctiir

quod

poflet effe ibi triplex intellcdus Pi;imus

,

qudd hoc

'

*•

modo quantitatiuo fit praefcns huic loco fine alio corpore fic prsefcnte. Alius intcllcdus, quod fimul cum alio prxfentc fit hoc modo praEfcns. T. eitius intcl:orpns

lcdiis, qu^dfiiie modoquantitatiuo fithniclocoprjelens.

De

primo planum videtur quod talis prxfcntia non potcft cfie finc t^^/,ficut non ^ n .7, r rr r potelt poni uue circunlcriptione paliiua corporis a loco quiacircumicriptioilla piioefieffe hoc, quod poncre vltra cft corpus, non videturaliquid cfie praelcns huic locoraodo fnfens loco ejuauti- quautitatiuo, icilicet tanquam coexrcnfum commenfuratum. ^.

-/.

.

Ctrcufcn-

/

•

•

i

:

&

tatiue.

Tex

5^cJ

lo

Tex.i-j.

&

&

inde.

^

r'f!*'

v.onlicimt

fer fevnii.

eft

dubium quia :

ifta

circunfcriptio,vcl prxfentia

non vidcturdiccre

ali-

quid nifi refpedumformahter, Sc per confequens ipfum -y^; nihilcfilctformaliter "^^ lefpcdus hoc confcqucns vidctur fallum quia fecundum hilofophum y &: 7' 'Phf. ad relatioiiem non eft pcr fc motus, fed iccundum Philofophum z. fhyfl 1

:

:

motus

ifde.

Ttx.^.

{.loc

cit p'cr ic in

Genere

.

vbi.

&

refpedum, & per illud abn Si dicitur, quod t^^' per fc importat abfolutum, folutum quod impoit.u, diftinguitur ab aliis Generibus, qux fimilitcr importantrcfpedus, fcd dctcrminatos per dctci minata fundamenta. Contra:abfolutum, Sc; rcfpe6lus nonfaciuntperfe vnumconceptumj fed cuiufcunquc Gencris eft conccptus per ie vnusj ergo,&:c. Nec abfolutum per (c contraGenus,velad talcm Speciemin tahGencre, proptcridem '^^'- refpcdum ad t.Ue medi\im quia non facit per le vnum conccptum cumillo. :

" exeodcmmedio poteftaigui vlterius quia accipiatur vtcrque iftorum conceptuum per fc vterque,fi eft communis, eftdicibilis de pluiibus in quid:

Similiicr

,

^j.

>

crgo vtrobique afcendcndo ftatus eftad vnum conceptum comuniisimum perfc dicibflem de piuribus, 6c tunc in vtroquc proccfTu ftabitur ad conceptum proprij Generis in illo proccflii. Hicdici potcft:Pqu6d, fi fccundum communitcrdidla, faIuandafitdiftin
&

&

:

:

j.(.

,

,

,

:

:

'•

:

^

.

/•

•

•

fe

motum

benetamcH cedit ibi adreipetlus

lolutam

e.\trinfec9s.

jjjnti

:

efl"e in

quia vbi

,

communiter non dicitur cflTc motus ad foimam abndn cft forma ibfoluta fcd rcfpeitus corporis con-

vbnc^ux

vt videtur,

,

^d locum contiiicntem. Ratio

'4-

X

Qu^ftio

269

I.

R*tio autcm differcniiae relationis ab aliis rcfpc£libus^ »n non terfninando motum, vidctur cflc , quia ex quo rclationcceflari6 conlcquitur cxtremapofita, nun•'

<juam poteft ipfa acquiri pcr le, fed tantummod6 per accidcns, to acquifito in altcro rclatorum,&:

talia,

licctalio acquifito, negat Piiilofophus

alio

,

fcilicct

Vidc

in r

<J.i.q.y.&'

abiolu-

qux non acquiruntuT nifi pcr accidcns,fci-

m ^.Phyf.pct fc terminare mOtum

relpedus

•.

autcm non necefiTario conlequcns extrcma, poteft haberc propriam nouitatem abf^ que nouitate vnius vcl alrerius cxtremi, & idco potcft haberc propriamacquifitionem :nam ita videtur cflc dc z^l^i quia poteft Deus conferuarc idem locabiIc,& cundem locum & tamen non manebit eadcm circumfcriptio quiacorpuS cft abfcns ab illo loco & hoc etiam potcft natura facerc, poncndo aliud corpus prifcns non igitur ifta cxtrcma, locum^&c locabtU^ncctRdinb confequitur ipfum vhi^ illi loco & ideo potcft cfle nouum nouitate propria & acquiri corpori, nuUo abtoluto ac-

indc.

,

:

ClUAre re-

:

:

:

:

tefl

fer fi

tertmriArt TtUtUfK.

,

ncc corpori, nec Sed fi acquiratur quomodo potcft acquifitio refpcdus ipfi loco.

quifito, r

cflc fucccfllua,nifi fuc-

ponatur in aliquo abioluto ? Dicerctur,qu6d corpus fucccflluc fccundumparte alia,&

ccflio

alia fit praifens eidem corpusfccundum eandem partcm fitfucccfliuc pracfcns alij,& ita quod tam cX diuifibilitate corporis, quam loci fcquitur diuifibi-

parti loci. Similiter alij parti ioci

:

,

litascircunfcriptionis corporisalooo, &diuifibilitas fucccfllua, c^uando pars poft

partem

Non

acquiritur.

ergo

eft

in forma abfoluta corporis

in rcfpcftu fine diuifibilitatc in

diuifibilitas

abfoluto, fcd cft fucceflio in refpc£lu

,

qui cft circunfcriptio

fine fuccefllone

,

vcl loci.

,

COMMENTAniFS. m T~X E quarto principali fcilicet hoc c6r& hoc loco manentibus, & hoc JL-' porc fi

,

,

Ccrpm

ptttfl

corpore huic Ioco,fcilicct matcriali pra:sete,pof-

intelligi

fibilc cflct

trifUciter.

jjJq

hoccorpus non habcre hoc vbi

\q^q matcriaH non circunfcribi.

^or c|uod hoc quod hoc

;

Dicil

finc

Do-

poteft tripliciter intelligi.Primo,

corpiis ntodo quiditatiuo

fit

prxfcns

jmportat,

vltimam

fiipcrficiem continentis

Icribentis

tcrrtiinata

quod corpus commenfiirarciur illi ira quod totum corpus corrcipon-

quiaalij,

cft

fuperficiei

deat toti

,

ilii

fupcrficici.

quarto

,

fupcificici

,

Sc pars corporis parti

Secundum quod

diftindionc 10. vide

cxponit in

ipfc ibi.

Sccundo po-

h

habent

enim

De primb

no poteft

praefcntia

non

iicut

dicit,qu6d planu videtur,qu6d eftc fine

talis

f tj,fcilicct paftiuo

poteft poni fine circunicriptione paf-

iiua corporis i loco, quia circunfcriptio illa notl

viderur aliquid poncre, vltra hoc,

pus

cfte praefcns

huic loco

modo

quod

cft

cor-

quantitatiuo

,

alia

,

alia

fund.imenta, vi patetdc '°&^-^y-&

hmdatur (upcr

&

quantitare

,

difcurrcndo de

vnum

quod

fcilice:

,

vbi

fit

& in gencrc determinavbi importarct per fe abfolututn, &

per fc in aliquo gcncre, to,

modo fi

rcfpcdiuum non cflct vnus pcr fe conccptus quod tamcn rcquiritur , vt poffitper fe elfein ,

Vt (Wpius expofitum

& rcfpedliuo non

cft

pcr fe

fit

:

cx abfoluto

vnum ,

nec

fi-

militer abfolutum contrahit rcfpeiVum ad talcm

fpcciem intali gencre, quia cohtrahcns per fc aliquid ad conftitucndum tcrtium fcmper ex Contrahcnte,& conttado conftituitur vnum per fe

,

vt patct

animal ad

quando

homincm

rationalc pcr fe contrahit ,

tunc cx animali,

contenti ad partcs continentis

abfblutum contrahcret per

fiuc dicit refpc-

fic

Doftbr improbat hanc refponfio-

Contra.

Jiem fupponendo

conftifuerctur conccptus

,

&

,

fiue rircun-

& quae

,

,

vlti-

quod vbi per fe irtiportat, &c. 6« rcfpedus fecundum fpeciem i&7pl>j.'

,

tanquam cojfxtcnfum , & commcnfiiratum. Circunfcribi enim corpus a loco nihil aliud eft, quam ipfum corpus commenfurari locojfic quod circunfcribi propric dicit rcfpciftum totius contcnti ad totum continens, 6c partium Kilicct

nihil aliud

aiiis.

generc

&

fiuc circun-

alij

fimilitudo fuper qualitatc,

,

materiali

&

•xqualitate

(cns.

co

ad corpus contentuiii

Si dicatur

quod hoc corpus fit pracfcns lofecundum modum quantitatiuum quod aliud corpus fit fimul prjEfens cidcm loco materiali fecundum modum quantitatiuum. Tcttio potcft intclligi , qnod hoc corpus fit pracfens huic loco , non tamcn fccundum mo«ium quantitatiuum , fcd quod abfolutc fit prjctcft intclligi

,

adiuum

fimiliier vhi

hia fuperficic contlncntis circunfcriptiue

fcripturri.

,

&

>

,quatn rcfpeftus fiuerelatio fundata in

tft

huic ioco fine alio corporc fic prxfentc ; corpus enim clTc pratfens loco matcriali modo quantitatiuo

vi» formalitcr,quod efl rc-

nifi ipfuhi

ipeftus contenti circunfcriptiuc lenninatus ad

nali

fit

homo pct fe

;

fcd cxabfoluto

,

& ratio-

& rcfpc-

dliuo.vt diiSlum cft.non fit vnus pcr fc c6ccptus5 crgo abfblutum non pcr fc contrahit rcfpcdiuu, tamcn (i cx refpcdiuo,& abfoluio,vnus pCr fc

&

quod

oportcrct vel

,

fc

rcfpciliuum

,

vel

^nm totius corrcfpondcntis tott,& partium cor-

econtra,

rcfpondentium totius ad partes continentis. Dc $n ^.kiftinil. 10. Et brcuitet

abfblutum contrahcrct per fe ref{)cdiuum, quia ponitur quod refpedinum Vbi diftinguitur per

hoc vidcDo^orcm

circunicriptio palTiua furati

,

fiue TcCpe£tas

commen-

ad locum, cui commcnfuratur,nihil aliud Scoti Optr.tom.

XII.

& in propofito

abfolutum

(

quod per

oportcret ponCre

fc includit

)

ab

aliis

qu6d

gcnc-

ribu« rcfpcitiuis.

Z

}

Similitt*

thy.ttx.f.if ind*.

Quodlibet.

270

, &c. Dodlor cjii6d cx quo conceptus jbfoluti femper afccndendo pixdicatur in cjuid, pxdicatur de omni "abfoluto in eodcm genere,

o

vt pitet in gencrcSubftaiuia:,

&

detur

eodem gcnerc

Quantitatis,&

,

per

q Nuiic adignat rationcm, quarc refpeflus generum polfunt diftingui a refpedtu quarti gcneris in lerminando, vel non terminando motum, Dicit , qu6d ex quo relatio intrin-

pradicatur in

fex

,

contrahere conccpcuin receptiui

fe

quia

patec,

;

conceptus alicuius comnnmis abfoluti

Ci

eft

,

dc omnibus inferioribus illius generis, 8c /icfequirur quodconceptus abfokui non potcfl: (]Hfd

)

poris contcnti ad

Qualitatis; fimilitcr coiiceptus rcfpefliui icm-

per arcendendo in

non

forma abfoKua.fed rcfpeilns corlocum continentem, licct ahqui vchnt quod vbi nihil dicat vlrra fupccficicmcontinentcm, vt Grcgorius Arimincnfis,& nnihi ahj Nomiualcs, quos improbaui in {ecundo jdift. I.

Similiter ex eodem medio poteji argui

Viilc dicere

fccus aducuicns

,

necelTario conlequiiut extre-

,

vt conceptus albedinis per fe contralieret con-

ma

ccptum communem alicnius rcfpediui puta conceptum rcfpedtiui ad vbi , qui conceptus re-

aliud corpus prinfens

Et

,

vbi.

nicntia

fequeretur prirao

,

quod abfolutum

cf-

lct dc elfcntia lefpcdiiui quiditatiuc, ficut patct, dc diffcrentia per fe contrahentc gcnus, quac pomultaalia fequerennicur de efTentia fpcciei ,

qux brcuitacis caufa omittuncur. Bfc dici potefi. Hic Dodor ccnendo quod dccem finc Gencra oftcndic quomodo 6. ge-

Deus

njra, fcilicct j45lio, Pa(Jto, Situs, G^iando , tlarbi , diftinguantur a genere Rclationis,

fcihcet quia

&

quod

«fla

quattum gcnus

fccus aduenicns

funt a Dodlorc

c

hcfpcdus

intrin-

& fic hic non

oporcct

diftindlione pr.cmilTa de rcfpc<3;u in-

Hac

cxtrinfccus aducnicntibus, rcfpon-

lic

dec ad aufloritatcm IMiilofophi, ad quam etiam in muhis aUis locis rcfpondcc Dicit eigo, qaoJ

motiim

citiir clfc

vbi

clfc in

ad

,

Seamda dio fic

\h\in

altcro ablato alternm hahet

quod corpus

Pnmo

prolixc cxpofui fimiliter vi-

in aliquo

,

luccefliuc

Di-

abfohito.

f:cuudiim parcera

&c.

quomodo hxc

litera clarc intclligacnr,cam

i. dc loco Angelorum.rcfpondcndoad argumcnca Grcgorij contra Dodorem vidcibi mulca fingularia dubia.

V

I

Corpm prafcns

hocloco.

h'cct liic aliqua-

in tcrtio dift.prima»

dilFuse expofui in iecundo,d.

vbi(vt vi-

tonclnfio rjuarti articnli.

prjifcnte habet

,

Ec

C H O L

S

eam

pon.-itur fucccfllo

.iliam

qui communitcr non di-

formam abfolutam, quia

vbi

quod non

vbi per lc acquiri

Audoritas Philofbphi,

cic

,

ibi

/ic

cxpofita,tamcn vidc

fi

mocum

ad Rclationcm propric didtam qux pcrtincc ad quartum genus,non autcm ad quemcuuque rcfpciftum pcrtinciMcm ai aliquod fcx gencrum, imo concedic

Philolophus ncge:

liccc

&

pollcr.

,

ftance perfe-

de in fccundo. Sed ft quAratur. Dcinde moucc aliud dur bium ,fcihccc quomodo poteft rcfpedus acquiri per mocum, &c per confcqucns fiicccfliue ni-

fiftere.

trinfcciis

,

liccr fit

qu. prima

alicer in-

quod

& pra:fcntia corporis loco

neceffario orirCtuc vbi

ponitur rcfpcdlus

qui rcfpc6lus faepc declarati

,

quod

,

,

Dodlor in euitandum hoc ,

vt probat

force diceretur

approximacione

matcriali

di-

flinguuntur, quia fuuc rcfpcctus cxtrinfccus adiicuienrcs,&;

ponendo

corpus non ha-

talc ,

& hoc dixi ad

ejuarto, dtfi. lo.

,

gcuus. Ec dicit

quod

poteft facere

beat vbi circuntriptum

p

qux ponitutquarcum

,

,

etiam conrcnto ab cadcm fuperficic , non manente tamen modo quiditatiuo ; quod adhuc

&

tur,

bittu,

loto

illi

priusmanebic,& camen non crit ciccunfcriptum ab illoloco, quiatunc circunfcribiturahud corpuS. Dico ctiam quod mancntc codcm corporc,

Tunc multafcquercntur inconuc-

fpcdiuo

hoc etiiim poteji nntura facere

& tunc mancbit idem lccus maceriah's,qui prius, & corpus quod

verc dicitur in ^jHtd dc conccpcu rc-

fpedliuus

pofita, Scc.

.,

alias

vhi

fit

txp»^

[>"' ^^t"*-

M,

hiiic loco ipiatititatiu):

locm

,

Jimttl

eo cafu ejfet •vaants.

cum

Secundo

^

vbi non nottum^ fed antiqiittm. S oluit opiimc^ cr clafe chtsltto-

nes contra hoc.

DE

fccuncio' intclledu In ifto articulo, fcilicetan hoc corpus habcrct hic vbi^ fimul cuniipfo hic efTct aliud corpus modo extenfo. VJdeuirpofredici, quod tunc hoc corpus non habcret hic i^^i quia pari ratione a'iud corpus habsret hic 'ubi , non poflunt autem efte duo vbt ciufdem loci , quia vnius loci vna fi

:

circunfcriptio.

Locatum fiicit dtfla-

re latera cotine>itis.

Itcm, corpus locatum facitlatera conrinentis diftarc,fed hoc corpus,qnod adnenitfecundo huic loco,non f.icit latcra cius diftarc,im6 iam pcr aliud coi pus,quod priiis fuit hic, fuit diftantia intcr latcra.

Et confirmatur: qnia

medium

inrer

vidctur elfc Corpu*

f>e-

tietr^int

a-

Itud

in

eft

duplcx

tm

ilh.

alia

,

fi

vtrunquc facerent latcra diftare fgicur vtrunque

diftantia

:

j

fcd vbi cft aHud

&: alia diftantia

,

&: ita incct

,

&: aliud

cadcm

mcdium

lacera

pcr

eiufdem

tum

,

\'e

cfTcc ,

ibi

loci efrcc

diftaniia.

Potcft tamen dici, qi'6d in ifto intellcftu vtrunque corpus hnbcrcc vhi jn

eodem vbt co, quia t

ifta

hoc

lo-

cum vtrunque ponatur hic, ficut contencum cocxccnlum, ic. commeiifura-

vel vtrunquc crit locatum

,

quodcft propoficum,

/el ncucrurn

;

&:

tunccft locus

ly.

Qu^ftio XIL locus

ifte

vacuus

111

,

quo ponuntur

271

duo corpora modo cxtenfiuo, quod nuUus

cflTe

amoco, altero rcmancnte, illud remanens habebic hic vbiy fcd non alium modum liabebic hic ex parce fui ad locum conciricncem-j diccret. Similiter vtroque iftorum

quam modo habear. Iftudpacetper oppoficum de Angelorbqaia fi Angelus ficfimul cumcorporc, ^u/treAn* h.ibec propric vln in ifto loco in quo corpus coexiftcns h^ibec propri^ ^'^/,quia g'li*J cxf-

non

,

Angekis noncftibicocxtenfus, & commeniuracus illi loco:nec replcc illum lo- fifsin corcum vnde fi corpore amoto folus Angelus ibi maliercc , locus illc propri"^ di- ^•^^''^"^ ' ceretur vacuus. Oppofita iftorum funt vera dc corpore coexiftente alceri cot,

pori.

Ec

fi

qua^ras,

quomodo

poceft locus iam plettus icerum rcpleri

J

Refpondeo ad hoc,5c ad obicftiones pro aiia partc. Ad primam fccundum iftam viam c quas ponit in eodem fuppofito,&: fundamcft- ^idtm ioc^ ciufdem rationis ad diuerfos cerminos , concedcnaha citcumfcriptio adiua; dum cft, quod eidem loco poccft competere alia, aha circumfcripcio pafliua corpoceft libi iri alio , 6c alio corpore alia ,

to pofTe efte plures rcfpedus

&

&

"""'"i^-^^f

""

"^"

'

&

refponderc.

Ad

aliam facere latera diftarc

"^

:

potcft incelligi duplicitcr

vcl cfFcdiue,

5

& fic

,&.ficmcdium Ec hocfecundo modo concedendumeffet,

agens diftendens latusa lacerefacic eadiftare, velquafiformalicer

interceptum dicitur faccre diftarc. quod vcrunque corpus hic excenfiuc exiftcns facit latcra huiuslocidiftare, buia ^ yjv ! (Y n r meduimmtcrextrema. i-^rimo vtrunqueelt autemmodo neutrum corpusfacit 14tera diftare,fcd ipfum agens, quod primo diuidic hoc latus ab illo &: per hoc etiam patct quomodo vtrunqiie rcplct quia non cfFediuc,fedformaliter rion cnim cft maius inconueniens locum plenum repleridenouo aliquo replcnce forma'iter, •

•

Vtr^nque ^orpus pe"'''''^'""^"i

J'^"^ ^*y'' relattrtic% fiffg^tii

:

:

:

,

quam

vnum

continens

fibi

commenfuracum de nouo continerc aliud fimili modd

continendi.

Ad

confirmatidncm illam diceretur, quodAccipiendodiftintiam pro illa habivc ad tcrminum , non cft nifi vnadiftantia inter eadem extrcma, fiueiint pluramcdia , fiuc vnicum :ncc illacft vcra, hoc modo loquendo de diftantia, quod vbi eft aliud per femedium, ibi cft alia

16.

tudinc, quceeftinvnodiftantcadalterum

per fe diftantia

,

nifi intclligatur

,

aliud per fc

medium hoc eft, aliud neceflrari"6 re:

quifitu,tanquam mediii diftantia::fedin propoficono rcquiritur iilud tanquam aliud. Si autem diftantia acdperccur alio modo pro dimcnfione mcdia inter extrcma, qua: diftant

:

conccdcndum eftet ,fic loquendo quod inter latcra ,

continentis

duo

]f»i-er

Ute-^

ra contini-

tisduscoy" poraeftdit* P^.'^

^'^'''^*

/'"^""a''"

fanoJ

fcor-

pora cft duplex diftantia

COMMENTAKIFS, j

b

T^ Efecmido

intelleclu in ifto artichlo. Dicit

JL>^13o6lor qwvd fi viruncjuc corpus cdcc in eadcm rupeilicie niodo cxccnfo, quoil vtrunquc vcrunque liacllecin cudem loco maccriali ,

&

bcrct vht proprium

,

ita

quod vtrunque

hab.:rct

propriam circunfcriprloncm pafliuam,.iccipiendo ci- cnftfcriptionim fajjluam ^xo icf^z^Vicitcunfcriptiad locum circunfcribentem. Et ficfimilicer in fiipcrficic circunfcribcnte eircntdux

adu

a(fkiua

cor-

rcfpondcncia duobus vhi pailiuis. Ec probat

Do-

circunfcripciones

quod vtrunque tiunque ponatur ibi ,

<Sbor

fum

,

&

,

fiuc

^«0 vbi

h.-iberec t/^t

ficut

,

quia

cum

v-

contentum,cocxten-

commenfuratum loco

materiali, vel v-

non liatjet iii loco aliiim mancndi , quam liabeac quando folum manet alio corpore non manentc , quii

ciim aiio corporc,(imul

modum

modum

habet

ica

corpore

,

iicut

b

quod locus

quod amoco

vcroquc

nullus diccrct. Simili-

remanente illud rcmanens habebic hic vbi, ergo nunc habct vbi alio fimul mancnce j patet , quia vt manec tcr

ifto

alcero

&

quod

fi

clletvacuus. Et probat peroppofi-

tum dc Angclo , quia Ci Angelus fic fimul cum corporc, non habcc propric vbi in iilo loco, fciin quo corpus cocxiftens , puca , habet proprie vbi , &c. Locustlle proprie dicerelicct maccriali

iur vacuus

,

quia nullo corporc repletus, ncc eft nifi aliquo corporc , oppofha iflo-

fcilicct

fiuc cxtcnib,

Hic „ ncutrum eHet in vbt, ^„ i^J^

Iftudpatet peroppofitum de f^ngcla.

crgo locus vacuus, in qiio poiiuntur duo corpora modo quancita,

alici

intendit probarc

hatus rcpleri,

tiuo

alio

quantitatiuum

corpore.

trunquc crit locaturti fiac crit in^v^^vcl neutrii: a prim6, habccur propoficum , fcilicct quod finc ibi vbicalicer.Si iccund6,erit

cum

quando manet non cum

rumfunt vera de corpore coex//!ete alieri carpori^ quod corpus cocxiflcns , & cll cocxtcnfus loco, & /ccundo rcplet locum quia vtrd Angelus , etfi fit in loco non eft coextcnfus :

,

i,

nec replct alium locuiTi,ideonon pric, {cilicet

locus

illc

circunfirriptiuc,

cft

\nvbi pro-

& pcr ccnfcqucni

natus reciperc corpus

Z

cllec

4

vacuus.

Cuttf

vttcHt**.

M

Quodlibet.

271 Cum

cigo coipiis coexiftens altcri corpoii in reloco mareriali cocxtendatur loco,

enm

plear

pcr fc

&

codem

fi

,

non

ibi

efTet localitcr

,

tunc

Doi^or cor

fc 1 ftnt in

ffdtm

Ite».

illa

duo

corpora in cydem loco non liabe3ntf^»,quia no ponunt ede linovbi rcfpcdu eiufdcm loci,quia vnius loci

codem

materiali polTe ertc duas circun-

Ioccj

terminatas ad duo cerpora

fcriptiones a£biuas

contenta alio

vt ad

,

&

,

alio

duos terminos , bc fimilitcr in ibi contento eft alia ,

&

corpore

alia circunfcriptio pafliua •vbi

inconueniens in

eft

pafliuum.

fiue aliud

,

Sicut etiani in

eodem

& aliud

,

albo pof-

funt fimul elle plurcs fimilitudines tcrminatas

ad diuerfa alba

vt ad diuerfos terminos

,

,

&

formaliter

in acrc

,

quia corpus locatum

aduenit fecundo ftare,

imo iam

fuit hic

,

matur

quia

re

,

non

facit

hoccorpus,quod

facit latcra

per aliud corpus

,

ciufdem di-

quod

fuit diltantia inter latera.

prius

Et confir-

Ci vtrunquc facerct latera diftavtrnnque elTct mcdium inter ifta aliud medium Sed vbi eft aliiid ,

,

igrtur

,

&

Jiftantia.

Tertia Concliifio

:

H O

C

S

&r

duplcx

Dodor

^ (\\i&il

lattt*

a laiere facit difiare

,

vel 'nielHgi

& fic medtuminterceptum facit forExempKun,

proiicicns lapidcm

diftare efFcdtiuc, fcd lapis

fubintrans

Sicut etiam producens

diftarc.

;

materiah" extenfiue exifiens facit latera huita loci

ttidit

,

&c. Sed ipjum agens

,

quodprimo di-

hoc latHi ab illo,Sc tunc diuidit,

corpora

vnum. Etper

quando flifahcm

cflc fimul in taliloco, vcl

hec patet etiam ijuomodovtrHnqut

quod fi tu conccquod duo corpora pofTunt fimul rcplcrc cundem locum , ita quod ficut vnum pcrfcdlc rcplct , & ahud fimiliter , quod etiam habcs conccdcfc quod idem locus poflit vtrunque contincre locahter , cum non fit niaius inconueniens primum , quam fecundum.

repletjScc.Yah inferre Doftor dis

L

I

V

M.

inipr^priein ybiy fcuf Angelus,

qma indijlansfeu quocunque

DExertio Vl>i pro-

mt

tanturn

diuifibtliter

jntellciflu in Ifto aiticulo , fcilicetquod fi hoc corpus eflet prjcfens huic loco, fed non morio qaantitAtiuo, hoc cll, non tanquam coirxtcnfum loco, ncc comnicnluratuni Potcft dici, qu6d tiuic proprie non haberet x'^/ in hoc loco i-quiaproprie vbi eQ: forma lccundum lc duiiribilis , cum fecundumcam pcr fe pcr modum diuifi&: id :6 non conucnit alicui, nifi diuifibiH, poflTct cflc motus

&

j

corpus autem quod non coiixtcnditur loco, iedefttotumpraefcnscuilibct paiti illius loci,nonhabct modum diuifibilis incomparationcadlocum; nec pcr confcqucns habet vhi proprie refpedu cius excendendo t^mcwvhi ad talcm prxfcntiamfimplicem, fccundum quam Angclus diciturcfle hic, ficconccdcndum cflct, quod corpus prxfcns, fecundum iftum intellcdum dicerctur impropric habcrc x^/Asnam vcrc eft hic praefcns noncircunfcriptum.

fe habenti. bilisfe

habcnti

,

,

:

Ad argumcntum riratcm

ftum

principalc;fi illamaior,quaraccipitur,vcra cfl:,nonhabct vcdc rclatione propric dida refpcdus autem , quem importat 'vhinon Ifliorum autcm declar.uio patet cx difliis in traftando primum intcllcquarto articulo principali.

nifi

cft talis.

in

:

COMMENTAKiyS, 1 1.

7)ulia no' t*ni{*^

1N qua-ftionc

ifta occmrnnt ahqun dubia. Et hoc Non poiifi alnjiiod orpm effe prtfens modo cjnanittatino alicui loco materi.iti pHta altciii fupcrficiei continentis finc

pottfi

vbi.

fario

primo

in

:

Secundo dubitatur

&

in

hoc

,

quod

refpediuum non pojfunt facere

abfolittum,

vnum

per fe

ftCHi aduenieni

refpeBns

hocquod

dicitur

tllc

,

reifellits intrin-

ejui neceffario

fequitur fundamtMHim poftto termino

,

quta

connor,

magU

intrinfecus

abft-

tffe

luto.

Quarto dubitatur extrtnfeeus

in

adueniens

conftquitHr

efi

hoc

,

ille

,

qu6d refpeUHs ejHi

fundamtntHrn

non ntctf» pofito

ttr^

rnino.

Quinto dubitatur trinfecus

conceplt-m.

Tertio dubitarur in

Uattt,

Corpusprxfefis non ejuantitatiue non hahet proprie vbi, quia hoceftfe-

cundum fc diuifibile, cft tamcn modo contcntns in hocfpatio.

pritL conuc-

dtt-

t^t"ttr.

vel aqua proiiciendo facit latera acris,

albedinem in fubiedo pritis nigro , elFc£liuc cxcUit nigredinem fed albedo produda formafiiter cxpelht nigredincm.quia eft forma incompoilibihs nigrcdini. Secunde modo concedtndum ejfet (juod vtrunqHe corpiu htc {ci\icct , inlo^

cit illa

inftat

,

formaUter

pefito.

Secund6

,

vel aquac facit

difiare

includi:

latera contincntis diftare, fed

loci clfct

&

agens diflendens

propriam fimilitudincm tcrminatam ad idcm album , fic in pro-

album

quodlibct

& alia diftantia,

facerc latera di- racereUttni Jlare potefi dupUciter intelltgi, vel effeEliue, fic diftare poteji

maliter dilfare.

na circunrcriptio.

v

Rcfpondei quodnon

c

,

ciufdem

latcra

Refpondet

d

probandoprimo quod

inftat

cadem

diftantia.

talis

locus efTer vaciius? Jtn duo

ibi videtur cfTe alia

,

ita inter

adueniens

in

hoc

non

priam nouitattm per fe,

,

quod

refpetlus in-

poteB habert nifi

Pre-

prius aliquo ab-

folutoprius acquifito in alttro relatorum

,

(jr

ptr

confiqHtns tantum dicitur ptr sccidtns actjuiri,

^uia

17.

Qusftio xr.

formali corpoiis coutenti ad fuperficicth con-

quijtio,

tinsntcm.

m

cxtrinlecus, Sc taii

reffeHus

in hoc,qu6d/?o<>/? ejfe ac-

fuccejjiua ahfcjue fitccejftoiit

effe

tiam abfoiutc

non eft

re-

diHiJibiln clim fecundurn

fic

leparabiiis, ftantc

idcm

iioc

j

quod non

,

formaii.

^"r.v-

eam perfe

tar a

Dodore

refpedtus cxtrinfccus aduenifens,

ergo pofito corp'ore

perfc(5tc prae lcnte fupcrficiei

modum

talc corpus nonerit in vbi

,

,

& pars parti,&

hocmo-

modum

fecundum

qua-

titatiuum, quiaibi cllconefpondcntia totius ad

& partiurt

,

necellluio cft in

quitur

quod

ad partes. Tiuic qusro

autnon.

z^i;,

non

illud vhi

cum

fecus aduenicns

fundamento

,

Si

aut

,

prim6,ergo

fe-

erit rcfpectus extrin-

nccellario oriatur pofitis

& termino.

Si fecnndo, iequitur

propofitum videlicet,qu6d li,

loco materia-

eiit in

fiue contincbitur in vltima fuperficic conti-

nenti.':,&

modo

non

fit

non erit dicatur.quod quam-

qiiantitatiuo,& tanien

in loco formali, fiue t;^*.Si uis

in vbi necellaiio abfoiute pofitis fun-

damento, & termino, tamen pofita coextenfione, fiue commenfuratione vnius ad aliud, tunc cft in vbi nece(fari6. Contra Tum , quia illa coextcnfio fuie commcnfuratio, aut eftquidrefpe£biuum,aut prxcisc dicit vtriique cxtremum. Si primo , quserbdc illo rcfpcdu, aut cft extrin(ecusadiieniens, auc intrinfccus

:

prin.6, ergo

(i

:

quantitatiuum Conlcquctia patct,

quia refpedusextrinfccus adueniens non neceffirio oriturpofitisfundamento,& termino,etiani pcrfediffimc approximatis biiftionc

qux non

,

,

oritur

&

quia

iioc eft,

carmino ignis, combuftio , liue ailio

taiis

fiue paflio eft relpcdlus extrinfecus

Dodlorcjfic

enini

con-

rinenrem

cft

quod

,

perfedie praefens lecun-

fic

le cotum & fccund'jm omnes partes ira quod totum fit perfedle prxfcnS toti , & partes

dum

,

,

corporis partibus fuperficiei;eigo fequitur qucxl

perfeda approximatione , quod adhuc vht, cum vbi ponatur refpe^flus ex-

ftante

non

crit

14.

trinfecus.

Quart6

inftatur

tenendo fecundiim Dofto-

leni Sc letundiim veritatem

fcriptiuum

quasro tunc

quando corpus

continentis

fiiperficiei

,

qucd

iocabile

«ftus

ctiam ftanrc

f itur a corpore conrcnro

trinfccus,

&

,

aut erit in-

fic ipfa pofita, vt refpe
co adueniente neccnario ponitur

iiurinie-

vbi,S< tunc fc-

iliud vbi

nenre

,

fiue illcrcfpe^us? aut

,

&

tuncnon

aduenicHS

!ntrinfccus,qiiam ponatiu- extrinfecus.Tum

dloredifterentia inter

quia

(\

pohta ncccllario

tali

fari6 poniturz-i*, fequitur

cum

lefpeilus cxtrinfecus

coi^xtenfione, ntccf-

quod

non

Si

rci.

:

patct

niodo quaniitafiuo

,

&

pus contentum

disiinlltone fecunda, dc loco

Ange-

tuncaut Angelus eft in vbi formaii neccirario, aut non; fi prim6 crgotaief&» non erit refpedus cxtrinfecusaducpofito, qu.xro

,

niens, quia nccclfuio oriretur ad

nitiuo,

quam

que vbt

dicit

«licit

fundamaitum

maior ratio de vbi

dc^'/'» circunfcriptiuo,

prxfcntiam contenti

licct aliter, Sc aliter

pr.-erentiain

,

.id

defi-

quia vtrun-

continens,

quia vbi circunfcriptiuum

cum

,

qnia in-

pcrfeifta

cocxtcnfionc

&

in'

modo

loco matcriali

tatiuo,& tamen non erit in vhi,8c

fic

qtianti-

propofirum-

Tum,quia non videtur qu6d contingenter poffic eaufari, quia t.im fund.amentum,quam tcrminus

mod iiaiituraE

eft

Do-

cxtrinfecus ad-

termiiio. Si caufatut contingenter, contra.Tum quia^oterit elfe cor-

ponuntur

pofito tcrmino, nec

rcfpedus extrinfecus

rcfpedum

caufetur a fundamcnto,

Secundo pr:ncipaiircr inftatur. Et pono quod Angelus poffit efte in loco, puta vnius miiiiaris, vt in loco libi ad.cquato, ita quod in maiori non poHit elfe, quia non ponitur Angeius pr
ciit

quia per hoc ponitur a

neiiientem,& intrinfecns aducnientem

noii elfc in vbt formaii.

:

,

damento,& termino:fedextrinfecus pofitis fundamento proximo,& termino non neccflario oritur, fequitur crgo quod t3.\e,vhi non necclTario

illa

continentia,& coextciio vnius adaliud ixutvhi, quod cll comraconclufioncm, inqua ponitur>quod eft impoilibilc corpuscon-

lorum hoc

immediatccau-

& fupcrficie conti-

,

necellario oriatur ex

terit eife peifecla

in fecundo

ne-

trinfecus aducniensneceirariooriturpofito fun-

fccundo ponatut

tincri in loco materiali

te,

caulatur

crit

vbi

commcnluratio prout pr.vcisc dicic vtrunque cxtrcmum , aut tunc ponitnr vbi necc!lari6,ergo non cft rerpedlius extriiifccus,aut non nece(]ari6,ergo pouatura

quo

Sc tuncquaerd, aut fimpliciterneccllario

caufatur,

quitur quod nccclfuio prius ponitur relpedus cti?.,

& hoc fc-

& pet

,

,

prasfens

fit

iiue iocnntis,

,

eire

coexfenfionc

t/^icircutl-

rcfpedus extrinfecus aduenicns

fit

cellario cft in vbi circnnfcriptiuo,a

illa

vt patec a

prcefencia corporis conccnct ad fuperficiem

& fimilircr intrinfecus & per confequens poterit nort ,

,

cric in propofito:perfc€liffihia

cundum modum quantitatiuum

termino,

pofita

bile, vt patet dc tribus pueris in

fcquitur neceftlirio ad

fondamcr.cumpohto vbt fequcns non erit rcfjic-

com-

vc pitct dc

ncceirario

pcrfcdlilHma prsfentia ignis circa coihbufti-

:

non

iil

necelfario eric in vbi

Contra primum didum inftatur fic; & pono quod fit corpus pcdalc quod aiftu contincatur in fuperficie pedali itaquod totum fit perfecte

totum

Angclo ?n

de corpore contenro

crit

contincntis fccundum

»due prsfens illi fupcriiciei, niem.ty ex- do erit in iila lupcrficie

ueniens.

ioco

pojftt ejfe rnotus.

fecHf

trinfecui ad'

Si

in tali vht nccellario, eigo crit rclpcilus

Tcrti6 inftatur Cic,vbi cfrcunfcrrptuni poni-

0(5lau6 diibitatut in hoc,vbi proprte ejlforma

latio intrin-

,

loco materiali

in aliquo abfoluio.

fecundum fe

dicir pr^Ien-

vt fic contcnti ad continens.

tremi.

ejuifitio

5-

Scd vht definitiuum

lioc , qiiod relpeBus ex~ Sexto dabitatur trinfecus adueniens pote[i habere propriam nouitatem abfque nouttate vnius , vel alterius ex-

Septimo dubitatur

Duflex

275

^uia prtclss Acquiritur nlio alfolnto prius ac-

caufa:

omnino

fuo

haturaies,

modo agcntcs

& ferundlim

ipfiim vhi,

cum

fola voluntas ponatfir agcns libcrum- Aut

ipfum quam a fundamcnto,

i/xponiiurcaufari ab alid, tcrmino, luncqujero deiiioalio, quod nbri vidctur affignandum , nifi dicaturquod imme^

&

&

&

fundamcnto tcrmino , fcd neccirario fimpliciter;& abfoiutc, quiapof-

diatc caufctur i

non

,

&combuftio in cami&c. Contra, quia tunc habctur intcntum , fcilicet ,quodnonnccelIario corpus cocxtenfum crit in vhi , vr patct.

funt impediri a Deo,ficut

no

ignis

,

Qiiinto, &'vltiino inftatut

fic;

quia idcin

iudicium de toto corporecontenro, biis eius

num

vhi

quia licut totum corpus habct

,

,

ita qua:iibet

pars

cft

&dc partiibi v-

quantumcunque minl

Quodlibet.

274

&

fic minimsi necefsarioTiabebit propriom vhi , vhi lotios coipotis eiic intcgratum ex infinitis

dus

vhi partialibiis,& cimcqusEio, automnia iW^vbi

uus

fimul caufabuntur ,aut fucceflluc

?

non primo,

quam

quia tunc

,

c(Icnt fimul

refpedus nun-

illi

quando corpus

patet, quia

;

A

8c poft immediate (ccundum partem perdit refpedum qucm habe(ecundum B incrat

A

:

bat

,

quia rclinquit refpe
partcm priorcm

,

^

intrante parte

cui

definit elle praefcns fub-

&

,

fic

de omnibus

fuc-

aliis

do

Refpondeoad omnes obieftiones praemittenaliqua. Prim6 , quod corpus contineri a loco

modum quantitatiuum,po-

matcriali^fecundum

ohit-

reft diipliciter intclligi.

ir.ducat for-

inducenris ad indudlum» Doftore in quarto in materia dc Eu-

cbariftia

Vno modo,qu6d

fit

prx-

& tunc pofica relacionc induccncis & formac indudx in pafib ad ipcali

,

ad induclum

,

ad ipfum agens; refpeftus crgo qui cft paffio dicitur extrinfecus pro quanco fundamcncum , ,

,

&

cerminUs abfoluci confidcrancut,quia vt fic,non necc(Tari6 oritur

,

ficaui

,

prxmida

fcd

& termini

tionc fundamcnti,

aliqua alia rcla-

vt prius exempli-

,

tunc non dicitur cxtrinfecus aduenicns, Hoc idcm dico de

tunc ncceflTario oriatur.

vbi formali

quod

,

eft

rcipcdus extrinfecus ad-

ueniens, prout comparatur ad fundamcnturti,

terminum re

abfolutc,

& loco non

,

&

(cquitur locatio pafliua, quia

dandi

,

quod

fiue cocxtenfio, ita

totum

ficut

toti fuperficici continenti,(ic pars fiijc

ita

eft

prarfens

determinata

,

fignata corporis (itprasfens parti fuperficiei

&

fignata:, determinatac,& talis commcnfuratio padiua in corpore contenro dicitur fortc vbi pai^

fiuum

,

quia

commenfuratio

illa fiue

corxtcn-

fiojvidctur pricifse importare rclationem ipfius

Et quando Dodloi

contenti ad eontinens.

dicit

moda quod non poteft concincri modo quaiuitatiuo , quaneitatiquin fit in vbi hoc dicit , qnia talis contincntia Hum. fccundillra modum quantitatiuum nihil aliud vi-

tundii

t^vbi foimalc a^liuum. Sccundo, pr£Emitto quod ponendo quod cor-

ptio aftiua

&

commenfurari fuperpus perfe6lecoi:xtendi , hcieinon fit formalitcrrelacio , fed pricise ipfa xcxtrema commenfiuata,fiue fic coa:qualia,

&

relatio incrinfecus aduenics;

qualitas inter ea

fit

vel inacqualitas

adhuc

,

refpedus extrin-

ibi erir

(ccus aducnicnsmec eit inconueniens rcfpeftuni cxcrinlecus adueniencem aliquo re refpeftum intrinfecus

modo priijxige-

aduenicntem,

&

quia coipils locabilc corpori locanti prius paratur

fccundum

aequalitatetn

,

locacio pa(fiua , & tamcn relpcfVu vbi erunt tam fundamentum , quam cerminus, imo fundamentum proximum , & ratio proxima fun-

quia fuperficies corporis quac

,

neccflarid fequitur

quod

tur, ftancc tali

ipfum vbi

im6

,

,

in vhi,

cum

,

His

pracmi^Tis, pacec

nes concra. lis

prxfentia

fum

quid dicendum ad racio-

Ad primam, patet lencndo quod ,

contineii

fine cocxiftentia fitformaliterip-

patet refponfio ex tertio

quod non fit ipfum, prxambulo , quia vbi

dicitur refpe<5kus excrinfecus

quantitatiuo

circunlcribi.

Terti6 przmitto

,

quodrcfpedus cxtrinfccuj

aducnicns proprie dicitur ,neccirv|6 ad

ille

fundamentum

,

qui non orituf

pofito tcrmino;ficut

fimilitudo, quia poficis duobus albis , quantumcunque diftantibus,adhuc eft fimilitudo fimiliter pofica causa produdiua , & ipfb prodiido, quamuis maximc diftantibus , ponitur relatio proJucentis ad produftum & rcUtio produdi :

,

ad producens

;

&

fic

dico de

intrinfccus aduenicntibus

;

aliis

rclationibus

refpedus vero exnon ex ab-

trin(ccus aliquando neccdario oritur foluta pufitione fundamenti,

poficione fundamenti

^uo

alio rcipc^u.

,

&tenpini,fcdex

& termini pofici fub aM-

Excmplum, padlo

crt rcipc-

prouc comparacut

tunc non dicitur excriniecus,

,

neceflario oriacur, vc excmplificaui

nc

cum

dcpadlo-

&c.

,

Ad fccundum de quod

fi

Angelum

,

dicit

Angelo, dico pariformicer,

aftu concincri ^

tali

ipfum vbi, patet refponfio

necelfnrio e(t in vbi

ncc

5

&

cerminum abfoIutc;fcd vt ad fundamencum , comparatur ad corpus , vt contentum modo

com-

,

ta-

Si vero teneatur,

vbi.

tate

quia bcne poteft

non

qiiod con-

praicise erit (uperficies cor-

fiua diciturr^».

,

tertium

quanti-

quomodo

quia ipfa continentia paf-

quod non fie Dico tunc fecun-

Si ver6 teneatur,

dum

& tamen aiftu

non

poris.

que, adhuc non fcquitur vbi ,

fic,

formalis ratio rccipicn-

fit

formalitcr ipfa continentia.

xquale

& vt

nccelfari^ oria-

non

continentia,

tinentia illapaifiua di

fit

excrin(ccus

erit refpediis

icm,&: ftante icqunlitate, vel inacqualitatc vtriui^

e(Ie

eft ratio

proxima fundandi ipfum vbi , vt fupra patuit. Si tamen ponatur corpus perfede contineri fecandum coextenfionem,& commenfurationem,

patet,

vel ina?qualita-

ix

tnnc non e-

ric

;

dctur elTe.quam circunfcriptio pa(Iiua,qux proprie eft vhi formale padiuum , ficut circunicri-

,

&

cotpo-

paret, quia ftantc

necexceditur.fit ctiamperfeda commenfuratio,

loco tantum marerialitcr,

in ipfo pa(^

eft refpeftus extrinfecus

padio quas

fo oritur

ponatur corpus aftu non contincri

illi

,

\6.

quod adiuum

,

ic cunc oricur rcfpc£lus intrin-

qu6d prscise fit in tanta fupcrficie continentis, ita quod non excedat nec cxcedatur. Secundo, quod fic fit praefens quod vltra hoc qu6d noii excedit (cns

fe-

vt pateci

cum

ceflluj^.

§^id/!tcon-

,

fum adliuum induccns.de nccedirate

f lon fccund6

9;

ttntntia

in partiim

a Dotflore in fecundo,diIiin£iionefecu»da, qutjl.

&

amnn

tamen pofito

:

mam

("ccus aduenicns,fcilicec

,

dum vnam

JLefPonfio

& a£biuo,ab-

qniacorpus incipit prius contineri fecuupartem , quam fecundum aliam,im6 nunquam cu perfcdte, ad^quatc pracfens quato; fuper quo mouetur , nifi in pundlo, vt patet

paret

»i

extrinlccus, quia pofito pa^fo,

folute nonfequitur in ipfo palfQ tefpedus paHi-

prxambulum

,

fcilicct

quod vbi

rcfpedus extrinfecus,pro quanto abfolute «omparatur ad ipfnm Angelum , vt ad ad ip(am, quantifundamentum proximum , tale dicitur

&

tatem

,

vt ad

ipfum terminum

,

quia d

lus cxtra illam quantitatem, a£ku

fit

Ange-

ponuntur fun-

&

damentum proximum, & teiminus ipfius vbi, tamen non ponitur neceifario vbi. Sed pofita continentia adtuali ipfius Angeli in tate ncccdario fequitur

tali

quanti-

ipfum vbi. Ex his quar

duo argumenta immediatc fcquentia , ncc oportet alitco rc(pondcre,quia praccisc rcfpondendum eft ficut ad duo prxmidi relponfum eft. Ad quincum , quia imporcat aliquas difficulfupra expofui patec refponfio ad alia

tates.vide refponfionem in fecundo,di(t.fccunda dc loco Angclorum contra Gregorium. Contr»

17.

i75

Quseftio XI. Contra fccundum diiftum inftatur, probando quod ex abfoliito , & rcfpe^fliuo pofllt pcr fnmdicit, Q. (jg^.; ^,^^5 conceptus quia totum , & princihuius didi c(t , quia tunc tatu' ^rela- palc fundamcntum 1

,

th'e

eft

conceptus fimul

imii l's

tus,

fimfUciJJt-

tnumtntelli. gtttir td eft

nen comfojitMPi.

&

refpediuus

cfTet

non ellctneque

fic

& abfolu-

,

rcfpeiftiuus^neque ab-

Primo, quia hxcccitate fit vnus & natura contrahibili -jr pcr le conccptus, quiditatiuus,quiavnum (mEt cgomultipliciter

{^li,tus.

infto.

,

•

gularc

quod

,

in ijuid

&tamen

,

nullomodopcrtinec ahquo modo dicit cjuid,

haecccitas

,

vt patct a Dodtorc infectindo , dijiinihone terSic in propofito ex refpedliuo ,

&

iia,^nitfi. 6.

abfolutuSjVt patct a

eft

fit

quia fuppofitum

,

eft

vnus

fc conceptus pofitiuus, Sc ablblutus pcr fe in tamcn fuppolitum prardicameiuo Subftantix, conftat ex natuia fingulaii pertinente ad praedi-

pcr

&

cameiUum Subftantiae dcpcndentiae, fcilicet patet

ifi

tertio, difiinti.

1.

&tamen

19. cjHddUb.

cjHdfi.

iefpcftiuam refpcitiuo

.

C7"

infra, cjutfi.

nec abfblutam

,

non ,

ncc

&

crgo i fortiori cx abioliito, potcrit ficri vuus per fe concep;

cum vtruuquc

,

i

negatio formalitcr

cntitatem pafliuam

dicit

xus

& ex negatione duplicis & aptitudinali*,vt

,

avfluaiis,

Tcrtio inftatur

,

dicat entitatcm pofitiuam.

quia ex aftu per fc,& poten-

ria pcr fe fit vnum per fe,vt patet %.Met.c^vi\i fit vnum fimpliciter in aftu,& tamen potcntiale,vt

potcntialcjnon dicit adlum.multo fortius cx re-

&

fpediuo abfolutb trunque dicat aflum.

fiet

vnum in aftu,

cura v-

quiditatiuum conftituitur, ctim

h.-Ecceirare nihil

modo pertineatad

nullo citnr

quod

fingulare recipit praedicationcm

imo

(x, qua: dicit cjuid

lationem,

&

kilicct efientia diuina,& icipcdiuojpatet a

dtorein pluvibu:

Quinto nino

,

tum formaliter furriptum, prout

inftatur fic.quiaficutex

indifFcrcnti ad

coceptuom-

3bfoIutum,& rcfpci5liuum,

&vel

conccptu.';, vel

conceptus

qui nec

cntis,

refpediiium

,

fit

abfoKito

,

fi

Ci

ncc ab-

fitconcep-

,

conrrahirur pcr

conceptijs dcterminatc refpe-

«ftiuus; C\c fimiliter

quod

vt pater, quia

cft rcfpcdliuus,

tus dcterminate ablblutns ",&

CtceptiM en-

,

contrahitur pcr abfolutum

,

v-

determinate abfolutizs,

determinatc rcfpcftiuus

{blutus

fit

vidcrur polfc dici

& rcfpcctiuo

conftituatur

,

quod ex

piei

fcali-

rcfpeftiuurr».

jnftatur, quia ex conceptu non formattsnoeftforIjter infinito fit conccptus formjliter infinitus; ' mxltter tnh» . . n n

Scxto

.

patet, quia ex conccptu cntis,qui litcr infinitus, cjuitfi.

i.

non eft torma-

vt patet a Dotlore in frimo, d. 8.

& aliquo gradu intrinfcco, puta infini-

tatc intenfiua

fit

vnus conceptus pcr (c formali, quia ex conceptu cntis , qui

ter infinitus; patet

non

eft

formalitcr infinitus

Doilor exprefse

vult fupri

,

,

tamen quod quic-

vtpatet. Et qutfi.^.

AdfectstfiX.

fuppofi-

fcilicct includtt

prxdicamenfe, nec rcprxdicamcnto cum oroniaPrzdi-

illam ncgationcm noneft pcr fein

to Subftantia:

duiliue fitin

cum

,

negatio nec pcr

camcnta

fint fimplicitcr cntia pofitiua, ncc per confcquens ipfa negatio Facit , ncc pertinet ad conccptum pcr fe , fed fuppofituir. dicitur elle per fc in Prxdicamsnto , pro quanto includit

fingularc prsdicamenii Subftiritix

ponitur in gulare

,

(e

non lecipit pta^dicationem , hoc cft pricise ratione

vt fingulare

recipit

fi

natur* inclufE tem.

Ad

quod pcr

,

Sicut ctiam fin-

Pracdicamento.

tali

in qind, fcd

quac dicit propriam

,

,

quidita-

tertium. Dico, qriod fortc concluderet

& ex

i

quiB

,

.

Et

eft

Ad

Dodore

materia,

forma fubftantiali

infecundo, difiin^.it.

cx potentia pcr

fic

fit

,

&

fe fubfedliua ,

ex aftu per

per fe

fe, fcilicct

vnum corapofirura.

Sicut etiam ex potentia fubieftiua per accidcns, fciiicet

ex fubiedo in

adu

dcns, fcilicet cx accidentc dcns;

modo

talis

fiue per accidens

,

& ex adu pcr acci-

fit

per

vnum

fe

acci-

potentia fubiediua, fiue pet (e

fempcr

eft in

adu>& idco

noii

fequitur.

Ad quartum hoc ,

Dico tameu

difficultatcm. dicit

fortc impon.at niaiorem ,

proprietatc relatiua

,

,

&

Ced prascisc dicit ipfam ef^

fcntiamcura pioprictatc relatiua;ncc tamen erit vnum per accidens quia relatio illa nuUo mo,

do informat dlcniiara frirno

,

difi.

jf.

ncc quafi informat

quod tamtn

,

,

hoc vt

fit

,

vnura pet

tamenmaxime vna,vcl quia ma-

ximc pcrfe(fb,quia litcr infinita,vel

tn

cjuodl. quiji. 6.

ncc denominat nec quafi

rcquiritur ad

accidcs.Dicitut

Dodorc

vt patet a

& 16. & in

qu.i.

elTcntiaibi inclufacftforma-

maximc vna proptcr pcrfcdara

identitatcra rcalem,quia clfcntia fimplicitcr fibi identificat proprictatem perfbnalcra, proptcr fui

detur a fortiori,qu6d

quod etiam

Dico fecund6 , quod tencndo quod dicat vnura pct fc conceptum ex ellentia , & proprie-

conftarc cx

tatc

fit

conftare ex aliquo

conceptus per abfbluto,

infinitum intcnfiuc pof-

non

infinito

,

fc refpcdtiuus poflGt

& rcfpcftiuo.

Adqur.7tiL

quod perfbna non

aliquod tcrtium rcfultans ex Cflentia

quid formaliter includitur inenteinfinito intenfiuo, fit formaliter infinitum intcnfiue; ergo viC\

ttrti^Ck

entitate aduali.

fubtiliter patet a

quijitone

Ad

noh eft formaSed hoc cft fimpHPhilofopKum dico, qu6
fcce ex potcntia obieftiua liter,

2,0,

fi

&

cx potentia obicdiua, aftu ficrct pct (e vnum in ailu , putaqu6d homo ccnftitucrctur intrin-

cuiuPmodi

locis.

& cx gradu intiinfeco contrahente ipfum nus pcrfc

Do-

.

& adduxi.

citer impoffibilc.

quod perfona conftituatur per rctamen perfona conftat ex abfoluto,

(cilicct

AdfrimMH.

totam quidita-

ipfa dicit

Ad fecundum. Dico breuitcr quod

ipfc loquitur praecisc

,

,

ni

& vide fingulariflimaj qua: ibi expo-

3.7.1. £^6.

nem

&

Re/ponfto inft»ntia:,

ift

tiuara fingularis, vt patct a Do(5lore in fecundo

Quarto inftatur , quia perfbna diuina dicit vcft vnuni cns iium pcr fe concepturn,vt paret per fc relatiuiim tenendo communem opinio:

& ciim di-

quiditatem,

19.

i7«t
fui, inftatiir

quin ctiam pof-

uum, & abfolutum. Refpondcoad iftasinftaniias,tenendo diftunl Dofloris vcrifErrium. Ad primam dico,qu6d cx

ijpcdum.

Sccundo

,

conftitui conccptus rcfpcdliuus per rc(pc<^i-

d

ficri

Dodorc in primo,difl.io.

crgo non videtur rcpugnantia

vnus conccptus rcfpcdliuus quamuis abfolutum nullo rriodo dicat reabfoluto poteft

j. mtt. con,

dcfinitur pcr abfblutum, quia pcr terrainum qui

•;.

recipit prardicationem fuperiorum

net adqiiiditatem

»«««-•'.

Septimo inftatur,quia refpcdiuum neceflario

8.

ScttHiin 6.d.

infinitatera.

It.

An perfe.tjt dieat vnum

alium aliqualiter ab c(lcniia,& proprietate, coceftum qut

adhuc dico

,

quod non

erit /imile

,

quia vbi ditatiHum,

refpcfliuum

Quodlibet.

276 refpedikiuura ^Htft. dicit

dc quo Doftor loquitur fnfenti per fc primo rao-

vnum conccpium

& pec

conrcqucns quidicatiue non potcft in tah ejfe, quiditatiuo conftitui pcr abfolutum, rerpe6iuum,quia tuc erit ille conceptus,& qui-

do,

&

ditatine rcrpe
,

vt

modo in propofito dc perfona tcncndo quod dicat vnum per fc coceptum quiditatiuum,

patet

hoc

;

fe

latcm pcrfcdiflimam

,

,

,

qux

quod

di-

dicit quidi-

ctiam ponitur quod

ficut

vnum conccptum

quiditatinum rationc nacurs diccntis quiditapcr

& hoc modo

;

tQr.

conccditur quod quafi dicat

&

vnum concepcum

quidicatiuum , tunc ad propofituro dc vhi vt Dodor loquiVult cnim ibi quod rcipcdliuum , &: abfo-

fc

non

eft

lutum non

vnum

facianc

quiditatiuum quiditatcm

ica

,

qudd perfona

dicat

quiditatiuum

fic

,

ad quiditatem

pertineat ad

Sccundo poteft intcUigi vnum per Cc conccptum

qiiod

ficut

,

pcr lc conccpcum

quod vtrunque

ipfius.

quoddico proprer compofitum naturalc, quod componentibus, & cftpofteriHs eis,quodDeusnonpoteft imme-

(

diace caufarc

&

proprietas cilcntia

pcrcineat

co modo, quo

triufecum,vt patct,ergo.Nec valct gloftare illam

propofitionem

dico breuitcr

,

quod non

cft C\-

diftinguicur

non crgo

ico

quod

fi

refpcftiuum dc-

abiblutum dcfinicionc quidicaciua,

argumentum concluderec nihil concludit

,

:

fed in propofito

quia tanturn definitur pcr ad-

ditamentum , & per aliquid omnino extra rationcm formalem refpediui , cuiufmodi cft abfolutum. Et hoc exprefse patet a Doftorc in

primo

finiatur fic

quod tanrum dcpcr additamentum , bc non aliter, &c

diftinnione jo. vult

,

caufarc fimilicudincm incer

non

tcrtiura

Similttudoefl £tas intrinfecus

jm-

-jj

didum

inftatur,

quod

rcfpc-

adueniensnonnccellario fequapofito termino, Sc accipio

fundamentum

/imilitudincm,qua: fccundijm

/pcdus incriniecus

Dodorcm

eft rc-

&

fuppono duo. Primo, quod realiter diftinguatur k fundamcnto , quud fit pofterior fundamcnto. Primiun patct a Do£koze in fecHndo,dift.i.qHitft,^. Secundum patet peripfum inprtmo, difttnh.i6. alibi fa:pc: fcilicct , quod rclacio prxcxigat cxtrema , cigo fequitur quod cft poftcrior fundamcnto, & tcrroino. Ex his arguo duplicitcr. Primo fic Dcus ,

neccflariis

:

,

& non impcdica, ncceffaric) fe-

effcdus.Hoc pacct. Ancecedens probarur, quia omnc abfolucum rcaliccr diftinftum

.ib

ralis

aIio,& prius illo,Deus,immediacc potcft cau-

Sed

alba funt abfoluta realitct

illa

diftinita a fimilirudinc

ior huius fyllogifmi

,

& priora

illa;

crgo

fimilitudinem

ma-

Patct ctiam a Doftorc. Si

,

dicatur,qu6d incelligitur de priori abfbluto

com-

& prius

co , non autcm vt comparato ad refpediuum. Dico, quod hoc niJril eft , quia fccundum ipfum abfolucum comparatum ad rcfpcdbum cxtrinfecus adueniencem , potcft Deus immediatc caufare fine rcfpedlu extrinfcco

;

patet quia potcft

immcdiatc caufare ignem , & combuftibilc finc aduali combuftione, hoc quia illa funt priora , & rcaliter diftindla ab ipfa relationc ,

&

qaa: dicitur formaliter combuftio. Si dicatur,

ris

intelligicur

dc abfblucis compara-

ad rcfpciius neccflarib concomicintes cx

nacura cxcrcmorum. Ec hoc

probo

,

eft

quod ego

ideo oportet rcfpondere ad

ira-

iriftantias

faflas.

Tcrtio inftatur

fic;

& quazro a quo immedia-

non

mento , aut a fblo tcrmino , aut ab vtroque fimul fi prim6,crgo pofico cantum vno albo pcrfedto, erit fimilitudo. Si dicatur quod tcrminus concurrit , qua:ro quomodo concurrit non vt caufa , qua poniiur fundamentum totalis caufa non vt caufa finc qua non , quia pofita

concurrentibus fundamcnto,& tcrmino,vt cau-

crgo fimilitudo non oritur nccef-

fundamcnto,& tcrmino. C5fequcntia patct, quia Deus caufat contingenccr. Tum etiam , fi immediate caufatur a Deo, non oritur fario pofito

licuius ctFcftus

tc caufatur ncccfTario ipfa fimilitudo, vt a caufa

:

potcft iromediatc caufare

crgo

oricur nece(Iari6 cx nacura ex-

&

&

fis

illa;

^3

trcmorum. Confequentia patet , quia fi in illo quo ponuntur alba, non oricur,fequitur, quod non neccfTarici oriatur , quia in quocunque inftanci ponicur caufa adxquaca , & neceflaria a-

quod non

patct.

Contra

2.1.

&

intclligitur

parato ad abfolutum rcaliter diftinftum,

ibi fingularia dubia.

injeeHt.

dem non

fare fine illo.

&: vide

quia Dodtor cxpref-

Secundo inftatur.Dcus poteft immediate cauduo alba pcrfedla in aliquo inftanci,& in co-

quicquid includitHr in ente infinito intenjiue eft infinitHm intenftue , hoc debct inteUigi , qiiod

& verc realitcr.

,

to termino.

quicur

De hoc vide qux cxpofuiibi.f.q.y.quodl.

rej}fcius in-

j

Adicxcum. Dico breuiicr primo, quod fufficit quod talis conccptus fic potentia intinicus. Dico fecundo, quod quando Dodor dicir quod

,

dc poftcriori

intelligitur

eft poftcrioc ab cxtremis , de abfoluto fimpliciter.Ncc valet gloflarc, quod non intclligitur de re(pe<3:u intrinfi:co , quia cgo arguo quod nullus fit intrinfecus eo modo,quo ipfe ponit , qui fcilicec oritur neccflarib ad fundamentura pofilitcr

cis

inftanti,

inclufum in vhima aduaUiate

quod

se concedit , quod poteft immediacc canfare refpcdum extrinfccum aducnientem, quia rea-

milc , quia liccc conccptus indiffcrcns ad abfolutum , refpcdiuum , non fit aftu nec rcfpc^iuus nec abfolutus, cft tamcn in potcntia,quia ad vcrunque contrahibili.

&

,

abfoluto rcaliter diftindo

firailicudo

&

'.

parces funt de intrinfeca

&

gis.

vltimum.

illa:

)

flinda ab vtroquc extremo , pofterior eis ncc aliquod extrcmum pertincc ad eius eire in-

farc

Ad

quia

,

ratione ipfius

&

finiretur pcr

ab

inrrinfccum,

diftinguitur rcaliter a partibus

dicimus quod animal , rationaic conftituunt hominem quiditatiuc. Refponfio tamen prima vidcrur melior , ad propofitum ma-

Ad quincum

cfTc

qualis cft efTccfHua.Sed fimilitudo eft rcaliter di-

iingularc crcatum dicit pcr /e

tei:i

realitcr diftindtum

pcrtinet ad quidicatcm,&

perfbna includic cnenciam

fic

omne pofteiius

aIio,quod non pertinet ad cius

quia inclu-

qaiditatiunm

quod

dic perfealiquid

patet,quia

Dcus immcdiate potcft caufare: patet ,quiaabomnibus conceditur quod poteft fupplcrc omncm caufam fccundam cxtriniccam,

potcft duplicitcr inteliigi. Primo,

conceptum per

cat

necciratib ex naturacxtrcmorum. Antecedc"S

totali

,

& adxquata

,

aut caufatur a folo funda-

:

,

?

:

totali

caufa nihil aliud rcquiritur ad habcn-

dum efTcdum

;

hoc cnira modo arguit

Dodor

»«^rt»jff,<^
dtum requircbatur,vt caufa

finc quanon,fiuc, vt

tenninuc

^»»'''**"'*

""""'

Qusftio XI. tei'minu$,& hoc impr^obatjquia ftantecaufa totali,nihil aliud requintur , vide ibi. Si fccundirc-

contincbit virtualitcr rllam

ncccirario caufct ipfam ctcatutam nituseadcm res realitcr,vt patct a

cum fint pc-DoAote infe,

pofi-

am

illis,

aliqua aliacaula fupcriorc concutrcntc?Si prirao,

ergo Deus non polFet in inrellcdu fuo immcdiatc caularc

notitiam intuitiuam fimilitudinis in-

duo alba.mfi concurrentibus ipfis albis: quia fi ponuntur caula immcdiata,& adaEquat3,& przcila. encitatis rclationis.lequitur quod Deus non ter

eius notiriam:fic

cnim

,

arguit

ncc per confcqucns Doitor in pluribus

fccundo.fcquitur quod Dcus poterit im-

locis. Si

cundo.diii.i. qutji.j. Si tercio concurrit tcrminus,vt caufa totalis:a forciori fcquitur illud idcm

mediatc cau(areillam,quia yc ficcontinebit cau-

inconueniens de Deo , quod caufarct aliquid ad cxtra.

Contra quartum di£tum inftatur probando i 6. quod re(pe£his extrinfccus aduenicns non fit ille, CmtraquMTqui non ueccllario oritur ad fundamentura pofito ""^ ^ieiurr,

fcilicct ncceirario

Qiisrro inihtur ficquia fi fimilitudo necelTarerroini,ita oritur ex natura fundamenti , » j neceflario fit ad tcnninum , tunc quxro,

&

^ jq

aut feipfa

habitudo ad terminum

ell

,

fiue feipfa

tetminatur ad tcrminumiaut aliarelatione tcrminatur ad ipfum:non prim6 , quia ip(a cadcm vi

comparatur ad fundamcntum

,

non

leipla inhac-

falitatcm illorum. ,

termino

,

qiiia

fequcrentur.

anima

fet adlu

terra, tia,

quod

fic eirct

fi

Primo

,

,

cf-

& corpore in

Probatur confcqucn-

cft itnpoflibilc.

homo cft.Hoc

homo

quod

exiftente in ca-Io

quia ftante vnione

ceflltacc

rauica inconucnicncia

,

fequcrccur

animz ad corpus , dc ncDodtorc

patct a

in tertio,

ftantcanima in coelo,& corporc

ret.fcd inhacrentia alia inharrcret,vt etiara patet a

dtft.i.zfr zi. Icd

DoGto^e infecundo, dtfi.i. crgofimiliter vt comparatut ad terminum non feipia terminatur,cum non fit maior rario dc vno quam dc alio.Et fi alia

in tcrra , poteft ftare vnio iplbrum ad inuiccm, quia vnio ponitur rc(pe
tcrminatur illa aliaerit realiter diftincla i termific no, crgo tcrminabitur non feipfa (ed alia , proccllus in infinitum. Et pizcipuc fi ponacur

mcnto

dcpendere a termino , fequitur quod dependebit illa fimidependcntia fundata in fnnilitudinc, liter depcndebit ad terminum , crgo alia dcpcrt-

furdum.

&

&

dcntia,&

in infinitum.

fic

Quint^

Si fimilitudo oritur nccef-

inftatur.

fundamcnti , ergo rcaUccr idencificatur fundamento. Hoc patet quando enim aUcjuod fubicdura cx fua intrinfario a principiis ihtriniccis

feca ratione neceflario aliquid in fcipfo realiter.

,

&

,

adaequatc producit

iliud fibi neceflatio idcntificat

Hajc videtur propofitio Dodoris mfefic fimiUcudo eflct realiter eadcrh

cundoydtft.iSc

fundamcnto , quia terminus non ponerctur , (ed tantum tcmiiiutiua ; ficut etiam rifibilc idcncificatut rcalircr homini ; quia

ipfi

M-

fundamentum

necciTario caufac iplain rclationcm,fequiturqu6H

,

•

rebrio ilutinfccus ad*

fi

to termino,quzro an przcisc oriatur ab

vt caufa parcialis,

,

&

14

Oi5>au6 inftatur,quia

uenicns,ncce(Iarid oritur ad

Sed hoc non vidccur , quia tunc Deitas fub rarionc Deitaris cfTet neceiraria caufa depcndentii creaturz, quia illa ncc lerminatur ad Dcitatem fub ratione tunc Ueitaris fiue ad voluntaicm diuinam , voluntasdiuinaconcurreret ncccirario ad aUquid extra qnod Doftor omnino improbat , imo fi

quiratur terminus

ynd* ori»tur pmlttud».

277

,

& tcrminoictgo Dcus immediate poteft & fic homo erit corpore

caulareipfam vnioncm, cxiftcnte in tcrra,&

anima

in coclo,

&

in vbi refpcftu illius loci

;

dum ipfiini

cxtrinlecus aduenicns,

&

cft rclpciftus

patct,quia vbi fecun-

vbicaliterin aliquo loco, in

nebitur,

quod

Tertio

,

demnaturz

fic erit

quo actu non

conci-

abfurdumvnio niturz ad fuppofituih non eiufcft

eft refpcftus cxtrinfecus

polTc elle fine pofteriori hatura realiterdiftinguiiur.

Hoc patct a Doftore

in pri-

&

niojn fecundo,& in tertiojfcd fundamentum, terminus etiam fimul fumpta , funt prius naturai pacct,quia

lccundum Dodorcm w^r/wo

,dtit.y.

ad abfblutum !n caU4j.f.& infecHndOfdtJi.pnma fa fequitur abfolutum in cfFe6hi,& poft fequitiit relatiocaufati ad

& ccontra crgo non & tcrmino fimul fumpris

caufam

rcpugnat fundamento

,

,

polfc circ fine rclationc

;

;

ergo non nccellari6

oritur.

Seprimo

inftatut

, fi

ad fundamcntum ncccf-

fario fcquitur talis relatio pofito tcrmino

(equitur

nx, Filij

ergo

quod pofica magnitudine cflentis diuiqui pOnitut extrcmum zqualitaris

& Patre ,

,

,

neceflario

ponitur arqualitas

Filij

ad Pa-

,

pof- »»'«"«

.

.

&

ergo Dcus

;

imme-

diatepoflet cauiare iilam vnionetn. Si dicacutad

omnia ifta,quod

requiiitur neccflario approxi-

hoc nihii eft.Tutn.quia Dcxflor aolblutd loquitur de illis ad diflfercntiam re(pc
matio

,

fccus aduenicntis,quineceflatid oritur ex natura

cxtrcmorura criam quantumcunque diftantium: fi

duo alba

diftatent in infinitum,adhuc cflet

militudo adualis. ncrentur anima ,

Tum

eiiam

,

fi-

quia etiamfi po-

& corpus maxime propinqua> quod anima hon inforraaret corpus, adhuc Deus poflec caulare vnioncm inter illa; quia non oriretur ex natura extreraorum , & ta,men cx hoc non eflet homo & cx alia patte tC-

ita

taraen

fet

homo

,

quia partibus vnitis.

Quart6 inftatut , quia

quz

paflio propri^ accepta>

ponitur relpcflus extriniecus

mam recepcam in paflb

,

fcquitur for-

ab ipfo agcntc

,

ita

quod

non produfto , quia vnitas immemagnitudinis eirentix eft proximum , diatum fundamcntum zqualitaris Filij ad Pattem. Si dicatur>quia requiritur FiUus, ergonon oritur nccelTari^ przcisc fundamcnto ^ofitis , &

agens prius habct rcfjpc<5tum producentis ad formara produ^m , rcfpcftum inducchtis

tcrmino.

palfo ab ipfo agcnce/cquuntut

trcm , etiam

Filio

&

Sc0ti Oper.

Tm. Xlt

17

vt patet a ^idfitv»ti

Do£lore in fertio, difi. 1 quitf}. i ergo Deus naturam humanam cxiftenccm in tet- Mfi'^'^'' ra Angclo cxiftenti in ccclo ; patet , quia pofito fundamento, tcrniino non oricur ille relpc£tus cx natura excrehiorum

non rcpugnat , maximc a quo

crit cir-

Oriente,&

necedario oritur in ipfo hominc ex formali ratione intrinfeca hominis. priori natuta

adu

oorpus exiftens in Occidcntc

fi

cunfcripturrt a Ibco exiftcntc in

fet vnirc

,

ab-

eft

Secundo, fcqucretur quod ftantc aliquo loco, aUquo corpore locabili in illo loco in Occidentc,qu6d DcuS potcrit ipfum faccre

in Oricnre,

caufa produiftiua

Scxto inftatur

quod

ad

fotmam indudam

& &

,

ifti

refpe
quia oriuntur neceflarid ex natura extremorum, quia pofita forma in materia , fiuc in

trinfecus

,

illi

Aa

rcfpcdtus

:

&

paffio

^

Quodlibet.

278

paiTlo proprie acccpta, qiiae eft r-efpeftus paticu-

ad agcns/cquitur hos refpedus.quia Ciicitui pati ab ageiucpio cjuanto recipit foimam ab ipfo. Tunc vkra, li paliio non necellaiio ori-

ti$,fiue paffi

pore lequenti vide

cellarib oritur pohtis extrcmis,

refpcdus propric acccpta,quod vidc-

propria produftionc acquiratur

cl^ct pallio

tur

di(fla,qu£c

etiam ponitur refpcdlus cxtriniecus, qiiia fimiliccr illa cft pofterior produdione formae in paf-

fum

matcriam

fiuc in

,

ducitur

forma

,

quam

inducatur

dixi

paffio

)

;

ergo

quia a6tio

,

,

,

polTc pcr fe ftarc

;

&

quam intelligatur ( vt priijs quam intclligatur

iimiliter prius inducitur

aiftio

cnim forma profaltem loquendo dc

prius

;

non repugnat

cui

,

,

& & pallio funt

,

fimul natura,

adio non neceiTarib oritur,pofiiis fundamento , & tcrmino , fequitur qubd ftante forma indudla ab agenrc iii matcria , qubd poteric iion clle adio proprie

cum

nc n.itus eft acquiri ipfum producere in

fint corrclatiua

crgo

;

fi

inprimo,dsft.yqHdtft.^.&in fecHndoydifi.i.cjHvfi.x.

qubd in

ad abiblutum in cauia fequitur ablblutum : vndc vult ibi quod omnis relario nc-

cffciflu

fit pofterior fundamento,& tcrminojergo abfolutum in agciitc immediatc attinget aliquod abfolutum in pallb, fcilicet formam, quam

ceirarib

refpedus iplius ad palfum fiuc ipfius ad forniam produdam ; ergo per diuinam potentiam {\t

,

potcrit

forma in materia

cire

,

&:

nuUo mo-

compofiti poflct

rcfpedus extrinfc-

etnnis

rtfpedus

taufatur

Det.

a

poteft ipfum non caufa? Siprimb.ergo quando caufat, cum caufct contingentcr , & fic ftante forma induda in matcria ab agente potcrit Deus non caufarc nec adionem , nec paffionem. Tum ctiam , quia non omnis rcf-

Nonb

inftatur

t.ilis

& palfione, &
adlione,

aliis.

Si fecun-

&

&

qubd

erit intrlnlecus

,

nam

ribex natura cxtrcmorum

,

tunc ofitur nccciTacrgo nul,

vt patet

la erit difFcrentia intcr rcfpcftus intrinfcciis

,

&

cxtri.

inftatur, quia fcquitur

Odlaud

19.

poterit caufare

ipfum in refpcftus

morum

,

fe confcruarc

non

qubd Dcus

immediatc talcm rcfpcdum ,

probatur

,

quia

fi

,

&

ralis

nccellarib oritur cx natura cxtre-

& propria

adlionc acquiritur

qubd produdio priusad

ipsii

,

fcquitur

terminatur ,

quam

Sed d agcns maximc primum pro aliquo inftanti , poteft produccrc cfFcdkum in fe , potcft pro toto temporc feintclligatur clfe in fubiedo,

quente ipfum conferuarc in fc. Et hoc patct s^ in quartOy Dodlorc infecundo , diftwEt. 17. difttn(}..\l. Si enim agenscreatum pro aliquo

&

inftanti /11

,

polTct produccrc

matcria

>

formam

in Ic

,

& non

pofTct ipfain conferuare pro toco

non

refpcitus

& in

4.

&

neccllarib oriturcx nt-

vcre caulatur

,

fequitur

procellus in infinitum,& cx parte paffi,

& agcn-

tis

patct

:

,

,

huiufmodi refpedus

paffio eft

&

,

caufitur ab agente in aliquo paflb, ergo pafliHn

recipiendo illum patiturpaffionealia a illa

fecunda pafKo

rum

prima,&

cxtrinfecus,& vc-

cft refped^us

caufatur in paflb

'fc

ergo recipiendo illam

;

irc-

fccunda,& fic in infinitum,per hocidem arguode a<5tionc,qua: rc* patitur paffionc alia ab

illa

cipitur in agente, quia recipichdo illam patitur, ficut prius.

Decimb

,

& vltimb

fecus

eft

vtpatCt k Dodore *« rmio,

,

& in ^nodlib.

dift.i.qiitfl.i.

ergo Deus poflet faccre naailu ellc in Verbo, dependc-

q. 19.

turam humanam re ad ipfum , fuftcntari

&

formaliter vnita

Refpondeo ad <Slum,

vnio naturelpedus extrin-

inftatur, quia

humanae ad Vcrbum

conueniens.

db,fequitur qubd cum necellarib cauletur ab extremis , ex natura rei , vt patet de adione dc palEone in ligno, ignis circa lignura ,

dtjt.iy.

vr concUifio magis declarc-

,

cxtremorum

tura

erit

&

,

tur.

re

peftus extrinfccus immediate caufatur a Deo , vt dc patet,de vbi, quod acquiritur per motum ,

Hxcom-

compofito.

eflc fine

dtft.^^.^

mis ,

iii

nia patenc a Dowlore infecundo

rae fi

Anim»int«lno»

leciiua

dudionc compofiti , idcb non potclt pro aliquo inftanti cllc fine compofito. Et fi polfcc produci prius alia produdione ^ produdione

rum. Scptimb inftatur,quia

cus non nccellario ociiur,&c.& acquiritur acftionc fiuc produftione propric , quacro a quo imniediatc caufatur a Dco inimediatc,aut ab cxtre-

Ci

ad diffcrentiam prodncitur compofito, quie non pro- ftcundum ,

,

&

,

pollcc dixi

tellediua nonproducitur alia produdionc,a pro-

nec potentia , cum ponuntur non ncccllarib oriri ex natura cxtrcmo-

tlo erit ncccllaiib adlio

&

fc,

lecundum Philolbphum efie finc lubietto. Ec quia ctiam fecundum Philofbphum anima in-

Si

& prxfuppono didlu Dodlocis

propria adio-

ducicur produdionc alia a produdionc cotius fhilofofhtm. compofiti , ideb noii poteft pro aliquo inft.inti

•difta.

Scxtb inftatur,

&

qubd Deus nonin alio. Et

fequitur

,

formx (ubftantialis

abfurdum.

Quincb inftatur de adionc propric

2.8.

N«»

, vt cxpofui in fecnndo , dift. 17. ergo rcr^iedus extrinfccus non ne-

ibi. Si

tur ad fundamentum pofito tcimino , fequitur quod poreric cire forma in pailb ab agcnte & quod paflum non formaliter patcrciut.nec in ip(b ,

frtftii diii».

tcmpore fcquenti ; fi enim pro aliquo inftanti non ncccllarib depenJcc a matcria,nec pro tcin-

in ipfb

Verbo

,

& & tamen non

quod

,

cft

valde in-

inftantias contra tcrtium di-

prxmittendo aliquanccelfaria. Primb,

nendo qubd fundamentum

fit

totalis

diata caula rclationis intrinfccx

,

,

tc-

& imme-

declaro quo-

modo

terminus neccflarib requiritur. Dicoergo qubd terminus non requiritur necelfarib vt caufi

nequc

cum non fovmz\c

totalis,

neque

partialis ipfius relationis

caulctur ab alio

ejfe

,

fed rcquiritur proptcc

rclationis.quia relatio formalitcr eft

habitudo ad aliud, itaqubd rclatio tcrminarctur,relatio

nihil ellct ad quod nuUo modoeffenrc-

C\

quiritur crgo aliud in rationc tcrmini ad fui eftk^ cum effe cius formalitcr fit habitudo ad aliud in

qubd terminus fit de intrinquia tunc abfolutum ellet de

rationc tcrmini,non feca eius rationc

,

quiditatc rclationis

,

fcd rcquiritur vt aliquid ex-

trinfccum ad quod tcrminetur patct ^

Doikoic

in qMArto,d.\

talis

i.

habitudo

,

vc

Si vcrb tcncatuc

qubd tcrminus concurrat a6liuc tunc oportcbic faluarc , quomodo Deus non fit caufa ncccflaria alicuiu$adextra,idcb mihi videtur qubd prima ,

via

fit

tutior.

Secundb prarmitto, quod fundamcntum rclationis ncccflarib concurrit proptcr duo. Primb, vt immediatum , necetrarium rcccptiuum illius , fic quod cllct fimplicitcr impoflibile ca'lemrelationem elle fine fundamento , vt patet \ Do(^ot«

&

30. keffonfio infi»nti»s.

mI

Qu^ftioXI. Dcxaorc in ^M4rto,in nhatcria dc Euchariftia.SccundojVt cauia iinmediata prajtisc,&: adxquata, idco

ell:

iaipoOibile ab alio cauCari imiTK.diatc.

quod non videcur

Si dicatur

rcre vt caufa

Dodor

^uia

,

ncccflTado concur-

llipra

,

qntft.-j,

dicit

quod Deus potcft produccre immediatc omne caufabilc, non concuircntc alitjuacaulafccunda, & fi cxtrenia rclatioms lint neccflaria,dicit quod concurrunt.vt cftcClus prior. j I

,

Dico primo

quod Doclor

,

inteUigit dc efFe-

dam«ito,& tcrmino

j

,

rcfpectu rclationis

tionc

rilibiliras, lic

puteft ficere pvius circ finc poflci ior»

Dico

noneft vniucrfalitcr

v(;ra

quod

,

&:

,

ifta

,

inaximc quindo

&

^

zAz-

i qiro pofterius clFcntialitcr

& patet, quia matcria, & foitna etiam non caufcnt

vnita funt prius compofito, ciim

,

a qiio

,

propofitia

prius ponitur caufa necciraria prxcifa

fuin,nifi vt vnita

quiaDcus non homine,quia tunc homo pollct elle rifibilis, & non rifibilis,cum Detis fit cau(a mere contingens. Ncc valct diccre quod idco non poteft iinmediate caufarc , quia illa paflio cft eadcm rcaHtcr cum ipfo homine.Scd hocnihil cft.Tum.quia idco eft

,

rcalitcr diftinguitur.

riam

pofTct

inpropofito. Et cljm inftarur qui4

efTcdtibuscoroparatis ad caufam pra'cifam ada:-

habct

non

ide6 Dcus

,

depcndct j

fc

mo-

poritnr caufa hoc

ficnt pofito

,

&nondc rclatiuis.Dicoiccundoj&magisrccundum veritatem,cjuod Dodor non intclligit de

in ratione caulieflc(ftiut,fcd ncccf-

fcd pcfitis fa"-

-,

fundamentum & tfrrminnm fine rclahominc nccelfarii feqaitur

facerc

qu.ita pofterioris

quatam, &imraediatam ,qu2 piopric

tali; effc^fltus

do

dlibus abfolutis, qui propiic dicuiitutcaufabilcs,

non tantum

,

& formam fimulvnitacxifterc

finccom-

pofito,non fcquitur,quia compofitum ncccflarii

fecundo contrj,

vt expofui in

depcndct ab

pollet immediatc caufarc rilibilitatem in

ThomamCaietanum. Sicdicoinpropofito,

rcaliter,quia caufatur neceirari6,&

intelligitur

ergo caufa ipfius,quam

quodhoc prius fit cadem realiter ipfi homini

;

illis

,

crgo vera propofito vbi ftccius realiter

pritis

diftindlum

,

Eft

comparatur ad po-

& cuius non

fit

caufa

immediata,& neccflaria. Habct ctiam limicationes , quas vide infecund» , dijl.M,

pr.-ccifa,& alias

«u.i.

Adtcrtium. Dico

immc-

diate a principiis fubiedl in ipfo fubicdo

ip-

crgo Dcus polFct facere matc-

fario in rationc fubicdii&: patct,

eadem

mcnto

,

,

quod

vt ^ caufa torali

caufatur i furtda-

& cum dicitur

:

tunc terminus hOn rcquiriiiir,dico

qu6d quod ne-

,

,

in illo

cellari6requiritur, quia rclatio cllcntialitcr cft

crgopriori DeuspoHct prxuenirc caufando ipsa,

cnim

habitudo ad tcrminum. Et idc^ non eft fimile dc intclledione >quia ipfa non cft formaliter ha-

quod producat vt candem fibi rcahtcr.Tum,quia quod propria paflio rcaliter diftingucretur , adhuc non fcquitur quod Dcus immcdiat^

bitudo ad obicdtam,idc6 bene argum^^ntum Doftoris concludit qu6d fi obicdlu nullo modo effct caufa inteilcdiionis , fed prxcisc ipfa anima,

pollit illam prodLiccre. quia

quod tunc

intcUigatur

a immediatc cllct

;

caufabilis a Dco:accidit

pofito

homo

aliquando

fi

fic

,fcquiturqu6d

non

potcrit cflc

rifibilis,

quia

Deuspoflct ipsano producere in ipfo homine,& ficnon elfct conclulio dcmonftrabilis potirfimx fimpliciter ncccflaria

,

quia aliquando pollet cllc

didum Dodloris quod Dcus potcftimmediatec-iufarc omncm cfFcdtum non concurrcntc aliqua caufa fecunda, dum talis cfFcdlus non fit talis ,qu6d requirat caufam pra:cifani immediatam, & adxquatam qui cflfedtus Falfa

intdligitur crgo

5

,

formalitcr

,

& ncccirario eft in ipfo produccntc.

Sic cftin propofito dc relationc intrinfecus aduenicntcqu.e habct fundamcntum, non tantum vt rationem

proximam fundandi cam

,

fcd vt

caufam prxcifam iinmcdiatam, &: adxquatam; cft iinpoflibilequod immediateab alia producatur,quam afundamento proprio;ncc fundamcntum poteft immediatc produccrc.nifi ponanturomnia rcquifita ad eius fjj/^,cuiufmodi cft ideo

tcrminus

,

cum

fit

formalitcr habitudo ad ter-

minum. Iftis

5t.

279

ponitur

ricccirario

,

patet rcfponfio ad

duo prima

argumenta.

Ad primum

dico

rcaliter diftinda,

,

,

cfle

immediatc

,

fit

& prxcisc dcpendct a

eflct caufata

abextrcmis,tamen pofito

non hoc , non

fequitur qu6d Deus poffct ipfam faceic fine cxtrcmis,quia ipfa rcquirit ncccfrario duo cxtrcma,

&

morum

m

fundamenti , rationc aliud Scd tunc non orirctur ex natura cxtrc-

,

cft qualitas

lut.a^ncc cft fotmalitcr relatio, fiue

partiaiis

natura

non

tunc oportct conccdcre qu6d Deus ex

rei fit

cfTct

caufa naturalis rclationis

quia prxcisc non habcret e^c ab ex-

fecundum, Dico quod pofita caufa ncceflaria prxcifa , immediata alicuius cfFedus,

&

Sceti Ofer.tofn.

X1

1,

& fortc

Scd hoc ego non

alFero

,

quia multa in-

ccniicnientia pofkut inde (Hiri

,

led

Juto.

modo

trau-'

feo.

Ad quartum. Diccqnod relatio (cipfa eft habitudo ad terminum,& fcipfa tcrminatad termi' iDodtorc fupra q 8.& cum

num

vt patet

quod

vt comparatur ad fubiedtum,

hxrct. Dico priino

,

quod non

noh

dicirur

fcipfa 'h-

eft fimile

,

quia

inhxrcntiaconfequituraccidcns,& idc6 accidenS noneft formaliter ipfa inhxrentia ad fubiedlum, vt patct a Do(Slore in 4. in materia de Euchari-

Mcraphyficx fux, fed vt compaiatur

ad tctminum, fcipfa

eft

num

,

,

ciim formaliter

habiiudo ad teii-nifit habitudo

& realiter

&

tcr diftindla

,

cum iila

fit

fcpai.il ilis,

Dodkorc vbi/upra,& infecundo

do modo dico

,

quod

,

diji.

te realitcr.quia talis Jnhxrcntia cft

cum no

tum ,

i

.

Sccun-

idem

rcalitct

ipfa.quia rcpugnat rchuioni efTc fihc icr.mi-

talis

q.5.

vt patet ^

rclatio fcipfa inhxrct faf-

inhxicntix

,

vtexpofui in fccundo, d.

I.

magis ad pvopofiquia hic fortc oportcrct poncrc quod calis

Scd prima rcfponfio

cft

inlixrentia diftiiiguaturformalitct

rrcmis.

Ad

,

inconucnicns dc rolationc fed de abfb-

Primo modo accidens inh*ret inhxrcntiareali-

,

vt fupra dixi. Et pofito,qu6d

in rationc

ncc in aliquo rcprx-

poflit ptoduci,

,

tennini.

,

quia ipf^ intellcdio

ad terminiun. Dico fecund6,quod aliud cft loqu! aliud dc rcfpcQiuode accidcnte abfoluto ,

fundamcnto

vnum

,

non

cjuod quamuis rclatio

& poftcrior fundamcnto

tamcn fcquitur qu6d immcdiate

fc

abfohabitudo ad obiedum,vt patcbit infri q.i j,Si fccundo cocedatur quod rcrminus concurrit , vt caufa faltem ftntatiuo

ftia,& in 7.

prsmiflls

quia cius

poflct caufari intclledlio obicd^i finc

obiefto pracfcnte ncc in

paratur ad

tcrminum

,

fcd vt

feipfa formaliter

cft

comhabi-

tudo ad tcrminum.

Aa

i

Ad

»1

Quodlibet.

280

Ad quintum. Dico, qutSd ratio concluderct fi ta!is ic-latio non rcquircrct aliud ad fui ejfe, fed quia rclatio rcquirit neceflaiio terminum ad

xqualia

ejfccam ijifa llt cfTcntialiterj&r formaiiter habitudo ad tcrminum , eft enim dc intrinfcca cius

fari6 pofito

fui

rationc cfle formalitcr ad aliud,vt patct a

Dodo-

34-

fextum. Dico

,

quod

& funt caufa ,

non

qu6d cxtrcma

tamen quia

fme

,

&

fcquitur pollc cflc finc rela-

Sicdico in propoliio.

illa

patet rcfponfio lupra

,

quia intrin-

alio ncceftario requi-

minum,

camen

qua;

noii nccclTkrio rcquiruntur,

nec vt ratio fundamenti fed fimplicitcr praccxiguntur. Sicut ctiam ad eflc compofiti ncceHati^ piErcqniritur vnio matc-

nec vt terminus

ria:

,

,

,

& formae qua: tamen nullo modo

compofici,vt patet a

&

Dodorc

,

quod

,

rclatio

,

intrinfccc

priiis vnita.

cxcmplum

funda-

nccefl"ari6 lequitur talis

,

pofito igne,& ligno abfolurc

neccilario fcquitur nec in ignc

Adionis ncc

in

ipfum

Sic dico in

pofitis aliquibus prxter

mentum,& tcrminum n5

eft caula

fcd quia materia!!,

forma non poflent caufarc

compofitum.nifi cfTent

igne fequitur adio notitia

aliis

nccclfario requifitis,pra-tcr fundamcncuiT),& ter-

quceft.6.

quod quamuis

h^no

adio dc genc-

pafTco, fcd indudla cali-

ditatc in ligno abipfo igncncceflario fequiLur in

ligno paffio,qua form.-ilitcr patitiir ab igne,

gmnn.

,

qua formaliter

& in

agic in li-

Similitcr pofici^ abfolutccorporc.& loco

relationisdependcat i nocuia cxtrcmorum.tamcn cmincntcr concinct exquia Dcus virtualiicr,

matctiali nonnccelTario Icquitur vbi, fcd pofito

fccundum cotum totam cntitatcm,5(: pcr confcquens fccundum totam cognol^ cibilitacem , idco hne cxcicmis concurrcncibus

fcquitur vbi. Similiter pofita materia

&

trcma

rclacionis

fiotcft caufatc in

imeiiediu diuino notitiam re-

quodimmediatc caulct notitiam renon piiiis caufando notitiam extremorum quia relatio non potcft aliquo modo cognofci diftinde extremis non prxcognicis , fed acionisrnon

lationis

,

,

potcft immcdiatc caufare naiitiam iplis

nullo

modo

concurrencibus

,

Ad aliqw.d , vbi vult Pliilofophus qu6d omnes ifts relationes propric dicancur ad aliquid,

cap.de

& pertinerc ad praedicamcntum Rciationis. cundo

qux

piaemicto

,

quod

Se-

reiationcs huiufmodi,

funt intrinfccus aduenientes praccisc in lioc

difFcrunt a relationibus cxtrinfeciis aducnientibus,quia illac dc necellitatc oriuntur, politis fun, & tcrmino, quantumcunque diftancibus,dummod6 lint in rerum natura:& pacet difcurreudo pcr omncs trcs modos , politis produ-

damento

ito,& ptoducente , neceirario fcquitur

produ^um

relatio produccntis ad pofitis

,

inter cos

& c contra:

etiam duobus albis vbicunqtie Iint,necef-

alioquouismodo Sed rclationes cxcrinfecus aducnicnccs fic fe habent,qu6dpofiio fundamento, & tetmino in rcrumnatuia non nccclTario fequitur.vt pacec de adione , & pafTione , quia pofito igne, ligno , non fequitur in ignc adio , ncc in li-

farid fcquitur liinilicudo,nullo

tcquifito.

&

gno (int

pallio , ncc approximata

necelTarium adderc

cft ,

quia

rfcfpc6lus incrinfecus

orirentiir

,

etiam igne

ftancibus vc patec

,

fi

adtio

,

&

aduenientcs ,

quod

pailio ellent >

necelTari6

& iigno in inHnicum

di-

dc xquahcacc , imer duo

,

,

&

fic

:

&

icquuntur.

His primiflis. Refpondeo ad inftanrias , ad rcquiritur vnio qux- fc,

licet dicatur talis

&

& form^ vniofed pofica

de ahis dicuntur crgo rcfpcdus cxtrinfecus, dicuntur prout rcfpiciunt abfoluic extrcma , intrinfccus,prout rcfpiciunt cxtrcma, quibufdam pr^rmilHs, vt dilpofitionibus, ad quas nccelTario

quitur informationem

coiui a

vt coextcnfo realitec

in maccria nccclfario fecjuitur vnio

forma

Et

quartum didtum,pro maiori intelligentia piacmitto aliqua. Primo , quod icriij modi, omncs relationes primi,fccundi , funt intrinfecus aducnientes,vt patct ^.Metaph.

Ad inftantias

,

nccelTario fequicur

pimum. Dico quud

patet refponfio ad iftas inflantias.

lic

non

abfolutc

per confc-

notitiam relationis inicr illa exticma.

quens

corporc in loco naturali

cxtrcmorum,

&

w>w

neccflario requifitis,Icd cxtrinfccus adue-

re

,

alitcr,

firo,& praemiII6,ncc approximato, nccaliquibus

habens tale fundameutum , quod cft ci ratio fundamentahs quo poflit Filius clle atqualis Patri. Sed dc hoc prulixc didum cft lupra

Dico

&

/^,,^ txtritt-

fecm adnf'

fccus adueniens nccellario oritur pofitis funda-

propofito quxft.6.

quia non tantum requiritiirimmcdiatumfundanicutum , fcd ncccllario reqmricur extrcmum

0(5lauun}.

neccf-

niens dicitur ncccfTari6 oriri quibufdam

mitanter,puta, quia ponitur caufanccelTaria pr«cifa,& adasquata ril)bilitatis , ideo fibi lepugnat

Ad fcptimum

ita oritur

aliis

,

3r

tamen,

tio intrinfccus aliter

,

& tcrmino, ficut rcla-

rci,

Et vltri dico quod iicet priori , vt priori natuia non rcpugnct poiTc cilc finc poltcriori natura , tamcn cuncomitanter potcl^ ccpugnare, ficut homini vt honio eft prior natura , non rcpugnat polTc cifc linc rifibilitatc , tamen conco-

Ad

,

ne-

lione.

poiTeelle

fundamento

ilia

,

iramcdiata prsecifa

lieceilaria

ideo

pofito

duabus quan-

,

cxtrcma cx natura

fint prius natura relatione

cellario confcquitur illa

ada-quata

mitto,qu6drelatio excriulecus

mcnto,& tcrniino,&nullo

rc in primo.

Ad

quac neccfTarid oritur

,

ticatibus pofitis eriam inftantibus. Tcrtio prs- wj»»»»»*»

*

^^

,

formx

?A niiUeriam

&

,

vnio refpeftus cxtrinfecus

vc

,

compatatur ad extrcma abfolutc, nontamen dicitur cxtrinfecusjvt compaiatur ad cxtrcma,quorum vnum mformatur ab alio nec Dens poflct immcdiacc caufarc vnioncm requificam ad eft hominis,nififorma aftu eiretin materia, nifidi:

qu6d rcccptio formac quod non videtur. Et cum

catur

clufione

in matcria eft vnio,

dicitur in

vna con-

quc)d refpcdus extrinfecus poteft im-

,

mcdiatecaufari,o: ctiam propriacaufatione:.hoc

dcbct fanc

fcilicct

intelligi

,

qu6d

poteft clTc

nouus fincaliquanouicace aUcuius abfoluti pcrtincntis,fiucad fundamcntum,fiue ad terminum. Quod dico pertmentis ad fHndatnenthm , vel ad termitiHm,A\co,<\a\z aftio nec paflio propri^ poH. fet inellc

,

nifi

ptius aliquo abfoluto caufato in

paflb.fcd illud abfolutu

nuUo modo

pertinet

ad

rationem proxim.im fundamenii,nequcad terminum , quia ncc fundat paffionem , nec terminat.

Sed

relatio intrinfecus

non

poccft cilc

noua

finc

nouitate,vclfundamcnti,vcl tcrmini, quod benc nota.

Ad

fccundura

idem. fi

vltra

cit

,&

rertium fimilitcr dico

j
vnionc natura- humana:ad Vcrbum, depcndentiam aftualcm ad Vcrbum di-

De

alium refpe(f>um

,

dico qu6d

^»» »«*»»

^"^^'^* ^^f^^fttiir,

talis refpciflus

humanaex natura rci,& cum diqu6d immcdiatc caufarur i Deo , dico quod proptcr hoc dicitut caulari , quia ab ipfo immcdiaci

oritur in natura citur

QusEftioXI. tmmediatc caufatut depcndcBtia ftatur* ad Vcr-

bum,ad quam immediat^ fequitur talis vnio , & hoc fufficit. Si vcro talis vnio praccisc dicat d6pendcntiam adnale ad Verbii, patct quod 4 (blo Dco caufatur. Ad tcrtiilm dicd, quod vbi dicitur rt^pedus cxttinfccus prout comparatur ad cxiteraaabfolutc

non

,&

potcft caufari

ftante diftantia ,

cxtremorum

fed pofita cocxiftcntia

comcnfuratione immcdiat^

,

&

&

koc

poteft habcri ftantc ,

tali diftantia

,

vt habcatur ncccflario tcquiiitut

aAum contineri Ad quartum

,

«dione

fupradicftis

,

ab alio. dc paffionC patct rc(ponfio cx

im6 ad

vnum

8c quintura ,

de

quod

prim6 habctut

vtriu(que,vel altcrius cxtremi. Si

intcntum.Si (ccund6,(cquiturqu6d

crit idem.vcl vtroquc cxrrcmo, vcl cum altero tantum, qufa tunc habebit prccisc eandem caufalitatem padiuam.

cum

Quarto aduenicns

go

inftatur fic, aliqUa telatio ihtvin(ccu$

fundamcmoicr-

realitcr diftinguitur ^

nece(Iari6 cau(atur propriacaufalitate.Antc-

ccdcns paret etiam pcr Dodorcmitn fecnndd, d.i. ^•5. Confcquentia probatur pcr argumcotum Dodkoris,qHod facit infecundo.d i.in ^.ancreatio fit fi

idemqu6d Angclus,& rclatio crCatui-ac ad

in

Dcum

ej.fetj. \hi

,

vt fupri

Ad (cxtum.patet.per idem. Ad fepiimum patct refponfio ,

ex fupradidis,

dtcitqvi64

&

realiccr diftinguituf.

qabd ftantc tali diipofitione necciTari^caufatur a fundamCnto pofito termino,(ed dicitur cxtrin^ecus prout cemparatur aa fundamencum abfblu-

Quint6 inftaturjquia Doclot vulc in pnlog.q. defuhieBo Theologi,t,qabd fi atttibuta diuina cf-

tc,vt fupra dixi.

re cauiata etiatt) propriacau(alicarc;crgo

Ad odUuura. Dico , quod

fi

Dcus

ciuCit hu-

iufinodi re(pedtum neceftario cau(at in hiatcriai fiuc in fubie(flo,&

nuUo modo in (c,& quomodo

dicatut noiius fupr^ patuit.

Ad nonum. Dico , qu6d

noh diciimj pati,nifi rccipiendo ab agcnte fotmam abfoIjjj^ pjq^. jjj^ JJJ.Q jg aftione , fcd dc hoc fubiedlura

aliis prolixius expofui.

Advltiraum patec rciponfio cxfupradidUS. Contra quintum diftum , (cilicet quod rc(pcikus intrinfecus aducnicns non poteft habcrc proptiam rtouitatem in fe,&c.inftatut ptimd.telatio inttinfecus habet propriam

entiratem rcalitec

, ergo poteft habere pro(>riamcaufalitafcm,ita qu6d noncau-

diftinftam ab vttoquc extremorura

(atur cau(alicate prarcis^ altcrius cxtrerai

,

quia

tunc non haberec propriam cntitatem tealitec diftinfbm. Inftatuc(ecund6,omne ens realiter diftindum abalio confideratum (ecundum propriam entitatem,auc eft cau(atum, aut incaufacummon datur raediura,loquendo dc ence fingulari

adu

{lentcquia cns diuiditur per cau(atum,

& incau-

(atum. Sed paternitas in nobts

ftin^um ab cxtrcmis , crgo

eft

cric

exi-

ens realitcr di-

iramcdiatc cau-

Gca,vcl incaufata-Non fccundun),quia ellec Deus,

Sc«ti Ofer. ttm.

XI 1,

N'"

cllet realitcrdiftin-

cumprima,an realitcr diftin6la,&c.Sufficit mihi quod ipfc vult quod fi eflec realiter diftinda> quod dcpenderet in ratione caufati ad ipfuna Dcum, ergb vult quod fit immcdiatc caulata ; 6.

patuit.

17«

eft rto»

auc przcisc noua nouitate

com-

parantuc ad extrema abfolutc fumpta

^MurfMt.

,

6ta,qu6d tUnc immcdiat^ depcndcrcc ad Dcurtii cunc quxrit dc illa dcpcndcntia,an elTct cadem

ccftario oriuntur,fcd dicuntur extrinfeci,vt

fulneaMm

ua propria nouitare

tunc indudla forma in materia nec iCtio , nec , quia tunc nc-

pallio funt rcfpe
Ciutmida

habet propriam rtouitatenr.

fic

Tcrtio inftatur, noua paternitas eft,aut

fcqiiitur talis relpc-

£tai, fcilicct vbi ,nifi dicatur quod talis coexcommenfuratio dicatur vbi , 8c tunc tcntio ,

non

crgo primum,&

iBi

quod

fcnc rcaliccr diftinda ab efTcntia,

e^fcnt ve-

& nunc

vbi rclatio realitct diftinguitiir ab vtroque ex-

lrcmorum,ncc maibr dcalio.

Ex

his

nouitatem,& caufalitatem. Rcfpondco ad iftas in(^antias duo.

Primum

,

de vno, qu^m

ratio vidctur

patctquomodo habct propriam pramitccndti

,

quod Dodor non ncgac quin ha-

&

&

beat imhic'diatam

propriam caufalitatem , , aliam ^ caulilitate Vtriufquc cktrcmi , vt paret in /ecunda,difi.i. per illud argiimentum , quod feci nunc. Sed negat qudd podit immcdiate produci hon prius produ^lo aiiquo abfoluto in altero cx-

tremorum pertinente ad rationem extrcmi

,

puti

vcl ad rationera fundamcnti,vcl tctmini,vt (Upra

dixi.Sccundo ptxrtitco,qu6d cx quo habcnt pro-

priam caufalitatem

modo prsdifto

prafujpjJofito

fundamcnto,& tcrniino,ita habent propriam nonitatcm.prius tamen habita nouitatc alicuiiis abfoluti pcrtineniis

adalterum extremoriim.Ex hi$

pracmi(fis patct rcfponfio

ncc opbrtet

ad omnes inftahtiasj

alitct ibluere CaS

,

praeter quartaraj

quae iraportit rtaiorcm difficulcaccni

,

quam

ra-

men vidc fn (ecUndo,dift. i,in illa queft.yf «frr4tio

Angelifit idern

iffi

Angelo.

Aliac difficulcaccs (cquentes

ne fim tzdio legentibus

,

pro nunc omittoj

nec nirais ptolixut

vidcar.

Aa

3

Q^iE STIO

38^

28l

Quodlibet.

Q Vtmm rei

»

V

i£

S

T

XII.

1

Deum

creaU ftt idem ref^edm ad

,

Deum m confemantem.

S. Bonauen.i.Jiy^.i-fw-^/^Scot.i.aJ.i.f.i

J «.ijc^

i.d.i. ^.

6.& d^.

dift.

^

creantem ,

njt

Z.q.i.& ^Hsfi.dt vniute

Dei qudft.^. \

Xpcdicis his

,

qure quacfica eranc dc

quxfica de creacurisi8c primo

de dc quibufdam

vnum

in fpcciali.

quxficum,&:

cft iftnd

:

pcdusad Dcum, vc crcanccm Arguitur qubd non aliquid

Argnm.

Deo

,

fcquuncur aliqua

dcomnibus in communi,deinDe omnibus in communi fuic Vcrum rci crcatac fic idcm ref,

& Dcum vc conferuanccmj & non con-

potcft crcari

:

,

cancum poccft habcre refpeftum ad Deum, vc creanccm , & nunquam habcoe rcfpedum ad Deum vt conferuancem igicur non cft idem rofpcftus. Ptofcruari

igicui

,

:

bacio primi antccedentis : res in inftanc creacionis non conferuatur : quia non indigct confcruationc,nifi quando poteft non efle,& de fc tcndic ad non effe^ied dum

creatur non poteft

non

igitur confcruacur,nifi

effe,

nec tunc tendic ad non

quod manec poft inftans

cjfi\

cum tunc accipiac ejfe

crcaiionis

fux

,

fed

:

nihil

Deus potcft ali-

quid crcare,quod non maneacpoftinftans creacionis fu£e,quia non eft coniradidliio, habeacf//^ in vnoinftanci,&in illocreetur. Conira: eiufdem fimplicis adidem fimplexnon eft nifi idcm rcfpe£tus rcalisJ

quodcancummodo Rath opp.

nunc aucem Dci creantis,&: confcruantis eadcm eft voluncas, qua formaliter creac, & conferuat}& ipfa cxiftcnciarei creacae & conferuarac cadem eft igitur refpeftus cft idem rei crcatae,&: conferuataead Dcum,vt creancem,& confcruantcm. Hic func cria videnda,prim6 dc eo,quod principalitcr quaericur,fcihcec fi idcm fic rcfpcdus reahs in creacura ad Deum vc creantem & confcruancem ?Sccund6 , dc ,

:

,

&

co,quodcangit primum argumcncum,fi fimul pofifec dici res creari, confcruari?& ifta diflficulcas magis tangic modum loqucndi.Terti6,dc quodam annexo,quod tan* git idemargumentum,rcilicec fi poilec aliquid creari, quod tamen non conferuetuc poft inftans creacionis.

COMMENTAKiyS. Nrei

creat* fit idem refpeB»*

Peum,vt creantem,& canferHantetnvd fiua

,

eft,

puta Angcli

S

,

itd

Deum

ad

pafllua eiu(c{ein,finc idem,fiueiniporTent

eundem

vt

iefpe<5kumi

& fimilitcr an cieatio adiua

Angclij

an creatio paf-

&

cohfcruatio

C

H O

Sc conferuatio adiua eiufdcm dicantur idero,

aliquo

L

I

vd

modo difFcrant.

V

M.

Eundem ejfe reffe£lum creatura ad Deum creantem , (^ conferuantem. Probatur , quia exiBentia creaturd permanentis eadem efi in creatioaey (jr in conferuatione, c^ terminus , id ^.vclle DeiyOmnino idem,& habitudo eiufdem rationis,^ effentialis\ergo refpeilus ommn» vnu6. Singulaspartes optime (^ clare prohat, Si dicas cum D. Bonauent, relationes creatur^ ad Deum creantem^& conferuantemfundarifuper creatione^& conferuatione pafsiuis:(jr hat ejfe eafdem non effe mnnifefiius eo (juodqutrifur. Contra , ^uia relationes fecundi modi nen fundantur fuper affione,dr pafsione\fed h<efunt difpofttiones adfundandum. De quo ^,d. \ 3 q, I. Secundo^creatiOy(jr conferuatio nonfunt pafsionesi^uia pafsio fupponit pajfum. De qug t. dijf.i.tj.^d'' 4'd- 1 4.^ I .an.i^. i^d aliam obie£tionem D.donauen.ex K^uguliino ex" flicatyquomodo creaturaomnis diciturfemper ejfe in ficri a Deo , tjuia femper ah eo dependet,

mn tamen per nouum

,

(^ nouum

ficri

(jry&de identitate creationisjdr

ejuoadpermanentia. Vide Do^, de hoc i.d.i, qualf.^

conferuationis^d.x.q, i.n.ii.

De

QuJEftioXII. X.

DE

^ dici potefl:,qu6d idem efl: refpcdus crsaturiead Dcum vtcreantcm ^,;/^ (Jh confcruantem:&: hoc probatur fic:eiufdem re,& ratione ad idem rc,&: tatio- deptnetttiM,

primo

&c

ne non

28j

eft dependenciaefrentialis,nifi

turx perm

cl]c'ualu\

vnicaciufdcm rationisjcxiftentiaautem crca-

eadem omnino in creati6nc,& conferuationc

incntis eft

&: ex parte tcr* ""/^'

:

^"^"

&

habitudo non fdlum ad ^^^^ '^^' mini eft omnino idem re,&: rati6ne,fcilicct veUe diuinum, eiufdemtatio- ^,,/,,^^^ conferuantemeft habitudo depcndentiaeeftencialis , creantem, Ma'or probatur ,fi eflcnc plures dcpendcntia: omnino eflentiaies Dtpenditn^ nis igitur, &c. intcrextrcmaomninoeadem ficut depcndcniia crcuuraiad Deum vt adefficicn- tisefenti4s

&

&

:

,

tem

,

& vt ad finem wmcn :

iftae

videntur cfle aiterms rationis

:

fi

eriim ctfcnt eiuf- lts,mnfitm

& fccundurti idcm quia quando ''"-'<'"''* ^^ non iila , fi fit fuflicicnter tennin.ua ad aliud dcpcndentia dcpcndet aliqua aliquid *^/^7»»ctf^ dependet ab C6 aUadepcndcntia eiufdem tationis:quia lunc vtraqucillarum fincalia ^^^^ ttrminaretuf ,& dependerec taU depi;ndentia,& non dcpendcrct, &; hocj dependendcm tacionis cflent fibi incompolfibiles in c^em

:

•,

,

tia fuflicienter

terminatd.

Minorhabet tfcs ^artcs. Prima , fciUcct quod idcm fit ^jfe re» permancntis in C creati6nc,& coiiferuationc , Probatur. quiainhoceft diffcrentiapcrmancntisa fuc- y^p-^y; ^p ptrmanif:i cefliuo:quiafucce(fiuum,dum m.uict,fcmpei habet aiiud ii aiiud i^JpyCicuK aliam, aham partcm fcd permanens habct lcmper idcm ejfe^ nec varuuur fccundum par- «» creari conlcrtcm,& pai tcm quia tunc eflPct fucccflTiuum nec fecunduni totum , totum quia

&

:

:

alio inftanti liabct totaliter

aum. Secunda parsmmoris % lcihcctquoa

^ & & ahudf//^:quod eit abfur- ^rV :

.

tunc in quolibet alio,&

aUud,

%'

diuinumomninoidcmeltratiotcr- ^^ minandi habitudincm reicreatae,& confcruatazprobatur^quiaW/fdiuinumrcipe6luciiiufcunque voHbihs femper manet idcm,iilud auteth cft rati6proxima inctinieo ca terminandi quodcurique cxtrinfecum. Tcitia pars niinoris,)ciIieet quod vtraquc habitudo cft habitudo dcpcndentix eflcntiaUs , De creatione eft manifefta:dc confcruatione probatur quiaad illud dcpendet resieflentialiter in eflendo quod eft fibl ratio habcndi talis cft confcruatio " caufaj conferuahtis. luxta illud Auguftitti 4. fupcr Gcn. Creatoris namque fceniia > C' om»ip9tentis , atque omnitenentn vtrtutn^ Nihil ffi/t

:

«Tjf/f :

caafa fuhfiflendi efl cmni creaturx

,

qu£ virtus ab eis

,

qu^e creatajunt regendis ,fi aitquaHdo

"^f

'

cejfaret\fim!it(JrillorumceJfiyeiJj>eciesi,omniJqrtenatrtract)mideretynequeenimfiLutJiritcior

ddium^cumfabticauerit,ahfcedii.^alque alio cejfante^ dttjue i,hfcedente,Jiat opus citts dttt nec i£itt octdijlarepoterit^fi ei

f

non

:

ita

mun-

jnar

F""^*'

(oncttrCfm..

Deus regimen fuhtraxerit. Haec ibi.

Diceretur hic,qu6d fundamentum

rclatioriis crcaturac

ad

fcd ipfa cteatio palliua.

Dieun:i,vt creantcni, 5. Bon.Ut

Confimiiiter furida--

^y(^tji-u

mentum relationis creaturae ad Dcum conferuantem non eft cxiftcntia crcacurse abfolutc fed ipfa conferuatio pafliua. Hoc probatur per Pliiiofophum J CMetaph.

Tex.K^

cft abfolutc cxiftentia rci crcatae

:

:

de

c.

.

yi^4//^«/<:/jvbi

'

,

vult,qu6d relationes fecundi modi fundatur

fupisr aftioncm,& paf-

Concmjnunc autcm iicct abfoluta cxiftcntia creatuta: fit eadcm irt prirno num eflcndi,& dcinceps :ramcn crcationcm,paflrionem,& conferuacioncriipallionieracfle cadcm,noneft manifcftius quam iiiud,quod quseticur f; Hic dici poteft h qu6d Philofophus y. UHeta. non ihtelligit ,qu6d a^io , & pafllo fint proicima fundamenta rclationuni fccuhdi modi quiareiacio non mariecj funda- RelaHv nt mcnto non n»anente manct autem relatio fecuhdi modi,non mancntc adione vcl "tanfif^tft^ paflionc ficut aIiquismanetpatei:,non mancnte gencratione. Qu.odautem dicitrc- ^'*^''^'^^ "'"**""^' lationem dc fecundo modofundari fupcr adioncm pafllionem, inteiligehdum cft, nontanquamfupcrfundamcntumproprium,Velfuperrationcm proximam fundan- rtde in 4. di , fed tanquam fuper difpofitionem mediam intcr fundamentum proprium & ip- d. j.^.n, fam rciationem,ipfa autem potcntia aftiua,& pafliua poflunc poni fundamehtUm immcdiatum rciationis ipfius aftionis,& pafl!ionisi& licct rcqniraiur adi«,& paflio media , non vt ratio fundahdi relationem , fed vt quoddam praeuium ad huc ^ vt ipfa in fundamcnto tah fundetur. Spccialircr autcm in propofiton6nvidcturc6nccdendum,qi'6d aliquapafl!i6 fit tatiofundamcntalis huiush\bitudinis,quam habct crcatura ad Deum vt creantcm ,veiConferuantem:quianunquampropric cft paflTio.nfi quandoeft ailiquod paflrumrecipiensformam abagentc.quiafecundum Philofophum f.Mecaph. Po- 7«.v. 17^ tentta affiua extprtnapttim tranfmuiandi altudy tnquaniitm diud 5 igitUr potentia pafllua ^'^"'^ ^' :

:

,

:

&

,

1

,

cftprincipiumtranfmutandiabalio:tahs tranfmutatio rt6n inucnitur , nifi vbi cft ^*'''*' paflumrecipienseamab agente in conferuationc creatione noncft ita,fed totum crcatum , totum confcruatum eft totahtcr a crcantc , conferuante , non fic vt :

&

&

&

Aa

4

aiiquid

Quodlibet.

284

formam ab agentc.

aliquid ci«s , vtpaflum rccipiat

Hk obiicitui- per illud Auguftini t. fuper Gcncf vbi vult

S.fen. vbi

quod

,

aer non

efi

faBus

&

fupra lucidits a Sole.fedfit luctdus : alioquin rcccdcntc Sole, remancretlucidusracquc autcm fuper Gen. vidctiirquaecunquccrcaturadcpcnderc a Deoin ejfe ,ficut aer aSole inilluminato caf^i^. ha-

bttur ex-

frefu.

Ttx.

15.57.

Iwcidum

f/7<^,qyod iple intelligit pcr

,fed continuefit in

faijia in «r/f

ejfe

ejje:

a Solc : igitur nulla creatura refpcftu

&c pet confeqiicns

ejfe

Dei

cft

crcatura: cft in conti-

nuo feri. Refpondco Philofophus 3, Phyf. dicit qu6d aHqua funt in feri qusc non habent completum ejfe ficut fucceffiua , & pcr oppofitum aliquid dicitur in fafto e£e , quando fip habet ep completum , quod non dependct in cflendo ab aliquo cxtrinfccoj crcatura autcm fcmpcr in eflendo «quc depcndcc a Dco in fy/r,quia aeque fcmpcr ab ipfo per idem -velle ipfius habet idcm ejfe i&choc modo pofTct dici qu6d produdio perfonac diuinx fempereft in/m ,quia nunquamifta perfonapoteft habere
,

:

ProduSHe ferfoHa di-

,

uin£

^«fi-

modo ftmf$r in

ii«[i?

,

hoccft,iA^j^ complecoacccptofinealiqua nouicatc addenda.

COMMENTARIP^S. X.

r^ Eprimo articulo. Dicit Dodor qiiod

b

XJidem vt creantem

&

,

efl

ad Deum, conferuantem. Intendit cnim przcisc vna rcalis dcpendcn-

refpeRm

realis creatnra

probare qu6d Cit ti.i ad Dcum crcantcm,

& confcruantcm, id cft,

, qua Angelus creatus lelatiodepcndependet ad Dcum creantem , dcntiac, qua idcm Angelus depcndet ad Deum,vt conferuanccm , funt in rc idem, ita quod prajter opus intclledlus nullo modo diffcrunt , etfi fortc ratione,vt patebit in fecundo articulo. Aducr-

quod

rclatio depcndentiae

&

te etiam gcli

qu6d

,

ifta

,

fcilicct creatio pafliua

& depciidcntia formalis

,

Deum

pendct ad

An-

qua Angelus dccreantem, important idem ; fi-

militcr conferuatio pafliua

Angelus dependct ad

,

,

& dependcntia,qui

Dcum

vt confcruanccm,

Et omnia

jdem penitus important.

ifta

in rc

&

hoc Dodor funt prxcise vna rclatio rcalis , vnico argumento fatis euidenti intcndit proba-

modo

fic

:

Vult dicerc

idem re, &c.

do fundata

&

ratione ad Eiufdem re , , quod omnis habitueodcm fundamcnto in fc , nullo

re : Arguit ergo in

ncc re,ncc ratione diftinfta

ad terminum omnino idem nuilo

modo

Exemplum,

& terminata

& nuUo modo in

,

fe,nccrc,nec rationc diftinda

,

,

eft

eadem

prxter opus intellcftus fi

fintduo alba,vt quatuor

re

,

&

diftinifla. ,

habitu-

do.fiuc fimilitudo, erit in rc tantum vna funda-

det cflentialiter ab illo. Et fimiliter rcs , qu« conferuatur ab aliquo , vt confcruatur , dicitur

dcpcnderc

eflentialiter

ab

Aduertc tamen,

illo.

quod fi conferuare rcm non diceret aliquam adioncm rclpcdlu rci confcruatae , vcl eandcra continuatam,vcl aliam,& aliam pro quocunquc inftanti rcs

habet

f//tf,tunc creacura,

conlcruari

nullo

modo

,

quaEdicitut

dependcrct elTcntialitct

ab ipfo confcruante. lixe

cum

Scd dc hoc vidc qux probonis dubiis expofui in i.dift.i.q. t . ds

menfura Angelorum. Hisdeclaratis , probatut maior 2k Doftorc, 8c pro cxemplo, fit creatura, qux includit habitudincm ad Deum.vt creantcm , confcruantem -/^jomnino indiftinftum rc,& rationc, terminus huius habitudinis, qui eft Dcus fit S. Tiinc

&

&

ficrfi

intcr -^

& J? eflcnt plurcs depcndentiae ef-

extrema omnino eadcm. CSiDeum , vt ad efficienlem, Sf vt ad finem , quas videntur dcpcndcnti* fentialcs, qua: funt

cut funt dcpendcntia ad

altcrius rationis propter aliqualem diuerfitatera

tcimini,fcilicet Dcus,vt effedus,

ciens

,

) tunc

iftac

& Deus.vt cffi-

viderentur cfle altcrius ratio-

quod non vidctur,quia inter extrema omnt» no eadcm non poftunt efie dux depcndcntia: cf^

nis,

fcntiales alterius rationis,vt fupra patuit

cflcnt plures,eflent eiufdem rationis, tcr

eadcm omnino

:

crgo

ft

& tales in-

extrcroa funt fimpliciter in-

& terminata ad aliud, & etit tanfundata in alio albo & termina-

compofEbiles. Probatur , quia quando aliquid depcndct ad aliud aliqua dcpendentia , fi illa fit

album. Et ratio eft,quia habitudo dicitur variari fecundilim fpcciem , tcrmino vaC\riato, vcl fundamcnto, vcl vtroque fimul , militer dicitur variari prscisc fccundijm numc-

fiifticienter terminata , non dcpcndet ab eo dependentiaalia eiufclcm rationis , quia tunc vtraque illarum fine alia terminaretur , dcpcnde-

ta in

vno

tum vna

albo, alia

,

ta ad primufn

&

rum,vel tcrmino variato , vel fundamento , vel vtroquc fimul. Si crgo fit penitusidcm fundamcntum re , idem terminas rc, habitudo funtcrminata ad illum datainillofundamcnro,

&

&

tcrminum crit tantum vna. Et qu6d dicit,^«o^ habitudo rei creattadcreantem, etd

Deum conferuanttm,

tjfentialit, «Jfe

ab

hoc

ejl

patct, quia

&

rei

conferuata

habitudo deptndentta

omnis rcs, qux habct

alio in illo inlianci,quo accipit
&

&

dcpcndentia , non dcpendcret ,&koc dcpendentia fufficienter terminata. Si enim rct tali

cat

vnam

A

&

dcpcndet i 5, per confcqucns dir dependcntiam eflcntialiter fundatam

fuflicicntcc

itij4 8c terminatara ad J?

, fi

alia

ponitur in

A

& terminata ad idcm ^,fequitur vel qu6d bis dependeret & pcr confequen* ciufdem rationis,

,

idem caufatum itcrum caufetur

mo caufato

,

flante ipfo pri-

vel fitnul dependerct

pcndccec ; patcc

,

,

& non de-

quia pofita dcpcndentia

fuffi-

ciente

N«ta,

XII.

Quaiftio B

dentead

& fufficientcr depcndet A

perfcAc,

Et

g

mn eji

28y

eonferuationem pajfionem

quam

dcpcndcntia.qua nedicitur dependcrcad 5,tunc

dportcrct crgo probarc

^ non depcnderet,& ficfontavnadcpendcn-

conferuatio paflio, fint

ad !5,& circatnlcripta

alia

tali

inferre

tem,&

Dcunii confcruantem f?ht idem,quia pro-

i.qutfl.t.de vnita-

Dei,& parte fecunda, ^ktiji. 4 Patet ergo illa maior , fcilicet quod eiuflcm re , & rationc ad te

& ratioiie eft tantum

,

&

non

vtpnctin primo,difI.i.p*rte

idemtc

eadem,

illud cjuod <jutritur,

ratione fitpius DoQtor vtitar,

m,& alia circunfcriptajfimul depeiiiJcrct,&

&

,

quod crcatio, paflio , eadem res fi poftca vulc quocf refpcAus crearuraiad Oeuhi crean-

ceflario fufficienter

dcpendcrct,

manifejfim

ejfe

vna dcpcndentia

ciTcntialis.

tJHinor prohatur , tjut habet tresfartes, fed permanens femper hahet idem eflc , nec variatur fecundum partem,& pariem, quia tunc cllet (iicccdiuum fenvpcr in fucceisiuo, vna jKirs c

•ptcr

j

vnitatcm fundaraenti

& tcrmini probatuT

,

rc^cdus.

Sed diceretur foiii qu6d crcatio pafIio,& confcruatio paftio, nonfunt penitus idcm rc , fic non erit idem fuhdamcntura,im6 aliud,& aliad,& per coufequens rc^eidcniitas

&

ftus fundatus erit alius,& alius.

fuccclsiuum habet nec omnes, ncc duas partes fimul , fed fcmper vna fuccedit altcri. Si v rgo

Dicit Dodor qu6d Fhilofophus , v Mc- ^ ^*"*: non inteliigit quod actio & pafno fint m»nt4trtlhproxima fuhdaraenta relationis fecundi mO- /«#. di , &c. In iftalircra nota prini6 quandc dicftquod ^, <
perraancns variarctur iccundum partem, Sc partcra,id eft,qu6d hunquam haberct omncs partts

ita

iic.

fuccedit altcri, ita

motus

aducnit

,

,

quod quandonoua

prior definit

,

fuasfimul, ied vna fiiccederet alteri

hon

pars,puta

& fichunquanj

,

permanens

permancns, fed fuccefsiuum, ncc pcr-

eiret

manens variatur fccundum totum,& totum,quia tunc

in quolibet alio,& alio inflanti

& aliud ejfe

haberct fim-

quod eft abfurdum; patet ergo quomodo idem ejfe perminens , puta pliciter aliud

AngeUls,

,

fimphciter ideih ih

rtjanet

in quo creatur

,

clTc

&

,

&

tempore fequcnti , in cnim in tempore imnveJia-

Si

qao

in

creatur lotalittr dcfinecet

in aliquo inftanti

crearctur tur

,

,

illitis

temporis iterum

& in terapore immcdiatro annihilarefuccefsiue

fic

illo inftanti,

& in toto

quo conftruatur. 10 ad inftans

,

quamuis Deus hoc

pollci

faccre,tamcn efTet abfiirdum, quianunquam pro aliquo tcmporc poftinftansciearionisconrcruarctur,fi

crgo permaiicns in tcmpore iramcdiaic

h

.

tapn.

,

,

ncraturaqua

fic

,

aliqua adio prior aqua ecnira, /*'"?''*«•'*'

quod terminctur

prius ad aliquid

qux terminatur

pcAum

ad agcns, agens cniin habet ref^

produccntis ad formani

habcc afium refpedum lcriadc Euchariftia,

immedutc

ftanti creatur in tenlporc

fequentc,

noua res crcnretur, vci prima cteata iii iltempore definerct clTc. d Secundapars minoris , &c. Kiii auterh eft

(ed vel lo

ratto pro.xima intnnjica terminandi ijuodcunque

extrinfecum

&

j

patct

quia

,

eft ratio

& raiio tiermi-

quodcunquc txtrinfecum eigo :

nandi.vt fupra patuit TUlii

e

eji

&c. Ex

quomodo

patet

prcfse

,

ifta

iu6koritate cx-

confcruare rcm dicat

ipfius confcruantis

Deus conferuat rem

aqux fecundum quod ipfa materia ab {Lgcntc. Ex hoc patct quomo-

ia ra.itcria

pafsio eft difpofitio prjeuia ad relationem ge-

iiter

gcnitum diciturellcntiadcpendene ad gencrans,& iftarelatio cft po-

ftcrior,

& manct raaneme genciantc & genito, fic dc aftione, & pafsione. SecunduJ ,

non cft

fcd

intellcdkus

dc vircute fermonis non

quia in produdlo ndn

cft

Secuhd6 hota , qu6d quando dicit qu6d^«- s^idfemdadamentum proximum aiiionii, & pajftonise^ po- "'""'"'»*ientia a£hua,& p
,

illam,vel

& alia ac^ionc

ita

quod quando

adione continua-

ter,

& pro fundamenro talis tcCpc6tas

^ Doftore in

i .

dist.7.

tia pafsiua.vide ibi

modo.

Hoc idcm

DoAorem.

fi

peraliquod inftans ccflaret,

poncret eandem rem in

Ec de hoc prolixe vide

f

«rj/i.ftatim

& non

annihilaretur.

dixi in fccundo, diftin. z. q.

i

ibi.

Diceretur hic. Hic Do^kor rcfpondct ad

maiorem.vt magis declarctur , quando dicitur in minore quod exiftehtia creatura eft imillara

mediatum fundamcntum talis dcpcndentiar ef^ noc non videtur verum,quia fun-

Terci6 nota,quo-

& vide qux ibi expofui ci-

i.diji.i.

&

vt patet

& pafsiuz data a Philofbpho, vide Dodorem i» poncndo rcfponfioncs ad

his fu£B,

,

dico de potcn-

intelligatur illa definirid potentiza^iuacj

ih inftanti crcatio-

,

verus,

produ(£lionc pafsiua,qiix eft lelatio dcpen-

fa

eodcm^j^quodprius habuit

vcl alia

eft

aliqua relatio prior ip-

dcntiae cllentialis adipfuni prodocens.

pohit ipfam rem in

,

ma-

recipit forraarti

,

ta

prolixe in ^.in

accipitur formalitcr,& pro rcfpcau.fed fotmali-

8.

conferuatio caufd conferuantis iux-

ta illud Augujiini

a£lioncm

q

caulandi

&:

ad paf-

piodudia,fiuegcnSta, quia eftrefpedlus fundatus

do

,

produdam ,

lcilicCt agcrttis

& ficutpaflio eft prior aqua

nitjim ad genferans,qul

,

,

fum.De iftisrefpediKus vide

qnod idem e/fe quod fuit in iriftanti creationis , quod cric fimplicitcr idcin in tcmpoi'e fequenrjjn quo confeiuatur & fi non cifctidcrn non dicerciur conferuari rcs quas in primo in,

in-

ipfa

,

adionc acquiratur,& gcneretur ipfa aqua. Priihus intellcdus eft vcrus , adio tcrminatur propticadpa(Ium,putaad materiam aquac,nam ipfa materia dicitur pati ab agentc^jpro quanto ab ipforccipit formam aqu«, fic tamen infclligcndo, quod prius forma inducitur in matcriam,& poft immediatc tefultat rclatio paflio in fpfa matcna,

fcqiienrc ad inftahs creationis conferuaturi patet

quam

Sccundum quod

tcUigatur aqua ^enita.

parte

i.f. j.

principalia argumehta. Philofophm tertio Phyjt. dicit ^Mod ali
fe

Refpondeo

,

permanente nuilo

git,qu6d

alio extrinfeco,&c. intelli-

non dcpendcat ab

cxtrinfeco profcmpcr tamcn dependet ab ipfo t>to, quia, vt dicit Dodor, effeftus prarcisc dependet i gcnerante pro illo inftanri , in quo accipit ejft

ducente

licct

,

tcmporc fcqurnti im-

fentialis,quod

a gencrantfc

damentum

mediate depcndet a Deo. Vide in f^cundo,

dcpendcntia: edentialis creaturae ad Deum creantem,cft creatio pafllua,&c.

,

fcd in toto

dift.

a.quzft.4.

SCHO

Quodlibet

286

C H O

S

Creatiofignfficatdependentiamcreatarit

L

V

I

M.

aDeo cum rejpecta ad non ,

cffe

immediat} pr^ce-

denSyConjcruAtio eadcm dcfcndentiamfgnificatfed ciim rejpe^u ad effe immediate frxccdens,

(^ istt rcjfeBtu funt rationis

(^ per confeqttens diflingtutntur a dependentia

,

rropter hos rejpecius rationis ^quod dicttur creari ^non dicitur conferuari 1)ocf. z.

d i.q.i.

,

cjUit

esi realis.

nececontra. Vidt

c^ ^.

quod cum ido rerpcdu crcaturx habentis ejje nd Idem enim cjfe q; landoquc immcdiate fucccdit non ejfc oppofico ficut in inllanti in quo res incipic RefpeUum c(f^ quandoquc autcra non immediatc f.icccdit ipfi non cjfc fed quafi cidem ejje vc creatur£ ^^-^^ habito, itaintclligendo, quodHcct non fitiftaprIoricasinipfbfj(/f fecundum fc, tamcn dicitur cllc in iplo pcr comparacionem ad aliud prius fccum cocxiftens. Pritnr refpe- niub rcfpcdus,qi-ii lcilicctcft ipfius elft ad non ejfe praeccdcns, non cft reaHs.-quia non cft adterminum pofitiuum. Secundus autem qui eft ipfius ejfe ad e(fe idemquafi ilus drp, ad noii piajexiftens,vel magiscum aliopriori exiftens,non eftrealis,proquantoeft eiufdem ,E fecundo

D!Deum,

^

articulo dico

,

vt a quo habec c'Jfe,^o[\\Mn concurrerc diuerfi refpcftus. ,

,

.

,

,

cfjcc^ eife

^^

"

illorum diel:orumrcfpcc1ui.im eftidemilli. Contingittamen cadem vocemulta diftiiifta aliqualiter importciri. Sicut ergo poteft imponi aliquidad fignificandum de-

P*''^"'

qut ?wfJit

idetnprimo rcfpellui.,

Rcfpcftus autcm

ipfius effe

ad caufam

ratio-

,

a

qua

cft

,

eft realis

:

igitur

ncutcr

pendcntiam ipfiiis ejjc ad caufam non prarcise , fcd vt eft cum refpedu ad non ejfe immcdiate prasccdcns & fic fignificat haic vox creari vel creatio , quia ibi non tantum notatur dcpcndentia rei ad caufam incfi};ndo,fed vltra hoc, in accipiendo tuncpriPutcft ctiam aliqiia vox imponi ad fignificandum illam ,1,^ illud r|f(f poft w» t^^/f dcpendcntiam,vtcft cum fccundo rcfpcclu, fcihcct vc cftipfius effezd feiplum quafi prarhabitum &: fic imponitur ha;c vox ^confcruari vbi non tantum notaturdcpcn-r dentia in cflcndo , fed cum hoc habitLido illius ej'se quafi ad idcm efse vt praehabitum. Prot:mto igitur non eft vcrum dicerc dc crc.itura quod crcatur proprie nifi in ,

,

qitiaamho

Jum

itlcnv

,

.

wWff

; I?

:

,

,

,

primomftanti quia non nili in illo habct immediatum oidincmad/^iJ^f/if prascedcns ncc cft vcrum diccrc , quod confcnietur nifi poft primum inftans quia non Propccr igitur ^^j^ ^^^^^ habctimmcdiatum ordincmadfeipfum,quafi prashabitum. :

,

Fropterdt

Ihs

refpe-

:

.^^^ dilhn6tos rcipcftus rationis impoitatos per creari ,

& conferuari

,

non prazdicatur

vnum dc re.quandoaliud praedicatur 5rcfpe£lustamcnille,qui eftadcaufam,fcm»jv!cicari mnduitur pcr manctidcm: fidfi iftcprarcise fignificareturduabus vocibus, vtraqucfimul vcre hoc quod cft de <jito di- prcedicarctur dc eodcm ficuc hoc quod cft efic ab alio dante ejse : citur con.-tcciperc efsc ab alio, praecisc fignificanc illam habitudinem, non intelligendo ibi dare, ferumo, y^j arcipcrcnouiiatcm:ncc illam important, quia verum cft diccre, quod Filius ac-

&

:

fiee

ecoir

.

^.^.^ (ieitatem a I'atic,&

Patcr dat

ci,

& communicatdeicatem:& ifta duo femper fi-

mulpra:dicancurde codcm. Ncc curo difputarc de fignificato huius vocis creari an pcr fe fignificet refpc(3:um ad crcationcm,&; connotet refpectum ad non ejfe prsECGdcns,an cconuerfo, illum pcr fe fignificec,&: illum connotct ad caufam,an vtrunque fignificct:&: tunc non fignificat prxcisc com epium per fc vnum,fcd duos refpe£tus,& vnus cft realis, &: alius rationis qui non faciuntconccptumpcrfe vnum,quiaquodcunquciftorumtrium dctur hoc faltemfaluatur. quodvterque rcfpcftus aliqualitcr importatur prajciseta,

:

;

men propter illum,qui cft

rationis,ncgatur

idcm fimul creari,&

conferuari.

De tcrtio principali dico quod non eft contradi£l:io aliquod cns tantummodo in '

habcrc f//^:ipfum cnim inftans raptimtranfit,ita quod non cft nifi.vc ita loquar,inftantancc vcl fi dicas inftans fccundum fubftantiam fcmper manerc idcm,

vno l>'ftans ta-

inftanti

j

tum

uijta-

dicatur cfic fubftantia mobi'iis,cimi illa fubftantia non fit pcr fe tcrminus ali^uius continui de Generc Quantitatis > fcquitur quod illud , quod vocas inftans fccundum fubftantiam , non cfttcrminuscontinuans pcr fcpartes tcmporis. Saltcm

^^ .jj^^^

rat,& tde ejipojjibite

de repcr-

Manente.

,

fccundum^/f non manet , fcd raptim tranfit &: ita oportet diccrc dc mutaconfequcns dc inftanti,quod cft pcr fc mcnfura mutationis*: non autem vidctur maior contradidio dc rc permanentc quod non nifi in vno inftanti habcat
,

tionc,&: pcr

,

:

:

:

Qu^ftio XII.

287

pcrmanens totum ejfe fuum habcc in inftanti vnorquia in hoc dillinguitur contra fuceft crgo concradidio^li iUud ejfe vltra hoc inftans non habeAC n Contra hoc videcur Ariftotcles S.Phyfic.vbi aic Offonuntur^ inquit,^f«fr.T//>, corruptto^quArefi impofihile ejtjimnl mutart jecundum "f oppofitas , nou erit continua mu~ tatio, fed erit medium ipforum tempusJEx. in fine cap. Penitiu inconuenicns videturfifacJum

cefliuum non :

:

jQ^

^

^ '

neceffc eft

mox corrumpi^

Tcx.cS:(;i «l.

Oppof.

'^'x/ix.

& nullo lemporepermanere.

non eft acxipete vltimum in effe ipfluS corrumpendi , fed primum in ejfe gcnerandi , & cum hdc ctiam priraum in non ejfe corrumpendi ;y?f »«w,inquic, vtritjue commune efi^c^ primA,(^ poHertoriJjHius aHtemfinif^tl'Praeterca Infcriiis tn eodem 8.vult,qu6d

lius autem principium yfes autcmfemper poHerioris pafsiottis efi.

&idcm paulopoil

Tex.c^.

T<x.C<;.

tpfius

,

temporis in cfuofiebatfia^umefitn vltimofigno.

Pra:tcrea°.Sirescreatatantummod6habeatfjy?ininftanri.runcini!lo verumeft primo cft, 8c iimul verum eft dicere resifta dcfinic efTe, quia cunc vlcimo cft,nunc aucem repugnanria videciir elFe > quod fimul res diGCte,resifta incipiteflc quia cunc

:

incipiac efle, &: definac efle.

\\,

Ad pi imum

p

,

intencio Philofophi eft ibi

,

quod

folus

motus locilis poceft efle hoc probac,quia

concinu'is,&: perpecuus,& nullus aliuS mocus,nec cciam miicacioj &:

omnes alij motus (•r corrupttonis

,

ci^c

{"'"Z 'i"

& mucationes lunc ex oppontis m opponca, vt gexerattonts, mquir,

& non eirc termini funt

Si igicur aliquis iftorum

mocuum

,

,

alterationis

autem

contrari
vel niutacionuni poflcc cfle perpetuus

,

&

&:c<.

,

"^l

phu.potci tjfe

perve-

conci- tuui,

eflec ab eodem termino a quo ad eundem terniinum ad quem qUia in mocuficfimplicicer vnovcra cftifta propofitio 6. VhyCic. mutatio autem neque vna Tex.^t. infinita efl^ct ergo illa continua perpecuo modo per continuam rcflcxfoncrri a ccrmi-

nuus.hoc non

i

:

no in ccrminum puta fi mocu finico mouerecur a calido in frigidiim, ceflarec ;

tio,quantum tali

eft in iftis cerminis, nifi ftatim clfcc rcflexio

a frigido in calidum

alceraj

fed in

*^V

SJJ"'''

^^""'^

^''^"

reflexionc mocus prior,& pofterior,cum finc oppofici,non poflunc condnbati,hec ^faue-Jnt vnum mocum concinuum : cuius probacio eft , qUia tunc mobile fimui mouc- '<xplicainr

facerc

recur mocibus.vel mutationibus oppofitis. ^^

Haec conlcquencia probatur , quia in mocu continuo veruro cft dicere a prmcipio mocus, qu6d mobile mouetur ad vlcimum terminum , ficuc fi vltimus terminus mo tus continui eft calor,verum eft diccre de mobili in principio motus, quod talcfit fi :

igirur calcfadio poiret continuari fn'gefa(3:ioni, a priricipio tocalis

/^.fgf^^

^_

pcfin rKh pvffHnt co^

mocus cdncinui ef-

ttnuari

•,

EcpropccrconfimilcmraciOnem s ^*f"^ol"' probat ibi,qu6d non potcft concinuari corruptio gencrationi, vt fic vna mutatio:quia "'/'^*^^'' tunc a pi incipio mutaretur oppofitis mutationibus quia corruptione ; &. gencratio- ,^ ^ctJiehc:nam in quacunque vna mutatione ,fiuecOntinua, Verum cft dicerc,quoda turmoti-

fecverumdiccre,qu6dmobilecalefic,&

frigcuE.

:

principiomutacur advlcimumtcrminum illc auccm efttcrminusgenerationiB igl- hus,vtca' caniencunc pet poficum , muca- l'f^^-'on(, tur a principio mutatur mutacione generacionis tut mucacione corrupcioniis quia illa ponitur priccdcre , vc conciriuanda gertcticib- ^ fr*lff*:

:

,

&

.

ni,iftud

aucem nihil eft concra hoc, quod

didurti cft,i:cm in vnico fojo ihftanci

'^^""'^g^,

fcili-

ceccrcacionishabcret-^^quianonconcedo, quodillicrcacionipoflicconiiDUarilnnihiUcio,vt fic vrta mucatio quia tunc fecundum argumcncum Philofophi , quando crcacur,verum eft diccre, qu6d anuihilatuf fcd cantuniiriod6 concedo , qu6dcrea:

^^ cc>rHuVo^k.

:

tionerri confcquicuir annihilacio.

15.

Ec fi arguicur , qu6d cani annihilatio cft a virtutc infinita,qu£

' ,

quam creatio eft

in Inftanti

:

quia vtraquc

non potcft agcre in temporc:vt vidctur JPhilofophus proba-

codem inftanci,quod eft inconucniens Phi- Tex.y^. mucari oppoficis mucatioriibus, vel erunc in diuerfis inftan- cihUer. tibus, &c tunc illa inftancia erunc immediata, quod cciam cft inconuenicns aptui Philofophum. Ad hoc dico,qu6dracioPhilofophi,qux cafta cft,fciliccc quodidcm non potcft fi- ^"'''^Pf*^

&

rc %^Phyf. igitur in propofito,vcl crunt in

lofopho,fci!icec

idem

fic

inul ul mutari mutationibus oppofitis , probat cOrruptiOncm non poife continuari gcge- /j.^^ /•fjj,"/'^ vcra,fcilicetquod cum hoccftaliaconclufio hoc cft alia conclufio vcra,fcilicet quod gencrationcm non ncrationi:fcdcum ncrationi:fed nonpotcft potcft r.t r.nionem immcdiatc fcqui corruptio,fcd illius eft alia ratio:hatc,fcilicct qu6d vtraque cft in in- cjntafit ,'n

ftanti,&

duo

non fimul in codcm, vt patet:erunt igitur in immediata.

inftantia fibi

Hacc probatio

cam non cft ,

per iaftans

'

,

aIio,&: alio inftanti:fcd rion func i"fta»ti,dr *'"' "'" 'f?

quac eft fecundumintcntionem Philofophi

contra propofitum nol\rum

crcatioriis

,

annihilatio eius

:

non

quia

ifta rcs

crcata

eft in inftanci,

,

non ibi ponat quac npn manet nifi

,

licct

*"!*"^^'^'** '

^

fcd in tempore habito in- phvf ftanri

Quodlibet.

288 ftanti crcationis

:

fiquidem poft

immediatum fuo tctmino

eft

tio

mn Tie-

Cum igitur arguitur ",

eejfano

fit

latione in cafu

temporis.fiuc in

quod annihihtio

quo loquimut

in

,

illo

,

'

eft motus,fi( utdiuifibile poft indiuifibile,quod cft

quiapoft illud ftatim jinnihila

aliquid in temporc indiuifibiliter imimmcdiatione qua continuum tcrminatum hoc raodo motus eft immediatus vltimo quictis,

fcilicet

&

:

non cft

inftat\s

mcdiatum, fed diuifibilitet tali,

eft in

principium. inftanti:negandum cflct dc annihi-

& hoc fempcr refercndomtcntioncmad inftans

,

dicatur propric cfTc creatio,& annihilatio

,

magis

fiue

cum

illo.

in inftanti.

Et cum probatur »,quia virtu^ infinita no» agtt in tempore. Illam propofitionem Nomnconnon conccdcret,nifi de virtute infinita naturali neccflitate agcnte , quia Philofophus uenit Deit, inconucniensillud,adquodipfedcducit, lciHcet quod virtus finica , fic deahanoneft eatM f er ram tqHali infinitaaguntinacquahmenlura. Thcologiautemnon concedunt Deum agerenatnenfura

turali neccflicatc circa

agere.

Scd nunquidtenendo Deum agerc naturaU ncceflltatc , non poflfct concedi ^iquid pofle maneretantumpciinftans,cummutatiofic tantummaneat,etiamfccufl* dum Philofophum. Quaerc rcfponfioncm.

Deo necejfario agente,an ali-

qutd folo inftati

creaturam.

vno

K^d ijiud confeqttenter rejpondeo adcafnm^ qtiodfi Dem produceret aliquid-.aut produceref

efepoftt.

Additio. alioriim.

*3*

tUudfine cAufisfecundii^cju^d Philofophi non admttterent^ (frtuncpofsibile ejfet illudtanturn dttrare per tnfians ,ficut c-r Dei aciio tantumper infians duraret. Si autem ^roduceret mediantihus caujis fecundisfic re

,

non lidetur concedendum

loqucndo de^e permanente xfecus

efi

quodillud pojjet tantum ^er infians dura*

,

de indiutfihiUbus

vt de mutattone c^ infiantibus

,

,

etiam fecundum philofophttmyquA tantitmper infians durant.

Sed probahilius efifimpliciter in quxre

8. difi.

i

.

negatiuarn

tali cafu tenere

COMMENTAK 7-

k T~X E fecundo articulo principali,in L/dcndiim

Zfeam a quo dtpen-

dici crcari

(ieaC.

quod

Creitri

quid

di(M.

eft

,

aii

cadem

& conreriiari.

,

cteari vltra

qiio vi-

res fimiilpofsit

Dicit iJoAor primo,

rcfpCvhim

,

quem

imporcat ad

S.

& dtfiin.i. Eteftinrc cadempcni-

tus dependentia,

crcantem

ut

Dodor in fecun-

probat

rcaliteripfi creatiirx, vc do,difi.i.t}.^.

,

&

qua crcatura dcpendct ad Deu, vt confcruantcm

quia ipfa in

,

Dco accipit idcm

inftanti

ejji

,

fiue in

primo ,

nonejfe prasccdcns opponitur contradidoric ipli

ti ,

& per confcqucns eadem penitus relatio rea-

lis

dcpcndcntiaE.

creaco

& illc refpciaus eft rcfpedus tantiim

5

creatuta; , quia tamcn terminaturad prxcedcns immediatc , cft relatio rationis , quia rclatio rcalis fcmpcr cft intcr extrema icaiia,& oritur ex naturacxircmorum ,& rcs proprie , vt dicit iftum rcfpeftum rationis , fiue

in ipfo

non

ejfe

ejfe

(eciindum ilkim rcfpedum dicitur propriccrcan',quia notatur ipfam proccdcre a non effe Cimplieiccrad

inprimo

quod fi ics creata tcmpore fequenti comparc-

Dicit fecundo,

ejfe.

inftanti in

tur ad fcipfam

,

vt in priino inftanti

paratio cft reiatio rationis

',

quia

ti,

quia

iftc

talis

,

cft

ciufdem ad (eipfum,lfcec vt fnalio,&

,

cora-

dicitur creari accipit

,

nonejfe prscedens

ejfe , ,

fed

,

quo

for-

quia fecun-

non immcdiatc ejfe

,

in

,

qua

ipfa creatura rcalitcr

ab ipfo Dco

,

qux

,

tc

creatura accipit

prxcedens

,

prinu

poft non

& eflentialiidem

fecundijm

qu6d cadcm

ita

inftanci

,

in

immcdiacreatio pafsiua ; in quan-

ejfe

dicitur

ejfe

tum vero

confidcratur prout crcatura accipit

poft non

mediatc tantijm, dicitur confcruatfo immcdiatc ad effe dicitur crcare prout

non

efse

ejfe

ejfe

:

vero producit candcmrede«e«
Et

f//edicitur conferuare..

creaturam

tio rcalis ad tio

,

qua diccretur creare

latio

in

fi

eftet

, ,

&

Dco

ellec rela-

tantum vna

rela-

conferuarc,fed di-

&

alium , alium refpeprxdido. Quart6 dicit,qu6d rerationis in creatura, qua dicitur creari ,

&

qua dicitur confcruari , non identificatur realitcc rei creatx , tamenquia nulla rclatio rationis poteftefle idcm rcalitcr cnti rcali. Tum quia relatio , qurc ccrminatur ad non ejfe immcdiacc pra:ccdcnsjcantilm cft in crcacura pro primo inftanti,quo icciphefie poft non

ejfe

immcdiacc;fimili-

inftanti

cftentialis,

lelacio eft

,

me-

diatc pr.tcedcns dicitur confcruari. Tcrtio dicit,

ter dopeniicc

relatio prouc confideratuc in

quo

relatio

diuerfificari

ter reIatio,qua dicitur conferuari, in

ad DeS qiiod rclatio creaturx , qua .id Dcum comp.iratur.fiue vc crcantcm,fiuc vtconfcruanccm.eft rerenUf,

& rcaiis

tamen

tcmporc fcqucn-

poft

tnrt.

depcndcntia

Ifta

intellcdum poteft

uerfificaretur fccundiam

fcd tantiimpoft«o«

latio vcri realis,quia cft

fiuc in toto

dummodo

& in toto tcmporc fequcnti

idcm

fcmpcr a

alio inftan-

diHnillum rcfpedlum comparatur , vt habet ejfe ui tctnpore fequenti ad fcipfam , vt accipicntcm ejfe m primo inftanriipro primo ergo inftanti, in quo accipit ejfi immcdiatc poft non ejfe tantum

quo

,

comparatio

rcfpedhis dicitur refpctSlus

maliccr diciturcrcacura conferuari

I

V

l

quocunque

rationis, quia licct fundctur in cntercali, fcilicct

f

loquendo de permanentihusi

Deiim crcaiuem, dicit rcfpedum ad non ejfe immediatc prarccdens ipfum effe crcaturx , quod effe

ReUtit ere*-

,

qu. vltima adfinem.

& cic

,

poft

fic realiccr

qudd

primum

non

potcft idcntificari.

concingic

cadcm vocc

aliqualiicr imjiortari.

finem

quocunque

inftans fcmper variatui*

Et

Quint6

di-

inulca diftinAc

litcra claraeft

vfqucin

articuli.

De tertio articule principali,\n quo vidcn1 dum eft,an creacura pofsic przcisc per vnum inAans

14,

QusEftio XIT. primo inftain-

ftans durarcjita qutxJ tanto nuilo ti

quo accipit efse immediate poft min^fse Iic qn6d in tempore jromediato ad illud

in

,

dnrct,

inftansdefinateircDicitDodor abfolutequ6d fic , qrfdd nulla apparct ex-hoc impoflibilitas, quia hoc patcft de inftianti tempoiis , qu6d

&

tantum

liabet efre pto illo ipftanti

quo

,

cft,

fed

etiam de mutatione inft^ntanea , quz tantiim pcr inftans habct efse ; mddo non videtur maior contradidtio dc te perrtianenti , quod non niii in vno inftanti habeat eff€ , quam de ip(b inftantj,vel muc^tione quia etfi res pcrmanens non pofEt habcre efse idem prscisc pcr inftans, fcd perraanfluc (& inftans, vel mutatiopoilit rfianere per inftans, im6-ncceftafi6 tanrum pct inftans insndt ) tamcn permancns totum iaura habet in inftanti vno , guitur contra fuccelliuum

efse .

BOh

g^

potcft effcioinftanti

,

;

hoc diftm-

in

quia fuccefliuum

non

eft

ergo con-

tradi^io H pcimanens non habear efse vltta ptimum ihftans, in quo accipit efse, iti Nunc Do^or argiiit , probando qaod

4 phjfic.cm- crcatuta permanens te>:,6\'

^ia

per inftans, fophi, qui

non

poflit prarcisc

durarc

& prim6 probat auftoritate Philo-

ait S.

neratiOySic.

Opponumur

Phyf.

inquit ) ge-

(

Vult dicere, qu6dgencratio

,

&

cormptic non pofTunt-efte fimul, fcilicct,qu6d fi reS in inftanti -4 gcjKtetur, in tcmporc immediate Uon potcrit corrumpi, alixer dua: rau-

fimuhnam generari,& corrumpi fint dnae tnutatloncs, &: fl dc eodcm iimol poflcnt vcrificari in eodem inftanti , fequcretur qu6d dax mutationes oppofita? dc codem vcrificari poirent ; cft ergo neccfle quod inter remgenitam,& eandem cotruptam cadat tempus nicdium,id eft quod poft infhins, in quo generatur, duret aliquid tcmpus, & in tatiohes oppofita' erunt

moeldinioius

ilie

intcnfio»

ille

motusintenfionis raocui fngefaAiOni»,

qu6d mobile raoucatur pcr racdictatcm

ita

iiorae

&

ad calorem , per aliatii raediccaccm ad fcigiditatem , ita quod fit firopliciter vnius conti^ nuusintcnfionis , tunc fcquitur qu6d mobile fimulfiat calidum, frigidumipatct,quiamotus calefa^tionis in aliquo inftanti non eft retminatus,fed fcmper continuatur frigcfa^ionj} ergo fimul caleiii, frigefic, imo fi iftc motus cft pctpetuus, & hoc tamum pcr rcflexioncm

&

&

(quiamotus

calcfac);iunis noii potcft efTc pef'

pccuus, quia mobilc nunpotcft perpctuo mo» ueri ad caloremi aliquando enim ccfl^arctille motus; non enim agens pofTct calefacerc mo-

bilcneque intcnfiuc in infiniti],ncquccxtci;fiucin iiifinitijjvt patet)fequiturqu6d mobile io principio motus calcfic,

& frigefit:patct per e-

xeplum, {>ono quod >^.moueatur ad calore pcE medictatcro hora,& per aliiui) m^dietatem mo, ita qu6d raotus »d x»adu «d frigiditatem , £c

ueatur ad frigiditatem

lorcm continuecui

in

pertertiamraedictatcm moueatur reflc^cndo ad calorc, pcr quartam medietace moueatuc ad caloccm , ita qu6d totus illc motus fit vnus continuus.patcfquod cfTct vcruro,qi^6d mobi"

&

totaiismotuscalefit,

lc ikprincipio

& frigefit

;

cnim motus, ad calorem, & ad ftigiditatcro, & puft ad calotcm fit vnus continuus- motus» fi

patet pcr propofitioncm prarmifTamiquodcric

veuim

dicere mobile -^<

calcfit,

& ff igcfit.

Et

irv

principip niotus

qu6d idcm moad oppofita, quod cft patct

fic

tus continuus crit fimul impoflibile.

Sunt crgo duo

in' ifta

jitera.

Primum quod

&

motusalterationis, puta intenfionis, vnu$, idem nunicronon polTer pcrpcuiar/, nt(i fimul

fiebatfaEiumeJiinvltmoflgno. Dicit Philofophus , qu6d res permancns non habct vlti-

lis

inltans fui ejse

inftans fui

,

benc hab

fed

& habct primum

ejfe

t

primiim

inftans fui non

& non

calefadio continucturfn.gcfa<^ioni,& tuhc-ca* motusell'.t cxoppofitisi.fcilicet frigcfaiSio.-

ne incenfiua,

&

calcfactioac intenfiuain.(c

foljjm lufEcerct ad

mo(um

pcrpetuandum

hoc io'-

tenfionis,nifi talismotusconiinuatctnr,i&pcr-

qu«

habet vltimum inftans fui non efse^ omniaprolixe cxpofui in fecundo, dift. 2.

q.

vide ibi

&

minutr>,itaqu6d ./f-moueacur a calidpad frigidum , a frigido ad catidum , p6ft a ca-

efse,

I .

non cnim f uperius dcclarata ,

,

o

Pr*.terea, fi res crtata

efse in injfanti

,

Si

tantummodo habeat

cnim habet

efse in inftanti

c/4. tunc incipit elTc, patet,qiiia

vcrum

cft di-

ccre in ifto inftanii eft,& in tempore immedia-

co antc illud inftans, fe. JBt

fi

in

non

fuit

;

ergoincipit ef-

tempoteimmcdiaroadilludinftans

definat eflc, fcquitut t\a6d fimul definat cffe

6

funt abfurda.

& fic coutinue,

qus oronil Sccundum cft,qu6d fi motus ca,

lefadtionis continuaictui

motui fMgefii^onis,

quod cfTet vnustantixiu motusnucneroitunc fcqueretur quod mobile in principio totalis

ita

motuSi fimul

frigeficiet,

& caiefiercr* Yt patet

pctillam propofitioncm. Fatct ergo qiH>modo

verum cft dicere.in ifto inftanti eft, temporo immediato ad illud inflai;s non j ergo definit eirc,& fic benc rcqaicut quod

motu^ altcrktionis non polfet pcrpetuari , Sc hocquia talis cft a coiitcario in coQtranum, vc fupra pacuit. Scd non cft fic dc niotu lj7cati,qui

&in

tantilim per

efTc,

&

lido in frigidum

;

patet,quia

erit

pctuaretut pcr reflexioncm a tcrmino in tci-

&

prolixeexpofitaamplius repcti debcnt.

inftansdurct,qu6d fimuj iiKipiec etTe,quodeft impoflibilc.

& limul definct

p

RefpondetDodoradprimum,qu6din-

tentio Philofophi ibi eft,qu6d folusmotus loKtta.

fi

non tertninctur ad.aliqiiod muiatum efse,in. quo calor fit perfc(^e acquifitu$,fi continucrur nis

vhimoinftanti illius temporis potctit cottupi. n Et idem paulo pefl ipfiiu temporu , in quo

roum

lO.

289

1.7.9. TiHic vlaa,

calis potcft efle

coniinuus,&peipetuusi&c.Pro

roaiori intcUc£tu'huius licerx eft

qu6d

ootandum,

in motu, putaiiitCDfionis continuo,vt cu

mobilc mouetutad calorem in toto illo motu a principio yfque ad vltimuminftans, illius motus fcmpcr eft vetum dicere mobilccalcfit* in vltimo inftanti ceflat lius caloris acquifiti

,

motus illc

,

& & tunc il-

in vltimo infianti datur

priniuui inftans fui efse, vt patuit mfecundo^di. Scoti Oper.

Tom.

X M,

poteft perpctaari

,

vr patet quia

fi

virius duret

in infinitum applicata alicui otbi, mouebit

lum motu

infinito

continuo,

il-

& boc extenfiuc.

fccundum Pbilofophum Intclli, mouet illura localiter motu continuo,& ille niotus erit perpet^us. £t dc (iOio

,

gentia applicata otbi

q £t propter confimilfm rationem prohat ibi, quod nopoteft cotinuartforrttpti» gemratioitt, &c. Qupd patct pcr excmpltlm,qu6dpono luareria in inftanti A. mutecut dd fgrmam ignis, &in tempore immediato , vel iuAlio inftauii «nutctuf dcpcndcntiz focmam igniSj ita quud ipfa wutatio , qus eft gcncratio , cortinoa'

B b

rctur

"*

Quodlibec.

290

cottuptio,& tamum , qu» eft vnicamutatio, patetqu6d iliatnutatio conftac ex duabusmutationibus oppoHtis, fcilicec debecet perpecotruptione, genetatione, tu6 continuari j non poffetautem continuari, nifi per continuam rcflexionem tcrroini 4 ^uo, ie tctmini ad^Mem,\u <\u6d moueacur.fiuemur tetuf ob ep in «0» ep,&c a non ejfe idejjfey&. immediate poft ab efe in non efi,8cCic continui reflcAendo, fic talis mutatio cotnponerctur continuc ex mutationibus oppofitis , quod eft jmpofllibile ; imo in quacunque vna mutatio-

qu6d generatio cflet in vno inftami, immediaco eitet corruptio , & iic darcntur duo inftantia immcdiata ; patet hoc, quia apud Philofophum generatio fit praecisc

continua ; vcrum eft dicerc quod a principio matatur ad vltimumterminumi illc aucem eft terminus generationisjigitura printacipio miitatur mutatione generationis , men tunc ^er pofitum,mucacur mutatione corraptiorviS>quia illa ponitur vt concinuandage-

ncratio, eft etiaro cprrupcio

tciut mutatiofti fit

&

&

&

ne

fiue

,

&

Aerationi. Etfic pacet intcntio l^hilofophi.

Sed in propofito nihil

quod

eft contra,

didtii

eft,rem in vnico roloinftanticreacionis,habcre

non conccdo qu6d iili creationi poffitcominnari annihilatio , vt fit vna mutacio, qtiia tunc fecundum argumentum Philolophi, quando^teacur, verum eft dicerc qudd annihiktur,quia fi creatio annihilatio funt prxci#//?,quia

&

sh vna mutatio,

&

quando

rcs

mutaturad

quidi rempercft verutti dicere^qu^d

quod mutatur

,

& ficeflet vcrum

fic

ali-

iilud

ad

dicerequod

.^.quando creacur annihilatur,vt fupra patuit. Sed tantummodo concedo quod crcationcm rcquitur annihilatio

,

qu6d ^. quo creacur,

quia ponendo

praecise durct pet illud inftans, in tunc in tempore immediato ad illud inA<s,annihilatur,& creatio nd eft vna mutatio cu an-

nihilatione,im6du;mutationcs,quiacreatioeft mutatio .^.non efle immediatd ad ejfe, 8c annihilatio cft mutatio ab effein no

1

1.

immediatc. res prz-

ejfe

DoCtot inftat, probando qu6d fi

r

cisc duraret pcrintlans

,

qu6d tunc

creatio

annihilatio cflcnt in inftanti,quia vcerque

&

eft

inftanti

iti

in inftanti, Sc corruptio fimiliter. Si ergo cor-

ruptio ligni

fit

iniqftanti

& calis

,

corruptio

immediate fequiturgencxationem li^ni , qux fimiliter fit in.inftanti , aut ergo corrupcio iigni eft ineodem inftanti , in quo Sc generacio ligni

& tunc fcquicur quod erit vcrum dicerc

;

lignum

in illo inftanti,quo

pitutipater^quia in

codcm

gcneratur.corruminftanti, :

quo

cft

gc-

fiin alio inftanci

, ergo dahcur duoinftanciaimmediaca, quod eft impofliibilc apiid Philofophuni, ^,8c 6. Phyficotum. f H£cprobatio,
inraediatoinftaTiti gcnctationis

dum aliquid

indiuiHbilc

,

tunc

fui diuiAbile, fibile,

fibile

&

nonfecundum

aliquid indiui-

quiain continuo non eftaliquid indiui. nifi pundlus. £t fic fi copcinuum eflec

immcdiatumpundofcciindam aliquid indiuifibile , tunc eflec immediacum pundo fecun-

&

dum

aliquem pundtum, fic pun£bus eflec immediatus pundo, quod eft contra Philofophii C.PhyJic. De hoc vide Doftorcm in fecundo,

dift.i.quzft.p.&fingularesdifficultates ibiaddu(5ta$,& expofitas.

Et hoc modo motHi

t

eft

immediatus vltimo

fibilt poji indiuifibile,^uod ejieiuf principiumiin-

codem inftanti

,

quod

eft

inconueniens

i.rfyfieMn-

philofopho.

Ux.il.

Refpondct I>odkor quod ratio Philofophi taqu6d idcm nonpoteft fimul mutari mutationibus oppofitis, probat corruptionem Aa',fi:ilicet

non p6fle continuari ruptio

gencrationi,fic,qu6d cor-

Sc generatio eiufdem

,

fit

vnamucacio

numero continua, vt fupra patuit,im6 neccifati6 fiiint dus mutationes oppontae.Eft etiara apud Philofophum alia conclufio vcra, fcilicct, qa6d gcnerationcm non poteft imYnediace fequi corrupcio , ideft, pofico qu6d gencraiio ligni,8ccorrupcioeiufdem non fint vnamutatio continua,fed duz mutationes, adhuc illa: duae

habent , qu6d corruptioligni non poteft immediat^ jfcqui gcncracioncm lihuius eft alia ratio a prxdida,qua progni, paturquod nonfnntvnamutatio. Ratioenim, qua piobatur qu6dnon lint vna mutatio conrinua eft , quia talis mutatio eflet cotrupta ex mutationesfic

fe

&

ftansenim quictisjfiucimmutationis, eft inftas tcrminans quietcm,quaE opponiturmotui.puta fi u4 moueacuf pet horam, vltimum inftans illius horx, fiue mutatum ejfe, quod menfuracur illo vlcimo inftanti eft terminus motus , fic qu6d totus ille motus immediatc terminacor ad illud mutatum ejfe fecundiim aliquid diuifi-

non fecundum aliquod indiuifibilc,quia motu non fit aliquid indiuifibile , nifi mutatHm effe, fi fecundum illud cflet immediatum vltimo mutato tfst, tunc eflent duo mutataefse jmmediata, quod eft contra Philofobile,&

cum

in

fh\xm^.PhyJic. £t fi poft illud vltimum mutatum ejfe terminans motum vnius borae , ipfum ./1.

quicfcat per aliam

horam

,

tunc

horz menfurancis qufetcm

inftans quietis

modo .A. immediatc

poft illud inftans

inftancijvel in alio, 6c alio in-

,

in

quo

quietabatur fub caiore, tnoueatur adfrigus,

motum

eo4em

dicitur

fiue inftans immutationis. Si

,

ratio,qa6<)immediat^corruptionon poteft/egeneracio,& corrupcio fimul , quia vel

elfentin

quics,

opporiatur motui prjccedenti. Et vltimum inftans iilius

dicit, ficut diuifibile pifi indi«tfibile

qui, eft

illa

quac menfuratur tempore vnius horzproprie

& fic cflet vcrum dicere , qu6d in , quocunque inftanti ^.eft gcnitum , vcl gcnctatur, qu6d A. corrumpicur,vt fuprapatuit.Et oppofltis

4»

in infinitas partes. Sicut etiam dicimus qu6dcontinuum tcrminatum ad pun. dtum,eftimmediatum piido fecundum aliquid eft diuifibilis

^^ videtur Philofophus probarc %.Phyfic. annihilatio, vel it\ propofito creatio ,

eflc in

1

;

a

&

J•

immedia-

eflct

quietu,cjHiA pojl illudjiatim eft motU6,ftcut diui-

igitar

J

tum fccundum aliquid inftantis, Sc flc inftans eflct tmmediatum inftanti eft ergo immedia« tum fccundum aliquid diuifibilitcr, fcilicet fccundum aliquam parcem temporis, qus etiam

virtuteinfinita, quae nonpoteft agere in cemt.thyft(.etn' ?<>'«>

ttx.jf.

,

ftanti, ita

&c

motus

ille

quietis

,

,

qui immediate fcquitur inftans

erit

neceflario diaiflbilis.

quiecis

,

£t cum quod efi

hoc non debct referri ad immediaie fequitur inftans non enim illud inftans quietis eft

eiHt frincifium ,

,

,

qui

princi

Qu^ftio XII. principium mocus immediate fequentis , qufa tunc feqaeretur quod in motu dai etur aliquod primum, aat prima pars raotus, aut prima mutatio principium enim motus eft nnitatio c6;

tinua

i (i

aliquid

ergo iitud inilans

menfuratum

princtpium,vel

ilio inftanti clTct princi-

pium motus, illud non ejfe,lic Cic

elfet

mMtatHm

polfct cfle nifi

in qiotu daretur

primum mHtatnm

ejfe,

quod cftcontraPhiloioplniraj^.P/yy/c.qui vult quod ante quodl.bet moueii cft mutatum ejfe, & ante quodlibet mutatum ejfecd aliquod moueri,

hoc idem patet

i.tf.^.bc

a Do(5lore tn/ecundo, dift.

vide ibi fingularesdiflicultates.Intclli-

git ergo Dodor abfolutc quod ficut continuii non fucceifiuumjfed pcrmanens immediatc tcr.

minatur ad pundturaindiuifibile

,

&

alia pars

permanentis, quae immcdiatc fequitur

, efl immutata pod il!ud pundlum , & fic pun^us eft principium partis fequentis,& finis prsccdcntis. Sic e(l inmotu,qui terminatur ad mutatum

efie,

fi

motus continuetur,crit

finis partis

tus pr«ccdcntis,& principium partis tc fequentfs.Eft tamendifFerentia in

mo-

immediacontinuo

permanenti , &continuofucceftiuo , quia in continuo pcrmanente datur primum indiuifibile , puta pundlus initians ipfum continuum permanens, datur ctiam vltimum indiuifibile terminans. Sed in motu datur vltinwim mutatum efse terminans , fed nondatur primura mutatum efje initians. Et fimiliter in tempore datur vltimum inftans terminans tempus,

& non datur primum inftans iniiians ipsii

immediato adinftans

alio inftanti

creatioais,quia tunc inftans cftct immediatura inftanti,vt proccdit ratio

;

tempore immediato ad

in

fed annihilatio eirct

illud inftans,vt

fupra vcr6 nonaccipcretur iaftans tcmporis,fcd inftans xui,poirct conccdi quod in vno

patuit. Si

inftanti acui eirct creatio,& in alio inftanti

zui

immcdiato,eflct annihilario, tenendoquod

fit

huiufmodi inftantibus,non fucccf-

fuccefllo in

continua,fed fucceffio raptim tranfcundo.vt

fio

proiix^ expofitura cft in fecundo,/?.i.^.i.veI

teneaiur,qu6d

11

ftans indiuifibile.

zuum prxcise dicat vnum inDe quo vide fupra,in fecun-

dojideo Do6lor rcftringit fe ad inftans temporis,quia fi yi cteatur in inftanti in temporc immediatc fequcnti annihiIabitur,pofito quod ^.

tantum durct per inftans•^» virtM X St ciimfrobatur , (juia virttu infinita non agit in tempore. Dicit Doftor quod illam pro- '"M'* *«« pofitionem non conccderet Philofophus , nifi dc virtute infinita natutaii necctlitate agcnte, Patet,quia

fi

virtus infinita agat in

nius anniipofTct

illa

cemporc v-

qu6d agcret in^quali tcmporcquia quanto virtiisefrct raaior:tant6 in

concludit crgo

quod

fi

minori tempore ageret; virtus infinica

ccelum,qu6d ipfum roouerct

motus

mouerct

in inftanti,

& fic

efTet in inftanti,quz propofiiio

Philofophieft pcrtraiflataproIixciDodlorci» i.dtfi.i. ^.t

.rcfpondcndo ad principalia argumenta,vi-

de

ibi,

& bcnc fcquicur quod

eft infinira

fi

,

&

tur pundlus continuans,qui cft ptincipiu vnius

partis,&finis alrcrius,im6 infinitapundtacon-

dunt

ficut in

continuo pcrmanenti da-

tinuantia, cijm ibi fint infinita: partes,

&

inter

quafcunque duas partes datur punftus mcdias, & continuans Sic pariformiter diccndum eft de mutato eflb continuante partes motu$,& de inftanti cotinuanxe partcs temporis.Hatc omnia

&

&

prolixc cum multis dubiis adiunAis,funtpertradata in fecundodift.i.q 9.

u

Cum igitur

in injianti,

arguitur,<]uod amihilatio efstt

Vult diccrc, quod loquendo de in-

quo intelligit argumentum contra fcilicet, quod creatio & annihilatio fiunt in inftanti, dicit quod fi crcatio cft in inflanti, annihilatio eiufdcm non crit in inftanti nccin codem,in quo eft crcatio quia tunc eirec vccum diccre qu6d yi. quando creatur,annihi(lanti teraporis,de ,

,

;

H O

C

S

Deum

agcrc naturali neceffitate

pofTe agere in tcmpore,&

fic

in

,

& idc6

temporc (mme-

diato adinftans crcationispoteft reannihilare.

y

:

fubtiliter,

Sed nunquid tenendo

Deum agere natura-

,

TKaneat,etiamfecunditmPhilofophum.Dico,qu6d.

non

poft^t mancre,nifi daretur generatio

corruptio, vel fimul

incodem

inftanti

,

,

&

vcl in

aIio,& alio inftantibus immediatisjmutatio vetoprafcisc duratpcr inftans, quia

fibi

formali-

rcpugnat durare nifi t.iiuum pcr inftans.Sicut etiam continuum fuccefliuum necefTario durat per tcmpus , ita mutatio neceflariatantcr

tum

perinftans. Sed

non

cft fic

de permancn-

tibus, vt patct.

L

I

V

M.

/» hac literafunt pulchra. di^a Philofophica^dt quihus vide Do£f.i.d.i

(j.^fi

nit.j.^ 8.

non Secundumy corruptum non hahet vltimum fui cfTc , fed primum non cflc naturaliter. Tertium , genitum naturalitcr habet frimum fui effcfmul cum primo non cfTc corrupti. ^artum , ia oppoftis fihi fuccedentihftinoneft darevltimumpr^cedentis cumprimo confeqttentis. ^intum ^ in raptim tranfeuntihuiyVt funt infantia^(^ mutationeSyeji darevltimum^^primum t^Hz.Sextum^quA virtute diuinafunty^ defmunt ^pojfunt incipere,^deftnere in tempore^velin tnjlanti. Septimumjncipit pro negatione pr^eritty dr pefitione prdfentisy (jr definit propofitione prafentis (jr y

negationefutunftmul dicuntur^de

Scoti Opcr.

^

tjuia corruptiua

alitn nongeneraret.

re

vno injlanti durante.ln his

tionCydr defitione ^ermanentium. Vide

Tom.

X

1 1.

Ofini» Txe$-

nonpofset concedi aliquidfofse ma- logorum. nere tanticmper injians , cum mutatio Jic tantum

li necejfttate

Phyf. PrimuT»di£}umnaturaliter nihil producitur vt /iatim deftnat

Jiatimvincunt generans

"*'""?"*•

virtus finica in tatii augeri,

agat dc neceffitatc naturx,qu6d tunc agerctin inftanti,quia tuncagcret fccundum totam vittutcm, conatum. Sed Theologi non conce»

tempus. Et

l6.

necin

latur,

igi

dtclis hahet

omnia de incep-

eum locis citatis.

Bb

t

Acl

Quodlibec.

292. Videi.d.

V^^

A

£) aliam audloritatcra Philofophi

illa

tequirit alium intcUciflum

:

'

t.ijS'.

,

ctiam ab

^J

JLA-Vcroque pracdiftorum quia, fcilicec natura nihil producit vt ftatim corrumpatur ncc quod neccfle cft mox corrumpi, ficut ipfe dicit: quianatura producens fic infliiit ad conferuationcm produdi, quod poflic pcrtcmpus aliquod mancrc :ita quod corrupciua, vel non lunt approximata,vcl non vincunc vircurcm gcnerantis,?c ,

:

confcruantisgeneracum quiacunc gcneransimpcdiretur gencrare nec cxillo po:

:

teft haberi aliquaimpoflibilitas refpcclu pocenriac diuina:

fccundumcaufas naturalcs

ttum

mn

^ "*['*"

fcd tantum impoflibilitas

intcr le comparatas.

Ad aliud dico, quod in generatione,& corruptionc naturali corruptum

NaturttU' terycorru'

:

non haquia tunc habcret qualitatcs conucnientes, faltcm in tali grapofl*ent ftarc cum forma ilhus:& fi fic non fubito abiiccrcntur ncc igitur '

|;)et

vitimum

fui

ejfe

:

^J^ jjj qyo corrumpcndum iubitocorrumpcrctur

:

corruptum b non habet vltimum lui mumfut rr rr rr fio» ejji :quia cum ejje gcniti concnrritw» ejje corrupti gcpnmum habct in ^^ W}^^ fed effe frimumno nitum autem in inftanti gcncrationis habec ejfi quia tunc forma eius cft in materia, efecupri' & habcttunc primum fjf/f rquiatuncforma immcdiate fucccdi: priuationi & ficuc f»oefe ge- geniium habec primum in f^e fic corruptum habet primum in non cjfe fcdfialiqua '""• virtutc conferuaretur aliquod ens in ejfe, in aliquo inftanti vltimo, ibi tunc non cffet darc primum »0» ejfe : fic cflTet de illa creatura permanentc,quaj non haberct ejj^y Retdurans nifi pgr jnftans. Vniucrfaliter autemdico , quod in fucccdentibus fibi inuicqm, fi-

^y,

.

.

,

.

5

Sc ficut

•

,

:

,

:

;

<=

"^

'"?''*'!j

f"'

vltimum cflc

JimHl.

nunquam cft

darc vltimum praccedentls

:

quiaambofunc

cum hoc primuro

confequenquiatuncoppofitaeflentincodcm inftanti, velduoinftantiaimmcdiata:fempcc tamcn alterum eft darc, fcilicct vcl vltimum prioris, vcl primum pofterioris:quia diuifibilc non cft immcdiatum nifi indiuifibili & fucccdcntia fibi inuiccm , funt oppofitiua

tSc&pri-

mum

ucfintoppofitapriuatiue,fiue contradi(florie,fiueqnaficontrarie

''S

:

,

&:

:

:

pofita immcdiata.

Cumigitur illa, quac accipiunt »on ejfe poft ejfe quardam funt raptim tranfcuntia, quaedam pcrmancntia naturalitcr genita vel corrupta^ quxdam autem pofllmt efle cntia pcrmancntia virtute diuina produda, vcl corrupta. In primis fcilicet rapcim tranfeunribus cft dare tam vlcimum; quam primum in cjfe quia illud inftans,in quo folo habenc ejfe , & idco ncc cft darc primum nec vltimum in non-cjf quia cam in tototcmporc terminato ad hoc inftans,qnam in toto temporc fcqaente hoc inftans, habcnt non ejfe. In fccundis aucem eft dare primum in e(fe fcd non vltimum & fimilicer in «"« ^j/^' cft darcprimum, 8c non vltimum ficutcxpoficiimcft priuspro intcncione Philolophi. Inaliisautcm, quaepervirtutemdiuinamproducuntur, vcldeftruuncur,poccft cflc vtcrquc iftorum modoi um &: etiam tcrtio modo lcilicct qu6d fic ibidarevlcimum in ejfe^&c nonprimumin»o/;fj|/if:quiaillus viriuspoceft inquemcunque modum fucccfsionis vnius ad alteium qui non includit contradidio,

,

,

:

,

Qud dejinmtfunt

:

:

,

:

»« trtplici dijferenti^.

:

;

ncm, Adaliuddico , qwodincipit

duplicitcr exponitur

i

vno modo cum

& negationc prjteriti fic fciliccr,eft, & non prius fuit tionem pracfcntis, & pofitioncmfuturi,fic,non e[i,5c fcntis,

:

:

alio

pofitionc prar-

modo per nega-

crit.

S\mi\itcr de^nit dupliciter cxponitur.

Dico igitur,qu6d ecundum vnum modum cxponcndi vcrum cft quod fimul aiiquid incipit,&definit:quiaraptim tranficns incipit. Hoc cft,eft;6<: non fuit & defipUciitrex- nitcflc hoc eft,eft,&: non critivbi vtrobique affirmaturcHcj&i negationes iftx hinc, ponuTUur. Sc indey(ci\icctno»fufJfe^S!i.Monforeiion funtoppofitx, prxcisc autem repugnantiam importat inciperc,& definerc fccundum^iftos intclledus, in quibus eft aliquid idem affirmatum,&: ncgatum:vcIoppofita a'iqua includuntur. Adargiitn. Ad primum argurncntum principale patct ex fccundo articulo principali quo modo primum antcccdcns cft verum,fcilicct quod aliquid potcft crcari &: nunquam ^omodo confcruari.Hoccnimtantummodo ex rat)oncalterius,&:altcriusrcrpe6tusimportaIncipir,

&

f

dcCinit,du.

:

:

:

ali^utd

tiin

pojfir cre4-

r»

.cr non ^

'

hoc,quod

cftcreari,&: conferuari,fcilicct refpc£l:usadoppofitum,fcilicetadw;/-

, vt prxhabitum , quanquiduD-refpcdusfunttantumrcfpcdnsrntionis. Primus cftrefpe^lusnegatiuus^qiiiaadwo/^fj/t' &cnu(lus taliscft realis. Secunduscft ciufdem ad idcm prashabitumriicut primus ad idem ejfe non habitum,non cft autcm verumrationcrefpc6lusadcaufim.Etcuminfertur;igiti.irpoteft liabere refpccflumad Dcumcreantem &tamen nunquamhabcrc refpc6tum ad Dcum confcruantcm.

gjfe

pracccdcns,

quantum ad creationcm,&: ad ipfummecf//f

^{^(^^-^(lconferuationcm

j

:

,

ponccdi potcft ,

fi

vniformitcr accipiatur: hoc cft,qu6d

Dcus nunquam

dicatur

confcruare

\6.

Quajftio XII.

i93

confcruare illud quantumad totum,quodimportacur ^ztconferaiirex^ autem intelligatur,qu6d nunqujmhabebitad Deum rcfpedum lUum, quem importat hoc, quod eft confcruari a Dco, qui cfl rcfpc£bus dependentiae ad caufam in cfTendo^ncganda cft confcquentia quia ctfi nunquam habeat rcf pcdum dependcnriae cum illo alio,qui efl quafi fucceffionis ad feiplum tamen illum ,qui efl dependencix nccefTario habcbit & tunc in vltimo confcquenti non potefl plus concludi ,nifiqu6d cotum. quod importatur per illum terminum , creart , non cfl idcm toti, quod impor:

:

:

tacur per conferuari^ fcilicet duplex refpeftus hic ,duplici refpedui cfl

quia licct

quod verum

ibi;

qui communiter vtrobique importatur , fit omnino idem : tamcn aliter,qui importatur in hoc, quod cfl creari j aliuscfl ab illo alteto , qui importatur pcr hoc , quod efl conferuari :

ille,

COMMEt^TAKlVS. 17-

AXdiccre Dodorquod

*

^'*^*'*'^'^^'^<'>']'*odin

J.

&c.'Vah lignutncorrumpc-

dum haberct inftans lui fec

,

efe.in qucfcilicct cftiinc in illo inftans haberet qualitates con-

ucnientestaliforma:ligni,putaintantogradui,

quem

fibi

1 8 d yniuerfaliter atttem dico icc Expono i ftatn cxcmplum dc priuati op- ^xtmfluar

generatione li

nccerTario determinat

,

mod6

illa:

qualitatesnon abijccrcnturfubit6,& immediarc, vtpatet, fic fcqucrctur quod lignum corrumpcndum, non fubito,& ininftanticortum-

&

&

literam prxmittcndo

poficis contraric,contradi6torie

mx inroateria,& efle fimpiiciccr

forma

,

ptiuatio for-

forma

;

fubftantialis aqoae

,

&

codem fub-

fnbftantialis terrs.Prima in

icflo priuatiue

non

forma:e(re fimpliciter,&

opponuntur.Sccunda contradiformas

dlorie.Tcrtia quafi conttatie.qaia inter fubftantiales

,

non

eft

propric contrarietas,

,

perctur.fed in tempore habito , fic eftct vcrum diccrc hgnum in inftanti ^cft, imme-

Dicitergo,qu6d

in huiufir.odi fibi inuiccmitic-

ccdentibus non

eft

aute poft hoc non crit,& fic

cum hoc ptimum

&

temporc immediato corrumperctiir mod6 corruptio fcmpcr j fit in inftanti crgo non datur vltimum inftans ; corrumpcndi. b Mtfi: vt corruptHtn non haht vltimHm injtMsfHi ejfe , fic habetprimum inftanjfuinon in

Hoc patet

yir.^c.

»n inftanti

,

quia cx quo generatio cft , quo forma inducitur in matcria,

&

genitum

eft, tunc fic cxponiturper pofitiodc pricfenti , negationcm de practcrito,

ncm

&

genitum in ifto inftanti mediato non fuit , ergo

codcm

cft

,

& in temporc im-

incipit cflc.Et quia in

quo forma gcniti inducitut forma corrumpendi expcllitur a

inftahti,in

in materia

matctia

,

(aliter

eodem

fimul in

inftanti cffent

dua: formxrepugnantcs; fcquitur

qu6d ipfum fic datur primumin-

eorrumpcndum non fit,& ftans fui non cfle , fiue ptimum inftans, in quo non eft ; patet,quia in toto tcmporc prxccdeti fuit

& in ifto inftanti non cft

crgo datur priexponitur pcr ncgationem dc pr2cfenti,& pofitionem dc prxtcrito ntmc , fiue in ifto inftanti , non eft,

mum iftans,in quo non

fic

;

.Et fic

A

& in temporcimmediato fuic

,

crgo tyf defi-

nit cflc.

c tet

,

fi «^ habct vltimum fui (fe m illo non corrumpitur , quiatunc in codcm fimul eirct,& non cfl^et ncc in alib in-

quia

inftanti inftanti

.

•,

ftanti

ftanti cft priuaia ti fit

priuatio,

iramediato

q»ia tunc darctur inftans , ereo corrumpetetur in tcmporc iramcdiato ad ilTud vltimatn inftans, quo haberct ejfe, fi in lempore corrumpitur fcquitur qu6d non habet primum

immediatum

m

,

inftanti

&

inftans

fui

ww^f^.qaiatuncininftati cflctcorriiptum, &non in tcmpore.Et fic concedo qu6d h crcatura tantum pet inftans durarec qudd habcrct , vlcimura inftans fui ejfe; patet.quia tantiim irt

tcmporc immediati fcquenti dcfincrct

eire vt

luprl patuicncc etiam h«bcret primum inftans fui nonejfe , quia prxcisc habcrct «on ejfe\n

tcmporc. Scoti Opcr. Tom.

XII.

prxccdcntis

,

&

maicnain

ifto

vltimo in-

forma.itaquod in

illo inftan-

te oppofitis.quiafi

& poO.cs

primum inftans,

detur

quo forma fir.aut dabitur illud idem inftans, in quo eft priuatio fotmac,& tunc in codem inftanti eric forma & priuatio eius aut dabituc ahud inftans immediatum , & cunc erunt duo inftamiaimmediata;aut in temporeimmediato & tunc non habebit aliquod inft.-)ns/«»*j(^,feci in

*,

.

prxcisc in tempore. Similiter

mum

inftans , ,

inftans

fi

darecur vlri-

pofler dari primutn

priuacionis oppofitsc immcdiatc (cr

inftans

qucntis ditfVoriis

forms non

& arguaturficut prius. Et decontra-

idcm patet

non

duret per

elTc

,

quia

A puta

annum

&in

,

,

fi

daretur vltimuni

qu6d non omnc .A vltimo inftanti

illius

anni ,tunc yi non poiTct habcte primum inftans fui (r/r,quia aut habetet in eodem inftanti, aut in alio

immcdiato

;

aut in tempore immediati

A

fcquenti,& arguatur vt priiis. Et fimilitcr fi haberct vltimum fui ejfe , tunc non ejfe (e({\iens non poflct haberc primum inftans fui efe , arguatur vt priias. Similitcr patei de quafi con-

&

trariis fibi inuiccro

Sedfialii]uavirtuteconferuaretur&c. pa-

vhimum

conicqiientis:patct de priua-

fucccdcntibus.&hntforma

terrx,& forma aqu2,ita quod forma aqux fiiocedat formx tcrraf in Cadein materia. Si form» terrac haberet vltimum inftans fui efe , cunc forma aqu* immcdiati fnccedens non habereiprimum inftans (vAefe ; paccc.quia forma

aqua; fuccedefts, auc haberec eflc incodcm inlunc ftanci , in quo habct efle fotmaccrrje , in eodem inftanti materia fimul eflec fub foD-

&

ma terrx,& fub forma aqHx;aut haberet forma aqux eflc in alio inftanri immediaro,& tunc duo inftantia immediata aut habcrer ef^ tunc non habcrct tcmpbtc immediato ,

eflent fc in

ptimum

;

&

inftans fui *fe.

Si dicatur

,

q\i6d haberet efse in alio in-

.nonimmediato , fed mediato. Comri, quia tiic fcquirut quod forma lerrx no haberct cflc in aliquo vltimo inftanii , fcd in temporc Sequitut Bb j

ftanti

'^

Quodlibet.

294

Sequitut in Mttttfempef tAtnen Alterum eftdare fcilicet>vclvltimutnprioris,vcl p^jnnum pofte-

vtrumque fimul fcilicct, vltimuminftSspriotis.&ptimupofteriocis.Sienim tiotiSjC^ nitnqHam

A»

ittur

1/Uimpmiit- Jatur vltimum inftas fotmac terra:,primum in/f«M. „g poterit dati formz aquae immcdiati fuc-

^£5

Ccd£tis,vt fupta patuit. Ei

ftasfotmap

aqus

datur

fi

primum

in-

iuccedecis form; terrs,vltimii

inftans^Cotmz terra; ptxcedentis dari non poterit t ptopter rationem fupecius fafbam , quia fcilicet tiic

oportcret dari duo oppofita fimul in

eodem inftati

,

vel

duo

inftantia immcdiata^vt

patuit. £t aftignat tationem quare in oppuii-

tisinuicem fuccedentibus,(i datur primum pofterioris , non dabitur vliimum prioris. Sed ii datur vltimum priocis oppoiiti , non dabicur primumpofteriorisoppofiti,& fi daturprimum pofterioris oppo(ici,non dabirur ris

oppoHci

mediatum

:

,

vltimum prio-

quia diuiiibiie non eft imniH indiuiiibili , H enim ^hi-

ratio

bet vltimum fui

,

adilludinftans vlcimum

ejfe ,

iramediate fequitut tcmpusdiuiiibile.Si eciam

datur

primum

inftans formae fucccdentis,illud

inftansimmediate fequiturtempusiin quo fuit fotma przcedens , & fic patet quomodo diuiilbile eft

tantumimmediatum

indiuiiibili

diuifibili,&

non

fuic

immediato AnitUm,

non

eric

;

quia Deus Cvc fupca pacuit) poteft tcmpore immcdiato annihilare ergo habec vltimum fui epiScfi habet vltimum fui eflc,non poterit autem habcre primum fui non ejfe; patet ,quiaad vltimum inefle immediatc fequitur tcmpus,& fic non habebit primum inftans fui non ejfe cum in tempore immediato ad inftans,in quo habet vltimum fui eJfe,coTtampatur velannihiletur.Si tamen non haberet vl-

ipfum

,

in

cimum

fui ejje

timo

,

poceric habcre

primum

Dcus poft aliquod ccmpus

ejfe,c^aii

elfec

;

inftanri

vcrum

non

illiustemporisannihilare,& tunc

dicere yi

nuuc non eft

& in tera-

,

pote immediaco fuicjergo habec primura fui »0«

efse,

ejfcpotcfi eciam liabere

quiafi

fui

non

efse.

Ec ratio iftorum

eft,

fui efse.

Citm igitur iUa,qu
elTe poji

dlis

tiic prioris

non

primum

poftcrioris lucinftans fui

ej/e,

cScquttdam funt raptim tranfeuntia,8ic.Exem-

plum,qu6d mutatio

(iue inftas

habeac

pcimum

nulla apparet contradiftio : ciret bcne contradidio qu6d y^ habeict vltimum fui ejfe , Sc immcdiatc poft hoc habcrec primum fainoefe, , quod quod haberct

fuir^,quiaverumcft dicere in hcc inftanticft, in tcmpore immcdiaco non fuitjcrgo habet

vt fupra patuit. Eflcc ctiam contradidio

ptimum inftans fui eJfe.De vhimo inftam

primum fui

&

quia verum

i

patet,

quod in ifto inftanci eft, ic in cempore immediaco non ecit , ergo habct vltimum inftans CaieJfe.Scd non habet primum inftans fui »o«*^ipatet, quia tunc cflet verum dicere in ifto inftanti non eft,& in tcmporc immediato fuit : fed hoc cft falfuni,crgo non babet primum inftans fui non efle nec fimiliter ttabet vltimum inftans fui non ejfe ,.quia tunc eflct verum dicerc in iftoinftanci non cft, & eft dicere

>i haberet vltimum

,

in ccmpore immediato ad hoc inftans

etit

;

fcd

quia mutatio,nec inftanspoffuni efle in tempore.Et hoc cft quodDodlor dicit^cil. ideo non habent necprimum nec vltimum eft

falfum

,

non

fui


,

fui efse,non h.iberct in

ejfe,&c

quia

haberec

fi

eodem

primum

inftanti,quo ha-

vltimum fui non efse , &c tunc quod t^ in eodem inftaiiti

bct

ccre

verum dinon fic,

cft

fit,&

aut in alio inftanci,& tunc elTcnl duojnftantia

immediaca.Ec aliquis alius.modus poirei inue-f niti,quem

Ad

;

hoc

fui

modo

tranfeo.

aliud dc incipit,8c definit dicit

,

qu6d du-

nam

expouitur

ifto inftanti eft,

&

,

immediaco non Sccundo pernega-

in teiivporc

fuic, ergo^incipitelfc;

,

cioncm de przfcnci , & pofirioncmde fucuro, hoc quando habec vltimum fui nen f/}f,vc nunc non cft , & in tcmpore immediato poft

A

&

neratio

ponitur duplicitcr , pcjmo , per negaiionem de prxfcnti,& pofitionemdc praccecito , vtquan-

fic

in inftanci,

& in

tcmporeimmedia-

hoc

erit,

ergo incipit

efle.

Similitcr definit cx-

non fuit, ergo Jiabet primum fui ejfe. De feeundo patet.quia (t cdrrumpendum haberct vlcimum fui ejfe , in illo inftanti vltimo haberet

do habctpcimilm

quaIitatesconuenien(es,& dic vt fupra. Addit quod haiaCmodi permanentiahabent primum in^ans fui non ejfe hoh habent vltimum in^ans fui non eJfe.Vximam patecquia de corrupto ve-

fenti,& ncgationcitidcruturo

to

»&

rum eft dicete,nuncnon eft,& in temporc im'mediacofuit;ergocorruptum habec primum in» 9tzni(ai nonejfe. fct

vUiraum

fui

Secundum n»n

patet,quia

ejfe,c\ftx

fi

habe-

vcmm dicete,gc-

^'

'"cjpit

iwifit cKponitur pcr ^.^-^y^^ pofitioncm dc prisfcnti,& negationero.de ,pt«- ehfenitur. tcrito,& lunc habet primum fui ejse^ vtty^ in

pliciter

fui

non efle Scc.InJiaindii.CciUcct permancntibus viitute naturali , efidareprimum inefie.fed nonvltimum.De prijno patet,quia verum eft diccrc.quod genicum in ifto inftanti eft,cum ge-

j

poteft in vl-

dabitut vltimum mftis

cedentis priori datur

e

in tempore

ergo habec primum fui ejfe , poceft eciam habecc vltimum fui cfle, quia vecum cft dicere Angelus nunc cft,& immediace poft hoc

non

quia virtus diuina poteft in quemcunque modum fuccefllonis vnius ad alcerum,qui non includic contradidionsm. Sed in modis przdi-

mum inftans fui eje,6c R illius

hxemflum,

&

.

^^^^

eft diccie, an»ihiUrt

bec vltimiim

&

non dabicur

quia vetum

efie,

im-

cedentia funt immediate oppoHca, fuccedentia dico fibi inuicem , per confequens, ii vnius raediate altetius fuccedentis

habeteprimum fui quod ^ nunc eft ,

pri-

&

indiuidbili.Et addit,qu6d fuc-

fuccedentis datur vlciraum inftansfui

Angelum,& dicatur ^.poteft prim6

6c accipio

vlcimum fuinon eflc, Dcus in ifto inftancinoncreet Angelum, fed in tempore immediatq ad illud inftans creet, quia hoc poccft facere , tunc habebic vlcimum fui non efie,qaiz verum non eflcc dicerc, e^ in ifto inftanti , non eft,& in cempore immcdiato p6ft,fciliccc hoc inftanseriijergoha-

,

immediatum

iimilitet indiuiiibile eft tantiim

in ifto inftanti non eft , in tempore immediato eritjhoc autem eft falfum, quia generatio non cft in tempore,fed przcise in inftanxi.In alijs autem,<juavirtute Dtuina producuntur

nicum

ftanti n.Qn eft,&

f\\\nonefse

,

vt

Ain

iftoin-

intcroporc immediato fnit,er-

go definic eire.Secundo.per pofirionem dc przbabet vltimum

fui efse,\t

& in teinpore immediato

,

& hocquando

A in ifto

inftainci cft,

poft hoc non

erit;cr-'

A

go definit efle. Dicit ergo Dodior quod taptim tranfeuntia quat przcis^ durant perinftans exponunt,& pcr iheipit,8c definit,pcr incipit,ynomodo tantum fcilicet pcr pofitioneo» dc ptaffenti , & negationem dc pfaetctilOjVt in,

ftans

QujEftio XII. * *^

ftans

hunc ed

& in

,

temporc immediato non

non poteft exponi per ncgationcde prafeoti,& pofitionem dcfuturo, quia non valet,in(lans nunc oon eft;& in tempore immediato erit,quia repognat inftanti eire in tcmpore.Simiiiter exponitur per dfJivitfVno tnoda fcilicct per pontionetn de prefenti , ncgationera dc futuro,vt mutatio, vcl inftans fuitjcrgo incipit eneifed

--.. »

&

nuflceft>8e in

go

temporeimmediatonon crit,erScd non poteft expeni per ne-

deiinit ctTe.

gationem deprxlenti,& po(icionem de prscrritOaquia non fequicur,inftans nuncnon.eft,& in lempore immediato ance hoc fuit ;non feqoitur , quia inlUns nec mutatio funt in temporcEt ftc concedo , quod G Angelus tancura pet inftans duraret , qi>6d baberet priroum , 8c vltimumfui eft.Sc fimul inciperet ciTe per pofitioncm dc pra;fentf,& ncgacionem dc pracrcriio,& dcfineret eflc,c3iponedo
tionem de

pra:fenii,& ncgationcm de futuro, eodeni modo pra:cisc , vt dixi de raptim tranfeuntibus.Hsc expofuipro iutuoribus,& inexpertis.

^d

frincipaie.

Dol5lor facit

in principip quaftionis,

probando quod refpcdlus ad Dcum j vt crcantem,& confcriJantcm.non, fit idem,quia rcfpcftus ad Deum.vt crcantem feparabilis eft i rcfpe
Deum

huius cft,quia

fi

,

vt conferuantem. Et ratio

creatura tantum duret per in-

ftaftsjficut poteft,tunc

tantum cric rcfpcftus ad in primo inftanti tan-

Deum,vt crcantero,cum tiim crectur

,

&

nollo

,

^

habebit rcfpe-

tantum poft primum

creatioqis,vt fupri patuit

JJto^J"

modo

ad Deum.vt confcruanteraspatccquia di-

citur confcruari

Sceti,

inftans

ergo.

,

Rcfpondct,& rcfponfio ftat in aliquibusdi* Prim6 , fi creatUra tantum durat per inftans ^ tunc in ipfa eft vnus repfeftus realis ad Deum , vtcreantem;& eft alius rcfpedus ratio^is.

&

qui fundatur in ipfa, tcrminacur ad »on immediatc prxcedcns.vt fupra patuit. Secund^,fi vcio creatura duret per aliquod tempus vltFaprimuminftans cteacioni$,dicit quod ipfa habet eundcm refpedum realem ad ipfiim Deum caufantem , & dantcm ejfe pro tcmporc fequenti,& eftrealiter.fimplicitcr idem refpcnis

i

efse

ftus rcalis

,

cft ipfius,vt

fiue

eadem dependcncia

rcalis,qua;

ad Dcura creantcm;quia in re pro crcatura rcaliter po-

qoocunquc inftanti cadem

nitut in f//r,&cteatur;refpc€bus

datur

tamen qui

futi-

ipfa,vt cxiftciac in

tcmporc fequcnti, tcrminatur ad ipfam.vt exiftcntem jn ptimo inftanti, bcne eft alius a primo,& vore fcparabilis ; fed tcalis dependentia fempct cft cadem quantumcunque durct. Et dc hoc patuit aliiti

&

Vubi».

tjue

volUnliifemper manet idem.

Quarto circa hoc , perfona diuina femper efl Mfieri

(juianunquam

,

habere

Quint6

circa hoc, refpeSlu4 ^ui

efl ipfitu efse

ad nWtSe immediate prdcedens , non eft realis, juia nwt ad terminum pofitiuum , tfr refpeSlm qui eflipjuu e{fc ad effe idem , tfuafiprtexiflenSf velmagit cum

illopriori exiflens

non

ijuanto efl eiufdem ad idem,refpeElui effe ad canfam a qua eft,efl realis.

efl

realis,pro

autem i^iis

Scxt6 citca hoc,res permanens potefl ejse prtcise perinflans.

Scptimo citca hoc , ihflans , & nutatio tatttum duratttperinflans. OAiab circa hoc permanentia hiAentprimumfuie(Ce,&primumfui non e(ie,&' habentia vltimumfui eflc, nonptfsunt habere primum fui non cflc. Nono circa hoc , i» generatione,& corruptie,

ne naturali,corruptttm nonhabet vltimurhfitieffe, in taligradu, in quo pofsent flare

,

roenfurati ad tncnfufiniti ad finem ram,qua: depcndenti* tcrminantur ad aliqutd

caufam

;

;

ratione;ergo cjufdcro rc>& ratioocad idc rc,& rationc,eft multiplcx dcp6dentia cflcnciaiis.Cdpfcqucmia patct.quia iU«

omnino idcm rc,&

depedeti* funt cx naturarei diftinfts.vtpatct. Antccedcns probaturqooad omnes illis dopeiidcntias eflcntiales. EJe prima patet qoia Idcm Angelus omnino re ,indiftinftus cflencialicer, dependet depcndentia cau(aci,quia iftimcdiatc crearur a Deo , quas depeftdcniia tMraitiatuc ad ipfum Deum omnino fpdiftinftum: Oe fecunda paiec , quia idcm Apgelus omnin* indiftin(ftu«cftens finitum ordinattfm advlti-

& ficidttn Angelus depcndctab vta caufa^inali.qux dcpendtntfa immcdiat^ rerminaturad cundcmDeum omnino indiftind^um , quia owjnino idem fub mumf finem

vltimofine

catffa linalis

,

& ratione ad idem re & ratione non efidependen~ ,

Secundo

circa hoc,exiftentia creatHr<eperma-

eadem omnino in ratione,& conferuatione ex parte termim efl omnino idem re , ra^ ratione,fcilicet velle diuinum,& habitudonon folum ad creantem,fed ad conferuantem ejl habitunentis eft

&

&

do dependentia

efsentialis

Tertio circa hoc efl raiio

,

& eiufdemrationis

diuinum omnino idem terminandi hahitudtnem rei creata , ,

velle

&

omnium

& vlcimo finc dift. 1. q.i.

&

c4ufa cfficrens , loqOefido dc primo ef-

eft ,

,

hoc pacet

a

Dodore

Similitcr tcrcia patet,quia

idem AngcUis indiftindus i parte rei tix ptrfe«5kio limitata & per confcquens ncccflart& ,

includens ittipttfeftionem

Aum

tia efsentialis/iifivniMS,& eiufdem ratunis.

,

,

eadcm ratione brmali ,

re,

Monfu-

,

in primo

eiufdem

fic,

Dccimo contra hoc, &-raptim tranfeunt^m dare tamprimum tjuamvltimum , fcilicet in clfe fed non efl dare primum & vltimum in non e({e,quia non habent nec primumfiti non eilc>nff fimiliter vltimumfui non cfle. Contra primum inftatui multiplicitct.prb- N««. bando qu6d eiufdcm rc , & rationc , ad idcm omnino rc & rationc fit multiplcx deptfndcntiacirentialis. Eiprim5 fic:eadem crcatura.puta Angelus , omnino indiftindta rc , cft fundamenrum depcndentix cflentialis caufati ad

ficietite

,

&

efl

qualitcr luprat fed clatius in difficultatibus,

nulla dubia. Prinio circahoc

,

bito abijcerentur.

quas in fccuhdo, dift. t. q. i.pofui. Circamulia di(^a in hac-qucftiouc infurgunt

oou

ifta perfona potefl

e(ie,nifiaccipiendo aftualiter a producenie.

^uia tunc haheret tjuotitates conuenientes ,faltem

argumeHtum

vnum irgumentum

dum

295

conferuata, quia vtUe diuinum refpeSiM euiufcun-

,

&

omne

impeffc-

eflentialitcrdcpcndct ^ pcrfc<5to,& hlen-

& talis depcndentia mcnfufa, fecundiimperfeftionemimmcdiatc terniinatur ad vltimom pcrfeftum , & vltimura pcrfeftum cft fimplicitcr idem a partc f ei cum primo efficiente , & vltimo fiue , vt probat DoOtotin print» , dift.^. q. i. Ciimergo iftx depcndentix cfTenrialcs ad inuiccm diffcrant ciiam ptxtcr omnc opus intellcftus, fequitnr R b 4 furaturab eo ti, fcilicct

Quodlibet.

196 qnbd

/equitiu:

eodem

in

in(li(lin&o ex pacte

fundantur immediatc plures dependentix «elleattales 1 quae etiam tcrminantur ad ideni (Qniiiinp indiflindum ^ parterei. £t dico indi' fti»£lum k parie rii , qoia non eft ncceiTe ponere indiftin^um ratione > quia dependentia realis , elTentialis requirit prscise •xtiema rci

&

xealia,

non efiim

variatur ex natura rei proptei;

ariatipncm refpedus cationis > Hue in A^ndaincnto , Hue termino, £t hoc dico,quia forte poflet refpondeti, quod licec idem Angelus ex parte rei (it fundanientum omnino indiftindlum refpedlu harum relationum eHentialium, tamen fecundum alium , & aliuni rerpe£kum Xatioi)is

fundat aliam

Sc aliam relaiionem.

,

quiavldetut

•^"fi"'^''

major repugnantia uroplicitcr.quPd in eodem

^^^^,„,^ ,,,

Tertii principaliter initiror

,

refpe6ta eiufdcm,po(finc fundari du£ relatio- fptau ul»nes oppo(ita;,quam qu6d in eodem indiftindlo tunum

ad aliud indiftindlum po^fint fiindari duzrelationcs elTentiales dcpendentiz eiufdem rationis, patet , quia non ita formaiiter repugnanr, ficut celationesoppofitz.

nitus indiftinfto,

Sed in eodempx-

& rcfpcau eiufdeni,fundan-

tur pluTCS rclationes oppo(itx

,

vt patet de in-

telle^u mouente fe ad fui cognitionem , qui tunc fimul fundat telationes oppofitas.fcilicec reiationem mouentis ad mobiie,& rciationem roobilis ad feipfum

mouence fe,in quo cuncfundantur duc vi patet a Dodtore in pri"

£t nmiliter lic^t fic idem terminus ex partc rei omninoindiftin^us, tamcn f^cundumalium,

teiationcs oppo(itae

&

mo

luntate

vt patet iDoHoc idempatet devo-

mouentem,

6coteinprimo,difi.i.<j.-j.

,

&aIiamcelationem eirentialem. Sedhoc , vt dixi , non impedit , quia hic loquimur de aiia,

parte fccunda.q.i.& dift.i6.& infg" cunda, dift. i6^rgo (i duae talcs po^Tunt efli; in eodcm tcfpedu eiufdem , mult6 magis poflunt

& aliarclatione reali &

ciTc

aliiiim

refpe6lum

eft ratio

femper requirit

illa

,

taii)

cerminandi aiiam,

fundamcncum proximum

,

quam termi-r

num ex

natura rei. Secundopcincipaliter in(^atur,quiaeiufdem omnino indiflindlum ^ parce rei ad idem indifthi^umipartc rei polTunt eiFe plures rclaciones reales

,

& ab inuicem realiter diftin^e

ergonon vidcturimpoinbilcquod etiam

pof-

dependentiz ex natura rei ab inuidi&inAx. Confequentia videtur noxa,

finc pl^ies

fem

quia quscunque relatio

squc

reaiis

requirit

&

cxirem» realia , reaiitcr diftindta , xqu^ etiam videtuc repugnantia , quod inter duo alba prxcis^ Hnt plures fimiiitudines , ficut qupd inler Sc B Hnc plures dependcntiz c(rentiaics eiufdem rationis ; /imiliter vide-

A

&

tur stqu^ impotfibiliie

qu6d

,

inter

duo aiba

(int;plures rciatjones reaics alterius rationis;

puca

quod

,

intcr ea

aidimilicudinis

(It

relatio Hmiiitudinis

,

&

vei zquaiitatis,(icutqu6din-

,

Adc^B Hnt plures dcpendcntis ,. vei ciufdem rationi$,vei alterius rationis, Antcccdens probatur , quia ptoduAum vuiuoce inciudic %et

relacipnem cirentialis depcndencis , quia dependet vt cauHitum ad caufam includit ctiam ;

rciation^ (Imilitudipis c(l (ilniie producepti.

netp lequalitatis

,

:

,

.<^uia

idcm produAum

includit etiam relatio-

quia pi'odu6lum vniuoc^

e(l

^quale (ecundqm perfe
fpeciiicc,& ^ c6tra;&

omncs iftz relationcs dif-

Ktunt ab inuice przter opus inteiledus vt patct. Si dicatuc

quod non

eft

impo^fibile plurcs

relatipnes ali;eriu$ rationis fundari in

indi(iin6^pex parte rei

,

eodem

& tcrmin^ti ad idem,

omnino indiftindbum. Scd eft imquod piures eiuf^em rationis (int in eodcni omnino indi(lin^o , & ad idem omnino indiftin£bum. Contc^ , quia relationes alex parte

rei

.po(l;bilc

terius

maiofrem diftindHonem

requirunt in

fundamemo , veiin termino qu
reiaciones

eiufdcm rationisjpatet, quia Phiiofophus,^»wto Mft, cap.de ad aliquid a(fignat diftin^ta fun damccarefpedurelationum primi, fecundi,cer%i]

mod j,vt pateticrgo feqqituc qu6d cejaciopri-

mi modi,

& fecundi modi

magis rcpugncnt in code fundameco,qu>km due relationes eiufdem niodf

-,

&

fic

no(i videcur vaicre illatcfponiio,

Vt pacet iucucnti.

,

difi. 1.

dus eiufdem rationis in aliquo. vno indinon terminencut ad iliud idem} fed ad aliud,(icut, in ptimo,vbi ponitur idem om-

ftindo,qu$e

nino indiftindum efle fundamctii,& terminum. Quart6 inftatur, eft magisimppffibilequod idem dependentia eirentiali,& r«ali dependeat i fcipfo , ita quod immediatc fundet rclationem circntiaiis dcpcndenti«,qu2 ctiam tcrminetur ad feipfum,quamqu6d idem habeat plurcs rclationcs eflTentialcs dependcntiaB ad aliud terminatas , (iue qu6d quam fimul depcndeat abalio pluribusdependcntijsciufdcmrationis} pacet

,

quiaprimum

includit manifeftam repu-

gnantiam apud omncs fciiicct, qu6didcm a fe cireniiaiitcr depcndeac;fecundum vero non ita manifcftam repugnantiam cum ab aliquibus negetur

illa

idem non

propofitio Dodoris,fcilicet,qu6d

poifit

dependentijs

idem

,

dependere ab alio pluribus

vt patet in

reaiiter potcft

dentia rcaii

,

a

primo Ochan. Sed dependcre depen-

fe ipfo

& cflentialiipatct,quia mobile,vt

roobile c(rentiaiiterdcpendctamotore , vtpatcr. Sed idem omnino indiftindium poieftrap-

ucre fc ipfum.vt probat Doi£l:or in prtmo,dift.j. q.y.Sc in i.dift.i.<j.io.& dift.i^.q.vnica. Quint6 inftacur,& rcdit quafi in idem.quia fimplicitcr viJctur

maior

impoifibilitas

qu6d

duae rclationcs rcaies,& rcaliteroppofitae,(imuI

po(fint

cxtrcma omnino cx parte rci quam qu6d du« rclationes ciu(-

intcr

cfl^e

indiftin^a

,

rationis fundcntur in vno tcrminentur eircntialiter diftindum; ad aiiud , rcaliter patet , quia de natura relationis realis cft , vel quod prsccxigat duo cxtrema rcaliter diftinfta,

dcm

&

vel quodcificiatextema icaliterdiftin^a.Sicuc funt rclationes originis in diuinis conftituentes perfonas diuinasifed non cftde ratione formali qiiod du? relationes circntiaiis dependen-

eiuldcm rationis poffinc cSe in eodem.qnia idem atku a piuribus dcpcdcrct, habcret piu-

tiae fi

reseiufdcm racionis.Sicut cciam in eodcm albo fimuipolTunt cfle plures fimiiitudinesciufdem rationisjhcit ad piura alba. Refpondco ad omncs inftantias pt^mittendo aliqua.Priraii

qu6d Do6kor in

pracseti coclufio-

ne loquitur tatu de pluribus depcdentiis eiuftationis ad ide omnino indiftin£lum;non

dem

quod illae

fint

formalitec ad inuice rcpugnaces,

fed quia infcriic incompoifibiha, quia inferiit, id£ firaui polTc eirc,&uoa eire,vt patct io litera,

quia

R^^ooji»

VHtru.

X II.

Qu^ftio ^

eflcntialitcr dcpendct a B. pluribus quia fi dependcnciis,& fufficienter ab vtraqae icorfum

fumpta

,

fequitur

vel fimul

fic

A vel

quod

fit

bis caufatus,

caufatus,& noncaufacuSjqua: funt

Secundum cft, qu6d iftud diftum Dodboris non dicituc fimplicitcr impoffibilecx lioc ,qu6d idcm dcpendcat pluribus

incompofiibilia.

depcndentiis totalibus,& fufficientibus ab co-

demrScd

cft fimplicitcr

impofl[ibile,qu6d idera

fimul dcpcndeat pluribus dependentiis eiufdem rationis, totalibas 4 pluribus , non ta-

&

men

eflcnrialitcr ordinatis

,

vt cxpofui inpri-

mOidiil.i.parte primi,ei.i. quia

fi

fic

dependerct,

fcqucretur iHud idem impoflibile , quod Dodlorhic infert,vt paiet ab ipfo inprimoydi.i.q.

Dei,& in fecundo,&quo.&in alibifcpc.&hocDodorintcndit. Tcrtium pramittcndum non tamen pro

i-Cr^.de vnitate

tcrcio,d,i.& It*i4,

nunc mulcum immofandumcft , quod

fortc i-

dcm omnino

,

ex parte

rei,

indiftindtum

potcft

fundarc pluies rclationcs eircntiales depedctis alterius alterius lationis, tcrminatas praccisc

&

adaliudoninino cx partctci indiftin£l:um,quia dicit

Dodor

in litcra

:

Sic fiejfent plures depen-

,

di.katio enimfundandi telationemdependenri^ caufati ad caufarn primam in ipfa crcatura cft

cxiftcntiaabfoluta ipfius creaturx,prout ab

Ratio ver6 proxima rundandi ad vltimum fincmeft cntitas, vt fic limitata. Et fi poflcnt in ea diftingui ill« entitates certum eflet qu6d fecundum aliam, aliam entitatcm fundaret aliam,& aliam realio accipit

ejfe.

rciationcm

finiri

&

lationem.

Dico vltri.quod pofito quod plures rclationes depcndentix eflcntialis pollcnt cfle in eodcm fundamentoptoximo,& fub cadem ratio-

dem

Si enim ejfent eiufdem rationis,ef-

,

,

& fccundum

i-

Ex quo videtur non eftc apud ipfum in-

compoflibilc elTc plures relationcs dependentix cftl-ntiales alterius rationis in

eodcm

,

&

terminatas adnliud omnino indiftindlum. F.t hoc vidccur mens Dodoris. His pvxmiiTis, patet rcfponlio ad duas primas inftantias , pro

quantocoricludunc compofllbilitatcm plurium relationum eirentialium ciufdcm rationis ad a-

hud omnino indiftindum, quia hoc non

vidc-

tur irapoffibilc, nec cflccontraconclufionem

praimiflam.quiaipfaloquitur tantiim dc dcpen<Jentiis eiufdem rarionis. Et ciim vltra probalur

qu6d vidctur maior rcpugnantia,qu6d plu-

IC5 fint alterius

rationisineodem.cum Arifto-

nc fotmali , adhnc non fcquiiur qu6d dux dcpcndenti^ eiufdcm rationis pofSnt eflTc in codcm oninino indiftin^o ex natura rei , quia ad

fecundum fcquiturincompoflTibilitas, quiavcl idem eiret bis produ6bum,vcl fimul eflet caufatum,& in caufatum,vt fupra patuit. Scd adprimum, nullum iftorum fcquitur.quia bcnc poiferponiquodidem omninoindiftinftumcxnatura rei cftet productum.puta ab y^ & clFot mcfuratum pcrfcdtionalitcr ab ipfo,& fic dc aliis. Ad fccundum tcnendo opinionem Philofophi , diccrctur quod inter Francifcum produd:um,& ipfum producensnoncflltpropricncc fimilitudo.ncc-equalitas, quia fimilitudo fundatur fuptr qualitate, &.'Equalicas fnperquan^.Met.

Ad ali(jHfd tamcn & 2c)ualitatciai tran-

aflighctdiucrfafundamcnta. Dico.quod omnes rclationes,qua: fundantur in creatura ad Deum , vt relatio caufati ad caufam primam rclacio finiti ad vltimum fincitclatio mefurati ad prima menfuraifunt rclationes pra:cisc tertij

titatc,vc patct

modi,cum non fint mutua:,& hoc patet a Do&ote in prirno difiinB.^.^.^.art.i. contra Hcn-

vnitas maenitudinis perfedionalis in vtroquc

tcles

ticum

,

vidc

ibi

,

modo

relationcs

modi,qujm fecundi modi,

tam primi

funt rclationcs rea-

Ics,& mutuar,vtpatet ibi a Philofiipho. Si dicatur , quod hoc pofito adhuc non foluitur ratio , quia idem potcft ab codem indiftindo dependcrc pluribus depcndentiis altcriusrationis ipatetjquiaaliquiscfFcdus produ-

ftus a Solc.vt acaufa totali, potcftdepcndcre,

& dependentia caufati,& depcndcntia mcnfurati perfeftionalitcrjlicct

vt comparata» ad

modi

Deum

,

crgoiftx relationcs, fint

rclationes tertij

qnia Deus non referturrelationc reali ad creatdram, vt probat D oiXox in prirno d. 30. ,

ramcn vtcomparatx ad crcaturam qua* potcft rcferri rdationc mutua crunt fccundi modi, fcilicetrclationcsc.iufati ad C3ufami& rclntio,

,

&

drrrht

mcnfurati , & fic non ponitur pratcisc idcni fundamcntum proximum. Si volumus ctiaix) hoc appliquare rclationibus crcatur^ ad Dcu, dico , quod non ponitur praccisc idcm fundatnentum proximum fiuc eadem ratio fundan-

dcm, ficttt depcndeutia creaturs. ad Deum, vt ejjicientem,& vt adfinem;tamenift^ videntur ejfe alteritu rationis.

l/>(lf

',

dentii ornnino eJfentialeSyinter extretn/t omnino ea-

fentfihi incompoffibiles in eodem

;o.

297

fub eadem ratione confiderato ; natn relatio caufati ad caufam fundatut , vel fn fuppofito produ6lo,vcl in tcrmino formahificquod produ(flio paftiua magis requirit diftin<5lionem fundamcnti a produccnte , fiue "i ratione formali produccntis relatio vero mcnfutati fundatur imrocdiatc fuper magnitudinc fundamenti.ita quod caufatum, vtabfolutc confideratur habere effe ab alio , fundat rclationem ptodudi ad produccnSjVt vcto confideratur habcrc talem magnitudinem petfcftionis fundat rclationem

ncs fimilitudinis& ajqualitatis ptimi modi, menfurati aJ mcnfuram tertij modi. Dicoergo

quod huiufmodi rclationes non fimdmtur imniediatc fuper codcm fundamcnto proximo,&

c.

poncndo fimilitudincm fumptiuc

in nliis

q.G. huiui,

de ,

,

Pra'dicamcntis

tunc dico qu6d

,

vt patuit

xuTinm xqualitatis produdi ad producens cxtrcmo, vnitas dico

tum proximum

i>i

fundamcntum pro-

fpccifica.

cft

Etfundamcn-

fimilitudinis cft vnitns pcitc-

(ftionis accidcntalis in

vtroque i.xtrcmo,prox!-

mum ver6 funJamcntum

idcntitatis tft vniias

naturs inter produccns, & produflum ; vnitas fcilicetfpecifica. SeJ fundamcntumpioximum produdionis pafliua: ad producens cft cntitas produfti abfolutc confidcrata pio quanto a produccntcaccipit f/r, ad quod
tum, iftis

ptolixe

didumcft fupra.q 6. fi ineodem rcfpedlu

Ad tertium. Dico qu6d

3'-

&

abfolutc confidcrato clTcnt Ofiuto Arijl. dni rclationcs oppofiti efl^ct fimpliciter repugnantia: fi cnim in codcm aiboabfolutc confi- SUtidfttfim'

ciufdem infc

,

dmr.entum

dcrato eflent fimul fimiIitudo,& diflTjmilitudo proximiim Arcfpcdtu eiufdcm albi fequcrcntur incOmpofli- CHalitmii. bilia,fcilicctqu6d

cum

fimilituJo

,

iJcm fimul cfrct,& non

cflct

& JiflTimilitudo nccclfario rc-

quiiant diuerfa fundaincnta , quia fimiliiudo diirimilituJo fnper vnum , piuribus

fundarur fupcr

&

Quodlibet.

298 Mtu

fundarur fupet vnicate fpecifica qualitaris , vt expofui infecMndo,dtJl.^.ii.i. Diflimile ver6 fu-

tcr,quia illa non funt penitus eadem ex natura cci,quando cx natura tei aliquid conuenit vni, quod non conuenit , fiuc tcpugnac alteti. An-

pct pluralicate fpccifica.qualitatis.vc patec. Sitnilicet d idein tefpedu eiufdcm abfolute con-

necefre cfte,ita

pluribus, vt patet qulnto,

Siroile proptie

iidetacum.&nonrefpedlualicuius deret i fe icilicec

tertij

dcpen-

(iue fundarcc relationes opppiicas,

,

mobilis

&

,

mouentis

;

non caufando

aliquid in feipfo eifet repugnancia

ptopodto idem incelle£lu$refpe6la tcc diftint^i dicitut

mouens,&

ptoquanto

n&am

caufat

;

mod6

in

cettij teali-

mobilis moues,

intclligendi in feip-

fo,& mobilis pto quanto tecipic illum. Similitcr, volumasdicicurmouens fe, pto quanto in fe caufac adlum, & dicicur mobilis pro quanto cecipic , & fic ifte telatione« oppoutx non infunt abfolucc,fed tantiim tefpcdtu alicuius'cettcalicet diftin^fti caufati

tij

ab codera ,

& fimili-

ab codem tecepti. Ai quintum quattum. Dico quod ratioconcludcret Ad ^^ *""' fiidemabfolutc , & fecundum fe elfcntialiter dependetet ab codcm,ficuc quod idem feipfum caufarec,quia hoc eft impodibile. Sed quod idcm quafi vircualicer k feipfo dependeac , puca tcr

poirec

cicer impofTibile

non

elfe

,

quod

fimpli-

eft

quiacunc de eodem fimui

,

verificatencurduo contradidoria.quia tunc in NOM. inftanti,fimnlcfrec,& nonefTct. Scdin

eodcm

tempore immediacc fequenti ad

inftans creacio-

non conuenic fibi neccfTarii efic ; paccc, quia Dcus in cempotc immcdiace fequenci po-

nis

,

ipfam annihilarc , vc probat Doftor prxquxft.& in fecundo,dift.i.q.i.poceft enim prxcise durare per inftans,in quo creatur, & fic ccft

fenci

tantum haberec primum,& vlcimum inftans fui ejfe,st fuprapacuic.

Terti6inftacur

ptimo

inftanti,in

fic

ex

quo

eodem mcdio, quia in quo di-

Confequencia pacer, quiaaliquid ex naturarci conuenic fibi in illo inftanci,in quo verc creatur, quod non conucnit in cemporcin quo dicitur conferuari.vc fupra patnic. Ancecedcns probacur,quia in primo

accidens

&

fic

fi;,

& illud idem caufacum recipir,

hocmodo

dicitur fundarerelationesop-

poficas,de hoc vidc in fecundo.dift.zj.q.vnica.

Concra fecundura didkum inftatur,& primo concra primam partcm,probando quod non fit ^g^^^^ exifteniia rcfpcdu creantis,& cofetuan-

•11 lila

.

tis

ex natura

rei

i

r j non lunt pcenicus idem

ex natura rei, qui przter opus intcllcdus polfunt fundarc duo contradiftoria. Scdexilientiactcacur£,vc coniparatuc ad creantem, &ad confcruantcm poteft fundare duo concradicloria ex natura rci ergo. Maior eft Doifloris in primo dijl.i. parte i. q.\. &infecundo,diJ}.i.q.^. Minor probatur , fupponcndo quod inftantia ^ui h.ibeatit ejfe prxcer opiis intelleAus , ynum immcdiatc fucceJat alteri,cenendo Opinionemquara vidctur tcnctcDoiXot in fecundo :

&

adipfumDeumcrea-

cempore immediate fequenti,in quo dicitur confetnarijnon conuenit eadem habitudo ad Deum ctcancem ; ergo exiftencia creacu-

tem,&

rac

in

in creacionc,& conferuatione

cus eadero ex natura

fibi.

non

cft

peni-

rei.

quo vcrc creacur praecisc realicer dcpcndec dcpcndcncia reali adipfum Deum , ica quod calisdependenciaproillo inftanci , quo crcatur, necefTario fibi conuenir, cum fic idera inftanci,in

realiter ipfi crcacuix.vc probac doydiji.

I

.ij.ttla

an creatio

Doftor infecun'

quod eScd talis realisdcpendencia, non conucjingeliftt idem,

xijientia Angeli,S<. fimilitcr diH.i.tj.i.

habitudo,

fiiie

ccmporcimmequo dicicur conferuari ; patunc potcft non cfTe, ficuc & ipfa exi-

nic neccirario ipfi ^reatura: pro

diaccfequenci f

ct.quia

,

in

fttntia crcatur.T.

Quartoinftacur

C\c

:

Si

creatLirx,qi)aiulocieatur,

tur,tunc fequitur, bis habcat

ejfe

,

quod

cjdem

eft exiftencia

& quando conferua-

ipfa bis producacur,

&

(upponendo , qnod confcruarc

licer aruiterno,

quod creare rcalitcr.fiueidem idcm elle,vc pacec a Dodotcin fecundo, dtjl.i. q.\. & hoc idcm fnpponic

tei

inpracfenti,q.cunc fic,in primoinftanci crcarur,

difi.x.<ju.\.S<.

quod

talia inftantia infinc

forma-

cunc fic tyf vc creatur ex natuia conucnic praecisc vnum inftans £ui , quod

non conuenic fibi vc confcruatur patec non enim in eodcm inftanci xui.in quoaccipit pri,

v(\bef[e

;

,

,dicicur conferiiari, fcd prxcisein aliis

tealiccr

fic

ideni,

quod efEcere

illud

& immediacc accipic ejfe a Deo & in ,

tcmpore

imniediatc fequcnti conferuatur

quarro quo-

modo

conferuatur

,

,

d conferuatur quia in iilo

verandionem diuinam

inrtancibusrequencibus, vc cciam patcc aDofl:.

cempoic

crgo ex natuia rci aliquid fibi conucnic.vc creatur,quQd rcpugnatjvcconfcruacuricrgoin crca. tionc,& cofcruacione n5cft omnino cadccxiftctia ptxter omne opus intclle
lud idcm <"/f,quod habuic in primo inftanci,&

Secundo ex codcm medio inftatur , quia in primo inftanti , in quo crcatur aliquid prxter

accipic pcr

il»

vcrc tunc dicitur crcaci ficuc Dodor conccdic, ergo crcatura i^cxweffe bis accipic, & bis crca-

cucquod videtur omnino iinpoflibilcih non cnim eft intelligibile,qu6d A. habcns nnnc ve,

rHm
omne opus intelledus neccffaii^ c6iicnic,(]Uod

uc eadcm acSioncqna primo hahwnejfe, fiuca-

tcmporcimmcdiatcfcquenti.inquodi-

lia,& alia acflionc, quia producerc :ffe, eft illud fimplicitcr produccre dc non ejfe ad tlfe; i\ cmm

in CDto

f;itur confcriiari,

vt crcatur,

dcm

non

ncccilario competitjergo

& confcruatnr

,

non eftpenitus

cxiftcntia cx natura ici.

ea-

Cpnfequentia pa-

33-

accipic ejfe,8c in

non fecundum aliquod

diftindbum^

ttum.

dem inftanci

uenic fibi habicudorealis

fic

feipfo.

Cuius iealicerdiftin6li, vc quando idemmoucc fe,hoc eft prxcise , quia caufac aliquid realicer

dt-]

',

hoc modo niobile poSed quandodicit quod idem non poteft depcndere pluribus dependentiis eiufdcm rationis , puca caufaci ad caufam, incelligic quod fecundum fe dependeac*& dependcte k

Ad quincum. Dico qu6d cales tclaciones fi ponuntur in eodera fempct funt tcfpcSta ali-

/i'

impoflibilequod in illo inftanii,in quocrcacur, non habeac effe exiftencia;, quiao»»«« tiuod efl^uando, efineceffe efi ejfr.primo Periher.in fine,& vhra, ^in illo inftanti, in quo accipic ejfe non conuenircc fibi neccffario cfTe , fequeretur quod in coeft

citur creari pracccromne opus incelle
tcft

Cowra eundum

quod

refpe£l:ualicuiustectijcaufati,&recepti,nullum

apparcc impo(nbile;&

3 i.

A quando creacur,eft

tecedens probacur, quia

pr^fuitquomodo itcrii potcft denoiiotfIe,ip(o no priias deftrudo.fcd eodc fimpliciccrmanctc: Qjninio

Conferuar*

idem tjlquid creare.

Quxftio XII. Quinto

34-

ria in

inftatur,qac)tinoD

fecundum ratione

(iinCti

vt accipit

minorem Aib

propoifitto fuit ifta

idem lii

eadcm eziftenomnido indi-

Ciz

creatione,& conferuatione

ri,

& ratione,

emfdem

rationii.

vt fupponit ipfc,

,

maiori.

etu/dem re

:

&

Nam roaioc

& ratione ad

,

vnica dependentia ejfentia-

eji

Et minor fuit

fientta creatttrt i» ereatione

ifla

:

Sed exi-

& conferHatione

,

&

efi

vna re, ratione, &c. Probo modo quod non vna ratione , hoc patet pcr ipfum, qui vult

&

dus rationis, noo

taniiira poteft caufarj

per a-

dlura intelle^tus, fcd etiam per adutri volutitatis,vt paiet

po(i nonejfe,

feipfam

,

vt accipicntem

in

ejfe

primo

inftanti,

& ifti.refpcibus funt & aii),quia & termini nam terminus primi rcfpedlus eft atij & alij

aiij

,

;

fiua

;

& fimiiitcr,quo vult eandcm exi-

ejfe prxhabitum, mediate po(inonej]'e comparat ipfum fcahum refpedlum , hoc cundum alium ,

ftentiam eflc immcdiatc poft

fiuc

&

immediate prstcdcns,& lerminus fecundi refpe^bus eft oKJftentiacreaturac, vt habens ejje jn primo inftanti.vel ponitur nihil non im-

pater.

mcdiatc, fed mediatc prxccdens.

vtcognitum,dicit pra:cisc tefpeftum rationis, & fimiliter ejfe volitum , vt volitum. Tunc

nihil

non funt penitus eaqua: polfunt fundare duo contra-

Sexto inftatur

dem

ratione,

Cic; itla

Nono «fboris

inftatur

,

fupponendo didum Do, quod ejfe cognitum,

fic;.inciudcns neccflario aliud

,

& aiiud^y^co-

& aiiura rc-

gnitum ncccflario

Scd

dans effe cteatura: immediatc poft nonejfe, & vt dans ejfe immediate poft ejfe , fiue mediatc poft non ejfe, inciudit, vel inciudcre poteft aiiud , aliud ejfe ccgnitum;patet,quia aliter cognofcit\ii velle diuinum,vr dat ejfe immediatc poft non

comparaturad Dtu, vt creantcm , & ipfa eadem vt comparatur ad Deum, vt conferuantcm , includunt contradidloria feeundum racionem j patet, quia vtipia compaTatur ad Deura,vt creantcm,inciuciit refpcfbum rationis ad ipfam Dcum , vt dantem «^immcdratc poft nonejfe; & vt comparatur ad Dcum, vt cunferuantem dicit refpedum ad Dcum , vt dantem ejfe poft efte, vet vt dantem

fpedum

includit alium,

lationis, patet

diuinum

fed velie

;

vt

,

&

refpeftus funt

vtdattj^mediatcpoft immcdiatc poft epe ; ergo non crit idem efse cognitum,& perconfequens non crit idem W/; omnino indiftiniflum fccundumtationem,

ergo ipfaexiftentia crealura: non cft omnino eadem fccundiam ra^ionem in creationc.&conferuatione.

Decimo inftatur contra tertiara partcm,fcil. quod confetuati, fiue rclatio creaturx ad Dcii, vt conferuaniera non fit rclatio dcpendentix

Septimo inftatur contra fccundam partem probandoTciiicctquodnon fit , idem \*dle diuiuum , faitem ratione tcfpci^u creaturz, vt creatac, & conferuatz. Et iDuatur ficmihileft omnino idem rationCj quod poteft

cflentialis.quia rel.-ttiodcpendentia: cflcntialis,

ejfe

poft nonejfe mediatc

neccflario alij,&aiij

,

&

ifti

;

conciufionis

includere diucrfa

adlum

,

comparationes pailiuas per

inteiiecVus diuini

j

patet ifta

,

quia

alia,

& alia comparacio pafliua dicit alium, & aliura re/pcclum ratiOnis, vt patet a

bus

locis.

Dodore in piuri-

Sedintettedlus diuinus comparando

&

ejfe,^ aliter cognofi;itur

non

efse,Ciae

ad aliud cflentialiter, a quo accipit

efse

diat^, fundatur in efse abfolutc,pro

lud immediate caufatur poft non praehabuiflet

ejfe,

efse

dere ad aliud eflentialitcr, vt patet

,

quia

non fundatur

praccisc, vt prius

,

il-

quia

Ci

non diccrctur propric dcpcn-

habcnte

modo

;

re-

non eft huiufmo-

latio crcatutXjVt conferuata:

di;patet

imme-

quanto

in exiftentia

ej/i,

,

nifi

fcihcet per crca-

tioncm ; ergo rclatio cieaturar adDeum confernantcm non cfteflentialisdcpcndentia, Refpondeo ad omnes inftantias,pr^mittcn-

creatura.vt confcruata diffett a feipfa,vt creata,

potcft conucnite vbi fimpliciter,

faltem fccundum rationem

;

repugnat alteti,& ilon compatando ad diucrfa;

quafi duos terminos

enim

funt

crgo vt

fic

,

dicit

diftindla

ejfe

IfiJlatuU,

qua ipfa fecundum fuum efse diciturdcpcndcre

Deum ad creaturam, vtcrcantcm, & vtconferuantcm , fiue comparando ipfum velle diuinum noceflario comparat fecundura, aliam,& aliam comparationem : ptobatur ifta, quia eft impoflibite idem eadem comparatione pafliua comparari ad ditierfos terminos , vt patet ; fcd

;

IG,

in piuribus locis

diAorJa feeundiam rationem , fiue pcr a
do eaufttur.

&

^uando

rcfpctium rationhs ad nonejfe immcdiatc prx-

cxiftentia creaturaE,vt creatur piopric includit

Rtjjieliutrii-

tienu quomo-

aDodoce inprimo difi.^j. Tanc fic,

cedeiis,& vtconferuatur includit rcfpedura ad

qu6d ctfi crcatio pailiua,& conferuatio fint idc cx natura rei,[amenrationedi{linguuntur,quia

35-

dfiiinum , vt fic ncceflatio ini crgo vellc cluditalium,&atium rcfpcdum,& fic nonctit rationc. idem omoino indiftindum re j Odauo inftaiur,& redit quafi in idepi,quod ptius, fupponendo vnura , fcilicet quod refpoejfe

alia compacatione pafaliquid alia comparatur , iliud neceflariS includic ali«, rcfpedkum rationis quia comparatio pafliua,.fiue ejfe compacatum dicit refpcdum rationis Sed voiuntas diuina comparando velle fuum, quo vuit exiftcntiam ctcatura: cfle immcdiatc

fit

^^?

299

do

aliqua.

Primo.quod

ris, fcilicer ^«<e

ria,

&c.

ilta

propolltio

37Rejppnfio

Dofto-

pofsnnt fundarc duo contradtilo-

intetligitur abfolutc, fic

quod

&

reatitcr

abfolutc

& patet,quia cidem lapidi in vno tcmporcpoalbum, & in tcmpoi c,

cognitajpater, quia vt cognofcitur habere epe

teft fibi

immediatcpoft «oAjf^ diftinguitur abalio ejfe cognito,quo cognofcitur haberce,^ iramediatc poft ejfe , fiue haberc elfe mcdiate poft non ejfe. Si ergo iateile£lus diuinus comparat idem •velle diuinum ad exillentiam creatutx fccundiim aliudj&aliud ejfe cognitum in ea,fcquitur quod alio refpcftu comparat velle diuinum ad crcaturam cognitam habere ejfe immcdiate poft «0« ejfe , fiuc vt dantera ei ejfe immcdiatc poft non ejfe, & alio rcfpedlu comparat, vt dans ei ejfe iramcdiatc poft efle, fiue mcdiat^ poft no

alio fibi repugnat;patet, quia in ifto

compctere

ejfe

fimpliciter

quo non ponitur adu circ niger poteft eflc albus , & tamen albedo fibi in alio tempore rcpugnabit,puta in illo tempore, quo adu ponituf fub nigredinc, & tamen etit idem omnino lapidis

cx natura

rei

;

quicquid ergo abfolutc

poteft competerc vni pra:ter opus intelledkus,

abfolutc

non

ledius. Sicut

repugnalait

illi

dicimus quod

prjetcr

opus

intcl-

eflcntia diuina di-

§luomoiia ftnliii

ftinguitut cx natura rei a proprietate,quia pr«tcr

opus intcllcdns nccclTario coucnit

clTentia:

conimu

t\-

diuiM

dtjltnguatur

apropriftiie

goo

Quodlibet.

c6muhicabiHra$,&f lla nectflarid repugnat proi prietad. Sic dico in propoiito de inftanti zui,

niquodcunt^uc indanj zuiiquod conueniT

aii-

palomhiho indiftln^tdcxnatma rei,eieti2 abfoiute potcrit c6ucnirc,licct ynu inftjs c6ucniai pto vn'aduratione,& fion c5ueniei pro alia duratibne. Et ficpatct refponfioadprimainftatia. Ad fecundam. Dico breuitcr, quod illud idcpi tjse in primo inAanti non conuenit crcar furae doceiTarii, fic, qu^d ih illo indanti fit neiccfflrid

j

patet

,

eodem

quia in

inftanti

,

quo

creatur, pot-uit fimpliciter noncrcari, quia vo-

codem

fit

eadem exiftcncia omnino indiftin-

fta fecun-diim rationc,vt comparatur ad

creantem

vt

Dcum,

& vt conferuantem /& concedo

,

illam rationcm. Sed cxponoillampropofitio-

ncm, non enim

intelligit Do£l:or

quod

exiften-

& conferuptione non poflit diuerfilicari fccundum alium & alium refpccrcationc

tia in

,

,

iacreac, adhucintelligirut vt prior naturaipfa

creata,& percofcqucnsqxiadocreatpoteft ipsa no crearejcrgo iion conucnit fibi e/le neccirari6

fcd folacxiftcntiacreaturacquac fimplicitctcft

aftum

Cit

,

in(lanti,quo eli-

adhuc confidcratur vt prior natnra Doikore in i.d.^c),(^dijK

zOl\x elicitOiVt patct a

40.hoc ide patct dc voluncatenoftra««2..ij.

& per cofcqucns in eodcm inftanti,in quo

proilioinftanti, vcru tsraen eft

te

ejfe,

^.

puta

mftaiiti

quo

in

& aiftu exiftcre

ftanti neceirario cft

inftansfui fj^r,quia

,

,

ip-

quod quadoin iam habe-

intelligitut

quod tunc pro

illo

vcrum

cft

}

dandi huiufmodi dependentiam eflencialcm

cadem quantumcunque durcc Et

diccre in ifto in-

;

fic

debet in-

Ad feptimum,odauumx& nonum

firaul re-

didum

telligi

in-

quia tunc habct priruum

DoiSoris.

fpondeo, concedendo abloiutc illas tres rationcs,ncc funtcontra veru fenfum propofiiionis.

immcdiat^ ante hoc non fuir. Et propofitio Philofophi, fcilic. omne qvodtfiy &c.

velleAi\i\nu rcfpcdu confcruationij

cft prolixe expofitai» j.df/K^c),Sc

aliquahter in

rionis pafliu^,id cft.quod dependentia cflcntia-

infertur quod in tem-' non ene , conccdo, eodcm modo, ficut & in primo inftanti quia Ci' cutin primo inftantipotuit noneire,& inilio inftanti, quando eft iam ncceirario eft, quia \A illo inftanti, vt iam cft non poteft non eile,fic in codem tempore quo ponitur in ejfe , potuit non ponij fed vcpraecisc confidcratur in illo tcmpore immediato habere ejfe , & a^tu cfle, tunc ncccirario cft , quia vt cft in taU tempore in illo tempore non potcft non efle , & tamen immediatc poft illud potcft noncflc, & fic de-

lis ad Deu,vt creantc,& vr confcruant6,termjnatur fimplicitcr ad idem vtlleAlmnVi omnino

ftanti.cft, 8c

iMji.i. vidc

ibi.

Et

porcimmcdiato

cum

potcft

,

betintelligi propoficioPhilofophi,qu6dpra:ci-

$c

quando

eft,vt eft

eftin inftanti teft

non

A.

nonpoteftnou ciTejficnim non po-

yt cft in illo inftanti

eflcifimilitcf vt cofideratut cflc in te-

eft in tali tcpotc nonpotcft non clTc. Adccrcium.Dico qu6d cadem habitudo rea-

porc5.vt

N«».

&

qu6d non

ftum fed intclligii quod ipfaexiftentiaomnjno indiftinda re, & ratione, fit immediatum fundamcntum dcpcndcntis eflentialisad Deii vt creanrcm, & confcruantcm.Et quamuis fint plures rcfpedusrationis , tamen illi refpeftus non funt ratio, ncc proxima, nec remotafun-

luntis diuina ctiam in

ig.

illud idem non poneret in ejfe annibilacttur.eft ergo idcm (r/};plufics pofitum. De hoc vide qux czpofui infccundodift.z.q.i. vbieandcm difEcultatemadduxi. Ad quintum, fcxtum. Dico conccdendo

litcr

conuenic creacurz ad

Deum

vt confcr-

uantcm,qusconucnit cidem adDcumvtcrtatem , quia cx quo cft cadem realitet ipfa habitudo realis cum natura creata , ftante eadem eordnino cx p^rte rci indiftinfta » fcmpcr ftac cadem habicudo rcalisi mod6 exiftcntia crcaturae fempcr eft eadem, & ad Dcumcreantcm,& ad Deum confcruantem.Ec ciimprobalut quod non eft eadcm ,* &c. dico quod non diucrfificatur illa habitudo rcalis fecundum alium,& alium refpcdlum rationis,quia vt eft ad Deum.vc dantcm ejfe immcdiaic poft mn ejfe, dicit alium refpcftum k fcipfajVt confidcrata ad Deum , vt danrem ejfe immcdiatc poft ejfc fiuc nicdiatc poftwow efse. Ad quartum. Dicoqu6d bisacciperc ejfe,c(i proprie accipcre illud idera^j^, immcdiatc poft KO/t efse , fic quod tyf. immcdiatc accipiat ejfe poft nonejfeyns. qu6d»««^j7
&

idcm ^.accipiat idtra ejfe poft illud idem »0« ejfe immediatc pra:ccdes, & hoccft raanifcftc impoflibilc. Sedin propoiito in tempore immediatc fcqucnti dicitur acfipcrc idcm (fse, quid ptius fuit, quia C\ Dcus dacipfum

effe

,

illud

Inrelligitur cnim propoGtio,fic,fcil.qu6d cft ide ,

indiftiniflum re,& ratione,id cft,qu6d

in

rali velle fint

& crea*

quamuis tam6 nccpro-

plures refpedus rationis,

refpciflus nullo modo funt ratio , xima, ncc rcmota tctminandi talem dependcntiam crcatur* ad Dcum, fcd eft ipfum W/f diuinum abfolutc confideiatum. ilJi

Ad decimum.Dico vt dicit Doftor dedarado

i^,

illlpart6c6clufionis,qu6dide6dicitureflentia. lis,qa fe

p ipsa creatura accipit tjft^&c no eft nccef. accipiat immediatc poft nteJfejVt patct.

quod

-

-

Contra tectiu didu inftatur. Probando quod 1/;//; diuinumnonfit ratioformalis icrminandi relitione cteaturq.quia ex hoc fequuntur plura inconucniencia.Primum eft,quia fequiturquod ci-catura ncceflario creetur,probatur fic,fuppo-

ncndo duQ

dijfla

Do(floris.l'rimii,quideft ratio Creaturancm

formalis terminandi dependcnriam caufati ad caufam eft ratio formalis caulandi, hoc pacet ^

Do(koxc fMpra -^^//^,^61 «o//f

non

q.^.

Sccundu cft,qu6d quarauis

iiberccliciacur,tamcn ipfo pofico

agic libere,vc patec a

Doftore

in fccundo,

& cercio, fola enim voKitas oft qux liberc agit. Tuc fic

i

nullus adlus volutatis diuinae

eft ratio

formalis caufandi aliquidlibcrc,vt patct per fccundij pr^fuppofitUjlcd fi cft ratio caufandi,erit iirapliciter ratio caufi^ndi neccflari6

diuinu

cft

:

fcd vctle

ratiocaiifandi crcatura;patet,quiacft

ratio tcrminandi eius dcpcndcncia,vc p.ita per

primum prxfuppofirum crir ratio

;

ergo velle diuinum

caufandi crcaiuram incre necclfario,

& fic crcatura habebit neceflc eflc. Rcfpondeo,concedcudo cationc praefuppofitis.Scd dico,qu6d

ifta

cu fuis

didum Doftoris

debet fane intel!igi,n6.n.vulc qu6d velle abfolutccofidcracu

fit

ratio

formabs

cau.sadi,fed

voluntas diuina pei r f//f,quo vult creatura

qa

cflc,

liberc vulc ipsa,iHc6 dicit Uoiflur quod eft ratio terminadi, & pcr confcqucs ratio caufandi,ta-

mcn

in vcritate, ficut etia patec fupra q.S.fola

voliitas cft ratio

causadi,& fimilitcr cecminadi,

& Qiulto

ntcejfario "'**'*''•

QujEmoXiii. & muItotfcsDoiJbor

qucnti

ficut

eft

accipn velle pro volftntate, etiam aliquando accipir vohuuatem pro

ipfo velte. Sed dc

ValuntOi aecipitur fro

•voluntnte

^

ittntr».

hoc alias. Contraquartum dictum inftatur , probando quod fccunda pcrlona non accipiat e^e a. prima pro quocunque inftaiui , quia fequcrentur duo inconuenjcntia. Pnijiun\ , quod tunc dicerc,

dicitur

amplius

Q VtmmaBm

V

.E

T

ejfe

,

quia tunc noh

non

ftanti,tunc

cllct

:

.

j^

j

.

/T-

conferuari proiKic i-

I

.\

•

^"'^,^'''**"^

qmti dirAtr

elt m.

XIII.

O

I

'vel ejfentialtter relatim

3

primo inim-

dicu dependentiam eHcntialem,quaiis non fccundapeilona.

cognofcmdi ,^ appetendi fmt

ahfoiuti

fuilTet in

ergo.

Ad primum. Dico ,qudd j.

(e-

S

Secnmdum qno

in qfto creatur.

podibilc non producereuuinfVTf in fecundo in-

,

con^ruari in tcniporc immediatc

,

ftanti,fimplicifernece(TeelIc:pater,quia h p^r

quia in fecundo inftanti

,

inftans

a,d

quia pcrfona fecunda in primo inftanti,

accipit e/fe a. prima , ert: fimplicitcr necefTc c(Tc; ergo pro inftantibus fequentibns non Accipic

comparatur ad feipfam , vt accipicnteiq ejfe inpnmo inftanti ficut ctiam patet de creatura, qux tur conferuari

,

3ot

ejfentialtter

?

Scot. i.<^.j.^«.7.<« ««.57.C^^«.<j.«».io.d' <^.<».««.J.^4. <^.ii.3. 4«^ j. ^ei.ii.^.i. ««.j. c^ i.ij.

ejutii.i.& d.^y.

ejusfi.

1. 6.

1.

E

K,

tantummocl6 quarreb.uur de crcacura

crcaturis in fpeciali

dc intcllediita & crat quxcommunis omni viucnti hac vita, vel illa,& eratifta: Vtrum adils cognofccndi, &: appetendi fint efTentialicer abfoluti, vclcfrentialiterrclatiui Arguitur quod rclatiui.qr.ii talis adus non potcft intcUigi, nifi cointclligendo terminum; abfolutum auccm poteft intclligi non cointelligehdo a!i-

viuente

:

& hac vita renfitiua

:

,

ftio

Argur,

?

,

quid in ratione terminirigitur, &:c Prima probatur:quia noti poteft intclligi iefti.

Minor de fe

qu6d

fit

vifio

,

nifi fit alicuius vifibili?

vcl

bb-

cft manifcfta.

'j.& \o.& quahtasiomnis autcm qualitas cft forma fimplicitcr abfoluta i^.Met. quia genera funtimpermixta:crgo,&c. Quxftio ifta non quarrit de adu terminato ad cognitionem taiiquam adterminum,quo fciUcct adu producitur, vel educitur,vcl inducitur ipfa cognitio:fed quxrit de aftu cognofccndi:qui ,fcilicet eft ipfa cognitib adualis, itaquod iftc

Contra^talis

adus

eft

quod fic de Gencre Adionis qviia ipfa eft , fi dicatur adio , non intcUigitur fcmper ad termimim aliqucm accipientem aliquo modo ejfe per ipfam adionem fcd intclligitur quod fit adio hoc cft operatio qua agens tanquam aftu vltimb perficitur. Et brcuitcr ad caucius loquendum in tota ifta qu^eftione intelligitur hoc nbmcn a^tio pro adibne dc Gencrc Adibnis:qu£E fciUcet eft adio produdiuarvel falteiTi aliquo modo faciens ad ejfe tcrmini per ipfam ponendi:& hoc nomca operatio , intelligitur proaduintrinfeco^quoipfum opcrans perficitur vltimate. Itcm,Iicet qujeftio generaliter poflet intelligi de refpcdu ad obiedum , vel fubicftum:tamen argumenta videntur reftringcre cam ad primuta intielledum.

adus

E.xplfca-

:

,

tur ti:tUu$

:

,

,

,

,

Eftigiturintelledusqujeftionisprimotradandusifte:

An aftualis cognitio

fit

ef-

ad obiedum cognitum,&: fimiliter dc adtuali appctcre; Vbi triafunt vidcnda.Prim6,qu6d in omni intclIcdione,&: gencralitcr opcrationc quacunquc,de quaIoquimur,eft aliquaentitas abfolilta Sccundo, qualiter illud abfolutumhabcataiiquamtelationem ad obiedum fibi annexam. Tertid , an illa relacio fit adui ifti cfTcntialis. fentialitcr relatiCia

S

C H O

L

I

V

M.

omni fnteUe^iionciidcm efl de aliii operatiombt4-<^)eJl alia entitas ahfduta. Primh , (jni* i>lfim4.perf(^io 'uiueHtii non cjl relatio,(juia h
nm efl reUtistantum.Secundh^adrclationem non datur aCtio nifi mediatCymedia^fct' produ^ione abfolnti^atoperatio froducitur nullo alio abfoiuto produCiCiTcrtto ,no ncr.cffa-

/iftg.ergo licct

riofcquitur relatio aciuaiis adobic£lum.,'velpotentiam operatiuam.crgo hac nonfunt proxiniH fmdatnentH illius relationis,nec aliudpotefl effc^quam opcratioicrgo hsc efi abfoluia,velfaUcm ftoneji rdatio ad obic^um,(^ cenfequenter nulU alia,<juia de isia maxirne venfcari idpo(?:t, Prim? Scoti Oper. tom. XII. Cc

oferaria dijferut

&

Quodlibet.

50Z Oa^t O-

^

cjuodl.

1.^.18.

"ORim* cdncKifio* probatut triplicitcr. Primo fic

X

nbn cft

fola relatio

>

(ola relitio

vltima

ferfcltio

Maior probatur,quia

igitur, 6cc.

iwxx viuchtis a tali natura fumme dciidcratur dcfidcrio naturali dc quo intelligi po (eft illud Anguft. T 3 de Trin. cap. 4. Seati ornnes ejfe •volumnt 5 quod fempcr vcrum ^^jg jg bcatitudine aftu cogitemus , fiue non ix. tamen finc aduali cogniiionc gfj. ;

.

^*'/''

non fummc appetitur ap-

fola rclatio

.

viuentts. *^

vitima perfeftlb fubftantia: vi-

:

pctitu na^^uiali, &: eleftiuo naturac pcrfeftiftimc appetentis j fcd vltima pcrfedio na-

Oseratio cH:

:

opcratto cft huiufmodi pcrfedio fubftantiae viux , qux nata cftoperati,puta viuentisvitafcnfitiua, vel intcilediua ; igitur operatio noti eft U3e

*

:

noncftih nobisadualc W/« voluntatis. Ibidcm ctiam vult quod quicquidaliud quifquamlatcntcrvclit abhac voluntatccommuninonrccedit,dcfideratur etiam fummo defidcrio cicdiuo voluntatis bcnc difpofitac. Minor probatur ctiam pcr Philofophum. .& \o.Ethicortm;^hi vult, quod fehcitas , quaecft finis vUimus naturxintcllcdualis,& pcr confequcns fummc defiderabilis,cft opcratio optima , vel confiftit .^^^ operatione optima. Idem vult 1 1. iM etaphyJicayC. 6. vbi dc Dco loqucns dicit,qu6d ^"

,

&

C0OT.9 inde.

I

Com.j.

•&

m

& e.

eH infigne f^Et ([mm pb^f non ejl^ hoc,ijuodfua intelligentia, eH njtique opimafubfiantia Pcr intelligentiam intclligit aftualcm intcUcdioncm nam ad probationcm diftac confequentia: ftatim fubdit •.per intelligere

fi rton intelligat^tjuid vtique

fedfote^tia^ non

:

:

enim Te.v.iy

&

ei

honorahile ineli,

Idemhabctur temporC;

ij.

&

quodadus cft priorpotcntia, nonfoliim fcd ctiam fubftantia hoc cft pcrfcftionc , vndc in probatione

^.cJW^f/rf/^^.f.y.vbivult,

rationc

,

<^

:

membri, quod aftus prior eft fubftantia excmplificat ipfc, vt

illius

,

mo fpcrmate & conclufioncm fic intcUcftam ibi probat ;

finis I. Trifj.c.

funt aliaordinataad ?.dum

:

Similiter audoritatcs multa: dc fine vltimo,5c

& ho-

,

Ftni) vlti'

diledione,ficutdc Doftrina Chriftiana i/itmma merces eJi^vt

TnusforTna.

^^^ omncs conucniunt qn6d fincm vltimum,

illa

Augult.

,

Vifeo

beatitu-

eU tota merces. Siuc loquantur dc

do,fiue dicant de cognitionc,ficut

ipfo ferfruamur-Ss^iQva. in

& makime dcfiderabilem dicunc cfle

opcrationcm,vcl in opcrationc confiftcrc.

Secundo probatur conclufio

fi^ii^

pucro

fummc dcfidcrabili.qui eft

fenult.

rt^nec''-

vir

quia gratia adus tanquam ficucdcclaratibi in multis «xcmplis. :

principalis

finc Douitate alicuius abfoluti prioris

»

*

fic:

& boc in

Rclatio propric difta non fubicfto

,

vcl in tcrmino

:

cft

noua

operatio

potcft cflc nouafinc nouitate cuiufcunquc altcrius prioris abfoluti in ipfo Relationo ^'•'^cm opcranfc i fine ctjam cuiufcunque alterius abfoluti nouitatc in tcrmino : igitur opcftperfe. ratio Te.v.

I

lex.i-;.

non

batur

o.

,

eft prjecisc rclatio

dr prcflius/> 7. vbi

^;^'"'''

propri^ accipiendo rclationcm

tum pcr Philofophum

ad aliquid

,

ff^c

j

.

Phyfecorum , vbi ncgat

vult,qu6d ad Virtutcm,

,

6c malitiam

non cft

Maior pro-

&:c.

aliquid

alteratio :

Tum

,

& ex-

quia funt eji

ipfo-

per rationcm :quiarclatio propriedi-

& ita non potcft cflc noua finc nouitaquantum ad priraam partcm quiaillud, quod cxit dc potcntia accidentali ad adum non rccipit aliquam formam nouam quia tunc non fuiflet prius in poccntia accidencali p^ jofe^^ jpf^ operationc fed ciTcntiali. Secunda pars minoris cft manifefta. Patct cnim qu6d nihil abfolutunvaducnit vifibili quando videtur adu. Ncc intcUigibili , quando intelligitui;

fta nccc{Iari6 fequitur

extrcma fimul pofita

Minor probatur

Q»odefiin tc alicuius cxtremi. acctde>nah

igitur

am^m , qu^t ad aliqtiid neque generationesfunt , neque_ generatio

rum^netjftealteratioomninoiHxciUe.

potcntia

:

motum iri Ad

,

:

,

,

:

"

"'

forma

'"^',,

prio.

remoperatione.

:

adu

j

&: confimilitcr

de

aliis.

Prxterea. Omnis rclatio realis * fundamcntum fuum proximum , vcl rationcm hoc , pofito terfundandi proximam ncccflari6 cdnfcquitur , vel concomitatur : mino: nunc autcmSpfam potcntiam operatiuam non ncccflario concomitatur relatioadualis adobieAum:igitur ipfa potcntia non eft proxima ratio fundandi talcm relationem igitur fi ponaiur aliqua rclatio adtualis opcrantis ad obicftum , oporteret dare fibi pro fundamcnto , vel rationc fundandi proxima , aliqnid poftcquail mcdium intcr ipfam poccntiam > illam relationem: rius ipfa potcntia tale quid non videtur pofle poni , nifi ipfa opcratio nunc auccm illud , quodcft proximum fundamentum relationis , vcl proxima ratio fundandi cam aut cft abfblutum ,iuxta illud 7. dc Trin. cap i. Omne , ijuod relatiue dicitur, efi alitfuid

&

:

.-

&

&

:

,

excepto relatiuo

:

aut faltem

non

vcl rncio fundandi. Igitur opcratio pari rationc opcratlo

non cft

£x hac conclufione

fic

cft praccisc illa rclacio

non

,

cuius cft

cft prxcis^ rclatio operantis

fundamcntum,

ad obie^lum Sc :

prazcise aliquarclacio.

probaca concludicut vltctius propofitum

fic.

Si harc

operacio

m

Qusftio XII.

opcrarto cflet prxcis^ rcfpe^us.tunc cflct rclatio qiiia rcfpcftus qucm Philolophus concedic aliquo modo conuenire opcrationi,cft propric dc Gcnerc relationis,&: pcr:

^

.

.

mneTprt

modum relatiuorum : vt patct ex j. Metaphyfcumigitm opcrario ase refpe* prxcise relatio , vt probant rationcs iam pofita: : fcquirur quod non fit prjcci- ^ts.

tinetadtcrcium

non

fit

se refpeftus

& pcrconfequcnseftibialiquacntitasabfoluta: quod cft propofitum

,

^'*' *»-

in ifto articulo.

COMMENTAKiyS. Rima cortcluftD prohatur Prnno ,fK

te>.

triplici-

Vltima perfetho

:

accipiendo perfeftioiicm

(

,

qus

eft iii^dhi fccando^fuijlafititt

ua nonefl fola eft

Sedbperafio

relatto.

huififmodi vltima perfeBio

vi-

qua, fupple, con-

,

iiingitur optimo:igitur talis operatio rion eft re-

Maior probafur^ejHta foia

latio.

tne appetitur appetitu naturali

tione naturali

Doftore in

ne

,

reldtio

,

hoc

mnfum-

cft

inclina-

qus non cft operatio vc patct a i.& in 4. dift.^9. quzftio,

i.di§t.6.q

illa.an quis velit neceflari6 beatitudinem,'z/f/

appetitu elediuo

,

id eft

,

adu

elicito voluntatis

Inclintnh

natnrafumme appetentit. ^ Aidem etiam vult

nen nectff*-

efuifejHam lotenter velit ab hac voluntate comrnu-

rio frtfMpfio-

«j^fiilicet dcfiderio naturali,»^;; recedit,de/tdera-

mtc»gtutif

fummo

j^^ etiam

^hM

ideft, aftu voluntatis clicito

&

,

d voluntas

Minor pr(?i&rfr«r(fcilicet qu6d fit

dum,& recepta ipecic intelligibili

fntelligibJlis

cft in

potcntia

propihqua ad operandum,vt declaraui in i.dift.i.q.6. Sequitur ergo quod quando intclle6lus immediacc exit ad opcrationcm, quod tunc nihil nbui recipit vltYa illam opcraaccidencali,fiue

rionem;& fic patet quomodo poteft cflc noua,finc nouicatc in fundamcnto. Secnnda pats mi- ^"*' iioris cft manifefta,patec enim qu'6d nihil abfolucum aducnit vifibili , quando virfctur adtujne^c rncelligibili, quando ihtclligifur adu;& frmiliccr de

quicejuid alind

fit

bene difpofita,tunc aftu elicito vult ipfara beatitudinem,& fiimme vulteam , licec non necedario.

quia rclpeftu fpecici

,

potcntia elTentiali, fiuc rcmota ad opcran-

aliis

ergo

:

talis

operacio noti cft eflcntialitcr,

fiuc formaliter relafio.

defiderto eteHiuo bene dt/pofito,

Q;io fubftanciae viux

njlledlionefti cft in

vltinla perfe-

operacio opcima

& di-

,

citur operatio optima proprer h6c, quia ccrmina-

tur ad opcimura appecibile,)/>^r Philofophum.Scc.

Tertib principaliter arguitut ad fdem,qu!a

e

Amnis

relatio realis proprie accepta ncccfTario,

& cx natura rci confcquitur pofito fundamcnto proximo & termino. Sed infellcftio non ,

,

neceflari6 confcquitur pofitis potcntia intcilc-

ftiua

,

&

obicdo etiam approximatis

,

& nullo

modo impeditis ,patet. Si dirttur quod fundamentum proximum eft aliquid medium iliter potentiam

,

& operationcm

ipfa poccntia

:

quod eft poftetius qu6d tale quid non operatio quod enim cft

fcd patet

porefl dari,nifi ipfa

,

,

:

habetfir 9. Afetaph. cap. 7. vbi vult

idem

quhd

&

ramtlmftt prior potentia, nonfolum tempore ; tione, id eft» definicione, quia potcncia definicur

per a(Xam,fed etiam fubliantia, id eft, pcrfcdioncjvnde in probationc illius mcmbri,qu6d adtus eft prior potcncia

Excmplificac

quia vir

eft

fubftancia enira pcrfedbione,

:

virpuero,& homofpermate, homo pcrfepcrfcdlior puero , ipfc.t/ f

&

&

conclttfionem fic intelleilarn, ^ior {pcrmate , (cilicet , qn6d adus eft prior pbcentia perfediohe ibi probat , cjuia gratia ailus tanquam finis funt alta ordinata ad aEium Sc per confequens cric prior fecundum perfedionem potcntia , omnia ordinata ad aftum funt quafi in potentia ad aftum. Sed fclicitas fubftantia»incelleftualis eft vltimus adus , fiue vlcima opcracio , ad ,

proximum fundamcnturaaut S.icttur

quam homo

ordinatur

ctim

,

fit

:

ergo vc

vltimus

nacura ihtelledlualis ordinatur

quens non

&

,

prior

fic , eric

finis

,

quem

ad

pcr confe-

erit circntialiccr relatio , fcd entit.is

Secundoprincipaliterprobatt& eddem con-

d

,

Relatio proprie

nouitate fundamenti

Philofophum larioncm

:

5.

qus

,

diBdnOn

vel terrnini

vbi negat

noua ,ftne vc pacec per

eft ,

motum

ad re-

aucfkoritas cxpoficaeft fupra,q.n. ejfe

& termini.

quod

,

Phyf

Sedoperatio poteft

menti

noua , ftne noiiitate funda-

De fundamento pacct

,

quia

dc potencia accidencali , fiue propinqua ad adum , non rccipic aliquam formam nouam priorem ipfa opcracione , quia cunc illud

,

eft

exit

non fuiflct prius fentiali ,ficut

in poccntia accidentali

,

fed cf-

etiam patct de intelledlu quando

recipit (peciem intclligibilem ahtc aftualcm in-

Scoti lOper.tom.

X

J

I.

abfolutum iux-

Omne quod

1.

altquid excepto relatiuo

inprimo,

quodlib. Vide ibi

,

,

dift.i. q. 1.

aut prscisi

non

relatiui

qiiae

&

au^Oitt

q.i.

eft illa rcla-

fitndamentum , vcl ratio fundandi; paretquod operacio non eric praecisc illa relacio ciiius ponicur fundamencum,vcl racio fundandi, qiiia fundamentum , vcl ratfo fuhdandi rclacioiiem neceflario diftinguirur ab illa , cum netiojcuius eft

ceirario prasfupponatur eft praecisc relatio

In

illi

:

igiturDpcratio nori

ad obicftum.

iflo articulb eirca

tria principalitcr

oc-

. ^

Primum

currunc aliqua dubia.

,

non

vide- ShftrlochA

quod prima ratio concludat propofitum, fcilicet qu6d operatio fit chtitas abfoluta,ex

**'^"»">«-

hocquod

d» cenfipt,

tar

tiu»dl.i.q.\t^

,

non

vltima perfcftio fubftantis

cft fola rclatio

fclicitas

fcdio

,

inftatut

,

&

yi^jg^

vltima pcrfcdiio

cft

probando quod vltima per-

fubftantia: viuar

tas abfbluta.Et

abfoluta.

clufiofic

,

litaseft cxpofita

&

perfeftionc

dc Trin. cap.

ta illud 7.

eft

primo

non

fic:

fit

ncccffari^ Cnti-

prarfupponendo quod

dicit Doiftor in primo , diftin. i.parte l. quaji.x. probahdo per diftum Philofbphi 12. Metaph.

Deum

eflcintelligentem, quia vltima perfcftio

adu fccundo , quo pcrfcifli vnitut obiefto perfeaiffimo , pura obic(fto bcatifico, ita qu6d tota eius pcrfcdio cft coniungi tali obcius cft in

icfto.

Suppono fecuhd6,quod

ipfc dicit in quar-

to,diFiin.^cf, ^«<e/?.2.qu6dbeatitudo confiftit in.

opcratione

,

quz

coniuhgit immediatc obiedlo

bcatifico,& breifitcr cx

hoc potcntia dicitur perfedc beata quando aftu vnitur.fiue coniunpicur obiedo beacifico, Tunc arguo fic:quant6 pocentia

immcdiaciiis attingit obie^fluDn bcatificum,

Cc

2.

tant6

Quodlibet.

304

Unlti cftperfeAibt ,loqucndo ic eius pcifcftiovfciipata. Scd fi ponatur opcvatio rclatio for-

nc

obicdlum beatificum.tunc potentia bperans pcr ipTam immcdiatius attingit iUuct ergo talis opcrario magis dcbet poni formaUcec reiatio.quam cntitas abfoluta. Maior eii nora ex pixfuppofitis ; ex hoc cnim dicitur Vltima j>cifc>^io Aibftantije viux q'iia pcr ipcrgo (am coniungicur obicfto pcifeiftiirnno quanto immcdiatiias ,tanto erit vltima eius per-

mairtei',4iia attingitur

;

,

:

Minor

fedtio.

patct

limilitcr

quia poncndo

,

(Stum.Sed commuuitecconccditiiv,& (pecialicei a Doifiore i» ^.«/«y^.^p.^.i.quod vltima pcrfciSHo

iiaturK beatificabilis confiftic in operatione,qua

vnitur obiciSto beatifico

jpfam vniitir

,

nifi

non immediat^

Sc

,

ponatur qiiod

fit

pei*

formalitcr

rclatio.

Quinto inftatur

appctitus naturalis poni->

fic,

tur pcrfcdiflHi-nc quietari in obie(5to eius perfe-

^

opcrationcm cntitatem abfoititam , tunc potentia per ipfim non attingic immcdiatc obictStum,

rationali.

fed poncutlo ipfam clfe relationcm opcrantis ad

ticuloprobat

obie^um , immcdiatc por illam attingit obic€lum,,ciim ipfa immcdiatc tcrminctur ad illud vtad t«rminum.

non eric vltima pcrfc(5tio iubftantix vipro quanto includit rclationcm tcrminatam ad obicClium bcatificumicrgo debet poni

Sccundo cx codem quafi medio cut

lc

inllatur. Si-

habet pCrfeflio crcaturae yltimata, vt con-

in a<SlQ primo,(icic habct pcifcilio eius fe-

fiftit

cunda vhimata , qua: confiftit in adu fccundo. Sed perfe(flio prima vniufcuiuftiuc confiftit in hoc qu6d magis appropinquat primo cnti , fiue enti perfetflifluno, vt patet a Dotaorc in quxrto, dil}. i. & quanto magis ei appropinquat fccundiim fuam cntitatcm ellcntialcm , tantcS cflcnI

peifcdior crgo cius pcrfctt^io fecunda vlcimata tanttj erit peifedior,quantoim-

tialitcr crit

:

obicclum pcrfctidilimum. immcdiate attingitur pcr relatio«cm opeiantis , quct immediacc tcrminatur ad obicclum pcifcdiilimum Sc pcr tc,& per Philoniediatius

Scd

fophum fiftit

attingit

prarcisc

tahs pcrfctflio fccunda vhimataconfi-

,

in operatione:ergo illa operatio crit

forma-

litcr rclacio.

Confirmacur,quia intellc<5lusquamuis habeat j. *luomi>do Veus fit prt-

ftm cre»tiir£.

Dcum

fiue tantijm

entitatiuc

perfcdle prctfens ^,^^^^,5

ratione cntitatis,

perfctfbc pra-rcnt(.m in

omni

Et pofito

yj p^feti

^

quo

crit

bcatus

quia

,

obicdHpcrfcckiilime attingibiiis.Cum crgo piae«linatur ad illud icfpcclus

,

,

&

,

iljud

quod imnicdiate

tcr-

nonpoteft poninifi

fiue rclatio operantis

,

& pcr

opcra-

lioncm immcdiatc accipiiur, & vt eft entitas abioluta non immediatc tcrminatur ad ilhid ; ergo opcratio

ad

formaUcer

erit

rclacio, quae

tcrminatur

Quarc6 inftatur fic Sicut fc habet mateiia prima ad formam pcrfcdliflimam viitualitcr cotincntem pcrfe£bioncm omnium aliarum formalum^^fi aliqua talis cflct dabilis, & hoc quantum :

ad pcrfcc^am repletioncm fux capacitatis cius

vltimam pcrfc(5lam qui-ctcm. )

nabct potentia bcatificabilis ad

watc bcacificumjpatct

obiedum

,

fiuc

fic fc

vlti-

iftafimilitudo.quia vtro-

bique

fit comparatio ad vltimam pcrfciftioncm fccundam.Scdmaccriaprimadiciturperfedifll-

miter^A^quit

^^ quiccati

tMur.

attingic

,

cx hoc quod immediatc

formam

fuomodo

perfcdiflima, fiue cx hoc,qu6d

illi fcd non pcrfedidime mcdiance vnionc fundaca in materia, tcrminataad formam illam ergo pocentia bcatificabilis erit pcrfcdc beata , & quictatacx hoc,qu6d pcrfcdiflime vnitur obiedlo beaiifico, hoc non contingit nifi pcr relationcm funda-

perfcdiflimc vnicur

:

vnirur, nifi

&

;

&

&

tam

in

ar-

abfoluca, ua»

,

nifi

opcratio circa obicftum bcatificum ciTe relatio-

nem mediam

inter potentiam operancem,& obquod eft opcratio magis ergo concluditur ex illa rationc Do(5loris quod vltima

icifhim circa

;

opcratio fubllantiac viuic

quam

formaliter relatio,

fit

cntitas abfoluca.

Confirmatur racio ifta fexta , quia poncndo opcrationem circa obic(5tum bcacificum clfc cntitatem abfolutam dc neccflari6 inchidererelationem ad t.ilc obie(flum,ad hoc vt dicatur vltinia perfetflio fubftantix viux, cft fimpliciter po,

nerc vlcimam fclicitatem hominis tHe ens per accidcns, quia dicit operationeni cum rclatione, fiue

entitaiem abfolutamcum lelacionc.

Confirmatur iteriun,quia fi operaiio fubftantia: viuentis clicita circa obic(Sum bcatificum non dicitur vltima perfcdtio cius,nifi pro quanto includit relationem immediace tcrminatam ad t^lcobie(5kum,feqaitur

quod

rclatiocritma-

talis

gis pcrfe(tlio eius vltimajtum

,

quiaimmediatiiis

&

;

nere operationcm fubftantix viuentis maliter

relationem

,

quam

eflc for-

entitatem abfo-

lutam.

Nono inftatur fic^i^uia

Ci

vltima pcrfc(5lio fub-

ftantix viux ponitur encitas abfoluta,& illa

non

illa,i3c

ccrminata immediatc ad tale obie-

S OperAticJiih.

immediatc attingit obiei5tum,vt fupra p.;tuit, J*""*'^'' magis ergo vidctur poncrc iplam in ajiqua cntitatc abfoluta pcrfc(ftiorc

,

puta in aliquo habitu

magis ilio pcrficiturqtia aliqtia opcrationc abroluca,& cx )lla,vt abfoluta, nullo modo actingit obicdlum icd punitur canpcrfci2:iflimo:quia tunc

ilhid.

quoad

fccundo

tum,quia opcratio finc i(ta non cft vlcima perfeAio , ciim ifta ponitur vltima perFcdtio crgo illa relatio erit magis vltima peifc(ftio. Ad euitanda ergo ifta inconueniccia videtur melius po-

,

cx hoc

attingit iilud in ratione

cisc aitingatur pcr ahqiiid

in

vc ponitur entitas

,

pcr ipfam fubftantia viuens attingit obic(5tumi

nantcm ad ipfum adhuc non ,

quod operacio

dicitur

,

intelledus habcat habitum pcrfcdiliflimc incli-

vtficnon immcdiatc

Dodor

Sextp inftatur ficjquia

non cft etiam quod talis

eo niodo

,

crcaturae

.

hoc folo quod perfc(ft^ coniungitur illi,& non pcr aliquam entitatcm abiblutam mediam , vt pacct , ergo hoc idcm erit de appecitn dtiflimo, cx

:

tijm pcrfc(ft,o intrinfcca

,

& dcnommans.

vltra ifta requiricur aliquid aliud tc attingitur obic(5tum

,

illud

Ec

fi

quo immedia-

erit

prscise rc-

lacio.

Dccimo,&

vlcimo.patet dc aliis.qux fuo

do quictantur in obic(^is coruni lapis incentroperfe(5tifsimc

mo-

quietatiuis.-nam

quiccatur,Ioqucndo

&

dc quictc pcrtinentead naturam lius, ncn didicitur perfc(5le ibiquictari,nifi pio qiunto vnitur illi,quod prxcisc fic mcdiante rclatione fundata in ipfo,& terminata immcdiate ad ccntrum: crgo fimiliter videtur dicendum in propofito:iSc fic magis viderur eflc poncndum operationcm hominis pcrfc(5bm circa obie(5tum bcatificum efle formalit(;r relationem , quamenticatem abfblucam.

R.€ipondco ad

iftas inftantias ,

praemitrendo aliqua.

Qusftio XI. Reff»nfn>

Primo

sd aliqiu.

,

quod aHquid

altcri vniri potcft

quod vniatur fibi qua formalitcr perhcitur, ficut niateria vnitur forTni , ita quod talis vnio prarcisc tcrminatur ad formam vc

mulriplicitcr intclligi. Prirno

iuJlMitai.

vt pcrfcifiioni

,

eiiis intrinfcca:

,

trinfcce cft pcrfcciior alia, &:

citur intcndijvcl rcmitti,fequiturqu6dpcrfe
vltima intrinfeca fubftantix viux , qax ponitcE operatio circa pcrfcAifllmum obic(flum,erit cn<»

vt obicclum

,

,

obiedum

aliquando contingat aliquod

fi

obiediim; in-

tamcn fub ratione, obicdum adu intclligibilc non perficit

rrinfccc pcrficcrc potcntiam,

qua

cft

,

cam formalitcr,&

potciuia beuificabilis nul-

fic

lo moJoeft vnibilis obiedobeuifico, vt pcrfcftioni cius intrinfeca'

Cecx

^o

ll'd

,

vt pcrfcftioni cxtrin-

vt patct a Do(5lorc in ^si.mo

,

Secundu praemictd

6.

"

qao dantur gradus quod vna innon pridse rltfo-

non ponituc

&

jrt

pra:raitco,qu6d ex

potentia fubftantia; vius dicitur vniri obic
fttefltnu

Qui nt6

quod

,

aiiquid vniri obie-

vt perfciSlioni cxtrinfccc

,

inrclligi,vel I-

j^jjjgnj

dHpneittT.

quod

,

poteft duplicitcr

vniatnr naturalitcr

nacuralcm inclinationcm ad v

i

dtflin, 49,

,

puta qnia

,

illud

,

ficut

tibili , ita

quod

talis

potentia vci c percipiat ilkid

modo,

in ie.vcl in aliquo repraefcntatiuo.Prirab

poteft vniri mctiiante fola relationc

nctur ad ilKid. Scd fccundo modo,

,

quas tcrmi-

impofiibi-

cft

le vniri mediancefola tclationc, qiiia nulla rclatio, vt relatio

obicdti:ifto

,

praicisc eft pcrccptiua formalitcr

fccundo

modo

ponitur pocentia fub-

fiantii viux vniri obiedo,vcpcrceptibili ab ipfa

adlu fuo elicito.

Tcrtio prxmitto,quAd

immcdia-

licct rclatio

obiedum pcrfcvlum

tc poffit terminari ad

ita

,

quod pixcisc terminetur ad ipfiim in lationc entitatis pcrfccliflF.mx non tamen tcrminatut fubillarationc,quaadueftintclligibile,vcl ama,

bile

-I

potcntiajfcd prxcise tcrminatur ad ipfum,

vt ad terininum

talis

ritas abfijlutaintrinfccc

rclationis

;

fcd opcratio,

tem

illj,qui funt ciufdcm Ipcciei.cflent fimpiicixqualhct bcati beatitudine forniali, &inhx= rentebpatct, quia fi vifio Dcitatis in fc cllet fori*.ialiterrclatio, cettum eft qu6dnon pofcft formahter irec Intcndi, ncc remitti,cum intenfio,&

ter

rcmiflio relationis

,&

pci

&

Quatto prxmitto

,

qu6d non

eft

opcrationis fubftantix viux coniungi rationc perccptibilis,

qu6d

lationcm ad ipfum.ncc tct in

Dco

iti

patria

rcmahst ftrapcr

tc

fic

vifio

omnium

citcr xqualis,fi ipfa

quo crgo ponitur

ciufdcra Ipccici cllct firapli-

poncrctur prxcisc

fubftantia

rclatioicjc

viuens vcrc beata,

,

& bcatitudo cxtrinfcca, & iutrinleca, bcatitudc ihtrinfcca crit aliquid abfolutum. Ec

omnis fubftantia

crcata fjo

vlrimatc aliqua forma abfoluta

lis

vlrrll , ficut

modo cft ,

perfcdibi • vt pafcc

dc

clcmetis,quia ignis, Formaliter perficitui calcrc,

aqua frigiditatc corpora n^ixta fuis coloribus, &c.a forciori pcrfedio vltiraata fubftantia: Viux, loquendo dc pcrfediohe inttinlcca inha:rcnte dcbct poni aliqua cncitas ablbluta in fe fotmali,

pcrfcfta,quam perfcc^ioncm habct principaab obic(fto,vt icaulacxtrinfcca,& quiapcrfcdlio vltimata talis fubftantix ponitur opcracio tcr

litcr

circa obicifkum cius pcrfciftiflimum.vt fupra pa-

per Philofophum

talis

perfci^io dcbet clle cntitas abfoluta.

1 lis

,

prxmillis rcfpondco ad argumcnta. dico,qii6d i^aiortft ver.tquando

Ad primum

immcdiatius coniungiturobic(fko in ntioncperitaquod ei coniungatur pcrcipicndc

ccptibilis,

illud:Si cft potenria petceptiua

vel

cft

Ci

, fiuc cognitiua, appetitiua a(5tu clicito, veri eft, fi con-

ei

attingendo illud

iii

rationc amabilis,

fiuc fruibilis. Et tijc mirtor eft falfa,fcilicet,qu6d

obiedo

mcdiante relatione coniungatur ci modo prxdi, quiaperrclationem prxcise non attingit ih ratione obiedi perceptibilis bcatilicatiui » fcd tantum pcr aftum intelligcndi, vcl volcndi, non vt ponuntur prxcisc relationes, fcd vcqifialicates

ir\

ncc rationis:pa-

vbi intcUcdlio diuina perfcdinime,

iflo

&

& inmicJiatidimc attingit cftentiam diulnam in rationc obicili vcrc beatifici, & vcrc perccptibi-

abrolutc.VndcDo(aor»«4.^«/?.49.vuIr,qu6dpo~

^ potcntia.cuius cft talisoperatio.qux nullam

tentia poteft dupliciter coniungi obicfto bcatifi-

lis

includit tclationcm,nec rcalem

,

nec rationis ad

ipiamtcrminatam.vt patet a Dodorc q-

is-

fed

quando opcracio

tn ^uodltb.

diftinguitur ab obie-

fto, tunc includic rciationem ad ipfum accidit.

Et pofito qu6d

aliquid nccciTario

,

/cd

hoc

ipfa relatio requiratur vt

prxuium , non tamen

cojfcilicct formaIiicr,hoc feft,coniu(5Hone

fotma.

li,qux ponitur rclario;& fundamctaIiter,hocelU SifXu elicito

do

eft

potcntixbcatificabilis.

Sccundomomodo.

beatitudo formaIitcr,non primo

Ad fccundum. Dico conccdcndo

raaiorerii

intclligcndo ipfiim, quia

non habcturi »ift beatificabilis non coiu'ungitui

aliquid

re(flc

tribuit opcrationi, vt dicaturformalitcr pcrcc-

quod

ptiua obicdi

imraediatius,quim pcr opcrationetn, vt cntitatc abfolutam, qux ponitnr adlus fecundus ; ficut

:

ficut ctiarh

vnio partium cllcntia-

lium nccclfario rcquiriturvtquoddam pr.xuium compofito eircntiali,& tamcn nullo modo cft dc elTcntia compofiti. Sic in propofito dico

cnim potcntia pcr cbicdlum

,

nifi talis

intcllcdio

ipfara dicere

non

adu tcrminctur

ad ipfum:fed ipfam intcllc£lioncm t\ cft

,

intcllciftionem aftu pcrcipit

a<5tu

tcrmina-

aliquam relationem ad ipfum;

lequiritur crgo talis rclatio, vt diipoficioprxuia,

Scoti^Optr. Tom.

XII.

potcntia, vt

&

creatura

ahquam

," r

& Auguftinum mirito /,x,io.

tuit

dc ratione

includat aliquam re-

rcalitcr,

prxcisc rationc,vcI funda"-

idcm obieflum,& eadera potcntia xque inrcnla,

iungitur

Vt perccptibilc.

Htt»

fit

tncnti, Vel rermini;fcd

ponitur vltima perfedio fnbftantix viu-r, icrminatur adobieftum, vt per ipfam a pottntia

confcqucns talis operatio non cft pixcisc relatio de gcncrc RcIationis,cum pcr ipfiim prxcisc habeat obicftum.vt cetminus telationis , non

&r formalitcr fic perfc-

itdiz bcaca beatitudinc formalitcr inhxicnre.Er vltrafequercturquod omncs bcati in patri3,(al-'

qux

ciuscftintclligibilc,& vetc pcrceptibile

,

(fta,alitcrnon diccretur talis fubftantia vjua pec-

.

i

grauc vnicur ccncro ; vcl qiiod vniatur attmgcndo illud,in rationc vcre a tali potcntia pcrcep-

7

perfetlionalcs in opcrationibus,ita

nc tcrmini.vcl fundaracnti,ficut vnareUti6 di-

cius,quia obicclum

Hih obiiao

foirmalc dpe-

nulla

cius fimplicitcr pcrfecflio.

cft

jlUquidv-

cjft

rationis.

,

Hoc modo

305

fcdnulloraodo pcrtincns ad

non coniungitur immedi3titis,quirn pet

m

cntitatcm abfolutam ipfa, quia homo imracdiatiiisappropinquat Dco per intcllc^flualitatcm,quJim per fubftantiam,vcl quam per viucns abfoIutc:& inhocconfiftit perfcdiohominis in a(5tu prirao.Si vcro intclligatur d,c

coniun-

ftionc forraalitctjfiue dc propinquitateformali-

Cc

3

tcr.

R

Quodlibet.

3o6

tcr > quat poriftat teUtio , concedo qu^d homo immediatiiis coniungitur Dco pcr relacionem,

iramcdiatc tetminatut ad ipfum;fic dicendo coniundlionc coniungitur, fiue appropirjquitace

qux

appropinquat

ficut

,

&

potcntia beatificabilis

coniundlione coniungitur. Sed

ficut in tali rela-

quhitur crco ptafcise , vt difpoficio przuia : Sicut ctiam humanitas non poteft immcdiacc e(Ic \ corpope organico, anima intcllc£liua,vt ab-

&

folutc fumptis, qnae

tione formaliter nor» confiftit vltima perfcftio hominis intrinfeca in adlu primo, fed fimphcitcr

tinet

adu fccundo, fic Sc vltima perfe
nto.

quaimmediatius coniungitut , fed fimpliciter in aftu (ecundo abfolut^,qui aftus eft operatio (dv-

cicas

in

Ad confirmationem. Dico quod requiritur coniunftio' pctceptiua obiefti , qua: eft in {bla ide6 non opctatione aduali, vt fuprk patuit j

&

in ratione obiedi

fufficit (bla ptaffentia obicfti

intelligibilis

quod

fed requiritur

,

prxfens in

fit

racione obiedi a<^u perceptibilis a potentia, cuius eft talc obie(flum:& vlcta rcquiritur

quod vt

prxiens adlu attingat percipiendo iIIud,quod non poteft fieri per aliquam relationem formafic

neque pcr habitum etiam pcrfcftilllmum, quia per illum tancum habitualicerconiungitur. Ad quartum. Dico quod rarlo concludit pro liter

9'

Ad confirmationcm. Dico qudd

t:etur foteati» bemtific»bilu.

&

Sic.vltimaperfe
ficir.

qua; confiftit in

^io

adu fecundo

,

crit aliqua perfe-

abfoluta inha:rens formalicer

illi ,

& non

nullam addir perfe£kionem formaEt hoc cftquod dicic Dodor in primo^ijl.

relacio quac liter.

fuittur.

caufandi, fed dicitut caufarc vt vnita

gendo a6tu non

:

fic intelli-

caufat, nifi prius vniatur. Sic in

propofico.

Ad aliam fuperius

confirmationem, patet refponfio ek

di(5lis.

Ad

itonum. Dico qu6d vltima pcrfe(Slio fubnon ponitur ablblute in cniitate abfoIutapcrfe<5liorc , fed ptarcisc ponitur qua: eft a.Q\i% lecundus , qao fubftancia viua poflic aftiJ ftantiae viuae

atcingerc obie(flum beatificum

&

fic ben^ concedo qubd ponicur in adu fecundo perfcdiffi!" mo,qualis eft operatio circa obicctum, & fic dcbct Dodlor intelligi.

Ad dccimum,& vltimum in

h'cer infinfco.

non apiitudine naturali. Dico qu6d

cam

,

&

,

ncccirario

,

&

fummc

vt patet ^ Doftotc in quArto

quocunque

nccellatio pro

,

habeat

dijiin. 49.

inftanti efict

fiimmc

quando habcc illud, ad quod fummc inclinatur co modo , quo natum cft habcri ; non poteft autcm haberi , vt pcrfebeatus. Sed dicitur (aciari

Otio intrinfcca, poffit

tum

,

cft

,

cum primiun cns

nullius creati

efie perfc(5Ho incrinfcca:fed

habeti

,

vt

cognitum

tantum na-

in cognofcente, fi-

uc vc amatum in amancc quod praccisi fic per aifkum , quo atiingitur. Et appetitus naturalis eft ad habendum finnmum bonum , vc fiunme fibi ',

commodum

,

& fummc fibi dcle
per

,

confequens inclinatur cciam ad aftiun qui immcdiatc poteft accingi , vt fummum dcIe<Slabi,

& fic

vltima pcrfeftio eius intrinfcca erit ehtitas abfoluta , videlicct perfcftifl^ma opcratio,& perfcdlio civis extrinfeca erit fommum dele

,

,

:

patct refponfio ex

fextum. Dico quod Doiaor non vult ibl talis relacio media aliquo modo percineat

Ad

&

ad formaletn rationem beatitudinis formalis , iuhaerentil , cum ponat eam fimplidfcr in operatione pet feaiffima

,

qu« formalitcr,

& intrin-

fcc^ dicitur opcratio verc perceptiua obic^li

;

Ci-

ue eft illud , quo fbrmalitet potentia accingit obicdkum percipicndo jllud licct a£lu pet ip,

£ira ablblute

praeambulis. Similiter ex

qux principaliter

confiftit in

hocqubd

poteft effe rclatio dc gcncrationc relationis

noua,nifi proptcr aliquid in

di«Slis ref-

patet refblutio

fic

fundamento

,

nouum abfolutum, vcl

vel iu ccrmino

:

poccft cfle 'noua ftance prascisc

&

mento

fed intelle
codem fundaprobando qubd

tctmino. Inftatur, , rdatio propric didlapofsit eflenoua nullo abfbluto nouo pertinente ad rationcm fundamcnti, vel termini. Et primb fic ; xqualitas poreft circ nouanullo abfblutoprius acquifito , & pono ca{um,qu6d mod<j fint duaj quantitatcs insqualcs; itaqubd vna fit cubitalis , alia bicubitalis ,

&

poft

illa

,

qua» eft bicubitalis

ablationem partium effcnt asquaics, ita

;

tunc

qubd

&

fiat

iftae

dux

nihil

,

vt patct

abfblutum

:

quantitatcs

aequalitas erit

tamen nullum abfblutum nouum quifitum

cubitalis pcir

noua

,

cft pri(js

&

ac-

per ablacionem enim parcis caufatur in eo , cui fit

nouum

ablatiojvt patet experimentaliter.

Sccundb inftatur , quia fimilitudo potcfteflc noua fine nouitate alicuius cxtremi , & prafupponO oudd ratio proxima fundandi fimilitudi, cum fimilitudo fundctur fupervno,vt patct 5. Met. cap.ile aliqmd : fundatur ergo fuper vnitate Ipccifica

neraeftvnitas qualitatis

Ad

lc^aabile.

quod

illis

pondendo ad obiedliones. Et

fecunda,

ciim fcmpcr »p.

; non enim forma caufat vc vnita,ita quod vnio aliquo modo pcrtineat ad rationem

piiiis vnitae

dubiorum. Secundo principalircr dubitatur de ratione

appetitus naturalis ad beatitudinem non fatiatur.ncc quietatur illa naturali inclinatione , quia

non

&

&

qua attingit obieftum beatificum,&cxtrinfecc non fiitiacur nifi aliquo forma,

Ad quintum dc

fluomtdo

dens,-.

&

tiw incrin{ece,& fottnalicer aliqno finito, fcilicet

operatione

acceptain

non

attingat iliud

:

re-

Vitim» ho'

natur praecis^ ip(a oper^tio circa obiciftum beaMMeriit , tificum , relatio media ponitur pracis^ , vt (^ fermn difpofitio. Sicutmateria, formafunt verc cau- quomodo fae per fc compofici , tamen non caufant nifi tHHfttU.

di(Sbis

ip(a

turslis

feli-

quod ficut materia fariatur intrinfecc aliqua forma finita, fic potentia beatificabilis fatiai.q.i.

ftiitu4 n»-

xo. vltima

hominis non critens pcraccidens.^^uia non minisfeliei' ponitur aggregatum.ex opcratioi»e,& rclatiohe, tm non erit ens fer Meific quod hoc cocum fic fclicicas Kominis , fed po-

,

mc»quia vltima perfe<5lio intrin(eca,& iilhxrens formatcrix non eft vnio media inrer ipfam, mam , (ed eft prxcisc ipfa forma,qu:r vcri pei-

ad perfe
ipfius hominis. Sic

beatificabilis

mah'tcr pcrceptiuaobie£ti.

tamcn funt tota eius pcrfe-

^io incrinfeca cficntialis, Icd przrequiritur vnid corum ad inuicem, quae tamen uullo modo per-

alicuius qualitatis

nis

:

ficut

, puta (uper vnitate albcdiergo albedo efl racio formalis fun-

dandi fimilitudinera ad aliud album , ita albedo inalio albo eft ratio formalis terminandi fimili-

tudincm

, ita qubd non eft ratio formali? tcrminand!,vt a£tucxiftens, itaqudd exiftcntia inipfa fit ratio formalis tcrn)jnandi , vel fundandi , led

«ntitas fbrraalis,& ijuiditatioa»

Sed

talis fuit

ab

ctemo»

It.

X

Quxdio arterno,

tempoic

fcd cx ejfc

cxirtcntix

,

fic

^uiacaufato alio,&: »lio albo in

noua,& novia

(imilitudo, ik ta-

formalem fundandi , 5c terminaiidi iimilitudincm fuit ab ieterno , cum omnc cns (ecundum eji quiditatiuum fit actcrnum. Tcrtio inftatur quia Ci non poteft efte noua /inc nouitate alicuius abfbluti , iequitur quoJ in

mcn

tiota.

& tamen ab actcrno non fuit fimilitudo,

quicqiiid pertinet ad rationem

,

diuinis fimilitudij,iqualitas& idenritas,fint poe-

ritus

idem , quia

pracise idem fundamen-

eiit

tum,& cadem ratio fundandi,

& vltra fequitur quod vna vna cft prior & nullo modo crit prior aiia,&: fi

,

eodcm przcise fiindamento, teimino,fcquitur quod vna potcft cfle noua fi-

alia pofterioi ,ftante

ic

Quarto

vnum

vt

aliqualis

bum

inftatur

& pono quod fint duo alba

,

quatuor,& aliud vt odto fimilitudo,& poftalbum

vt

&tamenrion

,

nouo

acquifitura

Tum

etiam

quia

,

cadcm qux

prius

,

crit

qnxro , aut

quod nuUo abfolutoacquifico

tio.

Et vltia,quxro de

ife

vt pacct.

,

fimilitudo cft ,

quia

illi

albi vc ofto

.id

album ,

vt quatuor

qu6d illa

vt quatuor,pofito

fir

noua

exiftchtia,vt graous fntrinfccus.

Ad

tertinm parct refponfio cx hfs

,

qux

tX"

pofui fupriquxil. 6.quodl.vbi fimilis difficultas pofica

cft.

Ad quartum

pafet tclponfio cx didis ad pri-

,

mum argumcntum. Ad quintum. Dico , qnod redeunte eodetn extremo , redit fimplicitcrcadcmfimilitudo, vt patct a Dodlorc intemo , diftinil. ^. tn quar-

&

ad hanc matcriam

dijl.^i. vidc ibi mufta

,

fsrtincntia.

&

fuio fcquitur rclatio incrinf-cus adueniens

non

operacir rel="nofollow">

:

fcd

primo,

eft huiiifinodi,&c, Inftatur

quia ad prius eflentialiter non vidctur neccflaric fcqui poftcrius

,

a

quotaleprius ruWb

modo dc-

pender.

non

Inft.itur(ecuhd6, qula adliuc

tum quod fbnte perfcda

cfi

prooa-

prxfentia otitfti po-

al-

tentiXjqiiod no;i ncccfTario fequitur opcratio,fi-

cut ftantc pcrfcda prxfcntia vifibilis potcmiaj

,

poft

fit

modo

vifiux,

& amotoomniimpedimcnto vid*:tur ne«

quatuor rcmanens,fit fimile alrcri albo vt quatGor?aut noua fimilitudinc , habetut propofitum:aut antiqua , ergo fimul album vt o£to fuit fimile allxi vt qnatuot perfedtc,

ccfTnrio fcqui vifio.

5c inipcrfcfte; imperfcdc pcrie. a-,quia

Quarto ihftatut , contra hoc quod dicii,quod poncrccur opcratio rclatio incrinfccus aducnicns.

dem

Contra , tum quia comm.unitcr ponitur aftic immancns. Tum.quia tertio de Ammd intelligeteeft patijCrgo videiurquod fir paflio. Refpondcoadprinium; patct icrponfio fupraj

vt

&

,

quia albuni vt oftO;

album vt quatuor. Quinco inftatur,&ponoquodnunc fit pcrfe6ta. fimilitudo intcr album /i & album B:8c B annihilctur , & poft idcm B reparetur ftante coy^:tunc

tamcn

erit

intei'

P

y4 5c

crit

vcra fimilicudo,&

piscisc idcm fundamentuttt,

& idem

Tertio inftatur

nuo

&

,

quantitatc bicubitali eil perle cxiftens

,

& habet

rationcm totiusiied vtcxiftcns in quantitatc bicubitali habtt prxcisc rationem partis , fic noneft nouarclatio,nifi nouo abfbluto acq.uififo

&

aliqiio iftorum

modorum.priiha taincn reiponfio

inagis vidctur ad propofirum.

Ad (ecundum non

«xiftentia

terminandi

dico primo

,

quod

ircjuiratur nei: vt ratio fortnalij

ncc vt tatio formalis proxima fundandi rclationem ; requiritur tamen vc conditid requifita lius,

,

,

&

hoc

fufficit.

quod nunquam

eft

intcr aliqua extrema

,

nandi in vno extremo,

Dico fccundo

,

& me-

fimilitudo rcalis aftualis

nifi ratio

formalis tcrrni-

& ratioformalis fundan-

di rclationcm fimilitudinis inaltcrocxtremo,fint

in a(flu:neccft

dtitintt.^^).

noua

nifi fint

noua,& cijm dicitur quod albedo fccun-

<juod fucrunt ab xterno:dico

4ikmruum tffiuale aduale,&

efTentiale

oon

opeiatio fit ,

cft in

conti-

crgjo formaliter

patct refponfio a Doi^rofe in 4,

,

quia Dcus potcft fuifpcndcrb omn':ra

adionem.

Ad tertium.

patcc refponfio

\t\

prfhio

;

olft. j.

quxft. vitima in refponfioue ad yfcimum airgu-

nicncum principalc

,

& etiaW

iii

prarcrttf

qu«-

fticne.

Adquartum

patet refponflo hic in prxfsntf,

quxft.artie.fecundo.

Ad vltimum

vidc rcfponfionem ad iliam au-

dkoricatein Philofophi fno

,

datam a Dodlore

dtftinli.}. ijHtfl.y.

&

in fri-

etiAm in fecttnd«i

dt/lina.i.Scc. , &c. Dc primo modo ad abprxcisc , qaia concrctum non

Gluando tn concretis ifta

eft

tegula a concrcris pcr

ftrada qiiod pofito

qma

,

quTa coritinue

qi!Xft.ll.

quantitas cubitalis (eparata a

fic

,

Ad fscundum

,

cflcndi

ffuiu

rclatio.

tcrminuSjVt paret intucnti.

Refpondeo ad primurn quod diilum Dodloris debct inccUigi , fciliccc quod non poflit clle noua relatic , nifi fa£ta aliqua nouitatc in extremis,& hoc acquirtndo vcl nouum abfolutum.vcl dcpcrdcndo aliquod abfoUuum prius. Dico fccundo , quod fieri nouum abfoliitum potcft pro nunc duplicitcr intelligi.vcl quod totalitcr de nouo acquiratur vtl quod habcat nouutn modum

'3*

tione principali,

impcrfcfta.qu.-*:

crat fundata in albo vt o£l:o,non fit:quxro

quomodo album

aduali,ad qucd immediate fcquiiur adlualis

tiali

lela-

fimilitudine,quxcrat

illa

fimi-

fint inf.flc cflen-

qux confiftit in hoc , quod ad fundamentum proximum pofito termino nccefr

primo

cet,

modo non

Tettio princlpaliter dubitatur dc terria rj-

fuic irapcifeita-.fi alia habetur propofituiti, fcili-

bum

litudinem realem adtualcm,nifi

.

f andandi

al-

noua

ifta

aut alia?non

formalis terminandi,vcl

elt ratio

o^o fiai

aliquod abfolutum

Sc illa erit

,

videfingulai

eft

vt quatuor.tuncintcr illa etit peife(fta fimi-

litudo

DoHoic in prtmojdiJf.iC & qux expofui infecundo,d\fl.i ^

pateta

qux

inter

,

fuit

,

ria

to

ne nouitate extrcmi. t i.

fcilicet

fcilicet, vnitas cf-

fcntia perfedillima,

benc tamen fecundum ^uiJ» fecundum ejfe cognitum, vci pofEbile, vt

ab xterno

fuit

So/

I.

,

qux

tcnec

prtdicaiie

ft

verum de concreto rationc fubic
prxcisc vera , quia albedo includir fornialirct colorcm. Si ditatur hxc cft vera primo modo, albedo

eft color,Si

tamennon

fequitur.crgo albe-

dincitas cft colorcitas, fiuc quiditas albedinis eli

quidicas coloris

,

&

pcr fe primo

modo

prima

,

cft

vera

quia

tamen arguitut

a concrctis

, quod non conccmat

ad abftrada. Dico etfi

C

c

albedo

4

i^bitdtutn^

^^

Quodlibet.

5o8

fiibiedum , ncc fimiliter color, vtrunquc tatncn idco conccrnit fuppofitum propriac naturx , vnum praedicatur de alio in primo modo:(ecunda vcio eft falfa,quia neutrum conccrnit fuppo-

fimul rcferretur ad obie(5lum,8c potcntiam, tunc

&

fitum proprix natur*

imo

,

cum

eft,

q.i.

Semper tamcn

tno

modo

,

ledus

pcr fe pri-

,

ita eftec

,

C

S

(cilicet

mumfnem tio

e/icit

,

conftituerc-

quod diciturmon autem confi

eftet

infcaliquodabfolu-

tum , quia abiblutum non includic neccirario, quod fit ad aliud,vt ad terminum,ficuc relaciuum includit,vt patet,& fic patcnt illx rationcs , qu«

quod

poftca folucntur.

H O

L

V

I

M.

x^reruitur tripliciter operationem dicere reUtiottem realem.

^io natura perfe^ifsimx

conftituituf per

itaintelligit.quod conftituitur

ftitueretur perillud,

tcUigcndi non rcfcrtur ad tntclligcntem fcilicec ad potcntiam intcllediuam , fed ad intelledum fi

adum intclligcndijcx

pcr

diceretur ad intelligentcm

ipfum

pcr inccUigibile ad

verbum Thilofophi idem bis diceretur exponit Cic:intelle5ifu , id cft , adus in-

quia

fi

tur per

tllud

,

ejfe

aliud,conftituat iUud,ficut ipfc arguit,quod intel-

i.d.j.

fuppofita propria: natura:.

id eft, obic(5tum

id

terminum,im6 vidctur cfle c quod intcUigcns, vt inrelligcns

quo fequcretur,quod iilud,quod

ad abftrafta, vbi abftra£ta conccrnunt

IhietUm

fcilicet,

conftituatur intali

alio forraalitct

tcnct i concrctis

,

a6tus intclligencii elfet relatio pcr in-

conuerfo

vt fic,fint vltimatc abftrada, Scd

dc hac matcria vidc qua: prolixecxpofui in

quod

telligcntcm, vt pcr

eft totalitcr abftra-

ftum , idco non potcft vnum dc prxdicarj

intcllcdus conftitucretur pcr intelligcntcm

Primo

,

quia vltimaperfe^

refpe6tum realem ad perfe6fifsimum obie^um

,

id eff^ad vlti-

Secundo^ad operationem , puta intelligere , non datur noua mutaoperatio infertur dd obie^um tertio modo relatiuorum , ergo relatio eH

cui anneciit,

ex Philof Tertio

,

ei fubffantialis^quiafc alteri

extremo conuenit

,

ex

Phil. hic ait n. 7. a concretisprimo

modo

per fe inferri pradtcationem ad abHra6ta vt in exemplis intelligitur , quando non eft vlttma abJlraSlio qudt ab cmnibtts absfrahit : vt ergo teneat hnec regula , illa abftra£ia ,

dcbent concernere propria indiuidua. Vnde hac non tenet

>

humanitas

eft

animalitas

,

dt

quo i.d. ^.quaft.i.

Vltitna

Primo arguitur quod in opeSecundo , dicetut qualitcr hoc fit intcUigendum. Terti6 , videbitur de rationibus adiftud probandum poficis. Primum oftenditur tripUciter,& hoc correfpondenter triplici probationi pofi-

perffHto

jgj

,

E fccundo

D!

arciculo prlncipali tria funt vidcnda.

,

'ratione neceflarioeft aliqua relatio realis ad obic6tum.

jj^

primo articulo.Prin>o cx ratione perfcdionis, qux fuit medium in prima ratio-

&

vltima , fumma perfedio natuia: operatiuae non poteft ejOfe fine obiedum pcrfefti{fimum,circa quod ipfa nata cft opcrari:operatio ad Utionem adohieBum autem cft fumma perfcilio talis naturae.igiiut,&c. Maiorprobaturjquiafifumma pcrfcdio naturae viuae diceretur aliquid vt eft ad fe , ipfa fubftantia tci hoc modoperfe£lijftmum. cfiet fumma pcrfcdio , quia fubftantia eft perfcftio quocunque fuo acccidentc,fe2VA-.4,. cundiim Ariftotelem 7. Metaph.Si igitur conccdatur beatitudinem crcaturjc eflc accidens illi naturx beatificabili, & cum hoc fummam efle eius pcrfedionem:hoc noii poteft poni,vt cft aliquid ad fe,fcd praecisc,inquantum conncdit fiue coniungit fini vltimo fimpHcitcr,fcilicctobiefto extrinfeco,quod per ipfum attingitur ipfa igitur rclatio ad ipfum obieflum eft formalis ratio, propter quaro beatitudo dicicur fumma

Tn^^d^it

ne-Arguitur

fic:

^^^^^ relationc

,

,

:

Quts

di-

cendui beatusj

pcrfeftio.

Confirmatur hoc per

illud

A uguftini

i^.ds Trin.cap. j .vbi ahis definitionibus bcaeft^ nifi qui

titudinis reprobatis,concludit,quafi pro vera definitionc. Seatus igitur non

p?' r habet omnia,qUie vult^(jr nrhil mali vult.

4 Topic c., y.

Pradicatio

^^ ^^°^ arguitur quando in concrctis cft praedicatio per fe prlmo modo » fequiquod abftraftum praedicatur dc abftrado patet in exemplo album eft coloratum perfc pdmo 5i per confcquens non ratione fubicfti.fcd rationc formaeSff ,

tur

:

;

,

moAo hbeatusha-

»« coi^fm// ideo haec eft vera , albedo eft color : igitur fi hacc eft vcra primo per ffp^*- bet quicquid bene vult , fequitur quod bcatitudo eft ( vc ita dicam

)

habitio culuf-

*^""^"^ ^^"^ voHti i nunc autcm habicio , vcl habere vidctur pcr fc iniportare "'7rl praLl^fw/m reJationcm. ^ ^ r ^ Prxtcrca. luxca fccundum medium , fciHcct de ncuicace abfoluti , arguic fic. tn abfiraftw.non Ad fotmam abfolutam nouam poceft cflcpcr fe mucacio:ad operationem,puc» loquicur intelligere , vcl huiufmodi , non poteft effe pcr fc mutatio igitur , &c. Maior pro•

.

:

forma abfoUua poteft acquiri fubiedo non tantum pcr accidcns,fciliccc u^^' Acquifitioncm alterius , fed per fe propria acquifitionc , quia potcft primo per fc ^^ edt dequo fucccdcre fuae ptopric priuationi. Minor probatur per Philofophum 7. Phyfie. i.q,/.q I. diccncem: '^^

^*^"'*' ^"'•'^

Qu^ntioXIlI. dicentem dicttur

,

309

•.NccftteinintelleSiiua parte anim
enim maxifhe ad aliauid

^'*'i®«

& multa ibidem tam in litera Philofopliiquam in commento vidctar cflc ftd

hanc intcntioncm. Practcrea. luxtatertium medium ,fcilicct dc diftindionc rclationfs &fundamcnti eius,arguitur ficln cuiusfubftantia eft relatio illud non cft aliquid abfolutumifed in tertio modorelatiuoruminfubftancia vnius extremi, fcilicet menfurati, cft rclatio opcratio enim refertur ad obiedum illo tcrtio modo:igitur , &c. Maior Operatio probatur quia ablolutum non includit in fua ratione cfrentiali relatiuum quia '''ff^frad tuncefTetper fead alterumrperillud rcfpedum inclufum, cfTctpcr fenonad "^''^*"* alterum,fedad fciquia ponitur abfolutum. Minor patet per Commentatorcm ''?""" ;

:

,

:

&

'^.Metaph)Jicjt

,

vbi vult,

teriusextremi tantum telligibilis: rtlutio

,

quod in

modo relatiuorum retatioeft in fubftantia a!«

tertio

(icutin rationcintc!le£tus,&:

,

inquit, non

efi

g Qq^^ ^q

'

non in rationeintclIed:i,vel in-

infuhjlantia intcUe^fi ^ficut

efi

infuhftantii intelle^us:

&c. Ibietiamilludvcrbum ?h\\o(o^h:\i idem bis diceretur ^ cxponit fic:intclleftus non refertur ad intcliigentcm , fed ad intclledum quia fi itaeffet , tunc intel-> lcdus conftituerctur per incelligcntem &; videtClr efTc e conuctfo. Ex qiio fcquercigitur,

:

,

tur

quod illud quod conftituiiut per

,

aliud, conftituat illud :ficuc ipfc arguit

,

intelledusifi diceretur adintelligcntera,conftitueretur per ipfum:ita intelligit

quod quod

conftituiturperintelligibile,adquoddicitur,non autcm conftituerctur per illud,fi

aliquod ablolutum.

cifct in fe

S

C H O

L

I

V

M.

^

ab-^

3. dtfi.

14,

Pro folutione trium rationum allatarum ofiendit dari notitiam intuitiuam

fir.iBiuam in intelle&u quafi. j

.

,

K^Jf'} primii/fi

de

tjuo

l. difiinci. cju.ifl.z.

contra hoc docet

licct fenfus

,

^z.difi.^.tjuafi.^. q-

non abflrahat ab hic

,

3

dr nunc ^in-

^

telle^ium jic abfirahere (^ intueri etiamficut fenfm. ^^dfccundum di)cet intuitiuam absiraffiu.tm fpecie difiingui , efuia motiuum iUius efi res in fe extfiens haius lero ali~ ',

ejuid in ejuo res habeat ejfe cognofcibiie eius

,

,

fiue fit caufa virtualiter continens fiue effedfits

vifie(.ie!

fecnndum

Clrca

Aliqua ergo

de operationc & eft diftindid macamenponi forte in adu appctendi

in ifto articulo diftingub

nifeftior in a£lu cognofcendi,poLeft

cogrtitio eft per fc exlftcntis

ficut quae attingit obicdtuni in fua pro-

Excmplum

dcvifionc coloris, f &;c6mmurtitcr infenfationc Aliqua etiam eft cognitio obiedi , non vt exiftcntis in fc , fcd vcl

priacxiftentiaa£luali.

fcnfus exterioris

,

,

obiedum non exiftit vel falteni illa cognitio non cft eius , vt adualitcr exiftentis. Exemplum,vtimaginatio coloris quiacontingit iniaginari rem, quandonon exiftit, :

ificut

quandoexiftit. Confimilisdiftindio ptobati poteftincognitibne incel'e£tiua.

Hocprobaturprim6,quiapatet qu6d aliquapotcft

cfTe intelleftio

non cxiftcntis}

aliqua etiam potcft clfe obiedi exiftcntis,vccxiftentis:quia talem habcbit Beatus dc

obicdo beacifico alioquin polfct aliquis circ beatus in obiedo , efto pcr inipofiibilc, jpfum non eflet exiftens,de quo dicitur habeirc claram vifionem,fiuc facialem proptcr hoc,qu6d a6tus eius cognofcendi tendit in illud.vt in fc praifens in propria exiftentia aduali. Secundo probatur idcm quia quicquid eft perfcdionis irt cognitio ne magis potcft compctcre cognitioni intellediuac ^Uanl fertfitiuae nunc autcm :

,

,

:

,

Beatittiia

efi^tohie-

pofte atcingerc obiedum in fe rcaliter pet fedionis cft , g vbi non vilefceret potcntia ^" '"' ff^' attmgentis propter impcrfedionem obiedi: ergo iritcUcdus potcft habere adunl, n^J^ ell quo ficattingat obirdumin fua reali cxiftcntia faltem illud obiedum>qnodcft no- ptrfeaioms ,

bihustali intelledu, vel xqucnobile. EtficoncedatUrdeirttcllcdu noftro,ipfum, incogmttO' fcilicetpofrehabcretalcraadumcognitionis, qUoattingacrem ,vt exiftcntem in fe, «f . magii

hoc concedi dc quocunque obiedo quia IntcUedus nofter eft '^o""""^ refpcdu cuiufcunque intelligibilis. Zt^t^l Concra iftam diftindioncm arguitur primo per hoc quod intclledus nofter in j^,^^ ' cognofcendoabftrahitabhic,&nunc,&: parirationcabomniconditionc exiftcntis j.Metap.t. vt cxiftentis igirut non compecic fibi ahquid per fc intclligere,vt cxiftens. non hapari ratione poteft

potentiali

:

^

,

•.

PrjCterea. Si finc duac talcs intcllrdiones poifibilcs intellcdui noftro

tione eiufdem obiedi poterunt effe duac tales

«-

,

tunc pari ra-

Quacro tunc quomodo diftinguercntur,

b^tc

com-

'"^"^"it'-

Quodlibet

5IO

rentur,noinnnmcrotantum ,quiaduo accidentia eiufdemfpcciei non pofluntcfTe

eodem

hx

fubiefto fimui

necfpecie.quiafiue aftus cognitionisaccipiat fpecicm, fit eadem potentia,& idem obieftum,non poterit,

,

a potentia^fiue ab obiefto,cum hic

poni diffcrentia

fpecifica.

Ad primum illorum

dici poteft

,

qu6d diftint^io

,

quai ponitur

& fenficiuam ex parte obiedi

communiter intet

puta , qu^d intcUigimus vniucrfalc:(encimus fingulare,&; quxcunquediftindioaliaifticorrefpondens , non debct intclligi tanquam intcr potentias dilparatas ex acquo , ficut eft diftinftio vifus

eognitioncm

"'' '

^*^

videndo colores:ab auditu in audicndo fonos , fed debet intelligi diftindio intelficut potentias fupcrioris cognitiuae ab aliqua cognitiua fubordinata fibi,& pcr confcquens,qu6d potentiafuperior poteft cognofccre aliquod obiedum, vel iub aliqua ratione:quod obicdum, vcl fub qua raiione potentia inferior non poteft cognofcere^non tamcn e conuerfo quod inferior pofTit aiiquod obicdum vcl ^^"^"s a fenfu

aHicimd cogmfcit ,

&

fub qnacunqne rafyjj

,

,

,

^^iijqua

^^^"'^

ffmCcit''

,

in

.

fenfw

intellei-^iuam,

rationc cognofcere,quiH fuperior poflit etiam pcrfediori

cognofcerC:

modo obiedum

& fub eadcm ratione cognofcibilitatis ex parte obiecii:& fic poteft

obiedum non vt hic, & nunc:quiafub autcm non poteft fic cognofcere obiednm quia eft vircus limitata ad cognofccndum ipfum fub ratione exiftentis fed non proptcr hoc intelledus determinaturad cognofcendum obiedum fubmodo oppofito quia indiffercns eft ad cognofccndum ipfum fub vtroque modo. Ad fccundum conccdi potcft quod fint dua; cognitionet ciufdem obiefti fimul, fic qu6d non diftinguatur obiedum ab obicdo,ficut eflTcntia ab exiftentia:quia Hcct i,^t(;f j/^jj ^j. aliqua diftinftio obiedijtamen non fufficicns ad propofitum:quia etiam jp^^ cxiftcntia poteft cognofci cognitionc abftradiua. Sicut enim efircntiam, fic exi^^ntiam poflum intclligere,licet non fic realiter extra intellcdum. Diccnturigi^^^ cognitiones diftindae & hoc fecundum fpeciem propter rationes formalcs motiuashinc,inde:quia cognitionc incuitiua rcsin propria cxiftentia eft per fc motiuaobiediue ,incognitionc autem abftradiua cft per femotiuumaliquid ,in quo res habet ejfe cognofcibile fiuefit caufa virtualitercontincns rem,vtcognofcibile,fiue vt efFedus,puu fpecics,vcl fimilitudo rcprazfcntcniatiuc contincns quod

concodi,

intelleftus potcft cognofccre

rationc quiditatiua abfoluta^fcnfus

:

:

:

Exifientin foteftco-

gnofa ab-

jra

lue.

cocnitionc dupliciAidc^.q.i.

^^-

.

,

:

ipfum,cuiuseftfimilicudo.

COMMENTAKiyS. (

IJ. (^ fnTnti dejtnf»tt»ne.

/^lrcafecundulm. Vioma.\onAtc\zxAUont V_-/hiiiuslircr£c infuigunt aliqua dubia.

JHubta,

p;;in6 dc fenfacioiie fcnfus cxtcrioris gnicio intuitiua

tiuum

,

non

fit

,

quia co-

pcr aliquod reprasfcnta-

(ed pcr piEcfcntiam obiedi in (c

mod6

:

cognitio fcnfitiua exterior caufatur a fcnfu Ipecie fenfibili exiftcntc in organo

Dodore in bilis

non

Ec

cjuodlib.ejuiijl.

y

i

.imo

,

,

&i

vt patet a

fpccies fenfi-

fi

organo fcnfus , nulla cllct fcnTuni eriam , quia Ci in tali

ellct in

fatio extcrior,vt patct.

fenfationc requiritur pr.-Esetia obiedi cxiftctis,vc cxiftcns in aduali cxiftcntia

caufa cffeftiua

tcrminatiua

:

talis fcnfationis

non primo

,

aut rcquiritur vt ;

auc vt prascisc

quia tunc

rctur fpecics caufa cfFediua.

non

,

Tum

non ponc-

ctiam

,

quia

'videtur,qu6d fcnfibile diftans puta pcr mil-

immcdiatc immutarc fenfijm ad fui fenfationcmmon fecundo.quia fi tantijm rcqui-

liare poflit

litur vt

tciminas

,&

nullo

modo

ipfo

non

exiftente

:

patet

,

ienfibili

,

& tunc

quod

exiftcntia.Et ctim dicitur, talis fcnfationis

,

fufHcit caufato-

qua: eft fpccies

cum

fenfu

,

&

caufa receptiua eiufdcm fenfationis pcr rationcra Do(!ioris contra la ibi valet

;

Hcnricum. Dico, quod

& non

hic

,

ratio il-

quia hic fpccics fcn-

fibilis rcprjcfentat ipfum fenfibilc cum conditionibus materialibusjibi vcro noni&idco fi fenfi-

bilc non eftet in fc pracfens nulla eft fenfatio. De hoc vide Dodorcm in primo, d. }.q-6. Et de hoc

fermo prolixior. Secundo dubitgtur , ibi

alias crit

, poffe attingere obie|^, Elum in fe realiter perftElionis efi,vhi non vilefce- D„ii^m. ret potentia attingens propter imperftSHonem ob-

il-

potcntia eciam vilefccrct recipiendo notitiam

ctiam

quia caufa totalis

caufam intclledtionis.vidc ibi. Refpondco prim6,qu6d fortc non vidctur inconucniens fenfibile extra cfTc caufam parcialem fcnfationisexterioris, cumdicicur, qu6dnon potcft immcdiatc immutari potcnciam diftan_

&

fenru,& (pecie

"i

& caufa re-

,

ceptiua immediata eftct ipfc ftnfus. Sic enini arguit Doftor in primo , difi. i.cjuift. 7. conrra Henricum qui poncb.u animam cflc totalcm

kifhonfn

fatio caufatur

rcquiritur obicdlum, vt aftu exiftcns in propria

hoc vidctur dubium, quia aut ponitur obcaufa motiua potcntias ad fui vifioncm, autprxcisc tcrminatiua. Si prim6 , patct quod

vtcaufaefFe-

cUiia poftct cffe peifcfta fcnfatio ipfius lius cftct fenfus,(?<: fpecics feiifibilis,

tcm ni/i immutet mcJium. Dico , vt dixi w /Jdclocutionc Angclorum , vidc ibi. Dico fccundo , & fortc mclius , qu6d talis fcncHndo,di/f.(f.

«ei/*

,

icdum

intuitiuam ab obicdo pcrfediflimo fe

,

quia runc

haberct in potentia reccptiua, etiam pofito

quod

illud

Vndc fi

obie^um effct formalitcr infinitum. duo formaliter infinita, & reaiiter

cffcnt

diftinfta,&

iHud aliud

vnum moueret aliud ad vilefcerct

,

haberet in potcntia receptiua fcdlionis

:

fui notitiara,

quia tunc non tantum fe ,

quod

cft

imper-

fcd etiam dcpcndcret ab ilio aiio in

recipiendo

QusEftioXIII. recipiendo perf^vlionem ab illo.Si feciindo.tunc nihii rccipic ab obicdo.

fci^io firopliciter

cnim nocitia diuina

Si

quod

ft (5b.Et

aSiHm

,

addif,

dc

li

intelleSu

',

efi

nebUius ta-

quia

.

F.effonjio,

tentia

do

Refpondco ad prhnam obiec^iohem , & dico quod pofifo quod incclicdus vt receptiuus perfciiionis ab aho,aliquo {ei potentiaUs

nobilioris obiccfbi,

,

ic(So, idco

cere,ficut

fi

quanciim ad hoc non diccrccur

quod

reahcer diftindlam

ob-

vt clare cxpofui

3uo

,

ifl.^^.

Et ideo

Dodor dicic

habere incuitiuam

cccc raiione obiefti

lum

fit

tamcn

,

,

vei

fcft

po-

quia vt

C

5

fic

cum

exiftens,&

quia in

ad menfuranr.iltera

aliis

ejt

dubium,

vidctur facis

,

fic

cctminetur ad exi-

cum omnibus condicio-

dixi in i.d. 3. vide ibj fingula-

,

fub quibus etiam

fcnfus cor

& noh c conira quiaintelleftus potcft cogiiDfccrc & plura obicdta numcro & idem obiedum fub alia & alia ratione quibus ratiognofcit

,

,

,

,

,

hibus nullo

pet-

modo

cognofcit fcnfus

V

M.

,

vt pattt

itt-

tucnti:

H O

L

I

Docet in a(lu cognofcendi intuitiuo ejfe duas rehtioncsredes furabilis

,

,

couditionibus

nuliam fit

noticia fenficiua

adu

Refpondco,vt

Dodor hic loquiiur de in,

&

& nunc

rcm gloflam pro ifta materia. Nota etiam in ifta rcfponfionc , qu6d DoIflor vult , quod inrcllcflus , cum fii potentfa fupeiior fcnfu , quod poffit intelligerc omne cbiedum fcnfus & ptzcise etiam fub eifdeth

ideo po-

rci veritatem , Sc iecundum intcntionem DcK^oris eciam quihbei intelicdus Angelicuscft potcntiahs refpcdu cuiuftunquc obiedi intclligibilis , vt patet a Dodoie tnfecundo, dtH.i. ^urjf. II, fi ctiam tcnio volumus aUccr diceic,

impctfedionem,

,

^****

nibus materialibus ,videtutqu6d icrminctur ad liijgulare fub rationc proptia fingularitatis.

videtur vilcf-

dum

telleftu cx natura intelledlus

htc

effe

fi

ttcns,vt

haberenocitiam intuitiuam rc/pcdu cujufobicdti intelligibilis. Et tamen fecun-

neceftario inciudic

potentia

gulare fub racfonc propcia,vc pacec a Doft'ore,&

cunque

poitumus dicerc,qa6d

ii

tn quift. df

imel-cdliua pro ftatu ifto cognofcat aliquod fin-

vcl nobilius

tcntiahs rcfpcvlu cuiufcunquc obicdli

i.&

i.& tn ^.

ab

quoopoccft falcem

modo non

,c

dijf.

ali-

acquc nobile. Et quia inteliedlus noftcr

tcft

habentis

refpciftu obiedli pcrfcftioris,

vcl xqualis, quia hoc

ab obiedo , Si

ali-

eft pocencialis

inferiori.vc pactt infecundo, dtJt.

8c

quia vidccur qu6d fenfatio non tertninecur ad imgulare, vt fingulare, cum nulla potcntia cciam

acquircrc nocicia incuiciul

quia non

,

inprim

Et quod Jicit Do(5lor hic , rcfponifehdo ad priraam obicdliohcm , quod fenfm rteceffario eft obie£ii exifientir,vt exiftens, per confeqtuns vt

fecunda,& magis ad mentcm Dodoris,qu6d Hic Doftor non loquitut fectindum opinionem propriam dc notitia incuiciua refpedu cuiufcuuque incelicdas creaci,quia mulci negancquod intellccuius inferioris

notitia cf-

taii?

vnitate Dei.

vilef-

haberet ab obiedo ignobiHori, Dicd

^us Angcli pofHc

potentia rcccptiua,qiji4

&

modo vilcfbcrcc, quia cf-

incellcAuin pcificii

/ic

cft in

pcffedc idem rcahccr illipotentj*. Sed fi obiedlum ctiam infinitum, effct realiter diftindlurh moueret illam ad fui notitiam a pocentia, intuitiuam , tunc caufaret neccftati^ notitiam

fet

ad iilud >quia camen inceliedlio

ipfe intelleaus quietatur,& perficuur in tali

realiccr di-

fcd

icdum eft fimpHcirer idem poccncia; , tuncponon vilefcic rcfpc^u illius,qui^ nuilomo-

hoc

ailerat.

'7-

Valet diccrc

.

&

ipfe exprcfsc

Nec

Doftot pr«fupponit incompoffibilicatcm pluriuminfinicorum,vt patec inprhm, dift.i. qmtn.'\ partii prima,& tfHtfi.de vnitafe Dei. Sed quando ob-

45 quod An-

tamcn lapis eft ad huiufmodi notitiam , valde ignobilior intcilcdu Angcli. Et hic non

cum

moucretur ab aliquo enre crcato, tunc rc-

quod eciam vilcfccrct ab alio infinico ftindo. Dico , quod hoc vcrum eft ,

gclus potcft intuitiue cogn6(cerc, puta iapidcm, ita qu6diapis concurrat efFcdiue faltcm partia-

oportct niulcum iniifterc

fi

ciperci pcrfedioncra ab illo.

dubiura.quia ipie Dodlor vult exprcfsc infecun-

liter

pcrfcdid^ma

potcft haberc notitram Jntui-

)

, dumtrod6 non vilefccret propter imperfedlioucnj obicift^,

velfaltem.tque nobile , hoc vidctur

do,difi. J .qu:iji.vltima,& in ^.dtfL

vblin-

tiuam relpeftu cuiufcunque obiefti

obie^urn infua reali exi-

iientia.faitemUlMd ohieftum, ifuod

talis intcllcftus

inccliec^u diuinp, ybi inucnitur

ratio intelfcAus

qu^d irttelU^M f/otefl habt-

t^ko atttn^at

qa6d.

,

ucnicui: pqrfec^i/Iima ratio intcile^us ( ficut cll

ictminarccur ad obicfta fecundaria , llcur ctiam fortc cciminatur proptcr hoc non dicitur imperre

3"

vnionis^yjeu attmgenti*.

dd obieCtum^vnA t]l men'

^uodtfik diJHnguantur ^pdtet^

tnuenitur primajinefecunday^ e contra vt in excmplis. ^odftnt reales ,patet:

quia requirunt extrema exijientiay^ diHincia

,

ad quorum

pofttionem neceffario refultant.

Explicat optime relationem rationis,(^ qualiter rcldtto menfurabHisft realis,quod tontingit^

quando entitas menfurabHis particifatur^feu accifitur 4 natura.

II.

ISta

diftinftionc

•>

a£lus cognofccndi fuppofita potcft dici

,

quod primus ,

fcilicct, ^? "'*^'

annexam rclationcm rcalcm & a£tuanon potcft cflc talis cognitio nifi cognofccns babcac adualiccr ad obie£lumcalem habitudihcm,quzneccfrari6cequiric cxcrcraa in adu & rcalitcr diftihda , & qujc etiam daturam extrcmorum necefqui

eft rci cxiftentis ip fc

lcmadiprumobicdum

ncceflario habct

,

:&: ratio eft, quia

,

realis

ai

obieSum, /;;

eft

eoder» telatik

reatisat-

fario confcquitur.

Infpccialiauccmvidctur cfte duplex rclatio a£luali$ in ifto aftu ab obie£kum. **"i'"'^ Vnapoceftdicirclatio mcnfuraci,vel Vcrius mcnfurabilis ad mcnfuram. Alia potcft dici

relaci&Vnicntis formalitcr inratiouc mcdij ad tecminum, ad

qucm vnit, Si ifta

Quodlibet.

511 ifth t^glatio

mcdij vnicntis fpecialiori nomine potcft dici rclitio attingentix

alterius,

vt tcrinihi vcl tendehtia: in altcrum,vt in tcrminnm. dcn-

S. F.i

moMetap.

duarum relationum rciliccr,mcnrur.\bilis ad mcnfuram 2c ad tcrminumjfatis vidctur cfTc manifcfta,quia vtraque ab akera fcparari poteftilicut in c(Tenciis,fuperior habct rationcm mcnfurx rcfpc6l,u"inferioris:ncc tamenfcaipcrinfcrior habct rcfpeftu fuperioris relationem attingcntiaf,de qua loquiititcm diftindio

](].a

,

,

a.(ting.cntia:

mur:a£l:us ctiam voluntatis rc rc afioncm tcndcntix

obicftum vidctur havttcrmini intcUeftibhis, vel voliiionis , fiuc

vcl inqcllcdus totahtcrcaufantis ,

jfiiictantum rationis

ifta relatio fu realis

habet refpcdu

,

rclpcdu cius

non tamen

,

talis

relationem menfurabilis

talis obic(Sti

intclledio

,

vcl volitio

fcd magis relationcm

,

menfursB.

De

li.Merap. -o-

^-

y

prima rclatione

'

fcilicet

menfurabiIis,loquitur Ariftoteles

quodilia propric pertinetadtertium

5^.

(J^r<'/4/'^y/7f.f,

modum relatiuorum. Vbi fcicndum

eft

^^-

qu6d

,

iiliquldmcnlurari eftintcUedum dcciusquantitatcdctcrminatapcr aliudcertifica-

^*

ri,itaqu6d menfurari importat refpcdum ad intcllcdumjCui fit ccrtitudo3&: ad

furam,per

quam fit

certitudo.Prima non

eft rcalis.ficurnec fcibiUs

mcn-

ad fcicntiam. Se-

ad caufam mcogNofci-.^bi. hazc cft relatio dependentix caufati ad caufam, quas depcndcntia eft rationc extremorum,&: non tantum per adum intelledus comparantis hoc ad illud, tamenquiaifta habicudo dcpendenti^e non quidcm ipfius cognitionis ad caufani «^^giiit^i^iiiSjfln^ebcne eft lealisifeddcpcndentijc obicdi,vtcogniti,adobledum , vc quod cognofcitnr,cft intcr extrema,non vt habcntia cjfe rcalc.led tantiam vt ha'P'^' bcntia ejfe cognitumjideo ifta habitudo non cft fimplicitcr rcalis ncc tamcn cft ita

cundaeft

ciaufati noninf//t',fcdinf
quaHtum

rcali

eft

ex p

11

te

,

A "

rlltio

:

rnenfitra-

pure relatiorationis,ficuteftilla,quxcft vniucrfaIisadfingularc:vclilla,qua;eftcontradidorij ad contradiiftorium^quia Ariftotclcs non dicit relationem in tertio modo tjl rcalis. £|]'^ mcnfurati ad mcnfuram , icd cfiTc menfurabilis hoc cft apti nati menfurariad mcnfLiramJioc eft,aptam natam menfurarc.Quod fic poteft intelligi ficut enim ex didis patec,mcnfurari adualitcr cft a£tua!iter pendere in cog»ofci,it3. mcnfurabile dicit apcitudinalem,vel potcncialem depcndentiam in cog»ofci,ve\ dicit dcpcndcntiam ^'^ cognofcibilitate. Vnumquodquc autem fc habct ad cognofcibilitatcm , ficutfc bHatido'' ilIudfubftratum,ratIonccuius rncni^iirabi- habct ad cnticatcm:igirur per mcnfurabilointcliigitur

ai msnJHfum

ticftis

,

:

in cntt- iioc eft mcnfurabilc,&: illud cft cntitas caufata, vel participata , vt ficin tertio modo mte tleptn- rcLtiuorum,per hoc,qu6d cft aliquid dici vt menfurabilc ad menfuram,intelligitur

U

,

det

.1

imnc:i!i

/;<,-/?

yicltts

co-

irjwfi^e^uU

h.ibct

Jictn jims-

ittndo

^ T

*^'^^

^"'*'

rea-is

ref•'

fectH cniHs

in entitatc

P^*^

in-

ttmmit iuid.

ab

re-

fit

illud intclligi-

,

1

M ME N T A

h JNifla diJlinclioie.Occnuk diibium de»o1 titiaintuiciua fcilicet quod illa dicicui in,

exiftcntis, vc exiftens adu.
cuitiua,qua:

cfl:

llcntia

qu6cl

,

ita

,

fic

uam

:

in fc pr.xfcns in adluali exi-

autexiftcntia praecisc requiritur,

vc ratio form.alis

tcrminandi notitiam intuiti-

auc vc ratio formalis

mouendi intelledum

ad notitiam intuitiuam;auc nec

fic

,

ncc

fic ,

fcd

tantiim vt conditio obiedi,fiue vt difpofitio obri|w4 «»-

hoc modo:quia

alio,ai5lus

ftencia,qua:ro

1

participat cntitatcm vt fic

^ cumaliquid poflit mukipliclter participarc perfedliocognofccndi fic participatiuc fe habct rcrpcftu obicfti, ficut fimilirudo rcfpeducuius cft. Non dico fimilitudo per communicationem eiufdem formxjficut cltalbi ad album , fed fimilitudo per imitationem , ficuc cftideaiiad idcam.

ncm

C 18.

quo

illud, a

participationcm,veI imitationem rcfpcdu alterius.

Vltcrius ad propofitum

efl.

Nuf/frf

ad

fimplicitcr tealis ex parte menfurabilis in tcrtio

j^|.j^

,

/;•

tanquam depcndens

jjj^j

j^jf^j

£^ inftatur

,

pro nullo iftorum

poteft poni ipfa exiftencia.

Non primo modo.

nrguitur fic,prim6,quia ratio

Et formalis terminan-

di eft rafio,quiditaciua,vc patec a

mo

modorum

Dodorc j« fri-

dc fruicione, quod latio formalis tcrminandi talem a6lum,eft ratio quidi,

dijl.i.ijH.i.vhi dicic

tatiu.i

,

hoc idcm vidctur de vifionc obicfti. Scd

cxiftcinianon

eft ratio,quiditatiua:pacct,quia cft

gradus incrinfccus quidicacis.

R

I

Secundo

rS. inftatur ,qiiia

fi

cxiftcnti.a lapidis eft

'««»^*

formalis terminandi notitiam intuiciuam

latio

ipfius,fcquitur

quod intelledus diuinus non co-

intuitiuc, quia non fuit ab xterno. Sequitur etiam quod beatus non cognoicat eam intuitiuc in Verbo , ciim ibi

gnouerit

eam ab xterno

cxiftens

non

exiftat.

Tertio inftatur

,

quia funt multa cntia

non habent propriam tionis

modi

,

,

vt priuationes

qus tamen

cxiftentiam ,

,

ncgationes

intuitiue

,

qu2

Ttrt'M

vt cntia ra,

&

huiuf-

cognofcuntur abin-

tcllcdlu diuino:patct,quia quicqxiid cognofcit,intuiciuc cpgnofcit

,

cum

cognicio abftradliua

fit

imperfcfta.

§tuMrtMi

Quarto inftatur,& pono,pcr poftibilcyvcl impo(Iibilc',qu6d cftcntia lapidis, vt pcior cxiftcntia

fua

fit

rcalicerprxfcns inccllcftui, &:

quatn ^cciem,fcd in

(f

nonpcr

prafcns,ccrcum

cft

ali-

qu6d hinc

Qu^ftio XIII. fdnc non cognofcitur

abftraftiuafitperaliqiiid lei^ricfenratiuum.vt pa-

tccaDodlorc

quod

quitur

crgo imuitiue coguolcitur

(1

intuitiua

non tcrminatur aJ

,

(e-

cxiften-

Quinta.

quia Dodlor hic vult

inftatur,

quod

in cognitionc intuitiua res in propria cxiftentia

inoucat obic£liuc;ergo

non

requiriturexifttncia

prarciscvc ratio terminandi.

Scxto inftarur

Stxt».

i,.diji.it.cj.^.

dicitquodnon rcquiritur obic£tum

vc cxiftens,

vt pr.ccisc in r.-.tione tcrniini,{cd rcquiritur vc

moriuum, vidc ibi. Scptimo inftatur,quia 5*/r//»«.

fic

0(ftau6 inftatur

intellcdus beati

rali

quia Doiflor hic dicit quod

,

intuiciua,& abftracliua funt eiufdem obie(5li

quod no diftinguicurobieftum ab diftinclio obiciliiCamcn

propoficum.quia cciam

ipfii

non

,

ifta fic ali-

eft fufficiens

ad

cxiftcncia poccft co-

gno(ci cognicione abftradiua; ficut enimc(ren-

tiam

non

& cxiftcntiam polfiim

fic

,

rcalircr exiftenrcm.

fic

quiturquod tuiciue

,

intclligcre,h'ccc

H;ec

ibi

cx quo fe-

& abftradiuc fic & ellencia poceft co& abftraLliuc; crgo cxiftencia ,

non crit prnccifa

,

probando quod

cxiftentia

membrum,

non

fit

rario caufandi

Ratioforma- cognitionem intuitiuam.Et primo fic:Ratio forlu cattfnndi malis caufandi eft encicasquidicatiua, ergo non

Antccedens pacec

cxiftcncia.

cjudJl.C^.

rcc

a

& alibtfepe.

Dofiorc irt prtnw, Confequencia pa-

quia exillcncia non pcrcinet ad ciuiditaccm,

,

ciim

gradus cius incrinfecus

fic

;

tjc

per confe-

c[uens pofterior.

Secundo 3 .cjHieff.7.

exiftcncia elTec ratio

moucndi

inftacur

,

quia Ci

DoAor i» primo,tiiJt.

obiciftum

non concur-

cognitioncm,qu6d cognicio noii

fpecKicarecur ab obicfto, ncc vna diftingucrccur fpeeie ab efte

Sed

ab cxiftencia

ftcnciac

dus

alia.

calis

fpecificacio

tcr, videliccr,

non

poteft

vc exiftencia,pacec, quia exi-

,

non diftinguuniur

intrin{eci;

caufiitur

fpecic,

cum

fint gra-

diftinguunturenim concomicanquiaquidicates

Tertio inftatur

quarum

,

noticiaintuiiiua? auti

partialitCL talis ,

aut ab cius exiftencia. Si pri-

habecur propoficum ratio formalis

eric

quia tunc exifcencia

,

tcr quidiratem obicfti

;

cauiandi.

patct, quia contineret

virtualitereius notitiam intuitiuam;

ergo&eius

cntitatem, patet per Do<5torem in prtmo, difi.^. qu.i. in 2. dift.i.

&

0(flau6 inftatur,quia refpe(ttu cognicionis intuitiua.'

fcnfusexterioris,cxiftentiaobie(5li (enfi-

non cft ratio fotmalis mouendi fenfum exteriorem ad fenfationem, vc (lipri pacuit» bilis extra

crgonec

rcfpeduccgnicionis incuitiuae

fimiliter

refpe(flu intelle(5tus,cum

& ibi

tio hic,

non videacur maiorra-

vt patcr.

,

Deinde inftatur contra certium membrum , probanJo quod non requiritur cxiftenria vc condido obiei5ti, ncc in r.ationemoucndii videlicct

nec termin.indi

quiaconditio

,

Tnm

dift.^. q.G.

talis obiciili

po-

etiam, quia

fi

i

'obic(5tum in (c,

vc priusexiftentia cft ratio rnouendi, vcl termin.iiidi,

quod

&

fit

prxfcns potentiar, parec

pcifeiftc

ncccflario rcquiritur ad hoc,

nihil aliud

Tum

vc habeacur notitia intuitiua,

etiam pa-

tctqu6d contra hoc facic ratio Do(floris in primoj dijl.i <^ti.(f}.-j. contra Henricum ponentem .

anin-.am intellc(5tiuam

Si dicatur

,

quia

Ci

minandi,

clli:

totalem cau.^am in-

,

diuifio

racio terminandi

vr patec ex mulcis di(5li$

,

Do

-

Refpondeo ad omnes inftancias.pracmiccendo Prim6, quodellentia rei fecundum fu.-ini

encicacem realcm a(5lualcm

cft prior cxiftcntia

perfc(5tior fuaexiftcntiarcali

tcrminandi

&

nitur ratio caufindi notitiam, tale ponicur eciam

gnofcir. ratio

,

Dico ,qu6d hoc cognitione intuitiua, quod po-

reali a(5i:uali

Quarto inftatur,quia noncft

ccon-

caufandi

r.itio

mouendi, fcquicur quod beatus non potcrit incuiciuc ipfum cognofccre in Verbo , quia vt ibi lapis non exiftit propria cxiftcntia, tamen ipfum vt ibi intuitiuc ipfc beatus co-

&

cft (ufficicnsi

racio caufandi, auc

aut quidicas ecit

hihil eft, quia in

aliqua.

racio

non

aut quidiras cftratioccr-

exiftentia ratio tecminandi.

ciiftentia lapidis ne-

vt

illa

& cxiftencia

cra, fciliccc

ctoris.

,

qu6d

quia oportec addcrc

funt, funt

cciTario requiricur ad nociciam incuiciuam

habcns

effe

,

quod

ita

talis cl'cntia eft

fimpliciter,

& vcrum

vera rcs

effe .acftuale,

vt

diftinguiturcontrac/7V poll^bile, fiuc potentiale, fiuc contra<'j(7eeiusobicftiuum;& fimpliciter eft

non cft imaginandum quod

, ira quod fecundum fuam

a(5l:uali

lapis

noticiam incuiciuam;ergo ncc racio caufandi.An-

entitaccm quidicatiuam

teccdens pacct fupra.Confequcncia probatur per

(5tum praccisc dicatur vcra les ratione exiften-

Doctorem

ti.E

lis

fiipra «y.S.vbi vult

caufandi aliquid,

minandi

,&

Quinto mouit intellcliii forma-

&

edct tniio

Si fccund6, contra ,quia tuncexiftentia contineret virtuali-

diftin(fta: (pccic.

t.eUtiones n»

,

tellcclionis,

probac quod

icrct a(5tiuc ad

ratib

obie(fto cft racio pcrfe^fliijima,

qnid.

.Mfi.i-

nobilioc

modo

nitur propric fingularitas, vt patuic iw^riwo

ratio terminandi.

Deindcinftatur.contra fccundum

19'

,

cogno^ci in-

ficHC exiftencia poccft

gnofci intuitiuc

(c eft

Seprimo inftatur fic obici5lum (ccundum fuam eutitarem quiditatiuam realcm a(tl:ualcm cft cognofcibile intuitiuc, &c tunc quajro a quo

fic

obicdlo, ficuc

cflenciaab exiftcnria-,quia liccc intcr

qua

poirct dc

pcrfciftiflima.

non

perfedlic quictatur.

O81W».

C\

mo

crgo (imiliccr racio

,

quia in

,

fic

ob-

formalis rcrminandi vifionem beatificam erit racio quidic.itiua

mouendi in

perfediflima,

ficur ratio formalis

racio quiditaciua

tft

quia notitia intuitiuaquiditatis in

quiditatc obie(fli

ie<5li,quietatiui voluntacis,cft ratio

qus

qu6d non

fequerccur

,

obic^fto habcii nocitia intuitiua perfe(3:iftima,

:

quia Dovflor in

,

malis mouendi

cxiftcntiacfTet ratio for«

fi

notitia inciiitiuaexiftencia» eiufdcm;

tiam, vt exilKntia.

Quint6

31S

Scxto inftarur,quia

aV>fl:rac\iuc, qiiiacogiiicio

fit

ratio

forma-

ccontra.

inftatur

,

tia

eius:

non

tcr.

quia

multa entia,qoa:

fiint

habent propriani exiftentiam

modo

quod

ctiam ratio formalis ter-

,

qua:

tamen nuilo

imo

fi

per impoflibile

,

cllec, cftet

De hoc

vide

a(:;l:ualem

qui ,

,

vera rcs rcalitcr

&

talis ,

multa fingulaiiaad-

cxiftentia.

Secundo

moucre intclle^flum , vt fimt relitrr,licit m» lationcs realcs , qu.-c non polfunt mouerc intclMenntfunda- lc<"\um,vt patet a Dodiore & tamen cognofcun-

mitto,qu6d eftentia lapidis,vt habcs

mcnt*ltttr.

& fimilitcr ratio tcrrainadi.Ec

poftunt

tsr inruitiuc. Scoti Oper. tom.

X

J,

cxiften-

& fimplici-

prolixc cxpofui tn [ecitndo,

diJlinEt.i. cjHiJl. pri^na, vbi

duxi de circntia

excra intcllc-

effe

pr.'e-

a^SualCj

6c prius ipfa exiftetia .a(5tuah,cft perfe(5tifliiiia ratio

moucdi

intcllc(5tum ad fui notitia ininiriua, fi

pcr impoUibile,

Dd

circi:

xo. Refponfio

e4

ctnnt', mftH''

tias.

Quodlibec.

314

omni exiftentia , adhuc clTct tam moucndi , quam tctminancii. Tcrcio prxmitto > quod de cadcm quiditatc, vt Tcparata ab

cflet

pcifcfta ratio

priore exillentia

potert habcri notitia abftra-

,

quaedam fingularia. Ad quarcam , conccdo arguraentum cafus cfTet poffibiiis

plicitcr pracfcns piopria pracfcntalitatc,tunc

mo-

bilis.

fi

,

Ad quintam dico, quod quodcxiftcncia

fic

racio

realc aftualc,ctiam pofico, pcr

quod nunquam

res

.nif^lu

ejfe

impo(Ilbile,qu(jd

prxfens

adu non ,

exiftcrct.Si vc"t6

fcd in aliquo rcprxfentatiuo,

incelligibili

puta in fpccic

non

timc mediantc

,

illa

fpccie pollec habcri notitia abftradiua illius,

&

quod obicdum enim habcrc efe pohoc idcm dc cxiftcntia, quando cnim tentialc cfl in fe pracfens fccundum {uamejfe adualc , tunc habctur notitia intuitiua; quando veroeft tanciim pracfcns non in fc, fed inaliquo rcpraetunc

talis ncjtitia

habeat

ejfe

non

requirit

adtuale, fufficit

tuitiuam

tunc dc ca povcft habcri notitia ab-

,

ftraitiua.

Sicut

fccundum

ejfe

lc,

&

fic

tantum

cnim

pofTibilc, fiuc

cft illa.quae

fccundum

cxiftcntia

adlualc

efje

& cft quando

,

fiium Cj^ a6lualc,caufat notitiam intuitiuam

fcd rcquiritur vt moucns,(5ca(5tu cxiftit

fit

rccfte intcl-

non moucr,nifi

proptcr concomitantiam necefla-

modo pracdiiSo. argumcntum illud. Et quod bencconcludit,fi cxiftentianon

fcptiniam conccdo

vltra dico,

ponatur ratio quidicatiua primi obiei^i , mod(j ponicur de rclacionc cius excrinfcca, 8c formali, vt patcta DoiHtotci» priTfio , dtjiinil.i. ^UdJi.i»

& ^.ejM.i.

art.i.

Ad o<Slauam, patcc refponfio ex pr«miflis. Ad primum contra fccundum mcmbrum di-

primum mcmbrum

diuifionis.

Ad quarcum,dico quod

cxiftcntia

non

cft ra-

fpecic dillindam a notitia abftradiua ciufcicm;

tio

non

tiae, fcd eft ipfa cllcntia ,cft tamcn ratio tctminandi noticiam fuimcc, quiaipfaimmcdiate tcrminatur ad cxiftentiam cum dicitur quod tunc

vt in fe pra-fentis

fcd pracfcntis in aliquo

,

Quinco prxmicto quod

non fecundum prarfcns fccundum

quiditas lapidis

,

potcft cflc prsfcns in fc intcUcdlui ejfe

aiStualcquin neccllario exiftcntix

ejfe

cum

,

fic

fit

modus

cius intrinfccus,

mouendi, ncc conditio obicdlinccefTaria, fed vt gradus intrinfecus neccirario confequcns ipfam quidicacem patet, quia fi talis cxiftcnexiftcntia crit ratio ncc

non tamen

nec tcrminandi

,

:

tia

,

tas

,

per impoflibile

non

adhuc quidi-

cllct,

vt in fe prxfcns, poflct intuitiue cognofci.

Quado eji

,

crgo

Dodor dicic qu6d notitU intmtiua

obieUi exij}entis,vt exifiens

quod

cxiftecia

adualis obicdti


fic

vel mouendi,vcl terminandi,ncc

non

intclligic

racio formalis,

quod fit coditio moucndi, vcl

terminandi notitiam incuitiuam ipfius cllen-

mouendi. Dico breuitcr quidquidi- ^'^'f*' *' moucndi intelledum id no- f!" _.Z/^' th moutndit titiam,non tantum fui intuitiuam.fcd ctiam omnium virtualiter contcntorum in ca,& fic cft raclTctratio

tas aftualis cft ratio

tiomoucndiintcllecflum ad notitiam intuitiuam. , quia continct eam vt gradum

ipfius cxiftcntiac

& tamcn

intrinfccum,

fibi

tc tcrminatur

quod

illa

immcdia-

notitia

ad exiftentiam. Concedo tamen

ipfa quiditas ficut eft ratio

mouendi

tio

tcrminandi depedcntiam eius,vt

fati

ad caufam

,

&

fic

fcilicct

Doftoris vt patuit fupra qua:ft. 8. vidc qua: ibi

in rationc terminandi refpcftu notitia: obiedi ejfe, quidicatiuum cius ad:uale,fcd in-

cntia virtualitcr contincantur in aliquo

telligit fic,

quod

eft

impoflibilc circ prasfens fe-

Ad primam contra primum membrum.diuifionis , conccdoquod cxiftcncia non cft ratio tcrminandi,fcd ipfacfFenpatct rcfponfio ad inftantias.

tia

Ad fccundam

&

dico brcuiter, quia poflct clle arginncntum ctiam de quiditatc fccundum ejfe rcalc , quod etiam fccundum talc ej/e

non

eft

,

patct

,

ratio formalis tcrminandi notitiam

.'ntaitiuam inccllcftus diuini fcntia diuina

,

ita

Ad quintum

,

fcd prxcise cft cf-

quod non tcrminatur ad

lapi-

«iem, fcd mcdiacc ccrminacur ad Knpidcm, vcin rftcncia diuina rclucaitcm,

vt patcbit infra, <jh.

dico

,

quod

fufficit

qu6d ,

tali.i

qu6cl

mouere , vt cxpofui in primo,diJHnEt.^. Conccdo tamcn qu6d exiftentia non cft ratio moucndi , ncc fimiliter quiditas a£tualis talium entium , fcd virtualicer comipoffit

^udji. j.

ncns

talia

intuitiuam

rum

fccundijm ejfe adualc.

cau-

intcUigitur propofitio

cxpofui.

cundum
fiuc

,

caufandi notitiam exiflentia;,qu6d ctiam cft ra-

neccilario retiuifica, vel in ratione

fccundum

^.i,,

conccdo illud. Ad fccundum fimiliter concedo. Ad tcrtium, ^ico vt dixi ad fecundum contra

uifionis

fui.

rcpracfencaciuo.

^"<""''*

fcd ipfa rcs fccun-

fcxcam conccdo argumencum

quando

palcm.

Quarto prafmitto, quod circntia.puta lapidis, quando cft in fc prxfcns intcllcdui {ccundum

,

exiftentia

ncccllaric) rcquiricur vt fic fic'pr^fcns,vt praccisc,

,

rcfpondcndo ad quaeftionem princi-

racio formalis

quod

£''/'<«/"»"» '^

lc(flum,nam ipfa cntitas quiditaciua aftualis non

ponicurgradus imrinfecus quiditatis fccundiim
cxiftat,non

ad rem.

Ad

Ad

&

vult

propcerneccflariam concomicantiamcxi-

riam,

,

non

ftenciac

fccundum ejfe adluaexiftcncia fecundum effe

obiedum

hic Do(ftor

mouendi, (cd bcnc vult moueac ad nocitiam in-

exiftat,

cirentia potcft confidcrari

ponitur gradus intrinfccus quiditacis habcntis pr.ccisc eji potcntialc , Sc obicdiuum; cft ctiam

fi

diun efe fuum adualc;vc prior exiftcncia aCtmli, cft tamen impofTibilc iplam moucre , nifi ac^u

potentiale.6c

fimilitcr cft

adu

modo

aliquo

:

fcntatiuo

nifi

illud,

fcd eft fimphcitcr impofli-

uerec incellcdum ad nociciam fui intuiciuam, Sc tjc illa incuiciua clfcc obicdi in fc praefcntis ha-

ciFcc in fc

1.

& quontodo illaco^nolca

,

fim-

bcniis ycarnn

1

pacet

intuitiuc cxpofui in primo, d.j j). vide ib,

crit in fe

«aiLia,& incuiciua aliccr,& aUtcr,

Ktta.

Ad tcrtiam Dcus

cntia

,

corum

eft ratio ,

&

caufandi notitiam

quantijra ad

quidicatiuum .iduale

,

&

ejfe

quantum ad

eoejfe

cxiftcntia:.

Ad fcxtum patcc quid dicendum. Ad feptimum, patct fimilitcr rcfponfio ex fu,

pnididis.

Ad oflauum, patct refponfio ex his, qua: dixi ad illud dubium de fcnfatione, vidc ibi. volumus tcncrc tcrtium mcmbrum diuifcilicct , quod cxiftcntia fic condicio requifita , fic intcUigcndo , qu6d rcs ipfi aiftu non Si

fionis

,

inoueret

Qu^ftio XIII. moucret intelledhim ti fiii notiriara intuitiuara, , quia omnis raotio realis,

&

nifi aftu cxillcrct

omnis

aftio rcalis neccflario prxfupponit cxi-

ilentiam

rci

moucntis

licuius

,

niii

& fimilitcr

;

depcndcntiam realem a-

adlu exiftens

modo

aliqu6

fit

Sc agentis

,

nihil poteft terminatc

non quod

,

ratio rerminandi

exiftcntik

(cd tantuiti

,

ncceilario pra:fuppofita ipfi ratroni tcrminandr,

DoSkor

/icut etiam

vt cxiftcns,

non quod

cxiftcntia adlualis

fit

formalis,fiuc tcrminus formalis crcacionis cft fimplicitcr ip(a natura

fazm rcalem adhialem

Arguitur crgd eiufdcm poteniix fimplicitcr comparat^ ad idcm obie£lu,.non pofliinc cJc plurcs aftus (pefic

im6

fecundum entitatem

quam concomitatur

ad

,

;

ratid

cic diftindi, ciim adlus nece(Iari6 diftinguancur per obicdla, crgo vbi idem obicdum ad ean-

dcm potehtiam comparatura neccflari6'erit idem adlus.

Tcrtio inftatur

latitas

fit

conditio agenris,fiuc producentis,&

fi-

;

ncc

dcm cxiftcntia» numero fpecie di(Hndl2.

exiftcret, a6lu

vnitatem an obicdlo.

non

,

quia

pofiet agerc ,

:

nifi res

imo

quam

aftu

exiftentia

fingularitas, fic

Adfccundijm dico,qiiddcxiftcniia

in obieftb

rcquiritur vt aliquid heceflario praefuppofitum, cft impoffibile intclligere nifi a(ilucxiftat.

natura adlu

mo-

Dicofecund6,qu6d forti

exiftentia requititur vt conditio raoiientis, etfi

non rcquiratur,vt conditio rationis formamoucndi.Argumctum vcroDo^loris inprimo

forte lis

bcne conclBditjquia pracfupponit iplam maceriam eirctocalemcaulam intdlcAionis obiedli,ita quod non ibi deficiat.ncc quantum ad rationcm forraalcm agcndi,nec quantum ad ipdijl.i. tf.j.

fum agens. Adhuc occurrit dubium. In hocquoddicic Do(^or quod cognitio intMitiHM,& MbftrM^liHA rtJpeilH vnim,& ttHfdcm obieBi diffcrnnt jpecie:inftacur ficprimo pracfupponendo qu6d/f fic obiedura inteUedlus , tam refpcdlu notiti* abftra-

&

<^iuz,quam incuitiua;, inftatur fic idem inquantiim idem femper natum cft facere ideiii crgo idem obicftum, fub cadcm ratione for:

quod

Do-

:

calefadtionem in

(e formaliter, (ed

ximatus, magis intendit

eam,&

magis appro-

mintis intcndit.

in cognitione ihtuitiua,

&

abftra^iua intelligatur magis,& minus approxi-

matum ,

& minus praelens potentix

magis

fiue

cognitiux, pacct quia rcfpedlu incuiciux

eft in fc

non cft in (e prx(cns , fequitur quod notitia non variabi^ tur quantum ad eius rationem formalem , fed prx(ens

,

rcfpcdtu vcto abftradtiuae

Fort^quancum ad intentioncm, & remilfioncm, fiue quia vna crit perfectior,puta intuitiua,& alia imperfeccior,(ciIicec abftracciua, vel vru ccrtior

,

(cilicec incuitiua>

& alia iiicerdor, fciliccc

abftractiua.

Qjxinto inftatur, quia ft-quitur qudd ciufdera % 4» conclufionis polTunc eflc plurcs (cienrix fpecie §i»tnium. diftinccx; patcc,quia notitiaintuitiua obiecti vl-

timat^ continet virtualitcr notitiam intuitiiiam conclufionis

,

quia virtualiicr continet nocitiam

inruiciua primi prxdicaci,& per conlequens

noimmediatx ,

&

titiam intuitiuam propofitionis

limitatum;qu6d dico propter Solem,qui propter plurium ipeciecum ; modo lapis eft obieAumomnino limitatum crgo ab ipfo rtoh poiTunt circ duo adkus

enrix (pecie diftinctx,quod nullo

Ipccie diftindli,

diorum

•,

Sccundo

inftatur. Adkus diftinguuncur per

obicdb, vc patet fccnndo de Anima crgo refpcdh eiufdcra obie^i poflunt eflc plurcs aftus {pecie diftindii , quia fi diftindtio obiedlorum hcccrtari6 infcrt diftinflionem aftuum, crgo v""^ obicdi neccflario infcrc vnitatem a,

Wn

ttus.

Vilcc confcqucntia pet iocum ab oppo-

^f*'*'"»'

diuer/a appro-

fui illimitationcm poteft elle caufa

&

non poteft efte caufa duarum fpccierum,& maximc quando illud obiedlum cft fimpliciccr

'

4.

immediata mcdiatam , vt patct inproleg, (fHift. tcrtia, crgo Tltimate continct ihtuitiuam conclufionis , conrinet ctiam abftracriuam eiufdcm cpnclufionis, modo prxdicto.crgo eiufdcm cbnclufionis dcmonftratx poifunt clfe plurcs (ci-

niali

,

(j.

nem, &remiffioncm ignis cnim calcfaciens lignum, rhagis & minus apprdximacus non variac

Cumcrgo obicdlam

/ingularitas.

uerc,

difi.i.

ximatio obied^i non variac rationem formalem

cijm exiftentia fic gradus cius intrinfecus,non

quia

Qijart6 inftatur,prajfupponendo didhim dtoiisin prtTno,

adlus, licecpofllc variarcj quantum ad intcntio-

eft raagis intrinfeca natura;

^

non dicit vhitatcm fpecificam , concomitetur naturam fpccificam,

(lcntia propric

ip(a fbla

non tamcn

dualis, cft conditio requifica

«j« indt.

poiTanc cire dua: notitix

Con(equcns falfum, quia cxi-

fed etiam exiftentia a-

vt fingularc, ,

fimiliter, nihil cft

'^"'*^'

intuitiu^.,& abftradHuc,vt fu[iriiparuit;crgo eiuf-

creo nec cognitiociuflcm habebit vnicacem fpccincam , aliter adhis cognofcendi noh habctet

rationcm, dico qu6d liccc fingu-

dicitur conditio agentis

SieuridHm.

prafiipponendo didhim

exiftentia poteft cognoici

dico inpropofico.

produd^m nifi

hium.

:

c6m tantum

ccns, nifi aiftu fingulare

frimum du'

fic

DoAoris,qu6d cadcm

militer conditio produdi, quia nihil eft pro^a-

ij.

;

cxiftentia rcalis a£tualis,vt gradus jntrinfccus,fic

Ad primam ''

tioncm non comparandb duas potentias adin» uicera rclpcdu ciufclcm obicfti.

tn primo, dijl.}6.& in tcrtii,

dicitqu6d crcatio terminaturadexiftens,

difi.i.

3iy

Si dicacur,quod ftrari

per plura

poteft variari fcientia conclufionis.

co, qiiod eft

dit

modo videtur.

cadem conclufiu potcft demonmcdia , & ficcx pluralitate me-

hoc

pofito,

contra rationem

,

non tamen conceflb,

Di-

nihil

quia ratio prxcisc proce-

de codcra medio intuiriuc

,

& abftractiuc

cbgnito.

Scxt6 inftat«r;quia (cquicurquod ideni incclidem obicctum

itxttm,

leccus fimul potcrit cogno(ccrc

intuiiiue,&abftractiuc,fi difFeret fpecic,ficut ip, quia licec (ecundiirh opinioncm aliquorum, duxnotitix numero diftinctz ciufdem obiecri non poffint fimul eflc in eodem inccllectu,& tamen nbn cft inconueniens de diftinctis (pecie, & fic fcquitur qH6d idcm intellecrus co-

fc arguic

£tis.

Si dicatur,au6d

hoc non

eft

verum,quia eiuf-

dera obiedli (unt plurcs adlus diftihAi (pccierpatct.quia vifio ciuidcm vifibilis,& cft irhaginaiio, Bc inrcllc6lio,quac difFerunt fpecie,&

tamcn om-

ncs funt omnes ciufdcm obieai,& fub eadem ratione formali, quia potentia cognitiua fuperior cognofcit idem quod

& infcrior,& fub eadem ra-

lionc formali,vt fupri patuit. Rcftringo ergo ti-

SeotiOfcr.tom.

XII.

gnofccret fimul idera petfccti

,

& impcrfccti,

quod eftabfurdum. Septimo inftatur,& ponocafum,qu6d patcrni- *'"' abftractiuc , & notas cognofcatur intuiriuc, Dd z titia

&

""*'

Quodlibet.

^^6 ritia

mtuitiua

& abftraftiuaeiufdcm paternita-

,

,

aliud pafllim

fortc potctic aliud in fpecie pro-

•codcm uon habct vnitatcmjnoni fundameto,&

tato

terftiino,qaia tunc notitiano diftingucretur pro-

ni,

ptcr diftindioncm obieftorum

dum naturx,& limitato ad

,

talis

ncc diceretur obiedi,fi ab codcm non ha-

inftatur,

& qua:ro,Ji quo caufatuf no-

;

06tau6

titia abftradliua lapidis

?

non

k lapidc in fc pra:-

prxfens.tantum caufat notitiam

fcHte,cjuia vt fic

non abaliquo cominente vittuaipfum lapidem , vt Dodlor videtur diccre, quia quxro de illo continente, quomodo caiilat.' aiit caufat vt in (e prafcns,& tuc vt ficficut caufui incuitiuam; litcr

lat notitiam, fui intuitiuam, ita

tualitcr

cohtcntorum

cum, vt

,

& omnium virfic, fit

agcns per

tnodum naturx fi caufat non vt in fc pracfens, cnxro quomodo vt fic poflit caufari? auc caiifa;

fpccic inteiUgibili

tiirik

& hoc non, quii tunc

,

cfFcdus virtualiter coritinerct caufam , cx quo cnim ponitur fccundum Dodlorcm cffcAus ob-

iedi,& continens

virtualitcr notitiaobiefti.con-

tinct etiam virtuahter cntitatcm obicfli, vt paxt\.-iiDodiOZQinJ>rtn!o,diU.T,.ej,i. fcquitur

tahs notitia abftraifliua caufatur

fi

<)

quod

taH fpccie,

obiedum,

quod

ipfafpcciescotincbit virtuahtcr

&c

cfFcftus virtualiter contincbit cntitatem

fic

caufie

quod

,

Nono

ducere ,

cuiufmodi

qu6d

ciei,

ponendo qu6d

fetur a fpecic intelligibih

primo,

dift.i. cjUdji.

6.&

difi. ^.

&in

10.&

4. difi.

&

%.

Dodor

diji. 17.

& in

in tjUodUh.tanc Cic

fpecies taUscaufat, ccrtumeft

vicem obicdi habentis

abftraftiim cau-

vt tencc

,

fupplcc viccm obic6ti,& tunc

mo-

propofitio cft vcta deagentc per

ejfe

plura fpecic diftinfta.Tcrtio potcft cxponi,qu6d

idcm manens idem non folum Ciib cifdem dif^ pofitionibus , & circa idem pafliim, fcd manens eciam idcm fub cadem aftione non potcft faccre nifi idcm numero,quia cadem produdlionc m crcaturis prxcisc idem niimcro producitur, cft ctiam hoc verum in diuinis. Applicindo ad propoficii, dico , quod hic variacur & agens & ratio agcndi

lis,

obicfti habentis

fimplicitcr,

i licec ergo rcfpeftil ciufdcm obiedi quiditaciuc acccpti fecundum entitatem quiditatiuam , eciam adualem,fit co-

gnitio intuitiua, & abftraftiua non tamen vtraque ab eodcm cauiatur. Ad fecundum. Dico primo qu6d eiufctcm

ejfe

:

ftindz, ncc plurcs abftradiux fpecic diftinctx,

non cft inconuenicns

fcd

Ci

tuitiua,

& rcalc,

non

poterit eftc

fimpUciter.fcd prxcise ijuid

,

,

vc

&pofliibilc, cuius

ciufdcm obiecri eodem

dem modo

fchabentis

cft in fc fic,

cft in

& vt

fic

poin-

Dico fecundo , quod

modo

difpofiti,

non polfunt

,

,

fit

& tfo-

eirc plures

Scd rclpectu notitix intuitiu*

fpecic diftinctx.

obiectum

vt

refpcdtu ciufdera

& alia abftractiiia.

prxfens in fua actuaH exi-

fc ,

non

poteft citc nifi notitia in-

Scd refpcctu notitix abftractiux non prxfcns

non

Ctd in alio rcprxfcntatiuo, Sc

,

poteft haberi nifi notitia abftracciua.

Dico eciam

certi6 , quud Philofophus loquicut de obieccis caufaciuis actuum , quia .ictus debenc diftingui per obiccca , co qu6d accipiunc pcr confequens vnicatcm ab illis encicatcm,

&

vt patet a

oppofitum cxpcrimur.

DoAore

inprirao

,

difiinH.^. tjutfi.y.

inftatur dc notitia abftradiua cxifte-

vbi probat obiectum habcre actiuitatcm rcfpe-

ab ellentia , k quo immediatc caufatur?non i fpccie intelligibili ipfius cxiftcntix, cum non habeat propriam fpe-

quia cognitio , vt fnquic , ibi , ab obie6lo in propofico dico i qu6d vbi cft idem obiedum formale caufatiuum

ciem,vt videtur, quia gradus intriniccus rei non kabet propriam fpcciem aliam a fpccic rei, cuius

fpecie diftindas

Dccim6

tiz, vc exiftencia diftinguicur

ponitur gradus, quia tunc videretur habere pro-

dlu cognitionis

fpccificatur

notitix

:

fiji ,

qu6d non

poteft caufare notitias

loquendo de notitiis eiufdem obiciftifquod dico propter obieda in co vircualiter contcnta , quia quoc obiccfVa fpecie di;

priam,& diftin
cicdiftindlaspoteftcaufarcvccxpofiii in i.d.

cie intelligiDili ipfius rci eftentiaiis, fiuequidita-

q.^.) Sed in propofico refpeftu notitix intuitiux

tiuc, quia ipfa fpccics prxcise reprxfcntat obic-

obiedlum motiuumcftipia

fti

quidiratem,& non cxiftcntiam

illius.vt patet;

crgo vidccur impofllbile quod rcfpcdku

ipfius

exiftcntix, vt cxiftcntia, pofllc efle nocicia intuitiua,

& abftradiua. :

& ,

ftin^ba vircualiter continentur

fcmper naius cfl producerc

fi-

,

tot notitias fpci.

rcs in feactu exiftesj

& in fe prxfcns.Scd refpcctu nocicix abftractiux cft fpecies intelligibilis

immcdiatum niotiuum,

licet partiale.

Ad

Refpondco ad iftas inftantias, ad primam diJieJ^onfio »4 coprim6,qu6d illa propofitio Philofophi potcft tmni» duhi* primo fic cxponi idem manens idcm, & fub ffy frim» »i eadcm difpofitione tam rcfpedu fui , quam refrimHtn. fpcitu pafli , natum eft faccre idcm, & fic ignis fcmpcr xqiic difpofitus,& cirmanens idem , 16.

ca ideni pafllwn

2.7.

eandem pdtcnciam comparati , non Adftfedtmn

obicfti ad

ncrcplwres fpecie diftinctas, quarum vna

noticia erit intuitiua.

talis notitia

fecundum

& ratio agendi eft enti-

Dodlor

vt tcnet ipfe

tasquiditatiua ipfius fpcciei

1,

obic6kum fi immcdiatc caufarec , caufaret notitiam fui , fi crgo hoc modo fupplct, & perfcitc illa

Sed

incognicione abftradiua, eftfpecies intelligibi-

tuitiua.

quod

&

di cft quiditas adualis obicdi, vc dixi fupra.

idcm

ergo

narn in cognitionc intuitiua agens eft fe prx(cns,& cxiftcns, ratioagc-

in

qu6d incaufando quxro aut fupplct

fabit notitiam intuitiuam ilHus, quia ilhid

fupplet, fequitur

,

obiedumin

flentia,

habencise/T*

Sol.

effedus eiufdcm fpequia dc illimicato non cft vcrum.quia idenfi

aut prascisc fupplct vicem obicfti habentis tantiim ejft poflibilc? Si primo, fcquitur qu6d cau-

,

verum de agentc illimiSecundo poteft expo-

cft

eft

pofTunt cfTc plurcs notitix intuitiux fpccie di-

eft impoflibilc.

inftatur,

Si fecundo

,

hoc faltem

:

Sol fub eadem ratione fot mali potcft producere

berct vniraicm.

ficnui!^

variatus fe-

& aliam difpofitionem,& circa

cundCtm aliam

pcr tc diffcrunt fpccic

propi ia notitia

Olitmnm.

eondem cfFctSlumitamen

Tnilem,vel

tunc quzro a quo intuitiua iiabct vnitatcm fpccificammon k patcrnitatc , patet, quia a quo no'n habct entltatcm, at tis

tertium. Dico breuiter

tix diflinctx fpecic

non

cft

,

qn6d

illx noti-

inconueniens

,

qu6d

non fit proeciam ciufdcm obiecri neccf^

diftinguancur fpecie, licit cxiftentia prie fpecies

,

ficuc

fari6 funt diftincti actus fpccic, fcilicet, actus in-

tuiciuas,& abftractiuus,quia talcs noticix a quo-

cunquc caufentur

,

noij func natx caufatl.nifi vt

ipecie diftinctar,

Ai

-^^ tertimm

Qusftio XIII. Ad

Ad qHMMm

niciiL'

fiuaitum

patec refponfio

,

aliud, 8c aliud caufaciuutn

,

,

qiiia hic

motiuum,

fiue

Sc propofitio Dodxons iutclligitur de cauHitiuo circa idem palliim magis,

proximatum. Et

Aum

iii

fc

fic

po-

eodem

&

minus apconcedo quod idem obie-

prxfcns in

aftuali cxiftcntia,qua-

fiaa

Ec

Ad

fic

,

tanto notitia intuitiua erit

dcbec intcUigi propdfitio

Do-

quintum. Dico, quod fi accipiatur fciendida,qu2 caufiitur per difi:urfiim fyl-

logifticum;

£liua;cum

propric eft in cognitione abftra-

illa

fit

dc vniuerfalibus. Si vero accipia-

tur fcientia prout eft (^crta, Sc infallibilis notitia»

&

&

euidens

dc obicfto neceftario

quod ciufdem intuitiua,

,

concedo

conclufionis poteft cfle notitia

& abftradiua.

inconucniens

Cfim

dicitur,

quod

eft

efle plirres fcientias fpccie diftin-

rcfpcAu eiufiiem conclufionis. Dico, quod inconueniens de plnribus fcientiis abftra-

dtas erit

«Stiuis

(pccic difHndis, vcl depluribus intuitiuis

ipecie diftinAis.

Ad

(extu.

tatis

Dico,qu6d intaitiua,notitia paterni-

habcret vnitat fpCcifica a fundameto,& tcr-

ficuc& entitatcm, vc expofui,/» primo, diJi.^.ij.y.Sc hbc fufficic, Philofophus enim loquitur de obiedis virtualiter,

motiuis, vt dixi fupra.

Ad fi;ptimura.Dico,quod non fimul ftant noJdftftimS. titia incuiciaa , abftradliua eiufdcm obiefti,

&

replicationcm quantrtatis potcrit ccrcificari

aiiqua quanti-

fi

ndca pcr iilam nptam fuperponcndo

fibi

fic

ignotx ignota poteritcognofci. Hoc idcmdico demenfurabili fccundum perfcftionem, puta fi ignoracur perfe6tio afini per aliquam pcrfcftio-

nem

notam, potcrit pcrfcftio

fibi

cognof-

afini

cognoicatur , qu6d homo in gcnerc animalium fit pcrfcftifllmum animal , tunc pcc ipfum hominem notum poterit cognofci perfeci

puta

,

fi

«fbio afini

nem

pcr appropinquitarcra ad perfeAio-

hominis.

Sequicur fccunda conclufio, fcilicet menfuraimportac refpcdura ad incelle(ftunv,cui fic ccrtitudo, ad mcnfiuam, per quam fit ccrtitudo. ti

&

Exemplum

rtienfuratur a(5bH

intellc(9:us

certificaturdc

A per B,

A pcr B

ita

A vt

tunc

,

totum intelle(5lui per B habet refpcdlum ad ipfum intcllcftum, ad ipfum B, fic intellimengcndo,qu6d intellc(5l;us prius cognofdt rurabile, & B , quod portitur menfura fcd A, eft fibi ignotum, puta quoad cius pcrfedtionem ad 3, per "B prius cotunc comparando gnitom certificatur dc ipfo -^ priiis cognito, vt crgo intellcdus ccrtificatur dc A , ipCumui

&

A

;

A

&

dicicurcunc a(\a mcnfuraci,quaiKloinceIle
& fic

men-

(pedu nocitix abftradliua» eiufdem obiccSki. Dico iccundo , quod fort^ non eft impoflibile , quod idem fimul cognafcatur intuitiuc,& abftraftiuc, quod fccundum vnam cognofcatur pcrfedlc, fecundum aliam impcrfc(5ke , ef?ec inconuenicnsquod ipfum fimul cognofcerec abftradiue diftinftc , & confusc, fcd de hoc aU4s cric fcrmo

ccrtitudo.Dicit etiam rclationemad rel="nofollow">ffper

prohxior.

Cum

quod tunc

infcrtur,

ncret virtualitcr obie(flum.

CHndoy

fpecie inipfa conti-

Dico, vt dixi infe-

;

vc aiflu

-/4

ad intelledum, cui rciatio ccrtificati ad illud,cui

dicit rciationem

,

ceriifudo,& ccrtificatur

,

cft

& cft

rclatio certificati

ccr-

Tcrtia conclufio. Prima reIatio,«cilicet menfurarj

ad intcile(a:um,fiuc

tate ad intclic^Stum

rationis

faltem

,

certificati

cui

>

non

fit

3 o,

dc cius quanti-

certitudo, eft rclatio

eft rcaiis

,

nec rclatio

ficut

ad fcicntiam;& patct,quia relatio certificaci ad id , cui fitcertitudo , fundatur immediatc fuper

ejfe

cognitum

,

modo

:

relatio realis

tclatio.qux cft menfurati ad menfuramcft rela-

,

qii6d propric

tio caufati

fed

non

non in

fic eft

ejfe

in propofito.

ab hominc

^K
impropric

,

fupplec abfbiutc.quia

vide

ibi.

fitppleat iila

Et fi aiiquo viccm obic-

fpecics poteftcau-

fare noticiam obiedi, fiue exiftentis, fiue

non

Ad

vltimum. Dico prim6, qu6d poteft caufari fpccies inteiligibilis exiftencia: ab aliquo continencc virtuaiiter ipfam exiftentiam , lunc non fequitur quod habeat propriam formalitatcm. Dico fecundo, quod illa notitia

&

poteft caufari a fpecic intelligibiii

modo

virtuaiitcr

eius certitudinem

hominis

virtuali

ita

,

caufkm

caufatur

E*e«w?if««w.

quantitas virtuaiis afini,

dcpendet a quancitate

qu6d

intellc^Slus ccrtifica-

tur de quantitate afini per aliam quantitatcm

hominis prius

,

fiiie

,

,

minis non in fic ipfa

effe

abfolute

tt

menfurat quantiratcm

la

:

fcilicet menfurdhilif,

loquittir Ariftoteles. Etquia h±c literavfquc ibi: fecundm aclut cognofcendi,t^ fatis difficilis,idc6 primo dcciaro ipfam pcr conclufiones fccuiuio cxponam eam dc vcrbo ad vcrbum.Sit ergo prima conciufio, quod aliquid mcnfurari cft intel\

icdiim de cius quantitatc determinata per aliud ScotiOper.tom. XII.

certificari

,

apud

fed in certificari;

quantitas virtualis hominis

rci

ipfius

:quantitas crgo afini

quoad

intelledtum depcndet a quantiutc virtuali ho-

certificat intcllc(fium

fcd ccrtificat vt cognita

&

non abfolu-

noabfouuc fum-

afini, fed, vt priiis

id eft,qu6d talis quantitas, vt

pta,non relatione

notam

fibi

quoad menfurari

propriam exi-

flentiam.

De prima

& tamcn

non

prius cognitam virtualcm,fcilicet pcr quantitate

exiftencis.

continentis fuo

quoad

,

Sccunda

fcd in cognofci ad

pofui tnprolog. iicct

fcm-

non fupplet quia fcqucretur qu6d obiedum

tremorum, obiedli

ipfius certificati, fiue fupet

A vt priiis cognitum

in co^«o/?i.ExempIum, afinus in rc

i

B

tificans.

in fe poflcc huiufmodi notitiarh caufarc, vc cx-

6li,

fit

quod

pereft interextrema realia,& oriturexn^turacx-

Ad nonum. Dico

modo

ad

fic

9. vidc ibi fingularia

dijlin£l.^. qiuft.

dubia.

vicem

de ipfb cercificacur

furatur

fcibilis

^^ odauum. Dico,qu6dcaufatura telligibiii.

zktmptr^fK,

qu6d

fit

adu

& &

ix.mtt. con

longa, tunc

quia quando obicifium eft in fe prxfcns, cunc agic adfui notitiam intuitiuam inquatum poteft, tunc impedic fpecicm incelligibilcm agere re-

&

tex.xo.

fit

notam,putapcrquantitatem cu-

notx tandem

cubitalis fibi

adlu

mino continentibus ipfam

19.

fibi

& tunc per

,

tas

intelligibilis

tia proprie

Aivhimtu

bitalem

iedi

AdiiHkstHm.

Aimmm.

Tatem prius

quancitas prius ignocaiVelctiatTi

dloris.

^ioHauum

quxignoreturquantum

,

quantitaS

fit

poterit intclicfftus ccrtificari per aliam quanti-

to magis approximatur potentia: in rationeob-

inienfior.

JLd fexlum.

aiiqua

5^7

& pafct per cxcmplum,

ccrtificari,

,

dc quantitate afim pct confequenj

&

apud intclleftum ipfum dcpcndere in cognofci , fiuc in cerlificari ab ilio alio, vt ^ caufa in cognofci. Hoc idcm patct de (cicntia,& fcibili non enim intclicftus a(flu certificatur de quantitacc virtuali notitix,nifi pcr obiedu,cuius menfurari

,

fiuc

aliquem pcr aliud

ccrtificari

,

cft

:

Oa

3

eft

^

Quodlibet.

5»«

cfltahsnotidik,itaqaM notuia illa dicitur adu mcnfuraii ab obicdto , cercificari apud intcl-

&

qaando tntcllcdus ptius cognofcit pcr aduni r^cfledum illam notitiam , & comparat cam ad obicdVum priiis cognitum , quod ponitui mcnfura ciu$,& tunc talis notitia aftu mcnfuratur , quando intcllcdus certificatur dc cius lciflum

la.n^ii

;

&

obicdum

adlu mcnfurat

modum

rclatiuorum, de qua intcndic AriftotcleS

rclatio, quae pertinet ad tertium

^.Metaph.non

cft

tainum

ratio rationis

,

cum

fit

non

nem

tremo

&

ad obiedlum,pro quanco aftu

furatur

apud

fiue pcr illud

,

men-

intcllctStura ccrtifi-

Qijatta conclufio fcquens

quantum

relatio rcalis

eft

cft ifta

caufam qua: dcpendentia

caufati ad

cxtremocum

lion tantiim pcr

,

Et hoc

:

eft

cx parte dtpcndcntix cft

adum

rationc

intellcftus

comparantis hoc ad illud, tamen quia ifta habitudo depcndentia: non quidem ipfius cognitionis , qu* bcnc eft rcahs, fed dependentije obie
vc cogniti ad

obieiSum,& per quod cognofnon vt habentia ejfe rea-

cicur cft incer cxtrema, le

fcd tantum vt habcntia*j^ cognitum; ided

,

habitudo non

ifta

nicn

qux cft

fimpHcitcr rcaHs

eft

pure

ica

cft

relatio

rationis

,

,

nec ta-

ficut

illa

,

vniuerfilis ad fingularc, vel illa,quac cft

contradidorij ad contradicaorium.

Dodor in

Vult dicerc

fed

,

inter

adlu

;

qu«

fed illi

quia

,

ti

hoc

eft,

non

vcroquc cx-

realis in

adualitcr

quia ficuc menfuradcpcndere in cognofci \ aptitudincm vcl potcti

di£l:is,

eft aftualiter

mtnfurabilc dicit

ita

mc-

natam menfurarc , quod

aptara

poteft intelligi ex

fic

eft

alcero taniura. Eft ergo rclatiO

ii)

menfutabilis hoc cft,apci nati menfurari ad ,

cft

,

extrcma vc

& eft realis in alcero cxtreraorum,&

mutua

eft

furara

cacur. 1 1.

raodi,

tetcij

•,

cialcra dependcntiara in cognofci

vcl dicit de-

;

pendenciara in cognofcibilitate,vnumquodqut autera fc habet ad cognofcibilitatem entitatem. Vult diccre furari

A

puta

,

,

,

,

/icut

ad

qnod cx quo adlu menper

fcilicct notitia,

^

fcilicet

,

obiedum , eft adu certificari apud intellctflLl per .gjita quod A&c B habent ejfe cognitum, & dcpcndenc in cognofci , quia A non menfurat adtu, fiuc non ceccificat adu inrclledum de pcr

quantitate

-«^,nifi vc

A

fimiliter

cognitum ab intclledu;nec

adlu ccriificatur de fua quantitatc

^

vtcaufatac ad obieiSium caufans ipfum abfoluci,

go, vc

adu cognitura cradu menfuratum habct ejfe cognicum, A

cftrelatioverc realis, quia eft incerextrcma rea-

vcti

vt prxcisc mcnfurabilc per

ifta licera

primo, quod relatio

& realitcr diftiniSla

lia,

notitia:

comparando ergo abib-

iutc nocitiam ad obiedum , vt pcr ipfum cau(atam, eft relatio vcrc realis ; comparando eciam ipfam, vc menfurabilfs adobiedlum cftetiam ,

realis

qnja

,

pcrfedio vere participata ^ per-

cft

fedlionc obicdti

,

&c verc imitaturperfedlioncra

cx parte taraen obiedti, vt

obiedki

;

fcdiua

ipfius, dicit

caufacf-

rclationem rcalem, vt causa-

tisad notitiam, vtcaufatam rclacio tcalis

cft

,

&

fic inccrilla cft

mucua. Vt vcro obicdum coitipa-

ratur nocitiz, vc quantitas virtualis participata a noticia,

quam

ipfa noticia nata cft imicari,vt ira-

pcrfedum perfeftum

tunc tantum

,

cft

ex parte

obicftum , ccontra non efl relatio rcalis. Secundo dicit, quod habitudo obicifli, vt cogniti, puca noticia: , vt cognitx ad obieitum .fcilicet , vt per quod cognolcicur, vt notitia* rclatio rcalis ad

pet quod ccrcificaturquantitasnotitiic, extrcnia nonhabentia

habentia

ejfe

rcalc, ied

eft inter

tantum

,

vt

cognitum ; patct, quia notitia , vt apud intelledura dc eiusquantitate

ejfe

cctcificacur

dcpcndet fimplicitcr in cognofci ab ipfo obicftocognito, quia vt fic,ccrtificat inrellcdlum dc quantitate notici.T. Scquicur , ideo ifia ha-

&

bitudo efi

menfurati ad menfuram , non fimpliciter realis habitudo , fcilicet , certifi-

ad

cati eft

fciliccc

,

illud, per

ita rationis

ad fingulare

,

quodfit ccrtitudo

,

ncc tamen

ficut eft illa, qua: cft vniuerfalis

quia prima

eft tantum habitudo ad obieftum cognitum. Sccunfccundaintcntio, qua: vcl cft pra:,

obie(5li cogniti

da vcrA

eft

cisc coraparatio vnius cogniti ad aliud cogni-

tum

vcl aliquid derelidura cx

,

tioiie

,

rij

Ncc

vt aliis cxpofiji.

rationis

,

ficut eft illa

corapata-

fimilitcr cft ita

qua: eft

,

ad concradiftorium

tali

.

contradidloquia prima cft fem-

per inter cxcrcraa poficiua, quia inter rcm furabilcra,

&

mcn-

ipfam mcnfuram, vt cegnitam

'»«•"'"••"

*'"' *'''

mutua , quia mcnfii-

cognita, Sc vltra cft rclatio

Vt a£ku racnluratur rclatione racionis ad intellc
5*•

"•

mcnfurati ad menfi]ram,quia

adu ad nienfuram

rclatio menfurati

racum rcfertur ad raenfurani

rar ionis

qua Doflor o-

quod

dhmi de quanticacc

Dicitur crgo notitia

in

,

ftendit

notitiam, quando vt cognitum ccrcificat intcllcnotitiae.

excremiitn pu-

nihil.

Sequitur quinca condufio

,

quantitacc virtuali

vham

ha-c vcru habcc

,

rum

apud

intclleftura, nifi vt

,

ilatum mcnfururi Oi\im per ipfum

,

:

B-.Si.

natum

rc

A

nifi

rcaliter

fiue

,

^contra,

ccrtifi-

A crgo vc fundat rclationem realcm ad B, &

care intcllcclum dc quantitate

non

aptum

B dicitur mcnfu-

fimilitcr

raaptitudinalitcr, quiaeftaptura

menfutabile

B eft

fcu certificari apud intellc-

A

:

non enim B, eflet aptum menfura-

A rcaliter

depcnderct

depcnderet a

B

,

fiuc nifi

participando ipfum B,

a JS in

imitando pcrfcdionem B. Sicut crgo

A

,

dependet fecundum cntitatem a i?,(altem dcpcndentia irairationis , fiuc dcpendentia participationis ab ipfo B,'kz dcpendet rccundiim realitcr

B

cognofcibilitatem ab ipfo

A

cft

cft

i

S< pcr confcquens

aptum natura menfurari ab ipfij B hoc apiura nacura ccrcificari apud incelle(ftum :

de eius quancitate pcr ipfum

B

,

vc fupra cx-

pofui.

Scquicur in

litcra.

Igitur per Tmenfurahile in-

telUgitur illud fuhftratum

menfurabile , &c.

participacum

ratione cuius hoc

,

Hic tamen

aducrte,

Jj

efi

quod cns

depcndcns ab alio , poteft comparari ad iilud vt caufatum ad caufam.loqucncio dc caufa crcata , vcl ,

vc fimphcicer

fiuc per parcicipationem

,

vt parciciparum ad illud,
Primomodoefl Secundo modo, eft tantura parcicipat.

relatio realis

ftancia vnius extrcmi, fcilicet in ente fic

dcntc per participationcm.

mucua.

rclatio realis in fub-

depen- _

Excmplum in gencrc

pono qu6d homo caufet aliquod , animal prxter homincra, tunc animal caufatum dcpcndctab homineduplicitcr. Primd, cft dcpendentia caufati ad caufam cfte(5liuam fccund6 cft dependcntia in participando pcrfcdbioncm hominis. Primo modo eft rclatio rcalis mutua. animalium

:

Sccundo

modo cft

relatio

lantum in vno cxtrc-

menfuram , & aliquando iftxdependcnti.-cfcparantur; aliquando cnim cft dcpcndcntia caufaci ad caufara fine

mo,

fcilicct

mcnfurabilis ad

depcndcncia

.

Qusftio XIII. dcpcndentia menfurabilis ad mcnfuram, vt patct incaufatis vniuocci homo cnim gcnitDs ab hotnine dependct depcndcntia caufati , non autcm dcpendcntia racnfurabilis, quia noneft nacus non menfurari ab alio homine , cum fit xque pcrfedtus , & hoc loqucndo dc mcniura rei, quia vnus cx natura rei non eft mcnfura pcrfcdlionalis ahcrius:poflet tamcn cire ftienfura noh cx natura rei , fed quafi pcr accidens , puta fi quantitas virtuaiis Socratis eflct mihi ignota, quanritas Platonis nota , hunc pet quantitatcm Platoois notam poflcm certificari de quantitate Socratis ignota , fed hoc ndn eflet mchfuta ex nacura rci, quia menfura ex natura rci eft notior menfurato ex natQra rci. Dc hoc vide Dodor6

^.&

4.

Sccundo nota , quud adus cognofcendi poperfcdioncm obieidii multiplici-

reft participare

ter.Aliquando

&

pendcrc,&

quancitace vrs:cuali,& vt

-,

vtraque dependcncia

,

Tetii6 dicit Do
dcpcndentil

fcilicet

&

&

furabilia ad

mcnfuram , tamen ex

eft relatio redis ^t/?. jo.imd

funttertij

'^ '

partc Dei nulla

adcrcAturam> vt ^atet inprimo,

omnes

relationcs creaturx ad

modi.ctim non

fint

mutux,

Dcum

vt patet a

quanco ipfum imicacur ficut idcacura iniitatuc ideam eft enim cognitio fimilicudo obic<5li, magis,qUam fpcciesjncclligibilis,vtpateta Do,

&

:

itorc infritho, dift.y

dio

if«(eiif.6.

Sicut cciam perfc-

ideati cognofcicur p
a(5bus intclligcndi

per obic(Slum

:

pro quanco cr-

go omnis aaus inccUigendi tftimago, ftu fimiutudo fui obie<Sli , & hoc per imicacioncm.ficut poiterius imicatur fuum prius pro canco didcut mcnfurabilis ab obic^o & includerc relacionem realem a
,

&

pro quanto

Dodtorc inprirnOfdt^.i- f««/?.;.'COntraHcmi-

hienfurabilis ab obieiflo

cum k

fimilitudine im|tationis,quod fufiicit, qiiod imi-

vide

ibi.

ad propoJitHm. Hic (peciAliter iritendit declarare qiiomodo notitia fit mcnfurabilis ab obiccio , & quonlodo includit relationcm realem ad illad.Dicit ergo yiterius ad pro^ Vlterius

:

tetur vcl obic(5tum

natur

talis a(5tus,

libcc parcicipatio pctfe£lionis ab alio dicit dependentiam menfurabilis ad mCnfuram , quia caufacum vniuocc parcicipat effeftiuc perfc<Sbiotamen non eft mcnfuranem cauls vniuocac bilc cx natura rci ab illa ,ncc fimiliter participatib pcrfcdionis ab alio «quiuocc dicit depen-

vtdixi fupri^ ide6

rclatio icrtij

modi

,

,

quac

ponitur

fcd vltra dicit etiam de-

&

hic eft relatio fccundf pendcntiam caufati modi, loquendo de caufa crcata; benc tamen cft vcrum, quod vltra illam cft ctiaiii depcn:

dentia mcnfurabilis rci

,

ad menfuram ex

quia caufa aEquiuoca

cntitacem cfFc^u fuo ta cft

,

cft fupcrjor

&

fic

ex nacura

cciam ipfum menfurare.

naturl

fecunduni

Poceft

rei

na-

cnim

,

,

eft fimile

ad.quod immediate

quod

tcrrai-

iraitctur aliud obifc-

ftum quod virtilaliccr concinei; bbieilum proprium, 6c hoc dico , qui
&

,

vcl

pofitum , ciim alitjuid pejfit multiplicifer participare perfeElionem ab alti a^M cogHofcendi , &c. Nota in ifta litcra ialiqua. Prim6,qli6d npn qua:-

dentiatli prscise menfurabilis

$$"

propri^

Vt menfucaufatum ^ ciufa falteni partialicer, ejumti» rabile ad mcnfutam- £t etiaib omnia creaca deomnm crt»t» pendcnt a Deo, vt caulata ad caulam, vt men5''^"/'*'" » D*o.

eftcfrencia-

qualitis fpiri-

tualis.

menfurabilisad mcnfuram , &caufatiad caufam,vtpatec de notitia in nobis, quac dependct ab obicdo, vt eft

cft pcrfe<^ior:

qu^

icer pcrfe(3:iot albedine', ciJtm fit

caufati,.cum non caufcntut ab Angelo. Aliquan-

do

dcalbcdinis incclle^lionCi

f rel="nofollow">accc

,

,

m\6 multocie^ adus

ttUigcndi

& corruptibilium, &omniabuiufmo& cdrrupcibilia vcrc dcpcndertt;

tamen nullo modo dcpcndent

&

bus non loquitur hic Dodor , quia non func comrhunes omni zOtai intclligendi , non enim bmne obic^um tft ciufaciuum fui adus Vt patuit inprimo, dift.^. ^utft.^. nec limiliter omnft obic^aum cfteflchtialitetpcrfedius fiioaftu in-

vel depcndentia iraitationis, vel participarionis,

&

N#«,

.

&

fedioncm, funt menfurabilia a fupcrioribus,qua: tamen nullomodo caufantur abillis,vc omnia inferiora con^arata Angelis, fic^ qu6d Angclus cft mcnlhra ex natura rei relpe(ftu omniu gencdi generabilia

includit relationctn

fic,

ad ipfnns obic(5him, quarprzcise cft tertij modi. Aliquando cciam parcicipac perfcdbionem obic(^ zquiuoce , tamen partialitcr , quia n6n poniturobiecliumcaufatotalisadus cognofcendi, vt patct a Dodoi^e in primo, diftinB. 3 tju. vt dicit dependentiam infra , tjuaft. i^. 7. cauflui ad caufam, eft relatio fecundi modi, qiiia eciam obie<Slum refcrcur rcaliccr ad AQcvxa , vt caufa ad effeiftum , fed i& calibus parcicipationi-

ab homine , qui ponitur perfediffimum animalium,& tamen non funt caufata ab ipfo hominci patetetiam, quia multa infcriora fecundum pcr-

tabilium,

pcr.fubftantiafn ccrtificarf dc fua

italenii

vt menfurabilia

,

a6lu

&

AHquando ctiam eft

& dcpcndcntia

cnimobicAum cft perfcdlius

cognofcendi, vt patet de fubftantia, vt ficpohoc modo deteft clTe animx intdledualis i

przcisc dependentia mcnfarabiHs admcnfiir^rn

,

fiii


cx natura rei , fine dependentia caufati ad cau(am i patct , quia multa anim^ia r ealiter fuht iroenfurabilia

virtuali

tate

&

infccundo,dift.x. q.

319 intcncd^m de quancieffedtis xquiDOcc produ-

vt cognita ccrtificare

& perfe(£liortehi in

ifto adhi rel="nofollow">

obied)to,quod eft imitabile, &hulla obifcda

iadtus fic tcrti

talc

rtort

dependeant

,

fuiit

adibi)s ihtelligendi;

rcaliter .in)per{[e£Hota fuis

quod illi qu6d fal-

vidctur fortc,

& ide6 fufiicit

dcpendeantab alio virtuaIitercontinete,& cpmmuniter pohicur pcrfeftius. Poteftta-

men

qu6d

dici

etfi

a(5his

ex natura

rci

,

Rt alir

Jiuando pcrfc(ftior ohie£to proprio, tamen vt cft imilitudo obic(^i fecuhdum imitationem erit impcrfe
,

&vt

fic

eciam idcaturo rcalicet

,

,

crir

meufurabilis

iiccc

fic

;

ficut

pcrfcdius idca,

, quia idea hominis pohitur przcisc efle cognicum hominis ab W'* bminQ atccrno, vc pacec a Dodore inprimo , dift.^y ta- ^*^' '^* **

etiam dcnoniinacione incrinfeca

incnhomo,vt imitatur ipfam ideam

&

fedtiot

,

modo,

fic

fic

erit iraper.

menfurabilis ab idea, fuo tamen

in propofico.

Dd

4

COM

'

'

Quodlibet,

310 S

Primum diBum in hu

C H O L

M.

non efi relatio realis ad ohieSium^yquia Secundum , habet relationem realemfotentta-

litera in i.Notitia abfiraiiiua

fMcrequiritreatem terminum exiBentem.

iem menfurabilts ad

V

I

illud , quiafi ejfet exiljfens haberet realem.

Tertium

,

hdbet relationem

realem potentialem attingentia ad illud., quiafi ejfet exificns^non attingeretur infeferillam.

^tartum^

in

abUraEHua

efi relatio a6iualis rationis

,

quia non oportet terminum exisiere,

Ponit aliam relationem rationu fer refiexionem^(jr 'vtriufque di^in6tionem.

^uintum^

absha6huam. Hicaccipit relationem rationislato modoy prottt comprehendit extrinfecam etiam denominationem. Hanciuxta mentem Bocioris fequi puto neceffario a^tum abfraciiuum , a quo fic denominatur obieitum. Et idem efi de aliarum potentiarum a&ibus ; de relatione rationisfirt6ia non toquitur Do^or^ quia talis relatio rationis neceffario ctncemitatur

ens reate.

neceffario fequitur

SEcundas

a£lus cognofcendi

l

qui

,

ftrilicet

tton cft ncceflario exiftentis, vt exi-

13.

ftentis,nonneccflari6habctrelationem a£lualem ad obic£tum,quiarelatiorealis uA noutta adualis non requirit per le terminum rcalem , & aftualem 5 lamen iftc Tecundus ""

adiis poteft poni habere ad obieftum rehtioneni rcalem potentialem

.

,

fic

hoc pri-

n^^"^> ^*^ ^^^ •"' pra:cedentimembro di£lum eft , fcilicet mcniurabilis , vel dcpcnrealem ad dentiae non autem lccundam,fcilicet vnionis,vel attingentia:. Poteft etiam ifta coobitUum. :

gnicio haberc ad obie£lum relationem rationis adualcmjfed illam neccflTarid rcqui-

ad hoc , quod fit ipfius obiedi. Sunt eigohic quacuor declaranda. Primum,qu6d cognitio abftraftiua habet re]j^fjop£(i^j.ca[efnpQjcj^[ia\ej^^ &aptitudinalcm, fciliccc menfurabilis ad obicftum, cti.^m non exiftens. Hoc probatur, quia illud quod habet relationem adualem ad cerminum exiftcntem , & quantum eftcx paite lui fcmper vniformiter fe habet ad illum , habct rclationem aptitudinalcm ad illum terminii, quando non eft exiftensj operatio eft huiufmodi, " quia cft aliqiiid mcnfurabilc per obic£tum,hoc cft,aptum natum in entitate fua dependere ad obie£lum,hoc in ipeciali tali dependentia,quaquod cft fimilitudo per imitationcm, vel participationem ad illud,cuius lis eft eius cft fimilitudo, Hxc omnia quantum eft cx partc fundamenti eflent in aftu, fi tcrminus cflctinadu. Sccundum " fcilicet dc relatione attingsntiac ad tcrminum , qul attingltut , porit

tcitrta-

tentidedid illud

&

qHomodo.

,

Ciuare ab- tgQ; ^[q\ jtraaiuo

mncouenit relatforealif

potettA^

lu xttingi-

quod

14^

non conuenit tahs rclatio realis vel aptitudinalis. Probatur quia non conuenit fundamento, quantum eft expar^ n ^, r a. quia terli termmus poneretur m actu ^^ dis > ncc libi compctcrec m actu minus non cft natus per illum aftum attingi vt adu cxiftens. ^

cognicioni abftra£liua;

,

,

.

.

•

•

,

,

,

Tertiu,fcilicct

de relatione

°

rationis in cognitione abftraftiua, poceft duplicitcr

Vno modo fic, quando terminus non habet fj/e reale,

tft adohii'

intcDigi.

^^""'1/7

teUeftu, tunc ad ipfum

non poteft

fed tzntumej/ein in-

efle nifi rclatio rationis, quia

jn ^ Jf^- vcrius

non

poteft relatio

latioafiua.

habere ejfcy quam terminus ad quem eft nunc obic<^um, quod termi^^^ Gognitioncm abftradiuam non oportcc habcre ejfe, nifi in intellc£tu : igi-

Ihrattonts,

'^"^> o^^-

:

Alius

poteft clfe intellcdus

talis

:

adus

intelligendi obie(5lum abftraftiuc

adu reflexo cum cnim ifta intcUedio fit fimihtudo naturalis obiedi pcr obicdum cognitum poteft illa cognofci rcfle£tcndo & intellcpotcft intclligi

:

,

,

ftus fic cognolcens

<^um

:

ipfa

autem

iftam cognitionem fic

poteft

comparare iplam ad

comparata ad aftum intellcdus

,

obie-

rcfettur relatione ra-

tionis.

Intcr

iftas

duas rclationes rationis

p

vna

cft diff^crcntia.

Nam fccunda ficut po-

non exiftcntis, fitamen illacognitio ficincelleda, &perintelleftum comparata. Prima autem relatio non poteftefl^enifi adus exiftentis , 6c non vtobiedi cogniti per aliqucm a6tum reflcxum,necper intellcftum comparati. Ex hac diflx;rcntiafequituralia, fcilicet quodfccundarclatiocft rationis quantumcftexpartc vtriufque cxtremi. Prima quantum cft exparieobiedi, eft rationis; quantiim autem cftcx partc adus, cft teftefleobicdtinon exiftcntis,

fic

potcft eflc cognitionis

,

realis

i

y.

Qu^ftio xrir. rcalls

:

quia videtur fcqui naturam aftns,

3^1

& non tannim compccerc

illi

a£tui, vt pb-

Jeibo incellcdo, vel comparato.

Contrahoc 'ensrcale non rcquirit taqquam ad naturam eius oonrequcns vcl concomicans aliquodnonrealc: ieitur adiis cognorccndirealisnonhabetrclatidncm rationis confequentem ipfum exnaturafui. R,efpondeo , per adum cognitlonis obieftutn habcc effe cognitum , idc6 potcn: nacuram ai^us fcqui aliqtia habitudo , qux lic ad obieaum , vc habcn^ ,

&

talc

ejfe.

Ex hoc

quartum '^qCiomodofcilicet rclatio rationis necefrarid concomltaAn relatff hoc vernm eft deprima rclatione ritionis: namfincfecundapoflet co-^ ratiotiis ntgnitioipfa effc ficut adus reftus fine reflexo confequente , & rhulti6 magis pof- et^trio k' fet obiedum terminarc a£lum illum abfquc hoc , qu^d habcrec relationem ra- conntttwr tionis ad adum. Sccundi cOntingcntcr caufatur poft adun^ intelle^Voms xtQcx\ "'»""'< '"• "''*'• Jgitur non fuit in obiedo ncceflaria ratio terminandi illuifti aftum. patct

tur, quia

COMMENTAKiyS. \

j^^

Q^ "Ecundni aHus

Doftorc pcr

claratut i

T3tekr»ti» ^oslitet cognitio litert

f*r quiuufr.

coghofcendiy ^hifcilicet non eji

ijnectjfario txijitntis, Scc.Totzhxclitctzde-

abdr^dtiua iiabct relationcm

rcalem pocencialem

^

&

aptitudinalem, (ciltcec

menfijrabills ad obieiflum

Hoc

probacur

quia

,

Prim6 odcndic

qiiatuor.

,

illtid

etiim non eiciftehs. habtt rtta, quod

tiontm aEiualtm ad tirminurn txifitnttm

,&

ex Dafte fua vniformiter fe habet 4td itlum , habet realem aptitkdinalerh ad illum ttrminum > quando non tfl txifttns. PaefFedu ; quotiefcunque enini tec de caufa , cffedus fimilitcr eft , tunc caittaufa eft , ia habcc rclationem rcalem adualem ad clTccontra : quia caufa nara eft /ic feftum , efuantum

efi

&

&

&

&

Icmper

cffi:(ftus

non

cft

ta rcFcrri realiter ad iilud

hcm

runc

,

&

,

apta

cft

lia-

relatio-

fic dicit

rcalcm aptitudirialem.Dicitur rctatio rca-

aprititdinaiis

lis

,

quia

H

in

iic

aAu tric

m

Sed

liotitia eft

rtsrakdunr.

huiufmodt

,

camen , qu6d cjuando Doftor dixic fupra dc prtma relacione , kilicet menfurdbilis ad mcnfuram , quac cft notitiac intuiriuz , qux necefexiftcntiam .

obiedti

hon

eft rcalis

qu^m non lis

icut

exiftentis;

hic

&

tam

eflfc

au-

fcilicet

,

realcm actualcm

ctum

,

fcilicct

,

notitia;

id eft

fcilicct ihenfutabilis

Sccundum dcclarandum

11

ad

obie-.

eft

de relatiene

aningenfia ad terminum,quiattingitur,SiCC. Dpc-» tbr hlc vult qu6d hotitia abftractiila non includat relationem vnionis

,

fiue attingcntia:

ad ob-

exiftcntis

ad

quia tunc

non

mcrifii-

&

(^-

apt« riat* cer-

intcllcduni per obicd^um

adlu

; fi ergo relatio obicctum termirtara, fiuc rcattingentiae hon tft , nec potcft eflcrcalis,

lario

fequitur

qu6d rclatio non erit

attingentis,

aptitudinalis vnionis

,

fiu^

tclatio tealis aptitudinaliSi

Vc fiipri cxpofui. Gonceclit tariien jnotitia abftractiua incluclit re?Ie

Doctbt qu6d

aptitudinalem,

quia fi obiectum cfTtt actu exiftcns, tuhc effec ad illud r&Iiatio realtsactua-

fcilicec menfurabilis,

ad mienfurSj Vc ibpri pa-

b Tcrtium dcclarandum, quod diuiditur in duo, cft de relatione rationit in cognitione abftra- Tirtlum Doft. qu6d relatib rationis pbdupliciter intelligiin cogniiione abftractiua.

fiFi«4.Et dicit fic teft

Prim6,quod terminu$;fiueobiccturii non habeat effe

reale,fcdt5tijm efe

cognitum

in fuo rcpraercntatiuo ejfe in

iri

inteilfcctu/cil.vcl ficut

in cognofccnte. vel ficut rcprifcnratu ,

vt

quandb

praccisc habct

fpccie intclli^ibili ipfuiii rcpra:fcritantif,tuc

ad ipfum nori potcft

de nocitia

haberc vcrius <'j7r,quim termihus ad qucin cftjhunc aut6 obicctnm, quod terminac cognitionem abftractiua ndn oportct ha-

dum eft

modo

prjccxpofito

hotiiiz abftra(5tiuac

,

;

fic fimiliter

quando obie-

actu cxiftcnsj tunc cft relatio realis

actualis ipfius nociti^

,

vt menfurabiiis

,

Id cft.

Seeiindun detlarimditn

cffet abftractfua

exiftens

refiicftu

37-

actualis ynionis dd

hiit.

aptz natz men-

,

,

vt mtjnfuram.

,

lis.fcilictc riaenfurabilis

ranquam per menfiirani , vt aptunt hatum menmrare , feu ccrtiflcare incelle^um

AJknt* hk.

non cxiftcns,quii accu cxiftcrct,ncccAavi6 includcrct relationem

quia

fiobieftum afbuexi-

fcilicct talis notitia, fiue

apud

fi

ciinl

prinia fcih^cet intuitiue eft relatio notitis

tificari

tui[:includittam'cnnecel{ari6 i^Iationem realeni aptitudinale ad obiectum accu

;

ad obicdlum aftu exiftCns,

intuitiux mcnfurabilis fiirari

obiectum,vt menfuram, qula ncc neccflari6 rcquirit exiftentiam actualcm obiccti, vt fupri pa-

,

tunc ad illud elTet relatio realis a£lua-

,

merifurabilis

ram,

;

iictclTario

a(5iualis

abftradiiua poflit

hocicia

cft

illa

hecefte obiediim adtu exiftere

eft

fterct

,

quia adualis depcndentia (c-

cundiim fimilitudinem imicationis

tcm non

furabilis ad obiecrum actu e!{iflcns,vt ad menfuram:abftracdua vcro non neccffario includft rclationcm realem actiialem , vt menfurabilis a^

nctuexiftens, hecattirigicipfum.vc actu ctiftcns:

te

realis aiftualis

quia incuitiua accu nunpoteft efte,quin includat neccfTari^ relationcm rcalehi actualem, vt men-

ioquendo de

,

tciquirit

& abftractiuani

^ectum,vt actu exiftcns, quia abftractiua notitia, vc huiufmodi hon terminatur ad ubiectum , vt

^uia ipfa eft aliquid mtnfurahilt pgy obitHum , hoc tft , aptnm natum in tntitatt fua dtptndere ad obteclum , &c. Aduer-

iario

,

realii

acfcualis.

Ttimurt de- abftradliua

&

ferencia eft incer incuitiuam

ad cfFedum qiiando effeduseft',

rcfcrri

fcd quaildo

3pc£ natz cercfficari iipud ititcllecrum per ob-> ieccum actu exiftens modo prarexpofico, dif^

rclatio

berc

n6

ep

,

effc.nifi rclario rationis,qui»

potfcft

nifi in

intcllcctu aliquo pracdictoruni

ftiodoruhijfcilicet vel ficut

coghitum in cognofCfchtft

ft-

't^rnndutiu

Quodlibet

321

fcentc vcl ficut rcpracfentatum in reprafcnta-

iiatc fundatut in entc rationis, eft tationis,lic^c

tiuo.

tcrminctur ad cns

Sccundo, poteft

dliis iiitelligcncliabftradbiue jtclligi aiftii

«fliis

obieflum poteftin-

fundatur in cnte

reali,

& lerminatur ad ens non

habens tionis,

iftaintelledio abftradiua

fit

pa-

fimi-

potcft cognofci rtflcdcndo

,

&intelle-

LOgnofi:cns,fic iftam cognitionc poteft ipsa

coraparare ad obic£tum,fcilicet prius cognitum;

3«.

ipfa antem notitiaabftrafbiua fic perintcUeAum Comparata refertur rclatione rationis ad obieftum cognitum. p Deinde dicit^Moi^ inter iflat duoi relatio-

nes rationts cut poteji

vna

eft

dijferentia

ejfe obieEii

cognitionii

non

intelliita^

&

,

ita fotefl effe

exiflentii ,fttamen illa cognitiofit comparata per intelleltum. Hoc

ipfa

gnofci

,

non

exiftentc poteft abftraftiuc co-

Cfiam obic«2:o non exiftente,potcft

ficut

abfoluii' rognofi:i,

&

cuius

eut

fic

neiu raricnis ad

Scd prima
rclatio rationis

non

cxiftentis,

qucm actpm parantem

non

potcft

reflcxum, nec per intcllcctum co-

titiam abftractiuam actu intelligit

&

crjt

exiftcnte

,

a-

cflTc nifi

ncceftari© in actu

&

hoc

eft

quod

& attingit

,

vnionis, fiue attin-

fic illa relatio

abftracciuo actu

poteft dici rclatio ra,

fi-

Potcft

tamcn dici

rcalis ratione

fundamenti rcaconcomitatur, quia tamcn non terminatur ad cns rcalc actualc , di-

lis

,

ad quod cx natura

citur relatio rationis

,

rci

vt

praccisc diftinguitur

contra relationcm rcalem,quae

cft intcr

exttcma

realia.

Contra hoc Doctor intcndit probare quod non concomitetur actum rea-

r

:

lem cognofccndi , quia ens reale non rcquirit tanquam ad naturam eius confequcns, vel concomitatis aliquod non rcale,igitur actus cognofccndi realis non habet relationcm rationis confequcntem ipfum cx natura fui Refpondct , quod per actum cognitionis ob-

&

iectum habct effe cognitum, idco potcft naturam actus fequi aliqua habitudo , quat fit ad obiectum, vt habcns tale effe, (cilicet cognitum.

Ex hoc

patet ifuartum, quomodo,fcilicet relaconcomitatur , &c. Et vult

tio rationis neceffarie

diccre breuiter

,

quod

actus rectus cognofccndi

abftracciue neccnatio includit relationem ratio, qua: terminatur ad obicctum cognitum pcr illum actum cognofccndi , ita qu6d obicctum

nis

eft

przcifa ratio rerminandi talcm rc-

lationcm.

Et relatio rationis , quae fundatur in actu rccto cognofcendi abftractiuc , qua: caufa-

farte vtriufcjue extremi

tur

:

patct, quia ipfa funda-

tur in acru abftractiuo, vt cognito, fiuc

non

,

tum,fiue

& terminatur

fic

fiiie

exiftat,

ad ODicctnm,vt cogni-

cxiftens,fiuc non,vt fupri patet.

frima quantiim

eft

ex p^rte

quia,vt fuprapatuit, nonterminaturad illud exiftens

,

,

,

vt

fcd vt repracfentatum in fpccie intcUi-

gibilt, vel vt eft

Sed

obiecli cft rationis

habcns

cx parte actus,

natura actus,&:

effe

cognitum;

clfet rcalis,

& quantum

quia videtur fcqui

non tantum compctcrc illi

actui,

vt obiecto intcllecto, vel comparato. Aduertc ta-

j^g qy^,j multiplex apud Dodl.eft rclatio ratio-

rtlMti».

nis;vcl relatio rationis Jiftinguitur cotra rclatio-

nc

cnim

mcrc cauvtomnis fecuda intcntio Eftctia rclatio rationis omnis c6paratio rclicta in obiccto comparato, aquacunque fiattalis comparatio,fiueaointellcctu,fiue a leale.cft

relatio rationis,qux

fatur pcr actu coUatiuu intcllectus

,

voluntate, fiue ab imaginatiua,fiue ^ quacunquc alia potentia coUatiua , dc quibus vidc Docto-

rem

in

primo

,

dtft.

45.

& cominunis talis com-

paratio fcmpet eft intcr extrema prius cognita

non cnim uicem

,

intellcctus

nifi

comparat aliqua duo ad in-

praecognofcat

cognitum, vt cognitum,& litum,

illa.

Adhuc omnc

omnc

effe

volitum,vt vo-

& umne lenfatum, vt fcniatum potcft di-

ci rclatio,fiue

ens rationis, vt patet ctiam k

ctore in ptimo; omnis etiam iclatio,qua:

Doimmc-

39-

relatio rationis

hac differentia feqmtur alia,fcilicet , ^Mod fecunda relatio eft raiionts cjuantUm eft ex

q

ilultifltx

,

&

cognitum

dicit.

Ex

realc actuale

& hoc loqucndo dc rclationc actuali

Et criam omnis relatio , qua: cx naturarei fundatur in cnte tcali , terminatur ad nihil , cft rationis,vt fuprapatuit.

vt obiecti cogniti pcr ali-

patet quia intellcctus per illam no-

,

bbicctum , gentix

obicdum

comparata, includit rciatioipfum obie<S«m tcrminatam.

&: vt

j

&

tunc ipfa non exiftcntc,

tamei! cognica poicft comparari ad

effe

,

cut cft in propofito.

nam fecunda fi-

,

non exifientis

patrr, quia tranfcunie notitia abftradliua obiedi,

odhuc

rclatio

iutcllectu confiderantc

litudo obiC(5ti,vt fupra patuit, pcr obiedium co-

gnitum

o nmis

nuUo

adum cognofcendo illum,vt

cnim

tct,cinn

etiaiii

qUae immcdiatc

quod

rcfiexo, quia intclle<SI:us potcft rcfle-

illum

fiiper

<5li

Et

reale.

a-

intelligl fic, fciliccr,

pcractumcoUatiuum intellcctus comparanactum cognitum ad obicctum cognitum , tcrminatur ad obicctum cognitum; non oritur

&

tis

ncc neccflario concomitatur ad ra, quia talis rclatio fundatur in vt cognito actu reflexo modo potcft cfle

necelTari^

,

lemactum

;

actu

,

patct

:

hoc quod cognofcatur actu rcflexo, & pofito ctiam qu6d ccgno(catur actu rcflexo, adhuc talis relatio nonneceflario concomitatur illum actum cognitum patet, quiaillacaufatur peractum collaciuum inccilcctus comparantis ipfum actum cognitum ad obiectum cognitum. Si igitur non ncceflari6 concomicatur , fequitur quod nec obiectum cognitum ncceflatio includet relationcm rationis ad actum cognitum , quia taiis rciatio in obiccto cognito cauiatur pcr actum coitalis

actus abfolutc abfque

:

latiuum intcllcctus comparantis obiectum cognitum ad actum cognitum, fic tandem pa--

&

tct

quomodo obicctum cognitum non nat

ptimam relationcm

nc

talis

tcrmi-

rationis fub ratio-

comparationis ad actum cc-

gnitum,cum

illa

non fit neccA

fario in taii obiecto,vt ter-

minatiuo rationis actus cognofccndi abftractiu^.

SCHO

Ntttt

Qu^ffio XIIL C

S Ref^ondet adargumentapofita

H O

L

I

V

323

M.

mm,6. &j.ex docrrina iamfrohata-, K^dpimum^ofc-

vitima ferfefiio ,feu beatitudo^ habet anneicam relationem realemy^uia tendii in obieilitm (^ exiflens^ tpfa tamen eft perfeilior hac relatione^ (jr fiftr imfofsibile ejfetfine

Vatto cjHa efi

quia beatitudo Dei de fa£io eHfine relatione. Conneffere ergo formaliter obieSlo , non efiformalh beatitudo^^ idem efi habert iUud ebie^iumfi habere dicitforma^

eay bearet beatifico

liter ref^ecium.

liS.

"^^T Vnc tertio in ifto articulo refpondendum eft ad argumenta fada in

X^

priitiapat-

huius articuli pro quanto vidcntur minus includere. Ad primum, conccdo qu6d operatio, qux cft vltima perfedio haturae operantis, qj, neccllario habet anncxam relationem,puca fi loquamur dc opcratione beatifica ho- au€ e(i /_ minis, vcl Angeli, illa ncccflario eft cxiftcns quia fi iitcognitio , eft intuitiua, C\ fit ttmaperfcvohtio, cft ncceirario concomitans intuiiionemj fed cuni dicitur,qu6d ipla cft vlti- ^*»" habet hiapcrfedio praecisc inquantum conne<5lit cum obiciloj dicoquddvltimapcrfe- "tcejjano ftio potcft intelligi, vcl aliqua iumma pei fedio per fe vna,vel pctfcftio integrata cx '"^""^^ ^^"' illa, omnibus ncceflai i6 concomitantibus. Primo modo dico , qu6d operatio eft ^"*"'* vltima perfc(ftio,6c eft fimpliciter pcrfcdior quocunque concomicante iplam.etiaift te

,

,

&

rclatione,

illa

quam foimaliter

importat connexio,

qi:ia

fi

pofTem habere operatio-

nem beati,fineilIarelationec{rembcatus:non autc cftein beatus, habere rclatibncm fine opcrationc. Iftud patctde bcatitudine Dci qux formaliter confiftit in fi

,

opcratione , fccundiim illud Philofophi duodecimo Mctaphyficx,vbi de c'o loques j-^ Si non intelligat cjtiid efi infigne^ cr venerabileTfed fe habet quemadrnodtimfi dormienSy

air

:

cr »on eU hoc

cjuod faa intcUigentia, fcilicet aftualis intellcdio, non esi Et probat conlcqnentiam per inteUigere entm ei honorabile inefi^ tamenbeatitudoeiusnon requiritrelationem rationis interoperationem,8c obicftum quia etfi poffit intellcftus cius compararc aftum fuutli ad obicftum, tamen ifta comparatio , fiuc relacio racionis non mcluditur in ipfa operationc, qud:

fiuc intclligit

,

,

'utique optim^i fnbsiantia.

:

&

:

operatio

Deus

,

fccundum fe

,

cft beatifica

:

non enim

vidctur rationabile,

quod magis

beatus formalitct aliqua operatione includente relaiionem rationis, quam bcatitudo Angcli includat aliquam talem relationcm. Bcatitudo tamcrt creata fit

obicdum, fedtealem} &hoc, quianonpoceft quam vnitatcm rclationis. OperatioautcmDeihabctcum obiedo veram vnitacem &:idcntitatcm, &ide6 ibinuUa re-

ncccflari6 rcquiric relatloncm ad

habcre maiorcm vnitatem

cum obicdo

,

,

quiritur relatio ad hoc, vcipHifola, H. abfoiutafitplenc beatifica.

17^

In hoc patct vna cxcellcntia bcatitudinisdiuinccfuper crcatarrt, quia illa,vt abbeaticudo creata non eft vltimum, nifi cum , eft plcne vltimum bonum cius

foluta

:

anncxa. Qiiando igitur dicitur, qu6d eft vltimaper^cftio, inquantum pracciseconncditcum obiedo, reduplicatioiftapotcftintclligificri, velrationcre- _ lationis, vcl ratione fundamenti proximi. Prim6 ncgandum eft quia ipfa formalis irelatione

:

1

non e\z iibi ratio ellcnai Vltimara perfeaionem. Secundo modo conccdcndumcft, qu6d inquantum conncdit, hoc cft, inquantum eft fundarnen" tum proximum connedens fic cft pcrfcdio vltima. Per idem patet ad illam con-

ratio rclationis

,

'

quantuTn conneili

fundament

firmationem.

''*^»«''» "«'»

tioncm

•''''^

ncm

Bcattts efi^cjuihabet, &:c. Sicnim^4^frf intelligaturibiimpottarcrelatunc vel cftdcfcriptioperillud, quodncccfTari^ concomiraturopcratib-

}

bcatificam, vel

hoc nomcn Si autcm pet fe

rcfpcdluad obicdum.

beatitndo non importat prxcise abfolutum,fcd h.ibere

cum

intcUigatur opcratio, quia obieftuni

iuxta illud Auguftini 83. qua:ft. quxft. jy. habere Deumnihil aliud eHy tunc Aj^er^ bcatificum non importatpcrferclationem, fcd illatantummodo concomitatur. Contra hoc, ' non eft contradidio abfolutum fcparatia rclationc , ficut priusi poftcriori',§c maxime quando non cft rclatio dcpcndentiar eflentialis igitur fi opcratio beatifica fit abfoluta, poiTct per potcntiam diuinam fcparari a rclationc illa, fi£ cunc cflet bcatus,non tamen connciftcns obicdo. Proitcrea. Poftcrius gcncratione eft pctfedius fccundum Philofophum ^.Metaph.

habetur

nifi noffe

:

.,

:

fcd rclatio,

fi

cft aliud

ab operatione abfoluta,

cft poftetior

generatione; igitur, &c.

Ad piimum alibi. t>otefi

7;^.

'"'^"

Quodlibet.

514.

Potejl dicijicut etiam i» 4. diflinH. 4 6

....

.

Do6ior

fn^i^^liter rejpe£tum attingentid adobieffunt

alioium.

dicit^ tjuod licet

necejfarto

,

tamen

beatitHdo fion includat ef-

retjuirit

,

vtjitperfe^a, c^

completa beatttude., ideo hahens operationem illam ftne tali reUtione , nen ejfet vere,c^ complcte beatuj,

^are in 4. dijl.

1

o. qu.fnali,

& hicfupra difiinguendo de vltima perfe£Hone

ad iilud argumentum.

Ad fecundum ordinc quia :

illapropofido Philofophi debct intelligi proccdendo in eodem aUo ordinc,vel gcnere fic aliquid pofterfusgeneratione, non oporperfc£lius. Si enim accidcnseflet perfedius forma fubftantiali; & tanfi

j

tct. quod fit tum ifto modo eft relatio pofterior tanquam proprium complementum

peife^bionem completam ex

illa

non cnim in eodem ordine aduenic fcd abfoluto in fe habente propriam pcrfeftione, confurgit relatio. abfoluto abfoluti

^^Ow/r^W. Hlcinftacpiobandoquodope-

priils ipia

fit

non

licudinc ftante alio albo ftentc

obicdo

bet intelligi procedendo in

a finii-

& fic ftante, fiuc exi& adlu intuitiuo iilius

hac propofitione vidc

,

bcatifico,

K^d fi'cundum,nu.y

.

elfi

Dodorcm

in quarto,

dift. 12.

C H O

S

potcn:

yldfecundum. IlU propofuio Philofophi deeodem ordine, De

u

porefl; feparaii llante

ficutalbum non potcft fcparari

,

non

FS.

connciVentc. Et pofito

Adprimum. Dico,qu6d fubicdnm rclacionis tcrmino

1

adus feparari a tali relatione quod poflit fcpatariyconccdoquod tunc non elTct bcatus,quia beatus ha' bet adum intuitiuum , quo attingit obiedum beatificum , fcd non poiTcc tunc atiingerc.

obiedli

V_-/ raiio beatifica non fit rormaiitercntitas ab§!jid/it ha- roluta,quia tunc aliquis poffet clle bcatus,&: non bert Dium. fornaalitcr conncxus Dco.

AQ,

quamuis

:

,

M ME NT AR

C t

L

I

V M.

videatiir Arisiotcles illo loco dicere

quod adfcientiam non dd^

tHrmoius, tamenfecuttdum Commentatorem loquttur in opinione aliorum ^ideji , cui ab ipfp,(^ab Augufinotrtbuitur,

Secuhdo, rt

cjio iiia

«

in

quod tenuerit addifcere,»on

effe

Platoniis.,

aiiud quatn teminifci.

vcrbafecundum iliam propriamfententiam dixerit^tantum voiuit non da-

immediate aiterationem adfcientiam, quia pr^ecedit aiteratiofenfuum,

(jr produffiojpecie-

rumi c^ hancfuijfe eius intentionemfuhtiltter oflendit. Tertio, quod ioquitur de aiteratione, quAfit motusy vei infubteHo mobili ab agente Pijyfico , c^ neutrum habet iocum in ptixfenti , Fateor^ hoc

non haberi ex textu.

A ^

fccundum argumentum" quod accipitur ex 7. Phyftc. fi diceretur , quod qture 0« cham vbi .XjL Ariftotcles omniailla dicit non fccundum opinionem propriam,^ed fccunfupra. dum opinioncm Platonis vidctur pofle haberi ex Commentatore , vbi in fine comCo7n. 20. mcnti, Arijioteles ( inquit ) inteliigit in hoc loco , non quod hxcftt opinio eius^fedintendit

W^' dedararevimopimonls

hnius. Hasc illc. Sententia etiam in fe videtur illa, quamimponit AuguftinusPlatoni/>y iz.de Trin. Ariftoteli/T/Vwo /'
7'

&

addijiere

non fic nifi

remintfci

generatic ncque aiteratio

3

aic

cnim fic '^cquirere cognitionemin princtpio, noneji :

^

inteliigens, quando anima eius quiefcit, c^ qttemadmodum quando Jurgit a Jhmno, Ec Commencatorcxponit, &inalia tranflatione app.irct illa cadcm fcntcntia ,qu6d nonmutacur anima inprimaacceptionc fcientix ficut nec mucatur, quando poft impedimentura fomni, Vel cbrictatispoteft vti fciencia, quaprius non potuit vci. Tamcn potcft alitcr dici,'' qu6d fi Ariftotcles ifta dixcrit fccundiim propriam opinioncm, hoc fuic quod motum, mucacionem non dixit pcr fe ciTc ad aiiquam formam, nifi quae potcft propria acquificionc acquiri, idco ad nullam formam dixic circmocujquaetantumacquirituraliaacqiiifita, ficuteftderelatione. Vndcvultibi, ,

hoc enimptfciens,

Intrajlati- jjf^atur^

one

ra-

:

E.vpticat

.ArtjfoteW fuhtUtjfimi

Tex. ij.

&

&

quod

inqualitatibiisillisnoeft aiteratio,qua:fiuntcumquacdamalterantur,

alteratio

fit

in aliis

:

denfata enim

,

aut rarefacia

C^ calidorum commcnfuratio qu^dam eU ,

^

,

&c. Et

hoc

eft

poft, Sicut fanito) frigidorum.,

ideo fanitas non

ejl proprius

terminus

aiicuitis

fdaiiqua aiiaalteratio terminatur adaiiquem gradum caiidi., veifrigidi, (^ tunc ipfnm ejt (ommcnfuratum aiiis qualitatibus corporis, (^fcejifanitoi. Si autemhoc cfaiterationis

,

quod fcicntia,vel .nclu confidcrare, eftet fola relatio,fatis paquod fccundum intcntionem Ariftotelis ad illam non eflet mutatio, vcl altefcd probacum c cft in primo arciculo quod operatio non eft fola rclatio &

let manifcftum,fcilicet

tcrct racio

,

,

,

,

parirationc, velmaiori, ncc habitus fcicnti«.

Vndc

^^°

Qu^nioXIII. i.o.

3^5

quod Ariftoteles non conccditalterationem elTe ad aliquam qualitatem nifi quac potcft primo acquiri fic qu6d ipfa non tantum confequatur per accidens ad formam induftam ficut relatio fed ncc eius indu(flio uccefirario fequatur indudioncm alicuius formx prioris. Etcuncifta conclufio eius non eft vera, nifi de alterationc immcdiata primo alterandi inillo ordine 8c ficad fcientiam vel confidcrationem non cft aliqua alteratio imraediaf a primo alteranti inilloordine quia primum tale eft obicftum extra, cognitioautem in intelledu non immediat^ caulatur ab obieclo , vt extra fed ab aliquo intra,

Vnde videcur aliquidvltra addcndum,

fcilicet

,

,

,

,

*"

,

:

Tcx.jf. 8c 6o.vidc }.

de aninia t.c.S.&a-

:

libi.

,

quia intelligimus, cum volumus, non autem fcntimus,cum volumMSyfecuuafa Je Ani" ma quiaadintelligendumhabemus obicdum intra , adfcnticndum requiricur obiet^um extra. Quod autem intelligat de tali alteratione , dc qua di£tum eft, probatur 5 quia pa:

II.

rum ante conccdit fenfum alterari,dicens, & iffifenfm alteranturypattuntur enmiahio ' motus cft per corpm , patiente aUqmdfenfu hic autem negat pai tem

cnim ipforum

Tex.ii.

:

intellcdiuara alterari,

& videtur aflignare pro rationc

,

quia notitia intelleftiua acci-

quod eft primum alterans in ifto ordine, ied m cdiante cognitione fenfitiua. Vn de ad probandum,quod nuUa mutatio eft ad fcien- Tcx.io. tiam ait Ex ea enim ejua eff fecunditnt partem experienti^ ^ vniuerfalem accepimue fcientiam. Et fi;: illud verbum ibidem,yf/>«/ maxime ad aliquid diciturt&chct intelligi fic,4^ aliquidM eft, ad obieftum intra, & non immediaic ad obicftum extra, quod eft pri- Tcx.io. tnum alterans,& ifta conclufio fic particulariter intellefta de alceracionc prima fufTex.ii.& ficit ad propofitum fuum ibi, quia conclufionem illam,fcilicccqu6d mouens & mociiciccf. tum fimul func intendit probarc induftiu^ in fingulis motibus & fpecialitcr in alnon immediate ab obieflo

pitur

,

extra,

:

,

,

tcrationibus, vldeturhabere inftantiamdeillisqualitatibus,quae

ducuncur a primo te,nontaraen

alcerance, quia ibi alteratum f etfi fimul

cum primo

in illo ordine,de

quo

manifeftius

non immcdiate in-

cum proximo alteran-

fit

cft,

quod ipfum fit altc-

rans.

Tertio modo pofiec dicij^^quod didum Ariftotelis eft incelligendum de alceratio- Tcrtia exne, quae eft motus vel fi cft indiujfibilis , cft mutatio terminatiua, vel continuatiua plicittio :

mocus,veI {altcm,qua: eft fubie«^i mobi!is,velmucabilis,& ab aliquo agente nacuralL Nullum iftorum inucniturinparte intcUediua quia ipfaeft indiuifibilis, &c ita non rufccptiua motus, qui rcquiric fubiedum diuifibilc. Ipla etiam quia indiuifibilis^ideo non cft localiter praefens alicui agcnti nacurali quia non rcplet locum:agens autera Phyficum non eft adliuum nifi in palTiuum fibi localiter prxfens. Scnfus auccm pcr oppoficum poteft dici alcerari , &(. quia ibi compofitum quantum rccipic , &: quia ab agente nacurali j cui eft localitcr pratfens.

Philofophi.

:

:

Iftud tcrtiqm diftum videtur fatis verum, fcd

non vidctur pofle habcri ex rextu

Ariftotelis ibi.

COMMENTARiyS. 4t.

§!slochM

*

K^D jccundum

argumemum

principale.

* J^l^o«orem cxponit illam propofitioncm

tHtM-il.

Philofophi acceptaro ex y.Phyfic.qua:

Neque

m

talis eft.

imeUtiliut» parte animit eji alteralio,

fiitns enim,maxiTne ad aliqHid cap.-vltim»

frim» pofi conttx.^

e^icitur. Et recitando litcram Docloris cxponain cam vbi opus crit cxpofitionc. Dicit crgo primo; quod Philofophus forte omnia illa dicit non fccundura

opinionempropriam,fcdfecundumopinionem com. Sentcntia ergo Platonis fccundura Philofophum, ciu$ Commentatorera fuit quod anima niPlatoniSjVt patet per>4.vbi in fine

&

hil addifcic dc

nouo

,

fed quicquid fcit

,

prius

fi crgo fcientia non poteft cffe noua in homincfequitur quod ad ipfam non poflit cire gcncratio, nec altecatio,quia omneacquifitum in aliquo pet genctationem , velaltcrationero, cft nouum in illo , cum tam generatio , qu^im

fciuic

:

alceratiofic a priuationead habicura

,

ic priua-

tio fcrapcr eft prior duratione habitu

;

& fic

patctquomodo fecundum opinionem Platonis, in nobis adfcienciam non fic ncc gencraScoti Oper. Tom.

X1

1.

tio

,

necaheratio

*,

& quando homo aftu fcit,

hominem cflc rifibilcm non acquirit illam dc nouo fcd aliquandoimpcditur, vt pcr fomnum,& ebrietarcm,vcl pcr aliquid a!iud,& puta

,

:

amoto impcdimcnto

,

ftatim rcminifcitur

,

vt

quandoanimafirmatnr.&quiefcit.pctquodintclligitur amotio omnis impcdimcnti. b Secundo alitcr Dodor exponit Philofophum dicens Tamenpotefi aliterdici, &c. Vult dicere , quod illa qualitas, qus immediatc fcquitut ad aliud per alterationem acqmfitum, :

non acquiritur pctalterationem,& ponit cxemplumde fanitatc , qux propric non dicitur acquiri pet altcrationem , quia fanitas eft commenfutatio calidorum

,

& frigidorum, & idcA

ptoprius tctminus alicuius ahcrationis , fed aliqua alia altetacio ad aliqueni tunc ipfura cagradum calidi , vcl frigidi , fanitas

non

lidum

,

cft

&

vcl frigidum

ctit

aliis

qualitatibus cotporis

tas

alceratio

;

tcm

,

ad

ergo

ciit

,

commenfuratura

&

fic

cft

fani-

ad aliquam qualita-

quam immcdiatc

fcquitui (anicas

Ec

,

& fic

^»»''''-

»

J-

Quodlibec.

Ii6 iic (juiitas

non dicitut tetminusptopdus

alte<

Sei probatum e(Hn prime drticulo

c

^t.

tfuod

,

mn tji reUtiofoU

j

& piri ratione

maiori, nec hnhittu fcientit

,

quia habitus rcien-

operatio

,

vel

tiz pioprie ponitur in prxdicamento. Qualitatis.

tMr»cqutn,

&

infrjk

Vnde videtur aliquid addendumjScc.WuU

mouens remotum intelledum podibilem tam rcfpedlus fpeciei intelligibilis,quara incelledionis eft obiedbum extril, quod immcdiati mouec aliquem|fcnfum,quo moto moue» qua mota mouetur in-

tur viccus phancaftica,

De

coacomitatur per accidens , quia fcilicei non acquiricur propcia acquiniione , (ic , qu6d non ejfe immcdiat^ prxcedat ejfe illius,& iic relatio dicituracquiritantumperaccidens,quianeccrfarip fequituc ad fundamentum,polito, & ter>mino, ita quod licct pcoducatur a fund.amento poOto termino, non tamen de nouo, quia priuatio cius nuilo modo praeceilit poiids fnnda-

vide quae cxpofui inprimo dift.^.q.prima, cunda, tertia. Vult ergo Philofophus

,

fg^

f^^

& tcrraino, & idco ;

j^jjjj

rationem

dicicur acquiri pcr

aliqua vcr6 focma dicicur.acquiri pcc

;

propric pcr alterationem vcl gencquia licct non ejfe eius immcdiatc

ordine

motionis

iftius

&

^ fequod

ad notitiam intelleiSliuam non iit alceratio, nec mucatio, pro quantonon immcdiate mouetur,

nec altcratur

intelle(5lus podibilis


primo

.

id eft

,

immediatc mouetfenfum

idc6'concedit feu-

,

obicdo cxcra. &c. Declaro ali-

fuin 3lferari,& mutaci fub ipfo

h

Tertie modopoffet dtci

,

Quid iitmotus

qiia in ifta lirera.

,

patcc terti«

momocum,

Phyfic. mucacio indiuifibiliscontinuatiua

teraiionis, fed illud prius acquiiitum pcr altc-

inftantia in tempore, quae continuanc

rationem ponituc ccrminus alterationis. d Et hoc modo ad fcientiam , fcilicec habi-

ita

tualem, , vel confiderationem , fcilicet aftualcm, non efi alicfua alteratio immediata primo atteran-

rius.fic mutaciojfiue

in illoordine,q!iiaprimum r4/;,fcilicet altecans,

(ft

obieSium extr(t,^\iiz color. Cognitio autem in

inteUe£lu non

immediate caufatur ab

tra vt extra,

&c. ^uia ad intelUgendum hahemus

fibieiium intrk

,

fcilicet

obie£lo

ex-

per fpcciem intelligibi-

lenV, perquamintelligimus obicdlum abftradliue,de

qoa hic Phiiofuphus toquitur,quia de

quz eft obie^i extra ; vel nihil , vel parum loquutus eft. Habiia ergo pra:fcntia ob-

intuitiua>

icdi pct fpecicm intcliigibilcm, ftatim intellccijm vult, quia cunc habec om-

(flus iutelligit

tdiAuimn

nia tequiiica ad intcUedlionem.

"'•Ii*-6*

ifta au€toricas.

Intelltgimui

Ecquomodo

cum volumut,

\nic\-

al-

ab obiedlo excr
tcrance

pr^cedat ^
ti

tus funt mutata iicuc

pundla linez,

quod

ficut

quae concinugnt

ejfe ,

qux continuant lineam ,

&

ccmpus, inftans continuans femper eft

pcincipjuni vnius partis ccmporis,

& iinis alre-

mutatum efiitquid ponicur continuatiuum motus eft principium vnius partis motus, & finis altcrius, vc expofui <«y?cundtd.i. (f.i. Sed roucacio cerroinaciua roocus eft illa, qua: immediatc tcrminat motum:fempcr cnim motus icrminac ad aliquid indiuifibilc,(cilicec ad mucacioncm, sdmutatum ejfe, iicuccempus vnius hors cecminac ad vltiroum inftans illius horz, Sed eftaliqua mutatio,qux

nec

concinuatiua, nec cerroinatiuaalicuius

cft

motus patet,quia gencratio fubftantix tft mutatio,& tamen non eft continuatiua,ncc terminariua motus , vt patet a Doftorc infecundo, d. 1.13^.4. Similiter quando aliquid quiefcit pcr aliquod tempus, &in vltimoinftanti illius tem:

ligacur, vide

poris mutatur, taIismutatio,nec cft continua-

1.&

qus expofui in fccundo dift.p.q. 4'-. Nonautem fencimus cum vo-

tiua

quia adfentiendum reijuiritur ohieElum

motus, quia in motu non cft prima mutatio,vc patec 6.Phyf.ncc eft ccrminatiuamotus,quia illam vllus motus prxceifit & de hisvidcqua; expofuiin fecu>jdo,d.i.(]./^. p. Ctim ergo ani-

in dift.

lutnus

,

& ideo non cft cum volumus.

extrk, re

in poteftatc noftra fcnti-

enim ipforum motm efi per corpui, patct, quia fenfiis,puta vifus,alteratur ^ cotporc vifibili extra, reciinquanpiendo ab illo fpcciem fenfibilei-n , tum ab illo iecipit,dicituc ab illo pati,pa(Iione tamen pcrfc(ftiua,& non cocruptiua;& (icdicituraltetari,& fimul rccipicndo fenfationcm. Ex ea enim qut ffifecundum partem expef e

tyiElio

patientealiejuidfenfu;

&

&

rientia vnitterfaltm accipimui fcientiam

quod ex

illa

expcricntia,

qus

,

id eft,

accipitur fecun-

dum partem anim« feniitiuam,accipimusp6ft vniuerfalcm fcicntiam, idcft, qu6d fcientia in parte intclleftiua necelTarii pricfupponit noti-

tidm fenfitiuam.

g Qma ibi alteratum etfi fimuljft cum pro. ximo alttrantt non tamtn cum primo in illo ordi-

motus

cum non

,

principiura aiicuius

fit

&

ma

intcllettiua

non

fit

motus proptec qu6d non eric rccep>

icccptiua

fui indiuifibilitate,fcquitur

tiua mutationis,nec concinuatiuc,nec termina-

motus quia tccipiens talem mutai:ionem iecundum quam diciiur mutari neceilari^ eft tiue

,

recipere ipfum

motum, cum fit impoifibile tarfc motu , vt patct. Scd pofito

cire in aliquo fine

qu6d

fic

non

poifit

moucri,vel routari,potcrit

tameimmediatc mutari mutatione,qux n5 cft, neccontinuatiiia,nec terminatiua motus fed aliqua alia mutatione tranfeuntc immediatc a priuationead habitum. DicitDo^or,qu6dctii hoc fit poifibilc tamcn non cft poifibile qu6d ficimmediatcmuteturabagcntcnaturali,quod ,

cft

fecundiim Philofophurh agens corporalc,& poifit fic immediatc mutari probat

ne, de <]uo manifefliui efi,<juodfit ipfumalttrans.

qu6d non

Proxiirum moucns intellcftum poiTibilcm, eft intcUedus agcns,& fpccics intcUigibilis obieCci , quod immediatc mouet intellcftum poiliproximum bilcm ad cognitionem obieftij niouens intelleftum poifibilcm rcfpcdlufpecici intelligibilis, quam immediate recipit cft phantafma , & imellc^us agens, vr patet a Do-

per

&

"'"*

funt, fed

telle&us pofEbilis.

accidcns

&

patet f .ij.

& motum (imul

dicece breuiter, quodaliquaformaiinmediatc

^omodo mcnto formi die»-

ftore I» primo difi.$. ^.S.

hoc roodo loqucndo.moucns,

tationis.

hocquod taleagcns nunquam in agit, paffum nifi approximeturfibi localiccr, loqucndo dc loco corporali,

&

&

fic ocircumfcriptiuo, agcns naturale,qu^ni paiTum, iintin lococircumfcriptiue.fi debeant fic localitei' approximari ; modo anima intellcdiua

portctqu6d

non

tara

potcft efte in loco circumfcriptiuo.

SCH O

43' Vedtratit "'"^'

Qu^ftioXIII. S o/
*j.

C

H O

L

I

V

317

M.

explicaty quotnodo relatio tertijmodi dicitur ejfe infublfAtttia

alterius extremiydr relatio frimi,(jr fecundiitt

vtroque extremo 5

^ quodin

ifiajit

tantum

mutuitas

reJpeSItiSyf^noit in iUameqite fequitur intentum argumenti relationem includi in oferatione, vel ipfam ejfeabfolutum^fedtantum habetur abfolutumfundarl relationem.

A

ii.

Dtertlumppteftdici, 'quodintcrtiomodorelatiuoram ficconcediturrela-

XA-tioncm efle in fubftantia alterius extrcmi tamum dis conceditur telationem efle in

mentator

:relatio efi duobtts

duobus primis mofubftantia vtriufque extremi.Vnde dicit ibi Com:

ficut in

modU^aut relatio elf in fubyiantidvtriufque extremi

relatiyaut

nunc autem in duobus primis modis non includitur rC" latio efTemialiter in vtroqne extremo imo vtrunque fecundum fe eft abfolutum; fed dicitur ibi relatio effe in fubftantia vtriufque extremi, vt in fundamcnto proximo,fiuc ratipne fundandi,& fic in tertio modo eft tantum in fubftantia alterius cxinfubliantia alterius tanttim

,

:

Relatioter.

'9 """^*

'^

^"fi^bfi*»'"* ^"^*"*

"

i^^ relatio-

nesinvtro-

que extre^ '"<'

tremi. Hoc planius habetur in alia tranflatione vbi fic habetur -.fecunditm numerumj f jsjoaa. drpotentiam diSia ad aliquidy hoc eH primOyf^fecundo modUyOmnia fitnt ad aliqutd,eo quod :

ipfumy quodejlaltcrius dicituripfum quidemyfednon eo

,

qubd aliud ad illiid : LMenfurabile

(^ intellectuale eOyquodaliud ad ipfum dicitury(jr aliud dicuntur. Vult direlatiuum primis duobus modis pcr fe dicitur ad aliud , non tantum

'vero^Crfetffibtle

ccte

quod

,

&

co , quod aliud refertur ad ipfum. In tertio modo tantum k vnum extremum eft per fc fundamcntum relationis reliquum vero dicitur ad aliud , folum, quia aliud :

eft cius. j^,

Hic brcuitcr dici

poteft, quod hacc cft differcntia iftorum, quialn primis duobus giuid relamutua, ita quod in vtroque extremo eft ratio fundandi relationem vnam, "o mutua, "'" ""*' ratio tcrminandi relationcm aliam. In tertio modo eft relatie non mutaa, fed ra""*' tio fundandi relatioiiem cft tantura in vno cxtremo , in alio ratio terminandi eft rclatio

^

&

&

eandcm.

Quod autem additur ibi dc iUo,qu6d bis diceretur idem, &c. poteft Commentator ibi fic intelligi,

det, licet illud eius

fi

:

Explicac

quod aliquid dicatur conftitui per illud,ad quod eflentialiter dcpen- comment. non fit intrinfecum illi & fic conftituitur per ilIud,quod eft mcnfura & Phil. i

igitur intellcftus diceretur

ad intelligentem,vt ad mcnfuram, conftitucretut

hoc modo per ipfum , fed intelligcns conftituitur per intelleftum , vt per formam fuam i igitur erit circulus in conftitutionibus, licct non codcm modo conftituendi &: hoc cft impoflibile dum tamen vtrunque conftitutum depcndeat per fe a conftituentc quia non potcft cfl*e circulus in per fe dependentiis & hoc poteft intelligi per illud didum Commcntatoris , ibi idem diceretur biSydr tunc idem erit caufa , caufatiieiufdem, fed facilius cxponitur litcra Ariftotelis ibide fccundum aliam traflationem quia fi intcllci^us diceretur ad intelligentcm,vtad mcnfuram, & cum dicitur ad intclligibile, vt ad menfuram, idcm vt menfurabilc erit bis di£tum, ad vtrunqueduorum,vtad mcnfuram, quod cft inconueniensde duobus difparatis, fcilicet quod vtrunque fitcompletc mcnfura eiufdem. :

:

;

^

5

Melior ex'° ^^1^«

:

M ME NT AR V

C ..^

Kom, gfg^

l

A D teniamdicltDo(iovc{u6iintertiomojt\.do,relatitiorHm/ic concediturrelationemejfe fubfiamiayScc.

e(l

per fe fundamentum relationis

i

In

tertio

modo tantitm vnum extremum ,

reliquum vero

ad aliudfolitm , quia aliquid efi eitu , id quia aliud rcfcttur ad ipfumrficut mcnfura folum dicitur admenfutabile, quia mcnfurabilc tefertur ad menfuram, Breuiter dici potctl, dicitur eft,

quud hxc

eft

dift*erentia

quia in primis duobus

iftorum

eft relitio

quod in vtroque extremo latione vnii,

eft ratio

modorum, mutua , ita

fundandi

re-

& ratio rertxinandi relationc alia;

modo eft rclatio nonmutua , quia rafundandi relationcm cft tantum in vno exinah'o ratioterminandi eandcm. trerao, Scoti Oper. Tom. XII.

in tertio tio

&

SuntaliqiiainiftaUtcra^decIarandaperfblu- Trhimm iur

tioncm aliquornm diibiorum. Primocrgodubitatur dc

ifi

S.

^"""-

hocquod cognitio intuitiHa,qHs eft rei babetannexam a^ualcm ad ipfum obienum.

exi/fentis,vt exi/lerrt,efi necejfario

relationem realem.Cr

SetuHdum Secundo dubitatur in hocquod atJui cognofcendidicitur rKenfurabilii ab obteBo.vt a menfura dubtum, eiutper hoc qtud

eli

fimiiitudo obietii fecundum

tmitationem ficnt efifimilitudoideati ad ideam.

quod

Tertio. Dubitatut in hoc,

co^wirio /t^-

firalliua habet reUtionem realempotentiahm,feH aptitudinalem,fcilicet menfurabilis etiam

ff« »0« exifiens. €t

ad

obieilii

in

ad obie-

aliu exifiens hakct

relationereale aUuale menfurabtlis

Quatto dubitatut

Terttum*H'"'""•

hoc quod

admenfuram. dicit

,

quod £««««»«/•

cognittoni abfirathtia non conuenit relutioattin- btum.

E

c

t

gen

Quodlibet.

32.8

gentutredlis 4pti(udiftalut<]«i* non ccnttenit fun-

tet,quia

damento quantum

latiOncm realem ad a£bum re6bum, crgo a6bns neccfTario a£):u erit ftante reHexo> aAus finiiliter rcBcxus potcfl intuitiuc cognofci pec 9liuma£lum ccflexum, cum fit itaqualitasabfoluta , ficut adbus rcdlius y ergo ille adlus fecundus reflexus necefrario includit relationem realem ad primii adiireflexura; & primus ^noQ potefl effe fine adu re(fbo,& fecundus reflexus non potcft e(fe finc primo reflexo ; ergo flante ftcundo rcflexo flmulftant,& alijjfedfecundus reflexus poteft ita intuitiui cognofci per alium reflexum ficut& alij praecedcntes, ergo procc-

ex parte tiiu

eji

necfibi comr

,

feteret in aSlu :fe terminui poneretur inaBti,<]uia terminM non eji nattufer iUum aSlum attingi, vt

oEiu exijiens.

Quinto dubitatut ihim.

tionti

6bie£lum habet

in

ejfe

boc

,

per aSlum cogni-

cognititm

& ideo poteft

,

naturam a^tufequi aliqua habitudo «bieflum,vt habens tafe

Sexto dubitatur in hoc qu^d

Stxtum dM' bitm.

tju* fit

,

ad

ejfe.

relatio fundata

in notitiaabjira^iua, huiici ponitur relatio ratio-

niifequi nataram ailus

,

fic

quod

intelleSlu

non

comparaate, nec afium cognofcente fequitur neceffario relatio rationii ad obieSium cogaitum. Et

4^

&

dendo

intellcAu,&iimuI infinit^ relationcs reales.Sequitur fccund6 qui»d Deus non pofFct in intelledlu confcruare adum rcflcxura fine aftu rc(ko , quod videturinconueniens. Tcrti6 inftatur , quod fi cognitio intuitiua

,

iia

quod

c(l

impoflibile eOTe cognttio-

hoc

de formali ratione ipHus , vel faltem neceiTari^ compctit fibi , vtpatet ^ Ootis

,

quia

&ore

eft

inprimojdiji. i .q.i.diJi,%.q.yinfecundo,d. j

in quarlo diJi.io.& ^y.inquodl.q.y.

& {}.& i^.

Secund6 fuppono didlum Dodorcs infecundo, dift.i.q.S'

quod

illa relatio

ideptificaturrealitec

fundamento^cui fundaraento Hmpliciter repugnat-cffc iine tenninOjVt patet de dependcntia creacurz ad Deum,qux realiter idtfntificatur ipfi

creaturz

fe

,

quia

cfl fimpliciter impofTibile ef>

Oeo

creaturam fine

vt termino.

,

Iflis pra:-

per argumentura ducens

fuppofitis argUQ

,

^d impoflibile

cognitio intuitiua neccflario

;

fic

includit relationcm realem %ix ad lis

obie^um

adualem attingenergo tanotitixxo-

exiflcns,vt exiflcns

relatio realiter identificacur tali

>

fequens efl impoflibile ; ergo ic antccedens. Confequentia probacur per (ecundum pra:fuppofitum, Sc pec primum, quia fi efl impofTibiletalem notitiam eile finc tcrmino, vtpatetper firiraum prxfuppofitum ergo relatio etit rca;

itcr

idcm

illi ,

vt patet per

fccundum

pracfup-

attingentis ad obiedlum realitec diftiniflum

quod notitia intuiiiua in Deo,qux intuetur lapidem aAu exiftentem,nea£tu exiftens,fequitur

ceftario includet relationera realem attingen-

ad ipfura lapidem ; confequens eft impofliDoftorc in i. difl.'^. vbi probac efTe irapoflibilc Dcum realiter refcrri ad crea-^ turam. Ncc valet dicerc , quod non intueinr lapidem,vt adu exiftcntem, quia Deus cognofcit omnem creaturam etiam recundura omnem tiae

bile, vt patet \

conditionem i.diji.^j.

Dodlor in qu6d aTola

exiftentia:, vt oftendit

Nec

efsetia diuina

fimiliter valet dicere

mouetur imtnediatcadcognitio-

nem

cuiufcunque obiedi , vt patet \ Oo6fcote im.diji.}.& in in prologo q.pen.& d.^ff.primi, quodl.q.j.& 14. quia hoc nonimpcdit,quialoquimurhic de rclatione attingentisjfiue vnionis, non dc relatione dependcntis, qua notitia dcpendec ab obiedto in ejfe ; notitia enim caufacur ab obiedto;fedrelatio attingetispra:fupponit priraam dependcntiam,vt patei'; ipfa ergo notitia ptius in (e fuo raodo caufata abobic(flo,necefTari6 includit aliam relationem rea-

&

&

lem,fcil.attingciitiac,& per confcqilens notitia

Dco qua intuetur creaturam

intuitiua in

tiam

Icm vnionis , vel attingentiae ad ipfam. Quarto itiftatur fic prxfupponendo duo,

,

qua: ponitur qualitas abfoluta fine obie-

adu

;

potefl

enim conferuare

vi-

,

aQ:a

exiftcnrem,neccfrari6 includet relationcni rca-

:

omne habens

(inem in ocuIo,nuIlo viiibili exiflcntc,vt etiam paret pec Dodborcm. Sed fi notitia intuitiua nccclTari6 includcrcc talem relationcm.vt can-

primo, quod

dem

d6 prafiippono

fibircalitcr eifct fimpliciterimpoflibiic ip-

propciara cxiftentia

potcft intuitiu^ cognofci,& per Gonfeques poffct

cdc terminus

intuitiuac cognitionis.

quod omnis

,

Sccun-

fundamento, termino , fit verum cns rcale habens propriam exiftentiam,& hoc patet, exprefse a Do-

terque in

£t qualitas abfbluta a£lu exidens

Tunc arguo

quando cognofcitur

refpcdfu rclationis rcalis a<5tuexiftentis propria

in

intclle(f):ii

intuitiuc pec

t£tura reflexum,cum cognitio intuitiua cefTario cxiflentis

,

vt fupra dixi.

fit

nc-

Ti^nc arguo

Si noticia intuitiua nece(fari6includit re-

dlualis faltera rcaliier diftindta a

&

dore in

ncm

1. diji. i f j. vel 4. vbi probat rclatiohabcrc verum ejfe practcr omne opus irt.

.

telle
exiftentia

;

fic

ergo

& fcrraini.

cognitio intuitiua poteft cfle

;

talis noticia neccfrario

dit relati()nera realem adtualcm

ipfam relationem

inclu-

terminatam ad

confequens eftfaifum; er-

gnitio inlui-

fic

tiu*.

lationem reatera ad obicAum exiflens ; ergo a-

goillud cx

ftus reflejcuS intuitiuus nece(rari6 includit ce-

notitia iniuitiua necefrario

lationem cealem ad a6lum re^um.Confequens cfl falfum, quia fequuntur inpoflibilia. Primo

nem realem ad obicdbum adlu exift^ns. Antecedens patet per pracfuppofica., Confequentia patetpec concluftonem Do6tocis,qu6d cclntio

:

(equitur tes

quod

infiniti a<5i;us adbualiterexiflen-

fimulpofrunt

effe in

codem

intelleftuj pa-

quo

:

fcquitur

,

Relatiohabet

relatio realis a- vtrum

fam podeconfcruaii obicclo adlu non exiflcnte. 5ecundo inflatur. Et pracfuppono quod intelledlus cognofcat peta6kum tellexum iniuitiuc a(5tum re<5tum,quam imracdiatc tertninatuc 9d obieftum primum , fiue ille a£l:us cedtus fit intuitiuus, (iue abilradiuuSjnon cnro, cum vfe

4^.

necc(Iari6 includir relationcrn rcalem adlualem

pofitum. Falfitas confcquentis patet,quia Oeus potefl abfolute conferuare in intelledliu noti€bo exiftente

Vr'

fequitur quod adlu poilcnt , cognitiones intuitius in eodem

C^ontra pirmtfm ii)ftatur,pcoban(]o qu6d cognitiointuiduanon includit neccilaribrelatiopem realem adoalera ad obiedtum , & hoc loquendo de tclatione vnionis, fiue attingcntia:. £t primo (ic przfupf oi\endo aliqua. Priro6, quodcognitio intuitiua neceffario eft ret exit)ctnintuitiuam,ni(ifitreiexinentis,vtcxiften-

^^^'^'

infinitura

^fle infinita:

uenti$

mmt».

z€t\ii teflexus neQelTario includit te-

hzc dubia pro nunc rufHciunt,&c.

:

SificMurreahtrfund»-

ft

fcilicct,

hoc qu6d

includit re|atio>-

realis neceftlitio includitur in notitia intuitiua

tefpeftu

ejfe.

Qu^ftio XIII. refpedlu obie<5ti a£fcu exiftcntis. FalHcas confequcntis ptobacur , quia tunc telacio realis habcrct pro tcrmino immediato rclatione rca-

lcmHjitod

cft

Quinto 47-

Do&ovem in pnrnodijl.^o.

contra

quod idcm

inltatiir,qu!a fequerctur

adlusintuitiuus

intludciet falic trts re-

fimi.il

lationes rcales^tlingcntiacvcl vna relatio realis

llmul eiret ad tres terminos,quorum vtrun-

que

ell

fallum. Oilenditnt fequela, quia

quod

quis a6iu

dcm

,

Sc

zAu

redo

pono

intuitiuc cognofcac lapi-

in infinjtum

attingir auc mediatc. Si

illa tria.

quod vna fola teali rcfcrtur liEt quod confcquens fit faifum,

tut

tres tales [claciones fequi-

quud idem adus

fimui erit vnitus tribus

quod

iliae

tres eiTent

idcm ilii aftui , 6c probatur ficut fupra probatum cil in primo argiimcnto.Si vero ponatur tantum vna telatio in ipfo adtu rcHcxo ad illa tria obieda , fcquitur quod vna, 8c carealiter

dem cum

teiatio neceirari^dependeat a

mul

k tribus dependebit

relatio habcbit fimul ttcs

,

&

tetminos Sc rcrmino fi-

fic

,

pofico

vno

ii-

& rcmoto non dependebitiergofimui dependebit & non delorum verc dependcbit

relatio,

peadebit

argumcntum Doftoris

,

quod

,

vt patet pcr

faspe iu pluribuslocis facit. Sic dicatur,

quod alio a6tu potcntia reflcftitur fuper a^tum piimum , & re£tum,fuper relationem,& fuper obicdtum. Contt^ , quia tanc fequitur quod Jiuis vno a<5ku rcflcxo non poterit cognofcere e cognofccre, quod non videtur,ncc communiter tenctur quia eodem adku reflcxo fupcr

8c quqro de

fcio

mc fcirc

,

& mc

intelligere.

Scddehocaiias. .ScxtA inftatut

,

qnia cx hoc viJctur fcqui

AmtHut magis bcatificus quaaftus redtus, Et arguo fic fefiexu* Jit lUc adus eft fimpliciter magis bcatificus , quo potentia immcdiatc attingit obic(5tum bcatifi,

cum

(

& loquor non de relationc

,

fed ptjccise

dea£tuincuiciuo,) fedada reflexo, quo poccntia intuitiuc cognofcit rclationem attingen-

adu redo, Sc immeJiatetminacam ad obiedum beatificum ipfa

tix realem inclufam in tc

,

potencia immediatius attingit obiedlum beati-

ficum

,

fic proceliiis in infinitii.

,

de vifione beati-

& formaliter abfolutc acce-

pta cft a
fe beatificus,aut

cfta(^us beatificus in quantiim includit relati-

oncm

illam.Si prim6,habetur propoficum,quia

non

fic,

includit ncceHario rclationem rca-

illa erit aAus bcatitantum per accidcns,& non pcr fc,quia vi. vt vnita.dicit cancum vnumpcr accidcns,& a(5Vus beacificus non erit vnus pcr fc.

lem. S) fecundo ergo vifio ficus fio ilc

Nono inftatur fic.quia

a(%us incuiciuus,vt

fi

rciationem rcalcm attingcntia: terminatam ad obicdtum Nor«. a(ftus bcatificus includit ncccflario

bcatificum,ergo aliquis poceric ex puris naturaIibus cognofcere

obie(2um bcacificum in fe; confequcns eft impofTibilc, vc paccc i Do(Slore, ej. i

.prologi

dr dijt.^.primi

infra.cj.i^.qH»li.art. 1.

,

& ini. dijt.yq.^.^fr

Conftqucncia probatur,

quia aliquis Angelus ex puris naturalibus poteintuitiue viderein Angclo habente adtum beatificum , ipfum a<5tum bcatificum , reric

&

&

lationem ncccirario indufam in tali a(ftu heatifico,& perconfeqnens tcrminum illius relationis,qui eft obie(^um beatificum;pater , quia naturaliter potcft vidcrc quicquid leaiitcr , Sc formaliter eft in Angclo , vt etiam videtur pa-

fccundumDo<Slorcm

cere

in i.difi.^.de locuttone

uingelorurn,

Dccim6 inftatur diuinain

incctlecStu

ficquia fcquitur quod vifio

diuino terminata ad eircn-

diuinam necefTario includet faltem relationemrationis terminatam ad ipfam eflentiam,

quim mediantc

adtu

rcdo ;crgo

aftus

quod

cft

falfum

,

& contra Dodorcm

Quod autcm fcquatui,patct pcr illam vulgatam propofitionem Doftoris tnproprxfenti.q.

logo ejl

ij.

^alit

}.&Jtngulariter.(}.i.tjuol Ccilicc:.

ordo inter alit^ua vbi realiter diftmguuntur,

talis eft

vbifola ratione dijHnguuntur

;

modo

Ci

vifio inintelledu diuinoellct rcaliterdiftini!la

ab cirentia diuina,ncccflati6 includcrct rclatirealem attigentiz ad ipfam ; pntet pcr conclufionc Do(3:oris fcilcet,qu6d cogniiio intuitiua necefTario incluuit tclationc ad obie-

onem

dum a(5lu

exiftcs,& rcalitcr diftin(5lu.Scquitur

quod ex quo

ergo

tiScus.quod cft Doikotem prjtfenti tjHxJi.& in j^.dtjl.^^. Mitior probatur, quiacognofccnstelationcm immediate tetminatam ad obiedum beatificum, immediate cognofcit obiedum bcatificum,vt patec a Doikove infra.<].i^.articuh tertto , lcquitur ergo quod adlus reflexus.vcl erit magis bcatifi-

faliem rationc diftinguitur ab cllcntia diuina,

cus, vel faltem

squc

beacificus, ctim

squc im-

mediace potentia attingatobie6kum bcatificum ipfo aftu reflcxo ficut

Scptimo

inftatur

adu

fic

rcfto.

:Et

quxro an potcntia

obieftum bcatificum immcdiat^ petcipit obicdum 3i\ mcdiantc rclationc reali attingcntix. Si primofcquiturquod talis a<^us redus iiuuitiuus non nccali"ar:6 includit aifturcdlo circa

,

49.

vt patct

rcflexus per iilam relationem erit

magis bcafalfum. Maior cft notaapud

48.

alia,&

tiani

quod adlus, quo intucor rclationc reale inclulam neceiTario in adu refto bcatifico, fic actus

aaus teRtu

iila

iila

Odauo inflatur. Et quito

,

aftum re<9:um

maior

eft

quaattingic obic6luni. Si fecud6,i'rgo mediatc alia raiatione,

quod non

obicdis,tribus reiationibus realibus, videtur. Scquitur ctiam

primo, non

ratio de attinger>daifta,&

vc

patet.quiaponcndo

ficui quam

fic erit proceflus , quia quxro,auc iilam immediate

rio fimul includcret nes relationes reaics ad illa

mul ad

irmgu beMi

;

fica,aut ilia vifio

tria obie£l:a,vel

&

tingereillam rclationcm

reftum,& fuper rclationem re.^Iem vuionis , flue atcmgentix fundatatn adu rcclo , & iupet obicdlum primum, icilictt lapidcm ; patet quia vcl adus reflcxus neccda-

m

KcM.

vniatur obiedo attingcdo illud.Si fecund6,ergo fcquicur quod oportct potentiam priiis at-

reflcxo intuitiue potencia refle-

dlat (eluper a(fVum

3^9

relationem realem ad ipfum obiedum , pater, quia talis rciatio vnionis ponicur vt potentia

,

vifio diiiina in intcllc(Su

Quemoic

qu6d

t/i-

vt fic necclfari^ inciudac itlationem ra- JiiiOuntVtdttionis ncccllario teiminata ad ipfam cHcnciam {Ir.ijillttKr diuinam; quodeft fimpliciter impoff:bile apud ab cffcr.tt»

Dodofcm.xrgo

talis

conclufio no vidctur vcra.

Secund6principalitetinftaturcontrafccun-

dum

di(5lum,probandoqu6d

a
cognol. eu-

non depcndcat ab obie<5ko inraiionc nienlurabilis.Et prifuppono prini6,qu6d dcpcndcre

di

ab alio ratione mcnhirabilis

,

&

fpccialittr

fccunduin fimilitudincm imitaiionis plicittr imperfcdlius ipfa

mcnfura.

fit

Hoc

fimpatet,

.ilitcr non imitarctur mcnfuram. Srcundo prxfuppono , quoJ aclu-; intclligcndj ptx-

quia

cisc dicitur mcnfurabilis ab obic(5to

E

j

,

cui tft fimilis

dtiitnti.

Quodlibec. ilmilis pct itBitationem Iftis praffiippofitis ar-

guoficpfimo

adus

Si

:

furabilis ab obicfto

tionein

>

cui cfl fimilis per fmita-

,

quod adus

feqiiitur

lationem rcalcm

intclligeDdi eflmen-

intclligendi re-

vere menfurabilis a

erit

t)clationc,& fic pttfedtius limpUciter

bit

jib

Patet cQnfequentia

poffibile-

vcrc

dcpendc-

quod

impcifeftioii fimpliciter,

eft ini-

quiaadus

,

eft (itnilitudo telationisjvtobiefti,

cum

itnitaiionem,

inftatur, quia fequitur

a£kus rcflexus reflexo,

dem

Scper

eft-

quod vnus

adu

vere menfurabilis ab alio

fit

quod

eft

ilie

vt iiciit pofterior ipfa^quia

«^tus prsfupponit obic£i:um, cuius

Secund6

tali

Tum,

falfum.

quia funieiuf-

& pet

confcquens vnus iionimirature(rentialiteralium,quia tuncvnus fpeciei, vt patet,

cllet eircntialiter perfcdior, 8c alius cHentiali-

ter imperfeftior.

Tum, quia non videtur quod

Tnus a^os iic fimilitudo perimitationem alccrius a(Slus ciufdem rationis, ficut nec vnum album eftlimilcaltcri per imitationcm,maxime fi illa duo alba fint asquc intenfa. Probatur confequentia , quia primus a(flus reflexus poteft

immediatum

eflc obiciftum

adus

reflcxi, qui eft

cum

le,

fe

Hotitia in. ptrftili»,

Pr»aiuit.

tilf.

iit

albcdinisjita

ficut crit meiifurabilis

bcdo ad

quod

quam adus

fic

terminacui

:

qu^slibet alia alficutilla

,

etgo iUe adus

:

per imicacionem cuilibec alceri

aiqucmcniurabilis a qualibcc alia, quid

quod non

fcquitur

crit iUi

obiedlo fimiUs pcc

quiaab illo non dcpendcret iii cirendo;fufticit ergo.quod terminetur ad obiedum,& tamen ex hoc qu6d tcrminacur adobimitaiionem

,

iefkum nondicicutmenfurabilis, vt pacec,quia priusdepcndccin racionemenfucabilis, qaam incelligacur cecminaci obie<9:o,fiue vniri.Scqui-

qu6d ille adus ica eric menfurabilis ab non incelledla , ficut ab albedine in-

tellecta.

Terti6 principaliter inftaiut contta tet tium, noticia abftradliua refpcAu

non depcndec depen-

obiefti aiflu exiftcncis

ab i€ta intelligendi abftradliuo , qui

fit

,

quianotitia intui-

tiaaeft peffe£kiof abftradiua,vtpatet a

Dofto-

ab abfttadkiua.vt patet frtfcnti

&in

,

q.&ini.

difi.

& in ^.difi. 49.

Et fic incuitiua etic ipeciiice, eflentialitcr perfedior abftradiua , pcr confequens pcrfcftius fpecifice erit vete menfurabiie ab impecfcdiori 3.

i.difi, i^.

&

&

(pecificc,qu6d vidccur fimpliciterimpofllbilc.

Confequentia probatur

,

quia pono quod

ali-

quis incoUedtus incelligac lapiHem non vc cxi-

ftencem,& quod poft intclligac adu rcflcxo illam incelle
adus

reflexus incuitiuus tcrminatus ad a,

& per confequens cric

fic,

quia fequicur quod ca-

^um verc abftra^lum nicnfurabilis ab

Quart6

dem

illo.

inftatur

albedo,

quancum

cft

ex parce fu3,pocerit

&

cft fal-r

caufetur immediatc a voluntate diuina, tunc

dencia menfurabilis ad menfuram,fic

patet

ica

quia quod adbus intelligcndi non fit caufatus immcdiatc ab obiedo cuius eft adus,pu(a quod

intelligendi intuitiuus eiTct vere mcnfutabilis

;

,

fum. Nec valet dicete quod cuin eft fimilis illi, ad quam cerminacur,quiaab illa fola dependec in cfTcndo ideo illam folam imicatur. Contra,

ptobando qu6d

ter eft imperfedtior

ad

tcimmctorad illam

ptxcisc

cequc circntialiter pcrieda

cft

eric fimilis

contentum fub adxquaco obie-

eftenciali-

,

terminatur.

albedinem numero. Tunc

tut ergo

ttmprtftnti y^.& in 4. difi. 49. Et intuitiua, cciam lefpedlu eiufdem obicAi , difFert fpecie

calis

Omnis

tclatio realis

,

& arguitur

qu6dno

fic

primo;

notitia,quas m
pendctab

ilIo,ita

quod

dcpendcntias ellen-

eft

nuUo modo dcpendct ab obieiflo cxiftente extri ; crgo non mcnfuratur , fiue non cft menfurabilis ab illo. Maior eft nota, quia mefuratum,vcl menad illud;fed notitia abftra6tiua

tialis

furabile fccundura petfe<5lionem , fiue fecundiam quantitatem viitualcm ncccflatio dependet k menfura dcpcndentia elTentiali. Minor patct, quia calis notitia , ncc in caufari , necin ejfe aliquo modo dcpendet ab obie^Sru a<Slu exi-

quia ipfo non exiftente potcrt vcrc ab vcrc exiftcre , patet ; ergo non , dcpendet ab illodepcndcncia rcali a<5buali. ftente

,

alio caufari

&

Sccund6inftatur,notitia abftra^Sliuaeo

do

mo-

eftniefurabilis ab obic
fimilitudo pcr imitationem

;

niilitudo eius per imitationem.

fent, adlu dependcrent, vt menfurabiles ab ea-

per imicacionem ipfius quidicacis abfoluc^ fumpcac:& qu6d cxiftac a
dem

albedine

,

&

per confcqucns ipfa albedo

eflecquafi infinitx pcrfcftionis,quia efle

men-

furam calem dicic rormalicer perfedlionem in tali mcnfura,cum vt fic,fic vecc imicabilis; ergoquanco pluriumponicuc ex nacura rei menfura canc6 eric pcrfcdlior

;

& liccc adu non

menfuta infinicofum,tamen fi

cx natucafua pontcuc

poncrecur menfura nienfura

non

eft

;

fic

eft

xquc

pcrfcifba,

mcnfuta;ficuc

quia quod

fic

a<Slu

fi

a6tu

non fit men-

propter defcdtum ipfius

cum fibi e;^ nacura fuacompccar,fcd proptcrdcfvftum mcnfurabilium , qua: adtu non furs,

iunt pofita.

Quincoinftacur fic,quia fequitutquod adus intcUigendijitacrit mefurabilisab illo obiciflo.

quia nocitia

nem

Minorpater,

abftra(fliua eft prarcis^ fimilicudo

ditei; ecgo ipla nocicia

non

includic rclacio-

realem a<Slualem mcnfutabilis ad ipfum

obie<Slum

a<Stu exiftcns.

Tcrcio inftacur fic:lUud

quod

eft racio for-

malis immediatc caufandi nocitiam abftradli-

uam

eft ratio

formalis menfurandi illam

fpecies intclligibilis eft ratio formalis

:

fed

imme-

tamen fpfam notimcnfurandi , fiue terminandi dependcntiam notitiK mcnfurabilis ad ipfam ; ergo non obiedlum a
,

pattialiter

tiamabftradiiuam

;

eritratio formalis

illud,quod ponicurcciam racio formaliscaufan. di creacuranj,ponicur

5i. ^f» noiittM

fed talis notitia «hjlrnaiu»

non ponitur fimilitudo obicAi cxiftentisaliquo modoicrgo non cft mcnfurabilis ab iUo Maior patet per Do<Sorem qui vult qu6d ide6 nocicia fic menfurabilis ab obic
mcnfura ex narura rei infinicarum vnioDum fimul,& fic infinit* vifiones , fi adu efcfle

Jf-

,

Et pono quod vjfio, fiue cognitio intuitiuarcfpcdu vnins

albcdine

Tertio inftacut, quia fcquetetut quod a6lus

tnitiu» ejl

terminacuc

quod immcdiatc

vere obiedtum intelligibi-

Ao intelledus. JO.

quo nullo modo depcndet,fiue ad quod nuUo

refpedtu alterius

qualitas abfoluta,im6 pcr feimeili-

fit

gibile,& per

a

modo

eciam ratio formalis

m^-

furandi

;

^!' .''"'"f!'^*'

^^

"

Qu^ftio XIII. rurandi

;

& patetetUm/quia in caufan-rc enti-

tas pcrfedillima

ponitur ratio terminandi deipiius naturx, vt mcn-

pcndcntiam circntiaicm utra^ilis.

Quatid rabilis

inftatur fic

adlu ab obicdo

aut notitia dft mcnfu-

;

non exiftenre,vt

exiilcn-

fundandi

lis

331

qudd

intuitiua, ita

notftia illaeft ratio

& terminata

,

ad

obiedum

qu6dfbfitisabfolutc'fundamcnto,

mo

fequatur

contra, quia exiftentia

;

eftracio focmalis terminancii

non depcndentias mcvt exiftenii^

talis rclatio

quantumcunque

Iem,vt patet in

tia in

Dodkorc tnprimo,difi.

fimili a

1. Si dicatuT

i

quodexiftcntiarequititur vt

,

conditio obicdbi. Contta,quia ipfc tantum ponitur gradus intrinfccus, qui prsfupponit cn-

titatcmperfcAam

cundo

in fe, vt fupra patuit. Si fe-

&

tecmino

ficut fimilitudo ftatini

,

& tctmino

fundamento,

oritur pofitis

furabiles,& liocfecundiim quantitatem virtua-

<j-

cxi-

quod exiftentia eftratio formalisterminandi, quando ipfa intuitiuc cognofcitur, vei entitas prior cxiftentia , quando intuitiu^ cognofcitur, non eft fic intrinlecus adueniens, ftens, ita

«c; aut ab obifdo,vt prioteexiftcntiav Si pri,

forma^

tftiara

,

diftantibus, quia pofica noti-

nobis refpe£ka lapidis,& pofita diftantia

maxima nonfequitur

relatio attingentix,quia tunc intcllectus nofter attingerccitKuitiucobicccum quantumcunque diftans, quod non eft verum. Potcft enim Dcus inmiediate caufacc

mc

animx cxinon videbo illam.Scd inconucnicns , quod cgo habcam no-

tunc habet«r incentum , fcilicet quod obicdumexiftcnSjVt exiftens,non poteft terminare huiufinodi depcndentiam , fed praecisc

in

terminans

titiam intuitiuam alicuius obiecti includentem

,

erit quiditas abfolute

fumpta

ipfius

notitiam intuitiuam vnius

ftcncis in

bcne

crt

coelo,& camen

relationem actingentix ad

obicdli.

Quint6

illud

,

&

quodnon

u-

:

notitia abftradliua po-

vidcam

diuihM non

teft clie alicuius obieiki

adla exiftcntis, &: nul-

dicun: prrfe-

lam perfcdtionem diccntis

Videturcrgorequici non tantum obiectum exiftens, fcd ctiam in fc pcsfcns pracfentia de-

Rel.tioites in

ilione

inftatur

fic

,

vc patct de cogni-

.

tionc abftradiua alicuius relationis realis

8c

,

ipfiusnotitiaEabllra(aiuc,vtmenfurabilis,quod

minandi huiufmodi tclationem,fcd rcquiritur

nuUo modo vidcturpo(ribile,quiatuncdepcn-

vt conditio rcquifita in obiecto; ftantc ergo

tali

apticudinalem

,

vel potentialem ad obie£l:um,

loqucndo de relationc attingcnti* , & arguo nc.Siobieflum a£tu exiftcrct,polIctnotitia illa ad illud terminare: ergo quando a(^u non exilHt,fequitur

quod

intuitiua ncceflario includit rclationcm attin-

tccminatam ad obicctum exiftcns,non

quod pcsfcntia

obiccti

ratio formalis tcr-

fit

prajfcntia obiccti, ftat illa rclatio

rclacione.

abftradtiua poteft includcrc rclationcm realem

includat relacioncm realcm

aptitudinatem. Confequentia pacct,per ipfum qui hoc modo probat relationem realcm aptitudinalem,vtpatet in litera. Antecedens probatur, quia ipfc concedit quod notitiaabltraAiua poteft clfe tam obie(% exiftentis, velnonexiftentis , vt pacec abipfoiw 1.

Dodlorcm

& & in quodl. q.y. &

l.difi.ydr in ^.dift.io.& 49.

frtfenti q. Si ergo poteft includcrc iclationem

tejl ejfe ohie-

realcm aclualem vnionis , fiueattingcntixad obicdtum, fcquitur quod quando obic
54'

,notitia

gcntia:

Quarto principaliter inftatur contra quartum , & intcndo probare primo quod notitia

flrnBiu» po-

& tunc ftante praclentia obiecti

bita,

prxcipuede notitia rclacionis diuins,qu£ nullam perfcftionem dicit ; ergo fequitur quod talis rclatio poterit tccminate dependenciam

dcrct a

Votiti» ah-

illud.

folutc inteliigendo

ego in

:

ied fic intclligendo,

detur impoHibile ftantc actu,

tingcncia: fundata innotitia intuitiua

minata ad obicctum in

fc

obic(5kiones

,

primo contra

in notitia incuiciua,abfolutc

loqucndo,non

minaturad exiftcnciam

quod

,

fic

ter-

cxillcntia

fit

notitix

illi

titiam illara actu

,

cfl^e

quia

;

pendct ncccHacio fimplicitec, r

/r-

I

& dixi aqtionon

I

I

y

qaia.

eft

abfolutum,quia intcinfccc dcpcndet etiam conlccuare omne accidcns

abColutum

fine fubic(5lo,

,

ter neccflario

dcpcndct

quia

•,

&

finecaufa fccui>dacxtrinfcca,quia i nulla fim-

effe,SiC

petfcdc pixftns eftratio formalis terminandi notitiamintuitiuam. Solijmcrgocxi-

itt

fui,quia exiftcntia poteft intuitiuc,& abftracfli-

ue cognofci, vt fupca patuit.Sccundi prxniitto,

quod

rclatio actingcntia:fundata in nocitia

finiplicii-

fimilitec pofict confccuacc omncm cffectum abfoliitum cuiufcunquecaiifacfccundac

do

potcft intuitioc cognofci, ficquodtaliscntitas

eft in fe pr3e(ens,eft

non

a fubicfto in eifcn-

ipfi

quando

rr

polict tumfneaUo„

illis.PolIct

pra expofui, in primo articulo , cntitas quiditatiua in fe przfcns ctiam vt prior cxiftcntia,

ratio formalis terminandi nocitiamintuitiuam

non

Veuspcteft '""^""fr'/ ornne abfolii-

conicruarc totum cHcntialcfinc pactibus,quod

plicitcc neccflario depcndct,fic

ftentia in creatura

ter-

rea-

obiecto

praecifa ratio formalis tcrminandi, quia vt fu-

a(flualis

& fit

,

pnfcns , non

non repugnat nonon pcasfente, imo non cxiftcnte quia Dcus potcft confcruare omne abfolutum fine alio, i quo non dcidem

litcr

ab

Refpondco ad

&

prarfencia obEt ex hocvidctur fequi quod relatioat-

iccti.

tamcn

primum dubium. Et prxmitto aliqua. Primo, quod rclatio vnionis, fiue attingcntix fundata

qu6d

verc intuitiuum refpectu alicuius obiecti in fe dcbit^ pr£efcntis,& quod non vidcam illud,vi-

nefim tsdio legentibus omicto quentia.

potentia

intcllectu alterius

jtmpiictter necejfarto depenaet

dubiafe-

&

vidcam actum intuitiuum tctminatum adaliquod obiectum, vc oftendit Doctor iw/ri,^. 14. Scd fi ego habeo fi

gentieadobic(Jlum. PolTct ctiam multiplicitcr inftari contra hanc conclufionem , tamen, alia

,

obiectum amoto alio impedimento : quod dico , quia bcne polTct ciTc obiccium priefcns,& actus intuiciuus,& tamen non videretur, quia Deus poflct hoc impcdire: hoc patcbit infrk.tf,i^.artic.vlt.non tamen abnecerTario videt illud

polfc eflc fine

tali

quod repugnet cnim

caufa fccunda:a fola

cauia piima fimplicitct ncccirario dependct in in conferuari

;

patct ergo

quomodo

pof-

confcruarc notitiam intuitiuam rcfpcftu

pidis, ipfo lapidc

non

cxiftente

,

quens patet cjuod rclatio attingentia: non tcalitcc Si

idem

la-

& pcr confccft

tali notitia:.

ctiam tcnecctnc quod ftante notitia in-

tuitiua ceTpc^flu lapiilis,& ipfo lapidc a(^u cxiftcntc

quantumcunquc

diflantc, nccciratio fe-

E

c

4

quituc

Se/a.

Quodlibet.

332.

quitur relatio aitiiigentix,nue vnionis;&

quia non pono

adum

tamen

plicitcr

& conferuan

potcntia habens talcm notitiam

quod npn vi-

rccto,vt fupcapatuit.

Koc poncre quia illa relatio otiretur tantum cx natura cxtremorum quantumcunquc diftantiqm } Tcd vifio aftualis rcquirit po-

Deus intueatur lapidcm

Fottc etiam poi^ct di-

fe.

ci,

qu6d

Ai

io fe exi(lentis,quod pocentia habens illam

ftance notitia intuitiua alicuius obie-

neceflatio videret

quantumcunquc

etiatn

,

di-

quia diccretur quod requiritur dcbita praefcniia.obiedi ad caufandum noticiam intuitiuam,i(aqu6diapisquantumcunqiiediftans non.poirct immediatc mooerc intcllcOum di(lantem ad fui notitiam incuitiuam. Si tamcn Deiis immediatc caufarct notitiam intuitiuam lapidis quantricHquediftantis inaliquo incclic, i5lu,inccllc6lusiIienotitiaillaintuitiuc cognolceret lapidem. Quicquid fit de iftis. (lans

,

Rcfpondeoad tationcm primam , ncgando 7. j(.ejptnfio ad quod rclatio attingcntia fit rcalitcr idcm cum rjttiorum pri- notitia, Ciim probatur, quia rcpugnat notitiae m4m. intuiciuas pofle cllc finc tcrmino adtu non exiftcnte negatur,qu6d non poflit eflc,iin6 poflit adlu exiftcre obiedo annihil^to.quia in ejfe,8c f

jn conferHari i folo

Deo

fimpliciter depcndtr,

vt fuprapatuit.

Adfecundum admitto cafum,

fciiicetquod

quis poteft aftu rcfiexo cognofccre intuitiue

adtum rcdtum,

fiue ille

adus

redbus

fit

intuiti-

cum infcrtur,qu6d fequuntur impolIIbilia,negatur,& cum probatur

uus,fiue abfttadiuus. Et

prim6

,

quia fequitur qu6d

3
ncgatur. Pofito

cfllcnt

a(ku infiniti

enim qu6d poten-

adu reflexocognofcac adum re6lum,&

icflexo illum reflcxum,

tamen fequitur quod infiniii

alio

& fic in infinitum,non

poflint

fimul cfle

adus

fcd poflent elfc infiniti in infinitum

,

nunquam fimul a£bu inhniti, Et hoc non eftinconutniens

fucccfllue, fed alias expofui.

vt

c-

apud Dodlorcm & Auguftinum. Ctim ctiam piobatur pcr hoc , qOod aflus icflexus intiara

cludit neceiraiio relacionem realem ad

iCvSum tetminatam

,

&

a(5lu teflexo

,

fic

aftus reflcxus

non

includit

Eodem modo

ita

fcquicurquod talis noiitia includattclationem realemattingentix , quianon refertur realiter rclatione reali ad extra. Sicut eciam non fequifur caufa cflcftiua in creaturis neccfl'ari6 in cludit rclationem realcm ad cfFc^lum, ergo

Deus

,

qui

caufa prima

eft

omnium

,

&

includit

relacionem realcm ad cfFedum , nonfequitur. Et quarc in creatura,& non in DcojVide cau-

fam aflignatam a Dod:ote in primo,diJi.io.Dico fccund6,& magis ad rem,qu6d notitia intuitiua in

Deo non

tcrminatur ad creaturam, vtfn

fecflc

ncceflati6 rela-

aAum

teflcxnm.

ftentcm

,

ficut

&

Dei non tetminatur ad exiftentcm,& in fe praefentem , fcd tetminatur ad effentiam diuinam , iq qua intuitiue videt quicquid vidct , vel termtnaiur ad lapidem, vt prxcise relucentem in ef^ fentia diuina,& fic non fcquiturquod infcrtur.

quod

notitia intuitiua

creaturam, vt in

fe

&

Ad quartum concedo prsfuppofita illa , conccdo quod relatio realis poteft intuitiu^ cognofci ; & conccdo qu6d talis notitia itecef-

adu

enim quod terminetur ad aliquod abfolutum mcdiat^,vel immedcdiate. £t hocpatet ctiam apud Doftorem qu< vult qu6d vna relatio realispoffit fundari in alia, & terminari ad aliam,ficut patct de ptoporcionalitate,

datur in vna ptoportionc

,

quz

fu-

& terminacur ad a-

git

ergo quod omnis

rclatio realis

ncccSztlh

praefupponit fuiidamentii rcale,& hocmediatc, vel iramediatc,hoc

idcm

de termino.

intelligit

Ad quincum conccdo cafum , qu6d potenfuper relatia rcfledat fe fupcr adum reftum

<

Ad fccundum inconucnicns quod Dous non

,

tionem atringentiac adbus

lam

&

in aiSbu refto

it(ki

,

fiue

funda»

fuper obiedlum aflu rc-

Dico , quod non co» quo cognofcit a^um rc-

€to inruitiuc cognito.

dem

a<^u rcfiexo

,

jnfcrtur

poflct conferuare aflium reflc-

xu;n,finc itOio. Dico,

quod hoc non

j

obie<3:um a<5lusrcdi,

fcquitur.

& lelatio atcingenciac, fe-

quercturqu6d Angclus , qui incuitiuccognofcerct adlum incuiciuum,& beacificum in intellc<5bualtciius,qu6dfimulcognofcerctobie£lum bcatificum,quod

cum

59'

,

ftum a
in infinitum, crit vnus poft alium.

uicognofu.

fuflicit

<Slum cognofcit rclationcm attingentix,& obie-

hucnon fcquicur illud impoflibile , fcilicet, quod ctunc infinitiadlusfimuljfedbencconcedo quod runt infiniti in infinitum ita qu6d

'R.tlatie rtatit

pottft intuiti-

fari6 includit relationem rcalcm attingcntiz terminatam ad relationem. £t cum infertur, quod relatio tunc non habcbit abfolutum pto rermino,quod eft contra Do^orcm
reflexo,

dico dc fecundo

poflct

Deo non ter»

ab ztcrno ita pcr- minatur ad non exi- maturam. nunc cognofcit. Dico crgo,

intuitiue cognouit lapidem in fe

tiue dicitur ejl bliquid exceptarelatione. Intelli-

fic

Uothia i». luitiua i»

fe aiSlu exiftcnremjpatet,quia

ipfum confcruare fine primo adu rcflexo. Dico fecund6,qu6d cciam pofiio quod adus reflcxus primus non poflit eflc fine ic
quod Deus

8-

,

quodcalisnocitia termincturpropricad lapide in fe exiftentem,& prcEfentcm,qu6d adhuc n6

primum

tionem realcm ad adum rtdlum , fic qu6d fit impoflibile ipfum cflc non exiftente aftu re£lo, quia certum cft qa6d Dcus potcft conferuare adlum reflcxum, lum fit qualitas abfoluta adlu rcdo non cxiftentc; tamen potcntia per ilUim a£lum rcflcxum non cognofceret intuitiue adlum redum , quia non eflct , nec aliquid aliud cogncifccret per illum

quod pofito qu6d

,

in fe cxiftcntcm

Dico prim6,qu6d

qui fimilitet neccfl"ari6

in infinitum.

tertium dico primo

lia,vt expofui in pcimo. Eft bcne inconueniens apud Dodlorcm quod relatio realis non habeac pro fundamcDto abfolucuni,ficut ipfe fxpc adducit Auguftinum 7.dc Trin. Omrie quod rela-

re6kus,&fic dc

includct relationem rcalem ad aftum

reflexum,&

adum

pet confequcns ftantc

adu reflcxo.neccifario crit a<^us fecundo

Ad

:

tcniiam Qbicdli in

j

rcflexum neceflario fimdepcnderc ab actu

derct lapidcm itadiftantcm,fortenon eflctimpoflibile

^^(n^

iii effe,

bit infra

mentnm.

cft

contra Doftorcm vr pate»

^i^.rcfpondendo ad principale argu-

Ncc

fimiliccr

fcquitur,

quod co-

gnofcatillam rtlationem attingentix cognof-

ccndo

NolM.

Quseftio XIII.
adum redlum

,

vt nmilicer patet

DoStotc vbi fitpra.Dico ergo, quod

cognofccrec

adum

alio i&a.

refturo,&relationem attin-

genti2,& ipfum obie£kum,

& fic non fcquitur

inconueniens.Dico fecund6, quodpoHto cafo,

eodem aftu rcflexo intuiobicAum in fc, Sc rclationem , quod non eft incohucniens in illo adu Hmul fundari tres relationes tealcs terminatx ad cria obie^a,ncutetiam in eodem

fcilicec

,

quod

poteft

tiuecognofccre adlum rc^um,

albo polfunt fundari plures iimilitudines termi-

ad plura alba.fic eft in propoiito. Ad fcxtum concedo illam propofitionem, fcilicet,qu6d illc a6bus cft magis beacificus,quo atcingitur immcdiatius obicdum beatiHcum,

iiata:

fcd ncgarur

,

qu6d

attingcntiae

,

fit

adlu,

quo

attingitur rclatio

huiufmodi:patct, quia

illc

rnediate terminatur ad rclationem illam

,

im* quas

roodo potiitut obieftum bcatificum.' Adlus ver6 tedtds immediatc terminatur ad obie^um beatificum , Hc quod potentia illo aCka primo , immediatc pcrcipit obicdum beatificum in fe. Alio veroadu ptimo , immediate percipic relationem aiiingcntiz,immo non poteft habere notitiam illius relationis, niii prius cognofcat obicdlum bcatificum in fc, quia pritis cognofcicur lerminus retationis, quam relatio , vt patct a Dodlore inprologo q, penHl.& in i.dfJi.S. in qmli.quAfl.i^. nuilo

&

&

&

Ad feptimum

60. K»t».

dico prim^

,

qu6d potentia

obicdlum etiam pofito per impofHbile , quod non eftei relario media quia non eft de ratione aAus , quod includac huiufmodi relacionera,Vt fupra patQit.Cum infertuc , ergo a^s illc non includit nccciTario zSt\i intuitiuo perficit

relationemtttingcntis.

Dicoquod non

inclu-

dit neccirarid, vt eft a6tus perceptiuus obicdli,

fcd includit tantum ex natura rei rali

adu,

;

quia pofito

& obiefto przfcnte neceftario inclu-

dic relationem vnionis,'qua a£bus vnitur obic-

Ao. ne

& obicdum fimiliter vnitur adlui relatio-

reali praerer

obiedlum bcacificum:quod non

&

lis

tifici,

355

non includitur in

relatio

bea-

tatioiie adlus

vt fupra patuit,& infripatebir.

Ad inftantias contra fecundum didura.Sed pro maiori intelligcntia prsmitto aliqua. Priro6 i qu6d aliqua eft mcnfura pcrfe^ionalis, qua racnfuratur quantitas pcrfedionalis

alte-

rius ,ic itlaeft fimpticiter altcrius rationisa

menfuf ato, & loquor de mcnfura pcrfcdliionali qua menfuratur proprio perfedlio quiditatii» atccrius. Et hoc modo fpecic pcrfcAiffiroa in gcncrc raenfurat, quiditatiuc fpe^tes concentas in tali genere, quia tunc cognofcitur petfed^oquidiratiua afini per petfeccionem quiditatigam hominis , tc calis menfura &mpec eft perfcdlior mcnfurauo. £t boc modo albcdo in

gcwerc colorismenfucat omnes fpecics coloris. Ec fimititcr pctfediiTima operatio mcnfutat fic de atijs gcomncs fpecies perfedlionum, neribus.Atiqua etiam eft racnfura perfcdlionaquiditatiua,<^uia pct hs.fed non cirentialis, illam non menfutatut quiditas,fed menfuratuc

&

aliquid ejufdem fpeciei tantiim

fecundum gra-

dusintentionis.Etficintenfiifimaatbedomen-

omnium aharum atbedinum , quantum ai earum pcrfcdlionem mtenfiifimam, & talis menfura eft fimpticitcrpcrfedlior menfurato non eirentiatitcr , Sc quiditatiuc , fcdtanfura circt

fecundum intcntioncm formc. Aliaeft

tiim

menfiira.quas nec quiditatiuc mcnfurit,neqHC praecisc fecundiim intenfionem in

cadem

fpe-

menfurat aliquid,vtcft fimilitudo imitatiua illiuSjid cft,qu6d talc quid prajcisc dici-

cie.fed

tur raenfitrari

quandam qubd imago Czfaris eft:

vt iroitatur atiud per

,

fimilitudincm, dicitur

fimilirudo Caefaris pcr imitationcm

,

quia

eft

fimilitudo cfl^cntiaUtcr poftcrior nata tanriim repraefentarc re

,

quod

fit

Csfarcm,& habet ahipfo

Caefa-

fimiticudo ejus pro quanco ran-

^emotl» tum imitatuc ipfum. Modo non cft neccflc calem mcnruram eire fimpliciccr perfcdliorcra »»«»/»'•»)'« ipfo menfuraco ,Iiccc forte fic pcrfcdior fccun- „t^rJZtt.

dumquid. Sicdicoin propofito, quod inccllectio puta

cx parte aflus dicitur rclatioadli-

albedinis eft mcnfurabilis praecise ab ipfa al-

ua attingentiz,qua fcilicet adtus rcalitcr actingit obiedlum , dc ex pacte obiedli dicitur rclatio attingentiz paifiua.qua obiedtum attingitur rcaliter. Dico fecund6 , qudd pofico quod potentia mediantc adu immediatc non pcrcipiat obic(fium , fed tantum mediante relationc attlngcntix , non fequitur tunc qu6d oporcct ipfum prius accingerc illam relationem , quia

bcdine , vt ab atiquo imitabili fecundum fimititudinemimitationis,& fic intcttectio atbedinis tioc modo cft nienfurabilis, quia vt fimi-

lacio vnionis

futficic

dicere

diantc

a£l:u

-,

illa

qu6d non attingit obiedlura menifi

,

pro quanto a6lu vnitur

obicdto.

Ad odtauum patet tcfponfio ex Dico enim quod adtus bcatificus , li

fupradidis. vc prior ta-

rclatione eft fotmalicer beatificus,nec inclu-

dic ipfam in fuaracione formali

tur bcatificus,vtpatet dc

Adus tamen eam.non

ad hoc vt dica-

adu bcatificodiuino.

bcatificus in

cteatura includit

vt atiquid pertinens ad

formalem

ra-

tioncm aftusbcatifici; fed includitcx natura cxtrcmorum , inter qua: oritur neceirario talis ratio vnionis, fic

quando

rcaliter ciiftinguntur,

&

potentia vnitur formaliter obiedo per ta-

lem rclationem.

Ad nonum

fpondcndo ad ptincipaleargumencnm.

Ad decimum

litudo eius necefTario

patebit rcfponfioalias,quia ta-

eft

poftcrioripfa allwdi-

ne,& neccltario imitatur illam,ipfam rcprarfentando. Et idco dicitur fimilis per imicationem, quia a quocunquc caufetur fcmper cft nata ipfiunper fimititudinem imitari poftcrius

fuum

,

vt efTentialitcr

prius ,quia acrus intelligendi,

vthuiufmodi, eft pofterior eirentialitcr obied:o,quod imitaiat:fcd noneftfic vnum albuni fimilitudo alterius pcr imitationem quia vnuni album, vt huiufmodi,non eft cirentialiter pofterius alio, nec natum imitari aliud fccundutit fimilitudinem imitationis.quia ita aliud cft fimilc illi,& fic idcm refpedku eiufdem eft prius>

& pofterius. Et hoceft quod dicii Aug^uftinui in quarft.de

nino

duobus ouis,quae quamuis fint omtaroenvnum non eft iroago altc-

fimilia,

rius,fiue

vnum noncft fimilitudo alterius per vnum ex fuaratione non vi-

imitationem.qiiia

detur magis cfrcpofterius cfrentialitcr,& imitari

pacebitrefponfioinfra,^.!-^. re-

'xm/-^*j

&

re-

includic rclationem realcm ad extra

^i.

aliud,quim

c contra.

Scd adus intelligcn-

di cx fua ratione formali natus cft e(Te poftcv

rior cirentialitcr fuo obicdto fimilis pcr

,

& natos eft cllb

imitaiioncm.imo cx natura fua

imi-^

tacur

(Jx.

Quodlibet.

354 tatur

obioAum

cuius eft>& eftnaturalis nmili-

tudo obie<5^i , non accipiendo nmilitudinem pro relatione , fed pro re nata imitari modo pr£dicto>i quocunque caufetur.

Vnde H in-

immediate caufata

tellectio lapidis ciret

aDeo

illa ex natura fua eilet fiobiecto per imitatione,quia ex fua natu-

in inteliectu noftroj tailis

& imitari

Upide non

huc illanon

exiftente

lapidcm in

,

•/!

vifiones effent eiufdem fpecici,& idc6 perfec-

,

quz fuflicit ad menfurandum vnam , fuflimenfurandum aliam. Secus fi illae vifio-

tio

riQnem ,quia ex rationefua nata eftet eirepo-

cii

ft
nescflcntalteriusfpecici,quiatunceademper-

ipfum imiiari , & efte flmilem modo prcdicto , quia licet de facto (it priot , tamen ^^ accidit fibi , cum hoc non conueniat ci ex

Tum etiam,quia non eft neceilc talem

Mbd6

natuta.talisnotitiz.

nedtiatiHS'

eft (cnijper perfectior

tera ip(o

mcnfurato

;

talis menfuranon fecundum fuam entita-

patct, quia albedo eft cf-

fentialiter imperfectiornotitia eius. Potcft

ta-'

raen diciperfectior pro quanto ipfa nocitia nata eft cfte fimiiitudoeius pcc imitationcm. Se-

ad

fcctiofinita in albcdinc rortc

ram

praecise illud

indiuiduum

menfura rcfpectv noti-

eius, quia eius notitia eft eius nmilitudo

tiae

non msnfurccur ab

ter pofterior,Iicet

non

eft

illo,qiiia

dc ratione obiccti quod caufet noti-

tiam,im6acciditei,fedderatioiieeiuseftqu6d poiHc ipfam lerminare, vt fic , ncceflari^ eft prius ipfa notitia prsfupponitur illi,vt aifignabile per imitationem al> eius actu intcUi-

&

&

gendi. Nifi forte dicatur

qu6d

notitia

non

di-

cicur fimiiitudo per iraitationem cuiufcunque

obiecci

,

fed przcise illius obiecti k

fendo dependet

,

quo

in cf-

quod tamen non credo

eile

conccdo ptaefuppofituin , loquendo de menfura primo, & lecundo modo, fcd non tertio modo:& fic conccdo quod no,

titia reiationis

abfolute eft perfcctior ipfa re-

refpectu alceiius actus reflexi.

Cum di-

quod funi ciufdem fpeciei. Dico qu6d quamuis in re fint fortc eiuidem fpcciei,tamen vt vnus habei ralionem obiecti intelligibilis,

beneconcedo,qu6d

vt pofterius

fuum

vi actu exiftens,

tamen

dcpcndet ab ob-

in ratione menfurabilis

iecto exiftentc,quia eft fimilitudo obiectijquiditatiuc

tamcn non

fit

ous

,

rcftrtur ad illud relatione

actu cxiQcnsihon

qu6d

cxiftentia

latio formalisterminandi illamrelaiionem,

fecundum ^jfe quiditatiuum realcac-

tualc.quod */^irnunquam

cft fine

actuali exi-

de nocitiaintuitiua. Ad fccundam concedo illam propofitionera fcilicct.quod eo modo eft mcnfurabilis ab ob* ftentia,vc dix: in fimili

... v iccto,quo ponitnr eius fimilitudo pcr imitati»•

•

onem

;

& concedo

quod

eft

1

fimilitudo obiccti

quodobiectum fecundum ejfe quiditatiuura ponitur tali$ mcUira no tame realiter refcrtur rclatione reafeciidiimfjy^quiditatiuu obiccii,iia

ad quiditat^m obiecti

verum

effe

,

nifi illa quiditas

reale actuale

,

potcft fine actuali exiftentia,iliud

tiuum

ha-

quod habeti non ejfe

quidita^

reale adluale iniciligitur prius ipfa exi-

ftentiaa£luali,viexpofui in i.difl. ^.cjutfi.i.

prius.

Ad tcrtiam , conccdo quod

,

non terminatur ad obieccum,

li

actus intelligendi obicctum nccef-

actus abftracti-

VI habec racionem obiccti intuibiiis

menfura actus intuitiui, quia notitia

,

eft

intuitiua,

"""

noiiiiam lerminari

eft

racione menfurabilis.quia

beat

cft

& aliud

ipfam dcpcndere in

poteft efle fimiliiudo alterius per imitationem, rari6 ex naiuta taiis acius imicatur obiectum,

^^*"*

refpectu obiecti cxtra exi-

erit

eft

8c alius habet rationem actus intelligendi,vnus

quia vt

non

ftencis.Dico,qu6daliud

fed natura

,

6^, Indiuiduum *"*'' /""-

derci\mipfum imitetur.Sed cum dicitur,qu6d non dependci ab obiecto cxtr^ , quia notitia

miiitudinem ipfam ifelationem. Ad fecundam de actu reflexo. Dico prim6, quod fortc intelligitur de obiecto , quod non eftoperatio cuiufmodi cft actus reflexus. Dico fecund6,qu6d fortc non eft iticonueniens ponerevnum actumreflcxum efle menfuram,hoc citur

propria

vipatct aDoctoreJ» i.^»/?. 7»

,

Ad inftantias tcrtij dicti. Ad primam dico, quod menfuratum fccundum fimiiitudincm imiiationis non depcndet propri^ ab obiecto eo modo quomcnfuratum quiditatiue dcpendccjcamen concedo qu6d aliquo modo dcpen-

reali,nifi vi

modo

cft intclligi

patct

& pcr

&

fecundum ^Mi^poceft dici imperfectior pro quanco imicatut fecundum fi-

latione , tamen

,

Doccor vull,qu6d indiuihabct propriam entitatcm additam ipfi ea quae natuiar. Et dc hoc vidc Uoctorem cxpofui in fccundo.

ad obiecium

prxmiftis,patct refpofio ad obiectioncs.

modo diucrfa , vt

duum

quod non

Ad primam

nociciae,

qutJl.vlt.ftHe ii.Vbi

abftractiua

Iftis

menfura

in piuribus locis

confequens qua;libci nata intcllectionc

verum>quiaiunc multaclTcntobiecta quae non efTent hocmodo menfura fuorumaccuum,im6 omnia illa quz non func motiua intellectus videtur.

eft

qua conueniunt,tamen haecceitatcsillorum

in

aDoccorcin primo

eft

menfu-

qua: ad ipfum icrminatur,& quamuis duo indiuidua fint eiufdem rationis ratione naiurae,

tum

per fc

fufiicerei.

perfectiorem mcnfurato fimplicitcr, fcd tanttim fccundijra ^«iW,vtfupa dixi. Ad quintam,& vltimam.Dico breuicer,qu6d

funi fimplicitcr primo

iutelligi

non

cflc

cundo pr;micto,qii6d quo^libet obiectum na-

per inutationem,quia ex natura fua ellenciali-

^ttM.

ligendi,qui ad ipfum tetminatur.

nroilitudo Iapidis,per imita-

eflfet

imftrfiaior

^>.

videturdicendum , quod , melius etiam actus tnteUigcndi,vt habet rationem obiectiintelligibilis,qu6d fii mcnfura actus intcl-

ad-

efte exiftentix

ta e/Tet

jtlt*d«

tinetur fub obiccto intcllectu$,& cft per fe intclligibilis

& in tempore

ipiam alb«dine,riue lapidcm.Pontoenim quod Deus nunc crearet in me noiitiam lapidis inbaibito crearec

menfura.vt dixi priuj, fe con-

fit

tamen quia etiam actus inteiligendi pci

Ad quartam , qu6d non eft inconueniens eandem albedinem eCfc menfuram hoc modo, infinitarUm vifionum fi cirent actu , quia hoc non arguit pcrfeciionem fimpliciter,quia illa;

ra nata^eft efte eftentialiter pofterior,

tuitiuara

quod

tu intcliigcndi

Nota tamen qu6d

quiditas przcisc confidc-

&

fecundum tfft quiditatiuum poflibile , obiedliuum non ponitur menfura realis notiraia

vt fic,eftcfleniialiter pofterioradtu abftrad^i-

tiae

uo habcnce raiionem obiecti,vt fupra dixi.Ni(i fortcdiceretur qu6d non intclligitur deac-

poniturhoc modo mcnfura

abftractiuae

tia dicituc

,

ied vt habei efseiale aciuale ,

&

vi fic noti-

actu dependcre in rationc

men-

furabilis

^P-"*»

*ft

fi"'*^"*^*. txmtntiit.

QusftioXIII. furabilis

,

realem rclacionem ter-

re

maior.quia non pomenfura adus incelligendi, quia efl:

fe.

Sc inctudetc

minacam ad ipfum.

Ad tertiam nitur clFe fed quia

illa

cum hoc

fibi accidat;

modo

fcirctfi res iuhzreret,vcl

quam

fe

incomplexx illarum renim

tute illius notitia;

ftet

non

vel

,

diftet

noninhxrcret, fidi-

& fic dcaiiis

j

veritatibas

contingecibusinifi iftahotitia fitnimis remif-

aliquodimpcdimentum. Sicutfi Sofit albus , illa notitia So-

fa, vclfit

crates in rci veritate

cratis,& albedinis,virtucecuiuspoteft cuiden-

quod Socrates

ter cognofci,

fit

albus

,

dicitur

notitiaintuitiua. Et vniuerfaliteromni^noti-

incomplexa tcrmini,vel tcrminorii, feu rei, cognofaliqua veritas contingcns , maximc de prx-

tia

vel rerii,vitcuce cuius poceft euidentcr ci

intuitiua.Abftradiuaautem

fcnti,eft nocitia

eft

de re contingenti non potcft

aduali exiftentia, ideo communitcr dicimus quod terminatur ad exiftcns inquantumexiftcns:non quod ly »«^«
fciri

tnm

& non exiftentia,quia per ipsa non poteft cui-

lale efe eft fine

ftet reduplicaciue , fed tani^m fpecificatiuc qua; difFcrencia.patet alias. Ad quintam , patet rcfponfio ex fupradictis quomodo etiam rclatio potcft dici menfura

actus cognofcendi.

Ad tct,

inftantiam contra quartum dictum pacx fiipradictis in przfenti, quaeft.quia fiue

obiectum exiiIat,fiuenon

cxiftat.relatio attin-

ifta,virtute cuius

euidentcr vtrtim

non

fit,vel

dcnter

nbn

fciri

dere cxiftente,qu6d

quod non

& abftrac-

^ ' ^'^* intuituu,& alia abftractiua:vtrum tamen al j vclint vocare talem notitiam intuitiuam non curo,quiahoc folumintcndoprobarc principalitcr

,

quoddeeadem

re intellectus

poteft habcre duplicem notitiam incomplexara fpecic diftinctam. Scicndum antem quod

6lo patct

non

tes eft,vcl

diftat rcalitct a tali

cerciieft

non

eft nifi

cognitio alicuius vniuerfalis ab-

ftcahibilis ^ muTcis

vniuerfale

de quo dicecur poftea

:&

fi

;

quod

illa:

veritates pollunt euidentcr

cognofci,& omnis notitiacomplexa tcrminorum,vel rcrum fignatarii,vltimat^reduciturad notitia incomplexam terminorum,vcI rcrii Cigniwcatarum; ergo ifti tcrmini,veires,vna alia notitiapolTunt cognofci,

quam

fic

illa.virtute

cuiusnon pofTunt cuidentercognofci talcsvcritatct

ua,a

contingcntes. £t

qua

illa

notitia eft intuiti-

incipit cxperimentaiis notitiajquia v-

niuerfaliter ille

«inltis fingularibus,& fic cognitioabftractiua

quod Socrano albus, loco, vel non & fciri

dealiis vcricatibuscomingetibusj& tamcii

fic

vcrirate contingenti

refpectu alicuius abfttacti a

virtutc iliius in-

,

cftjquod cftalbus,vel

modo quod

fit

& dc

quod quando cognofcitur Socrates,

,

& albedo fua in abfcntia fua

notitia abftractiua poteft accipi dupliciter.Vno ,

,

prsfenti,poteft cuidctcr cognofci, ficut de fa-

vtlquod ,

exiftit

exiftit:per oppofiiii

ftens,vtcxiftcns,vt patuitfupr^. nocitia intuitiua

illii

ad notitiam intuitiua. Siiniliter,qu6d noticia abftrad:iua nulla vericas contingens, maxime dc cxiftete,

complcxae nocitis non poteft

De Ifta autcm

fit,& pcr

mudiinotitia abftra(fiiuaabftrahit abexiftctia,

gentis fundata in notitia abftractiua.vt abftra^iua , nunquam rerminatur ad obiectum exi-

O/iinioOe- tiua fic inquitOcham inproIogoquxft.i.Dico ehAm. crgo quantum ad illum arciculum , qu6d inHufUxtutt. complexi eftduplex nocicia ,quarum vna po-

,

qui poteft accipere dc aliqua

cxpcrimentu,& mcdiantc

de vcritate ncceftaria habct aliquam notitiam incomplcxa dcaliquo tcrmino.vci dc rc, quam non habet il!e , qui non poteft fic expcilla

& idco ficutfccundum Philofophum/rj-

vera qualitas exiftens in aniroa fubiectiuc,quod potcft ccneri probabiliter. c6-

tno

cedendum

bilium,qua: accipitur percxpericntiam,de qua

dcri

fit

quod illud vniuerfalc poffit viintuitiue,& qu6d eademeft notitia intuicft

riri

;

Met.

in

procrmio

ipfe Ioquitur,incipit

,

fcicntia illorum fcnfi-

afcnfu,&

^ notiti.i intui-

& abftractiua illo modo recipicndo abftractiuam & fic nou diftinguitur ex oppofi-

falitcr notitia fcicntifica

to. Aliteraccipitur cognitio abftractiua fecun-

gibilium ,acccpta per expcricntiam

tiua,

,

&

diim qu6d abftrahit ab cxiftentia , non cxiftcntia,& ab aliis conditionibus , qu£ contingcnter accidunt rci, vel prsdicatur de re ; non

quod cognofcitur aliquid per notitiam intui:iuam,quod non cognofcaturpcrnotitiam abftractiuamifcd idcm totalitcr,& fub eadem rationc cognofcitur vtraque notitia.

66.

vnum diftat ab altcro ioco, habei ad alterum , ftatim vir-

inhasrct alceri, vcl

camcn tcneacur qu6d illud Cn ratio formalis cerminandi taiem dependentiam quod etia eftratio caufandi. Dico , qu6d & Ci obiedum a(Su exifterts non Ht c^ufaimmediatacautandi notitiam abflradtruam eft tamen caufa remota , vt cxpofui «« i.
tUri.

quando aliqua cognofcuntur , quorum vnum velalio

j

tem non eC-

Similitec notitia intuitiua cft talis,qu6ci

nmpliciter imitabile fccundum Ciroilitudioem ab aduali noticia , vtfupradixi. eflt

Si

^y,

355 incom-

exiftente, virtute illius notitix

plcxae cognofcecet euidenter iliam

negatur

formalis caufandi,

jratio

non

Sed diftinguitur per illum

quod

ticia

,

incipit a

Efttamcn fciendum, quod aliquado proptcr imperfedionem notitia:intiiitiua;,qi>ia cft valde imperf'.€la,& obfcura, vel proptcr aliaimpcdimcnta ex parte obied^i,veIproptcr alia impedimcnta poccntije cognitiuac, potcft accide-

qu6d nullx,vclpauc£

vcritatcs

contingcn-

tes de rc,fic intuitiuc cognita poflint cognofii.

Ex

poftunt fcqui aliqua: conclufiones.

iftis

res,ftatimiudicatinicllectusremeire,

differimt, quia abfttadiuaporeft indifFcicntcr

fit,

vel

:

fi

67. Kfti/i» »kfirucliiia,Qr

fit

& codcm modo ,

vniuer-

Prima,qu6d abftra(fliua,& intuitiua notitiano

vtriim res

,

nifi

pcdiatur propter imperfcctionem ;

virtute

ita

fcit

fciii

& cuidcnter concludit eam eirc tia;

,

non

;

iftorum pureintelli-

notitia intuitiua illorum inccUigibilium.

rc

modum,qu6d

notitia incuitiua rci eft talis notitia

cuius poteft

Ciuafenfitiua iftorum fenfibilium

fortc

illius

im

-

noti-

noperpotcntiam diutnam confciuatam dc fi

eftet peifecta talis

eftc cxiftentiS:-&

praEfcntis

:

non

intuitiua

& cxiftentis rcaliter

cxiftcntis;pra:fentis,

autcm tantiim :

quam

& no

pia;fentis,

diftcrcntiam po-

inuit aliqui qui loquiintur dc lila

nwtcria.Ncc fccund«>

intuitiua

r.o

dt^eruitt qii» triCih.

Quodlibet.

il^ quU

{fcund^ difetant, obie(SbuiTi in fe

gijc

abftra^iua

non

acciii-

fub petfeda rationejfed tan-

tum

fub quadatn diminutanmilicudine.Intui-

tiua

autem

obie^um

attingit

6ka ratione,ncut dicit

in fe fub perfc-

quidam Doclor

<]uoli.q.6.

Ne(: tertio difFerunt per rationesmotiuas for-

inales,qu6d

fcilicet in

cognitione intuitiua rcs

jn propria exillentia cft mociua p?r fe obieftiin cognitioneabftra£^iiia e(l aliud motiuii,

tie,

quo

in

res habct

«|i/«

&

nmilibilcm i fiue fu efFcftus,puta fpccics, ludo repracfcutatiuc contines ipfam rem,cuius nmilitudo.iicuc dicit idcm in

Nec quarto

difTerunt

^uoli.(juaft.

1

1.

quia notitia incuitiua

,

nccellati6 habet aiinexam relationem rcalem, Sc a6iualem ad

ipfum obicftum,vt

in propria exiftencia. Ablha^^iua

cfl

prxfcns

auccm non

hM>et admixtam talem rclaiionem ad ipfum obieflum , quamuis habeat rclationem potentialcm, fcilicetmenfurabilis

non cit

& depcndentijc,

,

auteravnionis,&pracfentiaE,(icutidem di-

Nec quinto

ibidem.

differunt

gnitione intuitiua obiedbu

quia in co-

ptsrens in pro-

cft

pria exiftentia. In abftraifliua

,

autem obiedium

pra-fens in aliquo perfcftc rcprifentantc

eft

ipfum fub ratione propria,

Uk^.

Primum

V**.

credo

cfTp

pacec per principia iftorum»

vera in hac parte.

i4.^M
quod

nulla

qu«

Nam in Itb.i. difi. forma ncccflario

prxuia in inrelleAu prior ipfa viiionc (ic, quia fi aliqua formaeft praeuiaip(a vi(ione,aut eft

habec ad yiiionem in ratione caufz efficien-

(e tis

i

aut in ratione caufae matcrialis. Si primo

modo

,

modum prius declaratum. Abftra&iua autem nec refpicit exiftcntiam, nec non cxiftcntiam, quia per eam non poteft haberi iudicium,qudd non cxiftit. Secundum patet,quia idem

tti exiftit,vel

totaliter,& fub

cadem tatione cx parte obiedU, cft obieftu intuitiue,& abftra^tiu^} hoc patec,quianulla eft res falcem in iftis inferioribus

ratio fibi propria

cognofci

quin

,

,

nec aliqua

ergo potcft

ficri

fine ea

quia quicquid

,

alia

fub qua potcft res intuitiu6

,

illa

cognita poteft intelle^us

dubitare vtrum fit.vel

non

fit,&

percofeques

quinpoflir cognofci abftraftiucjcrgo omneil-

lud,& fub eadcm ratione intuitiu^, poteftefTc

,

quoderit obieAum

obiedum

manifeftum cftquod quicquid

abftra(fiiue:

&

reale potcftco-

gnofci abftradiu^,poteft ctia cognofci intuitiue. Similiter fecundiim iftos alibi

,

Deitas fab

ratione Dcitatis poteft cognofci abftradliud, fcd

perfediifima ratio Dei.Similitcr fc-

ifta cft

cundum eos

exiftcntiapotcft etiam cognofci

abftra£tiu^.

Terriuni patct pcr argurocnta contra pridiffcrcntiam ,quiaDeus potcft per idem

mam tet

vtranque noritiam, ncc oporin propria exiftentia pcr obiediuc, ficutprobatum eft.

fe

quod

res

Quartum

moucat

paict per illud.quod relario realis

fecundum eos non

poteft terminari ad

no

en$,

obiedlum autem, notitiac intuitius poteft effe non cns,ficut probatum cft,& p6ft probabitur.

Quintum patet pcr idem, quia ad notitiam intuitiuam non requiritur quod res fir prxfens probarum eft.

Deus per caufam cfficientem mediataqi, hocpoteft immediatc. Si fecundomodo,tun<; ifta forma,(t per (e cftet, tnnc per fc po^Tct recipcre illam vifionem. Ita arguendo in propo(ito,aut ifta res exiftens,&pra:fens habet fe in ratione caufa: efficicntis ad notitia intmtiuam,

in propria exiftcntia,ficut

vcl in ratione caufae matcrialis

intuitiue,vcl mcdiara.vcl immcdiata,ficut alias

potcft

aut formalis,

,

primum dctur, ergo poteft ficri quicquid poteft Deus per caufam efficienccm mediatam,poteft per (cimmediat^. Nec fecundo modo, quia tunc rc cxiftenre,

&

abftraNetUi» !nm Ideo dico,qu6d notitia intuitiua, non penes obiedla,& '^'j'*l.^ dtiua feipfis di(Feru,nt , penes caufas fuas quafcunque, quamuis natu- **^^1

&

'Jl^

raliter notitiaintgiiiua

ftentia rci,

qax

eft

nonpolTit efl"e,finccxi-

vna cay(a

autcm

abftraftiua poteft cfTe

dicetur. Notitia

{ine ca,quia

naturaliter ipfa re fimplicitcr deftrufta.Et

& deftru6to inte!le£tu titiam fubieftiue.

,

poflet recipere illa no-

Similiter manifcftum cft

illanotitia intuitiuanoncft

fubiediucin

Nec to

tcrtio

modo

cunque

,

modo

manifeftum eft,nec quar-

quia omnft notitia poteft

efle

quo-

excepto piimo ) dcftru<5lo i quia nulla res rcquirir plus exiftcntiam finis fccundi , quim cfficicntis fccundi. Sidtcatur qudd finc

(

obicdVum rcquiritur in ratione obic(5ti rermjnantis. Contra, aut obie«5lum inquantum terminans habct rationem caufac cflTcntialis , vel non. Si fic.arguo ficut priijs:fi non.tunc arguo (icut arguunt ifti alij, omnisefFcftus fufficienter dependet cx fuis caufis effcntialibus , ita

qu6d

iilis

po(itis,omnibusaliiscircunfcriptis,

poteft fufficienter poni efFc(^us.

iflum

ncm

Sti

crgo obic-

inquantum tprminans non habet

ratio-

caufac clfentialis rcfpcftu notitiz intuiti-

fi obiedlum inquantum terminans,detlruaturfecundumomne fuiexiftencia realem,

Ui.crgo

fi

fic

prjedidlas difFerentias, veri-

tatem vidctur habcrc quantum ad iftam notitiam, qnamuis in aliquibus , qu« fpcAant ad alias difficultatcs non contineat yeritatem , de quibus dicetur

Ex

re intuitiua.

ponens

intelligat

,„„,_

efficiens notiriat

vcl finalis. Si

quod

€^.

totaliter caufare

difi. io.qutft.%.

^8.

&

fe, necefTarid non plus exiftentis,quam non exiftentis:nec plus res fpicit exiftentia,quam non exiftentiam &c.per

notitia intuitiua per eft

& per fe cognofci-

bile, ficutdicit idetn *n ^fiol.qHaJi.i^t»

ergo ipfa re de-

;

fttu6la,poteftponiipfa notitia intuitiua,&it3

cognofcibile,(iue Ht caufa

virtualitcr continens ipfam rem, vt cognofci-

cfl;

poteft poni notitia intuitiua

iftis

in locis fuis.

fequitur

fcnfitiiva

quam

exiftcnte

:

&

quod intuitiu^

notitia,tam

intellediuapoteft eiredere

hanc conclufionem probo

quam prius,fic:omnis

no

aliter,

res abfoluta diftinAa lo-

<:o,& (ubieao ab aliare abfoluta,poteft perdiuinam potentiam exiftcrc fine illa,quia non vi-

detur verifimile quod

fi

Dcus vult deftruere

vnam rem abfolutam cxiftcntem in coelo ncccflitetur deftruere vnam aliam rcm cxiften,

tem

in tcrra, fed vifio intuitiua,

tam

fenfitiua,

quam intellefliua cft rcs abfoluta diftindaloCO,& fubicdo ab obiefto vifio crgo illa vifio ;

poteftinancre.ftella dcftrud>a,& multaaliaibj

de notitia intuitiua,& abftradliua* Sed quia improbatio iftius opinionis

dicit

fatis

ex his , qux dixi fupri in dubiis, jdeo ad przfcns non intcndo illam aliier iniprobare. poieft

elici

SCHO

^o"*'

.

Qu^ftioXIII S

C H O

L

V

I

.

357 M,

ReUtio tripliciier comparatur ad ahfolutum^contingentcr ^vtfimililudo i» alho j neceffuno^ it crcatura ad DeumudcnticCyVt in relatienc diuma comfarata adeffentiam.Hic etiam negat

identttatemformalem inter relationes^^ ejfentiam. Ofiendit clare operationcm nonpojfeejje

VHum pcrfcyfi relaticncf^ imludit. &4'

T~\E tertio articulo principali dico,qu6d rclatlo potefl: triplicicer fe habere ad ab-

RtUtiopon

X-^f*^liuum. Vno modo contingencer,6c per accidcns,vc fimilicudo ad albedinem. Alio modo neceflariojvc relaiio creaturx ad Deum. Tcrtio modo fecundum veram idcnticaiem ficut in Diuinis relatio peclbnalis fc habet ad eflcnciam fed non vidc-

^[^

:

:

tur

,

quod f

poflibile

fir

amptior idencitas, qua: propric dicatur identicaseirentialis,

quia nec relacio poceft eflencialicer includi in abfoluco quia idem cfl!cc eflencialicer ad fe,& cflentialiccr ad alcerum, nec abfolucum &: rclatio poflunc includi in ahquo :

trtpli^

'^'"^f' ***'

^^ah-, rJi'

Al.v,oVi\\A' lis.

,

&

ipfius fic proprius concepcus per fe vno , fic pet fe vno , quod fic vnius gencris , quod ipfum fitpcr fc in vnogenere:quiaficucinrebus non poceft: ficpcr fe vnus, ptopria pori vnum per fe cx diftinftis , nifi illa fc habeanc ficuc proprius aftus , cencia in codcm gcnere,vc paccc pcr Philofophum %.CMetafhyf(\c non poteft aliquid eflc habcns per lc conccpcum vnum,& cum hoc pet fe includcns diftindta, nifi conccptus vnius fic pcr fc potenciahs,& altcrius adualis per fe determlnans illum potcnabfolutum non poflunc habcrc cales conccptus , quorum vnus fic tialcmjrclacio ,

&

&

Tex.it,

^

circncr^

&

deccrminabihs,& ahus pcr fe deccrminans,quia fi aUquis conccpcus abft:radus fic indiffcrens, poccft contrahi per conceptum abfolucum, quoufque fic decerminatifsimus fub generc relaciuo:ncucer igicur eft: per fc concradiuusjvel dcccrminaciuus ahcrius:quiavterquc finp ahcro natuseft habcrc conccptum dcccrminatifsimum in pcr

fe

J

' *'"

°*

propria coordinacionc

ad propofitum,in aftu coffnofccndi,dc quo quarritur , cft aliqua entiras abioiuta vt probatumcftm pnmo articulo. Ibietiamcli: ahquarelatio, vtprobatum cftin fccundo aiticulo.Etex ifto vltimohabctur,quod abiolutum, &relatiuom non poflTunt conftituere aliquid pcr fc vnum, ncc faltcm vnius gcneris , quod fcilicec ha-

Ex

his

""',!""

^^,„^

beac conccpcum pcrfe vnum.

Ex his fequicur quod adus cognofcendi ,

,

vcl

non

cft aliquid

vnum vnius

pcr fc

non pcr fc includic illa duo,quje probata funt ibi concurrcrc. Videtur autem probatum in primo articulo quod cflcntiahtcr includat abfolututn & praecipucinprimarationc: igitur vidctur,quod a£tustalisnon fit cflcntialitcrrelatiuus, gcnerisivcl

,

,

iicutpcr fe includcnsrelationem.Vel fidicatur,

quod cft quoddamtotum includcns

Operatio "veL

mn efl

P'^/' '^""' '^f'^"''"^' **' „^';,^',/'

eft aliquid per fe vnum eflentialiter relatiuum,fed vnum per accidenseflrentiahtcrincludcnsaltcram partem,ficutdicereturimproprie,quod homo albus cft eflrentialiter albus , hoc cnim improprie dicicur quia nihil cflentialiter De ratione proprie dicitur de eo , quod non eft in fe aliquid vnum cflentialiter , ficut nihil po- i" f' falfn

ambo illa:tunc non

,

verum de co,quod cft in fe falfum

tcft cfl^e

ficut cft illud,cuius racio includit repuidco nihil dicitur dc ipfo pofsibilc , vel non eft pcr fc vnum, nihil potcft ei cfle vc-

gnantia quod quia non

eft in fe pofsibile

fibi eflTe pofsib^Ie

propofito

:

:

fic in

,

quod

:

,

rCjVclpeifcidem.

S

C

H O

L

I

V

M.

Operationem ejfe tj/talitatem primo , quia non eft relatio^ex articuloprimoynec affio,velpjf' fio

y

(jttia

pajsiua

ejl

nihil

horum poteft efe vlttmaperfc£lio agentis. Secundo,quia mutatio a6liua ^(^ accipientem cSc perillamy (jr operationon eft ad vlltm

ad altquem terminum

termtnumtalem. TertiOy agens non

eft fimpliciterpcrfe^lius aSfione^ quiapotiits

per eamperfe-

Ciionem comrminicat perfe£lionem fuam aliis:fed oferaiio eftperfe^io operantis : ponit opcra-

tionem in prima vel tertiafpecie ^ualitatis, eiolor

duas

,

gaudium

rationes.

:

^ htc admittit pafsionesfpirituales

de quo 3. dtftinff, i^. a num, 8.

ohiicit

,

qualesfunt

quatuor loca ^riftotelis

Habet idem affertum , eafdem rationes , quas htcponit

i

.

diftinSi. j

.

quttft,

(jr

6

a num. 31.

Scoti Opcr,

Tom.XII.

Ff

Sed

"'^[^ "^^^^ '^*""*^'

Quodlibet.

5^8

quxratur,fupponcndoopcrationem efTe per fe vnam,&: pcr confcquens vnius SEd g,eneris,ad quod genus pcrcinebit. Operatio

tJiqualitM *^'

'}""

Lue

i.d.i.

ij.

Potcft dici , quod pcr fe cft in gcnere Qiialitatis. Hoc probatur difcuncndo pct gcncra.Patet,quod noneftingcncre SubftantiaE,&fimiliter deomnibusaliisgcneribiis.prxter quam de Qualitate Rclatione,8c PafTione. Non cft autem rclatio, vt pio-

batum

primo articulo ncc aftio ncc paftio.Probo prim6 pcr mcdium commufciiicetquod pofitum eft in primo articulo ,quia ficut nulia rclatio, itancc

eft in

^.C.H.ii.

„(. iijyjj

^

:

vllaadiodc gencre Aaionis,ncc

p.iflio

de gcncrc

l^aflionis cft

perfedio vltima

agentis,vcl operantisdiaic operatio eft pcrfcaio,8cc. Pra:tcrca,a(flioeft tranfmutatio ^ alcerius,inquantiim alrerum,ficut potcntia aftiua fecundiim P hil. y Mctaph. efi principium tranfmut^ndi aliud , in cjuafiihm altud. Paflio

Tex.iyj>oteniia

.

MiM.

etiam cft rranfmutaiio ab altero,inquamum akerum opcr.itio autem cognofccndi, ^'^' appetendi nec cft tranfmutatio altcrius,nec tranfmutatio ab altero. Qiiod , licet pjjr, inanifeftum,tamen probari potcft quia tranfmutatio tam aftiua, quam y, jj. jj^yj pafliua cft neceflario ad aliquem tcrminum accipicntem ejfe illa tranfmutationciquia :

^"^r" i pajjtoqut

:

lccundijm tcrminumformalcmpaflfumfe habetaliter nunc , quam priiis Operatio autcm non eft ad aliquem terminum accipicntem ejfe per ipfarn;im6 eo modo, quo h ibet terminum
'

Offims ajtiopro'.

aut

ductt educlt.

ylgeni atltone

4"° ^"'° f '^"s ponirur in Diuuus puta gcncratio.vcl lpiratio,pcr ipfiim ahquis

tcrmi-

fuppofitum gcniium,vel fpiratum. Tcrtio fic .agcns actione de gcnere Aftionis itunquam eft fimpliciter perfe6lius non p^r illam,im6 cx perfedionc fua complcte agit communicando alteri pcrfeftioncm> nns actipit

ptrficnur.

rj^.fcilicct

^^^^.^^ autcni opcratio cft perfcdio fimpliciccr operantis relinquitur igitur tandcm, quodillud abfolutum,quod cft in opcratione fitaliquid de gencrc Qiialitatis. Et fi quxratur in fpccic. Vno modo poteft dici , qu6d difcurrendo pcr fpccics illius gcncns,rationabilius vidctur poncndum, quod fit in prima fpccic quiain nulla alia poreft poni.Patet de fccunda,8<: dc quarta de tcrtia ctiam patcc , fiin illa non fic :

:

:

_

nifiqualiras fenfibilis, ficut videtur haberi in Praedicamentis

Operatio

"^""^ j.Phyln

tn

prm/a

Jptcie cjua-

vel

litatis

tertta

3-?

i.

d.

•"•?'•

illa

&

, ctiam quod vidctur ctiam prima fpecic videntur poni omnes qualitatcs fpiritualcs,fiuc

fint in ijjf quieto,fieuc func habitu.s:fiue in

/fm, ficut funt operationcs:nifi forte dice-

rctur,qu6d opcrationcs pcrtinent ad tcrtiam fpeciem Qualitatis;& quod fint paflloncs fpititualcs , fic quod Philofophus mentioncm ibi fecit cxprcfsc dc paflionibus corporalibus

tanquam

manifeftioribus. Etperilla$dcbencintclligipafl[ionesfpiritua-

leslicetautemin animafitdiftingucreoperationem propiie didam a paflionc , cuiufmodi cft delcftatio,vel triftitia in voluntatc,{quia opcratio tendic quafi in terminumopCfationis:paflloautem,quafia tcrmino in fubicfto, ficut rriftitia a triftabiliin voluntatc)tamen in hoc conueniunt fieri

fubiedo

in

,

fpiritualis operatio

& pafllo

:

quia vtraque

cft in

& pro tanto vtr.iquc polfet dici paflio pertincns ad tertiam fpcciem.

circa hoc de prima fpecie , vel tertia hoc faltcm vidctur probabilc,quodopcratio fit in gcnerc Qdalitatis. Contra hoc videcur illud Phil, 9 Metaphyfic3C,f/«<'r«w,inquit, non eft aliqttod aliud o^ns pr^tcr af^iONcm,!f7 ifti^ t .vijiit a6Ho,vt vijio in videnie,^ fpaulAtio in fpecttlante. Hajc illc. Intcntiofua cft diftingucre intcr adioncm tranfeuntcm , fii immanentem vult

Quicquid autcm dicatur

Tex.iG.

:

:

quod aliqua aftio fir immancns ficut exemplificat de vifione & fpeculaticne tamen conftac quod iftx funt operationes igitur operatio cft aftio, fecundiimeum. Itcm Phil. j dc Anima. Imelligere ejuoddampati eft. Itcm I o Ethic. cap. i dicit fic Non tamenfinon ijualitatum eft deUflatio,propter hoc igitur ibi

,

,

:

:

,

.

.

'^'l'

com

".'!"

125

:

ne(]uebonorum,NL'(jitecfnmvirtiitis operationesfi*ntqua/itateSynctjuefeiicitas,Hxc ibi.

&

cognofcens dtcimtur adaliquid,vhi Commentator,^/^«/«j Jtfti^ 'tcm 7. Phyf /«>»^ c. ad K^liquid^fjnam de ^ualitatef Practcrea Pcr rationem.abfolutum non diftinguitur fpccificc pcr aliquid cxtrinfeabfolutam:nunc autem opecum,lcd pcr propriam diffexentiam intrinfecam fibi,

8c de ani- m.'>tHreffc de m.i.T.c.io,

&

rationrs diftingiiuntur fpecifice pcrobiefta diftin^la fpccie:quia opcrationes circa

quam opcrationcs,qua: funt circaobicda ciufdcm fpecici,iftac autcm diftinguuntur numero, igitur illachabcntmaiorcm differcndiftinda fpecic magis diftinguuntur,

rlam,quam numcralem,&

ita Ipccificam.

Prseterca.

^^'

Quseftio XIII.

359

Prxccrca Operatio habec propriara perfedionem , 6c nobilitatcm ab obiefto , vc videiur fatis manifeftum. Etprobatur per iilud io.Ethic.cap.4. fecundum vnnmijuodque optima jca

ejt

operatto optime dijpojitt

obiei^um opcimum

ad potenttjUmitm eorum^qudjiintfuli

/pfa ^hoc cft cir-

operationis.

calis

COJ^MENT^%iyS. no. 49i».

\

k

CtioeJttrAnfmHtatio aUerius inc^HATitHm

X\.alterM7n,

gi« Jtt

adio

id Cft, liuod

cft ccaiiriviu-

taiio alceiius, fcilicecpafli iiKjuancum cft fimpliciccr aliud

ab agente

do,non quod

,&

dicicur

adio cranfmuca-

bili ponicur intcUedio , ficut ponicur paflio, poficocermino nouo inp.ilIbabagencc.Scquitur:

palluni cranfmutecur per illam,(cd

Imo

*o

Pro

incclligcncia huius liccrx

1

modo

clfc.

cnim

folucc, ficut gcneracio

adlio refpe6tus cft prius ceimino produdto

inpaflb. Similiccr paflio cft poftcrior

qus im-

,

mediaci fundacur in paflbrprsfupponic cnim cctab agcncc in paflb.Cum ergo dicicur qubd ailio eH princtptMa tranfmutandi

minum produdtum

^liud inqHantum aliud.

Si accipicur formalicer

pro adbione rc(pe6lus,poteft

male

,

quo

quo agcns

fcilicct

principium for-

dici

tranfmucans cranfmutat

agit formalitcr

ficut

:

,

album eft

fiuc

fimi-

le formalicct fimilitudinc,fcd fundaracntalitcr cft

agcnsadionc formaliccr agit, Ted fundamentalitcr agit potentia adiua fundamentaliter accepta. Similc dicodepaflSone. Scd operacio , fiue adus intelligcndi, vcl appetendi, fimile albedine,fic

habet

tjHo

cuia agcns relpicit paflum induccns formam abv>lucam in illud,iecundum quam dicicuc verc tranfmurari a priuatione illius forma: ad illam formam,ad quam formam oricur in gcncte aiilio refpedtus qtia agcns refcrcur ad palfum. Non ,

M.t».

rccipitur. Non enim pofico cciam quocuncunquc abfoluco, cciam nouo in incellcdu pofli-

quo

termmum ad qucm dcdaro

ali-

terminide potcntiapafsiua,& potentia indudiua terminiinpailum. Priroa rcfpicic tcrminum ab-

qua

gcnicum

refpicic

produd);um,accipiendo^f;>;r4/(o;7;m

,

vt

cft

fioc

pro-

dudkio fimplicitcr,illaenim habcttantum produpro temiino , vt patct ^ Dodtore tnprtmo,

dum

d.i.& j.f.a. Sccunda ncccflario refpicit palfum, in quod agat , vt omnis pocencia adtiua cccata.

qu« neccHaribprafupponic aliquod palfum.quod elt in

pocencia ad cctrainum

: cducere enim formateria; necellarib prsfuppo-

roam de potencia

&

maceriam , vc reccpciuam talis forma: , fic poccntia edudtiua tciminidc potentia matcriar, cft potcntia qus ncccllari6 pra:fupponit macenic

riam

,

rcccpciuam

vc

pra&fupponcrccur

ccrmini

calis

,

qus

ii

non

impofsibiic produccrc ta-

cllcc

lcm formam , cum

terminum acciptentem elle tlla tranjmutatione, ^uiafecundum termtnuni formalem pajjnm Je ha^

quod tianfmu-

tciminum in maccria , & hxc poceft ab aliis fcparari , quia Dcus jxjteft immcdiatc indi.cere formam in maccria,& illam non neccflarib cduccre

quam pafliua nccclfario

de potcntia matcria::patet, quia poteftcrcaic

hetaliter ^uamprtits.Wali diccrc

cam adiua

,

prafupponic aliquem ccrininum dc nouo acci-

piencim habetur

ej]'e

ille

a piincipio cranlmutatiuo

,

:

paccc

,

cerminus

illc

eft

icparari,loqucndo dc ccrmino foimali

gcneracioterminatuttantum ad produdtum, accipiat ejfe per ipfam, ,ad abibiutum incaufa

fcquitur abfolutum in effct^u

<5bum

,

i

priuseftprodu-

quani relatio producehtisjficat adio for-

raal:ter accepta ad palTiim

,

qubd

prius acccpit

Sed in creaturis

illa

inducit

&

,

illud.

non habct ejje pct dicimus quod genitum ac-

eft

nulla prjcfuppofita materia

qux

poteft

inducereanimam in non vidcntur realiter ,

qui rcci-

pitur in maceria, quia produccns larib

formam ncccfprxfupponic matcriam,& fic educic cam dc

pocencia maceria:

&

;

inducit in materiam

cam

,

fimiliicr eara

cum nou

neccllari^

pofsic produccre

vt pcr fe ftantem.

Sccundb nota

non quod produdtum auia vt fxpc di
qus

quid

cipitfj^pcr gencrationem adliuam formalicer acceptam, (cilicet vt eft relatio ex hoc fblo,quod calis

animam

cft,

cicare corpusorgaiiicum,&

tunc abfblutum

relpc(5liuum,lcd ficut

neceflario producat illam in

moteria. Sed poccncia indudtiua

non

iic

terminus per tranimucacionem,

ponicur rclpcdus

ablblutum

;

,

quuda(5tio, vr cft formalircr

produ(Llio,eft rclacio incrinfccus aducnicns, fic

cum

,

vt cft formalicer indudtio in crcacuris,

eft reipcctus intrinlccus,

quia

cft rcfpcdlus

indu-

ccntis ad induccum.-iuducca in maccria

paflio noua.) Vtraque ergo eft ad aliqucm tcrmi-

cconcra,re(peccusinduccntis ad induccum:& hoc modo non accipicur piopric accio,vt cCt dcgcnc-

accipientem de nouo

qu6d

aiflio

ejje

in paflo

terminacuc ad pafTum

,

,

id eft,

pro quanto

pailum recipit nouum terminum ablblutum ab agcntc,& paflio fimilitcrcftad agens, pro quanto padum aliquem tcrminum abiblutum de noCxfijiti*

uo

titer*.

ligi.

rccipitab agente. £t ficifta litcra dcbct intel-

Modb adtus intelligendi non eft

tcrminura accipicntcm

ejfe

ad aliquem

ncccllaridpraclupponit in paflb, fcilicet in intelle6tu poflibili

produdbum

quem

,

aliqucm terminum abfolutum

in intclle(^u poflibili

alitcr ie

habcat

ccflarib refulcat rclacio inducci

rc Accionis.cum

quicquid

aliter

,

(ecundum

nunc quam

patet,quia intelledtio nihil prxfupponic

.

prius:

nili

& inccUcdtum

lCvtum ad quod terminacur . Scott Oper. Tom. XII.

ob,

in

fic

forma nc-

adinducens,&

tcfpcccus cxcrinfccus

fit.fiue actiua productiu.i,fitie

fiuc inducciua,fiuc

lic

:

tainen

cductiua,

rclpeccus cxtrinlccus, fiuc

omnino habctur propoficum dc .ictu intelligendi , quud iiou Iic actio aliquo tliorum

intrinfecus,

modorura. Tercib noca

per ipfum,ideft,qu6d

c\\x6d accio

,

dicicur projucciua,

proquanco ccrminatur ad pioductuinjd cft,qub(l producto pofito in

ejfe

a produccic,nccelIarib ori-

turin produccteactie.lKic pioductio,qiiac teimi-

& iic clt pollcrior pLoducto. induciiua,proqujnto tcrmiuatur

natur ad produciu,

Et

7*» ^'^".'^' f^»

rcfped^s produccntis ad piodu(ftum. Smiili- '^^•'i'*'^*

ccr adtio

tetminum nouum,& nifi in palfo eilet terminus de nouo produdus,tunc non cffct adio noua,ncc

num

''"^'*»'«-

quaJ^rirao ifta diftinguuncur ib inuiccm, fcilicct "*** '""'*• pocemia produdtiua cermini , potencia eduftiua

non eft huiufmodi. Probatnr , quia tranjmutatio tam a^iua,<]Ham pajftua nece^ario eji ad altqutm

tatio rclatio

7'• ^!"

.ictio dicicur

id tcrminum invluctum,iia qnod pofito tcrmino

ff

»

in

.

34 o

Quodlibet.

centis ad

quietOjVt habitusyfinc in_/?« iyvt opcrjitip aflualis,qux etiam poicft poni diipofitio ad habitum,

vior

, natim inagentc oritur relatio induterminum indaftum , & fic eft poftetermino piodudo. Et dicitur adlio edudiua

cum

pro quanto tcrminacur ad terminum,vt edu(5lum fic pracfupponit tcimide potcntia materia: ,

Sccundum eft, qnod fi tcncatur Arjftotclcm pofuillein tcrtkifpccic etiara opcrationcs (piritualcs, qu6d forcc potcrit poni opcratio

in materia

&

num iam cdudium tis

,

&

fic

dicitur rclatio educcnfic omnis talis terminum nouum,

Et

ad terminum eduftum.

a(Sio ncccfiario piaefupponit

in tcrtia fpecic

nem

patet

,

ab intcllc(5tu , in quo nec fimiliter eft educiiua quia non terminatur ad -ali-

tcm in

quid prius cdudtum de potcntia maccn^ per intcllcdum,in quo eft formaliterjfici^it aiflio produtSiua tcrminatur ad produ(5limi a priucipio quod formaliter deprodu(fbiuo,in quo cft , nomiiiat. Cum ergo intellc(5lus tamum pr^-

dum

in

ponenda. Etduodicic. Primum, <^^ vidctur poni in cadcm fpccicin qua eft haf ,*. •!!• 1n. o u bitus gencracus cx illis a(:t)bus Sc quia talis na-

mentofii fonentt*.

Qualitatis

non

,

& pofito ftat

trifti-

ftantibus,necdclc(5latio ncc ciiftitia

cigo opcracio habct efc

au^ftoritatcs

,

&

\nfleri, fic

&

dici

,

qu(jd opcratio

fic

Do-

pcr racioncs intendit

probare quod opcratio non

fit

?•

^tet^

"•^••'^'

qualiras abfoluta.

, per Philofophus inccndit probarc, (Sc diftingucrc inter a(5tioncm cranfeuntcm, immanentcm. Vult igitur ibi quod aliqua a(5lio fic imma-

quam

&

•

bitus ponicurin prima fpecic Qudlitacis.idco vi-

ncns, ficut exeraplificat dc vifione,

quod opcratio fit m eadcm fpccie poncnda. Qualitas enim Ipiricualis,fiue Ciinx ejfe

iie,camen conftac

decur etiam

C

dclcda-

£c patct prim(j per au(5toricacem addu(5>am

:

S

circa

Contra hoc videtur ilhtd Plnlofophi. Hic

fic

1

adu amoris

hoc faltcm vidcturprobabilc

Deindc Dotilor poftquam probauit quod opequa fpccic , qua:ric in

quoPiriiic»'

diftin-

in gcncrc Qualitatis.

dorper

ratio cft qualitas abfoluta

fit

, pcrtinens ad certinm fpccicm ; quicquid aucem dicecur circa hoc de prima ijiccie.iSi: tertia

fupra patct. •j j

anima

paflTio

, vt

Oftratit in

in

camcn hoc conucniunt.fcilicct fpiritualisopcraticA:

ftanc.ficuc

quod nullo mo-

qucm

autcm

pafllofcquens.&pro tanto vcraquc poiret

prcefupponat aliquid priiisprodu-

palfum ab agcncc ad

t

quafi a termino caufata cft in fubici5lo,ficut

tia,ipfis

adio dc gcncrc Aftionis. Necfimiliter rcfcrtur

lici

nolitionis dc obic(5lo nolito

,

iila

:

bilcftatdcle(5latiofequens:&fimiliterftantca(5>Li

&

paflio.cum

Az paflionibus corporalibus tanquam

opcratione, puta cimi

nihil fupponat obiedluiT) circa quod opcratur, producit ad quod intcUcrtio formalicer terminctur.vt ad produ(flum , vcl cdu(5lnm, vel indudbum ab ipfo intcilc6lu,qui dcnominatur forma-

cric

fiue

paflio,quia vtraquc cft in fieri, vt in fubic(5lo:patct.quia paffio concomitaturopcrationcm ftantc

&

do

,

mentio-

irirticiaa triftabili,caiifatur in volunt.itc,&:

:

litcr a tali iiuclle(LUone,rcquicur

qua ponunturpaflioncs

tenditquafi in tcrminuopcrationis.iciliccc inobic(5l;um,quod cft teiminiis opcrationi.s.Pallio nu-

num abfolutum indudlum ;

in

guerc opcrarioncm proprie di
:

tcrmini

facit

manifcftioribus

:

aliquod palfum

,

pallibilesqualitatcs :fcd Ariftotclcs ibi

vci.prQdudlum tanr.iim, vclindudtum , vel cduftum.Sed intelledio, vt huiufmodi, noncft produdiuatermini patet, quia ipfanon terminatur ad prius produ(5tum ab intcllcdu,in quo eft fornialitcr,nec cft indufliua tcrmini in paifum patet , quia ipfa non terminatur ad aliquem termieft in

ad operationem frcqucnter clicitam fcqua-

tur habitus.

quod ifta: funt

lut operatio cft a(5tio fcciindiun

H O

L

I

V

& fpeculacio-

opcrationcs:igi"

eum.

M.

K^dfrlmum

Soluit argimentaAlUta numero pracedentL

, docet oferationem dki afiionemyc!r a^umfectt»dnm.,qiua duabus condttionibus conuenit cum aclione,id ejiyciuodfit femtendat in obiectum, Decjl tamcn ei tcrtia , Crfubsiantialts conditio aciionts fer in ficri ,

^

terminum per eam produUtim de quo i .d. yqj. ad i 2^e«rat aciionetp iramanenlem.vt fumitur pro operatione .^effeacitoncm niftdcjumoceideclarat tamen aclionem de genere Kyiciionis dittidi vniuoce in inmancnttMyCr tranfeuntem-.de quo i .d. i.q.G. n. zz. cr quti cft habere

4.
I

r .rj.

i .«.

intelleciionis

:

j.

i^d fccundum^expltcat /^,Iiitclligerc eft qiioddam pati, id eji

idequo i.d.yqu.6. ad tjuartnw

quo fenfu ncgat AriHotelcs fctens dicitur ad aliquid. ie(3:a

,

idque dupl.ci

AD

.

c^q.j.

Ad tcrtium Ad quartum

ntim. 37.

'virtutis operationes effe qualitaies.

Ad

via,&

,

quintum , optime c.xpftcat td ,

ziXv.%

^

,

,

rcaptt»

e.\-pl:cat

quomodo

diftjnguuntur per ob~

clare

Ad primum

id.i.ci.-!.

opcratio habet duas conditioncs , in quibus conucnit Prima cft,quod fcmpcr cft in/fr/,non dico fuccefliuojquia opcratio cft indiuifibilis , fed lic injiert , quod in continua dcpcndentia ad caulam candem,8c fccundum idem:ficutdepcridcntiarei confciuatx ad caufam conlertiantcm: de qua di(5lum cft prius in quadam quaeftione habita de ifta mateiia. Secundci condi-

*d

tio eft,quod opcratio traniit in

ifta.

cum

1.

Operatio cjua r.ititne

dicttur

aUio

&

Achi< fe-

cundiu.

*"

,

aiftionc.

obiedum

,

ficut in

terminum

:

licec

non

accipiat

effe

pcripf.im :quiapr3cfuppolitum in i\xoeJfe; Sc proptcnftasduasconditioncs potcft opcratio dici a(Sio,{icuc propter iftas (ignificatur grammaticc per verbuin a(^iuum:&:

proptcr cafdc dicicur opcratio a(^Ub fccundus,6<: ica «5ta

in tranfcuntc

ifta diftindlio a(.^ionis fic intelle-

& immanentc non clt gcneris infpccics

nes.Nam a(^io tranficns cft vera

a(5tio

,

fcd vocis in

li< rel="nofollow">nificatio-

de genere A^tionis, a(f\io immancns

cft quali-

tas.fcd .Tf)uiiioccdiritur a(ftio proptcrcondicioncspraedi^as.

Alio

*7-

.

QuxftioXIII.

341

de gencrc Aftionis diuidi in a£kioncm immancntcm &: -^'^"' '«ranfeuntcm,ficut rupcrius in infcriora. Nam non folum ad formam indit£bam pcr ^^"J'^' motum in paffum aliud ab agentc,cft aftio degenere Aftionisjcdctiamadformam induclam per mutationcm in ipfomec agentc.llla cnim formaabfoluta, cum fit no- ,^ i,n?na^

Aho raodo potcft

" a^ftio

*<<»

,

'

.

ua,cll termmus alicuius a£kionis proprrc didac pcrquam accipic ejfe quando igicur forma terminans aftionem eft extra ipfumagensttunc adlioilla cranfit;quando vcr6 forma ilia cft in ipfo agcnte:tunc a6Ho eft immanens. Diftinftio ° iftorum duorum :

,

modorum

intclligendi

primum intellei3:um

c^

«-«.v»»

tmnfeitntf,

adionem immanentem patec quia illud, quod fec^unduro, adio immancns hic dicitur terminus aftionis imma:

,

dicitur

;

nentiSjfecundum alium intclle£tumi& quodin aliofecundointelicdu dlcitur aftio, communitcr intelligimus per hoc,qu6d cft eltcere quando drcimus , quod porentia clicicopcracioncm,& pcr hoc,quod eft
,

,

i^.

Y

-

fenfus in

nem &

quo fubieftiuc,recipiturfcnfatio. Eft

fic

intelligcrerccipere incellcftionem

:

haberc fenfatioquia Ucec incellcdus , fecundum ali-

igitur rccipere, vcl

quam opcracionem caufarec in fe incclleftionem:camen non

dicerctur incelligcns

iri

hocquodcaufacTedbcnedcnominareturaliquomodoa verbo fignificante talem aftionem,vcl caufationcm:vtpote ii cflct impofitum ta!e verbum, intelligtfico quod igitur dicicur^ intelUgere efi pati non probac quod fic per fc de gencre Paffionis fed

'"*

' '

'

5

,

:

qu6dformaliccrdenominacperhoc, quodrecipicurinaliquo fubiedtiue fuscinteiligere eft rccipcre intclle£lione:&: rccipetc cft

Adaliud

*9-

10.

£//-»/>.

dicipoteft

p

vtfit fcn-

quoddam pati.

vho modo quod opcrationcs

a£liones ehcitiux operationum proprie di6larum,&

neratio boni eft bona,illas

*'

,

autem opcrationes

illse

actionis

virtutis dicuhtur ^-Tipicoadionesbonse funtrquia gc- """ '•*'''

non func

qualitatcs

,

fcd pro-

pric funt dc gencte Aftionis. Ifte intclledus vidctur pofle haberi a Commentatorci

qui ad probationcm iWinv.neque virtutis operationes tjualttatesfunt , dicit fic^ ^t^idrm autem non cU tjiialitas Hsec ille.Operatiua motio potcft dici motio ad operationem. Et fi obiiciatur per hocquod dicir, necjtie felicitas potcft dici , qu6d ficut nomcn Operatio operationis fumitur hic minus propric proadioncterminata ad operationem pro /'"«/r«r ""^^ ''7 " prie didam:ficut felicitas poteft improprie fumi proaftionc terminaca ad ipfam fufficic Ariftotcli acciperc opcrationes virtutis , fclicitatcm, proiJlis, pro quibus i„,„^„aia. fufficienter potcft inftarc contra hanc propofitioncm:ff/w»f bonum eji qualitas, contra operatio motio efi opcratiuaimotio

;

,

;

&

&

quam intendit facerc inftantiam. ad iilam audoritatem, quod intcndic ibi cancum de qualitati quieco,cum dicitmetfue virtutis operationes qualitates funi-.quod apparet pcr hoc,qu6d negat ibi iftam confequentiam delcftatio non eft qualitas igicur non cft bona:5c probacur qu6d non fequitur per illa inftantiam,w^«f eatfu virtutts, bic. An tccedens enim in ifta confequentia non eft vcrum,nifi de qualitate permancnte na dclcdatio verc cft qualitas fcd inyf<^r/:igitur fufficit fibi inftare de illis qua: hoc modo Aliter poteft dici

bus in


ejfe

:

:

:

no funtqualitatcs:ficucncc leftatio vcrc

fit

dele£kacioeft qualitas,fciliccc

Delcilatib

'^

?«'«'*-

non in/m.Qu6d aure dequod dclcfVd-

qualitas,probatur cx diftis ibidcm:na intendit probatc

non eft tviox.io:omniuytfjquit^motionuproprie videtur e(fe velocitasydir tarJitOi^vtl mfe^ 'velincomparatione ad aliitd:DeU6}ationiaute nullu horu exifiitjranfponcre tn dclcildtiofle ^

tio

velocitcr veltarde efi.non efi autevelociter deleUari'.sw\i diccre,

quod

delcftatio

no

eft

vclox,& ide6 non eft motus:fedcontingit vclocitcr tranfponi,vcl tranfmutaii ad ca: jgitur poteft cfl^^e terminus trafmututionis velocis:igitur potcft cfrc tci minus motus: fcd fccundiim Philofophum j. Vhyfic, motus non potcft efTe pcr fe ad aftjonem , & Scoti Oper. Tom. XII. pafEoncm^ Ff 3

'p

"^;

'

Tex.io.

Quodlibet.

54 i

operatwfe-

non cft acVio ncc paflio & tunc difcurrendo per quod cft qualitas Uli igitur qui feccrunt iftam confequentiam.fuppofucrunc tanquam vcmm:omne bonnm cjualitas habens cfTe ^«/f/wwjdcledatio non eft talis,igitur,&c. Etad illamru.iiorcm tadamin cttthymemate,rcfpondctPhilofophusperinftantiam deopcrationc virtuiis C^iod autem non omnisopcratio fit aftiopropricdifta,

cuiidum

probatur pcr illud ibidem,cap

PhU.

cmnes.c^vxod probat ii\hdci\s:^j*oniam i^ i,iHerc omnes appeittnt-.vita atttem operatio qtttt-

paffionetn

:

igitur ipfa delccVatio

,

:

gcnera.rclinquitur tadem

yiffi

efl

j

.'^ppetere,\K\c[\.ntJeUiiationcm,exiHimabit(]t
"vttejtte

dam

eJlAixc ibi:quomodo vitajVclwwfrr pofTct dici aclio dc gencre A£lionis. Adaliud dc y.PhyJic. litera Philofophi , fccundum ea qua: di(5ba funt in fecundo atticulo,intelligcnda eft fic quia fcientiae neceflario annexa eft rclatio ad obicftum intra &: ita hon cft a primo alterante immcdi.ite ncc per confcqucns ad ipfam eft prima alteratio:fed illud quod Commcntator addit cxponendo,
yr-i

,

:

d.i.q.?.

:

:

;

Ad primam rationcm

jiEiiuciuo-

modo difltnguHn-

turper

y

o -

^

&. 36.

&

indc.

"^

ad manifcftationem:quia manifeftior eft diftindio obicdorum , quam aduum,& cx tanquam ex manifeftiori innotcfcit ifta. g^ confir matur hoc:quia fecttndo de anima, dcut vult Philofophus , quod a£tus diftinguuntur per obieda:im6 m.igis , quod obieda funt prxuia ipfis ai^ibus , propter

^iia

quam a£tuum:ita ctiam vult, Hoc autem non eft cflTentialitcr quia a£kus

oportec pr.us tradarc de dillinftionc obicdorum,

quod qu6d

potentiac diftinguuntur per aftus

eft cflentialiter poftcrior potentia

prius:igitui intelligi

ncc

ibi illud aliud

de dillindione

,

:

:

,

&c pofterius

de

fcilicct

non

obieftis in

cft-

per fc ratio diftinguendi

comparatione ad aftus

dcbcc

,

cflcntiali.

Alitcr poteft dici,qu6d a

quo

aliquid habctcntitatem,ab eo habet vnicatem,& pcr

habct entitatcm a quacunque cauconfequens &: ctiam quodcunque depcndens ab illo a (jL pcr le,ita vniti.tem,6<: diftindioncm quo depcndet eflcntialitcr , maxime verum cft hoc , quando depcndet ab aliquo tanquam a caufa propria, fiue termino proprio fua: dependcntia: quia quando comdiftin£I:ionem:caufatum igitur ficut ,

,

&

:

munircr terminat dcpcndentiam eius & alterius,non ita accipitur vnitas cius & di» ftindio.fccundum vnitatem 6c diftindioncmtalistermini depcndcntiie nunc autcm adusdependetabobiedocanquam atctmino proprio fua: dcpcndcntia; Concedi ,

.Aclus

dt-

tuFperoh-

jgjjyf potcft,qu6d aftus diftinguuntur pct obieda,ficut pcr aliqua cxtrinfcca^a qui-

*^"^ dcpendct dcpcndentia eflcntiali,6c propria non tamcn diftinguuntur per

'^'•^

:

extrinfeca

quod cft ad propofitum, ficut per terminos rclationis inclufacin aftibus.Et cumdicitur qu6d abfoluta diftinguuntur per intrinfeca:Vcrum eft tanquam per formalia diftindiua.Si autem acciperctur,qu6d non

a

difliinguuntar pcr extrinfcca,concedendum eflct

kUa, vt per alicjua cjuihus

illa,ficut

dependent.

jjy I \1J^ n. licetmnjtt

relatio, ta-

men accipit perfefhone

ah obtedo.

^

pcr formalia diftin6tiua:ncc eciam

g^ pg^

(-g

,

fic

intelligcndo ficut per correla-

tcrminos relationis:quia abfolutum non requirit cxtrinfecum vt per fe

corrclatiuum,ncc pcr fc tcrminum relationis poflunc tamcn abfoluta diftingui pct I ^ r r r mi i aliqua extrinfcca,ficut caulata pcr caulas proprias,uue per lila , ad qua: habent propriam dcpendentiam in enticatc,& vnicatc,&: lalia funt obicda rcfpedu operationu. :

•

i

i

Ad aliam rationcm patet per idem : quia aftus etfi non fit cflentialiicr relatiuus, ^^^^ tamcn fit per fe mcdiuiri vniens potentiam tali obiedo dicitur pcrfcdior cx maiori perfedione obie£li,fcd iftam pcrfeftionem non habec ab illo tanquam a principio intrinfeco,fcd ficut a caufa cxtrinleca , vel faltcm ab aliquo extrinfcco , quod :

terminat dcpendcntiam cius eflentialera.

QOMMENTAK 1

74'

,,

diccretur,qudd aftus diftinguuntur per obie(3;a,quantum

A

D

i/?<j.Rerpondct

DodVoradomncsob-

x\ ic(5liones,& refpondcndo cxponam Dicit crgo

litc-

quod opcratio

V

l

S.

qnadi(ftiimcftpriusf.i.i7«3;7i.^.i.^.i.Vi-

dc qu*

ibi cxpofui. Eft

tcllcdio obic(5li in

crgo opciatio

,

puta in-

continiia dcpendcntia

habetduasconditioncs in quibus conucnit cum adlione. Primacft, qu6d fempcrcft injffn , non

ad caufam candem , puta ad intellcc^um , obieclum quae intcgrant vnam tot.-ilcm cauGm,

dico fucccftiuc.quia opcrario cft indiuifibilis.fcd fic in fieri.c^nbA in continua dcpcndcntia ad cau-

d.^.q.j. Et

ram vbi ncccdc

crit.

,

fam candcm,&: fecundum idcm,ficut depcndentia rci conferuaca: ad Deiim confciuantcra , de

&

vt patebit infra qu. fi

ifta

i

f

.

&

fupra parct inprimo.

caufa pcr aliquod inftans ceila-

rct,non eilet illaintellcdio.Secundnconditioeft,

qu6d opeiatio

uafit in

obicAum,

ficut in

termi-

num.

3

*"

Xni.

Quxftio num,licdr non accipiat

ejfe

per jpfam.quia prx-

fupponit in fuo ejfeM cft, quod operatio non cft ad obicdum,vt produftum a potcntia, cuius eft opcratio

quod dicaturoperatio pru^udliua,

fic

,

pro quanto ncccllario tcrminatur ad produd\um , vt produ(5lura , quia fi c;iam illud obic-

Caxm nullo modo tia

produ6lum , ncc a potenoperatiua.nec ab aliquo alio , adhuc tranfit^et cllet

produdum

'i

potentia

cuius eft

,

Dodotc inprimo,

diU.^.ej. 3

eft qiialitas

tcndit

lu iSi

iOdo vcro de gcncre A(5lionls ncceflario tendit in tcrminum accipicntem dc nouo effe ab ipfb agentc. Adiocr,

vt fuprk patuit

go pro operationc

;

eft quaiitas

&

,

in gcnerc

A&ionis.

tc,fiucinaliopa(rofcmperdiciturtranfi;ns,quia

modofii^iik

.

& nort tendit in aliud vt patet dc principio produdliuo & de forma qua; quicto

,

,

,

cft ratio fortnalis

quia

Aaioquo-

^. J

adio , ficut ptopter iftas fignificatiit Grammaticc per verbum adiuum , quia intelligo , volo , video fimt verba adtiua. Et propter ea operatio dicitur adus fccundus , vt diftinguitui contra aftum primum ; nam a6lus primus ptoejfe

,

^c quod nuUo modo

Secundo modoadio de gcncrc A(5Honis qoae

.

poteft dici

prie eft in

produ^um

,

ncccflario fcndit in aliud,fiue rcccptum in agcn-

i

fit difi aiiio.

iftaS

operantc

Dicit ergo,

dijl.

qu6d proptcr

producendi

vt de intelledtu;

,

aftus vero fecundus cft in continuo

fieri

,

&

tcrminum de nouo accipicn-

falrcm tranfir in

tcm

efte

alio

ab agcnie,inodo abfblutc,& refpcdiuo non

fiue ille tcrmini^s

,

fit

in agente

ponitur aliquid litnitatum dici vnluocc lioc

nomen

& impropric opfcrationi

,

quantooperatioaliqualiter conucnit

nc propter

duas condlciones

illaS

:

cum

ideo

,

dc pro

zOtio-

eft (liui-

non

fcrapcr tcndit in aliud,vel in aliud, vt obiedlnm,

fio asquiuoci in

datur z€tio de gfentrc Adionis, inv6 adio dc gencre A(ftionis, praecisc ponitur pro vno 'mtmbrb

produdliua. Et ita

ifta diftinftio adioiiis fic in-

tranleilhtcm,

eft gcneris in fpecics

nes

nam

,

,

& in immancntem, noii

fed vocis in fighificatio-

de genere

iranficns eft aftio

a(flio

a<9;io

AdUonis a(flio immancns eft qualitas , fi aiquiuoce dicitur aElio propter conditiones pr^di;

das. j^lio

modo potefi

a£lio de genere ASiionis

Aciio di»i~ diuidi in tranfeuntem,& in immanentem,ficut fuditurintrM' perius in inferiora. Vult dicere Do€lorqu6d

quando produifham (iiionem

realitcr

per veram produ-

fiuc a(£tioncm recipitur in ipfij

,

e> tmm»nis. quia cft ad

eft adlio

produ-

reccptum in

fcd fimplicitcr cft ad termi-

ipfi>

agcnte;& hoc

modo om-

&

dicitur produci producitur in ipfo agente, per talem acftioncm ex hoc, quod tcrminatur ad vt prddulllam qualitatem vcrc produ(5tam , jiis

&

vt dixi fuprk.

,

formdm

quando

Quando

vero agcns pro-

in paflb extra ipfum agehs

ignis producit

,

vt

calorem in ligno.quia ca-

lor rccipitur in palfo cxtra ipfum agcns

,

a(5lio

quod eft adtcrminum extra agcns reccptum. o DiftinElio iftorum duorum modorUm intcrminata ad illud, dicitur tranficns,co

telligendi aiiionem

tmmanentem,Scc. Et

lic^t

om-

tamen pro iunioribus cxpono aliqualitcr liccram. Cum dicit primo , quod ailio eft ad formam induEiam in paffum per moturn , &c. InccUigit qu6d fiuc inducatut in pafifta fint

clara

,

fum aliudab agcntc per motum, vt qualitas , & quantitas qux ab agente naturali inducuntur permotum, fiue inducaturper mutationcm cantum vt forma fubftantialis in materia pcr ipfum gcncrans.fempcr dicitur a£lio tranfiens. Si,

,

militer

fi

/luc pcr

generans in (cipfum inducat formam,

mocum.vt

ignis,qui fottc in fcipfo pro-

ducit c.-5lorcm intcndcndo ipfum

tationem

,

de

tranfumptiue pro-

pter aliquas cOnditiones conucnicntcs

fibi.

oe4

fecunda diuifio adiionis eft vniuoci in vniuocata , quia ibi aftio proptic de gcherc A(5tionis d!vtraque

cft

qubd

propric a€tio dc gcncre A(5lionisj

quia vtraqiie refpicit pafTuni, quod vcte thutatur

fecundum dliquani formam abfbluram rcccptani in ipfb paflb ab agtnte ; & tantijm in hoc differunt,quia tranfiens refpicit terminura

,

vt indu-

rcfpicit terminum , vt induduni ipfummet agcns,vt in pafTum. p yld aliud de 10. Ethic, bcclaro duo itl iftalircra, Primo, quomodoa(Slio cliciiiua dica< tur boha:hoc non debct intclligi,qu6d illaaftio

,

eft

tas abfoluta,vcre pcr a(5tionem dc gcncre Acfltio-

nia

inembrum npn

nifi tahtuin

terminum non reccptum in aliquo

,

nis operatio naturac viucntis quac ponitur quali-

ducit

,

diui-

<5bum ab agente in aliud pafTum ab ipfb agentc.

extra ipfum agcns

{kdm

aliud

ciim ibi

immanens,

centctalis aftio, fiue produ(^io

num

&

',

gcncre Adlionis

;

niditurin trani(cuntem,& inimancnrcm,iia

n

75'

diuifionis

iquiuOcata

vt

,

fiue

quando inducit formam

per

mu-

in ipfb in

**=

& fic

,

aStio propri^ conuenit adlioni

gencre A(flionis

76.

fiue in

,

vt opcratio,vel in aliud, vt produdlum, vt tcllc(9:a in

actio

motum,fiue pcr mutatio-

duas conditioncs operatio

dr infecundo,

.

quomodofof-

tji trtnfiens,

fiuc pcr

ipfi)

quanco

,

S^uAdo

agentc,& hbc

nem. Deinde ptimadiftindtio,quae ponicuraequiuoci in aequiuociita, quando operatio didlur ai^io imrnanens fic ponitur

zikio produ(2iua,vt fiipra dixt, pro

produdlio reipcdlus,vt pafet a

immanetem.

immanens propterea relpicit terminaro, Vt in ip/b agcntc , fiucpcr niotum , fiue pcr mutationem,& aAio proprie ttanfiens rclpicit tcrminum , vt indud^lum in aliud paiTuilh a& z€tio

induAum

in illud,vt ad teitninuni praEfuppofitum : dicitur

talis zGtio, non quod verc accipiat effe per illam tanquam per aliquid prius verc dans efe , ciatn produdtum prius habeat ejfe quam intelligatur

feuntera.di'

S45

femper dicituradlioimman€tu,ficqu6(i

cnim

terminatur ad

Oper»iit

inftanti

Scd immahens

in

elicitiuafit

propriegcnetatiua Boni, fiue bpfcra-

bona:,cum illa nccefTarib fit poftcrior, ficut refpcdus cft pribr tcrmino ad tjuem fed diciturbona ex hoc,qu6d tcrminatur ada(3:um botionis

;

num. cft

Sicut ctiam

bona

,

cum

dicitui:

ipfum quoquc

cuius gencratib

bohum

;

intclligicur

fi

de gcncrationc , quai cft rclatio cx hoc dicitur bona fohnaliter , quia imrhediate fundatur in

eencrantebono,&terminatur ad gcnituth Habens bonhatcm i generante. Sic dico j qudd a(flio clicitiua

,

quia immediatc fundatut in po-

bona , & terminatur ad ad^uin habcntcm fuam bonitatcm a |>otcntia opcrante« dicitur bona ; potcncia auccm dicitur bonl iti operando pro quanto clicit adtum confortnitcr tcntia opcratiua

rationi redbcjVt patct inprolog.^.vlt.

& inpripno,

cj.ij. Pro quanto ctgo cft elicitiua adlus conformtter (^ habcns rarioni re^ dicitur bona , pcr cbnfequens adus,vt fic cHcitus, erit formalitcr bohus

dift.ij.(frin i.dift.j.^o.&

41.^ infra

&

bohitatc fcilicct morali, elicitiua

,

& per confcquens a(flio

quac fundatur in

tali

potcncia

fic

ope-

& tcrminatur ad a(flum vt fic clicitum, dicitur bona moraliter & hoc potius denomiratiua,

,

,

Ff

4

nationc

Htclaritti in iittr»'

,

Quodlibet.

?44 lutione cxtrinfcca

bonn moralitcr Muirtf.

non cnim formalitct

i

cuni fola operatio

,

caulatiis dicatur fic boiiii

dicitut

vel habitus

vcl bonus.

,

quod operatio virtutis

etiam,

,

Aducrtc

fiuc opcratio vir-

,

tuoGi.vt fic,non eft quiditas abfaluta,quia vt

fic,

nicludit nccelTario refpcftum ad rationem rectam.vt patet aDoftorc i« lociiVrdallegatis , fed fufficit

quod operatio

in fe ut qualitas

illa

licct

,

poftca poffit circumftantionaii diucrfis refpc<^i-

bus

&

;

quomodo

ficpatct

adioclicitiuaopera-

tionis virtutis,fiuc operacionis vircuofa:, dicituc

bona. Et dicitur operatio virtutis, vcl quia in fc focmalitcr cft rc6ta,vel quia elicita a victute, vcl

quiagcneratiua virtutis, tamcn non

quod

iic

aiSus virtuofi

f.t

gcncratiuus virtutis

,

vt patct a

,

cft

a victutc

fic

de ratio-

ncc quod

,

Dodorc

in

i^Harto,dt^.^o.q.i. Et vidc qua: cxpofui inprolo.

tes

fcd infteri

§llio>»odo

i\\x.oMne{?onum

omne bonum Ariftotclcs Jii qmtlitaf.

fic

opcratio virturis

nentcs

,

adum

confequcns falfnm;

:

omnc bonum

fciliccc

victutis

cft

tas cft

infcrcndo cx

crgo adio clicitiua aftus virtutis ,

ciun

boua

fit

falfum

,

patuit.

,

quod

illa

ecic

quali-

Confcqucns

aftio clicitiua

crgo opcratio

Si

omnc bonum

quali-

cft

fclicitatis eritqualitas

,

piendo operationem felicitatis pro aftione liua felicitatis.

fum

,

fic

cft aftio dc gencre Adlionis, vt fuEt fimilitecpoccft acgui de adlionc

eliciciua fclicitatis. ,

vt fupia pacuic.

,

fcilitct

qualitaSjimo

pra tas

fic

,

omne bonumcftquali-

illo antcccdentc,fcilicet

las,

nec dcledatio

ficut

,

fcilicet

pcrma-

Etpatetquodconfcqucns

quia adio clicitiua

acci-

cft

non cft bona, quia ftat tamcn non cftcqualitatem

qualitas pcrmancns, ergo

ipfam

cllb

primo

Et

.-intcccdente

fimiliter

,

intcUigiturin illo

11

quod omne bonurn

fcilicct

,

permanens

(jtialitits

'cft

&

bonam,

perraancncem.

ftatim polcft fubinfcrri,

opccationcs virtutis funt bona!. Et fimiliter delcftationcsconfcqucntcs opcrationes virtucis funt

bonae

,

crgo func qualicaccs pcrmanences,non

fe-

quitur, quia funt qualitatcs tantum in fieri, vt iiipra patuit.

mo

.Adprimam r^f /oww , dicit Do
,

,

uc, &: cfFcftiue

adus dcpendenc

paccc,quia

;

ternpactialitcr ab obiedis in cntitate,

vnitatc

,

ejfe, fiuc

&

crgo

fal-

; quia a quo quis habec ab co habct vnicatcm,& di-

diftilidionc

cntitatcm

,

non diftinguuncur per obiefta formaIicer,& incrinfccc,fed pcr raciones proprias

ftinftioncm. Scd

obicdaauccm

diftinguuncur formalicer, pcr

di-

ftinguuntur cxtrinfccc. Et de hoc vide in fimili

Doftorem

m primo

addit,qu6d

fi

tur pcr extrinfeca fic

,

dift. 7.

i

j.C^ 17. Prartcrca non diftinguun-

accipcrctur,qu6d

intelligendo

,

,

concedcndum quidcm

ficut

per correlatiua

,

cftcr,

& pcr (c

terminos rclationis , quia abfblutum non requi-

terminum

tamcn

corrclacionis. Poffunt

diftin-

gcncic Adionis.

gui pcr aliqua extrinfeca. Sicuc caufaca diftin-

q ^literpoteH dici ad illam auHoritatem. Hic Do^oc dat aliam rcfponfionem ad illam auc'l;ocit.icem lo. Ethic caf i. Ec dicic quod Phi-

guuncur pcr caufas proprias, fiuc pcrilla,adqux habent propriam dcpendentiam in cntitatc , vnitatc , talia funt fubicda rcfpeftu opcratio-

lofophus intendit tantiim de qualitatc in

ejfe

quicto. Ciirn dicit neqHevirtutis operationes quaIttates funt ,fcilicct in effe

pcr hoc

quod ncgac

,

quicto

ibi iftam

,

quodappacet

confcqucntiam,

non eft tjualitM , igitur non eft bona. Et probat quod non fcquituf per illam inftantiam deleil.itio

neqiie

enim viriutui operationes

fitnt

S

C

qualita-

H O

fuUhr».

& ia

ritcxtrinfccum,vc per (e corrcbtiuum,ncc per /e

.

fubtilu,^

formalcs intrinfccas,& abfolutas. Dicit fecundo, adlus diftinguuntur per obicdta originaci-

elici-

de

7SDeclarati»

quod

cftfal-

fclicitatis cft adtio

Uciatio fit quAlittu.

cft tpalitas fciliccc

intrinfccc adlus diftinguuntur pcr fuas rationcs

contra

,

Si

Dico , quod fulficit Ariftotcli ad imqiuditas. •probandum illud antcccdcns , acciperc pro operationeviicufisipnim adlioncm clicitiuam, qux tecminatur ad

,

funt qualitates

virtutis crit qualitas,quia

:

bona

cft

&c antcccdcns

erjTo

igitur fufficit ibi inftarcdc ilUscjux

quam pcrmanifcftiora quia diftin(ftio obicdorum cft manifcftior diftindlionc aduum , tamen

argucnd*)

crgo opcratio

qiialitas,

;

quam inftat omnc bonum cft

qtialitai

ejl

dc propofitione

cft

in ifta

pcrmanens,non fcquitur,crgo dclcdatio non

r

Sccundum dcclarandum

Antcecdcns euim

felicitas.

modo non

hoc

tjHttfl.vltitna.

^3,

neque

,

cohfequcntia non cftverum,nifi de qualitatc pcrmancntc. Nam dclcdatio vcre eft qualitas, §lutmoJt de.

&

num.

Nam intellcdio diftinguitur a vifione,quia

intellcdtio eft in intcllcdu

fto,&

,

vt in proprio fubic-

vifio eft in poccntia vifiua,

& fic vifio, &

InlelUilif difiinguitHt

k iiifiene.

incellcdtio dicuncur diftingui pcr diucrfa fubie(5ta;liccc

ctiam poflinc diftingui pcr

fas cxCrinfecas

,

diuerfiis

canquam pcr obicfta

,

cau-

\ quib,us

depcndcnc,ac etiam caulancur.

L

I

V

M.

Hfc dffcet operatienem vitalem feparari pojfe ab obiecto. Jdprimum , ait illampojfe connon cointelligendo obiecium ^fi vox imponeretur adfignifcandam entitatem abfolutam

cipi^

tantttmmodo^ideo autem nttncfemper cointelligi obieBum fefita

efi.

,

(juiafic

tum.,vcl obic^um^ncfi a£lualii effit.,&cjualis eliilia reUtio

titcm docirinam circa h^c

ride

7.

DE

vox adfignificandum im-

Explicat optime quomodo reUtio, qttic tantum eli pofiibilts

qmrto

:

:

,

denominatfundamen-

Habet pukhram^

(jr

valdefub-

vide Leuch. O' Tarta.

principali dici potcft,qa6d

illa

qualitas, quac, vcl eft opcratio, vcl in-

non habet rela'ioncm ad fubiedum magis cflentialera, idco fi ponatur alias non effe elTentialiter rclatas ad fubic-

cluditur in opcriitione,

Afet.^J^ii,

quam alix qualitates ftumjdc quo non

:

&:

cft

modo

qu£Eftio,ncc iftaponctur cfTcntialitcr rclata ad fub-

icdtum. f

Quod

fi

dtcatur iftam eflc in fieri,ic pcr

quam alias qux funt mfafio effeyyd in quicto ,

hoc cflcntiaiius dcpcndcre

a fubiedo,

effc.

Rcfpondco:

31,

;

Quxftio XIII.

c

34S

non variat dcpendentiam ad fubicdum.fcd rantuno variat modum ellendi ipfius formx in fe.vclfaltcm in comparatione ad caufam dantem ejfe. Ad argumentum principale dici potcft, quod fi aliquavoximponereturad pra;-, Refpondco

riftud

'

cise fignificandum cntitatemabfolutam, quac cft opcratio

,

obieftumin rationc rermini fcdcommuniter voces impofitaead fignificandumopcra(ionem,important rclationem,velprincipaIiter, vcl connotando &: ratiocft^quia oper.itiocommunitcrintclligiturfubrefpe£kutcndentcadobicftum, fubmodoj quo intel'igitar,fub co communiter fignificatur. j

&

oi^teUttm,

^w*^»*

quod faltcm oportetcos

;

cam^

;,„«

tet^fevdt

:

Ipecies intelligibilis eft qualitas abfoluta


"''"/'y-

feingcnereQualitatis:fignificatumillius vocis pofTct inccUiginon cointclligcndo

Exemplum ,

^^i»»/?**»

vclin operatione , 5c per "*

formalcm rationem intelligendi , fcilicet pc» fe principiatiuamaftiis & tamcn communitci vocatur fimilitudo obie^i non quod illafitrelacio,quam perfcimporcathocnomeny?^w;/««'^<' ;fed quia ipfa cx natuta fua eft quxdam forma imicatiua,& rcprxfentatiua obie£li3idc6 dicicur fimilitudo taJiSjfciiicet per imitationem , & cciam cum fignificatur per hoc novncn Jpecies , adhuc non fignifica ur fubratione abfoiuti praecise fcd includcndo ilbm rclationcm , fub conccdcre, qui ponunt fpcciem

efiTc

,

;

,

Vnde etiam

quacomnnmiterintclligiti-ir.

fpecics dicitur alicuius obic^i fpccies,

Confimilitcrert dc voc'bus fignificantibusoperationcm.

u Et fi at guas aliqua operatio , puta Ua quse non cft obiedti , vt cxiftcntis , noa habetadobiedumnifiieiationempotcntialem:nunc autem oportet cointelligei obicdumtanquam tcrminum adualis relationis quiaqui intelligit aftum cognofcendi,oportct vt cointeiligat obieftum non tantum vc cognofcibile,icd vc aftu cog:

i

:

nitum:igitur cognofcere importat relacionem aftualem. Refpondco,relatio,quaj,quant\jim eft ex parte fundamenti ptct nonentitatem termini,cft poflibilis

ipfa

:

,

cifet a<^ualis

,

& pro-

denominatfrequcnter fundamcntum,

f^*dtm 4« ^^^,** **»

vcl rubicaum,quafi aaualiter ineftit. £««!** Excmplum conceditur quod anima fcparata non cft tantiam incllnabilis ad cor- ^,^ pus,fed quod inclinatur ad corpus,& tamcn non cft ibi aftualis inclinatio quia termi- ^nmaft^ :

nus noncftinaftu: fcdprQtanto.i£lualicer dcnominat, quia quantum cftcxpartc faratAnm anima:,a£tualitcr ineflct.

53«

<jt

Confimilitcrdicitur,qu6d fcicntiapraaicadirigit,licetnonfitaauahsdircftiofc-

cundum cam: Putaquando nulla

alia

poceuiia ab intcUeftu operatur

,

ncc

dirigitur

fecundum eam. in quolibct generc relpcctu poftcriorum:hcct

omnium colorum

:

& fic de primo

quandoquenon fit aduahs menfuracio

pcr,quantijm

eft

potcft dici

hicquod

quia relatio opcrationis ad

obiedum fem-

cx partc ciusjncflet a6tu, idc6 fub rationc cius , quafi adualitcr infic fignificatur;5d fic obie£lum cointeUigicur,vt tcr-

hxrencis opcratio intclligitur:&:

minans autualcm dcpendentiam.

jo. t

Mo^

cap.y.

*"''^{'^'""^

^"'v' J'*''*

reUnofjt

^^

Iftud,quod di6tum cft,verumc(rct

ncmenf ira;:

'^'"'^''^ '

OpcrAtio

propter d^.fedum termini. "

i»..

^a

Confimiliter dicitur,qu6d albedo cft mcnfura

Confimiliter

aiiu

'^^''"•'^f^A^

fi

cointelligcrctur

fempcr obicftum fubratio-


mrt

etia?»

quiarelatiomcnfurabiliseftibi potcntiahs,vtpriusdi(^umeft.nuncau- exHio^-^*^

tem inreUigendo operationem,oporict cointcUigcrc obiedum , canquam iUud quod

^""'^' ^

attingitur per operationcm.

dicendum, quodoportet obiedum coinccUigi cali terminum atcingcntix vnionis in a£tu,quam vt terminum dependenti* , vel mcnfurabihs ifta autem attingentia eft rel.ntio r.uionis in aftu abftradiuo fed quia fubrationeilliusrelationisattingcntiac communicerintelligitur, &: hoc attingcntiae adlualis licet illa non fit actualitas rcali'; fcd actualitas rclationis rationis & idc6 communiter opcratio fignificatur fub tali relatione acluali , & oportet obicftum coy

Vcriiasigiturvidcturefte

aftui vt

:

:

.-

intelligi.vt

:

:

terminans talem rclationem aftualcm.

Hiuc patet,qu6d iUud Ariftotelis in Prxdicamcntis nihil prohibet idcm in fluri-r bm generibtis eril/tis enuntiari^ enuntiari, non cft verum de aliquo per fe vno r fed de aiiquo vno pcr accidcns quod ctiam quandoque vno nominc fignificatur ficut forte hoc nomcn fcientja fcd non propter hoc eft vnum proprie quod cft vnum fccundum dcfinitioncm,fecundum illud 7. Mctap. cap. 5 hcpmtio wro cH^nonfinomen rationi idcrn figni-' fcet^omnes cnim rutiones effcnt iCfjne dcfnttioncSy & probando confcquenttam , fubdit: Erit cnim /lomcn , cjuod cmiihet rAiioni idem , c^uire cr ll^ias defnitic ent. Et ex hpc pollct intelligi ^^diftum Auerrois ^.Phyf Dignins f//,inquit, qHodfit de c,Ad Aliqitid, cjnaM de z

:

:

:

,

.

^nalitaU'.

<**

^•'**

"^^' ^ fi^je.'{i.

''^\^

cfinmi^

ran. Te\:

i

},

Cofni^..

Quodlibet.

346

^alitate quod forte verum eft quantum ad illud quod formaiius cft in fignificato nominis impofiti ambobus,vcl illi toti pcr accidcns quod cft abfolutum fub rcfpcdu. Ex hocetiam forte poteft intcUigi illud ^.Metaph. quod aliqua dicuntur ad aliquid fecundiim gcniis , vt medkina , inquit , eorum eH qudi ad altquid , (juia ipjius gtnus fcientiavidetur ejfe eorum y ^ute ad altquid ^nomenfoith fpcciei imponitur prjccisi :

,

:

7I.V.10.

Idem

in

frxftnti dt

^ualitate

adjinem.

,

ad fignificandum quaiitatem

,

& proptcr hoc non dicitur ad proprium correlatiuum.

Nomcn autem gencris non imponitur prxcisc ad fignificandum gcnus

fiue quahta-

,

tcm,fcd ad fignificandum ipfam fub tcfpc£tu.

QOMMENTAK S9.

/^ yod fi dicatur operdtionem in V^&c Refpondcc hoc non variat dependen

f

fieri.

ejfe

tiam ad fuhie^Hm , fed tantitm variat

modHm

faltem in cornpara-

ejjcndi ipfiHj forrna infe,vel

tiotie ad cAHfam dantem ejfe , quia effe fuuni abfolutum eft in comimo fieri, ficut ctiam ejfe abfoKitum creatur^ alii vero qualiratcs,vt comparantur ad caufam propriam , &: particdarem habent ejfe in ejfe quieto, tamcn vt comparantur ad primam caufam conrcruanrcm,rcmpcr funt in continuo /fri. Et hocparet a. Do£ioie infecHn:

do, diB.i.

tum pro

ejUfft. 4.

illoinftanti quoaccipit

CrtMur»m ''*'

&

e^

tan-

a caufa fua

temporc immcdiato (equcnti a Dco conreructur raod6 crcaturam conrcruari cft ipfam coiuinuc a Dco ficri,& poni ni effe, vt patct a Dodlorc w fecundo, difim. i. ^uxft. I. Et vide ibi qux cxpofui. Sed opcrationcs non folum funt in continuo fieri 3. priuia particularidependeat

eonferunn

quodcauracum

vbi vult

,

in

:

non

Poncnrationem formalcm

do crgo talem fpcciem cilc producendi a6lum intelligendi entitas abfoluta

dift.

in ^uodl. prafenti q.

erit ncccftatii

,

quia nulla cntitas rclariua poteft efte latio forraalis produccndi aliquid , 8c maximc abfolutum , vt patet per Dodorcm in pluribus locis, per Philofophum 8. Phy. tcx. Sjftntd» ,

&

com. 10. Nota criam

,

cum

dicit (\\.\bJifpecies in-

telligthtlU eftfitnilitudo ohieai

tionern

,

,

& hoc per imita-

quia ex hoc vidctur /equi

menfurabilis ab obiedlo

,

&

:

qu6d

ip(a fit

non

,

,

et-

non

aftit

quando adlu

,

cxiftit dicic

potcntialcm

,

cxiftit quando vcr6 tantum relationem mcnfu:

fiue aptitudinalem rcalem:

dic pariformiter ficut

militudo obiedi fecundum imirationcm tcr fpccies intelligibilis.

&

,

& ali-

Dc Koc videqu* cxpo-

fui in

iraportare rclationcm ad obieftura proptcr no-

primo,dift.5.q.6.& 7. £fy
mcn

fic

iciflum

lam

cfientialiter includit

rcfponfio ftat in hoc,

quodlicctoperaiio fccundum dici vidcatur

impofitum, tamen fecundum

An optrttio- ^um. Et

aducrtc

vt cft qualitas

ne tcrmini

,

,

cum

non

ejfe

fic

nul-

rclationcm ad obie-

dicitur

tcndit in

,

quod

opcratio,

obicdbum

in ratio-

quia tcndeie formaliter ad aliud in

ratione termini

,

ipfum terminantis, itaquod

impoffibile ipfum

e/Je, nifi fic

tcrintcrminum ralcm

,

fic

tcndentia formali-

cft eftcntialiter rclatio,

velrclatiuum. Scd operatio bcnc tendit in obicvt obicdum quia obicdum , non tamcn

rtnni tur

,

,

dentia in ilhid

quia

Ci,

fct

in

vt in

pcr pofllbilc

adhuc a Dco feruari

,

,&

,

in intcllcdlu poflet operatio

impofllbilc ,

cft cftentialitcr

,

fi

vc in

tcn-

terminum tcrminantcm, obicdum aftu non clfet,

habcrc vcrum

obiedum

pcr illara cognofci-

effe

con-

,quod tanicn

cftct ellcntialitcr

cf-

tcndcntia

tcrminum terminamem

il-

Deindc nota,cura dicit dc fpecie intelligibilt fecundum eos, qui ponunt cam ctiam rationcm formalcm a-Sus intcHigendi , htc non nominat opinioncm propriam qui cxprcfsc tenct quod ,

fpccicsintcllij^ibiliscftratio formalis lii

adlum

u

,

& maximS hoc probat dc aliqua opcra-

tione.

Rcipondct Dodor quod relatio tjut ^iiantum ex parte fundamenti ejfet aSiualu,^[.ni'^ fundanicntura adualc , &c. Gjuia terminuj n$n elf

eft

in ailu

,

fcilicct

corpus

,

pofito

corruptum ,fedpro tanto cjHia

quod corpus

fit

aEiualiter denotninat,

^uantitm e!f ex partt animt, aBualiter inefnon ineft a6lu,quia tcrminus non cft aftu

fet,Ccd

cxiftens. Confimiliter dicitur ,(]uodficientiapratlica dtrigit

,

Itcet

non fit aHualis direBio fecutt-

dum eam,puta quando nulla aliapotentia ao ,

telleBu altualiter operatur

,

in^ nec dirigitur fiecun-

dum tam non enim (cicntia pradica (empcr adu dirigit poccntiam ad praxim, quia hoc non :

cft

dc ratione habitus pradici , fod

fic

dire6kiua,vc paccc a

fulficic

Dodtorc inprolog,

qu6d

tj.

vlti-

ma , & tamcn

lam.

intciligendi paitialis

;

producen-

tum , quiactiara

ohitai.

&

obic(5tum

realcm adlualem menfurabilis admcnfuram.Aducrte ctiam quod alitcr aftus intcUigendi cft fi-

nifi

'"J'^'

chidcre relationcm rcalem adobiedum,relationcm fcilicct mcnfurabilis ad mcnfuraiti , quod conccditur , tunc dicit relationcm rcalem ad

coihtclhgcndo tcrmi-

,

abiblatura autem potcft intelligi

;

^l'","..

/J,iii!'j!

per confcqucns in-

adobiedum non exiftens, aptitudinalem tamcn, & ad obiedum aflu cxiftcns dicic relationera

ikc

V

10.&

probando quod aftus fic adus

.

Rrfpondct Dodlor

Utt».

ittium.

i).& in 4. diii.

& & io.&

diftum cftdenotitia abftradiuaobicdi.qua: dicit relationcm rcalcm

coiniclligendo aliquid in rationc terraini

go

tn fecHndo,dtft .^.(jutft.c).

y4d aygumentnm principale. Argnitur in

pijtelt inteUigi

num

ttndatintb-

J.&

&

efrentialiterrclatio^vcl rclatiuus.quia tahs

qunlitiu

I

rabilis

piincipio quseftionis

ti«

dtft.

culari. c

S.

concurrit fimul potcntia,& hocpatcit poteft cx intcntione fua in primo,dift.^.e]Haft.6.& 8. $n

cau(a vniucrfali.fcd etiam ^ caufa propria parti-

o

y

l

conccditur quod dirigic in praxim , quod vcrura cft quantum cft cx parte fundamcnti , quod aftu cil pofitura , Ci tcrminijs

&

elTetin atunc dircdlio efict in .idhi.

X

Similiterpoteft dici hic, tjuhd ^uia relati»

operationis cit.

ad obietium

,

&c.

Dodor hic duo

Primum , quod loqucndo de

rclaiione

di-

men-

furabilift

gx.

QuxmoXIlI. furabilis

quod

lis

albedo,vel fiiltem

ad roenniram, t\ux ponitur rclacio rcaadiialis in menfiirabili , u menfura cfl adtu

exirteiis

qiiod intelligendo adliim incelligendi,

,

ipCim operarionem ex quafi fignificato noniinis , videtur intelligcrc relationcm menfiirafiue

adu non quod adu infic quando menrmat,rcilicct obicdtum non cft a€lu exidens, fed quia quantum eft: cx partc fundamenti,(cilibilis quafi in

xjgi^

:

cct ipfius aCtixs mcnfurabilis.illa rclatio adualis ineflct

,

quia nihil dcficit cx parte fundamcnti;

& realiter incffet adtu,fi obicftum,qiiod ponitur menfura elfcc in adu exiftcns & ideo propter ,

,

defedlum cermini non intcUigic ibi vcrc talcm dcpendentiam realem adualcm , fcilicec mcnfu-

fignificat,

nocac fiibiedum,& hoc

cft magis vcrum, quam ponere ipfum plura fignificare , hoc paccc a Doctorc »« lih.Prtdicamentorii. Ec racio huius cft quia ex fubieifto, & accidence non poreft ficri v-

&

num pcr (e,vc per accidcns

pacct 8. Metj. nunquam cnim

,

gcnerum

lorii

;. fcd

i

vnum

poccft ficri

cancum

vnfi

cx pluribus diucr«

ens pcr fc in rc,

ncc pcr confequcns in conceptu

vnicas , quia concepcuspcr ie {cmper fumicur ab vnitatcpei fe in re. Si ergo vnum pet accidens non poteft

pcr

ie fignificarc

vnum

,

icd vel

duo

,

& aliud quidem connotarc

vcl

vnum

lignificare

>

fupra pofitis:quia intelligcndo animam,qua-

quod non

poceft propricdefiniri ,quiadefinicio,

ipfam aftu inclinari ad corpus , qux tamen a
ineft

& aliud connotaCj& ficalbum fignificac albedinem, & convnum

ficutpatuit in aliis exiftcn-

rabilis tiis

admenfuram,

347

albedinem,& hominem,cui

fignificac

intellit;o

non eft , fed intelligc ibi adualcm inclinationcm quantum cft cx partc fundamenti , fcilicet ipfius animac. Sccundum eft, quodloqucndo iCta

,

fcquicur

& dcfinitum idcm fimplicitcr fignificant. Et hic poflem nonnulla adducere , propter multa mihi occurrcntia , camen quia facilia funt , non oporcet mulcum immorari. £c quod dicitde fcicntia,qu£ vno nominc fignificatur,vt pacec,^

licct

de relationc vnionis,fiuc attingentix ad obicftum , & hoc in aftu cognofcendi abftraftiuc,

tamcn plura importar, quia

qua: neccllario includit reiationcm rationis,

tioncm ad fcibilc,& hoc vel adlualcm rcalem, vt ad icibile adtu exiftens , hoc lcquendo de rationc mcnfurabilis ad mcnfuram, Vel jmportat

liccc

£tus

fci-

rclacionem accingentis, non potcft intcllcintelligerc aftum cognofcendi abftra-

adu

adu cointelligit ipfum obiedlum

Aiue, nec

quam

tan-

illud,qaod attingitur per operationem ip-

nus potenti2,fcilicec intclledus,& hoc patet taexcmplo,fiuc fimilitudine,fcilicet , Si cognof-

li

co adkum

ipfum obicdtum

,

attingitur. ejfe

diceHdum,quod ofor-

, vel qukm vt terminum menfuhoc manifcftc patet.quia operatio actingentix, qua mcdiante intelledus aitingit ob-

attingenttt

rabtln. Et

&

in coiedtum, rcquirit illud,quod attingitur, gnirione ablVaftiua , non oportec quod ipfum

&

hoc patet , quia operatio non tcrminatur ad obieftum , vc obicdtum

a<5tu cxiftac

ftcnsjvc fupra patuit

;

;

fi

calis

exi-

opcratio vt mcnfurabilis

non habec fcmpcr obicdum

, vt menadu intclligi obiedum vc cxi-

cxiftens

furam, vt fupia pacuit. Ided potcft ftens, fcd

uc

,

&i

non

non

coincclligi

eft fic

de relatione actingentix,

ii-

Vult C«» dttu»IkM* Mfi- diccrc quod tunc cft vcrc dcfinitio quando noMtm. mcn,id eft dcfinitum fignificat idcm, quod ratio, (iue definitio vc homo fignificac humanicatcm, z

Hincpatet quod iUud Ariftotelu.

;

& animal rationalc praecise fignificac idcmquod

&

ideo homo ponicur verc definicum , animal rationalcponiturratio cius , fiuc definitio. Vnum vcro pcr accidens ,quod ncccftario

homo

;

includit plura altcrius,& altcrius gcncris gnificac plura

,

vcl

fi-

immcdiatc , vt hoc nomr n album.

& rela-

rum

dicic

vnionis

(cilicec

,

fiuc atcin-

obicdum,quia notitia abftradtiua tanrelationem rationis ad obietlum,vt

vc aliasexpofui, Scientia ergo eric in di- S"'»"* *fi gcnenbus,quiavf includicqualitatcm,erit .f^^yj, pcr fc in gencrc Qualitat:s,& vt includit relationcma(flualem realcm mcnfurabilis ,crit pcr fe iii gcnerc RcLitionis , vt includit relationem rationis, criccantum rcdudiuc in gcncrcRclationis , tenendo qu6d rclatio rationis tantum fit redudliuc in generc Rclationis, vt Dodtor vide,

&

Ec

cur tcnerc in '^l^r^dicamenits.

cum dicic,qu6d

icicncia racionc qualitatis eft per fc in

Qualitati5,intclligo

ceptus

illius

fit

qu6d

per le in

illa

tali

gencre

qualitas, vel

gencrc.

con-

Hoc idcm

dico de relacione, Si vcr6 accipiatur /cientia vt , tunc racionequalicatis

includit fimul vtrunquc eft

rcdudtiuc in gcncie Quaalitaiis

rclationis rcalis

,

eft rcdt.tliui in

,

&

ratione

geJicicRcla-

tionis.

a

Ex

hoc

Met. Vult

vjiionis.

imporcac cn-

Qualitacis,

fupri patuit,& proprie fcientia eft noticia abftra-

ucilis

yertus igttur videtur

opeiatio

gcntiae ad

dma

tftyobieS}um cointelligi tult aElui,qMam vt tetmi-

nnm

rclacioncm racionis

obicdum, crgo coquod quidcm pcr ta-

icm opcrationem

fcilicct

ab^huam degencre

&

intelligendi abftraftiuf,intelligo qu(;d

eft aftus, fiuc operatio circa

intclligo

ticatem

fcicntiac

,

etmm

ftrte fojfet intelligt iUud ^ . ^.Mtt.rtn'

dicere breuitcr,

fcihccc medicina

fpecici '"lo qu« ponicur (pecies ^'^'""* 'f^

qu6d nomcn ,

imponicur prxcisi ad fignificandum non imponicur ad fignificandum , qualicatem fub rcfpcdu ad aliud,nomen vero gc-

fcicntia:

,

qualicaccm

&

, fcilicct fcicnciae , qux ponicur gcnus, non imponicur ad fignificandum prscise qualitatem, (cd imponitur ad fignificandum qualitaccm fub

ncris

rcfpcdu ad

aliud,fcilicct

ad obicdtum.

In ifto articulo funt mults difficultates, quas modo caufa brcuitatis cranfeo.

QV>£STI0

^][^'*'

'"""

-

Quodlibet.

548

Qv.«sTio

XIV.

Vtmm animafuA naturali perfedwni rdiBapofit cognofcere Trmitatem perfonarufn in Dtumis. Thom. \^.e^.\x.m.^.&
Alcnr3.f.i.<«r/.3.D.

Scot. 3.4^.^3.^ 24.

Onfcquentcr quxritur de his quae pertinent fpecialiter ad creaturam habcntcm vitam intcUeftualem. Et prim» de his,q'.iaE funt communia homini, &: Angelo. Deinde dc hisj quasfunc homini propria. Communia funt ifta intelledus, &voluncas. Dc inteilcftu fuerunt quarfita duoivnum dc obiedojaliud de c;\ufa aftiuaadus intelligendi. Primum ,

,

Vtrum anima

fuitj

naturali perfe«ftioni rclidta poflit

fujc

cognofccre Trinitatcm perfonarum in Diuinis. Et idem po»v- sLs^ fj t0ritjmj^^ y jgf^ qyjg|.j ^^ Augclo. Vidctut quod fic quia qui poteft: cognofceicaliquem aftum cognofccndi, poteft etiam cognoicere obiedum, vt eft ob icdum illiusailus nunc aucemanima vel Angelus , ex fua perfedione naturali potc(i cognofcere adum beatificum alteiius anima: vcl Angeli obie(flum illius adus eft Dcusfrinus.- igirur ,6cc. Probatio maioris,adus cft naturilis fimilitudo obiedi aftus etiam pcr fc tendit in obic£tum:igitur qui cognofcit illum adum proptcr vt ancjue condicioncm pra'd')£l:am , fequiturquod coguofcat obicftum. Pro:

*

:

:

&

.

batio minoris tcft

non impcdita fcd fuac naturali pcrfcdioni rclida , po, potcntia cognofccrc quodcunque contcntum fub fuo obiedo, primo ,fiue adjcquato, ,

alioquin non eflct

tem beatificus Kano

6pp.

fibi

quam

hci intclledus,

adxquatum

:fcd obieftum

adxquatum commiinetam Angeenslimitatum, adusau-

noftri,eft cns incoramiini,veI faltem

crearu: se continecur fub ifto obie£l:o primo.

Contra obiediim fupernarurale non potcft creatura cognofcere ex perfedionc fua naturali:quiatuix:non cfletftbi fupernarurale:nunc autcm Trin taseftobiedum fupcrnaturale,im6 obiedum beatificum igitur, &c. :

:

C H O

S

L

i'ro refoltilione tjux/lionisprxmittit ali/fua.

V

I

Primum

M. ,

effianima. habeat in omniflAtuper-

ftctionem or/inem naturalem fibi intrinfecam tamen infupremofatUy nernpe glorix^ tantttm;

modo habet fuprem
tunc tantum non dcpendet a fr/ifihus

elfctfepitratax de

quo i.d.^.cj.^.o-

,

ob

amotioncm impedimentorftmy

^ phanlafta in propriis operationibns plufc^uam fi

t.d.t^.cj.^.

ad primtim frincipium,n \i.& d.i i.num.^,

autemfic dependct ftue hocft ex pcccatofiuc non^vt ibi Docter tradit. Et hocfenfu qu4criturde ammajjac qudfl. quia cjiiod infiatn natttrx deflitut^nonpofit intelligere Trinitatem aliiis

dictum

efi

(].

i

.

eam cognofcere,

Prelogi.

C/fn vcro po(fct infiatu natur* inftitiit£

,

cjualiter

tioneproducfa ab antma cognofcente. Sccundo

,

cognitione recepta inea. Tertium

feCta est^<jua attingitur obiectitmfccundum propriam eimperfeClionem

tum incomrnuni co»ceptu,vclpcraccidens vt ^uando ,

rntiove attrtbutali

itno riuUo

alie

datumfuit Adx.,

conif/ibitcx i. art. Secundtim, cognofcere ffare petesi dupliciter. Prtmocognt~

i

.disf. 3

obie&o mediante

;

cogrittio

mcdiata

,

,

cognitto f>er-

imperfectayqua tan-

non vt infe ,fcdfub qux habetur de altijuo ob^

Deits cognofcitury

^uarttim, cognitio immediata eli

.17,1.

:

,

ijud econtra habetur.

Exemplum

primi:

fjuando effcntia dinina cognnfciturfec»ndi,c0gnitio de ohiefl ts fecundaries ,(jutt cegnofeutitur a Bcatis per cffentiamprius cognitam. His prarnifis triaqu
vlii,

naiitra

AD

intellcdumquaeftionis a aliqua prarmittantur. Primo.depcrfedione naturahanima; vcl Angeli. Animahumana,etfiinquocunque ftatu, fiuefcilicet na-

candcm porfeftioncm naturalem, naturx requirit:tamen ad perfc£l:ioncm naattingit in quo non tantum habcbit fuperna-

rlionc a;n-

turx inftitutx, fiuc dcftituta:,fiuc rcftitutaj,habeat

in(,qitnm

inrclligendo dc

''"''''V'"^

depeUet fenfihui

"

illa,

quam cx ncccflicatc

turalcm (uprcmam in folo tcrtio ^"^^^'^"^

pcrfcdioncm

glori.t

^^^ igitur intclligi quaiftio vel

,

ft.tcu

fed etiam

de

illa

,

pcrfcdionemfupremam

ipfius naturx. Pofperfedionc naturali,qux fcropcr habctur:vcl dc ifta

Qu^ftio

XIV.

349

fuprcma & (ecundo incellc£lu, magis propric quxritur hoc modo : flionem nacuralcm fupremam redufta , cx ifta pcrfcftione

ifta

tunc in primo intclleftu bcnc propric dicitur anlma rcli£lka,&c fed

:

An

in ifto

anima adperfccognolccrc

poflit fic

Trinitatem.

Sccundo, prxmitto, quodanimampoflecognofccrcaliquod obiedum, vno modopoteft intelligi ipiam pofle recipeicillamcognitioncmi alio modo ipfam pofle hoc,vcl cx fc lola, vel fa^tem ex concurfu caufaattingcrc in illam cognitioncni j rum , quac natxfunt concurrcrc naturalitcr ad illum cfFcftum. Iftorum membrorum fccundom infert primum fed non c conucrfo : quia ad primum fufficit nuda capacitai, quomodo lapis peroppofitum non potcft cognofcerc, quia rcpugnat fibi reciperc illum a<^um. Ad fccundum autem rcquiritur , b quod tali capacitati corrcfpondcac aliqua caufaaftiuanaturalircr; quiavcrodifiicultascft principaliter in fccundo mcmbro quxftionis , idco dc primo brcuitcr cxpediendo poflet conccdi , quod fi intelledus poflibilis ex propria potcntia rcccptiua cuiufcunque intelleftionis, ita quod licct rc-

&

:

quiratur aliquod- prxuium incellcAioni vcl ratio recipicndi

:

^""/["^.

i^Jf^i^f^ covnitione

afeprodH-

^*

.

a

fel

Deoaccrp'^'

non tamen unquam potcntia receptiua, colorcm tunc quod-

ficut fuperficies ponitur ratio rccipiendi

,

Anlmidu. pltciterco-

:

cunque ens,quod habec in natura fua inteliedum pofllbilem , poteft cx natura fua cognofcere quodcunquccognofcibilc, hoc cftrecipcrccognitionem cius,quantum ex parte fui. Cegnltio c Tcttio, praimitto quod cognitio intellcftiua, dc qua cft qujcftio , poteft intclligi pcrfcfta, aut impcrfeda : incclligo ad propoficum, non de pcrfedionc inten- «''"^itptrfiua, fed de perfedione ex partc obiefti quod fciiicct ilia intclligatur pcrfe£ta,qua /"'^ ^"«attingitur obieftum fub pcrfccta rationc fux cognofcibiiitatis ; hoc eft , per fc progxvluan' pria diftinda j per oppofitum, impcrfefta dicatur iUa,qua attingitur tantum pcr tur. accidens, vel tantum in aliquo conccptu communi,vcl confufo. Cognitis d Itcm, cognitio diftinda vcl cft mediata, Vel immcdiaca. Dico immcdiatara, quando obicftum non mcdiante aiiquo alio obieftc inteliigicur pcr quod,vcl in quo «'/'«^* cft

&

:

&

&

intcUigatur

:

ita

quod hic excluditur mcdium coenitum,non autcm mcdium,quod ""

"*'!*

^

ellct praecisc ratio cognolccndi, vcl intclligendi.

Ex iftis fcquitur quod ad foiutionc^n quazftionis ,

tria

funt vidcnd.i.

Primo

,

de

cognicione impcrfcfta fccundo , de cognitione pcrfefta immcdiata. Et tcrcio, dc eognitione mcdiata, &in quodlibctiftorum, .id quam poteftanima vcl Angelus at:

tingcre ex pcrfedionc naturali

vno modo,

7^,-^ refol

ueuda.

vclalio intelicda.

COMMENTARiyS. D

intcUcdlura hiiius quafftionis

Primo

aliqua praEmitcit Do»5tor.

rslitMtim».

nenaturalcm intrinfeca,& hocponaturin cor-

cundus

turalisanimicft,qu6d in operado nullo

a corpore,

fic fii fbltita

modo

indigeat corporc,

necscfuincorporc,im6 vtficjficpfedlceritdifpofitaadintclligendu/icutfihaberetpcrfe6l:o-

\Do&.QXZ tclligitur

quam

Et non in-

in primo,dift.i.qMtJi.i.

quod anima

in illo ftatu habcat ali-

pcrfeftionem naturalem intrinfecam

,

&

pofitiuam.quampriusnonhabuerit. Sederitin pctftftione fupteraa proptcr

nium impedimentorum corpori pro ftatu ifto

,

,

amotionem om-

quia vt

non

alligata

cft

poteft diftinftc in-

tclligcrc aliquod mcreintclligibilc,

Do(florC inprimo

vt patct a

dift.tertia, cjMt(l.tertia,

cialitcrinurcundojdift.

II.

Scd

vc in

& fpc-

fuprcmo

ftatu poterit cx puiis

naturalibus incclligcre omniamcrcintelligibilia, cci.-imcognitioiieinluitiuaprarter ipfum

Vui

&c. Primus intclledus rcfpicit aniftatu naturK defticu-

,

abfolutectiam pro

porc gloriofb , tamen ad operandum opcrationcsfibi propriasnullo indigetcorpore.vt patcc

»S2^wS?5 Nota,quddpcrfedliofupremanaquod

"^

mam

fcilicet , quod in ftatu natura dcnonpotcll cx purisnaturalibus cognofccre Triniiatcm probauit Doftor in primA qu£flto»e prologi. Dc ipfa vt in ftatu naiura inIbtutic patebit in ftcundo articulo, vbi probatur quod ncc ctiam vc in ftatu fuprcmo. Ergo multo minus ncc in ftatu natara: infti-

de pcrFcflione animai;,vel Anccli. Su^tmap*r-

ftiprema

Dcum

,

cpod pojfct

tutx

in

,

quo

(fatu natura: rcftitutae, fuic vt in ftaiu fuprc-

ftatus

natutx rcltitutx quia vi

,

fic,

adu

do prxexpofito. b fecMudtim

^d

paciratt

naturalis

,

do memlfro

vc aftu

,

^iU ft fig.

non "" "«""*

,

vidcc Trinitatcm.

altqua

catifa

quia vero difficultas ,

<]n
(

quia

in

eji

cft

intcllcdlus noftcr

in

per-

tioncm cuiufcunqHC

,

"y'"-'*'

Scd

etia?n

i» fecun-

piimo

bro oftcnfum

,

proprie

licct

rcijmrittir ijuod tali ca-

correlpondeat

ftatu ifto

XII.

Et

ftatus gloriar

fuprcma petfeftionc natutali mo-

ipfa vt eft in

ma quomodo

ilia

fit

taracnqaacftio intelligitut dc anima

bcaca

Do-

vel de

aute pcccatura. Scdc ipfa , vt pt^cisc in

ma: pcrfc(5tionis naturalis.

afli-

intelligi tjuaftio

'^''t'*^*''-

Adam

fuit

intellc(flus eft

Dicit ergo

feilione naturali qiiefemper hahetttr ivel de tfta Scott Oper. Tom,

Dcipfa,

ftituta:

cuius caula

^"^''"ur in fccundo articulo. ftor

tx.

mcm-

prolog. qua:ilion. pri,

ctinm pro

potcft naturalircr rccipere cfijni-

bremter cxpcdiendo

obictSli

ideo

)

pojjct concedi

G

de ptin/o

qutd f inicffe-

g

H,'<

2..

:

Quodlibet.

^50 potenuA

iltu pojfibilu ejt propri4

Et concipitiu in eonconfiifo, vt cum concipitur ceptu comniuni, in cntc, vt concipicndo fummum cns , vt cx-

cft in primo,^»/?.^ .quifl.i.

receptiu/t cuiuf-

&

eunquemtellelitonusyita quod licet requiraiur ali-

quod prttuium

de

illo

tntelleoliofii

praeuio

y

&c. Et quod

dicii

planatum

dicit quia in cognitionc ab-

,

ftradliua rcquiritur fpecics intclligibilis,vt pro-

bat in primo,

dift tertia,

quaft.fexia

,

fiaeftduplex

eleuari

pfcr

himen

i. t}.^.

Dc

fupernaturalc.

&in

quicquid fit , illud non rcquiritur ncc vt mcdium receptiuum, nec vt ratio recipicndi, quia tunc ipfo lumine fepatato ab intellei5lu,formaJiierintelligerct, quia intcllcftio edctforma-

DupUx Mgnitio intel'"*'

c

Terti6 prajmittit, (^[\

quacdio,

quod

cum

vt

vel immediata,

&

J"^,^

,

vt

cognitam

no

& fimilitcr talia obicfta

, ,

vt cognita

,

;

diui-

cognofcuntur in

Excmplum

vt infra patcbit.

,

^JfeutU,

* ^ijfii"^,,

rcquiritur aliud, vt

nem.

L

V

I

M.

intelleBum etiamfro hoc Tiatu hahere cogmtionem imperfe&amhorum termitmum^

Deus cft

trinus

non autemperfe^am. Radoprimi

,

tjuta i» (juocun(]tte

,

Jiraiie a creatura cognitacognofcitur Detts confuse^ftcut

homo

tranfcendente ab-

cognofcittir cognito

animali if

vero limitetur tranfcendcns adaliquamjpecialempcrfe^ionem^ v.g.fummi , infniti, haheri fotefl conccptm Deoprobrins

^ vltimus De quo

hocfiatu haheripotefi de Deo.

in articulofectmdo. nib

i

thn

:

id ef^ entis infimti eH perfeBifsimtts

ijiey

Do£f.

i

dist. 3

.

.

tj/t^ii.t- ntt.

1

^updvero cognitio horum terminorum natttraliter

accjuirituryprobat pri-

contradicunt de ilUpropofitionc, Deiis eft trinus,

de vocc. Secundo

non

fides

abHraEiio cntis ah hoc ente ,

efi

& non tan^

fcd eam pr^fupponit. Tertio^ connexio horum non ab hocfttmmo , elt natttro.lis ,

ad notitiarn termi»orum

^fummi

ejuipro

7. Ratiofecundi dabittir

qtiiafidelis., cjr infidelis ,

,

,

&

repugnat : crgo concivi potefi.

Tcx. ir.

DE

primo

*

Intellcdus fccundum Philofophum

opcrationcm,

rum,fcilicet

l~

^^rV^" eb-

v}

,/(,,

;

&

&.'c.

Primo igitur vidcndum cfl: de primacognitione. Dico quod anima ex perfedio-

DuplexintelleUM

tertio de Jnima^\ia.het dupliccm nmplicium, & intclligentiam compofitoprima potcfl" eiTc fine fecunda, &. diuidere intelleda

fciiicct intelligentiam

componcrc &

nonficcconuerlo,

naiurali ctiam quam habet in ifto ftatu , qui eft'intcr trcs ftatus infimus , poteft habcre intcllcdioncm imperfcdam iftorum tcrminorum, Dem dj' trintts :v\ou!M^^'^ perfeda poteft enim ex cognitionc huiuscntisabftrahcndojccgnofccrc ens fccundum (c, fic dc bono ; hoc ifto modo, qucm tangit Auguftinus 8.de Trin. illud ^ (^ vide tpfum bonum , ftpotes. Jta bonurn illud , tollc hoc cap. 3 Bomim hoc y\z

:

&

&

^

.

,

^

Denm vidchis & ibidem infcriijs fatis patet quomodo non folum poteft cognofci Deus in iftoquafi confufo conccptu boni fed in conccptu quodammodo proprio fi intelligitur bonumpercflentiam,vcI bonum fummum. Vndeaitinferius, Sipote,

,

:

risfifte illtSy

na Cog-ofcem verHm pcr tffeni tam, tj.ibct co-

vnitio/iem

%'0pYi.,m 'Det.

,

quaparticipatiue bonafunt perfpicere ipfttm bonumy ctiius participatten^funt be-

per(pexeris

Deum.

Confimilitcr per hoc

num ibidcm cap.

i

.

verum

Detu veritM

yitatis, drfi intelligas

veritatem

,

poteft intclligi efi^

ipfum verum,& fccundum Auguftimane fipotes in intellefiionc ve-

cumdicitur veritas

,

non tantiim in communi,fcd pcr eficntiamj iam habes con-

ceptum qtiodammodo proprium Deo. t.

•

Brciiitcr

i-

V

1

r

1

\

1

n^

n.-

-^

dico,quod quodcunqj tranlcendcns per abftratiione a crcatura cognita,

potcft in fua ndiffcrentia intelligi

:

-jt

cognof- *i^»"*"

&

H O

C

rf«-

'

& omnia obie
immediatc, ita quod priuscognitum,tamen aliquando aliquid cognofcitur mcdiante alio, non vt cognito, fed vt ratione formali cognofcendi , vt cum cognofcitur immcdiate homo, mediante tamen rationc formali ipfiu$,loqiiendode cognitionc diftinda , itaquod ratio formalis crit ratio caufandi talem cognitioncm, ratio tcrminandi huitifmodi cognitio-

concipitur Deus nonin fe,&diftinftc,

Pojfe

cognitio diftin- Coj»:»'»

quando cognofcuntur abintelleftu

non

fed fub aliqua ratione attributali,vt cxpofitum

S

,

citur ab intelleftu diuino

cognitio intelle^li-

-,

quod

primi patct, quia cfTcntia, vtcfTcntia

poteft intelligi duplicitcr,

perfetla aut imperfeSia

,

& infra

patet

ipfa

inteUigo ad propofuum non de perfeSiime intenftua quantum ad fubicftiim, id cft, in fcconfidcrata , vt habcns ejfe fubieifliuum ,/f^ de perfe^ione ex parteobieUi, &:c. Modoin propofito.quando concipitur pryciscper aliquodquafi fibi accidens, fcilicct

prarmittit,

mediatafcilicet

,

cuntur per cirentiam diuinam

illo.quodeft impoflibilc.

^^ ^^ ^^^

dift.j. quxft.i.

&fimilitcrrelatio cognofciturperextrema, vc

cognita,

Scd

^. dift. ^9.

primo,

&c. Excmplum fecundi quando obic(fium tognofcitut per obieftum cognitum de paftionc, qua: cognofcitur per obiedtum , vt cognitum,

paratarum fccundum aliquos, oportet ipfam ciao in primo.dift.

Quarto

d

qua: ta-

fortc in cognitione intuitiua fubftantiarum fc-

animam

cft in

patebit pracfenti qua:rtione.

menfpccies nec tccipit iliam intcllctHioncm, nec eft ratio recipiendi , vt aiias expofui. £t

liter in

.

& luc cocipitur Deus quafi cofusc,ficut animali intcllcdo.

3

Qusftio intcllcftojhpmo intcUigitur.Scd

fi

tale

XIV.

i$x

tranfccndcns incommuni rntclligitur fub ra-

lionc aliculusrpecialioris perfcdionis, puta fummum , vcl primum iam habecur conceptus fic Deo proprius, quod nuUi alij conuenit.

,

Vel infimtum)

numcro propric accepto : cjui fcilicct eft quantitai rationem propria: difcretioniS) habeti poceftconceptus eius,quod eft Trinitasr&iftum modum acquircndi cognitioncm fimpliccm iftorum tCTminorum, Detes, (jr trintts, fufficit natura animse etiam in hoc ftatu. Confimilitcr abitrahcndo a

(difcrcta

:

,

^.

primo quia fidclis & infidelis contradicentcs fibidehacpto- piJelu& tjhus non tancumcontradicunt fibi de nommibus fcd infidefuc?. poficione Detti ejl mnus^ de conceptibus quod non eftct, nifi vterqucin intclleftu fuohabcrctconceptum ff^dtcit m ("tc.Deus tcrminotum. '"""'^ * quiafidcs qua: diftinguit iftum abtillo cum non fii haHoc lccund6 probatur , bitus inclinans ad aftentiendum ex notitia terminorum , non cft ratio nofcendi rer-

Quod probatur

:

&

:

,

:

:

^.

,

:

minos, fcd pracfupponit corum notitiam. fummi ab hoc Tertio poteftidcm oftendi , quia abftradio cntis ab hoc cntc , ifta duo fibi coniunfta non habcnt repufummo in fenfibilibus cft naturalis ,

&

&

gnantiam proptcr quod ratio ifta, ensfuntmutn^ non dl tatio in fefaifa , ficut loquitur Phitofophus y CHfttnphyf. cap. de Falfo , quod illa ratio cft in fe falfa ^ cuiusparilla iron potcft concipi aliquo aftu fimplici intellctcs includuncrcpugnantiam, :

jj,^

.^

.

ftus

:

& & per oppofitum,ifta, ensjummum., potcft vno aftu concipi

:

quia altcrum ifto-

7% /'^ *"''' '"^

"

lum non

repugnat akcri. f Reftac vltcrius viderc , qualiter anima habcns notitiam dc praedidis tcrmihfs i trinus^ poflic ex natura fua cognofcerc vcritatem huius propofitionisi fcilicct Deus Deusefitrinus.,^ cum poflit intelligi de coplcxionchabcti notitia crcdulitatis , vel

^

fcientia;,

Ihaberi

& hoc vcl fcientix pr$pter quid

de ifto complexo Deus eH :

,

trinus,

vidcndum cft, quac iftarum poffit Dico quod prima, fcilicct notitia crcduli-

vcl (juia

-,

modo ex naturalibus.Hoc probatur,quia dc Ciuit. cap. 3 Ea qut remotifunt a nofirisfenfibus , ^«0- Scimuiqua

faltem acquifitaj, poteft haberi etiam

tatis,

fccundum Auguftinutn

1 1

.

.

niam noslro teFfimonio fcire non pojfumus , de his alios tefles ye^juifimus, eifque credimus, k altorum te~ ijuorumfevfibus remota effe vdfuip, non credtmus^ & Idcm i y dc Trinic cap. 1 1., K^b- ^imomis .

fit vtfctre

nefcimus

nos negemus^cjuti tefttmonio dtdicimus aliorum. ^^liocjuin nefcimus cffe oceamm'.

effe

dtdteimifh

ttrrM^ atque vrbes^ qu
COMMENTAKiyS: ^ **

telligcnti.im

Er pbfito qiiod non fropttr quii , an tuitfcntcr poIlitillademonftraredcmonftrationcfKw. Vcl an poflit certicudinalicei credcrc hanc, ita quod de illa complcxionc via naturali poBlt haberc fidem acqUiutam.bicic Doftor prim6,qu6d no»

&

titia crcdulitatis potcft

extrcnia in propoficione affirmatiua prxfuppo-

li. Et hoc probat , &antcquamadducatprbbationem , pro maiori intelligcwia przmitto aliqua. Primo, quod credcns alicui dc aUqua com-

e

prarmittit vniim T^^ primo articulo L' cec quod intelle£tus fccundum Philo,

fcili-

,

tnttlltam hthitiutlici

•ftrtutoMm.

fophum

nem

3.

de Anima liabet dupHccm opcratiointelligentiam fimplicium,

fcilicct

,

& in-

complcxorum, fcilicct compohere, diuidcre intelleda , & prima poceft cffefinc fecunda , & non econucrfo. Componcre enim nit

cxtrcmorum cognitionem

dere

,

,

& fimilitcr diui-

vt in propofitionc ncgatiua.Et

fionem

hanc diui-

pr.xmictit Doflor.quia ftat.quod intelle-

ftus cognofcat extrema alicuius propofitionis,&

quodtamennon

ficcertusdcveritatcptopofitio-

cnim quod intelledlus cognofcat fummumens.&fimiliterfuinmaTrinitatem,&qil6d tamc dubitet an fit aiiquod ens,ctiam fummnm , quod fit trinum,& vnum. Et ideo Dodordiuidit tunc articulum in duos,in primo quzrit dc fimplicium intelligentia,in fccundodecbmplcxonis. Stat

rum A,

,

De fecundo principali

videndum

eft

videndum fet habcti de ifto complexo fcilicer habita naturaliter fcilicct

Dei,

:

norum , nec

:

Deus

eft

Cognbfcit illam.

trinus

aifcntit

illi

quia compoiita, ftatim

,

Sed quia

cxtcrminis, ideo noii

illa

non

eft euidelis

afTcntit firmitcr

rationc tcrminoruin firmitet

fcd benic

componcndum

dodlore cxtra potcft excitari ad iftam.

,

terminorumi

i

illi

tan-

nec fimilitcr

propteraliquam comprexionotam^in qua virtualitet

nem immediatamprius

contineatur, ficutconclufio demonftra1}ili$ pro-

pter quid virtualitcr continetur in prsmiflls pcr

Deus eft

trtnus. Art

cognitione tcrmino-

quid hanc.Drrt/

Oper, tom.

notitiam complcxionis

intcUcdlus przhabens notitiam

depndi-

& trini poflit quis naturalitcr

fcirc cuidcntcr propter '^coti

cft

notitiam

quac iftarurii pof-

qualtttr hahens notitiam

tiis terminis,&cc.

rum ,

primo artiterminorum , vbi

in ifto

,

culo, fcilicet dc complcxione

(e

complexionisDoccns Deuseft trinus,&vnut;

illius

enim veritatcm huius non potcft immcdiatc caufare notitiam rermi-

quam verx

intelligentki.

f

plcxionc, necefiario prius habct in terminorum,(ciIicet

XII.

eft

trinus.

fc notis,

cum non

cognofcat intellc^bas pro

tu ifto natUralitei: aliqnam iromcdiatam, virtualitcr contineatur ifta

quail.

prima

,

^'<'""'*

«»-

haberi ctiim via natura- ^J'*'^,^'

oftcnfum

eft

iii

fta-

qui

,

vt fupra in pi^ologo,

;

potcft ergo alfcnti-

G

g

x

re

a;/4»
1

Quodlibet.

^56

ilii complexioni, vt verx, quia crcdit tcftimonio alterius ipfam; complexioncm firmi-

re firmitcr

tanquam vcram. Sicut

teraflcrcnti,

fi

habcicm

hoium tcrminorum alhedinu,S>c Pap^, mc formarc hanc c5fic in commuhi poHem plexionem Papa. ejialvm tamcn firmitcr non notitiam

ii'.

fiii,^.i.«^ j.prelog. ifta

cnim, altejuod tns efi trictiam cerminis fic confusc conccptis,cft vcrccrcdita.ldco habitis tcrminis.potcftin fe formarc complcxioncm iftiim:Df«/ eji tiHm,

illi

;

poflum tamcn

bcr fidem

illam vcram tantum,

afl"ercnti

puta, quia credo fiimiccr hunc c(revcridicum,& fi alferat ipfam cflc veram ,quia ipfc vidit oculis

Papam adu album,

propriis

fum

aflcntire

illi

& C\c fimiiiter pof-

vt ver.x*,quia firraitcr crcdo te-

Secund6 expofui infecHndo, dift.i i qu6d quando dicit Do£lor de ifta Deus efl trinks, ita qu6d cx naturaUbus potcft rcrminos cognofccre , non dcbct intcUigi, qu6d vidc

qux

.

:

cognofcit iftos terminos in

fc,

nec intuitiue,ncc ipfum Deum

abftradliue, quia tunc cognofceret

diftindcj

&

fic

complcxio polfet

cfle fibi

no-

ta,ctiam propterquid naturaUtcr vt oftenfum

cft,

Scd cognofcit aliquod cns in confii(b,quod nominat Deum,Sc fic fotmat hanc complexionem, altcjuod ens eft trinurn,& vnum, igiiorando tainen iUud cns in fc , ficuc cxpoin prolog.

(jUitft.

i.

H O

C

S

vcrx,quia crc-

plcnam adhi-

& ficex frcqucntatis

adbbuspotcft habitum fidei acquilitum, qui inpromptc , faciliter , & cxpcditcadadum ,

clinet

credcndi.

Tcrtio pr.-cmi(to ,qu6d adlus crcdcndi propric

non cft adus

git

ipfam,

di

quo

ftimonio fidc digno. Sic in propofito. Et quomodo dodor extra doce.it intcllcftumnoftrum, prcemitto

vt

illi

in fc gcnerarc

aflcntirc

vt firmitcr vetx. Fofliim etiam firmitcr crc-

derc ahcri mihi

& alfcntirc

dit firmitcr alicui teftiraonio, cui

aflcntircm huic vtvcro^quianoncftetmihinota

euidentcr cx terminis

,

trinMs,& vnus,

,

:

& vnum

,

Dem

intelligendi

efl

,

qi;o

trinus-ScA cft

firmitcr aircntit

illi

adu

adus

vt vcrac,

illi ,

vt vcra:

,

Aausrf dendttiniiL

aflcntien-

& vt eft a-

dtus acquifitus cxpuris naturahbus cft

fcnticndi firmiter

intelli-

non

adusafab(blutc,

fcd quia firmitcr credo reftimonio altcrius ip-

fam

firmitcraflcrcnti,vt

vcram:nonqu6d ahquo

modo

mihi dcmonftrct illam, quia tunc non a(fcntirem iUi proptcc tcftimonium fide dignum, fcd proptcr propofitioncs priiis notas, tcs.

Probat crgo

Dodor quomodo

& cuidcn-

quis potcft

naturaliter h.ibcrefidcm acquifitam,quiafccun-

diim Auguftinum

1 1 .

dc Ciuit. Dci, cap.3.

Ea

remotafunt anoftris fenfibus ejuoniam noftra teftimonio fcire non poftumus , dehts aliat tefttt

tjut.

requirimus.

L

I

V

M.

Exflicat primo quomodovlator auditacommuniEccUjix do^lrina fotejl act^uirerejidem

myjierioitmy de

efuo

^J.ii .».4 Secundoy»eceJfarium ejfe infufamfidem, ad quam nemo na-

^.& d. i f.f.

turaliter attingtty tbid.n.

i .

vide

ibi Scol.n.x.vbi frobatur necefsita^jidei infu-

fd adfalutem^contra cjuofdam. ^uodait hominemfe dijponere adfdem,non toquitur defroxima dtjpofttionefedde remota^nempe dcfide acquifita^qua commiiniter ad infufam difponitf quia j.d^.n.t.n. 4. docet nuUnmagens natHraliier prodttcere "jltimam difpajitionem adformam fupernaturaiem. Vide Scholium nosirtim ^d. i^.q.i .n. 1 4. vbi expltcuimns fimilem lo^

exquo male inteUecto , quidam iuntores attribuerunt ei, quodinadgratiam ex naturalibns pojfe haberi, quodqttam longefit ab eins menie, tbi oftendimus ex variis locts eius.^uod ait, quando vtraquefides efi in eadem ettndema^fumeUci, iuxtainctinationem vtrittjqucfic futo intetligendtim, anima, vnurn vno , v.g. eliciendo acfttm acqttiJitHm inctinat difpofiquhd fides humana de Deo Trino^ tiue adaifum fidei infufe, circa idern obie^um qui tamen elicitur afide inftifa tanthm. Hiiicetiamfauet, quod hahet x.disiincf.^x. qu^sf.^. num. 10. Quado potentia variis opcquendi modtim Docforis

vltanam

tenderit

j

dijfofitionem

&

^

,

,

rationibus agit circa idetn

obie^um

:

eius affus intendiy c!rfirmari circa tttud.

Si dicasforte

fidem acquifitam coafficere aEtum infufrfidei , ftcutfpecies iKteltigibttis, ticct naturatis concurrtt adeundem Refpondeo non occtirrere, quocfficaciterrepellatttr,qttiftcfoneret^fed Doilornihithic dicit de concurfu habituum ad acfus^anfciticet efficiantur necnhde quo tate agit ;

i.d.\j.q.i.n.%.(^ q.^.n.6i.

EXmonlo & his

r^cctejm

ftandum Hrmtfime.

poffumus, *

.

v

,

fimilibus auaoritatibus cius habcmus, quod crederc pofllimus tcftialioru,etiam tafirmiter,vtil!udcf
dcbemus credere tcfti mneis veraci, & adhuc magis communi& macis ° /-

,-

1

•

t:^z\,c\\mn perlonac finguiari

mc

vera, quiailla

:

nunc autem

maxime veritatem

t-

\r

r>

\

\-

n.

Ecclefia Catholica elt

communitas maxi-

comrrvendat, &: mendaciumrepraehendit:igi-

turcius icftimonioccrtiflimc crcdi potell. Et prazcipue inillis damnat mendacium puta dc his, qux funt fidei,& morum.

,

in quibos

illa

plus

:

. nlturalit^^r

affentiretis <j«<e

fidts.

docet

Poteftigiturviatorcxnaturarua,audita&;intelle£l:acommunido£l:rinaEcclefiac docctde fide, &: moribus. Intcx quac prin, quaeipfa

fitmacrcdulitatc aflcntirc his cipaic eft

dc Trinitatc

in Diuinis. Deiftacrcdulitatcacquifita

vidcturaccipiillud

ad Roman. 10. /='/^<'^^x4rtc///<<,rcilicetfana:doftrinxChrifti, de quafubdit: t-^Wi!//tus autempcr verbum Chrifti.Dc ifta ctia potcft accipi illud Auguftini contra cpiftoli (\xx\di^mci\yB.Fgo,\i\c^\x\.lyEuangelto non crederun^nifime Ecclefi* Cathtyti^dt auiferttoi comfetleret.

Scd

J.

,

XIV.

QusEftio

353

fidcm aGquifitamghabemus fideminfLifam, &adillam habcn* dam, licct poflic homo ex nacuralibus fe difponcrCjnon tamen cx nacura incrinfcca' ^'^ ^^* nec etiam concurrentibus quibufcunque caufis nacuralitcr motiuis, intclleaus ad ^"*\ "^ cam poceft attingcre quia illam folus Deus infundit, qui noncft caufa naturalitcr ^^ ^h nioiiua alicuius intcUcdus caufati. Comparando fidcm infufam fidem acquifitam ad aftum crcdendi , in hoc AEiusfidei conucniunr,qu6dquando infunteidem animac,aftusvnus&: idem crcdcndi ehcitur »J«'"'»^A*

Scd

vltta iftam

:

&

fccundum inclinationem vtriufque quia quando funt duae formac, qua: naturaUtcr " ^fr.^"*^ inchnant ad adum in eodcm opcrante, vtraquc quantum cft de fc ncccflari^ , & "^^ fcmpcr inclinat ad adum & ideo quandocunque aftus chcitur , ehcitur fccundum :

,

:

inchnationem vtriufqiie.Et fi per hoc,quod cft aftum crcdendi inniti fidei ifti,intcU hgatur aftum chcifecundum inchnationcm cius,tunc conccdcndum eft quod aftus crcdendi innitur vtrique fidei.

M ME NT AK V S.

C g Q£
qUando

hahemiu &c. Hic adueite quando

vltrc. ijlAfn-fidtm acijuifitam

Cjfidem hjitfam Diftor

1

dicic,

quod

,

qiiis

potcft nacuralircr fe di(*

in

Dcus ordinauit

ah'quos aftus clfe difpofitionem ad fidcm infu, ad quos adlus homo cx*puris naturaUbus

tentia vifiua agens

attingere poteft. Sicut clarc cxpofui in quarto

ccrct

fam

difiinSl.

1

4. qusfi.i.

biis poteft

,

dift.|. qua:ft.z.

§itumod»

*I!"^lr"r^ fide'stui*'iTt^^

vifibilis, fic,

illum eundem

eft

de

tiim ad

V^^^ comparando infufam ,

acc^uifitA

in hoc cenueniunt

,

c^uo

,

<]uod

ad

dcndi, hoc

tamen qu«

fed

tantum

cft

vnus

aftus credendi elicicus \ pocencia

^uando

quin ad cundcm fcmper vcracjue

S

&

Dot^or in primo,

dicit

Sec[\iii\K inlitcrA.

efi

cjr

C

qua credit propofita ah

hoc,<]uod efi

aSuM

illc

innititur vtique fidei

^

crcdcndi elicitpc^ potentia ftcun-

L

I

V

M. Prima ejl^quld eic^fide iC'-

Primumpatet^ quia

difcre*

Secundumpatety quiafides dcquifita

ejt ap-^

ex auditu. Loquitur Do£tor de lege commu^ DoBoremy Pa^orem^ Pradicatofem rerumfi-

efi

eofide infufa^ effe a t)eo diifa. Coaftat depuero bap-

crederet) nuncommunemlegcm \fitamen Deusfuppleret ficemDociorlsy

inter infideles adtficato credet ^iuxta

d«

infunt potcntiar.

H O

ad credendu^ (^ ideofides hac

quam fide infufa

dift.17.

fidcs inclinet,

»/, iuxta quam priits credit quisfide acquifita ,

ti^to,

habitus

dum inchnationcm vtriufque fidei,quando fimul

clicitur

articulo^ credit aliosfotafide acquiftta.

dei, vera dicere^

Eefiper

quod aSlus credendi

quia adus

Votiitaliquot dijferentiAs inter jidem infufam ^^acquijitam.

flicatio infufte^

ifti

non cft pra?fcntis /peculationis. Vidc

acquifitajine infufa^fape elicimus a^itfmcredendi, fion econtra.

dens vni

An mod6

infufz vhra inclinationem

credtndi tnntti fidei ifii ,inteUi£atur a^um eliei fecundum incltnatioMem eius , tunc concedendum

& idcra:ita

non

,

habitibus.

a-

elicitur fecundum tnclinattonem vtriufque, non qu6d vnuseliciatur {ecundum acquifitam,& ahus prjEcisc fecundum infufam , quafi fint duo ;

ihclinarent.

habeant etiam adtiuitacem refpcilu aiSus cre-

fidcm infufam

infunt eidem animt,A^us vnus, dr tdern credendi

a6tus credendi

vnum

fidci acquificz

& acquificam inuicem. Et primo ponit conucnientiam, & fccund6 differcntiam. Primo dicit ilum credendi

qu6d vtraque prscise inclinarct ad adum , im6 fi efient millc, tan-

&

Parifiis.

h Deinde Dodor comparat ^

,

ibi,

qusftio

fccundum illarum formarum

adum vidcndi prxcise produvnum adum videndi refpedu ciufdem

incHnationcm ad

cx puris naturali-

fedifponcre ad gratiam, vidc

ctiam in (ccundo Rcportatis

quomodo

ofteiiciifi

codcm oculo cficnt duac formae inchnantcJ ad aftum vidcndi prarcise circa idcm vifibile.po-

difpoficioadillamjquianon

fit

inteUigitur,qu6d

eft vcrij:fed fic

hoc

quantMm efi de fe, neceffario, femper inclinac ad ailum. Et ideo quandocunque ailus elicitur, fecundum inclinationemvtriufcjue.Va.ztx.,c^zCt

immediace prodiicerc difpofitioncm,

poffic

qua» cxnaturarei

infunt illz fides. Et

&

f>oncrc ad fidem infuiam , hoc non debec inteligi fic abfbiuc^ , quafi homo ex puris nacurali-

bus

firtiul

qnia quando funt duaforma (jut naturaliter incUnant ad ailum in eodem operante, vtratjut

,

quod fineDo^ore , cuipriusfide acquifita

quod potefi^haberetur a^usyfideiinfufttyfine acquifta^ quod conti/igit in particularibus reue-^ lationibus. Ratio efi quiafides infufa inclinat adea qua nullam habent euidenttam ex terminisy nec includunt euidentiam connexionis eorum. Si dicas idem cffe de acquifit/r^ negatur : tum quia generatur ex aitibus, (jr fic quandam euidentiam habet experientia , dr iuxta hoc ,

lonuenit citmfcientia, qua habet obieilumfibiprxfens

, licet perfpenny quia ex ipfo genita e/t. "Dequooplime DoBor ^. difiin^l.i.^. quaH.x. num.x \ . Si autem daretur acquifita,per accidens i>ifufa,idem effet de ipfa^ ac de abfolute infufay quia non haberet prafentiam credibilify efio haberet terminorum fpeciesfine pradicatore^ vel BoElore^ iuxta illudRom. i o Quomo-

do credentei qucm non audicrunt , &c. (wm.u. ScotiOpcr.tom.XIL

yideDecI.yd.ty>f.$.(jr i^.&difi.tyqu.i.

Gg

5

Eft

: :.

,

Quodlibet.

354

vna quantum ad hoCj quod cft a£Vum eliccrc, ESt tamcn differentla fola poccft dici adus crcdcndi, ficuc acquifita etiam

ifta rcillccc

H^reticHt

ciu6d cft fide

-,...^i'ni *«. articM-

infit,

fi

,

crc-

lodtfcredes

dimus

aliucredit,

aliqua fidcs infufa. Hxrcticus cnimin vnoarticulodiflentit, aliisarticuliscrcdcn-

J-

affcrcntis,

ftarc

{^^ cxfidc folum infufinon poteft quiscHceic

-«^-^i^

adquosjtamcnnoninclinac

cum hxrefi in quocunquc articulo, adum credendi,& hoc dc lcgc com-

mimirlicct Dcusfidciinfuraeafflftcndo, pofl*ctmoucreimelle6lumadaflcncicndum

^^^^^^^^

m

tiz.atui

fidcdigno

non cx fidcinfLifajCum illa nonpofllt

fed non ex do, fide diutna

ccrtis articulis teftimonio

^^.

'''>>

quod fidcs

illa

inclinac

fcd tunc

\

fortfe

non cx

fola inclinationc fi-

tUcit aBu. dc\ iftius clicercturadusille; fcdcxmotionediuina,& multomagis delcgc comcrededi ex muni cx foiafidcinfufanon potcft hibcri adus credend'.Hoc patccde pucro bip-

folafidein- tizato

fufa

i.difi.

ti.q.i.n.u.

qui:\

5

Cx

&

poftca nutrircturin defcrto, vclinter infidelcs,

nullam habcrcc

dodrinam dc crcdcndis, nunquam aftum rcftum credendicliccrct. Etratiocft ^^^^^ g jgj infufa inchnat ad crcdcndum ca qux non hAbcnt cuidcntiam cxtcrmi,

ncc includunt aliquam euidentiamconnexionis tcrminorum,fi ccrmini

nis,

finc ap-

prchenii cx fcnfibus.

Contra , ncc fides acquifica includic talcm euidcntiam. Refponfioncm qujcre alibi. ReJpondeCyficut haberi

Additio aliocum "'"'

C^ iia

f "^* mediante ohie^la

•

:

Ittet

, fiiie,

,

}.

credibilia

proprt} netttra ftt

exire ih aifum iantis

in

f>otefl

disiincJ.ti.

hhUo modo euidentiam

tantitm creditum^ ideo

ex

& i^.

funt per auditum prafentia, (^fic alicfuo modo etiiden^ Per infufam fine accfuifta nonpotefi quii

obicifo eutdcns^

vt patet fiatim fupcrtus 5 euidentia habet

Differentiafecuiida

falfum, huicnon

i

H O

C

interfdem acqutfitam

L

V

I

cui non pojfet fubejfe faljnm

hahit/ty conflaret immtitahiliter

&

acquijita

ex tesiimonio reue-

& infufam

,

M.

quod iili communitcr poteslftihe(fe

qttia illa inniiitur tejiifallihiti yh/ec infalltbili •.fitamen Dtu^s

aliqttid reuelaret altcuiy»ec dcdtjfet auxilia/iipernattiralia ,

eH

inejfe^

pr^tdicantis.

S

JFidei

Fidem infufam nohu

K^ajuifitain experimur nohis in-

facit.

,

fedtunc

verum ejfe

,

,

immediat}

pojfet naturaltter elicere a<£iitm

oporteret habere etiidentiam de attesiante,

quodreuelat. Vide Dociorcm

3

.


qua

1 5 ntm.i

j-.

quandofirnulcum infufa iHclifuu ad a6tumy non poteli tendere infaljum. Differentia tertia , quia non experior me exire a&umfde infusa eji contra de acquifitsiy quta pcrcipio me videre hxc reuelata effe a Deo ex tejlimonio Expltcat benc qttomodofides

8.

1

acqtitfita

,

m

:

Deiyconfequenter expcrirerveriim

non experiatur

ejfe

qnod credoyquodrepitgnat. Hic etiamtangit yan fdeliiy

tamenfde infusa^fe habere infufam ( de quo "Jide Scholitim 3 diji.x'^. ad mim.i-j, Vbipro hoc aliqtiot adduxi authoreSy') quomodo etiam infufa dependeat ab acquifta, licetfallibili. Vtdcihi Scoltum adnttm 6. vhi dixi non requiri conditioncm effe infaltibilem , quod rcfpcSiu primovenievtium ad fidem ilartimesiy quia propofitio Ecclcjii licet

quoadhos

A

,

credat

mn efi condittOyJedvnumcredendoriim.

,

quancum ad hoc, quod eft aftum inniti fidei quia fidcs infaKum, inclinacaucem virtute luminis log. diuini, cuius eft participatio & ita non nifi ad illud quod cft conforme illi lumini Reportatio diuino a£tus igitur credendi inquantum innititur ifta fidei, non poccft tcndcre in ^"'•^'^* aliquod falfum.Scd fidcs acquifita communitcr inniticur afTcrcioni alicuius teftis,qui /c ijfepoffet dcficerc, &ide6 iUa fides non tribuic aftum crcdendi, inquantum fibi innicicur, quod non poffic fibi fubcfTc falfum :frequenter tamen non fibi fubeft falfum quando fciliccc ceftis, cuius tcftimbnio innititur intcftificandoilludfit vcrax. Ec Quare ad

hocinpro-

^** diffcrcncia eft,

-'^A ^^^*

'"^o"

:

poccft iuclinare ad aliquod ,

:

AoqHiftta dixi, cemmuniter., quia

Deo immediatc

reuclanti, poffct quis crcderc crcdulitacc ac-

Dco, quamadumcrcdendi, vclnofccnco, cui fit rcuelatio. Et quandocunquc ad idem inclinat fides infufa , acquifita , tunc nccefrario acquifitse non fubeft faK ad""!/* "o^^uod ha;c ncceffitas fit ex ipfa fidc acquifita, fcd cx infufa concuircn-» no» potefi ^^^ fuhefefal- ^^ ^^^ 'P^^ ^d cundcm adum. Innititur igitur aftus crcdcndi fidci infufa: tanquam rcgulaf certas, fum. omnino infallibili, a qua aftus habeat, quod non poffit cfTc falfus qnado cHtn quifita

tnfufa

in-

:

nifi

di caufari

aliud nonfit verumicuelaria

immcdiatca Dco

in

&

•

&

fcd

Quxaio XIV.

555

fed innUitur acqnifitjc tanquam rcgulje minus ccttx quia non per illam repugnarec aftni, quod cfltt falfus, vel circa fallum obieftum. Contra iftam diftercntiarti poteft argui fic, quando ad eundcm adum concurrh regula failibilis, licet cum regula infdllibili , ille aftus non cfi: infallibilis. Probatut alia contingcns, per fimile, quia ex duabus pMmiflls, quai um vna eft necefiaria, nonfequitur concAifioneceirariaEtratioeft,quiaquoddepcndet eJc pluribu$,non poteft efifc pcrfedioris conditionis quocunque illorum : nunc aurcm quicunquc a:

&

hoc quod eliciAtut , dependetafide acquifita mouente igitur fi nunquamadusclicituserit ex principiotalijquinfibipofi^etfubcfie

«Sus crcdendi ad illdfit fallibus,

:

fallum.

Rcfpondct^^ad quodcunqUcinclinat lumen fidciinfurseiilludcft determinatft ^uMtacvcrum, fi autem ad idem inclmct fimul aliud, quod quantum eft de fe, polTct incH- <jf*tfit»,cu nare in fa Ifum non ab illo a!io , vt tale fcd ab ifto lumine habetetut, duod in illo •^'^*f. ^*"*

^

,

non

actu

lit

,

dcceptio.

,:'

qu2Econuenitcumpnma,quxlciiicctcft, quod ron percipio me inclinari in aftum per fidem infufam, fiue lccundum illam clicetc flctum 5 fed tantum percipio mc aflcntirc fecundum fidcm acquifitam , vel eius Tertia difterenna poilet poni

,

^

'.

„„„

p^j}

ttndert

i«

fitlfnm.

^rincipium , fcilicet teftimonium, cuicredorquiafi pcrciperemmeh.ibereadum cUm hoc fcirem qu6d fccundum fidcm infulam non fecundum fidem infufam potcft habcri aftus nifi dcterminate verus pcrciperem qu6d aftus meus non.poflec efl!e falfus, quia ex hoc lcquiturquod percipcrcm qUod obieftum adus non poflet eflefalfum,& tuncfcircmillud, ideft, infalhbilitercognofccremillud eflcverum, quod nullus experirur in fe, vc credo , quancumcunque aliqUis habeat Vtraquc fidc &fecundii vtramque aflTcntiat^tantumodo igitur crcdimus in vniucif.di^quod fcdcs ,

&

:

in aliquod

complcxum iecundum inc linationem fidei infufx , in hoc non poflrcc er& quando fecundum cam tendit, ncc ipfemectendens fcic, ncc

autcm

rarci quis

,

nec aliquis certitudinaliter cxpeiitur. 1 Contra hoc 3. de Trinit. cap. t .2{onfic -videtttrfdes in corde^ in que esiab co cHtuis SlHom»i§ tsl : fed CAmtenet certifsimafaentia^cUTnatque cenfcienttafiL poft Hlud qnod credere iube- vidmiufi*** tanohit. mur tVidere non toffurntt^s ipftim tamen fdem ejttando eji tn nobts^ vidcjHta irf nobis. vidcri,quomodo conccdit fidem animam intel'igit fic fcmper fe nof- Nofcert ni Refpondeo: cere non quod fcmper fit adus clicitus fcd quia femper cft perfefta pi xfcntia ob- dictt /tm' alius,

1

:

:

:

:

iedi

adu

Vndc

intclligibilis

gcneralitcrillud, ad

fubdit

'ibi^rerttm

abfentiumpr<efens

efi fidesy

&c

itaquod

quod habetanimapotentiamaccidentalempropinquamnof-

F'" "^*"* ""fi^"^*^

eamnoiccre. n Aliccr diceretur, quod accipic fidem pro adu crcdendi, de qUa ibidem parunl poft dicit '^/i^ua/ido rebus falfs accovtodaiur fdes hoc eft, aliquis aftus credendi. cendi, hoc Auguftinus

dicit

:

:

COMMENTARIVS. *

Y\

£ii>otideo

ad

efHodcKttejue irtcliniti lumeti

fi-

l\detiiifttf£,tllitdefi deterrni/iateverum. Sed

non cftficde conclullone

ill.ita

ab vna dc ne-

& aliadecontingcnti.qi.iia

cclHmo, clufionis

,

& eui Jcns vnio

vcritascon-

extrcinormn in cdn-

clufionc cft pr.tcisc ab vnipne

extrcmorum

in

praemiflisj&quiaextrcma inpraemifljsnon habcnt fimplicitcr neccffariam conncxionem, licct vna prremilfi fit de necefIario,& alia dc contirtgemi. Sicur hic, omnc animnl currit; omnis ho-

mo e(l

aninval

:

namin

iftis

pra;miflis niaior,

&

fari6,& dcterminate vcnis,S.'idco quicqiiid alind concuirit currt fide infufijreiiiper illc adJuscm

detcrminatc vcfus, etiam pofito quod ad aftum

qiiilita inclinarct

elfc fairutn

,

qnia potentia

acquifitx

,

adus

habituum inclinantium,

in.

non

fcquitut ncccir-iria connexio

cxtremorum

;

non

poteft concludi

codiifione, quam in prxmifliis,vt cxpofiru eft

in iJ..t p.i.cj.i .refpondendo

tum princtpate. conclufio

adprimum argtme-

ciiim prarcisc fcquitur

ex primifTis pro quanto cxtrema conclufionis conncdnntiir inprxmiliis. Scd in propofito.aftus,qui eft ab inclinationc fidci itifuC^ cft ncccf,

in prjcmiffis

,

&

ficut veritas

conclnfio»

non tcnet. -Q«" autem,& ijttando fccUndumeam

nifc

enim

conhexioncni

conncxionem cxrrcmoideo patct quoroodo fimiA

Iftudoilla

niaior vnitas

inclinationeiii

& idco nunqua poi^

veritas iflus eft prsciscpropter

mtn

fub-

eliceret ta-

efle fallibiiis, fiiic falfusrnon

homonon clufione

hunquam

inclinationerrt fidei itlfufa», let talis

fides ac-

poflet

fed pr.Tcise elicerct f(cundiini

nis cft prxcis^ proptcr

enim

cui

lem actum proutclTet (ecunduni fidci

minor cxtrcmitas non habcicnt fimplicitcr necellariam connexionem, vt p.-itet,qiiia currit, Sc nccclfario conneitunrurridco in con-

,

tendit,

ipftmet tendens fctt,nec aliut, nec ali^urs cer^

titudtnaliter experiiur. Sicut etiam pbrct dc ha^

bcnte habitum charitatis infufic acquifita»

,

quamuis

fciat fe

,

&

charitatis

cliccrca&um fccun- DnfUx

duii charitatcm acquifitam

,

qnia percipit

promptc,expcditc, facilitcr,& deledabilitcr

fc

illii

eUcere, qua: funt couditiones habitus acquifiti,

G§

4

««

•'"*'•

thlt-

,

Quodlibet.

556

& non infufi.vt patet aDo5:orc in primo,diJi.n. tamcn antcquamfcit & hoc dc lcgc communi, ftcliccicadum rccundiim habitumcharitatisinfufum, quiatunc cffetccrtiis fc effc in charitatc, fcd tantum fcitin vniucrfali , fcilicct qu6d adlus ehcitus

fufx

cft

tclligcre

Contra iboc.Arguit Doftorautoritatibus Auprobaudo qudd habcns fidem infufim fe

fccundum

6t\.\m eft

adu pra:(cns

intcUigibilis

vt ria

nofcere

fcc

fcccunda,

& per confcqucns

log. quxft.

I

& tnprimo,

racmoria perfcfta

diji.i.

adu

fcns pcrfedc in rationc obicfti lis ipfi

parh

potcntia, patct

^Dodorc

i. qutft.i.dfft.i.c}Ui(l.y.

eft

voluntacis

accipit

C

S

H O

omnes

effeStus^

& cjHantum adhocy non

mer^

fe-

intclligibili, vt patcc

?

Aliquando (inquic)

:

accomodaturfides, hoc

eft

& fic eliciens adum fidci flcxo coguofccre

fponfio magis

L ,

I

fett

V

fit

;

rehtis falfts

aliquis ailtts crtdendi, ,

adu re-

poteft ipf«m

tamen crcdo qu6d primarc-

mcntcm

ad

Auguftini.

M.

apoBerior/, tfuia nullfts ejfefftts dedu-

refert (jttodft in Vnitate, velTrinitatCy

Deus

creac

,

efi

ad

quiavt ha-

non vt fupponit fro vUofufpofi'

etiampotefi fciri fcientia propter quid,/f« a prioriy quia notitia proprietatiSynon

habctur nififer conceptum proprium eius frohocfiatu i.d.

TrtmtOf.

ftatu ^fto

immediatc moueri, nec a

ad ettu fierij-y^/ efre,<^ tantum volunttts Dei necejfaria

betDo£ior \.di/l,/\.qu %.hdc ejiprimovera, to. ?{etfue

pracis^ ordinatio

quod pro

primi.

paru p6ft fubdit

Trmitatem nonpoffefciri 4 nohisfci^ntia qula in notitiam cattfa necejfaritt

nifi

Dac Dodor aliam rcfponad aucoricacem dicit quod Auguftinus accipit fidem pro aftucrcdcndi , dc qua ibidcm

& in fecundo,dift.

&inpluribus Dicoergo , hic obiedlum cfte prjcfens

in fc

uiliter diceretur.

fionem

intclligibi-

vidc qua:ibi cxpofui.

quod Dodot

n

prx-

tjHi.dift.^. tjutR. 10. &dtft.^.

aliis locis.

poflit

ipfo, nec ab aliquo dift. j.

,

qua: ordinauit

,

modo

nullo

fi-

inprimo,dtft.i.

quanciam

maxima propinquicaccadmoucndum

aliquod impedimcntum

non

qmji.^, Et quod

quando obicdum

fit

cxpartc fua nonpof^

& adu

tialis caufa ad adum inccllcgcndi , ica quod ncc cx patcc inccUedlus , ncc ex parte obicdi efl

,

.

cft ,

&

dcm in (c fcd ctiam ipfam animam quod tamen Doftor ncgat hic dc anima, & fttprainpro,

magis pracfens

incelledum ad fui nociciam,fimiliccr incclieimmcdiacc concutrcre vt altcjra par-

cx hac cxpofi-

tantiim pro ftatu ifto potcft cognofccre ipfam

incclledui in ratione obiedi intcl-


prafcnscum potentia.funtpcrfcdamcmo-

fic

efle

eft.eflcc in

ipfa potcntia ftatim

tionc autoritatis, (equitur quod inicllcdus

gnofcitur

quem Dcus

impcdimencum quinaftu polTct ilquod fidcs eft fic rea-

hgibilis.quod quancijm

potentiac in rationc obic-

quod

,

cflct

licer pracfcns

quo-

potcft exirc in a6l:um,quia tunc ipfuro obicdlum,

co-

ifto ftatu (

lud intclligcre, Dico crgo

illam.

intelltgit ftc,fiidemv'tderi

animam ftmperfc

conctdtt

Ai adtu

non

quia folutusab

ftatuendoquod intcllcftus non immcdiatc moucri a mcre intclligibili

nullum

haberc ill^m,&pcr confequcns pcr-

Hic tamen aducrtc,qu6d communiter quando obic-

fi

,

ordinauit,fciIicct pofllt

modo

yipofterio

fic eft

intclledlus non

ctiam perfcdiflimc prajfcnti,ncc ctiam ab aliquo fcnfibili immediatc.vc patcc in primo,dift.i.qH.i.

Rcfpondet.quod

cit

fi

propoiito.

cipiat fc operari

0S quid.

quod

eftct alligatus ftatui ifto, ftatim poflct jlludin-

fecundum inclinationcm charitatis invcrc mcritorius, &dignus vita 2tcrna,vt

,

cognofcat

i.

poftcc A&.W intclligi Scd

patct inprimtfdifitnti. 17. Sic diccndumcft in

l

Quando me-

quod

fcqucrctur

prarfens pr^fcntia rcali,

guftini

tno 'a ptrft-

, non quod immcdiati pro moucrc potcntiam , quia bcne

vt adtu intcUigibile ftatu ifto poflit

,

i.q,%.&

,

cuius efi proprictaSy

& talem non habemus de De$

3.

n r^Efcicntia autem ^»m , dico quod non poteft aliquis modoex naturalibus J /attingere ad fic imelligendum Trinitatem in Diuinis quia non poteft fcirc ilUid decaufa per effedlum demonftraiionc quia, quo circunfcripto rcmanct in caufaquicquideft ncceflarium ad caufandum; fed circunfcipta, per impo(fibile,Trinitace, habcretur quicquid neceffarium cft in Deoad caufandum crcaturam quia & principium formalecaufandi perfcdum, & completum,8c fuppofitum habens illud principium formale perfefitum, vt patet in quadam quaeftionc prashibita dc hoc mota videtur autcm ad caufationem fufficcre fuppofitum pcrfcdum habcnsprin:

:

:

cipium formalc perfc£tum.

o Dc fcicntia vcro propter quid , dico quod non potcft anima modo cx uaturalibus attingciead {cxcn^vwctproptercjuidy Dcum efifc trinum , quia notitia cius, quodeft Apofierior»

ncn

co-

gnofcitur

DiHinitoi.

propriifsimumiubiefto,non contincturvirtualiter prim6,& euidcntcr,nifi inperfe, , vel in ipfo fubiedo fic concepto } eflc trinum, cft huiuunodi rcfpcftu Dei igitur v\on^ott^(c'\n propter quid de Deo,nifi habito tali coceptu Deijfed talis non habctur pro ftatu ifto de lcge communi. Sicut patet in prima conclufione, quia fuit dc fimplici notitia terminorum. Probatio maioris:quia talc proprium, aut fcirctur de fubiefto proprio, &: per fe concepto , tunc patet vcrit.is illius maioris; aut fciretur dc fubiedo concepto in vniuerfali,vel diftinfti, dc ipfo fic concepto non poceft fciri propter qttid nifi pcr fe coceptum illius propriun» bc diftin<5fcum. Exeraplum, cfle primam figuram non potcftfciri/ro^/^r quidde. ali-

&c proprio conceptu fubiefti :

&

&

qua

,

.

Qu^mo XIV.

357

qua figura Itl communi, nifi pcr medium propriuitt, fcilicet per ratiohcm "f circuli • ncc mirum quia pijedicatum proprium ad hoc , qii6d rciatur^rop/f r ^«/
^

curahbus.

4.

COMMENTARIFS. SEcundo Doftor in dit

fejjet

cotnof

^ (

nuUo

ftacu ifto,

i-

\

inpeinaruraJf concurrente

)

non

ir poliit

tereTrmit»- cognofceieTrinitatein,nec demonftratc dcmon»«*• ftratione (^nia ; non enim potcft fcirc illud de

caufa demonftratione ^«»4

remanct

iti

,

quocircumfcripro

caufi tquicqui d cft neccftarium ad

caufam, fed citcunfcripta

,

Deo

,

pium formalc caufandi perfedlum , tc complctum ; & fiippofiium iiabens illud principium formalc perfedum. Videtur autcm ad caufationcm fiirficerc fnppofitum perfe<5kum , habens

naturalitcr inclinant ad

adum

ih eo-

dcm opei antcvtraqtic quantijm ieft de (e, neccffari< ,& fcmper inclinat ad a6lum,& ide6 quandocimquc adus

ncm

iecundura inclinatiO>

clicitur

vtriuique.

Tertio dubitatur in hociquod fu(a quis ho,-

non

potcft clicere

dc lcgc cohimtJii, quia

c3t

adVum

fbla fidc in- thtitm, t

redendi,

&

fidcs infuia inclinai

ad crcdendum ea ,qua* hon kabcnr euidcnciara cx tciminis, ncc inciudunt aliqur.m euidcntiam conncxionis tertninorutn tcrmini fint appre* i(i

henfi ex (cnfibus.

nifi

non

incommunicabilitCi''

fians, h'cct

eft

,

«

fic

Dcus

cft

pcrfcftum, quia fimplicitcrpcr fc ramen comirjunicabilitcr. Er hoc eft,

Doctor. in prmo. d.^. ej.i. quod hxc prnn6 vCra , De^ oeat , prout ly Deus non

quod

dicit

fupponit pro aliqua peribna fingulari

Dco

&

(cd

Dco

pro hoc

& tunc ratio formalis cicandi in iplb ^awn w fecurido,d.].

,

ci^ct

,

voiuntas cius, vt

autcm iutclligit quod fola pcrfona Patrismaneat , adhuc ipie Pater poriet creare ita pcrfcdc ficut & nunc creat, quia eflct fuppofitum pcifcdum habcns perfeftum principium crcandi , fcilicct voiuntatcm pcrfcftiHiiTiam Dc hoc vide Do
I.

e]Hodl.(j.j

Si

1

titiaiii

^ffeclus nori cognofccrcr Trinitatem.

o De

tertio principdli in ifto articulo,(cilicct

dc

quod non potefl tnodo anima e.x puru naturalibuj attingere ad Denm trinum propter cjuid Et circa hxc omnia fcilicct, fcicnf ia fropter tjutd dicit

^uiaSc propter quidi vide qOae cxpofui in qu.

i.

prolog.

trimum.

forma quse

{>erfcdum pro aliquo pcr

fe ftantc fimplicitcr,

In litera

h

lius pritlii articuli

occurrut n6nijlla

dubia. PriiUo in hoc:Ariima^x puris natunlibus porcft cx cognftidhif: hu'rfs"inti9 abftrahendo

cognoicerj; ens in

Et fimiliicr ix cognitionc

fe.

huiusboni poteft cognofccre bonuminieEt milrtcr abftrahcndb qili eft

fi-

numcrd propric acccpro

ii

quantirns difcttta, rationcm propri^ dif-

conceptus eius, quod cft Trinitas. Et fimi itcrquodcunque tranfccndcns per abrtractioncm a crcatuta cognita potcft in creriorfls, habcri porcft

lu.1

dffTcrenrfa inrelligt, &: tiinc concipitur

qtiafi

confusc

intcUigitur.

,

ficut

animali intcllefto,

Deus

homo

sttmtium.

adus vhus ,& idem crcdendi elicitur (ecundura inclina.ioncm vtriuiquc-, quia quando funt doas

inclinare adaliquod falfum,quia inclinat virtute

icct

No»/»»//* dubia.

fi-

& infuG ip(i animsr.

,

principium formale perfed>um. Etnotaqu6dfi hit Doilor per itvpoilibilecircunfcribatomnes pcrfonas Diuinas, quod tunc accipit fuppofitum

foppofitiiiti

$.

hoc y qiiod qu^mdo

in

taul infunt fides acquifita

per irtipolbbile, Tri-

hiaberctur quicqtiid neceirarium eft in ad caufandum creaturam , quia &' princi-

nitate

Secundo dubitatur

primoatticulo oftcn-

etiam pro qiiocuni|uc llatu , accipiendo ipintclleftum mere pro potentia haturali

rrec

.

Si^om^doin telleSlM no«

ifl:o

quomodo intelledus nofter pro

Quarto

no

dtibitatur in hoc:fides irfixia

liiminisdiuini, cumsefl participaiio,&

ad illud

,

quod

conformc

eft

illi

potcft Sli!»riu»,

ideonoh

Inmini di-

uino.Et fidcs acquifita potcft inclinare ad aliquo4

Quinto dubitatur quc ad idem inclinat

in

hoc , quod quahdocun-

fides infufa,

&

acquifita

tunc ncceflarib acquifitat non fubcft falfnm

non qubd

ncccflltais

fit

cx

,

ipfa fide acquifita,

fcd infufa concurrehte curt» ipfa ad cundctn a-

ftum. Sextb dubitatur in hoc

, qubd non percipio adlum per fidcm infufam , fiue fccundijm illatneliceic adlum , fcd tantimi per-

me

Smnmt

inclinari ih

cipio

me

aflenrire fccundlim fidcmacquifitamj

Vel cius principiuni

,

fcilicct

ccftimonium, cui

credo.

Scptimb dubitatur

ih

hoe

.

qilbd

noh

pbtefl Sv///«wM^

aliquis ex pliris natUralibus cognofcerc Ttinita-

tem demonftratione ^««4, impoffibile

Trinitarc

,

ncceilarium cft in

Dco

,

circurilctipta, pcr

h.ibcretur

quicquid

ad caufandum creatii*

tam Odlaub dubitatur in hoc,qubd anima ex pnrfS naturalibiis hoh poteft Ccire propter ^uid Trini-

bSaitiain

tatcm de ipfb Dco.

to. Contra primum , primb cdntra prin^arh CriUrd frii partcm , probatur qubd animaex puris naruillibus non poteft cx cogmtione huius entis abftra-

&

hendo fic

:

cogriofcerc ens in

quaeio

,

a

quo

fc.

Et pririlo inftarur

imfflediatc caufatur cognitio

entis in fc ex cognitione hiiius enris, puta huius albi

to

,

?

aut immcdiattcaufatui" ab hoc albo cogni-

aut ab

hoc albo abfoluti, aut aquiditatc al& hoc adt co-

bedinis, vt priore fua hjEcceitatCj

gnita

,

aut abfblute fhmpra, aut fpccie inrelligi-

bili albcdinis

, aut fpccic intelligibili cntis in Cd Hacc diuifio videtur fufHciens; fed nullo iftoTuni

modorum

caufatur cognitio entis in

fe.

Non

primb , quia pro ftatu ifto nuUura fingulare immediat^ mouet intelledum , nec ad noritiam fui , ncc aUorara. Tura ctiatn « quia Tt

,

Quodlibet.

3S8

cognitum habct tfe tantum fccundiim ^Htd acceptum non cll pi^fcHS iutclleftui , ncc fccimdum fc, loquendo de albo finmilari , nec fiicunclum aliqnam fpcciem provr

^'"f^^^T

uJtHm!

"/ albiim ctiam abfoUitc '

priam

quia pro ilatu

,

rcci)nd6

quia quiditas, vt cognita, habec

,

dimimitum , &pcrconrequcns potcrt moucrc intellcftum nec ad fui

vt fic,

,

tjfe

xnm

fpecics

fingularitatis fiib rationc propria.

intclli^ibilis

Non

non habctur

iflo

lute fumpta

quia

,

nec aho-

(imilirer ipfiquiditasabfo-

Ncc

notitiam.

,

non

vt fic

non

,

cft pra:fens

inttU

Nonper

rpccicm intcUigibilem, vt patct aDoftorc tn prirno,di(i. }. ejHt/f.6. & Vt fic, habct efe tantum diminutum, quia tantum ejfe relc(5lni.

Nec

pr.Trenratum.

tertio

quia

,

liltiblhs albi caufat partinHter

hoc non

fc^

cft pofTibilc, nifi

fpccics intel-

fi

notitiam cntis in

prius in

codtm

in

tcUcftu canfct notiiiamomniumaliorum , quas immcdia-.ius fe habcnt ad album , quia fcmpcr priiis cuifat

vt patct a

noMtiam pcrfcdliorcm quam

Dodotc

tn

priMo,

piius cauCirct notitiamalbi

dtft. ,

pollit,

cjMtft. i

i,

.&

fic

coloiis ,qualitatis,

afccndcndo , quod tamcn non vidctnr Tum ctiam, quia fpccics propi ia albi eft cadem ipfi aJbo , patct , quia pct ipfam tanrum abfcJuti, i<

fic

ipfum albimieft

& nihil

.

aliud

irctrcpra.-fenratiuum niagis,

ide.n finnil

communis

niJS

prajfcns

,

a iter

& mi-

quod non videiur fccundum

,

Doii^orcm in primt , diftfiil }. c]M
mento, quia tunc cies

diucrforum obiedorum

fic,

fcqucrctnr

cntis in fc

quod noo

iam.quiafi

fimul caufaret fpccics

nifi priiis; vel

,

Tum e

polTct caufarc fpcciem

cu,nnium fupcriorum ipfius albi , quia cum fit caufa mcic naturalis , fcmpcr prodncens fpc-

cicm propinquioris ptimo obicdo^fcilicet albo. Tumctia.quia non ponitnrcaufari aliqna fpccies

pcr

fe vbi partes habcnt pioprfam fingularitate. Saltcm inftodcphiribusfuppofitis,quia fi a Fracifco poftunt huiufmodi conccptus abftrahi, fc-

quitur quod idcm Francifcuspoteritconfidcrarjy vt fic

non

propria 1.

eft poflibilc,vt patctj

ipfi

Sccundd

cigo non po-

fpccies intelligibilis

ifto caufari

pro ftatu

teft

1

non

fc

cnti in fe

inftatur fic

conccptus cnris potcft

fi

:

hoc cnte ,quaEro , aui abftialiitur ab aliquo pofteriori hoc cnte, aut abaliquo priori, ita quod fit in rcaliquid.a quo abftrahitur.Non abftrahi ab

quia propri^ tabs conccptus abftradus circt quiditatiuus. Non ficundj), quia tunc

prinio

non

in rc

,

,

puta in Francifco

,

prior fnbftantia corporea tationali

,

fubft ntia

ftantia,

quod

viuentc, fenfitiiui,

&

hoc non vidctur.quia quarcunquc

fcd

cntiias pcrtincns ad fit

cllct entitas abfoluta

,

,

alitcr

efte

cx

Francifci,vid^tur,qu6d

non

fubftantia clfet (ub-

tuncfuppofitum fubftantiir,pan6 repugnat pcrfciftio fimphcitcr, fcd bcne rcpugnat, vt fuppofito fub-

fic

j

fi

ab hoc cntc,puta Fran-

cifco, potcft abftrahi ens in fc, fiuc abfolutc, tuc

fcqucietur

quod

in

Francifco eireni plures fin-

gularitatcs conftitucntcs

ipfum in

efte

fingulari

quiaa Fiacifco,vt hoccntcabftrahitur ens.vt ab hac fubft.antia abftrahitur fubftamiaabfoluta, vt ab hoc corporc abftrahitcorpus, vt ab hoc animali abftrahitur animal , & ab hoc homine abftrahitur homo. Ifta confcqucntiae patcnt pcr Dodlorcm ««
b.

& in primo,dift.t.parte

i.

^««/?.

.

1

.quia potcft

confidcrari Francifcus, vt fuppofitu cntis:fuppo-

fitumfubftantix,corporis,animalis,homini$,c}vC. Si dicatur

quod noncft inconucniens

clTc plurcs

nngularitates,Yt patet dc compofito fubftamiali

,

, f.

refugnjf!"

gcncratx, vt patct per Doaorcm in pri- feaiofimflimo,dtft.i.farte i. ^n.rft. 1 .& diftiMil.S.tj.i.& in "'"ftaniiae

^Hodl.^.i. j. Inftatur quarto

abftrafto quid

ipfum

quia quiro de

,

illo

ente in fe

I

*

adus intelligendi, quo

aut cft

fic?

idolum fabricatum.perintclaut rcs conccpta. Si primo, hoc non vi-

intelligo.aut

lcdhim

,

detur.Tum,quia vt patet.

Tum

illc

aftus

no pndicatur jn qtttdt

quia quarro, ad quid tcrminatut illc ades,aut tcrminatur ad ens in fc,vt prius om-

.'"

,

ni alio pertinetc ad efe Francifci,& tuc fcquitur

quod

tale cns crit potcntialc ad fubftantiam^corpus, viucns, animal , rationale cijm vltimati

&

ab omnibus

pcrficcrctur,&

iftis

tiic

qiiacrit,quo-

modo

contrahitur,auttcrminaturad ipfum Fracilrum, fiuc ad cns , tiinc fcquitur qu6d non

&

confcquiiur ens,vt in cifc.

,

& vt

fcd prarcise vt in Fran-

fc,

non cft commune qu6d non. Tum, quia

fic,

cund6, patct

alicui. Sift-

illud idolum dc Francifco , nifi accipiatur ab aliquopertincntc ad quiditatcm Francifci prius ipfo Francifco, tunc vt prius,quaerirur de illo qiiod fit,an ens abfolute, an fubfta-

non prxdicatur

in ejutd

&

tia

fe

&c. Tum quia inttlligcre illud idolum in non eft intelligerc cns in fe. Si terti6j& hoc ,

non,quia dicatur

,

coiucpra,

res vt

pcr accidcns,

qu6d

atgniuir vt

Quinto vf eft

tantiim

cft

vnum en?

& talc non praedicaiur in ^uti.

Si

accipitur pro rc conccptibili

omne opus

bcnte e^e pixier

intcUcdus,

&

hatunc

priiis.

inftatur,

& quxrode ipfocntc in fe, & crcaturae vt dicit hic

commune Deo

Do(flor,pro

quo

,

,

accipitur? aut pro conceptu,auC

pro

aftuali intellcdionc,& arguitur vt prius,aut

pro

rc,fide prorcalitatc praetcr

ic(flus,& tunc fequiturqu6d

omne opus

Deus,&

intel-

creatura

n6

tantiim conueniiint in conceptu,fed ctiam in vera realitatc,qu6d cft contra

Dodorem in

i.

d.%. tj.i,

dicitqu6d quamuis Dcus,& crcaturaconueniant in conccptu comniuni, non taroen conue-

qiii

niunt in aliqua rcalitate.

Sexto inftatur, quia pofito,quod enspofllt in. confiderari abftrahendo ipfum ab hoc entc cognito,& vt fic abftradlo concipitur Deus qui(e

ditatiui,confusc cipitur

cft impoffibile.

Tcrti6 inftatur

intclligitur

tctjquia vt (uppofito eniis

iniclligibilis.nifi rclpciflu obic6ti fcnfibiiis.Modo

cns in

fuppofitum cntis , vt fuppofitum fubftantiac,& de aliis dcfcendcdo,& vt cft fuppofitum cntis

tamen ficconcipicndo,aut con-

homo quiditatiuc dido in

,

quia concipitur fub

dc ipfo hominc.Sed hoc non fequitur,quia oportcrct prius probare,qu6d ipfum cns natuin fit conucnirc ipfi Dco quidiiatiuc, fcd hoc non poteft probari. Tum.quia lalc cns eft pofterius Dco, vt patcta Dodlorc infrimo, dtft.Z. tjHift.i. Tum,quiaillud, a quo accipraedicato

perctur ficut

nam

non

elli:t

tjhtd

in

Deo

in vltiina aftualitatc,

nec conceptus didtus in <}Hid de pluiibus , quicquidcft in Dco practer opus intellcdlus

cft fimplicitcrin

vltima a6lualit»te,vt,p4tctpeF

Dodlorcm in pluribus iocis. Secund6 inftatur contra aliam partem de numcro , vbi dicit qu6d ahftrahendo rAtiontm nU' meri difcreti pottft haberi conceptus termiv*ttu. Hocnon videtur ad propofitum,prim6,quia per\ontt

'

3*

.

Qusftio

(fr

tamennon conucnitTrinitati conceptus entis Deo conuenit,& fic pofrum intclpra^dicatur in quid de Deo, ligerc quod aliquod ens cft primum abftrahendo primitatem ab cnte,& coniungcndo ipfi enti i fed non fic vidctur de Trinitatcquia ac-

tatis.vr patet a

illam.illa

diuinac.ficut

&

cipiendo Trinitatem

fic

abftradlam

cum,qu6d aliquod cns fummum fit

non fic

eft vecrinum,

Sccundi

quarrendodc

inftatur fic

dicatOjfcilicct trinum,

vtcum

ifto

prs-

dico,Aliejuod ens

quid intelligitur per ly mmtm 1 aut prxcise adus cognofcendi ,quo cognofcitur trinitas numcti difcrcti , aut inteliigitur ip(a trinitas numeri difcrcti abftradlaab ifta, & ifta trinitatedifctetaiaut aliquis conceptus,qui dicatur huiufmodi trinitas. Non ptimo. Tum, trinum

eft

,

Juia intcllcftioilla verc non pra£dicatur,fignicatum enim rti prsdicatur.Tum etiam , quia

quzto ad quid tcrmmatur

ad

talis intellediuifi

trinitatcm numeri difcreti

Dco

,

ilia

non conuenit

trino, vt intcliigereDeum ttinumiaut al-

trinitati,put3perfunarum in eadem natura,

teri

non

numero difcrcto,vt patet. Non fecundo.vt patet , quia illa non conuenit Dco trino,dc quo loquimur in propofito. fi

illa

Non

abftrahitur a

tcrtio,quia qucEro,quid corrcfpondct

illi

conceptuiJTandcm oportcbit inucnirealiquod abftradum ab aliquo atio,quam a numcro difcrcto dcgcnere Quantitatis. Deinde inftatur contra aHam partem.in qua dicitur quod cognofcendo ens in fua indiftcrcntia,cognofcendo entis ifi di-

Dcum

confusc, ficutcon-

cepto animah in fe, concipitur homo confusc. Contra,quianihilconcipitutc6fusc,quodconcipitur fub conccptu diftindliffimo.Scd conci-

picndo Deura , vt praccisc in ente concipitur lub conceptu diftindliffimo ergo Dcus,vt in entc conccptus,non concipitur coufusc.Maior eft nota, quia fubiedum includit prxdicatum. ;

Minor pa(et,quiaconceptusentis eft coceptus in fc diftindliiTimus , imo non potcft concipi Dodlore inprim» dift.^ quod cognitio diftindta prim6,&

nifi diftinclc.vt patct a ^.

i.qui vult

aconccptu entis. Rc/pondeo ad omncs obicdioncs , pra-mittcndo aliqua neccftatia. Primo prxmitto,

principaliter incipiat

14. DiliincHo

t'.:

tencrftH tntntis.

infra

primo

&

qutft. 15.

ipfa albc

fic

do pcr

tindem cognofcftuc

iliam fpccicra intf lUgi-

bilcm,qua mtcUcdapotcft hzc albcdo gi

,

non tamen

ititclli-

fub raiione propr»a fingidart-

Do6lore in ptimo. Et hoc modo potcft mtclhgi didurh Dodioris , fcilicer, qu6d abiftocntc, puta iftaalbedine , qux vt fingularis,non tamen fub ratione propria fiagularitatis

,

primoapprchenditur afenfuex-

teriori,& immediatc, poft a fenfu intcriori,&

vltimo ab

intcllciSlu

,

fictamen, quod intcUe-

ftusprimo apprehcndit cam

in fequiditatiuc,

& poft.vt fingularem,cofusc tame.Et hoc mo-

Vtpatct,

fiincitfsimus.

559

fons diuin? non numerantur,vt probat ipfe in inprim» dtft.i^.Vo[\io crgo quod pofllt abftrahere rationem numeri difcreci , puta a numero ternario trinitacem,& fic po(ito , quod conci-

piam

Coneeptus

X I V.

qu6d conccptus

cntis in fc potcft abftrahi ab hocctccognitOjhocpoteftmuUipIiciterintclligi. Prim6,qu6d hoc ens, puta hjec albedo.vt vt ha:c fit immcdiatccognita ab intcllcdu, hic fic cognita potcft abftrahcrc ens in fc , fenfus cft fahus , quiatalis non poccft primo,

& &

,

doabente fic cognito,poteftab.ltrahien$ io fe. Secundo pra;mitto,qu6d tcncndo,(vtcredo imo neccflarium fccundiim opicfte vcrum nionem Dodioris) iftam vcritatem , fcilicct, quod in cognitioncabftradliua non concunat ,

Jn cignitione

isbflrMu» mncencurrit '^'^^!*/^

tclligibilis

,

, fcd tantiim fpccies in"cpjlie/^ovt alias expofui 5 potcft fuftineri ,,,, „oa ,

^

primo quod eadem fpecies intelligibilis,qu3e immcdiate caufatur a phantafmate,vt primum, & immcdiatc reprefcntatiuum ipfius albedir)is,poffit non tantijm partiahter caufarcnoti-

obieilum in

,

ff*"*'

tiam abftraifliuuam ipfius albedinis ,fcd ctiam poffit partialitcr caufarc notitiam om-

quod nium

cfTcncialicer,

in ipfa albcdinc,&

& virtualicct contencorum

poteft immcdiaiecaufarc cognitioncm omnium fupcriorum ,& fic canir fare cogniconcm eniis in fe, & etiam omnium paffionum virtuaUter contcntarum vt expofic

,

Caiin primo,dift. atiido

,

dift. ^.

j.ij.i.CT" 5

&aliqualitcr«»/i-

Sccund^ potcft

fuftineri

,

qu6d

quodlibet eftcntialiter contentum in ipfa albcdiiic habcatpiopriafpecicm intelligibdem,

quod color habeat pi opri m,& fic afccdcndo vfquc ad cns inchifiue. Et fimilirer quod omne naturalitcr conccptum hAbcat propriam fpecicm intclligibilcm.Scd omnes iftx fpccics ita

&

ordinatc caufantur ab intellcftu agcnte , ab ipfo phantafmacc. Vcl fortc vna fpecics capfat

aliam

vt puca fpecics incellig bilis albedinis

,

&

caufat fpecicm coloris

alias aliorum fupe, riorum.Scd hoc non ita aifero.Iftis praEmiffis, ^„ /j„vW«ri cum dicicur , tcnendo opinioncm Dodtoris, t?.oneat. fcilicct, qu6d fingularc non immediatc mouet, patet refponfio ex primo pra:ambulo quomodo

moucat , & quomoao non moucat. E t cum dicitur dc quiditatc in fcconcedo qu6d ipfa no mouet.cum tantum habcat ^diminutum.Cum dicitur de fpccic intelligibih. Dico, quod tcnendo primum modum de ipfa fpecic, quod ipfaimmediatcmouccadnociciam albedinis in fe,& imraediatc p6ft ad notitiam coloris, &fic arccndcdo,& hic non poncndo alivd impcdimentum , puta impctium voluntatis , dc fingularc

quo infccnndo

&

& dift.^i.vide

qus

ibi

tunc babita cognitione cnti* in

fc,

,

dift. 9.

immediatc cognofci ab intclle6lu pro ftatu ifto. Secund6,qu6d hxc albedo immcdiatc moucac fcnfum cxtcriorcm,& poft imaginationem, fic,

potcft incclle(Sus, falcem impcrio voluncacis,

quod albedo

ficic.

extra caufct fpeciem fui fenfibi-

in organo vifus,& illa eadem fpccics caufpecicm Icnfibilcm in imaginatiua,qu£ di-

lcm (ct

&

ficpotentia vifiua cogno, albcdinem in fc praircntcm pcr fpeciera fcnfibilcm impreftam in organo vifus , & virtus imaginatiua pcr ipfum phantafma cognofcit eandem albcdinem ctiam non prxfintem, poft phantafma vna cum intellcdu agcntc citur phantafia fcit

&

caufat fpeciemintelligibilcminintelleAupoffibilijVt patcc

a \)oOiox.z

iii primo,dift. ^ .qitieft.S.

"**

obicdkum intcUigibile

cxpofui,

firmare

fc in cognicione cntis in ic,& hoc fuffiuraUnt Potcs ctiam dicerc,vc dixi in primo. Tc- fpecierumk ncndoctiamfecundum modum,fciiicet,drplu. tjucrr.odo ralitatc fpccicrum intelligibilium , poteft dici '^«•^»"^'

quod ordinatc caufantur ab

&

intcllcdlu agcnte

modo

vti

vna

,

&

ipfo

fundamcnto,

tunc voluntas potcft

fpecie intelligibilijmodo alia,

^ut cxpofui tn primoydift. j. vidc qux dixiinprimo.dift.

C?"

indift. 9.

fi-

El hoc

^.qtutft.x,

Ad fccundum dicobrcuitcr,qu6d concepcus entis potcftattftrahi ab aliquo,quod cft adu in Francifco

prii^is,

ficut

ctiam animal abftrahitur ab ali-

16:

Quodlibec.

360 ab atiquo

priori in Francifco

putak fenntiuo)

vel aliquo alio.Et cu infcrtur,qii6d tuc in Francifcoeflct aliquid pcrtinens z6.ejfe\^(\\is,

ro elfct formalitcr fubftatia.DicO:qu6d

qu64

oportet

hoc c6cedcre;ncc fcquitur quod ex no fubnicia fitfubfl:antia,im6 H Francifcus cfl fubftantia

fic

ex fubftatia,quia fit cx cnte,vt cotrad^oad fufaftantiam.Dico crgo,qu6d ens, vt aliquo modo tuuthit in iU l«s, ^uipeffunt fTHiuin ftnfitiuHm diftindum

tealittr

ab mtlltHiuo.

prius fubflantia crcaiajeft fuo

modo potentiale

ad vltcriorcsdifFcrentias

modos

cos,nontamen

cft

accipitur animal

animam

tiuam

,

vel

intrinfc-

conceptus animalis ad

fiue

intcllecliuam,a

tus tAtionalis

padem

,

,

itapoientialc,ficutrcs,iqua

cum

qua accipitur concep-

fint diucrfx rcs, fed fortc

aliquam realiratcn quiditaa qua accipitur conceptus entis, ficut

res inducit ,

eadcm albedine accipiunrur diftindi conccptus ita qu6d ab vna realitate albedinis fortc ab

,

accipitur conceptus coloris

,

&: ab alia priorc

conceptus qualitatis, & ab alia adhuc priore accipitur conccptus cntis , & ficut conceptus coloris acceptus ab vna realitatc in albcdinc cft conttahibilis ab alio conccptu contra£tiuo,fiuc determinatiuo accepto abvltima realicate albedinis,ita quud realitas,a qua accipitur c6ceptus coIoris,eft fuc n]odopocetialisadrealitatem,a quaaccipiturc6ceptusdifrerctiz,putac6ccptus difgrcgationisjGcpariformitcr vidctut diccdu,

quod

realitas,^qua accipitnr c6ceptus qualita-

tisfit

fuo

modo

potentialis adrealitaccm,aqua

•cctpicur c5ceptus difFcrentis cotradiuus, fiuc

decerminatiuus ipfius conceptus qualitacisad

colorcm. Sic

qu6d in

fimilitec potcftprobabilitcr dici,

realixas, a quaaccipitur

fe^fit

fuo

modo

cunccptus cntis

potentialis ad rcalitatcm

,

i

ibi tealicer

vcl cx natura tei

vcl formalicer

fcd cant&ra

,

idc6 non dicunc diftindlas fingularitates. Potcll tamcn ,

,

vnico verbo dici quod lot funt ibi fingularicatcs, quoc func realitaces pcrtinentes ad qiiiditatcm, ita quodfi illcc cntitates diftinguuntuc abinuicem rcaliter , fimiliter fingularitates

&

diftinguuntur realiter ter

fi

i

:

fi

fotmaliter

prajcisc ex natura rei

fingularia cx natura rci

;

&

, fic

fic

formali-

,

funt diftinfta

conccdo quod

modo quo diftinguuntut in albcdine realitatcs co modo funt tot fingularia & tamcn

co

,

,

h«c albedo tantum,

cric

videlicct fingulare to-

ialc,& vltimatum; & fic patet quomodo h«c albedo potcft vcte confiderari vc fingulare entis,

vt fingulare coloris, vt fingulare qualitatis,

vt fingularc albedinis,&hoc loqucdo ex natura rci,

& non tantu coccptibilitcr,vt fupra patuir.

Et cum

vltra infcrcur

de fuppofico

puca,

,

qu6d Francifcus poccft confiderari vt fuppoficum talis, &c. Uico, quod non accipit ibi Do«Slor fuppofitum prout cft in communicabiIe,& vt quo,6c vt quodt de quo ipfe loquinuir,»/7^r;tnoy d. i.p.i.cf. fccundiim qu6d vt fuppoficum 1 .

&

tum

j

Similitcr cftmclius fimplicictr

:

lorem, vt

huncco-

habere fapicntiam habcre fuum incompoflibile,

cft fingulare entis,

quam

fiuc dc-

infinicam,

fiue illc

quia vt ipfe color prarcise confidcracur vr ens, fibi non icpugnat talis pcrfctlio, licct fibi repugncc vt cft fingularecoloris. Et quod Dodor non accipiat ibi fuppofitum propric , dc quo fupia , patet , quia ipfe concedit qnod cft mclius fimplicif.r Dcurn haberc intcllcdlum,

rcalitatcsquiditatiuasj&adquiditatcmrei vcrc

prxtcromnc opus intcllcdus pertinentes. Ad tertium. Dico prim6 , qu6d eirc plurcs nngiibritates partialcs in aliquo , non tantum no cft inc6ucniens,fedeft necefTc illud ponerc, vt patet in compofito fubftantiali ex maccria,& forma.vbi maccriahabet propriamfingularicaccm aliam a fingularitatc compofiti , & aliama (ingularitate formz fimiliter forma habet propriam aliam a pracmiflis.Et hoc patet a DoAovcin/ecundoy dtfi.y fic non videtur inconuenicns , qu6d vniformiter fint plures fingularitatcs , quia plures cnticaccs parciales i cfTct ramen inconucniens, imo fimpliciterimpofTibilc, qu6d in eodem fjngulari poffintcfre plures fingularitates totalcs, vel vltimata:, quia tunceflec fingulare duabusfingularicatibuscopletiuc,& atquc perfeftc ab vna ficut a duabus, •,

&

fic

&

fimul polTet cfTe fingularc,&

non

fingula-

re,quia circiifcriptavna,&pofita aliaclfet^quia fineularitas eius cfret,&

cutcripta.

non

cffct^quia alia cir-

Hzc c6fequentiapacet a Dodore in

plucibuslocis. In propofico

non

eflenc toc fingularicates

camendicoquSd

quoc

cntitatcs,fiue

realitacesin Francifco,nifi eflcnc ibi realiccr di-

{iinCtx

;

&

patct

,

quiaha:c albedo

eft

tantum

num Cnguiare, & praccisi vna fingularitatc, & non pluiibus & camen diftinguunciir in ca ,

flvite^ realicates

«

vt funra patuit

,

fcd quia

[upfoftiktn.

ncgacioncm duplicisdcpcndencix , fcilicct adualis, & apcitudinalis, de quo Dodor irt tertio,dift.i.q.i, infrk in ijModl qmfi. 9. Sed accipit fuppofitum pro fingulari entis , id eft, quodpcrfedio fimpliciter eftmeliot in quodlibet cntc.quam fuum incompofTibile. Et ficut cft meliusfimpliciccr animam cfTc fapientcm fimplicitcr, quam indudcre fuum incompoffibile , & tamcn anima non cft propric fuppofi-

cerminatiuuc ipfius conceptus cntis

,

iS. §iuomod» Micifatur

dicit

qua accipitur conccptus contradiuus,

conceptus contiaftiuus fitdifTcrcntia^fiue gradus intrinfccus , fiuc modus aliq.iis alius , dc hoc non curo. Et fic' patct quomodo nullum eft inconucnicns in cadem re poncre plurcs

«7»

non diftinguuntut

& voluntatcm5& fapicntiam,quamhabcrecorum

incompofTibilia

;

&

tanien ipfc

Deus

,

vt

Deus, non eft fuppofitum alicuius , accipicndo fuppofitum modo prrKcxpofito. Ad quartum. Dicoprini6, quodfortcnon erit inconuenicns dfccre ipfum cns in fe efTc aftum intclligcndi, quo intclligo Francifcum,

Cum inftacur, quod calis adbus

vt ens abfolutc.

non

prasdicatur in ^ttid.

Dico , quod

pra:dicari

in ^uid de alio potcft dupliciccr intelligi

,

vcl

de quiditatc illius dc quo prjcdicatur; vel quia accipicur ab aliquo percinente ad quiditatcm fubicfti , dc quo praedicatur, & hoc accipiendo ftibitE!:um non pro terquia

eft

mino

,

nec pro aftu intelligendi , quo intcjpro , fcd pro fignificato ,

&

ligo Francilcum

Primo modo conccdo quod non

rc Francifci.

prardicatur in f «/
gendi

do modo pradicatur telligendi accipicur

in quid, quia ille aftus in-

ab encitace quidicatiua in

&

hoc modo non videtur forte

inconuenicns.

Cum fccund6 infcrtur, ad quid

Francifco

,

ccrminaturilleadlus intclligcndi J Dico, quod ad cntitatem quiditatiuam in Francifco. Et

cum

dicitur,

quod

talis encitas erir

porentialis

ad vlteriorcs cncitatcs. Dicoprim6,qu6d r^atur

qaod

19.

fi

po-

enticas abfoluce in Francifco nullo

modo

TrtdUttriim

quid

f^otefi

Mccipi etter.

dufU'

.

Qu^ftioXIV. modo

prirter

natura

rei

opus intelle^us

encitatc pcrtinente ad eficntiam Francifci

omni

cundoydtfi. i.q.i .vbi de

alia realitate in Francifcu

,

Hcut in albe-

mcre intellcdoalisqoac; vtconfidcratur priot

aiiquacntitatcin Deo quiditaruia PcrKctibiii, „^, tiftus entu 1 r vclquanperrcctibilivlterioriencicatepcttinete p-tdtcetnrin

rnii-i--

•

Dco

prxcise

cft

vna quiddeDeo.

cntitas circniialis,i\ quiditat!ua,quz eft natura

omni fuo attributo,& omni gradu

Dico tercio , & mclius primo , & fecundo modojSc magisad mentem Do6toris quod ens in ffjvt poniturcommunc Dco,&crcacurz,ac-

cft fimpliciter

qu6d non

intrinfcco,

indiftindka,&fingulariflima,ita

cft ibi

confiderarealiqua realitatem

cifco funtex naturaieididint^a cuncepcibilia.

modo contrahibile,& pcrfc^libile quiditatiuam, cum fic vna tanium omninoprztcr omne opus intelkdiiis indiftinda , im6 fic eft

Potellenim concipi

vna

,

hdc

,

,

vt

homo,vtanimal,vt cor-

vc cns

,

ica

quod

in ipfo

efl;

aliquo

& indiftindla

&

aliquo

modo

<5us,&

fibi vt priori

non

fingularcanimalis

,

conhominis, vt

polTct vcte

vt fingularc fubAantia;,

&

vt iingulare entis. Et vt inteltigitur iinguiarc fubrtancia?,pr£ecisc

non

incelligitur vt fingnlj-

ic corporisinec ilmilitcrvt praccisc intclligitur

lingulate cntis,

non

intcUigitur nngulare fub-

ftantix , nec corpoiis. Et conccdo brcuiter, quia realitas, a qua (uacise accipitur conccpcus encis.fi ciretrcalitcr diftinftaab aliis realitaci-

bui pcificientibus Francifcum,qu6d verc rcaiiter pcrficcretur ab illis, ficut nunc quando

&

genus,&

ab alia,&: alia rc rcalicer diftiii<5tis , qu6d res.a qua accipicur geiius rcaliter perficicur a re , a qua accipirur diiFcrentia. Sed fi realicas, a qua ai cipicnr conceptus entis , non diftinguicur ab aliis realicaditfcrcnria accipiuntur

tibus realiter aliquo alio

modu,tunc dico qu6d

co modo, quodiftinguitur a pofterioribus rcalitatibus , eo modo dicitur pcrfici ab illis,vt patct fupra copiofiftime dc rcalitatibus in albeDe0 non dinc. Et dixi de realitate emis in creaturif tan-

tkm

,

quia in D^^o non pono aliqnam rcalita-

tera priorem

cum omns

,

a

qua accipitnr coucepcus

realiti» diuinae cftcntiz

encis,

fit ibi

in

&

vltima,& peifeftifilmaafliialitate, perconfcQuens nullo modocft in potentia, ncc quafi in pocencia ad aliam , imo exiftentia clfentix

quoH ex

,

& nullo modo

con.eptus > & ficutab vna accipiturconceptus fubftantiar, ita ab alia accipicur concepfidcrari,fiue inceliigi, vt iingulare

cft

fc

formalitcr eft

hxc per haecceit.tccm

diftindlam przter opus inccilc-

aduenientem

,

maliter b^cSc in

no

tali

cit

&

vltima aftnalitatc,& pcrfcdiiflima

enim

de

fc

in

for-

nullam penitus po-

priori

& hac omnia

poficnt probaricx diucrfisdi^lis Dofkoris inprtmo, dtfi.i. parte i.&dtfi.y q. i.& difi.:%.& in quol.q. i,

&

diftin£tion«.m

;

Coocedo etgo qu6d

in pluribus aliis locis.

conceptus entis non accipitur

.ib

aliqua rtali-

pnorc aliquo modo in cllcntia diuina,fcd accipiiur immediatc ab ipfa cflentia umn no indiftin^la & fic lalis conceptus nuilo n odo poniturde quidiiate Dci quia conccptns qui propr:c ponitur dc qiidiiatc illiu«,c'c quo prztate

,

,

dicaturin ^««^, accipitui ab

ad

efie

qniditatiuum

illius

luddequo pt^dicatut prstcr tcalitarem ditfltis

pcitincnte

tamtn quod

il-

includat aliquid aliud

qua accipiiur conceptus dc huminc,qui prx-

a

,

,

.-^liquo fic

,

in ^Mi^, ficut patet

dicaturin quid de Francifco

,

quia Fiancifcus

naturam humanam, a qua accipiiur conccpcus hominis , incir.dit etiam propriam finvltra

gulaiitatem contradliunm humanitatis.

1'atct

crgo quoniodo conceptus cntis nullo modo poniturdequiditatcDci, przdicatur tamen in quid dc ipfo Deo , quia accipitur ab ipfo Deo przcisc, vtpriori

gradu intrinfeco hil

aliud

,

omni attnbuto , & oroni qui Deus , vt lic , ni-

fignificat

,

nifi

naturair.

diuinam

fingularifllmam pcrfedlifllmc exillentem,

&

diuinae qua: cft in vlcima.df pei fedilfima adlua-

invltima, & pcrfetSiflRma adualitate , qna; fic tantum dicit «^«r quiditatiuum , & piaEcisc

Iitate,ponitur dc intcllctlu qniditaiiuo ipfius,

vnum omnin6

vt patct i

Dodore

qntfi. i. dtfi. ij.

II.

loqucndo dc conccptu cntis proutdiciturprsdicari in ^««
cipiturab aliquopeitincntc ad quiditaicm fub-

tu« entis,aliter Francifcus

nU^H»

vide quar expofui pci longum trotfla^um tnfehac matcria cxtani fin-

adencicaccmipfius,quiain

alius

litM

&c.

idcndicitui dcillispra^dicari in<^M«^.Et dc hoc

inen dicitur pracdicari in f««
alia,& alia rcalic3s,a quibus accipitur alius,

friw.

numero

gularia dubia.Sed

pU$,vt fubdantia

In

fic

dinc didinguuntur realitates, vt fupra patuit. Dico fccundo , quod fecundum aliquos poiTet concedi quod ens in fcquod ponitur przdicari in tjuid dc dcce Pizdfcamcntis.ponitur quoddam dolum fabcicatum ab intelIedu,quod ta-

cipiturpco aliquo conceptibili,itaqu6d inFra-

f$nitur rtn-

361

ponitur vnus conccpcus , in feformaliccr , lcd quia accipitt.r ab prardicatur

intelligitur cx prior,qu6d tunc terminatur ad Francifcum , vt prxcise coniideratum fub rattone encis. Dico tamcn,& mclius, quod terminacar adrealitatem quiditatiuam fuo modopriorcm

iedi.

ZO.

quod

in primo

& in quoli.

,

q.

difi. i.

i.pnrte

art. i.

£t

1.

fic

Ex

conueniunt

Ad quintum dico , quodconceptus cntis prout accipitiiracreatura , accipicur ab aliqua realitatc quiditaiiua in ipfa creatura. Ec fic piopnc dicicur illc conccpcus prior Francifco, pro quantoaccipitur ab aliqno priori in Francifco. Et fimilitcr dicitur przdicari in
re.ilitatc

tut a realitate pcrtincntercalitcr

a.^ ejfe <\m'\-

ditaiiuum Francifci,eo modo quo ctiara poniKwii animal , fiue hominem aiflu prxdicari in quid dc pliiribus , non qu6d conccptus hominis

fic

fimul dequidicace illorum

SotiOper. Tom.X/I.

>

quia illud,

pra-tcr ornneopusinitlicctu»

his apparet

patet rcfponfio.

&

,

indiftindum.

modo

& «-rratiira & non in iihqua

quomodo Deu< ,

in concejnucntis,

communi .qiuaniliil tcalc Cit aliuuo Dco , & creaturz , iC'l pr.c-

commti.nc

cisc cft conceptus, qui

non

accipitur

;.b

aliqua

realitatc poicntiali l!)eo,& cic.iiura;ficut dici-

musquod conccptus hoininis accipitnr abali& loanni, quanacura commnni Franciko ,

id cft, ab humanitate indiftetcnic ad fingnlati-

tatem Francifci , & fingularitatcra loannis, vt difFusccxpofui«»y^t««^o,
H

non habcrcm I.0C K

2 l ^uorr..-J»

^""0"^'''^' j„^„^

Quodlibet.

j6i hoc pro jnconuenicnti

quod

,

tale

ccmtnune

diuetnmuti^ detetminabile. Sed omirtatuc pto nunc cum non mulium faciat ad propolilum noflrumj fufHcit cnim ad propofitum noflrum haberc quod conceptus cntis prout ptacdicatur in ejHid de aliqua creatura , quod accipitui ab ahqua realitaie quiditatiua iphus.Sed prout prsdicatur in cfutd de Deo,prxcise acci> picurabipfoDeopxnitusindiflin^fto. Ad fextam, Sc vhimam inftamiam, ad hanc partem pcrtinentcm.Dico brcuitcr , quodfufficit quod ille conceptas cntis poflit accipi ab fit

X«t4

Deo omnino indiftindto dicente perfe6lif/imum ejfe quidiratiuum, & fic concedo, qucd potcft abftrahi abipfo immcdiate,& noabahquo priorein Dco,vt fupiaexpofui;&fic concipicndocnsinfe, tamen abdiaRum a cieatuipfo

ra,concipitur quiditatiue ipfe Deus,

non

in fe

tccifii

no

a

fic

&

modirealitateSjVt fupra patuit,fed tantiim vna

quiditatiuaomnino inJiftin(3:a,quas ex

rcilitas

natura

lei

ignoratur

vel totahtet fcitur

,

& vt

,

in aliquid prius

vcl totalitcc

,

modo eft

nullo

fic

refolubilis

& per confecjuens non

,

dice-

aUquo modo diftindc cognofci per conccptum entis,& vt fic, cft non tantiim fiimmd fcdetiam fimpliciter fimplex. Si vcDeus nonex natnra rei, fed pro

,

10 accipiatur

quod natum eft pra:dicari in (juid de Deo.non tamcn quoJ fit dequiditate eius ,fcdqnia naium cft abftrahi ab ipfo Dco,qui dicit pcrfcdam enti-

conceptus diftin6te cognofci per diftin<5lam cogninoncm omnium pcrtipentium ad eius nct:tunc cognitio

dftmAa

tatcmquidiiatiuam.Scddecrcaturapradicatur & cft dc quiditate eius modo pta:,

a concepui

Sed

in t}Hid

vtrumab

cxpofito.

intcllcdtus iiidiffinda, poirunt elle plures con-

A'\ inftantias contra fccundam partcm dc nuT.ero ^c.Piomaiori intclligcntia prsmitro

nunc oinitto hanc diffitamen prolixc pertradlsndam. Ad propofirum tamcn dico,qu6d quamuis con-

CSIICt^ptU.

conceptt,,tuncfortcconteptus entisincluditur per confequerspoiret ille conceptu ,

&

in tali

conccptum

ceptus

dtjl. ;.4.

i

SecunJo prxmiito,

quod Doftor non inielligit piopiic de numcro , ita quud ciun dico altcjuod e»s efi trinttm, noninrelhgit denumc.o trrnariopropriefumpto fcd jntclhgit de numcio co modo , quo ,

poteftintchigi

,

poni;& quia numcrus

eft pti-

mo

&

ceptus e.uis in

fic

primo

poftea eft diffi.;ultas, Dttbium

eadem

le

omrinopraeter opus

omnino

fs fit

dtftmdtus

,

in tali

mcn

omnia

cognolcendo aliquid, vt pra;cisc concepiu concipitur confusc. Dico ta-

inferiora,&

fic

cognolci

diftin(5lc

quando

,

in fe cognofcitur,

& non prarcisc.vt in alio,& per confequens diDcus tanrum confusc concipi , vt pra-cise Diritur autem diftindlc concipi quando in fc pcrfccfte concipitur , & citur

concipitur in ente.

Ex

cognofcituf.

patct rcfponfio ad illas

his

communisomni numcto

non

propric acccpto.

Dodornon

Et

tertio

prscmitto

,

quod

accipit hicTrinitatcm ficabfolu-

duas inftaniias

Secundo

eliciatiir a fide infufa,

tur a naturali

fnmmH eft irtnurn & vnit, id eft,aliquod cns fummum vnum,& idem perfedc eft in tribus fuppofitis fiue aliqua natura fnmma eijs

,

ficut

adus diftinguuntur

fpecifica diftinftionc

corruptibile. fpeciei

,

, ,

diftindlis

,

&

fic

patct intcntio Dodoris,

confcqucnspatctctiain rcfponfioadilla

duoargumenta.

Ad uitcr

inffantias contra aliam

quod Dcus nulio modo

dicitur diftiniflc

habitus vi-

&

Tum

poflijt

ctiam,quia h eflcnt eiufdcm habirus infufus caufari ^ caufa fi ;

vnum

indiuiduum poteft

etiam quotlibct ciufdcm

rationispoteritnaturaIitercaufari;ergo eft iinquod vnus,&idem adlus crcdcndi

poflibile lit

paricm.Dico bre.

obicdorum

vt huiufmodi fptcic diftinguiinetiam corrup;ibiIc ,

ficut

naturaliter caufati

&per

fpccic cx

fic fimiliter

&

perfedle in tribus fuppofitis leahter ab inui-

cem

,

acqui(irafiinth3bitusfpccicdiitindi;p3terqui.-i

naturali;patet,quia

in fc vna,

acflus

& acquifita. Et pri-

dcn.Ur vt fpecic dillindi , prxcisc iuclinarc ad adtus fpecie diftimflos. Sed lidcs infufa ,

& indiuifa eft fimphcitcr,&

omnino

aliter re-

mo fic : habitusfpccie diftinfti neccITario inelinantadadusfpcciediftindlos.Patct ifta,quia

fupernaturalc

& ab hoc numcto

ncc oportet nunc

principalitcr inftatur contra fecun-

aliquod

,

.,

fpondere.

ab hoc entcabftiaho rationem cnrationcm numeii in fe , & ab hac vnitate rationem viiitatis in (0, Sc ab hoc fuppofito rationem fuppofiti in fc, 8c ab hoc fummo rationem fummi in fe,& coniungendo omnia ifta,fotmo hac propofitionc ; te,fed (icut

tis in fe

Riffcnjte

breuirer,c,u6d in propofitodicitur aliquid

dam conclufioncm,probando quod idem

fuieproprie,fiucim-

nec

,

potennaIium,q'.iia contrahibile ad

nobisnotus cx diuifione conrinui , & cx aggregatione vnitatum.fecpnduin quas numeramus , idco ab ipfo numcio propiic acccpto abftraho rationem difcretionis , qux ponituc ,

pctti-

incipit

confusc concipi confufione parrium adti.ilium eft tan^en confnfus
re afTig^iatam tn

Ciitis.

eiu<.

aliaj

,

foitchoc niodo jfli conceptus pofTunt numcSed dc hoc diiflum cit tn primoydifl.^ cj.^. diji. 14. Accipicndo de veiligio Tnnitaiis ,

tamen perfonas pioipfis fignificatis,ccrcum eft quod nonnumerantur pioptci canfamaDoiSlo-

quia tonvCptu.s entis

qiiidit
cuitatem

poflit in fe

&

&

,

vna,

accipinntur pro tiibns conceptibus diftindis, rari.

entis.

mo conceptusentis.Sed in Deo non funt hujuf-

fimplex

ahqua.Prim6,qu6daccipiendoTriniratemnon in fe,fe.1 in conccptu, puta.qnod tres perfona;

cigncfcituf

perciceftunt

ccptus pertincntes ad cenceptum cias concific oportet quod concipiatur pri-

percntur;

!ud aliud quidiratiuCjid cft,quod piaccise concipio prardicatum natum dici in ^uid de illo, fic concipiendo cns in fc toncipio Deum ,

M«

Dtut dift.nae

bcdinis pofTct diftin£ke concipi.nccomncs con

eft , quod concipieii(lo ahqiiid in fcqnod natum tft pratdicati dc .dio in 5r»/
quiditatiu^jid eft,concipio ahqnid in fc

,.'li

,

nonpofTct diftindcconcipi inrc,nificoncipiatur fecundiim lealitatem ,aquaaccipitur conceptus entis,nec per confequens conceptus al-

retur

&

tn fe,(yin

&

do cognofcitur fccundum omnes rcalitates quibus accipitur ahus,& alius conccptusi&

quiditatiue,fed)na'iqi.ioconceptuquiditatiuo,

id

Triui'info-

cognofci per conccptum eotis.quia tunc dici- Tiius Hon difli/iHi tegno. tut aliquid diftinde cognofci , quando cognojcitur pir cofcitur fecundiim omnia pcrtincnria ad ejje il- ce^tnm entis. cognofciturquanfic albedo diftindc lius ,

fimul fccundum inclinationcm vtriufquc

habitus.

Secundo

inftatur

fic

;

plutcs habitus

.ic-

quifiti

^liud flincie tifi.

fit

di-

tea-

«

Qu^moxiv. Secandd

inftanir fic :plures habitus acqui-

fpecie ditlindi, eciam loquendo de habitibus fidei,non poirunt iiroul inclinarc id vnum> cuiidcm a^um ; crgo nec muUo miuu^ habitusacquincusi&habitusrupernaturalitetin* fufus. Confequentia patet.Tum,quia rupernaturalis 6i naturalis mious conueniunt , quam. duo naiuraiitet acquifiti. Tum etiam,quu na> curaliter acquiiiii habent euidentiam ex tefti-

(ici

&

monio creato,cui

firmiter creditur,non (ic fu-

> quia refpeda vnjUy potcft Defu efi trtnin caufari habitus inclinansad adlum refpcdiu illius concluiionis , iiue atticali. Et refpedu huius articuli. Verhitm carofMum eft , poteft ac-

pernacuraiis. Antecedeos paret

huius

N#M.

&

articuli

Deo przcise inclinans ad aifenti^ndum huic ztticalo, f^erbumcarofa^um efi , & tamen ifti habicus Hdei nuUo roodo inclinanc ad eundcm a^um, imo przcise ad diquiri alius habicus a

363

nare potentiam ad

quam due maior

i

ied

eundemadum eliciendum^

habitus rpecie diftindli : Pater ifta duo habicus folo numerodifTeren-

puta habicus, quo diftinde cugnofco Ftacognofco loanem^habicualiter camen) non pofluDt incli> narc incellediura ad vnam cognitionem numero,vt patcf ; eigo. Sicuc fehabenc duae fpeccs,

cifcuiTi,& habitus,quo diftinAe

eodem

cies incelligibiles fpecie diilindlae in

aAum

operance ad

inielligcndi

,

habenc

fic fe

habicus fidei infufus,& habicusfidei.acquificus

codcm operantc ad

in

iimilicudo

aiflum.ancncicndi. Pacec quia aequc fp^cics ponuncur dux

,

formx inepdcm opeiance tcfpedu

& habicus

illi.

Tum ctiam

a6lus,ficuc

quia illz /pccics

,

ponuncur quafi habicus , vc pacet \ Doclore ttt Tupi ctiam ,quiaponunturin

primodifi.}.^.6^.

codem

operaiiie vt caufs partiales adlus co-

gnofcendi,ficut illihabicusponunturineodcm

ftin^us a£tus. Tcrtio inftatur Hc, quiaii ifti duo habitus inclinant ad enndem a6lum eiiciendum ikpo> tencia,niclinarir eciam ad coditiones fecundum

operante vt caufx

quas elicit adum,alicer non inclinarent pocentiam ad ^dtam eundem eliciendum. Sed prxcisd habirus fidei acquiiitus inclinar potentiam

cies inccljigibiles

fpecic diltinguuncur, vc patcucigo ncc

ifti

ad prumpcc faciliccrexpedicc,& delcdlabilicer

bicus fpecie diftindli

,

adum

elicie!idam,&

tec, quia iftae func

non

habitus infufus pa:

condiciones prarcise habitus

acquillii ex frequentacis a£tibus,vt patet ^

Oo-

di

,

ficuc

parcialc;. aclus

rante caufae partiales

videcur neganda

vnum,

idus

Nec

allcntiendl.

Hmilicudo

ifta

cognolccn.

ineodemopc-

babicus ponuntur

illi

:

fed

duz

fpe-'

non poifunc concurtere ad

& eundem a(5tumcognofccndi,quando ,

vr lupca pcobaui

ipeciediftinguuncur. Et

pomo quod

diftinguantur, adhucftac :atio cies incelligibilcs folo

,

numero

ha-

qii6d

fpctie

quia

dax

no

fpe-

aifFcrences, vt

&

K an-

dore fft primodift. 17. vbivah qu6d habitus charitacis non babeac has condicioncsi ergo fequitur quod ifti habitusnoninclinaotad eundcm

nis.quzfolo numcrodiffeiunc non polfunt caufare vnum , & cnndcm a^lum nuracro in-

habicum.

tciligendi, vt pater tn fecundo d. y.wd^; c^ax ibi

Quarco

inftatur,

& pono cafum quod quis

acquUiueric habicum ndei vatde intenfum de aliquo arciculo includeie faintatem>puta,qu6d inclinec pocentiam ad aftcntiendum fton efitrinus

& vnHs,&c poft ftance

huic.D^m

illo

habicu.

infundacur habitus fidei inclinas :ld aiTenciendum hoic Detu efi trintu (^ i>»M,quia hoc non tepugnar liccc cnim habicus fidei infufusnon ftec cum a£bu, quo quis aftentit huic:D«iM nm efi trinfu (Sr «'»M,iicut nec chatitMcum a^uali peccato mottali,tamen ftac cum babitu,ncut& charitas ftat cum habicivvitiofo, quia non ftatim habitus viciofus deletur, infufa gratia » vc :

:

patet i Dodlore (n

i^.difi.M^.e^.x.

hoc

ftante,pa-

tec quod non (cquicur quod eliciatur a(^us ide /ecudum inclinationcm vtriufque habitus, im^ inclinancad adlus oppontos}& tamenifti duo

habitus funt in

eodem opeiante. Ecponp qu6d

Quintoinftacur. natur.-lis

,

iiue fupetnaturalis

}. difi.iy. Ita

concurrat aAiue

quod non tancum

difi.

incli-

nent ad adium , fed partialiter concurrant . vc dux caufs partiales.Sed duo habitus fpeciedi-

non i^oiTunt caufare vnum , & eundem adumfpecie, &mult6minus vnum numero: patet,quia iicut duo obie^ fpecie diftinda non poffunteileduac caufx partiales integranCcs vnam, fiue non integrantes refpedlu vnius aftus fpccie.vt patct inpnmo difi. j .^.ergo nec .f ftindli

habicus fpecicdiftinAi,qu?les funt habicus infufus,& acquifitus.

Sexco inftatur per atgumentum a maiorii

fi

de quo raagis videturinefte,& non ineft, ergo ncc de quo rainus.Sed magis vidctut,qu6d duo habitus,folo

numeto difFerentes, podlnt

Sc0ti Oper, Totn.

X IL

fpccics

expofui,(ic eric in propolltude iftisbab cibus.

17. Refpondeo ad iftas inftancias. rtdprirojm ^f^Juf ^^ quod diftingnancur fpecje lili habi- mjlnntias.

concefTo

tus,non fequicurc(ii}cluflo,quia maiorcft

fal-

fa,Ioqucdo de duobus habitibi :S,quorum vnus eft infufus,& alius .tcq'iifitus,comparando eot

ad vnura,& idem cbieiflum

:

ficut in v^ropofico

fides infufa refpicic firaplicitcr

idcm obiciftum,

quod & fides acquifita. Et fic aus furmae in eodem operante rcfpicientes id(.m penitus cibie^um,& inclinautes poc£tiam ad illud idcro» videntur femper inclinare ad cundcm aflura. Ec cum probacut de hibicibus acquificis fpccie Dico,qu6d non eft fimile,quiacaa> fancur ab adibus fpecie dininv^is,qui iCtif, di-

diftindis.

ftinguuncur fpccie propccr diflinda obiedla,2k ^ quibus cauuncur,& ficneccfraci6,vc fic f^ecie diftin(9:i,refpiciiinc diftin(fVa obic£ta,rpccie

habitusiiue

ad adluin,vt videtur tenere Do€t.tnprimo

IJ.& in

fpecics intelligib^Iis Francilci,

incli-

diftin^^a,

&perconfequenshabicus

illisa(flibus

caufaci

.\ht

dicuntur fpecic diftingui ab obie-

(li^isfpeciediftiniflis, qua:

immediatc

rcfpiciur,

& pcr confequcns

non poflbnc ioclinare potentiam ad vnum, & eun
i!iftiu(5ki

idcm fimplicicer cliaationem

Ad

\

ra

adum fccundum

in-

triufque habiius.

fecundum,concelIb ancccedcnte

tur confcquentia fiti

ad

Dico, quod potcn-

oliic(^ura.

eliceretprxcisc vnutn

tia

h.i-

illi

inclinaicnc poccntiam

,

.

nega-

quia plures habitus acqui-

fpecie diftindi ntccfrari6 incli ant ad

obieda complexa, forte

vt patet in exemplis

,

&

plii,-

fpecic difti'i(fla,

per coafcqucns

nou

ad vnmn , & eundem adlum refpcftu vnius, & eiufdem obie<^i complcxi. Scd habicus inruHis femDcr inclinat ad b a pofliint inclinare p(?tenciara

H

Quodlibet.

^64

adlam circa idem obiedlum complexum. Nota tamen,qu6dlo.^acndode habitibus acquiHtis, non videtur qu6d vnus,& idem babitus ihclinecad JifTemiidu plutibusobieftiscoftlplexis, quia vnus habituS poteft efle przciic caufatus

Terci6 principalitet inftatur,eontra rertiam Tx fflu firfe conclufionem , ptobnniio quod eciam ex lola infuf» tfiiK fide infufa quis poccft elicere ad^um credendi, •foun elieerg arguicur fic primo: Quicquid i>ohitur racio acium crcdeiidi. formalis eliciendi alique adum,fi fic in fuppofi(o debico , iila poceft immediace eLccre aAum,patet ifta ^ OoAore in primt difi.i.par.

ex plutibus a^ibus, alTentiendi Iturc comjilcxoiDtfueJi trinuty&vntu, ita qu6d prxcise in-

cialitcr in «].ii.t]u»li.Sed tntelledas

id idcobic^lu.ad quod inclinat fides aequifita, jde^ inclinant potentia ad eliciendum eundcm

adlum circa refpe^u huius comple-

elinat potentiam ad eliciendum

&

illudcomplexum,

Chriflm nurtHtu «yf,poce(l caufari alius habitus ex freouentatis aAibus aflfcniiendi illi yi

:

complexo

& cum

habitUs (emper inclinet ad iimiles a^us, fequicur quod przcise inclinabit ,

&

^d adkum refpeftu ciurdcmcomplexi, (ic videtut poneie plutes habitusacquifitos tcfpeAu aleerius,& alcetius complexiipoteft tamen dici vnus habitus acquifitus aggregacus exomnibus habitibus acquiiitis. Scd habicus fidei infufus videtur cantiim vnus inclinans ad omnei arciculos,& concurrens cum omnibusaliis habicibus acquifitis,iicut charitas infufa ponitur tantum vnus habitus , poteft concurrc-

&

omnes

,

&

1.^.

i.& dift.

y.Sc in multis aliis locis,& ipe-

&

tunc incclledkus ,

du£ caufs

& fufficientcm

& femper iiroul adlum

circa

idem complexum,circa quod habitds acquifi(itus inclinat , ica qudd quando vnus habicus acquiiitus indinat ad a£tumcirca aliquem arti-

culum

femper infufus inclinat ad eundem

,

aftum.

quianihil aliud requiticur ex parte principij adiui. Si etiam ponacut h^bitos inclinans,

&

potemiacauiacotalis cltciedi a^um afiencicndi,adhuc habecur proppficum, quia ille habitus inclinat potentiam ad elidendum adum credendi pcr

modum

aDodotin

patct

natuiae,

dico,qii6d habitus infufus abfo-

lucc inclinat potentiam ad elicicndum

dcm adum,ad quem

cun-

inclinat habitus acqaiH-

tus,non tamen icquitur qu6d potencia inclinata

eodem modo

infufo.iicuc

adlum.vt vtitut habicu

eliciac

quado

vcicur habicu aequifitOjquia

vt vtitur habitu tantura elicit

infufo

aftum abfoUt^jvt vetd vtitur

quiiito

tunc

,

eticit

prompte , &c.quia

,

tantiim

liabitu ac-

cundem adum

facilicet

funt ptxciscconditio-

iftac

nes habirus acquiiiti. Dieo fecundd qu6d po-

habitumfufo.quando vtielicit adlum prxci, quod inclinat ad adlum elicict)-

tentiapiatcise vtitiir

&

tur habica acquiiito s^, fccuiidiin^

dum,

tam acquiiitus qu^m infufus tantiim ada6luma(1cntiendi,&non vnusma-

fed

inclinat

gis indinat,

quam

alius,ci^m vterque inclinet

pcr moduin naturx^fed facilitas,& promptitudo operandi eft ^ voluntate fic habituata , & hoc accidit. Ad quartum patec tefponfio, quia loquimur

przcis^ de habitu infufo,& acquiiito, qui reIpiciunt idem obiedbuni complexum , non

&

aliud

,

& aliud

,

ficut

Ad quintum. Dico mile, quia

ponicur in argumento.

bieuiter,qu6d non

duo obiedla

(pecie diftindb necelfa-

ri6 caufant a£kus fpecie diftin(3:os,

natuta obteiSkorum. Sed rcfpiciunt

dem

eft fi-

ifti

& hoc eft ex

habicus pra>ci$e vt

idem complcxum inclinanc ad eun, & funt pratcisc in eodem ope-

a
& de

nectfTaiio, vt

i 7.c^»»4. ergo pcrfefto inclinati-

uoadaftum credendtin potcmia vt cnufa toiali

diati eltccfeadlum illum, ad

nataclicere

imme-

poteft

,

quem

habi-

talis

& hoc piaehabita co-

gnitione terminorum, & complexione eorum. Si enim fidei habitusinfufus inclinar a'd a^um

complexo Detu

afTentiendi hufc

ens eft trtnum,

trinus,

cji

:

vntuXmt diquod

&

& vnHm,8c in"

celle^us habens calem habitum.ptzcognofcat adn percipiac terminos illius c&mplexionis,

&

complexioncm,& habicus infufus necef-

fari6,& per

modum naturx, &detetrainac^in-

clinet ad illum

tcfttuncvti

adum.quia incelledus nonpohabitu inclinatiuo adalTeneft triniu,& vnui,

tali

tifdum huic complexo:D*i«

non videtur,&

alio in conrrarium.

Sccundo inftatur, idem manens idem fempct natum cft facCre idem,tcmoto omni itnpe* dimenco cam ex parte obieAi , quam ex patte fui. Sed •fides infufa eft fimpliciter eadem ante habitimi acquifitum

,

quae

fextum de fpeciebus intelligibilibus,

numero patet , requianon funcrcfpc-

diftindlis habitibus

fponfioex fupr^didlis ^u eiufdem obicdi.

,

%9' SetMndnm.

& poft habttum, &

ante babitii acquifitu nullum apparec impedi-

mcntum,non cx

part e cbiefti , quia poteft efie

circa idcra obiedlniti.puta.^j^if m#<^ ent

efi

trinSt

&vnitm,nec ex p.wte habitus infufijpatet qui* eft iequ^ difpoficus ante habitum acquifitum ficui p6ft

;

patet

,

acquificus

non

non

quia habiius acquificus

ponicuf vt difpoficio habitus infufi accingetct

,

quia cunc

eundem tetminum,

qaia difpoiitioptopria non

eft

ad eundcra

ter-

minumattingendum.adqucmeft agens principale

i

ncc ponitur habiius acquincus.vt caufii

particularis concaufans habitui infufo

quia

fic

;

pater,

poniturcaufapattialis habitus infufus;

crgo ficuc habitus 'acquilitus fine infufopoteft inclinatepotentiam ad a
Terci6 inftatur fitrpotcntia Gperatiua habcs duas forraas circa idem obieAum, qoarum vna Non cft dererminatiua alterius , dequ^ incli-

&

nanc ad adhim eliciendum cicca idem obiedlu, fecundum vcriufquc inclinarionem , poteft

&

rantc.

Ad

&

firailii»/'»'i»jtf^
diJt.^9.t].prir/ia:hihito

illam

Ad certium

xS.

vnam totalem^

refpc6ln aftus eliciend'::patef,

tas fidei infufus inclinat,

atticulu,

hium.

habitus fidei infufus funt

paiciales inccgiances

bitus 6dei infufus habeat alii,&alia inclinatioinclinet potentiam ad cliciendum

Trimum dn-

infafameft ratio formalis elicicndi a&um iredendi, teneiido fecundum veritatem qu6d habitus Concurrat a&iu^ ad adum, patet, qaia

iCtvm crcdendi

nead alium,& alium

fi-

dem

a£lus aliarum virtutum in voltintace exiftencium. £i fic videtur qu6d idem ha-

rc ^d

habens

elicere adlum^fcquicur

tam folam

poceft

quod

ficut

per acquifi»

a^um crcdendi clicere,

ergo

& per folam infufam citm non appareat niaioc ratio de

vna,qu^m dcalia.

Quarto

Tirtinm,

Qua^moXIV. eiutriHm.

Quarto

inflatur

habeat habitum

tum

,

pono cafum qu6d quis infuluni, ik non acquifi-

fidei

& allentiat tunc huic complcxo &vnum

:

alteiMod

quxro an potcntia cliciat hunc adtum aflentiendi fccundum inclinationcm habitus iiifufi,aiit non?non fccundb, quia ponis quod habcns habitumfidci infufum, ensejl triniim,

,

nunquam clicit aftum credendi, nili cundum incHnationem fidci infuls.

ehciat fe-

Si primo, crgojhabens folum habitum infufum poteftelicere adlum credendi fecunduni inchnationcm illius habitus.

§lHmum

Quinto

inftatur iic habitus acquifitus nihil ad habitum infufum ; ergo potencia acquc benc poted eUccte adbum fecundum inclinatio:

facit

nem

argumencam

fine

ahquo habicu ncque inf ufo,nequc

to

paccc, quiapotcft afiencire huic

;

4 for- oa»uum,

inrelleftus poceft cHcerc aclum crcdendi

i

aliquodens

e[k

acquifi-

complcxo, trtnHm,0' vnum, quiapotcft im-

roediatc credcre teftimonio fiJe digno,vc fupca pacuir, crgo quod forciori ideia intellcdus habens folum habicum iofufum poteft airentire non aftcntier, nifi fecundum tali complexo, incUnationem habitus infufi , cum nuUus alius habitus fit ibi, crgo, &c. Nono inftatur fic } adlus credendi magis de* K#»«». pendec ab habitu infufo quam ab habitu accrgo potcntia magis potcft elicere aquifito

&

,

;

€tam fecundum habitum infufum,quam fecun-

quia

infufo. Confequcntiaeft noia,quia fipoccft cf-

fi

habitusinfufusin nullodcpendetabaca:quc inchnans,& forte magis in-

cft

fccundum infufum poteft fccundum ac-

ita potcft

foliini fincacquifito,ficut

qiiidcum finc infufo. Anteccdens patct , quia infufus in nullo dcpendet , nec fccundum cjfe, nec fecundum inchnationcm , quac eft idem fibi

;

patet

,

qina immediatc ctcatur \

sque bene potcft complcxum.

cfTe circa

Dco,

&

idem obicftura

Scxto inftatuf C\c fides infufa «quc inclinac ad ctedendura ca , qu^ habent euidentiam cx :

tetminis

&

,

ahquam euidcnciam

includ.inc

conncxionis tetminornm,

folo acquifito

acquifitumi ergo fi poteft cum multo fornus pocctic cum folo

,

fe a folo acquifito

k

,

quo minus dependec , a , a quo magis

fortiori potcftciTea foloinfufo

depender. Antecedens probacur,tum quia habicus infufus fe habec, vc caula magis vniuctfa-

&

Us.qukii habitus acquificus,quia vnu), idem habicus acquifitus non cefpicit omncs articu-

imo quot funt aiticuH diftindi , tot func habitus acquificidiftinfli, vt fupra paruit. Sed los,

vnus,

&

nat ad

omnes articulos , vc

idcm habicus mfufus

cciam, quia adtus credendi

ccfpicit,

& incli-

fupra patuir.

Tum

eft ii)fallibilicer

vc-

rus, vt ptxcisc eftab habicn fidci; ergo firapli-

poteft elicere aftum,

citermagis dcpendet ab habiCu fidei infufo. Dccimo inftatur , quia incelledlus habens Dtdmutn. duos habicus ex impcrio voluntacis potcft vti vno ad agendum non alioi patet in fimili,

cius, ficut

quiaidcm inccUedushabenspluresfpecies in-

1]

termini fint apprc-

henfi ex fcnfibilibus,ficut fidcs acquifita

;

ctgo

potentia habens tanci\m habituminfufum.arque

rccundum indinationem fecundiun inchnationemhabitusacquifici. Confcqucntia patet pcr Do£korem,qui ponic poccnciam habcntcm habicum acquifitum poflc chcere adum fecundum inchnationem ilhus habitus, eo quod inchnat ad credendum ca,qu2 habent euidcntiam cx tcrminis,&c.Antcccdensprobatur, quia habens fidcm intufara potcft ex fuis nacuraiibus a fenfibihbus abftra-

here cns in

fe,

& vnicatem & trinitatcm ,

con-

iungendoad inuicem, vt fuprapacuit,& potcft formate idcm complexutii ex cifdcm tctminis,

,

telligib'les ex

imperio voluntacis , poterit vti a Dodlore injecundo,

& non alia, vt patec

vna,

ergo fimilitcr in propofit habens habiacquificum , & habicum fidci infupoteric vti vno , & non alio ; crgo ficuc

difi.g.

Cum fum

&

fidci ,

imperio voluncatis potcft vti habitu acquifito ad eUciendum a£tum crcdcndi fine habitu infufo , c contra videtur quod inte'lcdlus imperio voluncatis poflic

,

vti iiifufo

fine ac-

quifito.

inchnec ad credcndum ea qua; habcnc euidenciam i ex terminis , ficut ac-

^cfpondeo ad omnes iftas obicdlioncs ptz3 '* mitrcndo priijs aliqua pro maiori inrtlligencia. Kt]p'.nfio»d omnes obttPrimo prxmittoquod potcniia hibiiuata , agcns , vel fccundura folam inclinacionem habitus, vel etiam pnnendo habicumconcuttctc partialiterad aftum vtcredo effevcrum.fccundum intcntionem Dodoris, tnprimo,diJl.\i.& in tertioy diji.17. fcmpcr potentia cftprincipale

quifica.

agens,

ficut

haberet fidcm acquifitara.

fi

pcr experientiam

Hoc

pacci

poftum enim formarc hoc com^lexam, ali^Hod ens « trinum,& v««7»;cum ergo fides infufa atquc refpiciat in eodcm idcm complexum ex eifdem pxnitus terminis , quod ,

'/

rcfpicit fidcs acquifita ,'fcquitur

fufa

quod

fides in-

ita

&

Srbtimim'

per

dum habicum

chnans,quia non

Sextni^

tiori

fic

habitus infufi, ficutfecundum inclinationc.n habitus acquifiti. Confcqucntia patet,

quifito,&

-0^

365

0£lau6 inftacur

ic

,

Scptim^

inftatur fic

tas ad habitu charicatis

;

ficut fc

habet volun-

infufum rcfpcdu adus

&

ita

elicientc

,

quod

ipfa

non agenre

,

fiue adlurn

nullus habiius, quancimicunquc in-

cenfus, poflet aliquo

modo

elicere

adum

;

fcd

& fimihtcr ad habicum infufum fpci

poccDcia agcnte ipfa poteft vci habitu ad agen-

refpedu adus fpcrandi , fic fe habet intellcdus ad habitum fidei infufum rcfpedlu adlus crcdendi. Patet fimilitudo , quia iftat potentias comparantur ad habitns fupematuralesifcd volunc^s adulti habcns folum habitura charitatis infufum, fine aUquo acquifico poceft meritorie dihgcrc proximum ; ergo fecundiim inclinationcra charitatis, quia ahter non cftct meritorius, vt patet a Dodkore i« primo, dift. 17. Hoc idcm patet de habitu fpei infufo ergo fimiUtct cric dicendum de habicu fidci infufo , cum non videacur maior ratio dc vno , quam de

dum,vel fcquendo prxcisccius indinationcm, id cft , eliciendo illum adlum , ad qucm talis

mericorij,

;

alto.

Scoti Optr.

Tom.

XI J.

habitus inclinat.vel etiam vlcra inclinationcm,

vtcndo illo h.ibitu, vt caufapartiali refpcftu ahoc patet a Doftorc inprimo,dtJt.\-j. po-

ftus;

tcnria

dlum

cnim

fola

cum

obie(f>o poteft ehccte a-

circa obicftum,fcd

ceret fine habicu,ficut

pcf xqualiconatu

diji.\7.&in

,

non

cum

ita

pcrfedum elindo •cm-

habitu,ag;

vt probat

Doftor

in primo,

tertio,di/i.ij.

Secundo pra:mitto , quod potcntia detcrminatc vtitut habitu acqnifito ad cUcicndum adtus fccundum iUum habitum, qui.i illc habi Hh j

.

Quodlibet.

566 Kabitus

«uidens pon immcdiatc

eft

fed

,

mc-

«iiantibus aftibus ex quibus generatur.qui a6tu$

dicuntuc cuidcntcs tcrmmatiue cx hoc , quod tcrminantur ad complexiim,puta hoc , aUquod. tns eji trimtm cuidens ex terminis non fic abfolute intcnigendo,quia fi terminarctiir adcoraplcxum euidcns cx terminis tunc illc adus no elTetadlus crcdcndi,quia fides dc

plexo non ftatcum caidentia

obicdo com-

illius

,

vi patet a

&

meiitu in tertio,diif. Do6kore infrol.q.penult. i4. Sed illud compiexum non cft euidens ex tcrminis , ctim fit propofitio mediata , vt patet iffprol. q. prima , qus nata eft ficri cuidens per aliam immcdiatam , vtpatetaDodorct;^«/«prAy& qu£jl.pr<efenti,art. ncc per adum fidci i

fit

.

pocentiae euidens me(liatc«quia tunc potcn-

immcdiatam cuidcntem ex

^ia habcret aliam

& vltra aftus fidei non ftat

icrminis,

cum

cui-

dentia obicdki,fiue mediaie.fiue immcdiate, vt patct a Do^lote in

tertio dil}. 14.

hoc complexum,
ens efl

Ncc

fimiliter

trimm,

cui-

eft

dcns cx terminis cuidentia cxperimcntali , vt patct. Dico tunc quod hoc complcxura , aliquod ens efl trinum , praecise dicitur cuidcns fX terminis, pro quantoafienrio illi compiexp affirmato ab aliquo.cui indubitanter trtdo pro quanto crgo tcftis fidc dignus aftcrit illuJ complcxum cftcverum.pro tantoaflcntioilli complexo, fic complexum fliuddjcitur cuidcns cx tcrminis.non abfolute, vt fupri patuit i fcd dicitur euidens , quiaalfcrtum affirmatur efle ,

:

&

vcrum

prout conftat cx

,

illis

tetminisi

&

hoc

modoilli termini habent aliquam cuidcntiam conncxionis , quia firmitct aiRntio illi complcxo exillis terminis, quia

fic allcito,

&

affir-

mato; complcxum ergo illud non incliidit cuidentiam conncxioms tcrminorumabfialutc^fed complexum.vtairertum.vt verum atcftimonio fidc digno cui firmitcr credo , vt fic includit cuidcnriam conncxionis tcrminorum,qua:cui,

VHtltgent'

fttur fidfs ficijuijtta.

dentiaeft a tcftimonio fide digno.Etqtiiafides acquifita gencratur ex frequcntatis huiufmocii a£tibus,ide6 ipfa inclinat ad ca,id cft complcxa,

quac habcnt euidcntiam cx terminis,&: euidcn-

tiam conncxionis tcrmjnorum pofito.

Quia ergo

cerc multos aftus

,

modo

priex-

Deo,ncc ab aliquo teftie, fide digno.idco ptopnon clicit aftum aflcniicndi,fed bcnc propter habitum acquifitum clicit adtum ctctcr illam

dendi, quia multos praccedentes, caufantcs ip-

fum habi:um,praehabuit,quibus tiebat ilU

Tcrti6 prarmitto,qu6d habcns fidem acqui-

infufam quando

clicit

fidcm acquifitam , experitut. fc eliccre fecunillam proptcr caufam fuperius dicfkam ; fcd quando clicit fccundum inclinationem fidei infufx.nuUo modo cxperitur fc elicere fecun-

dum

dum

eius inclinationem

fcd tantum ctedit in

,

qu6d habens fidem infufam quando elicit adum crcdendi , quod fcmper cliciat fccundum inclinationem eius. Rcfpondeo ad primam Reiptnjio ad Iftis prxfuppofitis. inftantiam,conccdendo maiorcm ad minorem frimum dnbium. dico.quod quamuis intcUcdus cum fide infuvniuerfali,

:

fa

fit

ratio formalis

complcxum , vt afTertum, & affirmatum tanquam verum a tcftimonio fide digno , cui firmiter credo tamcn ad tale complexum non inclinat fides infufa, im6 ipfa inclinatad illud vernm, vt eft aDeo verum,cum fic inclinct,vt licet

,

cft participatio lucis

formatur

illi

diuinx,& pro quanto con-

lumin<.

Ad fecundum concedo illam ptopofitioncm: Adfecunium Idem manens idcm , &c. & fimiliter conccdo, qu6d fidesinfufamaneaceadem,5i anteacquifiram, tk poft acquifitam, & conccdo quod acquifitanihil addit infufx

concedoquod

,

fic

clinat ad

ter

noto,cui firmitcr credo, fcd inclinat ad ilcft immcdiatc abipfo Dco, qui nec po-

lud, vt

cum in inclinandoad huconformctur luminidiuino, vt dixi,& quia non eft notum intellc(ftui hoc complexum eflc immcdinte reuelatum a Dco tanquam verum, idco non clicit atftum fccundum tcft fallcre

iufmodi

ncc

falli

adum

nicn nefcit

fidci

infufx quando fola ineft.

fe

clicere acfVum

ad fccundum argumentum.

in illo intclledu, inttllcdus il-

adlum alfcnticndi illi complcxo , quia ptoptcr talem habitum non firmitcr credcrct vt patct. Mcrito crgo dicit Doftor

lc noi) cliccret

,

intellcftus h.ibcns tantimi fidcm infu-

aftum credcndi fccundum in-

quianunquam firmitcraf, comp\exo,Dew efi trinM,& vnui, quia fides infufa non inclinat ad il-

clinationcm

jllius

fcntirct hiiic

& hoc eft, la

complcxa.qux habcnt cuidcntiam cx tcrmimodo praccxpofito necpcr fidem infufam

nis,

fcit intellcdlus talc

:

complcxum

cfiTe

aflertum a

fecundum infu-

fam , quia tunc fccundini^ illum a(5lum afTcntiret firmiter illi complexo, vt immediatc reuelatoaDeo; fed prxcisc fccundum aftumaffcntit compIexOjVt aflcrto ab aliquo teftimonio

complcxo non pracfuillet in tali inrcllcclu, & idcm habitusquem nunc habet,acquifitus ex pluribus adibus efTet immcdiate tali

clicerct

eft difpofitio

ipfa infufa

fide digno.

fam,non

nec

femper inadtum aircmicndi obicdo complexo, non tamcn vt aflcrto ab aliquo tefte naturalieius,&

eft gcneratus ex pluribusadibusafscticdi.quos cxptritut in fe,& fi nullus a(5tus aftenticndi fir-

quod

crcden-

prxfcns,fci-

Et cjuamuis cliciar acSlum fecundum fidcm infufam,quandoelici[ fccundum acquifitam, ta-

fe habcre talem habitum fidei acquifitura , Sc pcr confcquens fccuudum inclinationcm,taIis habitus clicit a6kum crcdendi,quia illc habitus

Dco

modo

inciinationcm

ciliter cxpcditc,S; dele(ftabiliter,ide6 cxpcritur

caufatus a

adum

ptoduccndi

di, fihabcrct obiet5kum fuo

quibus firmiter afTcntit

tali

a «

adtum fidei ciica complcxum vcrum, clicit fccundum inclinationem vtriufquc ; fed quando elicit fecundum fita,{$£

intclle£lus experitur fc eli-

complexo, & tandem cxperitur pcr frcqucniationem aduum elicerc alios adus promptc,fa-

mitGt

fitmitcr aflcn-

complexo.

Ad

tertium

,

patet refponfio ex his quae dixi

Ad quartum, admitto cafum pofTibilis,

& ciim poftea

illum, quia cft

infertur

,

fecundum indinationcm fidei non fccundumacquifitum.Dico primo, quod quando habct acquifitam caufatam infufic,&:

cx pluribusa(ftibus, vt dixi, experitur fecliccrc illius

,

& experiiur fe

complexo affirmaro , vt vcr6 a tcftimonio fide digno , cui credo, & hoc quia prius firmiter aflenfit illi complexo , aliquibus a^ibus afTenticndi prxccdcntibus ipfum h.ibitum, & ipfum caufantibus. Et ideo conccdo quod

afTcntire

quando

clicit a(flum

priorem habitu acquifi-

to illo a(Slu firmitcr aflcntit

tertiut^.

34. crgo potcft Mquartum

clicete a(itum

fecnndiim inclinationcm

^^

complcxo

,

vt

fic

teftificato.

;

Qu^ftioXIV. tedificito, &c cortcedoquodetiatn elicic illum

adlun>rcciindum inclinacionem

infulz,

fidei

non eft fibi notum vt (upra patuic & /ic conceJo quod tunc non ineft cx hypothefi, intelligitjcrgo Doftor quod quando habet ha fed hoc

,

bitum foium

fidci infufx,

,

qu<^dnon

przcise (ecundum inclinationem

quod iUo adu cundum quod

clicit adlu

illius

,

id e(l,

complexo fceft elicitus fecundom inchnationcm fidei , quia tunc aflcntirct illi complexo, vt immediatc reuelato a Deo ; fed illo adu firmiter ailentiat

priore habitu acquiiito

aircntitcomplexo

,

,

vt

&c. Si ergo potcntia non eliccret ralem adum, nullum elicerct, & quando illum

rcftificato,

elicit,

ad illum

dcm modo ,

fidcs infufa

ficut

incUnat,

& dico eo-

Ad/txtum.

refponfio ex didlis ad fe-

Detu

,

& vnniy fcc^uitur quod crit xqui in-

quando elicitur fecundum indinationem fidei acquifits , qtiia ita inclinat ad idem obiedtum complexum formaiitcr verum, iiifallibilis,

ficut fidcs infufa.

Tcrtio inftatur, Sc pracfuppono did!lum

Do-

quod quando funt dua: partiales concurrcntcs ad cundcm adlum,

caufa:

& intcnfio a-

adlus ab alia ficut diccbac vna opinio ibi im-

,

vt fupra patuit-

feptimum. Dico idem circ de chatitate, de hoc magis patcbit in ter,

&

Sc fidc infufa

Ad

1

gnitione

illius

alFcntire

illi

complexi

probata cia,

quia poteft firmitcr ex leftimonio fidedigno aflerente ,

ad):us, ita

fa partialieft fubftantia,& intenfio

ab

alia partiali,licct adlus fit

quam ab fi

alia

hoc

:

ftante, arguitur fic a fimiii

fidei acquifiiar,quam infufac,& fimiiitcr

intenfioeius fccundum vtriufque iiicIinatio«

nem

quod etiam

fequitut

,

Quarto

inftatar, quia

cundum aftus

Hrmiter aflentiendi obie
mudo

dcpendet

prascxpofito

,

imo

vt fic

,

teftifica-

fimpliciter

potcntia,& habitu acquifito, vt fuideo aliquam conditionem ille a£tus habcc ab habiiu acquifito , quam non habct ab habitu infufo , fimiliicr aliquem habct vt eft ab habitudo infufo, quam nonhabec ab acquifico,vt fupra pacuic. a

pri patuit

&

,

&

Quarto principaliter inftatur contra quartam , probando quod fides infufa non inclinat ad aliquod falfum,qu6d necetiam

fidcs acqui-

, qaando eundem a(^um. £c arguo

ta potcft inclinarc ad aliquod falfum

fimul concurrunc ad

prim6, Idcm adlus crcdcndi fimul eft fecundi^m inclinacionem vtriufque fidci, fciliccc acquificx , infufz , auc cigo ille idem adus clicitur ab vtraque fide circa idem obicdlum fic,

&

inclinationem

cfle fallibilis

;

ciim

fit

veritas

,

,

ncc

falfitas

&

vcium,&

fiue vc elicitur fe-

,

fidei acquifit^ potcft

non

necelfario

non neccflario infallibilis,vt autem cft incoucnicns devno,& eodem adu.Sicut fi idcra fimul tur fidci infuf2,&

innititur acquifitz fidci,hoc

producerciaracaufaneocfl^aria partialictr,& ab alia liberc,

& concingenter & dicerctur quod & contingens ,

fimul habcret neccffe eflc,

cfll-.

Sic in propofito. inftatur. Et pono cafum quod quis adura credendi huic complexo , Deus eji trinus , vnus , fecundimi inclinationcra vtriufquefidci, & quod iile idem aftus continuetur a potentia circa idem obicftum complextim pcr horam, & quod in medietate horx depcrdatur habitus infufus, putaper pcccatum mortale, & per aliam mcdictattm continuctut

Quinto

eliciat

&

a potentiaprffciserecundum inclinationcm dei acquifit2,tuncquyro deiIloa£lu,an

fit

fi-

in-

an non Si primo patet , quod norvcft infallibilis ex habicn infufo^qiiia tunc fibi non potcft inniti cum fit anni hilatus :

,

,

,

ergo

crit neccirario infallibilis,

prout innititur fidei acquifitaj.Si dicatur,qu6d non cft ncccflari6infallibilis definentc habitu

innicitur fidei infufa^.

adus crcdcndi dicinon cx fe formaliccr, in incomplexo non eft

tc in oppofitum eius , quod vidctur omnino inconucnicns , vt patet intuenti. Scquitu: ergo quod idcm adlus crcdcndi prour inni-

infallibilis

incomplcxus,

cft ncceirario infalli-

Contra , quia tunc fcquitur qu6d manencc prxcisc eodemadu, & circa idcm obieftum , fimplicitcr crit mutatus de infallibilita-

&: tunc a
inftacur, quia

&

in-

infallibili$,quia neceflario infallibilis,vt inniti-

infufo.

tur verus

fc--

ergo idem adus crcdendi nume-

obicflum complexum verum,

quando

,

ro, erit ncceflario infallibilis,&

cx hypothcfi

Sccundo

adus credcndi, vt

vc innititur fidci acquifitae

tuiftodiuerfisobieAiscomplcxis , fiucdiucrfis articulis fidci. Si primo , habetur propofitum , quia lunc clicitur fimpliciter circa

fitx, ficuceciam

fcu infalli-

quia ncccftario citca obiedlum

fallibilis necclTario

,

,

& vt cliciturfecundum in-

clinationero fidei infufs bilis,

complexum, aut circa aliud,& aliud. Si fecundo , hoc non videtur quia cunc non elTei idem aftus ; non enim codem aftu alfentitur pro fta-

lc etic infallibilis

veritas

adus, qua: concomitatur adlum,crit cunHiam vtriufquc fidei inclinationcm. bilitas

to,veI teftificato, vt fupra patuit.

Ad nonum. Dico , quodpofito quod

adius,quam

perfe^ior ab vna,

adbus aflcnticndi eft tam fccundiim inclina-

nititur ndci infufae,

credcndi magis dependcat ab habitu infufo, quo ad ejfs abfolutum , non tamen vc eft adus

eodcm cft fubftanquod cam ab vna cau-

fed fimplicicer ab

;

& intenfio

vcrum, fcdex hoc non lcqoitur quod poflic immediatd eliccrc cx fola inclinationc habitus infufi,cum illeinclinctadadumancntiendi complexo , vt immcdiatc a Dco rcucla-

iliud, vt

ab vna,

erit fubftantia acftus

tionem

7.

odauuiii,patet refponfio,quia bcn^ con-

«Btwum ccdo qu6d intelleftus porcft immediat^ elicerc aftum credendi alicul complexo prsbabita co-

3J-

,

fecundtim in-

hoc complexum

Adfextum , negatur qaod fides infufaaequc inclinetad credendum ea,qu2 habent euidcntiamex tcrminis , quia non inclinacad complexum , vt teftificatum teftiraonio fide digno

tio, dift.i(J.& in primo.dift.

Admwm.

efi trinus

fidei circa

non

Ad

jtd

eft infallibilis,quia clicitur

fi

cundum argumentum.

alicuius creaturz rationalis

Ad [tftimu.

go

clinationem

Gioris, in primo, difi.iy.

Ad quintum, patct

Ad qjtintur/J

&

vtriufquc fidri,fcilicet acquifitx, infufx.qui terminecur ad idem obiedum complcxum ; cr-

quando concurrit infufa cum

acquifira.

367

de quo expofitum cft in prirao, & aliquahterin fecundo ; eftergo infallibilisdenominatione extrinfcca , eo quod terminatur ad obicdium complexum formaliter vcrum, & infallibiiiter vctum. Sed eft impoflTibile qu6d fit idem adus numero fccundiim inclinaiionem toaliter,

formaliter

,

fcd fortc vir-

,

tittuvtriquc fidci.erit ncccliaiioinfallibilis.

Hh

4

1^^

J^-

Quodlibet.

368 37'B.elponfto ifd

»mnes

inflii-

titu.

do

Refpondeo ad omRCs'inftantias,prxmittcnr aliqua. Primo prxmitto, qu6d a£lus intel-

ligcndi dicitur liaberevcritatem, &:infallibilitatem ab obicfto , quando ab ipfo obie6lo, vt

ficdcpcndet, ficut a6kus intcUigendi

hominem

dFc rifibilcm,cft neccffario vctus, & infallibilij, co quoddepcndetabobicdo ncccffario vcro,

& infallibili, quia ell impoflibile tale com-

aliquando cft verus, fcd non ncccfTari^jVt quando dependct ab obicOcQ non necciTario vcro , fcd contingrnter vero,ficut adus intclligcndi.quo intelligo ho-

plcxum

polTe falfilicari

;

niincm cffe album , quod coroplexum potcft ^liquando falfificari hoc idem dico , dc aftu :

alfcntiendi , quo affcntit vcro occellario , vcl vcro contingenccr. Sccanddprarmitto , quod quando duo habitus inclinant ad idcm obic-

eadem piaecisc ratione ex partc obicfti , ita qu6d fit pcnitus idcm obicftum, & pricise cadcm ratio formalis in obicdo tuncadus clicitus a potcntia fccundijm dlum complexum

,

fub

,

inclinationem vtriufquc innititurvni habitui

,

fi

vtinnitituralteri habitui

&

crit infallibiUs vt

erit finilliter infallibilis

patct, quiatota vc-

;

adus eft a veritate obicfti complcxi patet, quia fi haberem duos habitus inclinantes ad affcntiendum alicui complcxo

ritas

infallibiliias

ciperc idem talis aiflns aflcntiendi, prout innititurfidei acquifitae,non cftinfallibiliter vcrusj

& ideo, vt fic, non rcpugnac poffe fubcflc falfum , licet communitcr non fubfit i maximc quando credit Ecclcfix aflerenti,quae,vt creditur, rcgitur k Spititu Sanclo.

& euidcnti

complexum

TotHm

eft

ex terminis e[l

habitiis inclinarent

illi

cuidentem circa

rale

,

ficut

rnaini fua parte

ad chciendum adtum

complexum

,

&

adus

fic

aflcrcndi cffet ita cuidens prout innititur

habitui.ficut

ArticuU nt" cejfarij,

(^

conttnientes,

hoc

tunc

,

& altcri.cum

vjii

vterquc inclinet ad

patct refponfioadobie£lio-

,

Ad primam concedoqu6d idcm adlus eii-

inclinationcm

fidei infufae

Deo

coraplcxo, vt a

cftid,

,

vcro, vt rcuclato a crcatura , cui firmitcrafdigno, illud vt vecum

fcntir, vt tcftimonio fide aircrenti.

Ad fecundum

patct refponfio cx diCtis in

,

titur fidei infufa;,& alitcr, vt inoicicut fidci ac-

quifitz, vt fupra patuit.

Ad primo

tertium difl.

,

conccdo didum Docloris

,

quia intcnfio adlus

habeat fuam intenfionem

dus cft a

Dco

przcise

quia

,

neccflario cntitatem adkus

adku elicito,

ncccfla-

fit

;

tamc aflentimus

enim

articuli fidci fint veri.no

illis,

vt vcris cx natura rci, fed aflentimus quia

firmitcraflentimusalicui homini, velcommunitati fidedignefirmiterairerenti iilumarticu-

lum

'•ffe

verum. Fides ergo infufa,

&

fidcs ac-

quifita prarcisc inclinanr ad a(flum aflcnticndi

eidcm ver6,ficut huic VerbHm efi incarnatum, non tamcn praecisc inclinat ad affcntiendum fub eadcm cationcformali.quiainfufainciinat :

ad

adum

aflVntiendi

illi

vcro

,

vttcuelatoa

fed infallibilitas a-

,

rcfpicit

obicikum

,

vt fic

reuelatum, vt verum, ideo non fequituc

ftantc

finc

(

,

fedpcxciscdicituc

quia tcrminatur ad obiedlum fub rationc confideratum.

infallibilis

,

Ad quarrum ,concedocafum tali

fiuenon ,non curo,

bilis,qnia fibi

non

illum, fiue

fit

& fide infufa eft infalli-

poteft fubeffefalfum.

Cum

quod tuuc fides non eft, cui a^u inniDico qucd hoc non rcferr, quia przcisi

dicitur, tatur.

adus infallibilis pro quanto eft clicitus fccundum inclinationem fidcicircaobiciSum^ dicitur

Dco rcuclatum ftante ergo illo ai^u, circa idem complcxum itaquod obiei^um complexum non mutctur, femper ftat infallibilis vcri;

,

cas a<5tus,cui non poteft fubeflc aliquod falfum, quia ex quo fuitinfallibiliter verus, quia circa

obiedum complexum a Deo rcuclatum, vc verum , fequitur quod non mntato obiedo , & ftantc codcm a(5I:u,qu6d fcmpercric infallibiliccr vcrus.

Ad quincum

& vltimum. Dico

,

,

qu6d ille Adfmnttm obiedu

aftus cric neceflario vcrus, circa idem

nonmutatum, quiavc

innitituc fidei infufas

&

ccrminatur neceflatio ad obieftum verum , vt fic, non potcft effe infallibilis, quia liccc ab-

adlui affen-

folutc poflit cflc fallibilis ^ fidc acquifita can-

licndi

falli

,

Sc ideo

illi

vt praecise innititur fidciinfufac

,

,

non

Scd fidcs acquifita inidcm vcrum, fub aUa tamcn ra-

cum

,

camen concurrcnrc

potcft fub elle falfum.

quifita

clinat ad illud,

biliras eft praecise

,

fupra expoficum

eft

non cx euidentiatcrmiquia tunc non eflct fidcs , fcd ptaecisc

tionc, quia alfentit

norum

,

aflisntit illi.quia

illi

fiimitcr affcntit alicui honii-

;ii,puta Apoftolis

,

vcl Ecclcfiac afferentiillud

complcxum clle vcrum,

& quia ralc teftimoniu

tx natura [an poffct aliquando ctcarc

,

vcl de-

Ajqu»rtMm

& dico quod

Peo, & affercntc illud cffc vcrum, cui firmiter credcndumefttanquam illi , qui nullo modo poteft fallerc, nec

ttrtidpu

a^ui,

eft intrinfeca realiter

quod obic6tum

,

Ad

& non poicft produci aliquis adlus in«^,quin

,

ndei infufae

in

17. fed poftca negaturfimilitudo,

pofiibilis

contingens , quia funtarticuli nc& contingentcs; ceflarij , vt illi dc Trinitate vt illi qui funt ad cxtra) non ponitur iliud obieftum verum pra;cisc,quia inclinat ad illud, vt in fe verum, & cuidcns, quia tunc non eflcc fidcs, fcd eft obiedlum vcrum, quia reuelatum cflc verum ab ipfo Deo immediate , quamuis

Aifecun'

prima rcfponfione ad primum argumentam, d»m. quia quamuis fii infallibilis , quia refpicittalc obicftum, alitcr tamcn ipfuih rcfpicit, vtinni-

tali

fiuc

quo affentic

tanquam vcro,&

fecundiim inchnationcm itdei quo potentia affentiteidem

aiflus elicicus

acquifitx

eft id

,

reuelato

co in propofito dc adu crcdcndi , finc de adlu aflenticndi complcxo vero. Tertio praemitto,

,

ad

;

idcm obicAum complcxum & fub eadem ratione, k quo obiefto eft euidentia a6tus, fic di-

tium

Reipottjio

fccundum inclinationera vtriufque fidei, primam tnm & circa idem obieAum mateciale , quia circa ftami»m. idem complexum fcd non fub eadem ratione formali, quia adlus credcndi , vt eft fecundum

citur

i

ncceflario,

prxmiQis

Iftis

nes.

,

eft

cum acquz infalli-

fidc infufa

ncccffario infallibilis,

vc innicitur fidei infufx ,

&

fic

,

vc

patct refponfio ad

inftantias.

Alia dubia,

qux

difHcultatcs pro

etiam importancnonnullas

nunc omitto

aliis fubtilius

in-

dagantibus,& fortc mclius intcUigencibus do(Striqan;!

Ipannis Scoti, &c.

SCHO

Qu^aioXlV. C

S OBendit animamy fen exterminU

H O

L

^ Angelum nonfojfe intmtiue

atque frofria^ cegnofcere Deumfuis

,

fens vUi intelleSiui creato^ naturalitery ex

i

V

I

369

M.

vel abBraSliu} , fcientia immediata^

,

viribtti.

Hatio

,

ijuia

Deui non eHfr/t"

diH. i.^.%.nu.i6. f»ia nihil naturaliter poteli

.

agere ad extra , fedtantumqaando vult. c^ia fi viilt, vidctur, (i non vult, non vidctur, ex Ambrojio , ftper Lucam , vide Deff. 1. dijl. j quafi. 9. vbi docet , fiut hahuerit Angelut fpeciem diHinif} refrdfentantem Deum^fiue non, nonfotuiffe iilum ex naturalibm habere^, .

Videi. d.t. q.y.

10.

DE

^ dili.i. q.y. &

propria & immcdiata poffit di* h6.8c 13. , de qua diflindionc prius cfthabitum, c.i.i. p.j. tamcn de vtraquc vidctur ifta conclufio tunc tencpda,qu6d anima non porcft attin- 1'9'*^ '" 5« gcre ad nocitiam Dei propriam , immediatam cx pcrfc£tionc iua naturali , ctiam ^ ^' ^'^'' pro quocunquc ftatu naturae concurrentibus cfiam quibufcunquc caufis naturaliter^ j^^^ ^ motiuisipfius animaead cognofccndura &;idcmdicerctur de Angclo. Etratioeft: ,,3^ ,g* quia omnis talis intelleftio, fcilicet pcr fe , & propria , &c immcdiata rcquirit ipfum obicdum fubpropria rationc obicAI praefcns, & hoc vcl in propriacxiftcntia, puta fi fccuftdo principali

ftinguiin imuitiuam

f

iicct notitia

pcr fc

& abilraftiuam

;

&

:

j

cft intuitiua

ne

;

,

pfum fub propria & pcr fe ratioDcus autcm fub propria rationc diuinitatis

vel in aliquo pcrfcfto rcpraefcntantc

cognofcibilis

,

fi

fuerit abftra£tiua

>

f

non eft pracfcnsalicui intelic£lui crcato, nifi mere voluntaric. Dc przfcncia reali pa^ tct pcr iliud Ambrofij fupcr Lucam. In eiuspoteflatefatis efi videri , cuiut naturx non efi

videri,Jivult videtur^finon vult videtur,

optimc dicit,quid eitu natura non esi videriy

jj \^^^

.

_

^^^„

fupplc a crcatura, quiaeiusnaturanon cft caufanaturalitcr aftiua huius vifionismcc de vidcnctiam aliqua natura creata, ^ quac eft nacuralitcr a£liua, poceft effe caufa huius vifio- do Dcum. , vcl perfeftc prasfentia: obiedi 5 quia non poteft continere in fe perfeftc cffcntiam illam fccundum cntitatcm fuam 5 igitur ncc fccundum fuam intcUigibilitatem.

nis *'•

Pcridcmctiam patctqu6dnihil crcatumpotcfteffccaufaciuspraffentiat criam apud intclledum, quia non poteft caufare atiquid quod fic rcpracfenti-

abftraftiui

^^bilcrta.

"*"*T"*J'

tiuumproprm,oCpcrlediuinitatisiubpropna rationecognolcibiusj quiatalcreprac. ._ fentatiuum non potcft caufari,nifi vei ab ipfometcognofcibili,vclabaliquoperfe£l:^ \t^„ j)ei * continentc ipfum fub rationc fux cognofcibilitatis. i»fe i. d. j. Etfi igitur Dcuspoffit cognofci per aliquod rcprarfentatiuum } illud tamen non q.i.n.i6. poflct caufaf i nifi immediacc ab ipfo Dco illud voluntari^ caufante. Contra iftud » quicquid per fe continetur fub primo obiedo naturali aiicuius potentiae, ad illud potentiapoteft naturaliter attingcre : alioquin obicftum primum non cfl!et adaequatum potenciac, fcd tranfccndcns in rationc obleftij nunc autem cns , quod cft primum obicdum naturale intcllcftus , vcriflimc conucnit ipfi Deo, igitur, &c. Diccrctur ' quod obicftum priroum naturale potcft dupliciter intelligi. Vno mo- vidc var. do , ad quod potcntia inclinacur. Alio modo ad quod potentia poteft naturaliter in i.q.i.i5: attingcrc, (cilicctcxconcurfucaufarumnacuralium:cnsiniuacommunitace, fiue huncq. i. fit vniuocationis, fiuc analogia:, non curo modo , ccfi ponatur obiedum adaequacum ^ *^''^' ^*" cuiufcunquc intelledus crcati , loqucndo de obie£to adxquato primo modo " : non P^" tamen de obiefto adacquato fecundo modo : imo fic pro quocunquc ftatu , cuiuf- jlicrnKacunquc intcllcftus crcati prascisc , cns limitatum cftobicdum adacquatum, qiiia bctur dc •',

,

prxcise illud potcft attingi virtute caufa: naturalitcr motiua: inccllcctus.

Scd nec cns

obic^lo ia

adhuc in tanta communitatc acccptum cft obieftum naturalcin- clinatio"' tcllcftus humani,vt vidcntur aliqui diccrc:fed fpecialiccr quidicas rci materialis. Ad "'* ^ ""8"""*" quod ponitur talis ratio potcntia cnim proportionatur obicfto jtriplcx autcm po*

:

nicur potentia cognitiua,

quxdam omnino fcparaca a mxccria

cognofccndo, vtintclleftus fubftantix

,

&

in cflcndo

& in

coniunfta materix,& in cflcndo, &in operandojVt potentiaorganica, ficuc fcnfus tcrtiaqux eft formac habentis efse in materia fed ipfa non vtitur materia , fiuc organo matcriali in operando , talis fcparatae

:

alia

:

:

cft intellcftus nofter. Ifti triplici potcntiae correlpondct triplex obiedum proportionatum,prim.x quiditas feparataon^nino a matcria fccundae fingulare omnino mariale j tcrtix igitur correfpondct quiditas rei raaterialis quae licdt fic in materia , ta5

:

men non cognofcitur vt in materia fingulari.

COMMEN

Quodlibec.

170

M ME N

C 19-

drtieultf pri»cipali

p 'r\-E ficunda

JL/dcpdum

,

vbi vi-

&

4c rognitione pcrfc<9;a, fr» quocun- immediata , ^n fcilicet anima pro quocunque ffueftfiit Mtimmediata ftatu poiHt cogniiione perfe£b> fingtrt Iri' attingcrc TtiBitatem. Picit, qu6d licft noiiti^ mtMttm. immediatA pojftt-difttnrui in perfi^ propria intuitiuam , idr abflraSliMam^ dt (lua fupranabitum efi. AbftraAiua petfeQa Trinitatis cft no-

An »ntm»

cil

&

&

citia diftindla

& immediata

quz immcdiaie non per aiiud obic^um prius

,

,

(ittingit ipfam, Sc po^nitun^t excludendp aliud in r»tioqe objccli

pogfiiti^ non excludendo t^mcn aliud in rationc formali cognofcendi , quia fic communiter

fpecies imeifigibilis eft racio formalis caufandi haiufifnodi Viotitiam abftraAi^am. Similiter

& perfeda ^

intuitiua ptopria

im

immcdiata

cft

quae diftin€le attingit ipfam Ttinitatcm,

,

vt in fepecfipdle przfentem, attingitur

excludcndo

,

obie^i cogniti

& ipfa immcdiatc

omne aliud

in ratione

non tamen excludendo

,

tn ratione formali

,

fsiie

aliud

aliud potens fupplere

&

(ic Deitas eft prx^ , cognofcendi ipfam Trinitatem , ipfafola, VI comparatur ad intcllc&um diuinum cft ratio mouendi ad nodtiam intuitiuam Deitatis, Trinitatis. Sed vt comparatur intelledfcui creato voluntas diuina eft ratio formalis mouendi , in boc fupplet vicem obie£ti, fiue tationis formalis obie^bi vinbilis,vt cx-

viccm

rationis formalis

&

fish ratio

&

&

pofui iDproIogo,qu«ft.penultima.£t loquitur fUx* dMfUx hic de notitia fimplici tam abftra6^iua , quitm Kctiti» cem-

jntuitiiia

fcilicet

,

perfeda

,

Sc itnmediata

loquitur denotitia complexamediata

non

immedjata perfedta,

ita

,

qudd

illa

,

& &

dicitur incomplexa,

& immediata, qua: terminatur ad ob-

ie6bum incomplexum diftinde

modo

;

,

& iromediat^

compIexa,& |mmcdiata,quae terminarur adcomplexum notum ex terminis quia omnis propoHtio immeprxexpofito, 8C

illa

dicitur

;

diataeftetiaperfc nota.vt patet per ea,qusc cxpofui in primo,difi.i.par. 1. qu. i. notitia ver6

complexaeft

itla,

lam non notum

qux terminaturad cbmple-

cx terminis,

fcilicct illa,

quz

fecminatur ad conclufionem demonftratam. Peliac complcya, fiue mediata, fiue immedia-

non loquitur

ta

in ptopofito.

Sed intendic

de incomplexa primo modb, fcilicet immediapcrre^a tam intuitiua, quam abftradiua. ta, £t ponit hanc conclufionem. jinima non pote^ attingere ad notitiam Dei imnfediatam ex perfiEtione fua naprepriam ,

&

40.. A.'>im»ntn f»t*ft »tii»ftrt »d noti-

ti»mDtifrO' fritin^

turali,ejfet tibttt

uut

perfe^ ipfum

obiifftum,

ctim notitia talispraecise caufetur ab intelleAu,

& obiciflo in fe prsfente

vel aliquo fupplente,

,

vicem illius obiedli , vel ipfum virtualitet continentc,& boc patet a Dodore inprimo,difi.i. q.y.&difi.Z.quafi.i. Sed cauHcnaturalitermo» tius ipfius anirhz.fiue ipfius intelleAus refpe-' £lu notitia; abllra^liuz,

fiiot

intelfedus,& ipe-

cies intclligibilis obie£bi,qus fpccies intcUigi-

ab ipfo obicAo intelligibi-' immediat^, vt in intelle^u Angeli, qui immediat^ poteft recipere fpeciem intcUigibilem ab ipfo obicAo , ita quod non requiritqr aliud medium immediate caufatiuum , vt patct a Dodlore infecundo, dfi.y q.vliima,&difi.^, vcl mediat^, vt in nobis pro ftatu ifto,vbi obicAum fenfibile cxtia non immcdiat^ mouet inicllcdum , caufando fpeciem fui intelligibilem , fcd tantum mediat^ prii^s caufatido fpecicm fcnfibilem in aliquo lenfu extcriorr, qu2 caufata immediat^ caufatur alia fpecies in vir-

bilis,vel-eft caufata li,

fiue

tuteimaginatiua,quac dicitur phantafroa,

& il-

laimmcdiatCjCum intellcdu agrnte,cavifat fpe-^ ciem intelligibilem obicdi. Vel illa fpecic^ intelligibilis eft caufata in nobis abaliquo obicdo . rcmot^ tamen viriualitcr continente entitatcm obiefti intclligibilis. Exemplum primi in nobis, patet de.albo extr^, quod prius fpecies illa caufar Ipeciem in brgano vifus , caufai aliam in organo^imaginatiuae , quae di-

&

& illa

citur phantafma,

ciem intelligibilem

men

;

immediaci caufat fpe-

ipfiu* albi

,

pattialiter ta-

& fic in cognitione abflraAiua quidita*'

albcdinis, ifts ponuntur caufae naturales,itt qu6d immediatz caufz notiti« funt intelletis

^us,

&

&

fpecics intelligibilis, vi aliis probaui,

mediatae funt ©bieftum extra,& fpeciesob-

iedli exteriori,

ita

qu6d

pofilo.

iftae

& phantafma in fenfu intciiorf,

ordinatc

Excmplum

Gtxim

A nec pto

cicm

fui

fe

habent roodoprzex-

fecundi, pofito

qu6d obie-

ncc pro alio habeat vittutcm roouendi intellcflum ad fui noiitiam abftradliuaro, fed quod viriualitcr contincatur in aliquo fcnfibili, & dicatur B, runciimmcdiatc mouet fenfum extcriorcm,caufando fpcftatu iflo,

fenfibilem,&

fu ioteridri

lem prim6

,

&

illa

ipfins

A

potcft, tunc

cadem

fi

caufat aliaro in fen-

p6ft caufat fpccicm infi

non

./^

cau-

poteft habcre illam, vel

fat

deinde notitiaro 'B

vnk cum

il!a

caufat fpeciem intelligibi-

B&

teiligibilem

&

f^ecies intelligibilis

intelle(£lu

&

prjmo notitiam./^& funi caufs na-

ifta: fola:

turales notitiz abftra^iiu; in iniellcAu noftro.

~Secund6notaibi deprzfentia ohiedi in fe, qu6d aliud eft loqui de prxfcntia objedli reali, & in fe, & non in ratione a£lu intelligibilis,& aUud de przfcntia obie6li,& actu incelligibilis, miia primo modo Deus cft perfe(^iffime prs-

Pro maioti intelligentia huius liierae declaro

Brim6 de

notitiz.

De

caufis motiuis anima; refpe-

notitia intuitiua obieAi caufs

naturaliter motiua; funtinteIIcAus,&obie6):um in fe prsfcns

,

vel aliquod ens creatum virtua-

continens perfedam entitatem obie^i,&

tantum

,

& proprie funt caufa: naruraliter

motiua; ipfius animxcaufantes naturaliter notitiam intuitiuam obiedi, nulla fa

tualiter continens

animt ad cognofcendum. 6t idem dice-

aliqua.

ifts

%l y S.

pro quocunquefiatu naturtt,concurren-

retur de Angelo.

liter

A

etiam cjMihufiunque caufis natMraliter moti-

ipfiui

du

T

enim aliacau-

videtur poifeafllignari.nifi intelledlus,& ob-

icdl^m in

fe piapfcns, vcl

aliquod creatum vir-

vbiquc per pcrfectam ptzfcntiam, modo , tunc fecundo modo dicitur prxfens,quando a£lu poteft moueieintellc^lum ad fui notitiam intuitiuanvLoquendo deiftapraefcntia,dico quod hsceftduplex: fens,cum

fit

fed tion fecundo

quzdam eft formalis , & mptiuaquandp fciliobie^um in fe formaliter przfcns iti ratio-

cet

neobicdiactu

intclligibilis potefl

moucreintclle6lum>

^i,

frtftnti»

dufUx.

QuxftioXIV. tellectum partialiter caufando notitiam

tuitiuam

m illo

intcllcctu.

Quacdam cftprs-

tantum formalis,& nullo

fentia

fui in-

modo motiua,

quando intellectui relatio rcalis eft prxfcns inratiune obiecti actu intelligibilis , tamen iplanullo modopoteft caufarenotitiam fui:aft

S7I fed ctiam potcft immediatc

,

caufarc prslentiam cuiufcunque obiedli

qua

,

obie<5kuni fitprarfcns praefcntia obiefli intclli-

lius rclationis,quando funt prxfcntia in fe cau-

: quia potcft immcdiatc caufpeciem intelligibilem cuiufcunque obie€ti, etiam eftentias diuina; , vt patet infecundo, dtfl.^.«}.t). Poteft etiam immediatc caufarc no titiam abftiadiuamcuiufcunquc obicdii , non caufando notitiam abftia<5liuam fui,cAm f\t obieiflum merc voluntarium ; fecus eft de obie^to

fantprimo notitiam

non voluntario

vt

&

tamen

pracfens v)rtualiter,id eft,qu6d ipfa vir-

lualitcr continetur in alio potcnte caularc

titiam intuitiuam

,

fentia virtuali

no-

vi puta extrema abfoluta il-

fui

,

deindcrclationis vir-

Et loquendo de

pridico quod quoddam obiedlum

tualiter contentar. ,

ifta

gibilis abfttadkiuc

larc

, fcd naturali , & mouentc pet modumnaturac, quiatalc non potcftimmedia» te caufare fpeciem intelligibilem alicuius ob-

continet virtualiter prajrentiam alterius in ra-

ie<3:i ,

tioneobicdi intelligibi!i3,fic,qu6d non poteft immediate faccre obievSum virtualitet con-

nifi in

lentum

nec fimiliter poteft immediatc caufare notitiam abftradiuara virtualiter con-

elfe pracfcns inteJledui in rarione

iniclligibiiis

,

nifi prius

fit

in fc

adlu

prsfcns in ra-

lior.e obie
in fe przfcns,potcn*s imniediate caufarc

titiam /ui intuitiuam

,

nunquam

no-

polfct facere

cbictkum contcntuni virtualitcrprsfens,& fic nunquam polfet immcdiate caufare notitiam intuitiuamcontenti virtualircr, nifiprius vel ,

virtualitcr contenti in aliquo intclledbu,

eodem intcUcdu,

fpecicm

fimui vel priuscaufet

immcdiat^

fuj,fiue roediate, fiue

prscxpofito

immediat^ caufet

tenti, nifi prius mediatc, vel

notitiam

modo

,

fui.

q Deindc nota

ih'v,Nec etiaaliqua natttracrea-

ta, qHt. efl naturaliter

aUma,fotefl

caufa hu-

ejfe

& perfe^t prafemit obieSi, quia non

ius vifionis,

potefl continere in fe perfeHe ejfentiam itlamfe-

/imul caufaret notitiam fui intuitiuam. Et hoc

curidum entitateni fuam, igitur-nec fecundkm fua

modo obie6tum naturaliter motiuum per modum niturx non potcft facere aliud obicdum

inteUtgibiUtatem

virtualiter

contentum efreprzfens potentiz

in

ratione obie«aia
prsfens prxrentia obiccli aduintelli-

rit in fc

&

fic non poteft immediatc caufare notitiam intuitiuam obicdli virtualitercontcnti in aliquo intcUedu , nifi prius caufaretnoritia

gibilis

",

fui intuitiuam.Et fic

fequitnrqu6d cftentiadi-

uina.qua; virtualiter continct

non tum

omne

obie«5lum,

poteft facere aliquod obiedlum conten-

, poteft perfcftecontinereentitatemilcaufx , quia ex quo talis cfTedlus fequitur entitatcm propriam , non vidcturpoftc immcd'atc caufari,nin vel acaufa propria,& fibi adsquata , vcl ab aliquo perfe
caufac

titatem obic
fcns prsfcntiaobiediua cidem intellc(flui;nec potell immeJiarc caufare notitiam intuitiuani

quod

obicAi contcnti

entitatem

codem

alias

in

aliquo intcllcftu,

nifi priiis

caufarec notitiam fui mtuiciuam

expofui (upra in quodlibctis,

&

hic

,

,

quia potens vir-

,

lius

notitia

c(Ie

Hoc patet

,

tualitercontinete effcdtum proprium alicuius

prifcns pra:fcntia obicftiua alicui in, telledlui, ctiam diu no, nifi prius fit in fe prz-

in

non

fic

intclligibilis,patet,quia illa

poteft elTe notitia alterius obicdi,

fcd praecisc illins

cuius eft

,

ftatim fequitur

,

immcdiatc

a nullo poterit

obiedi.

illius

Ncc

fimilitcr prarfcn-

Sc

ie
quo

peffe
tcr pra.-fentiam altenus

fic

quod caufare pracfcntiam

notiti^ intuitius

continens nullo modo erit prxfens praeftntia obicdiua, &: tale continens eft continens voluntarium , & non pcr modum naturi fic

illius

fic,

;

&

immcdia-

ab ipfo obie<5lo , vel ab alicontincnte ipfum. Et intclligo

ic caufari, nifi vcl

qu6d immediatc poteft faccre illud contentum cire in fc praefcnsprxfcntia obiccliua,& tamcn ipfum ,

ab

obicdliua pcrfc
tia

Dodore t» prtm,& in quodl. Dico fecundo, qu6d quoddam continet virtualiobiedi

caufari,nifi

ipfo obie
vt

etiara patct a

,

obitdli rcfpiftu

faccre obic<5Vum tale cllc

cft

a
qu6d adu

immediatc caufare notitiam

poflit

intuitiuatn

•,

fic

crgo ^^.polfe caufatc pcr-

fe
voluntas diuinacontinet hoc modo omne obicdumjita quod in quocunque intellcAu (cx-

diatc caufare notitiam intuitiuam ipfius 5.quac

cepto diuino

ponitur propria

poteft immediatc caufarc prac) fentiamobicdiuam cuiufcunque obitdi,ctiam tflentia: diuins, noncaufando,fiuenon faciendo fcpisfcntem tali intcllccluipracrcntiaobic-

diuai

&

intuibilis nihil aliud cft,quam

lo

roodo poteft

tur

A

qu6d

ipfi

B.Sc

altcri

fic

^.polTc

propria

competere,

imme-

quod nul-

&

fic

fequi-

perfciSe contincret cntitatcm

intelligibilitatevn ipfius F.

Quando crgo

,

&

obie-

fimilitcr poteft immcdiatc cauiare nolitiam intuitiuam cuiufcunq; obicdi etia ipfius

ftum immcdiatc

cfTentiar diuina:,non

B. immediate polfe caufare notitiam fui intui-

caufando notitiamfui nec

tiuam

d:am mete voluntarium. Et fic dicimus quod Deus non fubratione Dcitatis,fcd fub ratione, qua cft vo|ens,cftabic
pcrfcdlx

}.&

&

ipe
modo

mere pcr

Dico

vltra

quod

non

tantum continct omnc obic<Stum , voluntaric caufando pra:fcntiam realcm illius , tcfpei^u

,

fic

prxfcns

,

tunc

cft pars

cft

ipfuni

mcmoriac

vt cxipoCuiin primo.difl.i.parte

i.<}.

exponcndo titulum qusftionis

aliud potcft caufare pracfcntiam obic
aliud ipfa voluntas diuina

quia vt

,

hoc idemin i.difl.^.^.S.q.&^.io.drd.ic.fci

fi

intcllcdlus eft obiccflum

,

dtfl:^. <],7.

iefpe
dicitur caulare prsfcntiam

ratione obie^iki intujbilis

fui in

intuitiua,abftr.i
niodura naturs.

4Z-

notitiae intuitiua;

pt^di(fto obic<5li a£luintuibiIis,hocnihil

eft,

tuitiuam

quam

polle

illius

obic
a
caufaic notitiam in-

&

perfe
tatcm

illius obisvili.

pcr confcquens

& intclligibili-

Cinn crgo nulla crcatura poflit

N0/4,

'

Quodlibet.

v^ KnR» treninra ftteji pntinert entitatem Dei,

pofTic virtuaiiter

continere entitatem Dei , fepoterit caufare ptsfcntiam

imhjic loquendo de tah obteSlo attingibili natH'

mudo

Rhs creati,prtuije ens Itmitatum

quod nec

quitur

obie(5liuam eius

prscxpofitp

,

nec eius

Deinde nota

ibi

Per idtm etUmftittt quod

:

pro-

fri» obielii tfi

duflex.

dtore in i.difi.yi].6.& in

cft

,

i.difi.^,

Do-

Hic tamen no-

quod fpecies intelligibilis propria obiedi dupleXjquxdam dicicur propria formaliter,

& eft

qux

illa

iramediatc

reprxfentatiua

eft

& immcdiatc caufatiua notitix

,

£tii8cCic

omne obicdum

obie-

potens habere

ali-

quam

fpeciem prarcisc ipfum rcprajfcntantem, (iicitur habere proprium reprxfentatiuum formaliter, quando aftu rcpracfentacur per illam, illa immediatepotcft caufaie, partialiter tamen notitiam abftradliuamobicdi , cuius cft.

&

Alia

non

fpecies obiedli propria

eft

fed tantum vircualis

formalis,

& eft quando

obie(^um quia camen fe-

,

,

^cdo

eft

non

fit

prarexpofito €fco

non

,

obiedlo con-

abftra(5tiuc pcr illani,quamuis

& hoc mcdiate

,

illi

quia tale contencum pcxcise natum

cognofci

;

vel

fi

vel immediatc

,

non

caufatur abipfo obic-

tamen ab aliquo

poteft

modo

caufari

,

nifi

contincat viitualiterentitatcm obicAi propttr

caufam fupcrius didlam

luntarium

,

&

fic

accipitur obic
potentix, quod mouct per

quia

,

talis fpccies eft

fam potentiam,

vel

fi

non

modum

natutx ip-

poflit

,

litcr

potcft formaliter

moucre

virtualitcr in alio cnce turalitct

,

fiue pcr

,

virtualitet contenti.

poteft caufari, nifi vcl ab obic-

cuius ponitur fpecies propria formalitcr

,

malicer

mouet pcr

crcatum

,

iedlus cteati tenti.

,

»nalicer

& obiei5lum

,

cuius ponitur fpccics propria for,

propriavircualicer, quia liter 'B.

fum

-^. Et

fic

Contra

f

fi

u4, concinec virtua-

adxquate. C. non poflct contincre vir-

tualitet "S. nifi

An nnm*

cuius ponicur fpccics

quod anima

ctiam contineret virtualitcr ippatet expofitio huius licerae. Do<Stor inftat

iJiHd.

probando

,

poffic naturalitet cognofccrc ipsu

Dcum, etiam diftindi, & hoc tam abftradiuc, quam intuitiuc & probatio eft ifta i^iccjuid ,

:

perfe continetur Jub prirno obteilo naturali aliOhieclum cuiHi potenti£,&cc. Maior eft nota,& iam probaprimum na- ta a Doi"torc inprolog.q.i. Minor ecia eft nota,

&

probata a

quod ens

ttaigi.

,

;ncclleAus

idcm t

Dodore

<« i.difi.^. ^.5. vbi volc,

quid ponicur adajquacum obie<5lum ,

pca;dicctur in ij«;(idcDco.

Hoc

difi.8. q.i.

Diceretur.

Hic Doftor refpondet huic

rationi,qujc ctiam rcfponfio habita cftin ptol. q.

1.

Et dicic, qu6d obieilum

primum natutalc

potcft dupliciter intelligi.

u

Locjuendo de obieUo adtquttto

do, proutjfcilicet ad

quod

,

primo mo-

potentia habet

n.itii-

nontamen de obieSioad*^uato , fecundo modo , quod, fcil.fic naturaliter attingibilc ex concurfu caufarum naturaliuro. ralcm ipclinacioncm

j

non

Mouct

dico ipfum intcl-

faltem loquendo dc

modum

omne

tale

,

omni

vel for-

nacurx intelleilum

obnatutz motiuo incelad notitiam illius virtualiter con-

icfto creato per

alio fimul vittualiter continentc fic

pbicdum

fi

vcl virtualitcr continctur in alio

<;ontinente ipfum obiciflum victualicer

, vel ab vtiunque

vel

crcato,quod mouct nanatucx ad notitiam

entc crcato abfoluto, quia

,

j

falcem concinecur

modum

ciua,& hoc mediat^,vel immediatc. Similiter loquendo de fpecicfecundomodo,fcilicct vir-

non

noticiam,& virtua-

& circntialitcr contcntoruni

,

lc<5lum creatum

^o

44-

:

tcntix,non prout naturale diftinguicur contra fupernatttrale \ fed vt diftmguitur contra vo-

ita cfFc(Slus proprius obie6ti,ficut notitia intui-

tualitec,illa

dupliciterin-

& elTentiali-

inccllc
fpccics eft propiia

illa

(cnto

turalepetejl^

omnium virtualiter,

contentorum, vt alias expofui in primo,difi. 3.9.3. Sed ens illimicatum , &fimoueatper modum natutx intelle^lum proprium , & pcc confequens fic dicatur obiet^umeiusnaturale, lamen vt comparatum intclledui creaco, nullo modo eft obicftiim naturale eius motiuum,quia non mouetpct modum natutx.fcd tancum libcrc accipitur crgo htc obie<5tum natutale potct

pria,&: formalis obicdi,vcl caufatutab ipfoob-

tunc

Deum

titiam fui,&

formalitcr fpecies illiuscontcnca. Spcciespro-

jn aliquo obiefto habentc propriam fpcciem,

difiincte.

&

, pec naturx pocenciam,cuiu$ ponicur obie
moucrcpropialtcm fufficit quod ter fui impcifc£tionem vittualiccr contincatut in alio obicdo , quod moucat poientiam per modum nacurz aduoticiam ipfius obic^ti virtualiter contenti. DicU ergo, quod loqucndo de obie^Sto naturali, ifto modo omnc cns creatum moucc nacuralicer

non habet propriam fpecicm , cundum fuam entitatem virtualiter continetur

ctrc

quod omne

modum

obiedi

pofiit c)^'iof

naturalttermotiuit intelle£lus, id eft,

apud intelleRurn, S^c, Proprium rcprsfentatiuum in cognitione abftradliua efl; fpe-

ta

intelle"

obie^um ad-

ens cceatum poteft naturaliter mouere

cies intelUgibilis ubiedli propria,vt pacet k

ligibilif

efi

nihil creatum poteH ejfe caufa eius frtfentid ab-

firailiua

Sfeclts tntel-

quocunque fiatu cuiufcuncjue

aquatum,c}uiH prtcise potefi attingi virtute caufi

notitiam.

4-3

raltter pro

modum

Et Aixideente abfoluto quia funt aliquas ,

relatioiies,qux lerminantut ad cntia limitaca

,

Dcurn,&

& pcr fc intclligibilia

,

fi

fint

tamen

non

poftlint mouctc inccllc6lum adfuinotitiam ncc fimilitcr pr.Tcise virtualicct contincntur in alioobit<5to crcaco , quod poftic pec modiim nacurx mouere incellc<5luir. creatum ad carum noticiam, quia cciam dcpcndec earii noritiaa cermino,ficut ctiaabipfodcpendet in cnticate ; non pofTunt ergo cognofci ex folo concurfu caufarum naturalium , cum ad ea;

rum cognitioncm requiratur cognitiorermini: mod6 Deus non mouct intclledum cteatum naturaliccc , id eft , pet modum nacurx, nec ad nociciam fui, nec ad nociciam coniencorum in eo , fed vt fic prxcisc mouec intclledlum proprium,vtmagisinftapacebicprxfcnti articulo. X Sed nec ens adhuc in tanta communitate e^idftt

<«f«^m«. Hkrecitat opinioncm

D.Thomxdc

obic<5i:oadxquato iniellc<5tus huinani, loqucn- 9«^"""

do dc intellcftu ex natuta potcntix. Et dicit, quod obiciStum adxquatum intclIt<S:us huiufmodi loqucndo de obic
ptimo,dift.3.q.}.& in 4.41^.45.

SCHO

eb-

teilum ad*.-

"

"»-

1

XIV.

Qu^ftio H O

C

S

L

I

373

V

M.

Im^ngnat opiniofiem D.Thpm.dicentis ejuiditatemreimaterialisejfe obieiium ad*quatum fiosiri iKtellcciu^

ro hocjiatt {de ijuo i.dijt. 3 .q.

f

me hanc opmonem

& ratione

j

.& ^.dijl ^^.qn.i

x

.nu.

5

.Vbt refutat

ef rel="nofollow">ti-

Primo^qma Beati tantum viderunt materiaha^vei acciferent aliampote>vic:m.Seiundo.,quia D.Thom.fonit dependenttam intelledfns nojlrt aphan' tafmatibw^ejfe pienalem, non naturalem.quodvtdetur D. (^uguliin. de qno t. dtft. 3 .p. j n.

&

^4

z.

d.ii. q.

.

i.

eius.)

arguit quadrup/tctter

;

Ens illimitatum

effe

obiecfum mottuum, veifab

motiuo intelle^tu noslri.

iz.

^Ed

^

contra argiiitur

hLimani,vt cll

tcm

="

quiifiillud intelligerctur dc proprio obic£ko intcUedlus D.Thom.

i.p.fumq. , lcqucrctur quod iiuelledus Bv-au habcrct qjiditapro obiedo adxquato vel fi non , nonmanercteudempoten- >ijJr-4-&

ta^is potcnti.i

rci materi
:

'^""^"

modo quoium, vtrumque cft falfum. b Nec valet diccre, quod elcuatur pei lumcn gloriac. NuUus enim h.ibitus cleuans potentiam poteftJiabere obicftum quod tranfccndat primimobiedom po-

tiaquaj

:

,

non eflet lUius potcntijE:fcd vcl eflTet in fc potcntia, vcl faccret potcntiam cflc aliiim ab ifta ficut habcrct aHud obieflum primum. c Dico igitur,qu6d obicdum naturale,hoc ex, naturalitcr attingibilc adxqua- Idemcbietum intcllcctui noftro ctfi pro ftatu ifto fit quiditas rei matcriaiis vcl fone auhuc ^'*"' '""^' fpeciahus qiudltas rci fenfibiUs intelligendo, non de fcnfibili proprie folum fcd '^J'".*' ctiam dc inciufo efl^-'ntialitcr, vel virtualitcr in fenfibili tameh obicftum adaequa- ^*^ tum intclicdui noftro cx natura potcntiic non eft aliquidfpccialius obicdo intellc- ^g„ i„fgi_ £lus Angeiici,r[UJ.\ quicquid poieft intcUigi ab vno,& ab aHo & hoc faltcm conce- hgeremfi tcntia:,quia iUe habitus

j

,

:

>

,

,

:

:

dcrcdebetThco!ogus,qui ponitiftumft.^tum nonefle naturjlem, nec iftam impo- perfhantentiam intelligcnJi,refpcdu multorum inteUigibiUum cfle naturalcm fcd paena- f''J'"'*t'** "'*" lem. luxta illud ij.de Trin. ij. Certa^ inquit "/^"lii tuU intertortbtu Ihx lUa mu.jjira- """ y ,

,

«//, illa, icilicctajterna,

Jix.t

^^ igitHrcaH/aefi^iur

dcquaibilocutuseft. Etfubdit:

lucem tpfam videre nonpojstt ? ntfivtique infrm.tas

:

&

q:its

eam

acie

tibifccit ? ntfi i»i~

Et de hoc fopra ibidem. tu antma mea^vbi tefenttt effe ? vbi jaces ? Scquitnr: Luct ^gnofcis re^e te effe in hocftabuloy quo Samaritanm illeproduxtt tllum, quem repertt i».
quitas ?

tis

10.

alatronibus infi^is vulneribui femiuiutim reli^nm.

Tamen PhiIofophus,quiftatumiftum diceretfimpliciter naturalem

1 3.

hominijncc alium exuertus crat,nec ratione cogcntc conclu(it,diccrct forte illud f iFc obiedum adxquatum intelledus humani fimphciter cx naturalibus potcntiac , quod perccpit fibi cfle adajquatum pro ftatu ifto. Contra ifta arguitur quod cns non tantum limitatum , fcd inimitatum fit obicdumnaturahtcrmGtiuumintcUcduscreati, itacns vteftindifferens advtrunque,critobiedumada:quatumnaturale,fcilicetperadioncmcau xnaturalitcragen**

&

tis

attingibilc.

Et arguitur primo C\c. Eiufdcm.obiedi primi acccpti fecurdum fuam totam indifFercntiam , ad potentiam, quam primo rcfpicit acceptam fecundum fuam totam

idcm modusfc habcndi in moucndo , fcilicet naturahter , vel non naturalitcr 5 nunc autcm ens ilUmicatum mouct naturaUtcr aliqucm intelledum, vt diuinum:igitur fimili modomouetqucmlibetintcllcfturo. Aliacft minor ifta,ali quodensmouetnaturaiter intcllcdumcaufatum. Et fcquitur Igitur quodhbet fimilimodo mouebit. Maior iftaprobatur,prim6inducendodc porcntiis,&: obicdis carumprimis, &;perfeobicftiscontcntisfubiIlisprimi Probaturfecundo quia obicdum proprium fecundum totam fuam indiffcrcntiam eftadacqur.tum obiedu, re(picit potentiam fuam fecundiim totum gcnus fuum vt proprium extrcmum aliquisigiiur eftmoduspropriusfccundumquem hocextremum refpicit illud. Illc igitur idem modus faluabitur inter quxcunquc cxtrema particularitcr coutenta lub iftis primis extrcmis quia particUlaria extrema,& fc rel piciunt iecundum hoc,quod includunt prima cxtrema, & ita fc rcfpiciuntcodcm modo, quo iUa prima. Prajtcrca. «Omnisadusprxcedensadumvoluntatiscft mecnatvirjlisj nuncautcm adiocfTentixdiuinx ctiamvt cftobiedum mouensintcrcdLim creatum, p'Xceditadum voIuntatis:igitur,&c.Probatio minoris,quia cfTcntia, vt cfTcrtia, cft obicdCi bcatificum:non autcmcfTcntia vc voluntas,vcl vt vplcns;igitur moucrc ad adu inJifterentiam

,

eft

:

.

&

,

:

,

i

Sccii Oper.

Tom,

X

1.

li

beatift

^rgHiiur '"^ vtfic^ ^^' ohieaH

^;,,,//^^,^

„ga„^

:

Quodlibet.

374

beatificum conuenit effcntiac ratione

,

qua

cflfcntia cft

:

& per

confcqucns

illa crit

prior aftionc volumatis.

tcr bit

Confirmatur, quiafi pcr impoflibilc Dcus non cfTet volcnsjcflentia fua naturalimoucrcc intcllcftum ad videndum ipfam : igitur modo fimiliter mouc-

&

cum non moueat inquantum

,

quantum

volcns

ncc

ficut

,

primum obicdum

cft

in-

volens.f

&

Prxtcrea. Obicdlum omne gignit notitiam adualem fui, ifta gignitio cft naturalis,proptcrquod genitum dicitur proles fecundiim Auguftinum 9. de Trin. cap.vlt. igitur ifta vifio eflcntias in intellc£tu Bcati naturaliter gignctur ab illa eflentia. Pra:terea. i Si voluntas necelTario concuirit

cum eflentia in rationc principij mo-

dui ad aftum beatificum intcllcduscrcatiiquxro quis cft ordo cflTcntiXj&ivoluntatis inmouendo?vokmtas enim non poteftdici ratio mociua potentia^.&cflentiafecunda quafi viriutcciusnioucns. Oportctigiturdare e conuerlo, fcilicctquodeflcntia fit prima ratio motiua , fcdprimaratio motiuain moucndotenetfuumproprium modum moucndi. Non cnim detcrminatur ad mouendum illud quod fepundum cft, fcd dctcrminat ipfum ad moucndum: ficut vidcmus , quod aftiuum naturalitet quantiam eft dc fc , nccelTario agit in illa tamen adione, in qua fubiacet voluntati, :

non neccflarioagit fed

poteft contingentcr agcrc,&:

:

non agerc,non quidem ex

fe

fed propter contingentiam in vo!untate ad agendum. Similiter,

narctur ab

fi

illo

voluntasinagendo fubiaccretprincipio, naturaliteradiodetermiad dcccrminAie agcndum. ''

CQMMENTAKiy.S. Ar,

^EdJitUud

a

telligcrcc

mani,

Hic improbac

melHgerttur.

Oopinionem D.Thomie

diccns quod

de proprio obiefto intcllcftus

vtcfl:

taiispotcncia,rcquerctur

in-

intelligatur habcrc habitum inclinantem ipfam circa aliquod obicdlum fi crgo habitus

liii-

luminisgloiixrcfpiccrctaliud obictSlum,quam

(1

quod

in-

adxquaro tunc nuilum im-

telleflus Bcati haberct pro obiefto

quiditatcm rci matcrialis

&

,

& fic

matcrialc pofrctnaturalitcrcognofccrc,

vna anima non Jicc reipfam,

pofTct naturalitec cognofccre

ncc aliam

,

cum non

contineatur

fubquiditatcmatcriali, vtpatet,quod

valdc

cft

inconucnicns velfi non^ non maneret eadern po~ tentia, qnx, modo, id cft, qnod fi intclle(fl"us Bea,

ti

haberet aiiud obicftum

quam quiditatcm

,

tunc fequetctur qu6d non cflct e.idem potentia hic,& in patria , quia cadcm potentia fempcr manens cadcm , habct idem obicftum adiquacum,cum quatcunquc potenrci matcrialis,

:

&

habeant fuum ptoprium obiedlum , potcntiaE diftinguaturetiam peraftus,&a6liisper tiae

obic(fla

;

fi

vnum obicdlum,&

crgo hic habcrct

non

in patria aliud, tunc

eilet

cadcm potcntia

hic,& in patria,quod cft abfurdum. b Necvalet dicere. Hic Doftor improbat vnam refponfioncm Thomse ad jationcm contra opinantem qui dicjt quod intclle€tus,vt in^clleitusjlicct non poflit attingcre ad fubftantiasfeparatas.tamcn vt elcuatur pcr lumen gioria: poteft attingerc ad huiufmodi fubftantias, & intelledus Bcati cft tlcuatus pcr lumcn gleriar.Hanc rcfponfionem Dodor improbat,quia nullus habitus eleuans potentiarn

obieSlum

,

,

habere

potefi

quid tranfcendat primumohieHum po-

tentit, &;c.

Et patct hoc

,

quia potentia prius

fuumob-

intcUigatur haberc habitum

,

jedum adaequatum

quia habitus po-

tentia*

,

quicunque

;

pattt

fit

,

habet

ille, ncccirarioprjcrup-

&

obietftum, quia talishabiponit potentiam, tus potcntix inclinat potcntiam ad elicicndum adVum circa obieftum , circaquod ponitur talis

habitus inclinari,

& fic potentia prii^s habet

ordinem ad obiedlum

fibi

adapquatum

,

quam

;

obicdtum proprium,£Uod habec cx natura potentia:,fec]ucrctut ncceflario vcl

quod

bitus cflet potentia aliqua cognitiua

hahabens

talis ,

quod eft abquod non eflet cadem potentia qu:E nunc, quia vt nunc cx natura talispotcntiae habct praccisc pro obicfto adxquato quiditaccrcimatcrialisj&tuncperillud lumc h.ipro obiccto fubftantias fcparatas

furdum

;

,

vcl

heret aliud obicctum, fed diftinftaobicda arguiit diftindas potentias,loqiicdo

obiedtis adarquntis

tiam rcfponiio

cft

,

dc

diftin6lis

vt patet intuenti. Ha:c c-

improbata«« udifi.i. <].i.& ad iftam matcriam

in 4. difi.i,^. vidc ibi mulca,

pcitincntia.

NuncDoftor

c

aflTgnar

ftus ex natura intcllccftus

,

obiedum

&

intcllc-

cciam pro ftatu

ifto aflignac qualc fit obieftum,loquendo fcmper dc obiefto motiuo intclledus per modum

Vidc in primo, d.j. q.3. multa fingularia. d Contra ifia arguitur. Hic Dodor arguit probando qu6d ens non tantum limitatum,fcd ctiam illimit.»tum5fif obicdum naturalitcr monatura:,vt fupra dixi.

vidc

ibi

tiuum

intclleftus crcati,& ica ens,vt eft indifFc-

rcns ad vtrumqiic,fcilicet limitatum, &illimi-

tatum.ciit obie<5Vum adaeqiiatum naturalc.fcil.

pcr

adioncm caulx natur."ilitcr agcntis, fcil.pcr

modum

naturx agcntis atcingibile. Et fic inquod ctiam eucntia diuina fit naturaliter.id cft,pcr modum natura: motiua intelled^us crcati , caufando naturalitcr nociciam fui.Et arguit dc ^t\m6:£iufdem obieUi primi acceptifecundum totamfuam indijferentiam ^dpotentiam. Declaro priias maiorcm antcquam inducam probationcmDoftoris.Cijm diciv.Btuf-

tcndit probare

dem

obieBi acceptificundttm fuajn totam indifi^e-

rm»rf»j.Hicobie(3ii acccptfi fccundum fua indifFcrcncia

non accipiturproilloconccpcu c6niuni.

4^.

Qu^ftioXIV. poniturciisinqnacum cns,n6 accipitur ens pro coccptuencis indifTerenti ad omne cns ; fcd accipiiui ipfnm pto quanco includitur in omni

naturac, nec per

pcr

fc intclligibili,fiuc

dic

omnc pcr

proquanco comprcbcnquod non pra:-

fe intelligibilc.ita

om-

di indifTcrens

et,qui ncc

, fcili*

modum

pcr

competit

cet participatiuepoftit

fic

modum

pcr

vt extac d.i.parte 1.^.4.

i

luncatis cftentialiter

modus agen-

volunratis

Do^orc in primo, modusautem agendi

probacum

& d.io.

375

funt plnrcs,nec etiam

tatis,&

cisc tale ens,vel tale, fed vt includitur in

foli

,

modum

vo-

voluntati,Ii-

conucnire,illisfci-

aliis

duntaxat, quae fubfunc iniperio volunta-

ni cnte,vt cxpofui inprologo ^.i.& d.}.primi.Zt

licet

potcntia acccpta fecundum tocam fuam indiffcrenciam non accipicur praecisepropotciitia

tis,vtpatet a Do(Skore<«/'M'»iod.i.Sequiturcr-

communi

in

omncm

dit

fed prout Jpfa pocencia includi-

,

omni

tur pro fe in

potencia,

& vt comprchen-

potfcntia;n,quac rcfpicit illudobie-

obieftum ficacccptum prout,fcilicet comprthendit omne intcUigibile habcbit cundcm modum mouendi potcntiam, quan primo r^fpicit.Et bieuiter ifta maior ftat in vna propofitione Doftotis in prol.qutfi.^.cfr in i.dijlc). fcilicet, Gluttndo extrema alicutHs proportioMti cofnparantHr ad inuicem in ratione 7Hotiui , Gr mobtUs , ft aliquid vnum extremi eji cliim,ta!e

includit

,

vcl

motiuum

alterius extremi , tjHodlibet contentum extremo poterit e^fe motiuum contenti alterius extremi contentifub extremo primo , adt-

fub

tllo

&

tjuato.

Exemplum

lor

extremum motiuum,fed

fit

mobile

,

fint ifta extrema,fcilicct ca-

aliud

extremum

go quod nullum

modum

impetio voluntatisclicit fic elicitus,

tatis

fct

vltra fcquitur

qu6d

fi

aliquod

contentum perfc fub primo calefadibili poteft caleneri ab aliquo calore, quod quodlibet calefadibile contcntum per fc fub primo calefadibili poflit caleficti ab illo calorc:& eodcm modo porcft calefieri,quia fi vnum calefic nacuraliter,& rcliquum,cum omnia participent naturam primi extremi. Siceft in propouto, obiedlum intcllcdlus ex nacura intcllecalcfaCtib'le

dlus,

& ipfe inceIle(Slus otnnino indifFcicns ad

omnem intcllcs^um

,

funt cxtrcroa ptima pro-

portionis in ratione motiui

,

primum obiedkum intellcdlus modain naturx

& mobilis

,

quia

fic

ctedo quod illaiTiaiorDo(ftoris

teneat vircuteilliuspropofitionis.

Etmaior

fic

declarata probatur k Do(florc fic primo inducendo de potcntiis,& obie^Hris earum primis,

& per fc obiedlis contcntis fub

illisprimis.

continetur in alio virtualitcr, quod mouct pec modum naturx ad notitiam contcnti obie Ai, fiuc obie(£lam formaIicer,hoc eft,ex ratione fua

formali gignat notitiam fui,fiuc contincatur in

voluntatts ejt rnere naturalis,

natura:

;

j(i

eft, elicitus

per

fcd aftio cftcntiaE diuinar.ctii

obieftum mouens intellc(£lum crcatum, adum voluntatis ; igitur, &c. Maior pater, quiatantum funtduo modi agendi,vnus pcr raedum natut«,& alius permodum volun-

vt

mouente

,

fiue

gignente notitiam iUius«

femper^illa gignitioeric nacurahs.fiuc per nacurae ei'.cica,&

quod

fit

mo-

naturaiis,patcr,

quiagenitum hoc mododicitur proles lccun-

dum Auguftinum tcm

de Trin.c.vlt. Dicitur au-

9.

prolcsjfiue filius,quia pct

produ(5tiis

:

eft

modum

natfrac

enim de racione proHs, quod

fit

modum naiurar vr iupra pacuit in primOf dtft.i.y 10. Y intertioydtji.t.ighat ifta vjfio cCper

fcntix

,

cum

dicaiar prolcs in intellcdu Bcati,

naturalitcr gignetui ab

.

illa eirentia.

Quart6& vltimoarguiiprobandoidem.

g

Si voluntof necejfario co:icurrat tionfi prtnctpij

cum ejfentia tn ra-

motiui ad aElum heatifcum

intelle-

Huscreati, &c. Jgitur oportetdare e connerJo,fcilicet,

quod

Tum,quia

prima

ejfentiajit

ratio rnotiua

,

pattt.

eirencia eft perfe(ftiflima cncicas

formaliicr,

quam onginahter

vc iupra patuir,

dionumad

incia.

(].i.

non

;

fic

ram

volun-

& q.^.& in prtmo,diJi.

cnim origo omnium pcrfeTum,quia ipfa ponicur ptin-

cipium magis vniucrfale

:

ciim concurrac cani

cum inccl.c(flu, quam cum voluotate, &ficcft communc principium rcfpcdu inteilc(5lus & ,

voluntatis,& ideo cflcntia non moutt, rcc vitlute inte'Ie£lus , nec voluntatis , mio magis c contra.

quam

Tum

fpcciahicr, quia

lam intcllc^us,

voluntas habent virtutem mouendi ab

eflcntia.vt patct in locis praeallegatis,

icntia erit principale

h

&ficef-

mouens. agendo fubiacet

Simliter Jt voluntat in

principio naturaltteroEiiHo, dtterminaiettir ab

tl-

ad determinate agendum. Ciim cigo ciTenti* diuina fit prima ratio motiua & volunias fecunda,fcquitur qu6d ^Ctio voIuntJtis fibiaccbitaftionieflcntia: diuinx,& fic c^flcntia dcterminabit voluntatem ad ficderermina e agendum,& ciim ipfa cflentia, vt eflcntia aga: mcte naturaliter,& per modii natur«,feqtMfur quod lo

,

Sccundo arguit probando quod Dcus moiiet intelledum crcatum pcr modum natutx & arguit fic: Omnif aEius pr
modum

modum nacura:.

& formaliter,veI faltc,

ieCto motiuo,?»: ptimo,

:

fJue adaiquatis,

zdus quod

Tertio arguit fic ; obieElum omne gignit notttiam a^ualiterfui , loqucndo tamen de ob-

i.q.i.dili.Z.ij.i.ca

Ci aliquis incelledlus natus cft moueri ab aliquo obiedo, quilibec incelle(5lus concentus pet fe fub inrclleiftu, potetit moucti ab eodcm

fitadus im-

f

tas,

liccr

illc

eliciatur imperio voluntatis ille

& intelledus

intclleftum. Et fimi-

ciim

,

fimpliciter erit chcitus per

motiuuu: pcc

mouereeundem

obiedo. Et

elicito

eft

mobilis ab illo obiecto, fequitur quod fi aliquod ens moueat vnum intclicdum per modum nacurs , quod etiam quodlibe: aliud cns contentum fub obiedo primo eodem modo potcrit

immcdiai^

ipfiusintellcdus,

eft

taincn illcadlus

aiilu,

necciraiio eftpoftetior a(flu voluo-

nullomodo

dum

calefacere.

aliquod cns aliud

fi

peratus,vt cxpofui in prolo. q. vlt. Sed fi fit fimphcicct prior a^u voluncacis , ita

quicur quod

fi

fic,qu6d per naturam talis

,

participatiuc libere.ficut aliquando intelle(Stus

alio

calefa(5tibile, quae

aliud agens poteft agcrc pcc

voluntatis

agcntispoflit compcterc.Et

dicuntur pritna extrema,fi calotin rationc motiui refpicic prini6 calcfadibile in ratinne mobilis , ftacim fcfic

vnus ca'or conccntus fub calorc polHc calefacere. aliquod lignum per modum naturx, quod eciani quilibet alius calor contentus fub calore poflit idem calefa^ibile

47'

non

niun(,puta loquccio dc obici^o incelledus,qiiod

cft

pracccdit

Scoti Ofer.

Tom.X/J.

illa

qua: fimul crit

'i

voluntate,

& ciTentia, ciit

merc naturalis,&pcr modum naturae clicitajficut eft adio qua clicitur a(£lus bcatificus. li

1

SCHO

^

Quodlibet.

IjS C

S

H O

L

I

V

M.

argumentoruM^ quxfecit^fv/tmittit qu^dam t ^rimuM^quoJfrimtim mohile motionein diuinUyefl intelle6ius Dei j (jrfrimum mouers effentia eiusymouet autem friiis adnotitiam ingenitam,pofiad genitam. De quo i .dijl.i.q.y.nu./^. <jr ii. Secundum, Pfofolutiotte

ftaturali

fadem

effentia

mouet naturaliter ad intelligendum omne intelligihtlejimplex

de comflexis ) fed non fotefl mouere ad hac^ dcnecpriusft in

tribus.

non loquifur

(

De quo late x.d.i.tji,

Tertium, duplici motioni intelUBus correfpendet duplex motio voluntatis necejfaria ; fed non naturalis

^ produ6liua.

operatiuafcUicet,

,

fequitur motio contingens per voluntatem

o^artum quafadla

,

,

,

pofi ordinem motionis neceffaria

alteram

'videt intelleStus diuinus

fartem complexionis contingentis. De cfuo i difl. 3 8 num. t. (jr diB. 3 9. »«. 1 3 ^luintum , omnem intelleBionem diitinte effenti^ , c^uam non caufat ipfa naturaliter .

i/oluntas Dei. Dequo/^.

dift.

.

^40.

.

,

caH/at

49. quxB. 11, nu. 9. quia ad extra omniafunt immediate

a voluntate.

Digrejfio

T Tlc

intelligcndnm «ft

'

,

quod motio omnino prima in entibus cft

frofundif- JL JLnaturalis : quia omni motioni voluntatis cft alia pracfuppofita. fima Theo- motio in cntibus cft non naturalis j maximc motio voluntatis cft logicafun-

neceflario

Et

fi

'4-

aliqua

non natu-

jj^lis^

VP'"'^ «

j^g^ ^ aliqua motio ^ potcft intelligi efle ad terminum fimplicitcr infinitum,aliautcm ad terminum finitum, vel ad infinitum includentem finitum & illa,qu2e 9"* t.mda. Primum cft ^d terminum infinitum fimpliciter , eft prior quia non poteft infinitum praeexi:

:

accipiendo motioncm motionum in entibus,& fic loqucndo omnino priuinw,pn- mummobile motioncnacuraH, extenfiueloquendo,eft inrelledusdiuinus &ide6 rnum mo^^^^^^^ motiuum motionc naturali eft efientia diuina , vt eft primum obieftum in^^1'^^"^ ^"i igitur omnino prima motio eft naturalis motio inteliedus diuini a fuo tia dittina. obicfto:&cum naturalc mouens moucat mobilc inquantum poteft , illud autem obieftum potcft moucre ad intclledionem aftualem (ui,& hoc intelligcntia ingennitaiilius petfonae,'" in qua primo eft cflcntia & ad adualem notitiam fui genitam ad vtramque naturaliter mouebit>licec ordine quodam, quia quod eft alicui principium operandiopcrationeimmanentc.&producendiprodudum diftindum, quoTnobtle in-

gcrc finitum.

tduaui

cxtenfiue, aflignari poteft oido

di.

Sicut igitur loqui pofllimus, licet improprie

'

,

,

*

:

>

dammodo

eftprius principium opcrandi

Si dicas,qu6d produ£lio

"

immanctin

diuinis ficutoperatio.

Pverpondeo,produ£lio non immanet quantum ad tcrminum,opcratio autcm omr.lno

immanct

Similiter

°

cflcntia eft n;\turale

motiuum ad intelligendum quodcunquc

intelli-

gibilefimplcx ^fed nonnifipriusillaeflentiafitin omnibusfuisfuppolitis, nonqui' dcm quod finc hoc eflet dcfcftus principij aftiui > fed ex partc tcrmini requiritur

Jchoc

1.

ordo. Sic igitur completa cfta£tio mere naturalis,&adterminumomnino primum,

motio omnino prima eft elicerc , vel quafi eliccrc intelledioIjcm in intclligentia patcrna , &: huic proxima eft gignere verbum. fcilicet infinitum, vbi

d.i.q.i.

Motio voHancfcquitur a£kio, quaenataeftcfleadterminumomninoprimum,putaadefad fcntiam primam communicandam , quas licct non fic naturalis , tamcn eft omnino

luntatii

intranecef

&

necefl!aria.

jarta, non tainen naturalis efi

{jjnpigx

&:

Et haec cft motio voiuntatis j h.-ec quafi cft duplex , fcilicct ad amare eciam ad amorem proccdcntcm , & hxcduplex motio voluntatis cor-

111.

^>-

.

',

rC'pondct duplici motioni naturali

,A

'',

n

j-

110

rr

//

quae dicta clt efle ni mcellectu ad tnteUigere &:

duplexope. dtcere. ratiua

,

&

produSli"'*•

jiEiionatfiralts

^u^indo fetjuiturrton

naturalem.

q Contra adio naturalis in codem pra:ccdit adioncm non naturalcmjnunc autem, per te ,a£tionc naturali intclledus diuinus intelligit creabilc igitur ifta a£tio przccdit omnem aftioncm voluntatis,&: ita fpirationcm Spiritus fandi. Rcfpondco,maior cft vcra,loquendo in eodcmordineexpartctcrmini, hic V autcm cft alius ordo cx parte primi tcrmini, fecundi & ideo naturalis in vno ordincfequicurnon naturalemin alio ordine prima cnim diftinftio ordinum aitcndjtur ex partc tcrminorum 5 fccunda cx partc principiorum quantum ad modum :

:

&

-,

:

_ i. prmcipjandi. •

•

•

Contra • ordo principiorum cft prior ordinctcrminorum, ficut&: principium tcrmino nam pcrprincipiumterminusproducitur,velcommunicatur. :

:

Refpondco,

ij-

Qu^ftioXIV. kcfpondco , antcccdens vcram

non auccm de termino

forn

ali

(^ui

,

cft

dc tcrmino

7,77

tbtiti

'foluramod^ capic

qul fimplieitcr cijiit

,

fccund&m

ej/e

fj/e

tirrrn*

"'** tjuui^

Completo auccm ' toto ifto proccfTu originiiSTcfpedtu primi termini,tcilicct cfTcncommunicanda: lcquiturofdoalius rcfpcdu cermini iccundi circncia:, fcilicct crcabilis & quidem cflcntia ipfa diuina in ifto fccQndo ordine mouct prirno

tia: diuina:

ytt

;

efuiiJ.

:

^'1"'/"^^ F^*^'"?*"'

:

ad intellcdioncm fimpliccm omnis intclligibilis j ic ha:c intelligentia, vt iam cft in cribus fuppoiitis , non autem mouet ad diftindam nOtitiaih vcritaciscuiufcunque compicxionis , qnia (i moucrct dctcrminatc ad cognofccndum alteram partcm ih futuris contingcntibus, cijm naturalc mouens ncccflario moucat, fcquitur quod intcllcftus diuinus ncccftario intclligercc hanc partem contradidionis fore veram , &c iu vcl poflcc errarc:vel oppoficum non pofrec ci!ienitc,& cunc non cfTct contingensj fed neccfTarium illud,quod ponitur efle contingens. Siquarratur, ciimidcmvidcatur effe ordocuiufcunquc intcUigibilis ad pri-

u

jg

xnum

intclligibite

;

quarc

primum non

cuiufcunquc. Rcfpondeo,naturalitcr mOucc

:

a:quc ncccffarid

mouct ad cognitionem

& pcr confequens neccfracio ad cognicioncm cu-

quod cft poffibilc nacuralitcr & ncccfTari^ cognofci huiufmodi cft quodcunquc obic£tumlimplex, & ctiam quodciinquc cbmplexum verum ncceffarium , non autem cale eft aliquod complcxum dc cxiftcntia concingcntis quii non eft natum effc dcterminatum ad vcritatcm. X Etfiquairas', quare non necefiTario mouct ad talcm cognitjohcm dic corhiufcunquc

,

,

5

*I-non

ms

aucem 5 md. "^|^*^'

ueret*

:

plexo habcndam, qualis pofTct haberi de eo

»

Refpondeo, ^utmoucrct ad cognofccndum fub diftinftionc hoc fore , vel non forc j & haic cognitio non eft dcrerihinata de altera pairtc aut fi mouerct dctcrmiiiatfe ad coenofcendum alceram partem,illa neccfrarid cfrec decerminaca. y Compieco igicut coco ordme mocionis neccfiariac, iequitur mouo contmgerts j illa non poteft cfte per principium nacuralis raotionis,quia illius non eft nifi heccffaxio mouierc igitur oportec illius mocionis principium ponerc voluncacem- £c fic huiufmodimocioconcingens ordinac^, primo ad incra quianifiipfa voluhcas deccrminecur in fe ad volcndum alcerlm partem , nunquam detcrminabit aliquid ad ektra. Prirh6 igitur dcterminat fc ad volcndum hbc forc determinatc fecundo , cx hot iht
^-

ff-mil

""'""'* '^''

:

:

.Tn*""' ^,, comin-

gem

,

de

^uo

i

.djf^:

39-&(J<38 °"'^'

:

:

;

CO M 49. Ordtmtti» '^/Mtii'

t

TT/g

ihtelligtndum

eji ,

ME N T A %iy

(juid motio.

Hic

jlDodor intendic declarare ordinem mo^ tionumj& quz fic dmpliciter {)rima motio. £t 1.

recitando literam

,

quafi prasmittendo

iexponam eam. Dicit ergo

vnum, fcilicet qu6d ,

tii^tid

tmnino primA in entibiu , eft necejfario natardu, ^uia omni motioni vttuntatis tji alia prdfuppoftt» ; patet

,

quia voluntas nullo

modb agit ,

nid in

S:

i£lum ihtelligcndi ne- St^^wfi^-ycelTarioprsruppontum mocionivoluntacisiCll I^^T''"/!^*' *" fithplititcc naturaliSjVt fupri patuit in fbcimda n^^g^ tatione. Et H aliqua motio iii cntibos eft non naturalis^maximcmotio voluntatis eil non natUralis > paict , quia fbla Voluntts eft libera pct e(rentiam,& pcr modum libettatis mouct j (lue

nitur, ic tiliS moti(> aJ

agit.

k

ptxcognitum , ici eft, qu6d nunquam elicit a(^um circa aliquod obiedlum,Di(i illud fit prccognitum ; nec fimiliter dicic a^um volendo

terminum fimplteiter infi/ntum

aliquod complexam contingens

ter int<:lligi,vel

,

nifi

termini

fatem precognofcantur;& fic patet qaomodo motio toluntacisad zGtum neceflario prxfupponit aliam motibnem , fclicet, motionem ad «dum intelligcndi , qui neceflati6 ptxruppo-

SmiOjftr.Tom.XII.

/tem ali^aa motio fottft ,

ixteiligi ejfe

Scc.

ad

Terminufi

infinicusiimpliciterindiuinispoteftmulciplici-

diuinie,

pro intellcdione aduali

eisctiae

qaa intelledus diuinus formalicer

ih^

pro volitiohe, vd pro ci-> fentia , quz poniTurptimas ticrminus fbtmalis tam genctatioais , qnam fpimionis diuiozt

telligit ciTentiam^vel

li

i

Ttt

Q_uocllibet.

578

TermiflW finitwsfimplicitw funt«cacw-jc,fiiic T^rmintu

Terminm infiaitus

quid.

in

dbcaiuo * (%\xz in

ejTe

includens

niis infinitus

.cxiftcDtiiE.Termi-

ejfe.

finitii cric-fortc

ipfum

Vefbum, tenehdo timen quod includit refpc£kum ad creaturam,dc quo fupra diximus.^.8. hyc Dodlor improbct, vt ibi pacct. Dicit •crgcquod il'a morio,quac eftad^tcrnnnum infimtum,fimplicitcrcft prior, & ficmotio,quc

4f€tc

cftid inira,crit fimplicicer prior motionead prim.i fit fimplicitcr ad tei:ihinimi fccunda tantum ad tcrminum finitum, fiuc ad temiinute infinitum includentcm xc!rm,iiiumfintfnrilv"pura fi idcaquae.ponitut

cxrra

cum

>

infinitum

ponatur infinita participatiuc,qu'ac-tamefliocludit termintun fanitum, vel

cognitum

tde» ftni pof- effe fit injinita.

§luomodo inteUtHio (ri»tttri,qum

Veus

intelli-

git cresturd fit infinit»,''


;

rei

lpnendo,Sc mclias.ad.propofitum, quod intellcdio creaturaE.quaDeus intcUigit ipfam creituram,5£ fifit ifi fc formaliter infinita , ccrmi-

&

qHod

dammodoefipTimprtncipiumbperandi.ejuampriiducendi. Ec hocfatispaccira

Dodorcinptimo

C6m dicit

dift.2.par.a.q.j.&in'lccundo,dift.i.

quodelfenfia^vt eflentiaycft

primum mottuum

inccUeaus diuini pcrmodum natur*; prafupponitquodprius probauit tdtfi.^. ^«.t.fciiicec

quod hmpliciter prima cntitas in fciuia.vc ellcncia,qux ponicur

perfedliflimo

diuiniscft ef-

prima in

& ide6 fequitur quod

ejfe rca"-

illa

,

vcro quac

bacDoftor fubtiliter in fecu>jdo,di/t.i ,<}A.\n ifto prarmiflo fccundo de termino,fciiicet finito,& infinico , non fic aliqua comparaiio raotionis

modum

per

permodum

natiirac,&

fcd motio per

modum

nacur£,qu3;

minum

fimplicirer infinitum

ne,qua>

eft

que per

ad tertrtinum

modum naturce

tia cftcntiac

diuinxio

modum nacur2;&

voluntatis>

,

finicii, ,

eft

ad ter-

prior mocio-

eft

& tamen

vtra-

qoia motio ad notidiuino

intellc~6tu

cft

per

fimilitcr illa.quaeeftadgc-

nitam diuinum; fcd motio pct raodum nacura; ad tcrminum finitum cft motio ad creaturam in ejfi cognito,& hxc fccunda neccftario praefupponit primam, vt patet a Dodlore infecmJi» ,dijl.i,
^

cxiftentiai eiitbti,

& fic patet

ipfa

primum obieclum motiuum

fimplicitcr

fequitur

,

quod primum mobile ab cffentia

nacrit ipfcintclleausrprima cnim mo4io ti« diuina:

n#ciciam,

fit

diui-

& omnino prima eft mocio ad fui & nonpot,^ftfftiTncdiatceffe,nifi ,

illa

in incejlcau diuino,fequiiur quod primum fimplicicer mobileabcircntiadiuinaerit inrci*

diuinus

lc^a-us

&

,

hoc loqucndo prxcisc de

motioncelIentia:diuinacadoperationeni,comparando fimplicitcr opcrationcm ad opcratio-

ncm. Prima operatio ,&

fim^licicer

pfima j

fc'ft"

&

intclleaio cflcntije diuinae , illa eft inint^Iicdu diuino ab cirentia ipfa:ergo ptimum' mo-

&

tiuum natutale eft eircntia diuina , primum mobilc eft intelleilus diuinus fed corapatando ad produdionem,non fequitut quodin^diedus firprius mobilerefpedunatitis geniia» :

quam

voluntas diuina refpeftu opcrationis,

ue voiitionis,qUia

fi-

voliitas priiis

mouetur, quaft recipiendo volirionera eflTentia: diuins , quam intelligatur produdio notitiacgenitf .Scd com,parando proprie produdioncra , ad produdtio-

ncm prior cft produftio notiti? gcnita:.,quac eft per modum natura» , quim jprodudlio Spiritus fandi debct

,

qua: eft per

modum voluntatis

,

& iic

intclligiifta lirera Doftoris.

& cxienfiuc ponitur non motio

ijuantum ad terminkm,operatto autem omntno tmmanet. Vult dicerc, qu6da(ftio immancns propriceft illa,cui noncorrefpondctaliquodpro-

ordinem moquiafimplicitcr loqucndo propric dc mcKiotitmum. nc, ad intra nuUa cft motio , impxdpric tamcn

vbi

uum rcale,

cft

motio propricj

,

fed quafi rao-

ibi cft rcccpti-

& realitcrrcceptiuum alicuius rea-

Htcr diftindi, vtpatet in creaturis ; modo ncc intclicflas diuinus, nec volutas diuina aliquod

cum ifta,ronent Dodorc inprimo, difi.^.ij. i.tzmen co modo.quo poteft ibi nomirccipiunt.nccquafi rccipiunr,

imperfedionem

,

vr patet a

nari motio,fuo modo nominetur, intclligcndo fempcr cxciudcrc omncm impcrfcftionera,vcl quafi imperfeftionem.

m n£, in

Et

hoc inttlligentia ingenitA iBiHs ferfo-

qua primo

{xaterno

,

ingcnitus

efi ejfentia

qui intellciSlus ,

, ,

tio,fcilicet intelledlicvcl voiitio , dicitur ad^io

immancns , quia pcr ipfam non haberc

dicitur aliquid

produftum, fed pr.odu(5lio,puca ge* neratio diuina.non dicitur immancns,quia' pe^ ipfam producaum habct
tranfeuntc fccundiim

dc quibus vifuro

do .

diftinguitur adio

o

vnum modorii ponendi, ;.vide ibi quomo-

eft fup. q.i

immanens a ttanfcuntc. ifi natnralt motiuum ad

Similittr effentia

intelligtndH (juodcHnejue intelUgtbilt ftmplix.,i(c.

Hic nota prinl6 quod dicir.quod ipfa cflcntia mouet naturaliccr intcilcdlum ad notitia omoium intelligibilium incomplexorum , quia

produdbionem , ficut comroanicatur Fjlio pet generationcro>& Spiticui fan&o.per fpiratio-

tnttlleai» ift

»Bil

MK

du(flum»vt- terftiinus talisa6kionis,& jiic Opfta* ffMKM»*

in intelledu

id efthon coramunicatas Patri per

S^'

&

vt in Patrc dicitur

id.eft

efi

tate DiMina.

cffcii-

motionum in diuinis, accipicndo camcn mocionem cxcenfiuc ad incra,

jnam

Inttlleaim

Diuinut

Hk

Hic intendit

Sic igimr Utfui pojfumtu.

oftcndcrc ordiDcra

tio

ttu.

inrcl*

n Si dicas. DoHor inftar , profcaWdo qii6detiamprodu(aio fitimraane.ns, fiout operatio ponitur immanens , vt patuic qoaeft. 15. Refpondct , quod produBio non immanet

litcra: I

Iferttia i/i

frimit inti-

priiT viltin-

lcdlusdiuini. SimilitcrquiaintcUcdus diuinu& cft fimpliciter prior voluntate diuin3,vt patct,

ad cerminum finittim cft poftcrior, vc pro-

>»»•

uetttfe.

principium operandi operatione mma. nente,& producendi produSum diflinflum, quo-

lerminaturtamcn ad crcaturam volitam 6nitam;& iftc vltimus modus vidctur magis ad propofitum. Dicit crgo quod motio qui eft fi.mplicitei ad tcrminum fc fitformalJttrinfinita,

Slwmod* ejftntttt

efi alicui

li

cft

Hic eflendlt

"viramijHemouebittlicet ordine i}uodam,^uia

fimilircr natur tamen ad crcaturam finiram; volitio ctieaturaE,qiia Deus vult rpfam, licec in

infi:iitum,eft prior fimplicitcr

yo.

nem^cquitur, &.tid anualeTn motieatvi^^i gemtam,\6L cft quodellentia cft ratio niouendUc motionenacuraii/ciiicct commuoicandiicF;lio genito; tunc cnim eirentiamoucc fc inmolioiicgcnica, quandopcr generacionem efrratio commonicandi fc genito. De quo proli.\c di£lium .eft in primo , dift: .q.i, Sequupr. yid f

iotxk intelkftio ctnnpiexi etiaia oeccflkiij,erh t. ,m>\ .%>^u nvif ai) in X.

,

X I V.

QuxWio aS-intcnc-chicompoitemetctminos^ed dehoc crun: fpecialia dubia. Deindc diqit quod nori potc(t immeJiate r»otieic intellcdu diuinum ad notitiam creatuntam,ni(i prtus iix coromn-

Hoc probatum eft i« 2»

nicata ccibus perfonis.

quia produdlio necciTaria» qualis cfl diuina>prz fupponiturcontingenti i &9uamuis produ
& talisprscruppo0it ne-

tum fccundjim quid ,

cellariam fecundiim ejfe fimpliciter, non quoi ex fui rationcpr^efuppoDat iUam, fedquando comparantuE ad inuicem , fciKcct ptodui^io Jiecellaria iimplicitct , & nectiraria Icfcundum

ad idcm principiuni produdhium vtriuCque pcr prius cft nccdraria iimplicitct,quara necellaria fccundum ^«(t
producacut

m

effe

cognito ab eflentia diuina,

nifi priiis ipik fit tribus

cx dcf^uipfius

cft

communicata,boc non

eflenria

,

produ\:crc notitiam lapidis

,

non poflic prillts non fit

quafi fi

comoninicata tribus ,quia fi , per impoflibirev eiTct tribus communicata,adbuc ipfa e(Tet perfe&iOlma ratio producendi notitiart» lapidis, Scd ordo iftc ptioris,& poftetioris eftpr^cisc rationc termini , quia tam pcodudio perfonar,qaam pcodudib notitiz lapidis,eftab ea-

non

dem

e(Ien:ia,vta. principio fornlali prddudii-

uo, itaquod non comparanturifti inuicem,rcilicet perfona

caufacum ab alio,

fic,

,

terraini

ad

& notitia lapidis,vt

quod produdlio

iapidis neccdario prxfupponac

nocicise

pcrfonam

,

vt

rationem formalcm produccndi.fedeft fimplicitcr comparatio vnius etfeibus pofterioris ad alium priorem.ita quod quando caiifa compatatur ad duos effftus, vel quafi efftftus , fic, qu6d vnum immcdiatius rc{picit,& alium me*

i79

Bon

natorati. Et dicfC ia eodetn opcra\>. tc quia iu alio opcraute potoft cUc e cQnucrfo» tiOfte

quia Deus ad cxtri fimpikirer ioouet pex mo. dum voluntatis,& multarcrcatarseppr naodu;»

natut^ moucnt vt dcro operantc nwdi opctandi

ignis,

Deindc

non

eadem

&

,

,

quia impoffibtlc

dicir jo

tura,& pcr modum i.

eo-

rationc fbr~ eft idcni

fotmalem mouendi per

cationeto diorc in

in

efe

modam nat-

% Do^ idcm opcratu pateft

volunt»trs,vt patct

difi.iSed bctie

liabcreduasriiioncs forrrialcsopcKndi, ynaajt modara naturx , abam pcr modom vo>-

&

pcr

Juntatis,vrpatctdecodera fuppofito babcme intelledumt& voluntatem. r Rcipondet ad banc i«ionem , tpiad mmior efi vera loqHtndodt todem ordiat ex partf

uinis , quac ptzcise diftinguitur catione tcrmi-

norum ficut

eft motio cffentiar diuifi<e refpc6h» Botitis fHxydc refpcdu notida genitx^A nio-

eiafdem rcipcdu notitia: crcsibraf , que notiua cft naturalis.vt fijpra patoit.Vna tamen tcrminatut ad rcrniintim habenrem tjfe fimpli» tio

citer,

&

infinirum, vc

notitiara efrcntialciin

qax icrminatur ad

illa,

&

,

fimilitee

ilU

qu*

,

terrainatur ad filium,fiuc ad ooiitiam gcniiam:

vcr6 tcrminatur ad e^ cogaitom crcaxurs, obiedHuum. IftxniotioDe& dicunfeire altcriu$,& alreriusordinisratioocprscis^ tcrminorum, quia prima adrerminum fimpli^ alia

fiuc ad tjfe

&

ad cerminum recundum ^4, nni-> tum. Similiter in vdluntate> eft doplcx ordo c»itJmfkx* mouendi per modum voluntatis , qo» pRccise diliinguitur rationc tcrminarumv viu eft, quC terminaturad terminura infinitum , fiuc ad amorem infinitom , vcl ad amorcm fpiratum citcr,alia

«^ vcl

voUtum

aiia tantiim

dncere mediatius,& hoc vide cUrius in fecundo,dift. i.q. t. vidc ibi dubia aliqua ad propofitum.

cnim diftinguitur ratione principiorum , qoi* cft idem principium,quia eadcm vdtbntas tam

&

5*«

hoc dudlex mctio votuntatit correjfondA

p

duplicimotioni natHrdi^qu^ di^a

ad

ejl in

inteUeiin

quod eft talis cormotio ad »»rf//«g«*

tntelligere,& dicere,id cft,

refpondentia cft ptior

,

quod

motionc ad

(icut

dicere

refpedu eiufdera amare cft

ad

taatiim

cteaturse.vclad e£e exiftcniiae eiufddn

bi

,

fcilicct, vcl*/ir

eft

quod

ficut

ritus fandli inlmediatc fcquitut

ptoduftitmcm

ftcntiz eius. Simititer cft de eRcotia, quia

endcra

;

& idetn priiicipium

Co»tra,aflio tiatxralii in todem practdit

q

MQionem non naturalem.Hic Doftor inttar probando qu6d produdio cteatutac in tjfe cognfto

fit

tis

,

qu6d

fiinplicitcr priot

omni nvotionc volunta-

cuius oppofitum dixit fiipra eircntia diuina

,

quiadixic

non mooct ad notirtsm

creaturatum,nifi firpritis coraniuflicatatribus, dc fic eft neceffarid prior mocio voinntatis *d iiKti fic

:

,

quim motio cflTcntix ad extrLEt acg4iit AHianatHraliaintodtmjrtactdita&itnm

qu6d motio omnino prima , fequitur quAd fi eodem fint motio natutalis,& rootio libcta,

&c.Maiot

patet, quia fupti Jixit

natutalis eft

in qiiod mocto natuc;dij cric fimplidter prior bio^

eft:

produccndi pcc

modum natatae tam refpctftu termini infiniti, ,

,

vcl notitis gcnicsr,

rcfpcdu fecundi termvni , iciliret f/(rcogniti crcaturz ; & idcd ifte ordo non diftiiiguitur penes principia, cura fic idem omnietiain

no.Ad ptopofitum,fi per

modum

natura;

fiat ,

comparario rootionis

& motionis pec raodutn

voluntatis ad inuiccm in

eodem otdinc

,

ptimum

fimpliciter

,

id cft, ,

&

tunc motio natoralis

eft

vc comparantur ad terminum infintcutn

vcrbi.

noj>

refpeda lccundi termlvolti cteaturat, vel effk exf-

quam

motio in voluntatc.id

;

ati,qujbn etiam

ris (^i

ptior motionc zdTpirare. Et vltrk ficur ad prilut prima

tc fic

tefpciflu primi rermini infiniti.fcilicetvclaroo-

fcilicet,notitis cfll-ntialis

operacio voluntatis immcdiate fequitur inrclloftioncm intelleiSbus diuini,Qc ptododio Spi-

ipfius

j

hic ordo eft duplcx tatione terminorum

intclle6kus,fic rootio in voluntaiead

mam modonem inintcUc£ku itnmediatefequi-

* •

termiHi,Scc.Pto incclligentia huitis Ihetx noia, qii6d duplcx cft ordo mottonb naturalis in dt-

non poteft produccre mediati^s nifi , ^oducat immediacius, & tameii fi pcr iropollibilc immediacius non elTctjpoflct tamen pro-

diatius

'

motionc i>on txitutah , fiue motibnc pcrmodum voluntaiis, & 6c motio ad notitfam cfletiri.iiem eft prior mon«-nc ad atiiorcm cirenrialero , vt fupta patdit, Aducrt^ fimpliciter prior

etiam,qu6d mbtioetlenria: diihnguituricchDdum aliam, aliam tcrminum, qoia vt eorapatatut tantdm ad opcrarioncm cft aUa , vc

&

comparatui ad notitiam gcnitair , ita qudd prima eftadtetminumqu.ifi prodbftum ; fccunda ver6 ad ttrminum vcrc ptodnftuni, 54. Similitcr dico dc voluncatc , inquadiftingoitur duplck rootio ad intia , vna tcrminatut DMfleit «m adamorerai <ju«fiproda
i

4

tcnft

Q.uodlibet,

58o vcrc produftum. Et

lem

fic

adhuc

ifti

ordincs

nrotionuniprsciscdiftinguuntur ratione tetininorum. Si ctjgo fiat comparatio in codcra

operante

motionum

codcm otad non natura-

ad inuiccm.in

dinc.fcilicct motionis natutalis

lem.comparando illastantum ad opcraiionem, patrt quod motio naturalis eft fimpliciier prior mononcnon naturali.fiuc motionepcr nnodum voluniatis, Et fimiliter

fi

fiat

comparatio roo-

motionem non naturalem

tionis naiuralis ad

ad vere produftum, tunc ctiam motio naturalis eft pcior non na-

in alio ordinc

turali filiM fitfritr ffiritu

f*rh-

4h.

fcilicct

,

& fic Filius cft prior Spiritu fancao. Si

,

tamcn molio narutalis vnius ordinis comparcfiue permo, dum voluntatis altcrius ordinis , vt puta motio naturalisadproduftionem ad motioncm non jiaturalcm ad opcrationcm, non fequiturquod

turadmofioncmnon naiuralcm

motio naturalis in eodcm operantc fic prior motione alia nonnaturalij &patet,quiagcnc-

fcilicet

,

ad opcrationem intrinfccamcf-

,

fiuc ordinis

cum mo-

idco non i qu6d talis motio naturaiis fit prior motione non naturali.Si vcro motio naturalis, lione naturali adnotitiam cicaturae

Cempleto toto proctjfu originu refpeliu pri-

c

mi termini.Scc. Adacue in hac iitera prira6,ci!im dicit qu6d ejfentia diuina moHet ad tntelle£lionem

emnu

fimplicem tia.vt

i4m

iutelltgibilu

&

,

hac

intelligen-

efi in tribuifujppofitU. Si dicit,vt

eftcntia eft tribus fuppofitis

,

iam

patet fnpra quia

cflentianon mouet,nifi,vt in tribus.Si ver6 ac, vteftaduaiis intellcdWo, fenfus cft , qu6d talis intcllc£lio non tcrmina-

cipit intcliigcntiara

tur ad creaturas,nifi prius ipfa tribus, quia

qua

tantum

intciligit

vna

fit

formaiiter in

Deo, omnia,& non diuetfificatur infe, eft

inteiic£tio in

ied tantiim (ecundum aliam,& aliam tranfitionem,fiue terminationem ad aliud, aliud obieftum , vt patet in primo , dijf. jp. Non poteft

&

eadcm

cffc rcfpcftu crcaturat,

intclicftio diuina

fit

foimali-

ter in tribus fuppofitis, fiuc pcrfonis.

Nota fecund6,cum dicit Dodor quod e£en-' mouet ad difiinSam notitiam veritatit cuiufeunque complexionis , hoc infcriijs declaratia noH

bitur , rcipondcndo ad qusdam dubia circa hoc didlum. u Si ejutratur. Hic mouci dubium circa di.

Aa paul6 antc , quzrcndo quarc eircmiadiuina non xqax neccifari6 mouct ad notitiaro cu-

qu2eft adnotitiamiputalapidis,compatetur ad inotioncm non naturalem , qu« eft ad volitio-

iufcunquc obicfti intelligibilis, cum idem videatur eiTe ordo cuiufcunque intcUigibilis ad

oem

primum

iapidis

turalijpatct

,

,

tuncmotio talis naturalisineocft ptior motionc tali non na-

quia cognitio lapidis.ad

quam

eft

naturalis eflcritiat diuina: eft ptior voli-

motio

tionc eiufdcro,ad quam eft motio non naturalis voluntatis diuinx. £t fic patet quomodo motioncs naturales in eodcm operante , qua;

Cmt alterius roinorum

ordinis diftingnuntur ratione tcr-

tantiira

naturales in

& fimilitcr motioncs non

;

eodem

opcrantc, qua: funt alterius

diuini in ratione motiui

tingcnti

,

illa

ver6 dicitur motiolibcra,

pio mouente pcr f

modum

qus

cft a princi-

voluntatis.

Contra, ordo principiorHm

eft

frior ordine

& frincipium terminoinam per

X Etfiquaras, quare non meuet necejfario ad talem cegnttionem de complexo habendam,t}ua' lispojfit

haberet de to

non

,

puta, quare contingens,

determinati vcrum , TC expofui de detcrminate vero , pcr confo^ ,

cft

&

qucns non pofllt^vt fic cogDofci,cx quo taroen fuo roodo cft cognofcibiicquare cflentia diuinanon poteft moucre ad hanc cognitionem, vc quaiemcunquc. Rclpondct qu6d meueret ad cognofcendum fubdiJtMn£iione,hoc fore,vel nonfore,futi,moQct

vcradc

ad cognitionera huius difiundiiuz Antichriftus erit futurus in tali tempore, vcl Antichriftus non crit futurus in tali tcmpore , non tamen mouet ad altcram partcm dcterminate* putanonraouet inteliedum ad cogndfceodum dcterrainat^,qu6d Antichriftus puta foret,quia tuncvel intcllcdus diuinus polfct crrare, puta fi oppofitum polTct eucnirc ; vel fi oppofitum non poflci euenire,tunc non cflct vetum con-

cermino totaii , qui vcrc producitur ; (ed non eft verade termino formaii , qui.foiummod6 capit ejfe fecundum «juid ; mod6 quia Spiritus

minat^ ad cognofcendura alteram pariem , illa neceflario eflet dctctmioate vera , fic Anti-

fauAus apneffe fimplicitcr pcr motionem pcr

chrifturo forc, clfct fimplicitcr neceflario

ttrminorum,ficut

principiumcapit cGc

,

fiue producitur fiue com-

rnunicmHr. Ciim crgo principium pcr modum naturx fitprius principiopcrmodum vdluntatis,fcquitut qu6d motio pcr modnm naturx fit prior motione pcr

modum Yoluntatis,&

fic tec-

minos termino. Refpondet quod ifta ptopofitio

,

erdoprinci-

prior erdine terminorum

,

eft

piorum

efi

modum

voluntatis

,

&fimilitcr

filius

pct

mo-

dumnatutx , bcni conccditur qu6d rootio pcc

:

cingcns,vcfuprapatuit,Si

cnim raoueretdctcr-

&

an hoc concludat nc£cflaci6

h^a,»/»»

vt continecns,efle vcritatis determi-

vt huiufmodi

quiailladiciturmotio naturalis,quae eftaprincipio agcnre,fiue mouentc pcr modum naturz,

vt patuit in priroo,

Rcfpondet Do€tor quod ttaturaliter meutt, &c. »0» autem tale efi aliqued compleJeum de exifientia coHtingtntu,quia nen efi natum t(le dettrminatum ad veritatem , ciim repugneC con-

fecunda diftin^tioattcnditur ex parteptincipiorum , fciiicet diftindbio moiionura naturalis, &libcrz,attcnditurpcnesprincipia,

,

quxft.pcnult.plolog.& diftin(a.}p.& fupri in quodlib.

nat«,fcilicet, neceflari6.

,

jtf. ViAtHtm.

inteiligibilc, cx quo enim cITcntia diuina ponitur adstquatum obiedum intellcdus

ordmis diftmguuntur tan t um pcr diftinftos tcrminos , vt fupra patuit. £t hoccft quod dicit, fcilicct qudd prima diftindtio ordinum atien^itur ex partc terminorum , vt fuprapatuitj &

(cilicet

miinritm.

luntatiscft fimpiiciterpriorifta motione.

(equitur

dttn opcrantc

«rdittt ttr-

tantumad terminura fecundum quid , idc6 moiioad Spiritum fandkum per moduravo-

cft

crgo intellcilio diuina

plicitcr alrerius rationis

fii fritr

cft prior motionc pcr modum f«d quia motio ad notitiam iapidis

nifi priiis

,

(cntJ«diuin«,qua:cfteiufdcmordiniscummotionc ad operationcm non natoralcm cft fim-

de frincific'

;

Volitione diuina

cum

rum

voluntatis

ratioFilij in diuinis

non cft prior,im6 poftcrior qui voluntas Patris vult cf(cntiam diuinam. Sic in propofito, quiamotio naturalis,
f}jfttMd» »r-

modum naturae

moucc

:

Sed

diuina adnocicia haius ^nttchrtjim ,

fcilicct in cflcotia

trit,

ctgo

Htta,

X I V.

Quxftio erit

ergo harc

,

vera

cft

determinate

hoc appatcbit

>

,

8c neccffario

in dubiis circa

hanc

nia-

vnum

teriam.

Completo

y

toto

ordine motionu

tiscejfarit,

ifta

Quint6 nota

literanoca primo, qiiod licct motio-

nis contingentis principium Ht voluntas

tamen fequitur qu6d oronc volitum

dudum Cn contiDge$>im6 aliquod ter ncccflarium

vt patctdc

,

>

cft

amorc

,

non

fit prt-

DoAore fnprimodiji.io.8c jjgj.

crgopcr

modum

apparcbit infta

<].l6.

nattirxjquia Spiritus Sanctus

in

primo rrdine,

cft,qu6d accipicndo con-

:

patet, quia

vellc lapi-

dem,nifi lapisprius a principio naturali,fcilicet , efTcntia diuina fit produi£):us pcr modum naturae in efse cognito,nec fimiliter principium liberum poteft ponere yi in e^e reali, nifi ipfum e^ fitpritis pofitum per modum naturae io ejfe cognitoabefTentiadiuina.

Nota etiam pro maiori

J^.

dcclarationc inftatiae

citur in

fadx dc ordine principiorum , & terminoruin,qu6d ordo principiorum, vt comparatar ad terminos accipicntcs fimplicitcrf^, principium pcr modum naturz cft fimplicitct

cnira

priu» princjpio pet

/itprimo ad intra,quia creatura primus produejfe volito , quam in cflc reali , omnia quxcunquc funt volita , funt ab zterno volita, ita quod ex tcmpore nihil cft vohtum. De quo vidc in primo,difl.iy.& 40. &pronxius

»«.4y.nam voluntatidiuinaEproponuntur tcrmini , vcl oppofita fub difiunftionc , & tunc ipfa fola nulla rationc di(fiantc determinat dc altera parte. Et dc huiufmodi dcterminatione , vidc Do(fborcm in primo,diJi, 39. & qux ex-

pofui.

Tcrtio nota,cumdicit, quod intelle<9:us diuinus viJens detcrminationem voluntatis, no-

hoc eflc futurum, quia quzritur a quo immediatc caufatur ifta vifio in intclle<Stu diuino.

modum

voluntaiis

motiovniuseftfiropliciter prioi rius

,

& fic

;

motione

alte-

& fic motio cflcntiz diuinz pcr modum

natutz ad produdkum rcaliter , putaad Filium,

priormotione voliitatisad creaturam fccundum ejfe reale,& fccundum ejfe volitum.Si mod6 mocio pcrmodumnaturz firad tcrminum accipicntcm ejfe fecundum ^«j
cftfimpliciter

communicatum fccundum

iiit

6lum

Dico quod

quia lapis,vt fic.habct tantum efse diminutumjloqucndo de tali termino,non fequitur qu6dmorio naturalis ad illum terminum fic

tatisdiuinx

pofita ,

tali

detcrminationc volun-

vifioilliusdctcrminationis cau-

,

fiuc lapidi

tjuid,

farur ab eftcntia diuina,dc

quo vidc qua: fupri

prior motione

txpofui tn primc

Doftor exprcfsc di-

ad terminum fimplicitet , vt illa quz cft ad Spiritum fandlum , vel amorem cfTentialem. Comparandocrgoprincipium pcrmodum na-

diji. ^9. vbi

quod immediatc eft ab effentia diuina , & hocmagis apparcbit in dubiis. Quarto nota ciim dicit in motione necef-

cit

primum principium cft naturalchoc fimpliciter non dcbct intcUigi , quia adSpiritum

faria

fan(%um Mttio ntetf-

hmnf a£Ho

,

fupcrius

Secundo nota, quomodo motio contingens

farindttfltx.

ihy.In comingente primumfrin-

liherum

fequitttr naturalu,id

,

Jra. cjiuji.i6.

j g^

ejl

& tur principium mere naturale voluntasnon potcft contingenter

eJlentiah',

produdkus nccc(Tari6 , non tamcn per monaturae vt patet inprimo, diji. 10. &in-

eft

dum

cipium

tingcns,vt eft a principio libcro, fcrapcr fcqui-

fequicur.cft produ(3ii neccirario,

fin^jiijgr

& aliud

vel pto-

,

Mothcenttn-

,

nmplici-

& fpirato inDiuinis,qua: neceflario funt a voluncatc diuina & ratio huius cft aftignata \ gtns

fitprzcis^ aprincipionaturali

h principio libero, patct infia, q.i6.

fequiturmotto cotitingenj &cc-

In

381

producir,& dc ifto neceflario loquitur Do^lor. Dc hac difFcrentia , fcilicct , necefsarij quarc

cft

motio

nccclTaria

& tamcn

,

cius

pnncipium

eft liberum , vt patet diji.io.primi, fed intclligitur dc motionc neccfiaria , qua pr«cisc rcipicit principium cx fola natura prin-

cipij

,

ita

qu6d circumfcriptio quocunque ex-

trinfeco, ncceftari6 producerct quicquid producerct. Sed voluntas diuina

,

vnde voluntas,

ctiam vndc diuina , non vult aliquid ncceftahoc cx rationc abfoluta voluntatis. Scd

tio, fi

&

vult aliquid neceflari6

formalitcr infinita

,

,

hoc eft, quia

ipfa, vt

comparatat ad obic^flum

formalitcr infinitum,idc6

non

pptcft

non vcUe

Dodlorc inprimo diji. 10.^ »'«fra q. 16. Quando vcro comparatur ad obicdum finitum,vult illud contingcntcr,& poteft non velle. Sed principium naturalc ex partc ipfius principij rcfpediu cuiufcunquc obicdi ex fua ratione necefTario producit , quicquid illud, vt patet a

S

K^d argumentapofitA m.

&

naturali, fiuc Iibcra,quz cft

turz ad terminum capienten) fimplicitcr per talc principium

;

ejfe

& fimiliter comparando

principium libcrum ad terminum fimpliciter; qu6d motio per modum naturz eft prior

patet

motionc libera,& Spiritu fanfto,

fic Filius

neccflario eft prior

& ctiam ctcaiura capiente efsc

Si vcr6 principium per modum naturx comparetur ad terminum capicntem efse fecundum quid , fcilicct ad efe cognitum lapidis, principiura libcrum comparetur ad tcrminum habcntem e{fe reale , & fimplicitcr , & hoc ad intra, tunc modus principiandi libcrc cft prior rcale.

&

iftomodo principiandi per moJum naturz. Si vcr6 principium liberum comparctur ad extra ad terminum capientem ejfe fccundum quidj puta ad lapidem volitum , vcl capicntcm e^e , puta ad lapidem in ejfe reali, tunc modus principiandi liberc,& fimilitcr motio cius libcra cft pofterior raodo principiandi

fimphcitcr rcale

per

modum

litcr

C H O L

motio

I

naturzifto fccundo

modo,& fimi

cius cft pofteriior,vt patec

V M.

^.frimumfundaturi» qu^damfropofitione Do^orls cj. 3 frol. alicuites propofirionis comparanturadje inuiceniy vt moti(^ mobile , fi aliquid vnius extremi ejl motiuum refpe£iu contentifuh altero extremo,

z.
uuM ,

non

i

fcilic.quandoextrema

idemerit de quolibet contento huittfyrefpeHu cttittphet contentiillius.Exemplum de calorey& calefa

z

"

58

Quodlibet.

CttUfa^ihili.Hhicfetfui videtur^ftefetia diuina naturaliter ntduetfutt iHtellectu,^uodfimili~

^

creatii.Reffodet fropofitione hicittteUtgi ratione inteUe£tus,quem ejfcntia dmina immediate mouet, quia naturaUter eum mouet , (^ non aUter ,fectts de inteUeclu , nuem mouet medta voluntafe^^ualis elf omnis creatuSyVt explicatum c^.^uodji obieBum creatum

ter mouebit

inteUe^lum creatumfemper naturaUter moueretyideo efi,cjuia voluntas creata nonpoteft eUcere inteUe£ium vUius obie^i.K^dfecundumyexpUcat quomodo beatitudo noSira non efi ab ejfentiay(^ ab obieBo motiuOyfed vt a terminatiuo

:

quia nihil agit ad extra naturaUten vndeji

fer impofftbiU non effet voUns^nuUum bearepoffetynuUumque contingens froducere. Aitertium vijto noflra non eFi proUs effenti* , quia non mouet ad eam naturaUter ExpUcat clare quemodo voluntas eji principium motiuum ad videndum e(fentiam.Jicet hdcftt prior^quia est .

injinita.,(^ perfe6liffim^e

ipfeadem,negat viftenem beatam

turaUter^quomodo autem gignitur Verbum,vide

i

.

effe

Verbum^quia non gignitur na^

d.^.qu.vU.c!rz.d.i6.dr

x^.Ad quartum

'^"'j»>wM.

\^\l^^

non rejpondetyquia ex di6iis constat c(?entiam nuUomodo mouere adfui vifionem in nobii 5 (^ fic non efi ratie prima^^^ fecunda motionisyfed tanttim terminationis. eflentia diuina eft motiua immcnon intelledus creati :quia intclleftus diuinus cft primum mobilc omnino. Et ide6 primo mouetur a prima forma motiua & nihil aliud cft immcdiatc mobile aprima forma motiua:quiano potcft immcdiate mouere,nifi primo modo motionis:5dnihil almd natum cft fic moucri Si igitur concludas,qu6d cflentia diuina codem modo mouct omncm intcUciStum concedatur,qucm immcdiate rao-

Nunc aiuem * quantum ad primam minorem

,

^7«

diatc fui intcUedus, fed

:

:

uet

Obidium ireatum, naturaliter

tatum moMet,&qua-

}

fcd

ille eft foliis

intcllcdus diuinus.vt patet ex diftis.

in

autem minor,fciIicct quod obicclum crcatum naturaliter mouet, vcra eft dc intcUedu, quem immediate mouct:falfa autcm circt,fi aliqucm intellcdum moucret medianteaftu voluntatis , quia illum non naturalitcr moucrct , ficut fi voluntas j^g^ pQfj-jj libgf^ caufarc intcllcftionem cffcntiae mcae in tc.Scd ifto modo forte non ^^ ^^ aliqua cfrcntia, & voluntatc crcata: quia quaelibct cflentia eft immcdiate motiua intcUeftus creati,& ideo motionc naturali^nuUa autcm voluntas creata eft moAlia

ncc pcrfcfte de obicdo creato patct prius quod cft eadcm ratio dc efrcntia diuina:

tiua ad intcllcdioncm perfeflam alicuius elTentiae, vt circntia cft:quia

eam

continct eminenter , vel vnitiue

,

&:

qualitcrcunque

fic

mo

uente intcllcdum naturalitcr quia ipfa non cft immcdiate motiua alicuius intelledus,nifi primi. ji, j^v.^^j b Ad aliuddico,qu6d moucrcadadumbcatificumnoncftpropriusafliusillius Efemadf. uina , ohie- efTcntiaj diuinx ncque.eft prius aftu volunratis:im6 cft propric adus illius voluntaHitmiermi^ tis.EfTcntia cnim vt quod.immodo prior v.iluntate,licet fit obicdum primum,& im:

:

fiattHumno mottttHm

nii nofirt

E

{

nicdiatum illiusvifionisin ratione terminantis , tamcn non cft obicdum immcdiajj^ rationc moucntis , fcd tantum moucns rcmotum,pro quanto mouet intellc^"f" diuinum ad vifionem prajccdcntcm illud vcUe , quo mouctur intcUedus Michaclis advifioncm. Etpcrhoc patct ad confirmationem ibi pofitam j quia fi illacfi!cntia non cfTct formaliter volcns , nihil omnino polfct caufarc adextra , quianihil poffct caufarc nifi naruialitei &quodcunquccxtrinfecum, cum fit formahtcr poffibile, non poffet

^^^

cflc a necefl'ario,nifi contingentcr.

Vilonollra

^^ tcnium

nonefipro- ful in les ejfentis.

quia non

monet ad

dicl potcft

Intcllcdu crcato

,

,

qu6d efTcntia non habct rationcm motluiad vifionem

niG inquantum prxfupponitur ipfimmouifreintclicftum quae praefupponitur ipfi 7^^//? diuino , motiuo intcllcdus

diuinum ad vifioncm ctcati non igitur fc habcnt cfTcntia , & voluntas , vtmoiiensfuperius& infcrius, propric loqucdo fic intclligendo qu6d vtrumqucattingat ipfum motum} fcd tantum voluntas attingit intcliedum creatum tamcn pracfupponit motionem.intcUcdus diuini ab ipfa cflfentia , finc qua ipfa voluntas non habcrec illud veUe^ ,

:

,

,

:

iioiiem.

quo mouct. Si arguitur contia hoc,quia voluntas,vt voluntas non potcft moucre nifi ad videndumvoluntatem, vtvoluntas cft:nonautem advidendumcfrcntiam,vtcfrcntiam jnunc autcm videre volunratcm,vt voluntas cft,& non cffcntiamjVt cfTcntia cft, non eft vidcrc obicftum beatificum.Probatio nYinoris,quia idcm cft obie£lum beatificum intcllcdus crcati,& intcllcdus diuini:intclledus autcm diuinus non bcatificatur in videdo voIuntate,vt volutascft:quia voluntas non eft primu obicdum intcllcdus fui:& no bcatificatur nifi attingcndo primum obicdum.Probatio maioris,quia cun:^ voluncasfitquafi poftcrior ipfapatura.- quiaproprictas no potcft cffc principiu ,

caufandi

'°*

QujEftio

XIV.

385 qux quodammodo cft prior, &

caufahdi pcrfedam vifionc effentlae, yt -cflcntia cfl , Damafceni 1 1. Totum^ inquit, injeiffo comfrehendem habet

perfcftior.iuxca iilud

velut cjuoddAm pelagui fubsfa»tiie^ infinitum

ejfe^

hcc.

,

Ad iftud dicp,qu6d quia voluncas eft pcifcftc idcm cum cflcntia: ideo potcft ef- Voluniaf principium motiuum ad vidcndum cflenciam vt cflentia eft negandaeft ig'tur fft pnf^ci'"'"" illa maior ve» um quidcm cft quod ibi aflicmaiur , fcilicct quod voluntas poteft cf^"J^*' (c principium motiuum ad videndum voluntatem.vt voluntas eft:falfum autcm eft, ^„^„gr, quod ibi negatur, feilicet quod nonpotcft eflc principiumad videndu^ cflcntiam, fentiam.

fe

:

,

:

19.

vC eflcntia eft. Ad probationem maioris tefpondeo, quod prloritas illa eft quafi prioritas fundamcnti fed illud fundamentum non folum eft perfe£kc idem cum illo, quod intclligicur fundariin eo i fed etiam illud habct pcrfcftioncmformalemformalircr infinitam. Propter quod perfedc ideutice & vnitiuc concinct perfcdioncm fundamcn ti, 8c proptcr iftam racionem poceft voluncaseflc principium communicandi cflrentiam quia ipfa eft idcncic^ omnino ciufdem pcrfc^ionis cum cflcntia. c Ad aliud poflct dici, quod Auguftinus loquitur ibi dc notitia,qu:E cft vcrbum.

Voluntat

""-

«"'»'"«

:

*^."f'^j'' ^„„jf,

:

Vndc cum

dixillct

:

J^a/citur proles tpfa Trinitatis notttia

/juxdam imago Trinitatis ipfa menSy^ nofitia

& amor tertiM

,

fubdit in finc

c.xpituli.

Esi

cinf,<jH£ ejf proles eiuf^ac defeipfa 'verbit eitfs,

Nonigiturquxcunquenocitiaadualis obiedieft verbum tanquam prolcs hoc eft, non tantum cft naturalis fimilicudo cius, fcd nacuralitcr gignitur ab ipfo nafccndo:nocitia igitur adu 1lis , quK producitur immediatc pcr voluntatem non eft vcrbum obie£li:quia ctfi fit HaEcille.

.

cius, fcd illa fo!a,

qux dc

ipfo nafcitur

fimilitudo nacurahs obiefti:non

tamen

:

Vifta bea-

"»"

'*»

"^

'fi

'''""''>

l'^f^f.J„fy gin„itur.

cft naturalitcr genita.

Et proptcr iftud poiFct dici, quod beacus non habet verbum de Dco, quia etfi il!a vifio fit imago diuinse cflcntia: ipfam naturahcer icprxfentans , non tamcn eft imago naturalisnaturalicerab ipfa proccdens, fedillius eflentiac efttancum vnicum verbum , 5c hoc in folo incclleftu increato , in quo folo poteft effe notitia ipfus obi^di nacuralitcr genica.

Alitcr poflet dici

^

ad

illud 9.

deTria.cuni

dicit Auguft.

gnofctmttsyco/jgenerat in nobis notitt:imf!(i,(\u6d vcl intelligitur

quod omniir

res quamco- Cap.vlri de rc,quam naturalitcr Loquituc

cognofcimus, hoceft, cx caufisnaturalicer motiuis intcllcdusnoftri. Illa quidcra vcl in caufis fuis congenerat hoc eft nacurali foecunditatc ncccfliutc in fcipfa caufat in nobis tanquam naturalem fimilitud inem nocitiam (ui & fic verbum non gignitur nifi dc memoria nunc autem obieftum,quod fit cognitum pcr adum voluntatis non oportec prarcfle in mcmoria vcl falccm non agic vt praecxiftens inmc,

&

:

'^

V^"

'

jjj

:

:

:

,

zo.

moria. Sic igitur modo di£lo faluatur propri^ ratio vcrbi. Vel fi hoc, quod ait o«>»// rf j, extendatur cciam ad cirentiam diuinam

tunc

,

il-

quod fequicur, fcilicet congencrat netittam Jui dcb t incelligi vcl formalitcr pro obiedo nacuraliccr mociuo vcl xquiualcnccr pro obicfto incrcaco quia ipfum vcl per fe vel per aliquid fibi idem, caufat in nobis nocitiam fui qux jcquiualcc in pcrfihid,

,

:

:

-.

>

b;,...,ki.

.mauMii

SJfe»tiaM

«""* l''"' ^f. f""""*

y^

-j.^"^,_

cicndo intelle<9:um,ac C\ eflct prolcs natur.ilitcr gcnita:quiacft fimiiicudo naturalitcr quitialenduccns inobicftum :ficutficflrccabobiedonacuraIitcrcxprefl'a. tes , quia g Hincvidccur fcqui , quodcircncianon cft reprxfentaciua fui Michaeli prius peraltcfuod ""^'^jj^jyj.^^ quam vifio eius caufacur in Michacle j igitur mulc6 magis non eft reprxfcn- /^' tatiua alicuiusaltcrius, fcd tam ipfa,quamaliacontingenccr rcpra:rentauturpcr a£lu voluntatis : ica quod ipfum rcpracfcntare non eft piaecedens quomodocuuquc ip4am intelleftioncm obicAi.

f Scd

fi

quod

dicitur rcprarfentari.

quarratur hic reprxfcntatio

quodammodo prior aduali intclledionc.illa

tantummodo inuenitur in memoria & in mcmoria diuina nih»! proprie cft nifi obicfl:um>quod quafi tribuic adum primum fiue immcdiatum adui fccundo fcilicec intcUciStioni aduali:illud autcm fic aduans eft pracfcntia complcca primi obic6ti,fci:

,

,

Contra quomodo igitur Bcatus vidct obicdum fecundarium :

n.

^-

1

? r ibi rcpracfcntacum

Reprifentattoprior

liccc clTcntiac diuinac.

r

B

-1

in ipfa ciTcntia

/-L-

•

,

fi •

non eltaliquo modo oc non rcprarlcntatur nbi in voluntatc;quia voluntas non cft fpcculum in quo videatur,Iicct per voluntatcm manifeftctur ? Rcfpondeo lapis vidctur in cflcntia diuina, non vt in fpcculo, in quo reluceat vc I

,

:

obicdum pracfens } fcd ipfa cflcntia fc folam ,

& foli

fuo intcllcdui fe reprarfcntat antc adum inteliigcndi : fed lapis videtur in cflenria diuina , vt obicdum fccundarium io ptimo obicdo, non quidero motiuo ad intelledioncm fecundi, ficuc mouct intellcLtum

""

^

""'

ejtTnemorui

L^,,„^^ d.i.q.7.

,

&

i.d. j.q.p.

G^upiHodo ^"P", '^'^^-

^'^""i/'''^

.

iH

Quodlibet.

intclle^liim

fioncm

proprium

& (icut intcUcdtum noftcum mouct ptincipium ad conclu-

,

fcd ordinc primi obiedi

}

cet voluntate

moucntc ad

,

ifta

&

,

fccundi terminantis

quodam

,

alio fcili-

duo obicfta ordinc quodara aftum intcllcdus

cerminantia.

COMMENTAKiyS.

AD

60. Monere flev,

argumetafatfba in ifto arciculo,quibus

ptobauit

tti/l-

quod

eircntia diuihapoteft

im-

mcdiat^mouctcintcllc<5lu crcatuad fuinotitia.

Sedanterefponfionepr«mitto vnu.quod mouere aliud immcdiatc,& moucre aliud mcdia-

Moucrc immc-

t^,potcft intclligi multipliciter.

diatc aliud puta.cum dico J5,eft fcnfus,

A

immcdiatc mouct

A caufataliquid, quod

quod

ira-

mcdiatc recipitur in D ab ipfo ..^,&fic ignis immcdiate mouet matcria ligni ad formara fubftantiale ignis.quia intali materiadifpofitaimmedi.atc caufat

formam

/peciem intelligibilem

, vt fiWtnfecHijdoJifi. j.^.n.Obieftura vero diciturmediatc mouere intellcdum, quando no adione propria compctcntc przcise taliobiedlo, vt talc obicdum,

fed

mouet aftione

uere mcdiate

alterius,& tuncdicitur

id eft

,

,

mediante adione

moalte-

rius przcisd.

Aduerte eiiam qu^d omne obietflum moti-

ignis.Sed ignis calefacit

uum

lignum mediatc, id cft, mediante calore, quem habet, fic mediante alio calefacit, id eil,me-

intelledus quodcunque fit illud poteft moucre ipfum intellcdtum , vel mediat^ , vel

dianteadlioncaltcrius praecisc.Poteft ctiam

immediatej& incelligolic quodobieAummotiuura immediace ex fe formaliter eft principium immediatc mouendi, fiue caufandi notitiam fui , contentorum. Sed obicAum motiuum mediatc tantura cft jIIud,quod licet ex fe formaliter non fitprincipium mouendi immediatc , taraea in fe fuo modo continet ali-

&

ali-

immediat^jfcd iftc modus fufficic ad ptopofitum. Cura dicicur de obiefto immediati, mediate motiuo, nota benc j quia auc loquimur de nocitia abilradiua, ter intelligi racdiat^,^

&

auc de intuiciua.De prima polfumus dupliciter

de abftradiua in nobispro dico,qu6d nullum obieAum immediatc mouet intelle^um noftrum ad fui uotitiami nec etiam immcdiati mouet ad fpeciem fui intelligibilem. Sed immediatc mouec fenfum extt^:loquendo de obie£):o fenfibili, poft mouetur virtus phantaftica , vltimo phantafma ptoducit fpcciem intelligibilem, vt cxpofitum lupr^art.i. in dubijs. Vclloquimur de abftradlione in intelleftu foluto. Dicotunc qu6d iluUum obiedlum mouet immcdiatc talemintcllcdlum ad fui notitiam abftrac^iuara, quia prim6 caufac ipcciem.intclligibilcm, qua: loqui,

rciiicec

,

vel

ilatu iftoi& tunc

&

&

poftea imracdiacc partialiter caufat nocitiam

hoc vide DotStorcra

abftraftiaani obicdi. D^;

in ftcn>ido.difi. ^.^.ii.&in ^.dift,^ f

Deintuitiua dico quod

£1^ f39t».

fct hoc noixex natura obiedi, fed tel propter ordinem potcntiarum ; vel propter peccatum, vt patuit inprimo, difi.^.q.ySi enim eifet proportionate praeiens , immediatc poflct caufare

fi

obicAum fitmo-

tiuum formalitcr quod immediatc mouet intcllcftum , qucm potcft mouerc. Si vero non motiuura , ultera continetur in alio virtualiter

lius

quod raouct ad notitiam intuitiuam iltale fic vircualiter contentum non di-

, ;

&

citurmouereraediantealio, quia diante alio in illo

non

,

non continetur

quia tunc

mouensme-

dicituc virtualiter contineri

ficut ignis calefacit

\

calota

,

lignum mediantc

vittualiter in calore,

elfct eftentialiter

Sed

in petfe6bior.

Podot

hic quando loquituc dcobiedlo immcmptiuo amoto omni impedimento fic accipit, qudd talc obie^um ex natura fua vndiate

,

&

quam entitatem, qu« diate

mouendi

fit

imme-

ratio formalis

& non continet illara tantikm

,

per accidens, ficut ignis calorem',fed fic continct illam , qu6d circumfcriptio omni per acci; habcns ergo talementitatcm^ dicitur obieAura per fe raotiuum intelledusjlicet mediate tantijm. Dicovltr? , quod omne obiet^um , quod eft motiuum mediate

dens, adhuc ineft

modo

prsexpofito

fe forraaliter

dus

,

&

,

alicuius intelledlius eft cx

immediat^ motiuum

intelle-

maxim^ intelligibile,& quod non moueat immediatc omnem intellcdlum d alium poteft mouere ,hoc non ex impcrfedione talis obicdi , fcd quia fibiproportioi)ati,cijm tale

fit

,

motio ad extra fibi repugnat , quia fibi repugnat agcre ncceftlirio ad cxtra,vt probat DodVor tnprimoydifi.%. ^.vltima.

His declaracis. Dicit DoAoc ad primam rationem gloftando maiorera , fcilicct, qu6d eft vcra dc obictfto immcdiati motiuo , quod ha^j,. bet eundem modum mouendi, fcilicet,vcl per Aifrim»m

modum

natutae

comparatii ad

,

vcl libere. Et

fic

obictStum ratienem.

quemcunque intellc£lum, quem

immediat^ poteft-moucrc

dem modum mouendi

;

ptzcise habe cun-

,

patet, quia

modus mo-

&

fic fi aliucndi fcquitur naturam obicdi , qucm poteft per modum nacucz mouere.etiam

quem immediatc

qucralibet aliura,

mouebic per

modum

poteft

mo-

tualirecvelefiencialitercontentorumnotitiam.

Et fimiliter fi aliquem intelle^tum , quetn mediatc poteft mouere,moucar pcr modum voIuntatis,quemlibet ahum.qucm mcdiate mouet,moucbit pra:-

£t

cis^ per

de

pra:cisc talis entitas obiedliua

pria

mouet intclledium ad

t.i|e

fui,

iStiant pro-

obiedfcum dicitur pcopric immcdiat^

caufatiuum faltcm par-

motiui],quia vt tale

eft

tialiter tiotitis fui

&omnium

£t hoc patet iia

,

& omnium vir-

ucre,

contentorum.

a

rem

etiam illud dicitur imrnediate mouere in-

telle^ltim ad fpcciem intelligibilem

,

&

om-

nium contentorum,qu6d ex natura fuapoteft non immediat^ cai)-

illam caufarcjquod tTiod6

modura voluntacis,&

fic

patet

ifta

pro-

pofitio maior.

in notiti» incuitiua. In abftradi-

,

naturar.

Nunc auttm quantum ad primAm ejftntia,

Nota

mino-

&c.

aliqua in

ifta litera.

Prim6

,

de prirao

mobili fimplicitcr.&primo motiuo fimpliciter, quod mouet tanium pcr modum naturx, vt fupra p4tuit,

& illa funt ptzciscinccilc^tus diuinus,8c

nn».

;

XIV

Qu^ftio w

^^^

a

T>minui,& ejfenti»

uin»

,

/«»/««

Di-

-ut tf-

e^ ,

MitriyttTe,

'&

wlutttiue.

^ ^^*^""^ diuina, vt ciTcntia & vt prior ,

*

O"^'" ctiam attribuio,& etiam vt prior volun-

Secundo, quod omnc obic^um crcatum , que iir.mediatc mouet.Sed tunc cft dubiu dc volantate creata, tate.

moiiet naturaliccr intelledbum

9"^ etiamponitut obicdlum intellcdus,& immcdiatc motiuum. An modo moueat illum naturaliter,vel libetc, dic vt dixi in fecundo, vbi adduxi opinionem Ocham , quam improbaui. Tcrti6nota, ciim dicitquod quatlibct efTencia creata cflimmediate motiua intclle^us creati,

& ide6 motionc naturali

;

hoc non videtut ab-

nuUo modo mouct intcUedum ad fuinotitiam ; intelligitur crgo deomni eircntia crcata abroluca,quia omfoluic vcrutn,quia cllcntia rclatiua

nis talis

iriimediate caufatiua notitiae rui,&

c(l

contcntorura, vt patuit in qua: ibi expofui, vbi dixi

i.

Vidc

dtji. j. ^. j.

qu6d etiam

quantitas

mouet incdlcdiim creatum ad fut notitiam, & adduxi ibi Do6lorem in quarto , in materia de Euchariftia. Et nota cum dicit, qu6d nulla voluinas eft

motiuaad intcUcd^ionem perfedlam

alicuius eftentiae, vt eftentiacft,quia ncc perfe-

«St^eam continct emincnter, vcl vnitiue, quia hoc videtur concludctc etiarode voluntatedi-

ejl

prirnus a6lns ejfentit diuina,

intelligas hic de

moucnte remoto,

attingit tcrininum principalcm

ncut dicimus qiiod moucns principale diciturmouent remotum refpedu agciitis inftrumcntalis.de quo vide Dodorem in 4. difi.i.q.i.

ereMt.

& fimiliter in z. difi.\.

SeJ ncc

intelligitur

de

qutJi.vltimayC^nbA tertiapars

.dtjl.i

to przfupponit ipfam.

Et in propofito accipic

mentem non tantijm vc includit obiedum , & intcUedum , qus pertinentad memoriam faeeundam > fed etiam vc includic voluntatem, & £lum ipfius,quod eft obietStum cognitum; & fic de eodem obic^o cum intcUcdku dicicur nafci verbum,& cum voluncace dicitur produci atrior.dc quo vidc ini.diji.y quttft.vltima, in i.disl.i6.dr dt^.i^. Etex hacautftoritatepatet quod non quscunque notitia adualis obieobi(

&

(fli

dicitur verbiun

illiiis

qua: dc ipfo nafcitur

fed

,

prolc s

,

illa fola,

hoc

grgnhur ab ipfo nafcendo , & idco non dicitur proprie nafciiquia

voluntatis

volunratem

modu

naturzi notitia

quae producicur immediat^ p::r non clt verbiun obiei^i, quiaetfi

igicur adualis ,

,

non tamen cft , modumnatura:,fed

fimilitudo naturaKs obiC(5ki

nacuialiter gcnita^id elt,pcr

tantilm libecc. £c propter tliud polfet dici quod Beatus non habet veibum de Dco,quia etfi illa vifio

fit

imago

diuinae eftentiz,ipfam naiurali-

tCf reprzfentans

non tamen

,

imago diuina:

cft

pcocedcns. Scd

,

vt in intcllcccu diuiiio,

difpodtio ad vinonem,qua Michjii; videc eftentiam diuinam quia H , pet iinpolhb le, cft

talis vifio

adhuc Michael

pofll-t

vide-

nuUo modo poftct caufarc vifioncm effcntix diuinae, nifieiTentiadiuinafuiftet prii^s diuina

vifaab

intelle(flu

diuino

quamvifioncm

per

,

eftentia eft praefens voluntati diuinx,

& vt

fic,

remota lelpcdu caufavolantacis diuinx caufancis vifionem

efrentia dicicur caufa tionis

illius in intelledlu

Michaelis

,

id eft,

quod

ipfa

caufat natutaliter ali^uod ncceftario lequifi-

tum ad hoc

vt voluntas diuina puflit caufare vifionem in Michacle. c tyfd illHd AugHflini dicit DoElor tfuod ihilotjuitur Auguftinus dc notitia.quac cft ver-

bum, &ilUduorequirit,fcilicet,qu6dfit natu& qu6d fit na:uralitcr

ralis fimilitudo obicdli,

f|enita

ab obiedo. Et

fic

notitia eftcntiz cau-

cft,

tantijmeft fimilitudonaturaliscius,fcdna-

tur.ilitct

fit

obiedbi

canquam

^"•°*"cntiac diumsc

rc cirentiam, fedintclligitur fic,qn6d volunias

tamen

eft

imago

cum vctbum 10

,

in

quo

,

non

ab ipfa tantum vni-

natutalis natnralicer iliius

efTcntiz eft

& hoc in folointclledu inctea-

folo poteft eiTe notttia naturalis ip-

Aducrte qu6d ab ipfo ohie&:o , cuius poniiur notitia ad hoc vc dicatur vetbum,fed fufficit qu6d\|it naturalis fimilitudoobiedli, genita immediate ab ipfoobicdo per modum naturx,vel genita ab alio obfius obiedli naturaliter genita.

non

intelligitur propri^ genira imincdiate

ic6bo continente virtualuer ipluin,cuius ponituf notitia gcnitajdico per fic nocitia lapidis in

Dco,&

modum

nacurz, Sc

non

genita ab

fi

fic

camen vcib ;m, quia eft geper modum natura: ipfum lapi. contii)enie,& hoc luffirit.

ipfo bpidc,dicitur nita ab ellentia

dem

vittualiter

Dat

etia alii

Auguftini.Et

refponfionem ad

ifta

illa

auioritate

prima. quia hic accipitur verbu, prout przcise

gcnitum

a caufis naturalibus

creata,qu^

mcmoria requiht

,

mcmotia

fiuc^

pr^sctia obiedi,ica

& fic accipit

quod obiedlum

adliu^ concurrat

camcn eftnaturajiteccaufaca ab obie£lo. Expono camen li-

omncm rem,vt

pr^cisc extcnditur ad creaturai

volunute diuina

naturalis illius fimilitudo,non

teram. recicando illam. Cum dicic, loquitur ibi de notitid , ^u^c ejl verbun , de quo fatis patuit in

i.

diji. 17.

Vndc cum

ipft Trinitatis notitia

,

dixilFec

,

najcitur proles

id eft, ipfi noticia

,

quae

gignicur ab obiedlo.dicitur proles.Ec fubdit in nne capituli : £Ji efutdam imago ipfa mens,& notitia eius,


qtu

& amor Scoti

ejl

proles eius

,

ac d»feipja verbum

qu6d mcns , Oper. Tom. XII. tertius, id eft,

id eft,

^y.

fecuda tefpofio diftinguitur k

in intelleftu creato, ctfi

aca a fit

ixfejitie li» vr<.

\

eftcntix, ipfam natnraliterreprsrentans,

non eiTet

^4.

Dodtoiin

mouentc temoto non attingentc tcrminum principalcm , fed difponentc adipfum, quia

"O"

qu6d

imaginis dicitut clTea fecundaparte,proquan-

nafci eft a principio pcr

quod mouert *d ailMm

dicit

de obie<^o relu-

cft

tertius, id eft,

nafciturde proic, intelligendo ficutdicic

gularcsdifficulrates.

Ad fecundum

hoc

mcmoria,& amor

a(fbus

quod ctiam

fuiintelleciu

amor

eft

& cft vcrbum eius, & illa notitia

,

nafcitur de ipfa mente,

cente in

memoria

obtedbi rclucentis in

cft,

proles eiu«

cminentcr,nec vnitiuc. Sed ad hoc dubium, vc fupii dixi in quodl. vbidc hoc funt mot« iln-

&c. Et non

ntmmotim

&

mentis,id

non

beatificHm non

habftr/tti»-

vt alias patuit,) ipfa mcns eft qiuedam imago, padiu^ tamen , ficui etiam in Deo accipitur imago, cum AiznMt, fMctamus hominem adimaginem, fimilitHdtnem noJiram,8c notitia ipfius

uina,qu6d non poftit caufarcnotitiam eftentix diuinz, cum propric non contincat cam, nec

6j.

'hjftntianm

385

memoriaf;cunda,quaeincIudicprarfenti«mobiefti. (Sipc cnim Auguftinus icdphmentem pro memorta , qux includit obietSlum ptasfens,

,

fcd in prima ratione accipit rem, eti^m prout cxtenditurad eirentiam diuinam,vtibi patet. Hinc videittr fe<jui quod ejftntta non eSl repra-

fentatiua fui Michaeli prius njttura

,

ijuamvifio

obicdu quod cft ra<

cius caufetur in Micha'ele,hoc patet,quia

prqses intellcduiex natura fua,fiue

tio repr^setandi fe intelletStui in ratione obie£ti

adbu intelligibilis,dicitur adlu pertincre ad

moiia.Etetiam pofico quod

adu non

Kk

mc-

pertincat

ad

mc

Ktta,

:

Quodlibec.

386

ad raemoriam produftiuam a6lus,tamen fcquiin rc etir ratio repraefcntandi (e per

qu6d

tur

modura naturaei&

fic

eiTentia, vt clTentia, fa-

fi

ccret fe praefcntcm intcllcdui creato fe praefcMtcm per

,

faccrct

modum naturae, & pcr con-

fcquens ncccdarid,

&

ficfempereiTct nccelTa-

tio praefcns in latione obicdi a£lu intclligibi-

caufa; praccisc crgo in eoc?cm in(lanri,quo turvifio cilcnciae in intelleclu Michaiilis , fit

lis

non , haheretidem obie^um, <juod habet vt eliuataper

lumen glorit

:

quam

caufct vi-

de fado tamcn crcditur qu6d inftanti fit prxfcns quo cau-

Tertium

in hoc,obie£lhm aditjuatum intel-

no

Quintum naturali

vcrcprodu(fliua,vt cxpofui in x.difi.y^.j.in

tam.

titulo

Jenti» nonpt

& lo.

quift.& in i difi.^.q.^.

fentia, vt cftentia,

non

magisnon cft reprxaherius obicdi , nam quod eft caufa-

efi

motione naturali

Sextum

eft

fed non

fentatiua

tribusfuppofitis.

praefentiae ahctius

permodum

natura:,

praefcntioe fui pcr

modumnaturae.imoeft fimphcitct impoffibile <}u6d e(]^ntia,vt eirentia,pcr

modum

caufatiua, puta przfentiae lapidis,5: velpriias

fit

pcr

modum

naturae

non

fit

fimulj

,

diuina

,

& fic

& ad

,

notitiam geni-

ejfentiadiuina efi naturale (fuodcunejue intelligi-

nififiritts illa tfientiafit

in

Scptinium eft in hoc, qu6d ejfentia, etfimo^ ad difitnUam notitiam fimplicium,non tamcn mouet ad difliniiam notitiam vtritatts contingenlis , licet moueat ad difiinSlam notitiam veritatis ueat

complext

necejfarit,

Odauum

naturae fuaipratfcntias

,

mouet ad difiinBam noti-

ejfentia

caufatiua. Sicut eft impoflTibile ipfam poffe per

tiam cognofcendiftib

tnodum

fore

naturae caufare notitiam in inteiledu

&

mouere motione naturali ad

qu6d

,

,

ejfeniia

efl

motiuum ad intelligendum bilefimplex

tiuum

primum mebile motione primum moti-

,

notitiam fui ejfentialem

tiz repfaefentatiua,muU6

muh6 magiseritcaufatiuum

hoc

eft in

intelteBns diuinus

illud obieElum potefi

Si crgo ef-

eft fui, fiue fua; ptaefcn-

hoc quod motio,om»inoprima

necejfario naturalis.

eji

numfinitutn.

uum

cft

ali^uidfpe-

,

cnim pr^fcntia obicdli prior vifioneeft neceftarta , quando obieftum pertinct ad memoriam,vt memori.i,qii« vt fic, vidctur neceHaiia.tunc

cft in

eji

Quarium in hoc quod motio^t^uit ejf ad terminum infinitum , efi prior illa, qui efi ad termi-

eoJem

fatur vifio eius.quia eius praesctia per prius

difiinElione hocfore, vel nott

cr hic cognitio non

,

fuo refpediu aherius obie6ti,quin prius, vcl fimul cauiet per modum naturx notitiam fui fic eft impodibile quod caufet in inteilc<5lu fuo

necejfario prafupponit

praefcntiam iapidis in ratione obicdti

efi

determinata de altt-

ra parte.

Nonum

eft

,

qisbdmotiovoluntatisadextra aliam

ipfius voluntatis

ad

,

zdia in-

intra refpeHu eiufdem obieBi.

telligibiiis.quin fimul.vcl prii\s, caufet

permo-

Dccimum cft in hoc , obieBum mouens poientiam immediate habet eundem modum mouendi reffe^u cuinfcmque potentit,quam mouet imme-

dum

Sed hoc idem cft dicere rcfpeftu inrellcdtus creati. Si ergo non poteft caufare pra fcnti.im fui inintellcdu creato , muho miniis poterit caufarc praefentiara alterius. Tam ergo ipfa cfTcntia, quam alia obiefta fccundaria contingcnter repraefcntantur

naturx ptaefentiam

fui.

in intcllectucrcato peradlum voluntatis diui-

nx

,

ita

quod ipfum

dia:e,

& fic

tia creata

tiitet

poirer.vr fupra dixi.

voluntate

dammodo prior aiiuali intelleSlione,Ei

patet

tjuo-

qu6d

efi

men non

efi

vifionem.

adlum primum immcdiaprimus immediatus

idui fccundo cft , quando eft in potentia propinquaad eliciendum adbumfecundum, quod lunc eft,quando obicdlum cft pcrfcdlc prsfcns potentia.quia tunc habctur

qux

memoria pcrfcfta,

dicitur *6lus primus complctus,

& imroe-

, aAui fecundo. Sed a^Eus primus , non immediatus ndlui fecundo cft , quandoprincipium opcrandi, quod fcmper dicitur aftus primus, cft tantiam in potentia remota ad operan-

diatns

dum. Et quando obicdum non

eft

adu ptz-

licet fit

eftin hoc,eJfentia,vt prior

obieilumprimum ,

&imme-

obieElkm immediaium in ratione mo-

fed tantum rnouens remotum pro quanto mouet intelleElum diuinum ad vifionem prxceden-

tem

adtui fccundo. Aftus

,

diaturn vifionis Beati in ratione terminantis ta-

tcnotitiam

tum

hoc,qu6d nulla voluntas

eam,nec vnittue.

adku intelligibilcjid cft,qu6d aftu potcft caufaBc vt ficpcrtinctad

in

motitiaad intelleElionem perfeHam ali-

Tertiumdccimum

uentii

intclleftu.cui eftfic prasfcns,

nattirali.

cuius effentia,vt effentia efi,quianec perfeEle con-

propriicomplcta pr«(entia obicfti potcntiac, fi obicftum,fi motiunm eft,quando obicctum cft fui in

ejfen-

immediate motiua intelleRtts creati,

Duodecimumeft

intellefVioncm obicdli ,qu6d dicitur rcprxfefttiri, hoc de fatflo, licct dc pofllbili , vt credo

^uare hic reprtfentatio

efi

& ideo motione

rcprarfentare, fiuepraefcn-

creata

,

diuina mouet naturaliter om^

intelleSlum,

tiam caufare in rationeobie£li,a£lu inttlligibili$,non eft prxccdens quomodocunque ipfam

Sed [iqu^ratur

ejfentia

quem immediate mouet. Vndccimum cft in hoc , quod ejudibet

nem

&

66.

tunc non ejfet eadempotentta.

,

Sccimdum

in enttbtti,

praecisc in

«biecti.

inieMHua ex na-

iufmodi vifioncm polFct tamen voluntasdiuina prius cauf.ire prxfcntiamcircntia in rarionc obicd;! vifibihs, id cft,facere ipfam prius ifioncm cius

ttlttrtHS

<\\.\hAjipotentia

,

turapotentia non eleuataper alitjuod lumen

U£lui nofiro ex natura potentiit non

,

a
In ifto articulo occurrunr aliqua dubia. Pri-

mum in hoc

cialim obie£lo intelltilui .Angelici.

prajfcntcm intclledui cicato

ma

iGtm primus remotus ab

fiue
& talis

,

;

^lutmodo ef-

cundo,

praefcatia eft prscise a voluntate caulante hu-

prarfcns ipfi in rationeobirAi vifibilis

teprtfcntati-

fens intelle^tui in ratione obic£li, a£^u in^IIigibili,d4citur

,

illud vclle

quo mouetur intelUElut Beati ad

Quartumdccimum diuina effe

vt

efi perfeEie

eft in

idem cum

hoc , quia 1/0/««^^« ejfentia

,

ideo petefi

principium motiuum ad videndum effentiamj

ejfentia efi.

Quintumdccimum

eft ibi,

quia voluntM di-

&

vniuina efiformaliter infinita, ideoperfeSie, tiue continet ejfentiam diuinam. £t ifta dubia

pro nunc fuinciant. Contra primum inftatur, prim6 fupponcndoquod DoAor inrcndir dc obiedo motiuo,

obiedum moti, qu6d fi hic haberet uum, quod non habcrct in patria, vcl fi in pafcilicct

iria

^8. Injl»tur eert-

tr»frimHr>i.

.

QusftioXIV. haber(t aliquod ol>ic£l:um

tt'u

ad quod noh

,

pollec attingcrc cx ijatiua potcntiac.fcd tantum periliquciu habitu.nadditum potcntir, quid

tuuc noii

circt

eadcnipocentia. Inftatar ficpri-

nio.quia potentiacx .» >r,nnr

aliquod obicilum

non

fc

poteft attingere ad

clcuetur pcr altqucin

nifi

,

habitum, Sc ad aliud poccll actingcre ex -»V»i'«* U5_

"'

janacn

non

tcntia.

Anceccdcns

xatcm

,

quod non

requitut

vt quiditas

tclligibilem

&

,

fit

fc,

Sc

cadem po-

quia accingit quiditantiam pcr fpecicm in-

patcc, cll

tamcn poceft aliud

obieftuift

dc pcrfcAionc atJkospettilBCnttpt*:" qui* bcfte aliquandd obicdlumminiis perfcclum intenfiue jttPelligitiH: in» tcUcftionc intenfiorj, hoc proptet roaiorcttl conarum potenti«,qu»m intelligaiwr obkdu^ perfe^ias ptopter minorem conatum>& 4tt9n« tionempotcncix. Tcrtio przmitto ,
&

non potiiturproptet obie<%um > kli tjiti» propter potentiam, quia ipfimi magis fa<^-

litat

ad opcrandum.

di magis arguCntes diuerfitatem principij opc-

gerc.

quam aliud, & aliud obie(flum,ita quod vnum moueat potenrijm,& aliud non,Iic^t fic

ponitur fpccies

cx fcmotiuum, tamcn non potcft mouerceandcm potcntiam pitct hoc, quia illi modi vidcnturrepugn3ntc$.VndcDo(5lor»«/>nmff,
Et ficut poceft intefligere omne obic" <5tum,qaando eft in fc ptatlcns, iti ip
patec, quia ex fua natura at-

;

;

dux

modo cadem

voiuntates',

aliqjid necefTarid

&

,

voluntas vult

aliquid contingenter.

Patct i DoiSlore in primo, dift.io.& infra

bitus

patct reiponfio »d (nfttntiaSt

Iftis prarmiffis,

Ad primam dico przfens

qu6d

,

obicAum eifct

fn

&

ftatim nttllo alio addito po(&t attin-

,

Sed quando non

pta:fens,

fi

eft in fe prxfeiis

,

fe,fcd iorcprxfcntatiUo,vt

dico

cx-

qu6d omnc obieAum motiuum ad fuii , quando eft iri (e prJcpoteft ctiam caufarr, & hoc tjiediatc, Vct

,

notitiam intaitiuam /ens,

immediatc fpeciem intelligibilem ftiodo

priiij

cxpofito.

Ad fccundam


itfponfio

patct

duccre calorem in aliquo calcrackibiH,& in alio non potcft, nifi pcr calorem fibi additum patec, quiaproducit calorem in fcipfo.vtpvct a Doftote in quartoin matctiadc Euchariftia,& tamcn non pottft immediatc calefacctc lignii, tiifi mcdiancc calofe>& tamen proptcr hpc non he.gatur quin ignis fit cadcm porcntia rcfpicics

uaDoAorcm..

,

quornodo AAfinMii

& non conclu-

de voluntate diuina. Vide qus dixi inpri' rcfpondendo adrationcs Ocham cott'

dit

tnt», d.i^.

Ad tcrtiam.Dico.qubd

;

ignis,vt ignis,non tc-

Ad quartam quod obiciflum

Dico

paret rcfponfio. petfe(jtc

enitn, Ai%H»rtth>

prsfens caufat

aAum

lcctus

fiteadem potencia.Iicct aliud obiedum cx na-

fpofica

tura fua poflirattingcre.

tiatum, ibi non, vt patct a Do(\.qic ^.i ^.^md^

fic

vidctur dicendum in propo-

quod quamuis intclledlus,cx natura intcl, non pdilltatcingerc aliquod obie<Skum, nifi mediance aliquo fibi addito, quod omnino fico,

Quitt6. Si potentia dicitur diuerfificari cx hoc, qucid vnum obicftum putamatetiale cx ,

&

hic

tia

, ,

& in pacria, fed quia vt hjc

uetur a fcnfibilibus gibiiibus.

pctnatutalcm

nofter

additum

,

fic

vidctur diccn-

dum

mo

intclligibilitatem, ciira tamen, vt fic,ponarut

ellentiam

obicdlum potentiz. Sed hoc non poteft jnediantc aliquo habitu

j

patet

,

,

nifi

quia poientia

babituata , agens xquali conatu , intenfiotcm producit intcllectionem,quam non habituaca, vt patet a Doftore, in primo,tiift. ly.&in tertio, tiift-tj.

ccm,&

fi

ergoobicfkum

ipfa

non

fitintelligibilc

poflit fic inceliigcrc

vtdc-

finchobi-

&

aliud intelligibile vt quatuot finc habitu Cu potcftintcUigere; ergo fccundiim boc vide.

fet.ut diucrfificati,&

Quinto

inftatur

intclle<5tus hic

tus

,

,

>

tameu non diuctfifjcatut. ccrtumcftqu6d fift idem

& in pattia nullo mpdo vaiia-

& tamen hic non poteft attingete aliquod

>

eft

fic

;

fuam

formalitct infinicus

pluribus iocis

,

quia

inotiua, vilefccict

Angcli,rationc

:

fua:

fi

fic

>

vt patct \

Dodlorc

itt

habetct plut^ ohi^Ciii

videturquod iptcllc^ut

fuprcma; perfcAioni^, K4-

bcat tantum feipfura.vt motiuH.m omnis intelputa lapidem pco ; alitcr fi habcret , obicdlo motiuo, ficut habct iQtelledti.s ooflcC, quod tunc multum vilcfceret. hgibilis

Sccund6

inftacuc

\

ficut intcile
quia infinitut, habet aliquod obicclum

tantum eft immcdiatc tnoiiuum uini,fcil.eflentiam diuinaip,

,

q^oa

iiitclle
qus nulliimsHuni

intellcdlum iiitmcdiat^ inoupcnifi diuinum,vi infia pa^et

mus Angelus habeat

ScMiOpcr.Tom.X/J.

babcc untijtti

obic^ adzquato mdtiuo,qUii

a Doftof e in primo,dift. } .^. }

R.cfpondeo,pr«mittcndo ali(lua.Ptii9um eft, Dodbotis intclligitur de obiedlo

ideo bic tantitn) tnovetd ciiara ab infelli-

ficut intcIle(Sfcii$ diuinus

inercintelligibilc fub ratione propria, vi patct

f^uC
}.

ibi

ordini poten»

Contra fecundum inftatuc,qu6d intcHeAuS non habeat przcis^. idcm obiedlum motiuum, quod habet intcUeduj Angcli. Et pri-

(i ipla non atttngat obic
&

noR codem modo di-

eft alligaca

& inprinto, dtft.^Jiutft

natuta potcntix poteft accingere, fubftantiam feparacaiu non potcft,nifi per habitum fufibi

^* ^''f'*^

omnecalcfaftibilcVt huiufmodiinifimt'diantc calorcnec ptbpric feipfiim calcfacit. fpicit

pcrfcaiffimum qucm poteft,& quantum eft intelligibile , loqucndo dc caufationc pcrtineote ad obic^tunv, Ad quintam. Dico , quod eft cadcm poicn«^

',

frimU*H.

eUnc

pofui.

coticludit de voluntatc crcataj

calcfadlibilc

70

ihtelligibilis, quaefacitxTbicftiS

non i«

dc voluntatc diuina, qux vult neceirario cflcntiam diuinam , &:concingcntcr cteacutam. Tettio inftatuc fic Idem ignis porcft prO;

€9.

\,

tum

fc

fandi,

*

ad obi<5kum

trise

ringitaftumrc^um. Secundo diceretur quod non polletimnicdiat^attingcrc Angclum, nifi jnediantc aliquo luminc fupernatucali. Sccund6 inftatur ficj moucrc pcr n^odum nec€lEtati$,&: pcrmodum vdlumatis,lantmo-

attingere cx

~

S87

motiuo infe formillcer, vS>l Ato^\e9io vtRu«^ litcr , vcl elTentialitcr indafo \n tUo ob»«ft
«y.

i

;. fic

yidctut

quod

faltera fupris;

aliquod fpeciaje obicf^ nullomodomotiuum,faltcm intc|lc<Sla.s }iumat)i,

Io.bo^ eaim attendjtur pcifeAip potcnti^» qui» Kk X

Quodlibet.

^88 '<juia

habtt aliqaod

pro obic6lo,

perfefliius

pofentia itnperfeftior , illud crit cfTcmia Angcli fupiemi. Et confirmatur,

quod non habet

maximc appropinquatur inccUciftui diuino , quod non cllet , nifi rcfpiccrct aliquJd pcrfc6tius,quod non refpiccretur

quia

7»-

talis intellciaus

a potentia infcriorc pro obiefto motiuo. Tertio inftatur fic ; eircntia Angcli fupremi

fotmali rcpugnat fimpUciter omnis imperfeftio

dlio,

quando continct

dcre.

fu-

gradum inferiorcm, jmo vidctur quod cmincnter, quia infuprcmo

homo

cft

mcnfura

omnium animaConfc-

pacctergoantccedcns.

i

qucntiaprobatur, quiacllcntia diuina ponitur ad.xquatum obicdlum intclledlus diuini inrationc motiui rcfpcftu omninm intelligibilinm, vt patet a Dodorc, quia ipfa vt gradus fimpli-

fupremus in cntibus , coiuinet omnia intciligibilia ; ergo fimilitcr elfcntia Angeli,qux citer

omnia intelligibilia , crit ada:qu.-itum obicdum fuiintclleftusinratione motiui; talc autem non pouitur refpedu intcUcdtus

ftc coiitinct

humani,quia multa obieda inrerioraimmcdia"

mouent intcllcdlum humanum. Quarto inftatur fic quia intclledlus AngeU, & intclledus humanus diftinguuntur etiam

l^

;

gcncrc faltcm proximo crgo oportct adignaii iftius aliud,& aliud obiedum refpedlu iftius intcllcdlus. Antcccdcns pater,quiaencncia: il;

&

laediftinguuntur, crgo&potcntiar

idem rcahtcr

fuis cllcntiis

,

vt

,

cum fint Dodoc

probat

in ficHfjdo,dtfi.i6. Cortfcqucntia patct,quia

iftae

habct, quod vna non fubordinatur aheri,ficut fcnfitiua intcllcdius,fcd magis vidcntur difpatatar, & contenrx fub diuer-

poccntix

fic fc

lis gencribus ; crgo viderur quod nccellario habeant aliud & aliud obicdum , ciim diftinguantur pcr diucrfa obic«^a, fi^ut patct dc po-

Quint6

dum

inftatur

;

potcntia fuperior fccun-

perfe^lioncm habct aliquid pro obicfto infcrior. Scd poicn-

motiuo, quod non habct tia

Angeli

eft

eirciuialiterfuperiorpotcntia in-

humana crgo ipfa habet aliqaid pro obicdto V quodnon habct intclledlus humanus. Maior patet , quia fenfus communis eftpotcntcllcAiua

;

tit fuperior vifu.idco refpicit aliquid

7i. Ji-jp-nfio ttd

,

quod

fimpUcitcr dcpcndet a caufa

titas

remota impoiribile

Secundo quando

eflet

,

fic

pro obic-

Ao.quod norefpicit vifus & intelledus humanuseft fupcriot fcnfucommuni; idcd tefpicit aliquid pro obiedbo , qu6d non refpicit fenfus (iommunis, crgo, icc. Minor paiet, quia ficut eftcntia AngcU eft fiipcrior , ita 6c potCQtia. Refpondco ad iftas inftanrias prarmittcndo aliqua. Prim6 quodnliud cft loqui de aliquo ,

,

ica

perfe^o formaliter , cu^ cx fua pecfe6tione

Contineri «. liud coutingit tnultif'*' cittr.

cn-

quod

ab alio depen-

continet

fic

& hoc

;

tota

quod tamcn

Centinert

r..

fccundiim fuam cniitatem ab alio ctiam de- mimnrtraliud pcttji pcndct, imo ptincipalior ab alio. Primomodo folus

Deus continet

omncm creaturam.

dupUcitet :n-

Sccun-

tiUi£t

qua; ponitur quafi effedlus fubiecSli adxquatus, &c fio

idem re»li(erilli,& non poirct cflc. Tci

pra'mitto

tio

fic

fubicdorcraoto.paf-

,

tcr aliud potcft dupUciret intclligi

fa

;

fccunda a;quiuoca conrinet cfteftutn.Secun-

do modo ciufa prima continct cminentctom nemcfFcdlum. Et propric coniihcrcaliudemilicntcr non cft ex hoc folo.quod continens fit pcrfcdlius in fe , fcd quod contentum etiam dependear a contincnte Vel fi ctiam ponatur quod coiitincrccmincnter fit, qu6dcontinens :

fit

fimpliciter p.if.Aius conccnto, tuncfcicn-

dum

cft quod quando dicimus , qu6d contincns aliud emincntet poteft caufarc notitiam conicnti.non debet ita abfolutc intclligi.fcilicct quod tantum fit pcrfcdlius illo , fed quod criam contincac illud fecundilm totam fuam eiuiiatcm.vt ex^ohninfecHndo, dtji. }.^.io. Sc

infraqii.Tft. 14.

Qu.ut6 praemitto

qu6d aUquz

,

dicuiitureiufdemracionis

fpccici, vt dua: potentiat vifiuac in

minibus quia

;

licct

potcntia:

quia funi ciufdem

,

duobns ho-

aliqux dicuntur eiufdem rationis, diftinguantur fpccic vt vifiua in ho-

mine, & vifiua in bouc , tamcn conueniunt in hoc conccptu quiditatiuo, fcilicct, fotentia vifiua , fic quod vtraque cft vcta potcniia vifiuaj Ucct vna fit cflcntialitcr perfcftioralia , quia fpecies funt ficut numeri,cx S.Metaph. Etaliquac dicuntur eiufdem tationis

fecundum gc-

nus, quia conueniurit in aliquo gcnere, vt po-

&

tentiis fenfitiuis difparatis.

UjlMtiiU.

cffcclum

quod contincre cmincnvcl quod contincat aliud fecundum totam cntiiatcmdiniinutam,vcl quod contmcat fc undum totatn entitatcm pcrfe<^am. Primo modo omnis cau-

aliaremotiora

fiinguurHHr.

fic

ali-

lam.vt patct.quia ponitur Dr-usfimpliciter prinia menfura c(rentialis,& perfcdionalisomnis

lium,fic aninial piopinquans homini,mcnfurat

humxnus di-

ficut caula

;

cundo modo caufx fecunda: contincc fuos cffedus, & non loquor hic de paflionc fubicdi,

animalis

intiUtilus

multas

licct

Sccundo prxmitto, quod

quam excedit omncm crcaturam.alitcr non tenercc fupremum gradum in entibus crcatis. Confirmatur , qui j Angclus fupremus menfurat pcrfcdtionalitcr omncm Angclum infcriorcm , & pcr confcquens omncm aliam creatu-

creaturi; crgo propinquiorclVcntia mcnfurat alias tcmotiorcs , patct , quia ficut in gcncic

InteUeHut Angtli , (^

impcrfcftionem,

dupliciter, vel concinct

pcrior io entibus continct

Angeloeftpcrfcdio correfpondcns perfe(ftioni omnis cicaturx, Sc perfc6lio etiam, fecundum

omnem

continerc aliud contingit multiplicitcr

hus contintt

dum Dodlorcm in t]uarto,difl. i.q.t. gradus

,

excludat

'illa

fr»dum inft'

cum quo tamen ftat aUqua impcrfccum non fit fic ncccflario pcrfccVum,qu6d

neceflario cxcludat.

continet pcrfcdioncm totius crcatura: ; ergo CTadusfuft, cffcQtia Angeli ponitur adaqiiatiim obicdlum tierinenii' illius intclledus. Antcccdtnsparet,quia fccun-

ritrtm.

& aliud dc illo intcr aliqua entia perfe-

i

«Sliflimo

tentia vifiua auditiua, & tamen nullo modo conueniunt in aliquo coriccpcu , puta auditiua , vel vifiua , quia tunc vcl vifiua cffet auditiua, vcl e contra. Vcl vna cflet vnum itiembrum diuifiuum rcfpeftu diuifi , & eflct ipfum diuifum 3 non dicuntur crgo eiufdcm rationis, ficuf primo modo. Sic dico de fenfu communi, quia licdc fenfus

communis

modo

in

homine

,

&

cuntur eiufdem rationis

tamen dFpro quanto conue-

niunt in hoc conceptu

qui

in afino difFcrant fuo

,

fpccie

cft

fcnfus

com-

munis. Hoc/fdem dico , qu6d inteUc^us hominis, 8c inteliedus Angeli , pofito qood non fint eiufdem rationis , quia non eiu(dem fpeciei , ncc gencris ptoximi , tamch dicuntur eiufdem rationis , quia rcaliter conueniunt in hoc, quod eft potencia intellcAiua. £t hoc

n-

,

,

Qu^ftioXIV. TntiheMui diuinus ntn fottfl moutri

* *"*"""'

^* ^oc modo, qu« ponuiitur eiufdefti rationif quicquid refpicitur ab vna pro obiedto , refpicitur etiam ab alia. Et fic qiiantum ad hoc,omnis potentia intcUediua hibet idcm obicftum adarquatum , faltcm loqucndode illa , qua: cd creata

;

ficut

etiam omnis potentia vifiua

ref»

obicAo adaequato. £c quod diuinus intellcflus non habeac lapidem pro obit£to motiuo immediate hoc lion eft ex ratione intplledus, fcd ex hoc, quod cum fit focmaliter infiaitus non poteft moueri i creatura, recipiendo ab illa auquam perfeAioaem , quia tutac vilcfccret. Dico etiam , quod licet lapis picit idcln pro

'j^,

ImtlUSM diminits tx-^

'^m',*rf^a.

Iw».

vcpratfi^ns intcllci^ui (fW

Angelicoin rationcobic-

aifbum intelligibilis caufarctncceflari^

notU

liam fui,&~contcntoruni,tamen liop "neearetur quin lapis comentus , fi efletin fc prziCfls tali intcHci^ui, poflit ipfum

Sicut ctiam

illa

fi

humano

intelleitui

Angeli

;

camen

quod etiam

fibilis

,

praffctiy ,

&

lapis fiponcfc-

inccllec^ai in ratiotie ol^iedli

illi

(noucrC4&

ceUigibilis, a6tu poflcc tpfuni ccc

cfliit

caufarct notifiimUii

oranium contentorum turpcxfens

mouccc adfuf notiti^r

cflcntia

fic

fn^ pa-

ifto cafu pofico,liccciic"ihipo(^

racio 'nihil concludic.

Ad quarcam. Dico

quod

,

liccc

diftinguan-

non podlc immediatc, & formaliter mouere in-

tur eciam genere rcmociori, qui caincn habenc

tclledum diuinuro,eontiaetur tamen virtualiter in primo obiedo adasquato motiuo intel-

idcm obiedum

Iccftus diuini, fcilicct in cflcntia diuina.

ftinguantur eo modo, quo dixi fuprk , fcilicet, quando non conucniunt in potentia fnrclle^i*' ua,& talis diftin6tio atguic diftiniflionem obie^ ftocum primorum,ficut patct dc vifiua,& auditiua ; modo intcUedlus humanus, & intellcftus

patet rcfponfio ad inftantias,

Iftis prajrnifTis

Ad primam ftns

negatut fimilitudo

diiiiiiiis,

,

<juia intcllc-

(juiainfinitus, ncccflarii cxcludic

*'"^"''" impcrfciaioncm, «f idco rcpugnat fibi

^^^ immediat^

moueri ab aliqua crcatura ad Sed intelletStus Angcli cft pcrFe&iomsi^nita;, 6c limitati , cum qua ftat multifui noticiam.

dc

ficut patet

,

fcnfii

crommunf

in horaine,& in boue.requiritur etiara qu6d'di-

Angeli coueniut in ratione fbrmali intelledbus. Ad quintam patet reiponfio ex fupcrius di(kxs^ic fic patet folutio,

plcx imperfcdtio,

& ficpotcft habcrc ctiam la-

Tcrtio principalitcr inftacut concta cercium,

pidem pro obicAp

motiiio,ficut ctiam habet in-

probando quod motio omnino prima non fit motio naturalis. £t prim6 fic, prcfupponcndo

telledus nofter *jH*ft.ii. 5c

non habcc

,

vt patet a Do£korc»«

cum arguitur quod

dico quod non

cft formalicec infinicus

in fc realiter

z.


j.

tuncvilcfccrec, ,

& ided

omnem perfe<%ionem,

& pcr confequens poceft perfcftionem

fibi

com.

pctcntcm ( loqucndo de pccfcdlione fecunda) ab aliquo rccipece. Eft cnim maiocis impcrfcAionis dependcre ab alio^ fccondum cocum fuum e^,ficuc nunc dcpcndct i Dco,ficut cti£ •liat crcaturz , quino depcndcrc fccundum aliquam perfedlioncm fecundam quam rccipit,ab obicdlo , partialitcr tamen > a caufa minus

&

Ad

fccundam patct refponfio

,

quia intellc-

ftus diuinus eft formalitcr infinicus , ideo monctur ab cirentia fua refpedu omnium intelligi-

bilium. Scdnoneftficdcintelleftufinito, limitato.

^^

tcrtiam.

&

Dico quod Angelus nullam

UuHctmtmi crcaturamcontinetvictualitcr , vel cmincBter ftntintt vit- fccundum totam cntitatcm illiu$,qualis contitimtlittr. ncntia rcquiritur ad hoc vt fit ratio caufandi notitiam cuiufcunque contenti, imc> pto nunc dico (non alTcrendo) quod nuUacrcatura quan, tuncunquc fuprcma , continct aliam crcaturam abfolucara reaUtcr diftindam fccunduiii totam

fuam

75

quid mouerc fequitur erititatcm. Tunc fic, quanto ponitur ens motiuura perfcdiius fimplicitcr, tanto cx natiira rci prim^ natum eft moucrcquia ficutpcrfe£tius cncntialitet ex fua rationc natum eft eifeprius impcrfe^iJbre.ita fi cftmotiuum, natuni eft prius hioucrc, & fi eft infinitum

&prxfctlsiTiobili

,

ncceflario

,

mo-

poncndo quod necclfario fit motir uum. Secundo fuppono,quud ficut iiltellcdlus uebit illud

diuinus,

& clfentia diuina concutrunt, vt duac

quafi caufic partialcsad iniellcdtionem cflcntiaf

Jattttedi/!

diuinus

,

ty-

'/"»"«'''«''

&

ptincipali.

JLniilusnul

3B9

cum quarlibcc prim6,& prinfccundum cotum inwmefcfic dependeac a Deo , quod ipfo pcc iinpoflibilc circumentitatfm,

cipalicet

fccipco^cfTct impoflibilc ipla aliquo

modo

cfTe.

Ec dicitDoftor in xjiift.i. quAft.i^. qnod gcnitum ab aliqua caufa fecunda canciim dcpendcc ab illa in i^e pro illo inftanci in quo accipic ejfc ab illa caufa, licct principalicec camcn a prima, fed in toto tempoce fcqucnci immcdiacc a Dco. Licec crgo Angelus ^hU gradus fupremus intcr crcacuras,aIiquo

modo concineat perfeftio-

diuinx , fic eflcnua diuina , voluntas diuina ^.^^"''ww* concurrunt ad volitioncra eflentjz diuinx, fMtfifartia. Tefti6 prsmitto,qu6d voluntas ex fua formali Usadimetteratione cft pctfcdior it^tcUe^lu, vt patcc a

ftore

Do*

Iftis

pra:fuppoficisarguitUr ficjvolunrat

Ci

Co-

ponatur raotiua ad adlii fuu, eft ex fuaratio-»^ nc formaU perfcdius motiuu,quhm intcllctftus diuinusjcrgo volunrasprius mouet fe ad adtum fuura , quam intellc£kus. Ancecedens patec ex

la

ccrcio pcxfuppofito. Si dicatur

,

quddintellc-

voluhcas, Dico, qu6d hoc non foluic,qura fcmpcc voluntas ex fua ratione foriTJali ponitur perfeftior «ftusdininus eft

ita infinitus, ficur

Sjcut etiam cirentia diuina ex fua ifintU H* ratione formali quiditatiuaponitur pcrfeftior ino^eji fer-

intclleftu.

omni

attributo

ter uifinit»

,

,

iic

licct attributa fint formali-

in ptopoiito.

L-onlcqucntia

probatur cx primo prsfuppofifo, fcilicct,qu6d

motiuum imdicaturquod concurriteflcntia

pcrfe£tius fimpliciter eft prius perfcdtiore. Si

cum voluntate

,

fcd prius concurrit cimi

tcUeilu, idco intclledlus,

irv-

& elfcntia funr prius

motiuum. Dicoetiam, quodbocnonfo^uit, quia hoc pofito , ftat quod tocum principiuriv

nem illarura, nunquam camen concincc fccun-

mociuum

dtim perfe
dera,vt concuititcum vtro<^ue,

cafuillopofito,ideft,qu6deflentiafupccmiAngeli fic contineret omnem creatur^m , adhuc

vtincluditeflentiam,& voluntatS.quam Yt inintellcdum. Si dicatur,quod cludit effcntia,

np haberetur intentum,quia licct Scoti Oper. Tom.XIl.

oluntas praefupponit opcrationcm intcUcftus. Dico, Kk 3

infa clfcntia,

^""'«"«

w ^.dift.^t),

fit

pcrfcdius

,

quia eftcntla cft eatunc volun-

&

las ex fua formali ratione cft perfcdlior intcllc-

£tu

i

crgo principiun:

mptiaum

cft pcrfc<5tius,

&

'" •'^,

.*r .

59 o

Quodlibet.

Dico, quod hocnon foluat, quia perfcftius, vt

non praefupponit ncccffatj6 imperfcdlius,& maximc quando imptrfcdbius non cft dc inttinfeca racione pcrfcdio-

perfc(9:ius fimplicitet

ristficut

nec inBnitum praefiipponitut necefla-

llo finitum,vt dicitPodor.

m£^

SecundoinftaturHc ; (i motio naturalis nemorione per modum voluntatis, &'in eodcm opetante fit vtraque motio, fequiturquod ipfaerit fimplicitct prtoromni uinis crit fimpliciter

produdio Filij iii diprior omni motione vofic

luntatis tefpcdliu volitionis

confequcns

cft cflcntialis

nem

fiint

eflentix diuinx;

falfum, patct,quia talis volitio

eft

,&c(rcntialia dicentia perfc
priora notionaiibus

,

vt patet a

Do-

Aore

fupraq.i. Confequentia probatur,quia fi motio naturalis in eodem ex lc cft prior mo-

quAd cx fc erit prioir omni motionc voluntatis in codcm operante. Si dicacur,quod non eft vcrum.nifi dc motionc naturalieiufdemordinis,& dcmotione voluntione voluntaria,fcquitur

' *'*

inftatut fic

;

quando

modum

r3c,& principium pcr

cipium per

modum

eodem opemodumnatu-

in

voluntatis, prin-

naturae cft perfeftiflimum,

\mi rel="nofollow"> fbrmaliter infinitum

,

&

habet obieftum

quod narum eft operari per modum naturae. Et nullum extat impedimentum, poteft ineodem inftanti, quo popetfcdtiflimi pratfens

ccffario eft prior

tnotione voIuntaria,&

Quint^

rancc eoncurrunt principium pcr

circa

,

nitur ptincipium fic pcrfeftum,pcrfcftc operari

operationc

ieftum alia

,

fibi

conucniente circa illudraleob-

& maxim^ quando obiedlum ponitut

caufa partialis per

niodum narurx , imo ne-

modum

ceflari6 ftatim agit per

diuinus,&

telledlus

modi,

naturac.Sed in-

cflentia diiuna funt huiuf-

tara refpeftu cognitionis eflentiae fimpli-

quani rcfpcftu notitia: genitae,vt patet. Si crgo talc principium per modum naturz poni-

cis,

mouere

tur priiis

tur

quod

totum conatum,

fecundiira

qi\amprincipium per

modum volnntatis,'fequi-

Filius erit neccflatio prior

omni a^u

voluncacis.

Refpondcoadinftancias.praemittcndoaliqua. cft natura perfeda intellediua

eiufdem ordinis , quz refpiciunteundcm tcrminum. Contta,quia motio ad notitiam geritara pcr modum naturz , & motio pcr modum voluntatis ad volitionem eflentiae diuinx

Primo, quando

habentcundcmternnnum, quia vtraque refpicit cifcntiain diiiinam , vt pacet eadem enim cfTentia eft obfecfium primum tam motionis,

obie^^um incomplcxum,fic,quod cft impoflibile illud obieftum polfe vclle , nifi ab intellcdlu ciufdem naturje fit prajcognitum. Et hic nulla

tatis

:

&

qux eft ad , notitiam genitam,quim motionis voluntatis, quae ad notitiam fimplicem fui

includcns intelledum

& volnntatem

,

,

fcmper

videtur ratio aflignanda

rnm, puta quia

,

natura porentia-

nifi

incelle^lus cft talis natura

,

ideo

ppreft elicerc aftum circa obic<3um' abfblute,

fpiratum,fiue ptocedentcm;ergo fcquitur pro-

ctiam nulla opcratione alterius potentiae praemifla circa illud idcm obie61:um:& voluntas eft

amorem

efrcntialcm,

pofitum,fciticet,qu6d motio ad notitiam geni-

tam cum

fit

merc naturalis

tione voluntatis

,

,

erit pofterior

fiue quareft per

modum

movo-

Teitio inftatur fic ; aliqua motio per mo(dum naturx refpcdu eiufdem termini cft fimplicitcr pofteriormotione pcr modum voluntatis,qu£ eft fimplicitcr ad idem obicdumjer-

gomocio

nacuralis in

codcm opcrance

eiufdcm termini non tione pcr

cft fimpliciter

rc-fpedu

priormo-

modum vetuntatis.Confequcncia pa-

Antecedens probatur fupponciido quod

ter.

talis

quod non

natura,

ca obiedum,nifi

eliccrcadum

poteft

fit fibi

pracfens,

cir-

vtaQu cogni-

&

tum

luntatis rcfpedu amoris eirentialis.

fic motio voluntatis citca obiedlum ; fempcr pra-fupponit motionem intclletflus circa idem obieftum caufantis cognitioncm eiuf-

dcm

obiefti.

Ex hoc ncceflario

patet fit

quomodo voluntas in operando

Volunttu

In

pofterior incellediu in operando, oferMdo

ift

non quod intelledus

in

eadem natui a fit ex na- ^«A""' imo fimplicitcr " ' "'

tura rci in fe prior voluntate in

eodem

;

inftanti.quo cft intelledus, cft ctiara

9.^ 4 j. quod con-

voluncas, quae funt perfcftiones abfbluti naturs. Scd intellcdus dicitur prior voluntatem

tingcns de ccrmino,fiiie altcrapars contingentis determinacc vcra cft immediacc avoluncate

in operado,quia priiis neccflari6operatur,quatrj

dicic Do(fior in frologo,q.vlt.&dift.i,%,i

J>rimi,&infrkpritfenti

diuina,

fic

qmfl .fcilicet

determinati volcnte;

,

& hsc detcr-

minatio eft fimplicitcr prior cognitione eiufdem complexi contingcntis.vtpatet a DoOiore tn locis pisallegatis. Ex hoc fcquitur quod motio voluntatis, quac terminatur ad hoc complexum contingens , eft prior motione intellcftus ad notitiam ciafdem complexi ; ergo motio naturalis, vt huiufmodi, etiam in codem operante, eft fimpliciter prior motionc per

4um

mo-

inftatiir fic

uinis prius per

modum

;

quia idcm Pater in divoluntatis moueturad

gcnerationem Filij,id cft, quod prius vult illam generationem eflc , quim a6lu generet Filium per moditm natuix ; crgo motio nacuralis, fiue per

modum

eodem operantc non eft motione per rrpdum volunta-

naturas in

fimpliciccr prior

tis.Confequentia patct, quia confequens inclu^ituc in antecedence. Anteccdens patct per Do-

ftorem in primo,

ijuomodo pater

voluntas circa obfcdum. Et quia mdtio intelleftuscirca obicftum eft neceffario

pcr

,

& obie6tum intcllctaum

modum

narurae,& fimpliciter

&

motio voluntatis tancurn libere, eadcm hatura, in qua funt iftae potcntix,

naturalis

idc6 in

,

modum naturx eft fimpliciter prior modum voluncatis motio ergo per modum naturar non eft prircis^ratione pcrmocio per

mbcioiie per

;

diciturna-

fe(flionis ptincipij a
turalis

,

quia

eft

\ naturali principio nccciTario,

& per modum natura: moucnce, & non vidctur

voluntatis.

Quarto

difi.6.<jMift. t/«if<»,vbi

vult gcncrarc.

oftcndit

ii*f»mi*s.

voluntasad hocvtaftum eliciatcircaobiedum, pr^fupponit opcrationem intclledus circa idem

& ad amorem

quae eft ad

yj. titSpon^i

aflignanda alia ratio, vr patebit infri

,

^.i^.imo

qu6d principium per modum voluhtatis motiuum fit fimpliciccrperfcdJius, vt pater de ftat

voluntatc refpediu

ca:li,vel ignis.

Patct ctiam

quando vtrunqueeft ineodcm operante, in nobis

,

ficut

voluntaS eftperfcftior intclledu, vt

probat Doftor in

4.
tamen

ipfa cx na-

lura fua prxfupponit bperatidncm intcllcdVus^

& hoc non eft impeifeftionis in volutatc,quia non habet adlum ciica obicdtutn , nifi przcognitum j efle bcne aliqualis impetfe^io, fi in\"~

'-

tellc

«»-

.

'

Qu^ftio tcllc(^us pofTct habcrc

a£lam

obieftum, ciica quod non pofTct voluiuas habere adum.quia ficuc iatelledus non habec a^tii circa aliquod

circa obic(5bum> niH a£lupr<eiens inrationeintelhgibilis a6lit, ita voluntas nifi circa

non

non habec

aduiTif

obiedum aftu cognitum quia aliter ;

potcft fibi elTc prxlcns in raiione obie<Sli

& fic eft fimplicitcr primum eftcftiuum, & cft impoiribilcaliiidelfe priuseo.Hacc omnia sut oftenfH a DoAorc in primo.vbi fupri. 5

Exquo fcquiturquod

primura n1otiuum,&no poteft vcUe aliquid,niu przcognitum a fuo intclle(au,& nihil ad extra potcft aliquidimmcdiatcvelle ,nifiprius velit effcntiara fuam.quia volitio cflentia: cft firopliciter fi

neceflaria.vt patet htc,

eft fimpliciter

& in primOydifi.\o.& in-

fra,q.i6.8c voUtio crcaturae tantijracontinges,

vAunus tHMC

tft

telleclus

Minus.

79-

Di-

fit

&

,

i.diji.

i

.f

. i .

,

Cum ergo volitio cflcn-

fimplicitcr piima

& illa volitio neccirario

ex ratione formali perfe(Slior

intelleiftu,

tamcn ex hoc non fequitur quod agat primo pcr modum naturac, quia hoc non procedit ex

Tamen dc hSio

fola perfe
voluntaseft zqueperfedbi, aut intelle(5kus diuinus propcer infinitatero.

Adiccundum dico quod quando in cadem natura funt dux potcntiz fcilicct intcUedus, voluntas, & perfeds , & non 'mpcdita;, & ;

&

circa idera obie£kum,itaqu6doperatio voluntatis naceflario praefupponic operationem intelle^aus circa itlcm obiciftiim

& fimilitet pro-

du(9:io voluntatis neccflatlo prxfupponit pro-

per

eft

modum

naiurx

,

& eft tcriia in oidinc

quarta in ordine motionum.Tertia/impliciter

motio

intellcftus diuini,fiuc memotiz diuins permodura naturx cftprodu&io crcaturarum

firaplicium in tfse cognito, fiuc in efst obicdli-

uo

,

&

niira.

hzceft quinta motio in ordincraotioEt tcttia motio fimpliciter per modum

voluntacis eft produ(Stio creaturarura in efse voIito,& harc cft fcxta motio in ordine raotio-

nutb. Quarta fimpliciter motio,etiam pcr

&

motionum.Quarta motio fimplicitcr

in ordiue

per

modum

rum

voluntatis cft produdtio crcatura-

in efse realis exiftcntije

ordine motionum. Et pcr

modum

modum

fic

& eft o^ftaua in

,

patct

quomodo vna

naturae eft prior alia pcr modutri

& vna pcr modum

,

voluntatis eft

,

raodum naiurz , firaplicitcr ta& omnino prima cft motio per

natura.

Ad tertium concedojquod aliqus motio pcr

modum

voluntatis

eft

ptior

complexi contingentis,& cogncio ciufHcm

niodum

poftcriorjtamen motio pcr

fpcAu tetminorum coiwplcxi

,

quia voluntas

intelledlus circa

ncccfl"ari6 operatur in

habcc obic£tum prxfens

,

idem obicilum,

eodcm

inftanti,quo

fiucadlu cognicum,

nccciTario vult illud ,aliter

non

cflct petfe(fla

ponuntur iftae potentijc vcrcproduftiuzjcircaidcmobicdum prinium, voluntas non potcft cfle iiOtix produdiiua,circa eflcntiam, nifi intcUeaus prius fuerit produ(£liuus. Et hoc cftpraccisc ex natura potentiarum , qu6d ficut in operando voluntas

poientia. Sic

pra:cisc

firailitcr fi

prxfupponit operationem intelle6kus,

& no produ(^ioncm ipfius,

produccndo ncccflatio prsfupponit produftionem intelleftus circa idcm obic(f^ura. Et ide6 fimplicitcr prima motio pcr modum natutz cft opcratio fic

in

intcllcdlus diuini circa candera eflcntiam

prima fimpliciter motio pcr tis cft

opcratio

,

modum

;

&

volunta-

fiuc volitio voluntatis

diuinr

eft

natura: re-

neccflario cft

prior volitionccirca illud comjilexum eft,

80.

fcilicet voljtio

,

,

& hoc

non prafupponit cognitio-

ncmcotpplcxi contingentis.fed cantiira cognitionem terminorum,yt dixi fupra. Loqucndo crgodcmotioneintelledus ,quae femperpra:fupponitur motioni per modum voluntatis, femper illaeftprior,reddcndo fingula fingulis, vt fuprapatuic.

Ad quartum.Dico quod principium gencrationis

non eft -<^» veliiit qua Patcr vult f"P"""fi*"" volitio qua Patcr ^a-'*'

illa volitio

Filii

,

illam eencrationcm , fed cft ruiriB II complacet ubi gt ncratc Fuiura rel="nofollow">& jHa cft pnor, rt.

1

•

tionufiltj.

camen prxfupponit ali9ra,fcilicct cognitionem cflentiac , & etiam cognitioncm g^nerationis diuinsjdc hoc vidc Do(ftorpm in i. difi.6. Ad vltimum patet rcfponfio cxdi(3;isad pri-

aflignari pcteft.

voluntatis tantura prafupponit

mo-

diinatur^,eftcognitiointclledus diuini rcfpc(ku obie(florum volicorum; haeccft fcptima

quod opetatio fi

Hoti

quz

motionum;fecunda vcro motio pcr tnodum vo> luntatis cft produdio Spiritus fan6ti , eft

mere ex natura po[enti4Tum,& nuU»

&

licct

,

fecunda pct

dudlioncm intelledus circa idcm obieftum; fic fc habcnt,qudd voluntas iramcdiate potcft haberc adlum circa obie(Stum cognitum , ita opcrationem

motio iu

voluntatis.Sed fccunda motio fimpli-

mcn prima

fit

nacura;

ifta

citer mtelle(^usdiuini cft gencratio Filii,

tingcns ptasfupponit ncccflariam

ta

perfe-

modum

modum

pcr

fit

voluntatis

convt probat

motio voluntatisdiprxfupponit ex natura talis potentia: intellcdionem eiufdcm ellcntis.fcquitur quod fimpliciter prima motio cft motio naturalis.fiuc pcr modum natura-.Ec ex hoc patet refponfio ad primum argumentum,quia pofitoquod voluntas in cadcmnaia-

ci* ficut in-

eft iecur^da

ptima

prior alia per

uins ,

.«vu

ordineomniumraotionum

vt probat Doftor iuprimo,diJi.}ef,& inftcmdo,

tia:

4«

quod

dtji.i.& in ^Holi.(j.j.& prtfenti ySc volitio

Dodor in

391

circa eflentiam diuinam,ita

&

a£tuamabihs.

Secundoprxmit^o, quod nacura fimpliciter 78. NMura fu' fuprema, quar eftDeus , necefTario eft intellifrttn» tfi gens,& voIcnSjVt rubtiliterprobatumeftaDoDetts. Aore tn primo dij}.t,parte prima,tjutfl.i .\n illis prxamDulis,& ipla in agcndocft fimphciter indepcndenSj&o.mnia alia in agendoab ipfa dcpcndcnt

XIV

mumargumcntum, quia hoc

totupi procedit alia caufa

Quarto principaliter inftatur contia quar, ptobando quod raotio,qux eft ad tcrminumfinitum.Primo fic:motio ad p.itcrnitatcm indiuiniseft prior motionc ad gcncrationcm tura

Filii;patct

quia

efl^entia

prius quafi otiginat pa-

tcrnitatetnin feipfa,vt patet ttiocioxcin primoy

&

tamen raotio ad paternitatem eft ad motio ad terminura , faltem non infinitura;

diji.ii.

&

FiUum cft

ad terminum infinitum. Secundo inftatur fic ; quia fi raotio,qua cft

ad tcrrainurtl infinitura fit ncceflario prior mo tioncqua: cft ad tcrminum finitura , hoc erit, quia quando agens perfc(flum comparatur ad perfc^ius,& miniis perfedlum, prius crit raotioadperfc(flius,quam ad imperfcdlms ,quia nonc imperfcdtius przfupponit pcrfedius ,

&

contra. Si

diuinus

ftc

,

prii;s

quod intclkdlus mouctur ad produccndum per-

crgcv fcquitur

Kk

4

fciSlius

81.

Quodlibet.

392-

fediu» in ejfe obicftiuo , vci in ejfe cogniro, qiiam moucaiur adproduccdum imperfcdlius, fir prius crit liomo in eirc coguito,<]uam bos, fic oidinate erit motio ad aliud, 6c aliud fc-

& &

NttJt.

diccieturqu6d intclligitur dc motionepei modum natur.-e. Tcitio dicitur,& melius,qu6d Dodlpr loquitur dc termino infinito,& finito,

Tcrtio inftatur

quia pjius producitur pro-

,

commumcetur eirentia diui-

na Spiritui fanAo ergo ifta motio , fiut communicatio tcrmin. ii.hniii prxlupponit ncctCfario tetminum noninfinitum. ;

Quarto inftatur quia fi poflibile forct infinitum caufari a voluntatc diuina contingcn,

fcr.tunc voluntas poiret immediatc caufare

nitum,&

Qu

tum,&

pAft infini

(ic

fi-

potcrit prius c(Ic

quim

niotio adfiuitum,

nt6 inftatur,

ad mhniium. quiro, quarc niotio ad

&

tcrminum finitum.non poteftciTcprior motione ad tcrmmuni infinicum , fcd nccellario poilcrior ? Aut hoc cft,quia repugnat moucuti ad term.numinfinitum,

&

finitum polfc attmgc-

naturx aiicuius infinici , & alicuius finiti , ita qudd tam finitum, quam infinitum cft pra:cise ab codem principio , & maxim^ quando princc(Tari6 ptoducit

tiorcm

;

gnarc-t

tali

;

cft impeditum , prius ncinfinitum,qu^m finitum,quia

infinitum, vt cffcdum

priiis rclpicit

immedia-

tamen,pcr polTibilcvcl impofllbile, illud infinitum non producerctur , non rcpu^ fi

principio polfc immcdiate produ->

ccrcfinitum niti;

aut idco cft,quia rcpugn.it ter-

;

finitopoire

modo

cipium nullo

num

produci,non prius produdlo termino mfinuo aut id^o cft , quia terminus finitusin fuoejfe ind.idu terminum mfinitum. Scd nullum iftoruin cft nectflarium.Dc prinio

ti

noneft crgocxrcpugnantia prin-

;

produ6l.ui,n(CCx repugnantia termini fifcd pr.TCiscquia ptodu^io termiai infini-

nata

cll

quaudo

edc prior produftione termini

vtt.iquc produftio comparatur ad

principium proJutfliuum , ficut duo quorum vnus eft immediatior caufx ,

finiti,

idcm

eftcdlus,

&

alius

didum eft infecnndo

mouens habcr iu virtutc fua vtruque tcrminum , ii* quod vnus tcrnnuus non

niectiatior.Ec Jc

poni ur

Qyinto principalircr inftatur contra quintum diibiurii prdbandp quod ptimum mobile

patet.quia

fic

relpc^tu proJud.ionis

ratio formalis

mouencis

&

fi

.quantum

tctmini

iiltirius

porcft

,

vnum

prius

vnum ali<>

,

cx Q.«tura

cft

talis

in fuo

formali infini-

ejfe

vnum qu6d ,

cjit

, fcilicct, quod Doftor mot jo ad tciminum in-

pric^r

cft

,

fjmpliciter ad finicum fimpiiciccr,quod cftcns


quod

motio fccundiim voluntatcm, qui cft ad cirentiamdiuinam, cft fimplicitcrptior omni mo-

modum naturx,fiuc

tionc.fiuc per

volunratis

hoc

,

per

modum

qux tcrminatur adcreaturam

intelligit,&

,

&

non dc mptione ad incra,cum

R.cfpqndco tamcn ad rationcs luti conclufione inrcUcdla.

quod non curri

re

nullomodoproducatur

M frimo,difl.i6. &

lctabciTcntia

,

etiam abfo-

Ad primam

dico

aliqua motio ad patcmitatem

eft

,

alio

qu6d

18.

vt patet a

& pofito

Doito-

quod puUu-

tamcn non cftmotipad ipfum,

illa

critad tcrminum infinitum,

quia circntiafuo modo coinmunicarctur per talcm motioncm,

Ad

1'atri

,

adtctminum

quac propric

form.iiis gcncrationiSjVt ptobat jw»,
vcl

fi

,

nec quafi dcpcndet

fijd cft

,

tunc

fic;

omne mobile, vd dcpcnd

lio^ncceffaric)

Scd

tfet.

i Dodt<»re

mobile ab avcl quafi depcndet ab

t ,

quafi

modo

intcUetflus diuinus nullo

de-

non tft ab aliquia mobilc ab alio

pendct,nc-c quafi dcpcndet; ergo

Maior

qiio mobilis,

aliquid rccipit

patct

,

vel quafi rccipit

,

ab

illo

,

alitcr

noncfTcc mobiIc,& quando.a^/.recipic aliquid a B. tunc, >4 in co , cpod rccipit a B. dcpciidet Dodorc »« prtmo , diji. 30. i B.&c faoc patet il

Minor

patct

maliter,

&

quia

intcllcdiiis

diuinus cftfor-

fimplicitcr infinitus.

Sccundo (Stus

,

inftatur

,

probando qu6d

modo fit mobilis

diuinus nullo

intclle- fiecunJum.

ab aliquo,

quiatunc habcrcc rationcm matciix',vcl quafi matcri.-Ei patec

,

iiuia

tunc habcrcc

rac

citcr ncg.icur i Do(florc>«

qnod

oncm,

ad Fjlium

,

cft

infin

tum,

rcrminus

Dodoi

1

.difl^tj.i.vbi vult

clfcncia diuina in gencraiione Filij

non

ntcquafi niaten.T,quia hxc fonanc imperfcdbionem in cncnhabec racionem, nec materia; cia

diuina

,

&

,

hoc idem (equicur in

intellc^lu

diuino.

cft

Tcrcio inftacur

,

quia

primo mobilis

,

vcl quafi mobilis rcfpcdlu

noticix cnenti,'c diuina;

,

fi

intcUedlus diuinus Tertinm,

fc-quicnr

quod

quafi

ab cllentiadiuina.Scd hoc cft impofllbilc, quia aut illa notitiacft rediftincfta, aut rationc altcrum opoi tet dati , alitcr idcin omnino rc, & rationc indiftindum eflct iccc-

w pri-

vt ad tcrmirium

;

ptiuufT>,& rcccptum.Sed

lUnguitur re

;

talis notiti.i

non dicadcm

p.itcc,quia cft fiwpliciccr

rcs

i

nuliodeftt^

(implicitcr,

rccipit illam

fccund.im patct rcfponfip.quia j»cncra-

tio Filij ncceftari^ cft

quia ad eirentiam

Etprarfupponp vnurr., fcilicet qu6d modo dcpcndci ab

& omnmo indcpendcns. Hoc patct

& pofito quod fitaliqua motio, vcl quaii motio.dico

fic:

1'ifinittm

quafi revCptiui,& qu.ifipafiiui.Sed hoc fimpli-

jbi nihil fit fiiiitum.

nen

Piimo

&

naturalc cfTentia diuina.

bitim.

infinitum fimplicitcrnullo

illo.

motionc <\ux cft ad terniifinitum, hoc dicit comparando infinitum

finitum

num

hic dicit.quod

fi-

85.

,

mo;ionc naturali nonfit intclle^us diuinus,

tum,vt paici,ergo,&c. R.cfpcmdco, pnmicteudo folu'io argiimcniorum

vidc in dubiis.

.ij.i,

primum motiuum

termmum

fic priiis

du(3:o pcr prius.Dc tcrtioctifm patct, quia

quando

1

fatis

fincaltcro producere,

infiiiitum. Dc fccundo patet, , quiim quia non pnnitur terminus finiius iii alicjuo gcnerc dcy^cndcrc k tcrmino infinico, ctgo non rcpugiiat fibi pollb prqduci, infiuitonon pio-

nitum non includit

dtfi.

hoc

&

finitum

niititcir,.

duo cffcftus ordinate proccdentes ab cadem caufa , qu6d tunc infinitura crit prius producibilcquam finicum. Ad quincam. Dico qu6d ratio cft.quia quado principinm eft produiftiuuni pcr modum vt (unt

cipij

uifinitum

inipoifibilis.Sccundo pofito ca-

cft

lu,

rc t-riT>inum finitum.nili prius atiingat fcrraj-

mino

pattr-

rcrtiam patct rciponfio cx pra;fuppofito, patet fimiliter re ponfio , quia

Ad qnart^m priin6 cafus

magis, ik minus pcrfciflum, &c fic efncccirano prius moucbic intelledum ad notitiam iiominis,quam alioruniani-

prictas Filij.quam

ad

Ad

fcntia

tnalium.quod vidctur omnino inconueniens.

Itfotin

ipfc Filius includit eircntiam,vt

cundum Aium

dft

totaIem,t3men

icrminum formalem,

XIV.

Qusftio res ciim edeiuia diuina intclle(ftio elt

nec ratione, quia

;

pdor omni adu

illa

collatiuo, cuni

/icfimplicitcrprima. $MMrtMm.

Quarto inlbcur , quia

fi

intellei^us
ab cirentia «liuina ad nocicia genita,

e/l niobilis

lunc quarro

quOmodo

notitia genita eft in

il!a

comuni

incclle(ilu,aac in intellcctu abfolutc',3i

itibus pertonis;aut prxcise in intclledlu Patris,

aut in intcllc^u Filij;n6 primo.quia tunc notitia clFct

communistdbus

talis

pcrionis,licut

&

forma-

intclle>5lusinon fccund^.quia tunc ipHi

liccrdcnoniinarct pattem , iicat etiam infccc Doftor pio inconucnicnci concra Hcrtricum in i.dijf.i.pan. i. dift. 17. Nontertio , quia

&

tunc intellcdus prxfupponcretur cire in Filio, fic Filius haberet fj^f prius,quamnotitiagcnita,quod eft impoHibilccum i-ilius,& notitia '''•'' genita tantum nomined.fFerant, vt expofui in

&

i.difl. i..pan.i..tju£ft.^.

§lui,ui-m.

nus polfct muraci ti,

quo

fcntix

;

,

patet

,

eodem inlUiinon habct nutitiam ef-

paccc.quia in

elt iniellcdlus

,

quia ipfa notitia

,

ex quoquaii

producitur ab circntia,vcfuprapatuit,7«
prajfupponit inteliedumi inftanti

non

quo

,

intellcdlus diuinusintclligitur,

intelligitur

habetc illam notitiam

,

& poft

intelligiturhabere,ergo mntatur.Probo confc-


linemucationc,vt pacct aUoiftorc<>» ^extiM.

ficri

i.dift.jc).

Scxco arguo.piobando quod eflentia diuina non fic primum motiuum , primo ficildcm non poceft clVc principium ^«0 & quod produccndi5patet,quia principium quo cft ratib formalis produceudi. Principium vcro qnod eft il-

&

lud, in

quo ponicur

calis ratio

fotmal's,vT pa-

leccifcurrcndo inomnihuS. Sed clTetitia diuiha cft prnicipium qno piroduccndi nocitiam in intcUciitu diuiho

;

cigo

i\o\\

mouet

prihio in-

diuinum , & tamcn in illo priori, in quo petfona noa inicliigiiur , cft vcra intellctellecilum

(\.\o cirentia;

Sr^iimhm,

Septimo

diuin.x

inftatur

fic

tcllei^um diuinum ad

:

mouet

Si elfentia

in-

crgo rnouet propter fincm , cum mouens per modiini natur^jfi eft pcr fit moucns, moueat proptcr fincm,vtpatet i. Phyftc. d crgoipfa mom.t ptoptct fincm

,

&

hnis

fui

notitiam

pdmo

,

niouet effiicicns.vcl

primo,

modu natura: re-

,

habcrcturnotitiaformalitcr infinita

quia a non infinito formalitcr, non poteft formalitcr elTe irfinitumjnon fccund6,quia tdriceilcntia,

npn

cflct

primum motiuum.

eftcntiajVt cflcnda^ponitur

Thcologiac in

fc

,

&

,

Tur.i etiam.quia

primutnfubicftum

non lub ratione

&

infini-

eo modo, quo ponicur piimum fubic<Stum Theologisiii (t ponitur obie(flum intelIc(Slus fui. tatis ,vt patct

fupra »«

/iro/o. ^. 5.

vtpatet

Decjmo .nftatur fic quia tuncfcqueretDr quod fi eftcntia eft motiua per modum natur* ;

ad notitiam fui eireniialem, quod tahs notitia edt fimilitudo naturalis ipfius cflcnti^ pet imitationcm, &: tia

fed

;

fic erit vere mcnfurabilis ab eflcnhoc vidctureirc contrarationcmin-

finiti intcnliuc.

Rcfpondeo ad omncs inftantias prxmittendo ahqua lads neceflaiia. Primo quia ilt« ra-

«r.

,

tioncs,vel faltcin plurcs vidcncur tencre cx illa vulgata propohtione Do^aons, lcilicct. i^aln ardo

triter aliijHa

,

vh realiter dtftwgMumHr

talts eft,vl>tfolarattonediftitrguuntMr,{
telleaus

eflet

ne diuinac

rcahter diftin(^us ab intclletSio.

eflcntia^.eirct realiter rccepciuus

no-

cum eigononreahccrdiftinguaturcomodo quo diftinguit comodo recipit notititiam illam. Hanc propofiiioncin ticiaeabcllentia;

,

aliquahtcr dcclaro

,

vltra ca quae fupra expofiii

qua:Uionc prima. Ec hanc expofitioncm pono, laluo fcmper meliori iudicio;necimendo quouis modo contiadicctc ncc Verbis , ncc intennoni Dodoris, nec hic , ncc alibi. Dito crgo,

quod quandoaliqua comparantur ad

ilnnccm",

qua: vc diftmaa rcalitcr,habcnt

ordincm

talciti

rcaliter,illiimeundemhabcnt , vbidiftiiguuhtur racioncvel ex lola natura rei.Ec fic fi comparaiiturduo finita, (jjuibus formalicemon rc-

pugnat aliqua iniperfcaio,puta, quia fubie^ag accideiitisiiori rcpugnat foriDalitct iftainipcr. fc(ftio,qu6d

(1 ttcept!|num alterius.tunc qiiado fubicdl:um,& accidcns comparacur ad inuitciii,

vt rcalicerdiftiniaa

qu6d

,

laltm ordincin habcnt,

fubic(ilum eft icaliter rcccpduuro calit

accidemiSjSi rcaiitcr perficitur ab illo ; li eicd tantum ratioucdiftingucreiuur , tal.cmorclincm habcrcnc,fciliccc,qu6d fubic(5tlim, faltcni

fccuiidum rationcm ,ellctreccptiuum,

61

hoc

quiavtrcaiitcr diftindto, talis impcrfcdlio iion icpugnat. Sed fi ponatut fubicdium for.eft,

mahter infinitum inteniiuc.cui vt fic,fimphcitcr repugnatomnis impcifedlio f\ compare,

quud cftdenominatiiiumiUiuS ita qu6d illud fit rcaliter dillin-

ex natuta fua, dlam,nunquamcl]<:t

Ipedu intclledus fui n5 enrfimplicitiit- prima. Oclauo inftatur fic Sicfrentiaeft primum tnoduum per modum natura: tam ad notitiam ingenicam, quam ad notidamgenicam,auc eft primum mociiium inquancum cflrentia , & vt prior infiniiate, auc vc aiflu infinita, aliud non videcur dandum; non primo quia tunc non

,

dift.z.

& tunc quxro, aut a fc ipfa, aut ab alio, quocunqucdatuhabctiir quod motio finiseric priot mocione circntix d.uinc rcfpefta intcllc-

:

Qci»H>titi.

in

tur adaliquid

ftus fui,&fic ttlotio ipfins pcr

tf,

& intelle(ilus apud Do(ftorcm ponuntur duo

tia

principiapartialiaa^aus intelligcndi

quaficfficicns.crgo circnda priiismouetur,fci!.

a finc,

^fenttJi

P'imtimfHb.

itHnm Thff incelle(aioniscfl"encia:,ficucclIcncia,nameircn-

eft

Qu^inco inftacar,quia tunc intcUeftus diui-

84.

191

Non6inftatur ,quiaqaarro , qiiareaonpo. nirur fic primum motiuura pcr modum natuIX ipfe ntcUecaus , cum ipfc ponatur ita caufa

,

realiter reccptiuumjpjtct, quia infinitum,cui formalitcr rcpugnat oinnis impcrfedtio,non potcft cflc realitcr reccotiuum

alteriustealiterdiftindti;crgofi illudaliud nori fitreaUterdiftiniftum, fedtantum ratione,tunc

hon

crit

ordo

rcccpciuum fecundum racioncm,quia rationem prarci-

inter aliqua fecundiim

sc accipitur inrer illa per

compaiadoncm ad

realiter diftindla,intcr qua-eft talis

ordo reahoc fcquiturj qu6d intellcdti;s diuinus nuUo mudocft receptiuus, nci. quafiiefpediu

lis.Ex

inttOt^iis dibin:(! e/i

notitiar elTentis diuinsi

quia pei

impoffibilcjcflcc rcaliterdiftindlus,

do

nuUo nio-

cflec lealiccr recepciuus illus.quia infiniro

intenfiu^rcaliter rcpUguaromnisimpcrfidVio,

& per conlcquens,ncc mod6 eft

aliquo niodo

rcceptiuus notitia; etiam fola tatione diftindlx. Si dicatur , qu6d Dodlor inultodes applical hanc propofitioncm diuinis , vt pat*t^w7?. \. ffroU^i,

rtit

uctfti-

pofl^ibilc, vcl

86.

Quodlibet.

594 qu6d

frologi.vhi dicit,

fi

ter diftjuda ab effcntia

&

atttibuta cffcnt tcali,

quod

crgo vbi fola raticnc diftinguuntur faltcmintcUiguntur fecundum rationcm cau-

tiulata

i

ctiam fiipra,quxftione pfima,& fccunda, vbi iianc propofitioiK applicat diuinis. Dico faluo melioii iudicio, quod fcmpcr Doiata.i^atct

^

,.

^

^^0' intcUigit

cis

li

,

quo: dicatur geniia lio pcr

,patct

in

ftntU

tcr inHoita,quia vt licd cirent,pcrimpoffibile,

cta pcr fc fubfiftcns

realitcc diftinfta

rcpugnarct

,

& rcalitcrabalio dcpcndercjcrgo vt

fic

rcpu-

fccudum

ratio-

i)i

uct

crcdo

hi-c expofitio

non

placet

clfe

fc habct pcr modum mtnQtvx.Sc fic impecfcdtionem , vbi tamcn vnum tranin pcrfedlam idcntitatcm altcrius, ficiit cli

f tmumi& dicit

87,

^"""J

intcUeitus diuinus

£x bis patct folutio ad pkircs rationes. Ad primam dico, quid intcllcdlus non dcpcndct,

"'" "^c quafi ab dlcntia^quia cft pcrfcdle idcm,

& notitiac,

«ircntia:,

quafi produ£l;<j

,

notitjam gcnitam per

vidc Do(5torcm »«!.
&

quac ipfcficit. Si tertio

quodille notitiacircntialis

tcnendo

qti. 1.

modo

in

eft in

tur habcrcnotitiam circntialcm

,

pafljua

quod tunc

,

qua generarctur

cflct

cfl^et

Filius, Si fic nfic

tcria refpc(itu gencrationis.quia

tut cfl^ciuiaiitcr

Ad

prccisc,

fit

non

vt

,

cflct verc

matcria

,

fi

circntiam,ncc fint adus acluantcs ipfain,

modo informuitcs

ncc quouis

pciionalcsdctcrtninantcs liypoftafes

&

,

,

fcd funt

adus

non natur.im

, fcd iunt a(flusnon perficicntcs na,

turam diuinam, fed rationcs fubfiftcndi in natura diuina. Et de hoc vidc prolixc i» i.diji.^. «jUdJl.iMjl.tS.Si

tamcn tcneatur primaexpo-

/itio

propofitionis vulgati , patet quid diccnduin , quia infinito intenfiuc rcpugnat fiinpli-

citcromnis imperfc(5tio. Et fio ad trcs primas inftantias.

Ad quartam. Dico qu6d

88.

tcft

fic

patct refpon-

dc hoc vidc Do(ftor>:m

nmltiplicitcr accipi

tamcn impro, licct Pro conftituto cx proprietatc cflcntiadi^iina , puta pro conftituto c.\ cflcnP"i''' 'i*""^^

tia

,

fiuc

•

& di
vbi fimiliterarguit

.

&

qua dicitur Vcrbum, notitia gcnita. Secundo pro ipfa propricpafliua,

t.itc abfolute,fcilicet pro di^Hiione pafliuainam ditlu pajjwa, generMto p/tf})ft», verhtttio pafiua,

ftt

;

irt

t.dijl.

x.parte 1-^.3.

cflcntia diuina non|h.>bct

&

gcneiationcm Filii in aliquo priori figno , poft habct ; crgo mutatui , non fcquitur. Vidc ibi rcfponfioncn,& expofitionem refpcmfionis. Et clarius.vidc in i.difi.^i). vbi prolixe cxpofui illam propofitioncm Do(5loris qua fxpc vtitur,fcilicct ttanfitus dcconttadi(Stoiio,&c.

Ad qu6d

fcxtam dccflcntiadiuina. eflbntia diuina

non

Cum

poteft cfle

dicitur,

piimum

inotiuum,quiaidemnonpotcftcfleprincipium ^uf, & ejuod producendi. Dico brcuiter , qu6J e^uo , Sc ^uod difl:"erunt ab inuiccm ncc pono

quod notitia gcnita po-

^iutmodo

&

cft

;

iieiit

ta-

rium, ^epric a priuatione ad habitum , vel c contra, piiuatio propriceft priorduratione habitu. Et

cflet realitcr diftinda.

quiaipfacircntia

,

noncft fincmutatio- {'".Trafituj nc.Dico quod non quilibct ttanlitus tacit mu- ^^^^^ j^^-, tationcm , fcd quando fubic(ftum tianfit pto- tradifto-


Et tctminus formalis generationis ergo nuUo modo, ncc m.iteria, nec quafi mateiia,vidc ibi. Ncc vult ibi quod gcncratio , fiueadiua , fiuc p.ifliua denomi,

& in aliquo

(5lorioin conradiiftorium

diftingui-

gencraiione. Scd ncgat ibi abfolutc hjbcrc fcquafi matcriam , quia nec ratio

*^

intelliga-

meii ex hoc non fcquitur quod mutctur. Cum inielUgend» probatur pcr hoc, qu6d tranfitui dc contradi- «''« frofofi-

dc

ma-

quafi

eft

fibi

iignopofterioriintelligatur)Il.im habeic

a(5kiua,fiiie

vcic matetia

tamcn

rationcm

rcahtcr diftinda a

gcnerationc.fiue

,

patet

,

appropriata Filio , & per gcnccommunicatur. quintam. Dico quod quamuis in aliquo

non

a

titm nrtittk

tribusperfo-

priori figno intcUct^us diuinus

naturadiuina

lc

dubiis

illis

accipitur

"matcriam. Dico quod non negatibi fi

tf-

""" for- /""'"

fed

nis

quia

'ntl'at"'Ac'.

;

fecundijm modum cxponcndi propofitioncm. Et quoddicitur in alio argum. quod Dodlor Mcgat in primo,di.Jl.j .i]Hefi.i.cQ.'enmm clTe qua-

proprictatc,puta

Notlti»gem-

eft latio

,

dicitur mobilis ab cftcntia.

IntelleHus

,

Quiritur , aut cft in tflcntia abfolutc' fumpta ? Dico,qu6d cft in eflcniia,non vt abfoluta fumpta , ncc etiam , vt ipfa cft in patre, fcd in ipfii , vt communicata Filio , quia tunc intclligo communicari quando ponitur tcrniinus formalis gencrationis, non enim incclligitur communicari Filio,vtpra:exiftcnti, de hoc

in dioi!iis,tuncnullain rccft impcrfc
quomodo

id cft

dixi.

iccundum nomen apparcat .iliqualis impetfc'^io.qiiia non lubcmus vocabula propria.quibus cxpliccmus

,

illam notitiam , quafi ipfam recipiendo. Si fccundo , dico,qu6d lalis proptietas primo eft in cllcntia, nonautem vt acftus prchcicns, ncc dctcrminans fed vt ratio fubfiftcndi, vt fupra

veram,poteftdicibreuiter,qu6d vbi «alitcrdiftinguuntur, rcalitcr vnum cft rcce-

fiit

,

notitiam gcnitam

.-id

fubfiftcntcm

quim

,

con-

non fic dcnotitiacflentiali. Cum dicituf mouet ad notitiam eflcntialem, intclligitur tunc, quod tnouct intclledtum ad

fccundum rationem eritrcpolfetdc omnibus aliis dici.

fic

poflit

,

malis produccndi

Ht realitct rcccpiiuusicrgo vbi iolaratio-

tamcn

petfona pcrfe-

;

diftinguitur.lic

ccptiuus.Et

cft

& quamuis

,

,

comparatiointelledus abfoUitc fumpti cui, vt rcalitcrdiftindto,n6 rcpugnat h^eimperfccflio,

nc

nihil prxfupponit,

quia

,

Fi-

Filio.

,

butii abK>lutcvr.o>i vt inHnitum.Etnmiliicr Ht

quod

quod

formalitct

fit

& appropriata

,

quod efl"cntiamouet ad hancnotitiam, non dcbct tamen intcUigi quod moueat quaCi producendo illam in aliquo quafi rcccptiuo quiarcpugnat fuppofito poflc rccipi , vel quafi rccipi (cd dicitur moucrc accipiendo mouere pto producere , 5c tunc fcnlus eft , mo- Suomod}

crgo coparatioabfolut^jcoparado attri-

ncjfit

quo

ccdi

cis polfc caufari,

gJiatctiaeis faitcpolfc caufari

fo-lo

communicata

id eft

,

gcncrationcin

na in prologo no accipittttributa,vt formali-

diui-

important,&

praecisc

genttum yVerbnm,notttiagenita ,qux expofita mnt in i. difi.i.parte i.^.j. Tettio modo accipiturnotitia gcniia , pro notititia cirentiali,

Pfimomodo

non rcpugnat impciicdtio,

idcm

vel fola rationc difFcrunt; ficatjiliuf,

*man»»t, jlutmtab ef**•

fifi.

{iliAtio,in rc

nomine

ertent rcalitcr

Quo, «^ qyo*!

'(•/'*

^*" """"'»•

pfi„iip;^„

eflcntia,vtcflcntiaficabftra(ftiuc acccp- m^uendt

tfl

vt ta,moueat,quia vltimatc abftrado non conuc- veus nit hoc adictftiuum moucrc,vt patet a Dodtoic quod.rf qu© */''"/"»"*' in i.difl.^.qutji.i. Dicocrgo,qu6d principium ,

<jttod

pium

moucndi e^tto

,

cflcntia diuina i

cft

Deu$,qui moiict

;

& piinci-

fiue ratio formalis eft Dciias ,

.dtjL^. <ju*fl.i.

vt patct in fimili i

,

fiuc

Do6torc ««

Sccas poftca dc principio fK»,

& ^Hod notiti* gcnit«,(iuia principium prxciSCfW»

.

Qu^flioXIV. tcqiio cft cfTciitia

quod foppofitiim uit

Omnt *gens •fit

pnpter

a!i-

Dcus,vt prscisc fuppo-

fcptimam. Dico primo quod

Ad clt

mfdof

vel

,

pro fuppofuo Pattis, vt cxpofui tn

fitio, (ciiicci, omne

fitcm quj-

& principium quid cfl

,

i.diji.^.

propo-

illa

agent agtt propter frtem,v<. ra

quando proprie agit cffcdlum , qui verc c(l nnem,quia tunc agit proptcrfi-

ncm

quod cffcntia diuina agerct propter fiquod tunc agcret propter fe communi-

,

,

cando notitiamfui

fuo.qua vltima-

iiitcUedlui

primo mouentc.Ciim dicitur, quod motio finis cftptiormotioncproptcr finem. Dico quod illamotio eflet tamum nictaphorica ,vc pacet i Do6lore>« i.^.
ftjs diuinus,& clfcntia, ficut [K)tcft producere

Ad odauam. Dicoquod iium inquantijm eHci

mahs moucndi eft iriouct

,

eft

primuro rooti-

eft,qu6d ratiofor-

tia,id

ipfacfr.ntia,tamen a6lu

nifi vt infinita

non quod

,

in effe cx\{\Gi\t\x,c\im nonfint minoris viitutis.quam voluntas, eadcm obieda cx natura fua funt producibiUa inejje cxiftcntiac ; ncc hic npparet ratio.quarc magii voluntas,quam cfrcncia,& intcllcif^us. Tcttio inftatur. Si cilcntia pcr modum naturx prod.icit homincm in fj|/«r obie6liuo,crgo

&

producit iplum pcrfcctc in

non

infiuitas

fit

mouendi,vt alias expofui. Ad nonam. Dico quoJ ideo efTcntiadiuina,

tatio

&

fuam , tnnc fi habuit pcifcdkius quiditatiue; cfgo non fuit homo, quia gradus quiditatiuus

quia

clTcntia diuina

fi

moueat

intelle-

ftum diuinum .nd notitiam omnium fimplicium , fequitur quod huiufmodi fimplicia habcbunt priusaliquod
i.

Et tuncquiro.a quo liabcnt illuJ

f/yf,oportct dicc re

quod ab

OlU, vt expofui in

i.difl.j.cj.i.

biis,&

fic

cllcntia

effentia,

&

intcllc-

quibnfdam dudiuina prius moucbit ad efle in

obicdiuum fimplicium & poft ad no-itiam coruin. SeJ primo proboquod non moucat ad ejje corum ob'e£kiuum, quia caufa naruralis cauJaBspcrmodumnaturae , & non impedita, ,

caufat cfftclum perfe£luii) quantii poteft caufarc

tem

,

quia caufit fccundum totam cius virtu-

Hoc

patct

aDodoic»«

difl.%,qH.tj}.vlti?n.t

,

crgo

fi

t. dtft.^.

cffcutia

ej.i.&

cum

intel-

ledu niouent naciraliter ad ejfe creatutarum, ccgo pioducit illa pcrfcdiiis quantum poceft produccre i crgo proJucit in ejfe exiftcntix ab actcroo , quia ejfe eorum realc , & exiftentiaEcft perfcdius*)^, cft

quam effi polfibile tantum. Nec ipfa elfcntia cum intclledu

dicendum,qu6d

(Tjjff

tjuia

probatum

cft

infecundo,

diji.i.tju.^,

quod

non rcpugnat pcrmancntibus

pofTc caufiri ab a:terno,& hanc pofitioncm lenet ibi Doftor vt patet intuenti.

Sccundo

ioftatuc fic

:

Sicut fc habet volun-

fucrit pro-

duftum in tali ejje , quod eft impoflib lc apud Dodlorem vcpatet tnprimod^fl.\G.& dtfl.^j. ,

iii

i.dtft.

Quarto ducit pcr

I

.ij.i.er

infra in

inftatur hc

cjuoli.

Si cflvnca diu-°na pro-

:

modumnaturiomncs teiminos

fim-

9 J»

obicdi>:0,ergoaba'terno,& fimul S?""»"». produxit illos, fed illi funt innmti ; pa.cc,quia infinitas.indiuiduorum non rcpugnat in cadem fpc.ie, quia fpccits cx fi.a natnra poti ft cfl"c in plices in

f/j^f

Doftorc

infinitis indiuiduis.vt patet a

in i.dtft

i.parte i.cjH£ft.vltima,& parte fecundA,c^tufttone ^.&in cjtiodl.cjuift.i. etoo aStu fuere produ«Sla

rnfinira fimul

in^obieftiuo,&

in ejsepof-

fibili,quod fudarur infj^obie€tiuo;ergo

& vo-

luntasdiuina poteft fimul velleinfinitaindiui-

dua cfTcin

circ volito

;

ergo poteft fimul vcllc fic atflu pollunt

&

cllc infinita in efse cxiftcntis

adluaU cxiftcntia. Si dicatur,

effc infinita in

qu6d rcpugnat fimul eire aftu infinita in efse quacro vnde fit ifta repugnantia? , Aut eft cx partc voluntatisdiuinx,autex parte

exiftencia:

creaturx infiniti di(i.i.

?

Non

vgoris.

parte

i.

prim6,quia voluntas diuinaeft

Tum

eriam

cj-uft.i.

quia Doftot in

,

quomodo

oftenJic

potcft fimul caufarc infinita

ita

,

i,

ipfa

pcrfcfte fimul

caufarc infinita,itapcrfedcfimul infinita,ficut

qnodlibet fcorfum.Non fccund6,quianon rcpugnat cx parte crcatura: quin adlu fint fimul infinca in

daco n

efse

f/ff pofllbili funuoicrgo nec repugnar quan-

obieftiuo,& in

f/}e ubieifV

vidctor aflienari polfc. ^ r>. n. r r

ab artcrno,

quam

obic6liuum,

put^nct cis habcrc

cxiftentiae

efte,

&

habuit

tum ad eorum

ejfe

crgo

,

in tali

tali efse produdum,& tunc qusro,in quo fundatur illud ejfe producibile. Non in fcvt paier, ergo in ejfe faltem obiediuo prarccdcntc, Gc

nonpoflit produccre, quia cft infiniti vigoris intenfiuc ncc fimilitcr diccndum cft quod rc•,

hominem

fccundiim qu6d homo fuit producibilis ,ergo prius habuit efse producibile , quara fucrit in

Cr

,

ipfam. Si fccund6

iac

cfTcntia prarcise producit

Scxto principaliter inftatur contra fextum, probando quod cfTcntia non moueat ad intclicciioncm omnium fimplicium. Et primo inftatur

pcrfe-

producit fecundiim

patet,quia ab aeterno produxit totam virtutem

priirs

,

TerttMm,

quantum

pcrfedlionem,quam nunc habct in tali ejse ? Si primo i ergo homo ab xtcrno habuit pcrfcdius ejfe quiditatiue , quam de fadbo habuerit;

primum motiuum quia eft mouens intcllciftum diuinum,& non mota.fcd non fic eft dc intelledu,vtpatct »h i.dift.^.cj.y

dicitur fimpliciter

tali ejfe

& tunc quxro, aut potcft ipfum

potcft,

dc producere, autpra;cise

additus fpeciei vai

ralis.quo eftcntiafe arnat.

9t.

in

vtpatet; crgofimilitcrintclle-

omne producibilc in ejfe cognito,ita poteft illud

pofito

blum.

duccreomne producibilein
idcm producerc

ipfius cffedus.vt prolixc expofui tn i.difi.

uina , vt cflcncia , ponitut fimplicitct primiim agcns per modum n.itura;. Dico terii6,qu6d

dii-

iint poccn(.ia; circa idcm obicAum,& fub eadciu tacione confidcratum.vt patet tnprimo, dtft.yq.y Scd voluntas diuina,ficut potcft pro-

ncm

Dico fccundo quod primum agens pcr mo» duiu naturx agit tancumex nccellltace nuiur^, ctiam fi proptet nuUum finem ageret adhuc necetfarioagcrct, vt patet kDoikoteii i.dtil.i. tjnifi.i. in illis prsambulis; modo eifcntia di-

PnmKm

cum

ordinabilis ad

1.

91.

395

id fuum obiccSkum, itaintelleftus ad fuum, Sicunium.

tas

ejfe

exiftcncix

fignare rationem diucrfitatis

ftois,

oportcr

quam

facit in

1. diji.

enim af-

qux non

niftatur fic:Et accipio

bando quod Deus non pcr

,

••

•

Qutnto

;

facile

^ §2tuntnnj Do- *^ .

•

rationcm

r>

S. tjHtft.vltima,j^to-

caufat aliquid ad extia

modum natutz,quia tunc caufarct cffc<^um

pcrfcdiffimum,qucm poflct

,

& fibi

non rcpugua:

Q.uodlibet.

596 gnat caufare infinitum effcftum

obicdum fecundarium habeat

illura nece(rati6,

xterno

J ergo caufabit ergo omnia entia crunt illud

Vnum infinitum.Et

ratic eft,quia caufabit

nia caufabilia propter hoc,

quod

caufabilia.qus poteft caufarc,

om-

omnia

caufat

& itapetfedlifli-

roum , & ita omnia illa erunt illud vnum caufatum,& tuncomniacrunt vnum, vide ibi. Ex boc arguo cfrentiacliuinael} acquc iniiniti vi,

goti$,ficut voluntas diuna ;crgo producitcfFe-

£tum pcrfcdum quantum potcft , & hoc in ejji obicdbiuo,& fibi non repugiiat pofte produccre tali ejfe j ergo a£lu producit , cum neceflariofecundum vltimum virtutis fua: producat j crgo aftu erit infinitum cns produc^uni in ejfe obiediuo ; ergo omnia entia in ejfe ob-

infinitum in

;

,

ejfe realis

illa

in clIcobiediuo,& poffibili.

tunc produceret

cxiftentia:

diuins ,quainteiledus dininus intelligit eftcntiam , eftdc fe omnium intelligibilium , id cft,

non

,

omnium

ejfe

perfedionali includit,qu6d adlu

intclligibilinm,aut non.Si fccundo,

cft infinita

.^«//?.i.

i

quia vtoftenfum

,

& infra, tjutji.

eft in i.

^ .ijiiodlih.

\

ad notitiam formaliter infinitam concomitatur,

qu6d

adluomnium

quod

cognito

ejfe

& in

poffibili,

ejje

quia non potefl alitcr producere;

,

oporteret cnim probaic in

producere perfe-

poflit

dlifllmc in ejfe obicftiuo, in ej]e

exiftcnti^

,

&

quod

poffit

producere

tunc benc fcquitur

quod

tunc produceret in perfedto ejfe cxiftentije fibi competcnte, fed non probatur quod pofEt pro-

omnium intelligibilium.crgo non producitur notitia om-

Ciim qua:ritur, vnde qu6d non poflit producerc in effe exiftcntiac.^Dico quod poteft poni rcpugnan-

nium intelligibilium ab cilcntia diuina nim notitia habetur antc produclionem

obiedi producibilis

fit

intelligibilium.Si primo,

adu

ergo ip(a pofita

habetur notitia

;

illa

c-

perfo-

narum;pofitis ergo obiedisintclligibilibus,

fta-

tim mcdiantc illa notitia cfTcntiali intelliguntur ab intellcdu diuino,quomodo ergopoft produ^iionem pcrfonarum caufatur ab cflcntia diuina notitia fimplicium.

Scptimo inftatur, quia fi cflcntia mouet ad notitiam obieftorum fimplicium,ergo illanotitia crit naturalis fimilitudo illorum obiedorum,

& hoc per

imitationcm

vbi habitum

cft

ralis fimilitudo

vltra fequitur

pendentia

Odauo piodum

patet fupra

inftatur

ncm rationis

caf

Doflore

f\c

:

mouct per

Si cflcntfa

notitiam fimplicium

natura rei

,

^«<ey?.i 3. tjuol.

minarctur ad

;

ergo

diuino fundat relatioquae tantum cft ex

crgo

,

vt fupra paCi

illa

relaiio

obicdum adu exiftens,

& realitcr diftin6lum,c(ret verc

rcalis,

quia tunc

cxtrcma cftcnt vcrcrca1ia,&iIlaoriturexnatura cxtremorum,vt patet fupra,ijKrf/?.i3.crgo notitia diuina includitrelationcm rcalem ad creaturam, faltem quantiim eft cx partc notitix , & fi obieAum cognitum eflet »&a exiftcns eflet verc

ejfe

exiftentia:.

eft

repugnantia

tia

tam cx partc

,

cfTcntiaE ,

diuinx

,

quam cx

ex parte cftcntix

eft

parte

rcpu-

quod cft caufare aliud a fe.quia exhoc quodcaufat, fequiturquod coiitingcntcr caufat, id eft,non neceflario fimplicitcr ex hoc vero quod caufat per modum natuii , fcquitur quod fimpliciter nccefsario , & fi.c caufaret necefsari6 , & non necefsario. Vnde DodVor in 2.
:

nis.caufarc

& necefsario caufare.

Hoc idem

in

i.

diH.^.cj.vlt.moAb efsenti.n,vt efsentia,fi caufarct

tantum per

modum naturs, &

pliciter caufarc, vt patet

vero

efFL-ctuSjcft eti.im repiigrrantia^fcilicct

caufatus fiir.pliciter per

fit

nccefsaii^, fim-

hic,& fupra. Ex parte

tunc idem efset poflibiie,

&

necefsariuminecef-

modum

ncccfsari^ caufatum

poflibile

bet

quia

includit manifcftam contradidioneiTi, quia

farium inquantum per

&

quod

modum naturx,

f//f

cjufatuni;

&

;

fic

idcm

Hoc totum

poflibilc.

caufarum.quia

cfset i.ecefsarium,

patet

ii

DoiSlore vbi

Kodum natura,& ne-

fupra. Et dixi caufans per ceffario ftmpliciter

& mcrc inquantum ha-

natura:,

ad difFereniiam fecundarum

licet

multx

,

quantum eft ex namodiim natu-

tura fua, caufcnt efFedus fuos per

rac,& necefsari6,non tamennccefsario fimpliciter

,

cum

caufcnt in victure volunratis diuinx,

contingcntcrcaufantis.vt patct a Doflore in diji. i.p.i.tj.\.

i.

& patet, quia caufans fimpliciter

neccfsari6 a nullo poteft impcdiri;cfsentia vero

realis.

Nono

duccrc in

hoc

ejutjl.i^.

rjaturs ad

tei

13.

talis notitia depcndeat dead obicdlum aftu cxiftcns,vt fu-

partc fundamcnti cft relatio rcalis

rationis

tjHteJ}.

qu6d notitia obiedi cft natuobiedi perimitationem,& tunc

talis notitia in intcllcilu

ruit 3

,

quod

rcali

pra patuit,

:

''«^

ncgatur. Ciiim probatur,

,

ergo poteft illa producere fecundum ejfez\i^t\\ux. Dico qu6d nifi

f^.'""*"*

Cumin-

eft infiniti vigoris,

fequitur

9^^'JP^^fK» »ii

fiue caufarct ea in

,

quia cfTcntia

dtfi.i.parte

inftatur

:

Si cfTcntia diuina,

mouet ad

omnium tcrminorum fimplicium, aut mouet ad eandcm prxcise , qux eft eflentiae dinotitiam

uinae,aut adaliam.

Non

primo.quia tunc eadein

produAa;nQn fccund6,eo quod in intellcAu diuino fit tantiJm vna notitia , vt probatum eft in i.dtfl.x.parte i.^.i. notitia cflct bis

J>tcimi/m.

Qua:io tunc

locis.

,

Sext6 inftatur,probando fpccialiter qu6d cfnon moueat ad notitiam fimplicium,quia quacio,aut notitiaeftentialis cifcntis

crgo non

N»Hum.

cognitum ab

icntia diuina

ixi

OfUuMm.

Dodlorc in pluribus

ducit

Cju6d in fuo

Stftimiun.

ejfe

eft rclatio rationis.vt

quo fundatur ? & fortc non cft dabilc,& vltra omnis rclatio rationis caufatur per adu alicuius potentiac coUatiuae , & hoc non per adlum rcdtum fcd per aftum coUatiuum fed illa obieda habent fimpliciter efe cognitum per adlum redum intellcdus diuini , vt patet & non pet aftum collatiuum , quo comparatur vnum cognitum ad aliud. Refpondco ad iftas inftantias. Ad primam, concedendo quod huiufmodi intelligibilia funt ab cirentia, & intelle(5tu , quia exquo producit notitiam illorum,fequitur qu6d cotineat ea virtualitcr fecundum totam entitatem eorum , faltem obie(fliua,& fic potcft, imo nccc(Iari6 proftatur, quia

;

cognitum

ejfe

in

minorum.

dctur impoflibile

g/L,

fed

vnum ens,quod viergo cfrentia diuinanon eft ptodu£kiua pcr modura naturs fimplicium ter-

leftiiioerunt pracisc illud

Stxtum.

patet 4

;

Decim6

inftatur fic; <juia tunc fcquitur

qu6d

diuina,ficaufarct,caufaret fimplicitcr ncceflario.

Ad fecundam militudinem

,

inftantiam concedo illam

vtpraicisc

ranturad fua obicfta

quod

,

illa:

& non plus habetur, nifl

ficut intelle&us potcft

cognito

,

ita

f\-

9^'

potentiafcompa- ^^/>»f^"' produccrc in

ejje

& voluntas potcft produccre in ejfe

vorito,& hoc modo propric rcfpicinnt fua obie&a, quia putcntia: illx, vt opcratiu.T hoc modo

compa

1

XIV.

Quxftio compaiancur adimiiccm, quod (lcut intcUedus potclt opcian rirca aliqiiodobicdtum,putaintclligciiiJo illud ; ita volnntas circa idcm obie(Stum,& lub cadt-m tatione volendo illud. Si veio comparantur vt potcntii produfliuae,patct qnod hoc non conucnit etiam voluntciti, vnde voluntasrquia tunc competciet omni voluntati , tnodo voluntas creata non cft produdliua alicuius entis abfolnti picrtcr

Tamen

lcndi,& nolendi.

vnde

inHiiira,

inrclledus

eft

vo-

accipiaiur voluntas

ll

& intelleftus

ad inrra, adhuc

adum

producerc, imo c contra fequitur

;

eum

fic

idco volun-

taspotcft producerc horaincm in atftnali cxi' ftencia

homo

quia

,

producibilis in ad^uali

eft

enim habcc

exiftenria, pri^s

illud eire pofl^bilc

Si dicatur e(le contingens,fiue eirepofllibik* eft

infinitus,

produdliuus

alicuiiis

ita

diuina,quiaprimacontingcnfiacft

a voluntatc

a voluntate diiiina

Dodote

vt patcc a

,

in prol.

(j.vlt.in i.d.i.ij.i.dili.S.ci-vlctma, dijt.^cf.dtj}.^^.

&

producit Spiriiu fandii. Si vero comparatur ad excra,adhuc cft aliqualis comparatio,quia ficuc voluncas producit in eJfeTczli,6i fj^cxifteti^

4^.in i.difi.i .q.i.in quodl.q.y. Dico quod aliud eft loqui dc altcra partc contingentis de-

aAualijita intellc(^us prodiicit ide u4 in

cxiftens

A

li,& in

rea-

tantum,& obie-

cxiftentia? poffibili

ejfe

ejfe


obieftiuum,& poffibilc, & fccundiim cxiftentiam in ejfe obicdiuo , poflf.bili ipfum efe realc aAuale, & hoc tam fccimdum epe cfscnlix , adlualc, quam fccundum
&

quareintcllcftusnon poreft prodncere inefse rcali adluali,& in «//fcxiftcntia: acfluali. Et ego qnarro, quare voluncas diuina non poccft produccre crcaturam quantiim ad ejfe cius obicdiuum, & fimplicitcrpuflibile > Dico ergo, quia incellettus eft talis entitas , & voluntas talis, ideo vnum conuenit vni,qnod repugnat altcri. Dico tamen quod quia intelIc<Stus agit mcie per modum natura: , & non pcfli;t producerc aliud a

caufando illud ftatim fequitur quodcaufet permodum uatmat , vt fupra expofui. Voluncas veioagit mere libcre , contingcnicr ad excri , idco conucnit fibi polTccaufare aliud a fc , quia, vt fe

nifi

,

Tfpugnantia,

,

fcilicct,

&

ficcaufatpoflibile.

cit illud in talifj^.fcilicet obieciliuo pcrfc(fliHS

quantum

tc,

quia

fi

cum

Et

poteft.

homincs pioducere uo, dico , quod non

qua:ritur

in perfeiftiori

,

an

ejfe

poceft perfc(5lius producc-

homoinf;^

obic(5iiuo,

& quiciitati-

uohaberct perfc(^iu$

cjft;iam.

nonefltc

Cum

iufcriut

,

vt fupra patuit.

homincm

fcrundum quod

,

poflic

obie(fti-

homo,

eigo producit

cft producibilis.

Dico quod cfle fic producibiIc,aut comparatur ad caufam produ(5liuam , aut ad ipfum pioducibile.

modo

Prinio

cftjhomo in ducibilis

,

conccdt)

& tunc

,

fenfus

obie(fliuo eft pra?cisc fic pro-

ejfe

fccundum quod

eflcntia diuina eft

&

tunc non fequitur quod prius fucrit in tali f/^producbilis, im6 antc tfie eius obitftiunm, nullo modo erat produciratio produccndi

bilis, ita

quod

hocpaflluc,

fic

,

cfse

producibile pracceflcrit

,

&

intclligendo, idco cfreniia po-

homincm producerc in ejfe obiciflino fic, ficut cft ptoducibilis , imo c contra fcquitur tcft

;

idco

homo

cft

producibilis in

obie
ejfe

quia

fic

,

fiuepoflibili

,

prius cft producibilis in

fiue tali

obicdiuo, efe

,

fcd e

eric

&

&

Ad quattam, concedo

X1

1.

quodcllcntia diuina

producit infinita ind!uiduain
a(flu

uo.&poflTibili

&

,

ejse

obie
cogniio,quia quot funt

producibilia, fiue quoc funt poflibilia abfolutc,

& neccffario ab xtcrno fuerunt in efse ijhicOciuo,&

poflibili piodu(fl;a,quia

Ictflus

diuinus

quid agunc per

hoc totum intcl-

& clfencia diuina agunc quic-

,

modum naiora:

&

,

necellan^.

Cum infcrtur quod etiam

voluntas diuina po-

eadcm produccrc

inad):u?Ii exiftentia,

teric illa

& Smulinatflu, & per a6lu

confequcns infinita

quiacft infiniti vigoris

,

,

,

ficuc

&

iii

eflentia

Dico primo quod fortchocnon

impoflibile

elFet

qnicquid Ph.Iofophi dicant) quia non apparetfottenianifcfta repugnantia.qucjd (

Ccrtum

bomines.

a(flu finc infinici

eft

quod

nulla apparct repugnancia ex parce voluntatia

diuinae,cum

Iic

formalirer infinita,& contineat

&

eminentcr , virtualitet caulalitatcs omnium fccundarium caufarum ciiam infinirarum , vt patcc a Doiflorc in

i. diji.t

imo quantumcftcx

q.i

.

(^

.

diJl.S. q.vlt.

partc fua potcft fimul pro-

ducerc infinitas fpccies in a
fedc

infinitas

ficot

,

vnam

illarum

vt patcc a

,

Sed dc hoc an fint poflibiha infinita in aclu fimul, vidcquxexpofui fupcr dift.i^.tcrtij. Dico fecundo quod voluntas non potcft Do(ftore in

1. difl. 1. q. i.

parris prim.t.

fimul pioduccre infinita indiuidua in aifluali exillentia, quia talis infinit.ns fimpliritcr repugnat in cntibus. Cum dicitut talis infinitas non repngnat in efse obiediao , fiuc

in

ejfe

ejfe

m6

,

li ,

quod

in

,

&

ejfe

&

talis

infinitas in

Pri-

poteft dupliritcr intclligi. infinita indiuidua

fint

in

fed poflibili

uum,

Dico qu6d

pofltbili.

poflibili

ejfe ,

exiftcntiae

id eft

poffibile

exiftcntiac.

,

,

,

qnod

ab aecerno

habencia

quod

fint

in

illa infinica ejfe

obictftiflibilia

illa infinita in.

& obicftiuo pofl^nt

non fimul,

L

ejfs

non a£lua-

fimulpc

Secundo, quod

in a(ftuali cxiftcntia,

potcft produccre,

m

&

i.
epe poflibili abfolutc,

fic

de altera partcillius aliquando cxiftens,vcl

cxiftes,fcd iecudo modo hoc cft fimpliciter ab intcUciStu diuino,concurrcnte cflcntia diuina, hoc patcc cxprcisc a Do
contra, ideo cft ptoducibilisin tali f^cxiften-

quia Dcus Scoti Oper. Tom.

at-

quia

no

xix obie
,

,

ipfa z(kn fuo dctcrminac

difiuniftiu^.fchomo

indiuidua

tixaptitudinali

a(5tu

Primo modo

exiftere.

tcnditur contingentia voluntatis diuina;

Dcus poteft prodiicerc hominem

exiften-

aliquado

etit

loqui qu6d poflTibilc eft

eft

homincm aliqnando

poflibili

ejje

& aliud

;

quia elfcntia diuma potcft cum fic producerc. Sicut ctiam dCf/^cxiftcntix,non fequitur,idcti in

quod homo

tcrminate, puta

diuina

Conccdo quod eflcntiaprodu-

/\d tettiam.

P7/Uttrtiuin

artualii

ejfe

vera comparatio, quia ficut

vndc

voluntas poteft cfte pioalicuius fuppofiti infiniiii& pate ,qufa

du(5i:iua

producibilis in

pcr aiftum inccllcdtus diuini,& eirenciac diuinac.

efle

,

homo eft

vcra, ideo

c.xiftcntiz,quia voluntas diuina,poccft

&

poteft

fuppofiii infiniti

397

imo magis fequitur, quia eflentia diuina adu producit homincm in
cflc

fcd fuccefliue.

Primo

98. AdqnnniifH

Quodlibet.

598 Pdmo modo

impoflibilc

eft fimplicircr

,

modo

poii fecundo

,

,

fed

quia voluntas diuina pof-

pcrpetuarc fucccfTionem indiuiduorum in

fcc

infiaitum, quia

quare

eft

modo

quae

,

Non

?

vide-

ni(i

nacura entis

non compatitur talem

infinitatcm,

cur fortc alia ratio aflignandn crcati

Scd

funt poflibiliaexifterc

fic

impoflibile primo

quud compoflibiliain codcm Sicut ctiam

fimul in adtuali cxiftcntia,

aIbedo,&nigrcdo

fint

,

non videtur alia ratio afllgnandi, nifi terminorum;nam quaecunquerepugnanr,

aDodorc

& in

}.

ini.difi.i.

m cjmdl.

difi.i.fjH£fi.i.&

Cum dicitur,poirunten'e infinitain aflu iwefse obicdiuo, etgo&in iii iftis,

uinus

intcllc(flus,& eft id

eft

pcrfeftc bcatus

,

quo

cum

intelleftus di-

opcima cius

fit

pcrfc(flio,quqconfiftit in a6lu fecundo,quo perfe(Sliffimc

Et ex

co.

coniungicur obic^Sio infinito beatififc cft tantz pcrfcdlionis , qu6d ipfa

modo

nullo

variata prattcr opus intcllc(flus cfl

exiftentia:.Dicoqu6d

clle

& multisaliis,licct

rationes a prio-

fint

tantiim efTcntiac diuinx

fed

,

omnium ob-

nicorum obiciSlorum rclucentium tamen in fola eirentia diuina, vt patebit infra <j.i$.articHlo

vltimo,ftHe articulofecundo frincipali.

Sccund6 pr^emicto , quod quan(io dicitur, quod cflcntia diuina mouet ad nocitiam omniumaliorum intelligibilium, quodhocpoceft intclligi multiplicictr. Priroo, qu6d quocfunt

non tamen nobis funt notas pro ftatu ifto tamcn aliqua funt compoflibilia in aliquo fe-

intclligibiliaincomplcxa, tot finrnoiitiaE

cundum/r/}cdiminutum,&lccundum qitid,(\\xx tamen non funt compoftibilia fecundiim efse

fenfus

eorum realc,& perfc(5tum, & patct, nam albcdo,& nigredo.ctiain in fummo, funt compoflibiliainf/rffcognito in eodem jntcllcdu , & li-

Sccund6,qu6d tantiim

fic

iutcUigibilium, ncc

nec ratione in fealiquo

ri

,

;

militer fimilitudo albedinis

,

&

fimilitudo ni-

gr(dinis funt compoflibilesincodcm fubic(Sto,

eodem intellc(ftu, & tamen nigredo, albcdo fccundum efse earum intcnfiun, non

rcilicetin

&

funt compoflTibilcs in aliquo fubie(fto:& quare

de hoc non potcft cuidcns caufa a priori aflidiccndum in propofito,qu6d bcne pofliint fimul cfle , imo de fidio funt infinici hnmines, (\m\i\\nefse obiefliuo, & inefse

gnari,fic videtur

&

poflibili,

mn!

quod

hic

jm-

rc,

diftinifba

,

ad cxtra,nec rcalcm,nec rationis, vtpatct i.
(51:um

&

a DotSlote in

non

dcbctintclligi

,

quod

illa,

virtualitcr fecundiim

totam eorum cntitatem, quibus pro-

du(5l:is

pofui in

qu6d

i. dij}. 8. cjnifi,

fortc ablolute

vlttma.

,

vt cx-

Tamcn

pofito

concludat, loquendo de

ibi

tamen

efse cxiftcn-

nuUo modo

propofito

tix cffc(ftus

,

concludit

quia quamuis prodiicat albcdinem

,

in

infinitam in efse polfibili

pofito

,

poflit inccndi in infinicum

tamen

,

lam pcrfcdlioncm acftualcm

tum

fic, niil-

,

fed tan-

fimul fint

licet

homines in efse poflibiU , & tamcn fecundum f/rf adualis cxi-

,

non polfunc

ccndum

vt

infiniti

obieiSiuo ftenriae

,

includit

potentialem. Sicut ctiam

produdli

quod albcdo

fiinul efle

in propofito.

Et

fic

;

vidctur di-

quod

vlcra,

intali ef-

fe obie(5liuo, nihil potcft clTeinfinitum.nccquiditatiiic.quia fi clTec aliqua fpccies infinitaqui-

ditatiuein

efse poflibili,

& obie6liuo,illa

pollct

in efse obic rel="nofollow">5tiuo,& a(5lu incclligibilibus,

primo eftcfTcntixtcft etiam

cadeiTi notitia,qux

illorum obiedorum.

Scd tunc

clfct difficultas

qui immediatc na,& non

in eilentia, vt eflcntia,vt patetj^wd:/?.

pritfentt,(\\.\OxnoAo

du

de contingentibus,

continentur in voluntate diui-

tuncedcntia moueatintcllc-

diuinum ad huiufmodi obic(5korum noti-

quia in i.difi.^^. dicit cxprcfse.quod huiufmodi notitia cft ab cffencia diuina. Dico qu6d quamuis clfcntia, vt elTcntia non contineac immv.diatc hoc contingens , .Antichrifttu erit tali hora, qui.i haec mere dependet a fola detcrminatione diuinx voluntas , tamen ipfo detcrminatc volito, contingcnti iam pofito, cffcntia continct illud , quo ad eius notitiam, quia facit illud cfTc przfcns in fua clfcntia in tiain,

&

rationc obic«5ti

adu

intelligibilis

,

&

fic

pofito

produci ine/ff ie.ilisexiftencia:,quodtamencft impoflibile;non poteft ergo efli: aliquid intenfiue infinitum inefse oWicdiiw fiuc in (fse co-

prifcnti intcllcdui diuino in rationc obicdli,

diminupatecaDo-

quacognorcitcfTcntiamdiuinam.cognofcitetiS illa obiet^la complexa contingentia. Et hoc paict a Do(florc in i.difi.^^. vbi fic, dicit ad litcram Potefi poni aliter , <]Hod intelleBM diuinM,

,

gnito, fiue inefse poflibili,cuiT»

fit

tum,&fecundum ^««Wtanttim

,

cire

vt

ftorc»« }.diji.i6.qnitfi.vnica,& difi.i^.& i9& in i.d.i,q.i.& in cjuodl.cf.x^. Scd noncft,ficaccipi^do tc in fuo

efse r(.ali.

& a(flualis exiftcciac.

Rcfpondeo adaliquas inftancias , qu« funt contra noticiam. Ad primam, quz cft fcxta in ordinc, pracmitco abqua. Pi imo, notitia Deica-

(lnntiai.

tis,

qua: immcdiatc, &C primo eft (uo

fica a Dcitatc, vt obie^tlo,

modo

cau-

& intclle(5tu, vt po.

autmdeer.

aliam dico ncc re>ncc rationc, fcd quia fentiomocaufac obic(flafe undaria , qua: continet infe ueat.

tranfeo pro nunc.

non condudit

caufec

;

fiue quia facic ea a(Slu incelligcntia,

Do(3:oris

a(5fu

quae eftcfTentis

poflent ad hoc adduci quas breuitatis caufa ratioilla

perccp-

quia non apparct manifcfta quod Deus includat aliqucm rcfpe-

fus cft polilbilis

ncccflitas,

diuinae

Ad quintam. Dico primo quod

fit

ciuaformaliccr omniun'obie(^orum,&hicfcn-

homincs, finc ficxiftentia.Et hoc fufficit, pcrfuafioncs

referaturad obic-

prim6

in fc fola fine aliquo refpcdku

,

&

i.difi. i.fart.i.q.i.

aliqua rclacionc racionis,fed ipfa

notifiam, aliam ab

,

,

vna nocitiaomnium

modo diftin(fta,ita qu6d non

nouam

multa: tamcn congrucntix

diftin(3:s

pofRbilis.vt oftcnfum cft i»

ftum

fal-

foliim eft falfus,fcd fimplicitcr

intellc(3;as

(^orum

infiniti

in a(5lu,iii i(^ua|i

non

,

&

tempracicropus

tamen

&

cognito ,

fimilitc- in efse

cftn^pugnantia

in-

ne opus

ie<5torum intclligibilium,im6 ininfinituminfi-

($• dtfi.i ^.i» z.

aliiji.tu

, &intcllcprzter om-

ratio

libusconueniiint.vt patct

lOO.

& cft fimplicitcr idcm cflentiac

,

Oiai, 8c cft tantiim vnica rc, id cft

non

formalibus repugnantjficut etia quaccunqneconueniuot,fuisrationibus forma-

99-

ta

fubie6lo,

fuis rationibus

Sotn,

tcncia formaliicr infinitis,eft formaliter infini-

ipfeinrellc(Sus diuinus ea-

a(51;u

intclligibilis

dcm

penitus notitia,& re

,

& ratione indiftinda

:

aut

offert fimplicia

,

tjuorutn vnio efi contingens in

offert eamficm , neutram,& voluntM eligefis vnam partem,fctltcet coniuniHonem ifiorum pro aliquo nunc in re,factt illud determinate effe verum , hoc erit pro A. hoc

re

,

aut fi

antem

offert

complexionein

exifiente determinate vero, efsentta efi ratio intelleilui

loi.

;

Qu^moxiv. intelieElHidiHiao imelUgendiiftudverum

naturaliter

quantum

efl

ex parte

,

& hoc

ejfcnti£,ita cjuid

Jicut naturaltter intelUgu omnia prtncipia necejfaria

tjjiiaji

aiite

aElum voluntatts

rum veritas non gnita ab

devendet ah

iitte/leEiu

Jet volens

diutnit

auia eo-

,

&

aBu,

'effent

co-

dtuino fi per impojfibilc non

-ef-

illo

ita effentia dtutna efl ratio cognofcen-

,

di ea iniUo prioriinlianti naturi

,

^»«1 tunc funt

cjuodtlla vera moueant iHtelle£lum diuinum, nec ettam termini eorum ad avfrehendtndum talem ventatcm , e^uia tunc tntelle-

vera^ nontjuidem

,

Eltu diuintu,vilefceret,cjutu tunc pattretur ab alio

ab ejfentiafua

fedficut effentia diuina

;

cognofcendt fimpltcia

loi. §luom»do jrntia

Ex qua ef-

ditti-

n» contlneat «ontingtntia.

,

litcra,parcr cxprefse

Ita diuina conrinec

rum noticiam.Et fic

efi

ratio

ita cr cornpkxataitA,

quo ad co-

contingcntia pattt

&C.

quomodo cfTen-

qviomodo eadem no-

non producatur bis. Tcrtio, potcfl inrelqu6d fit tantum vna notitia tc pcnitus indiftinda, fcd ratibnc diiicrfificata fecundum obicftorum diftindioncm & fic quot funt

fundansrclationet

,

rationis terHiinatas ad alia

& alia obic
,

&

hoc modo potcft intcllj» per aliam , & aliam compara-

ghita, vt cognita; gi diftin<5ta aiftu

tioncm, &potcntialircr

pocefl: intelligi diftin-

porens potctia proi aliudcognirumv ip,fa,vt adtu non cognita,cft potcos potaitii rcmota comparati ad aliud, & aiiud obictflum, <5ta,quia ipfa.vt cognita,cft

&

pinqua comparavi ad aliud,

&

& fic patefquomodo eflcntia

diuina potcft in-

mouere per moduin naturs ad notitian» omniuin intcHigibilium. Ad fcptimam inftantiam. Dico primo, quodl fi intclljgatgr quod notitialapidisin)nceIlc
dinino

,

fimilitudo lapidis in fe pcr iniita-

fit

tionem", hic feniuseft falfus

modo

quiatunc aliquo

,

imitarctut creaturam. Si vero intclliga-

quod

titia

tur

ligi fic,

cise rclucentis in eflcntia diuina

;

obicfta intelligibilia, toc

refpedus fiindati

fint

notitia,& terminati ad diftinfta obiefta, ficut ctiam Do<Stot videtur tcnerc in i. dtji. yy. in

tali

moucre ad

8c tunc diuina eflcntia intclligitur

horum obiedtorum quatenus facit candcm notittaeffcaduillorum obicdoriiinon quod caufet immediatc illosrefpeftus rationis> lioticiam

fed quia quafi cauiando

caufat illos

illa notitia,

fit

fimilitudo nitiitalislapidis.vt prae-

hoc modo

,

poffet conccdi accipicndp tameR.fimiUtudincm

declarationis, quia fic cft dcclaratiua ipfins la-

Tcrtio,

pidis, vt in effcncia diuina reluccntis.

potcft intcUigi, qu(jd ipfa

& & nbn cflct fori

diarc fimilitudo naturaliscirentiardiuinaE', effct realitcr

diftinda ab ipfa,

(i

maliter infinita.tunc perfc(Se imiiaretur effen-

tiam

quia ab ipfa proprie in fiia cntitatc dc, penderct,& habetct efe ; & hoc modo propric cft cire fimilitudincm pct imitacionem , rcfpe
imitaciontm fecundum cjuid tantilm,cum nullo modo dcpcnderct ab illis cffct enim fecundaria fimilitudo pro quanto effet declaratiua»

reluccnc in eficniia diuma

cflcntia diuina, effet fimilitudo ilacuralis pet

;

vt obie<5la a(5tu in-

& manifeftatiua talium obie(ftorumjVt e;>cpofui

telligibilia,quibus a<5lu pofitis.ftatimin notitia

in i.difi.i par.i.0- diji.xj.& in i.dtjt.i.qu^fi.i^

illa

oriuntur cx natuia fundamenti huiufmodi rcfpfitus , &c tetminantur ad iUa obic
&fitpra in^uodl.tjuafi.S.

cundaria,non vcinfc.fcd vc reluccncia ineffentia diuina,qui camcn rcfpc& rcluccntia in cffcntia diuina,quae,vt fic,non habcnt f//frealca<3:ualc, ncccxiftunt in cxiftcntia reali aduali , & per

pro inconucnicnti, quod talis notitia fundctcx natura rci relationcm ad omni4 obic^a fccua*

,

coftfcqucns dicuntur habcrc

ejfe

racionis,prout

dicituromnis illa, qua: diftinguiturcontra rcalcm rclationcm , qux propric cftintcr exttcma realia, realiter diftin<5lay Sc oritiir prxcisc cx naturacxtrcmorum, vt cxporelacio rationis

&

fui fupra ^«.

i

}.

non quod

fit

rclatio rationis,

prout rclatio rationis dicicurilla, qu£ caulatuc pcr adkum collatiuumalicurus potentia:.

105.

Iftis pracmiflis

,

patec rcfponfio ad

piimam

rationem, fiuc tencndo vnam viam, fiuc aliam. Poffet etiam dici, &forte mclius ad euitandas aliquas difficultates,

intcUe^us diuinus lia

•

qu6d

notitia diuina,

omnia

intclligit

qua

intclliglbi-

antc a<5lum collatiuum intellcdus diuini,

eft fimplicitcr eadcin rcfpe<5tu

Ad

ilaria,

o
Dico ptimo

quatcnus ipfa cftfun^damcncum reale > JSC fi ipfa nocitia diuina, rcfpiccrcc

obic<5la fccundaria in fuo efse reali

exiftcntix, id eft, aiSlu

cxiftenriain

rcalis

;

fcci

fc, tunc-talis

intelle
enim

prascise

ad

diuinus vilefceret

dixi.

Dico fecund6

talis notitia iecSta

nuUam

,

apparct aliqua ratio

,

quod

tioncm,vt patct in

nia obie6ta, tcllc<9!us

& ipfis poftea intcllciftis^poteft

diuinus ipfam comparare

,

&

v.t

irj-

cc)gni-

tam,ad alia,& alia obiedla cognita, tunc jpfa notitia, vt cognita ab intelle<5u diuino.eft iraScotiOper.Tom,JC II.

>

vt fu-

quianoh

rei,

notitia in6niril

vbi oilcndit

DoAote

fimili ^

quomodo omnis

,

& limita"

irt

udifi.io.

caufa crcata dicac

reiationcm rcalem ad cffcAum,&tamen cauf»

prima nuUamincludat relationejn-realcm.

Ad nonam patet refponfio cx fupradi<5liji Ad decimam. Dico quod tale efie cognitumj

mo

& cadcm notitia

talis

notitiacrcau, propter ful finitatero

& aliud obicctum, vt aftu cognitum, ita quod ,

quatenus

^

includat huiufmodi relationem,ficutapparetm

fi

vna

terminatur

relationcm includit ad ob-

fecundaria,& hoc ex natura

fundatur in cffc obie
illa

vt

& fortc tnclius, qaoi

poteft a<3;u intelledus diuini cdpararc ad aliud,

diuinus

;

obic(5ta fccu^daria

ipfa prxcise reluccnt in eirentiadiuina

pra

illa,

relatio clfet veti

cafuseftfimpIiciterinipofl[ibilis,quiA

tunc

omnium irtclli-

otnnirio indiftin^Sba re,& ratione intelligit orn-

& a(5luali$

,

quod tcrminarttur ad

& omninoiodiftinda rc, &.ratione poteft tamcn dici alia & alia pro qiunto ipia

intctle^Stus

qudd noh habeo

,

concedo quod

gibilium,

,-

2V*rt»v

&imme-

pritno,

fit

rcfpcdus quatcnus immediate caufat fundamcntum, ui quo fundantur illi relpc(5bus racionis ex natura fundamcnti , aftucaufat illos, quatenus a6cu caufac terminos illorum rcfpcttuum, q«i termini funr in adu , quando a
&

tiOtH,

399

incdiatum funQanicntum

accipiaturpr^cisc pro rclationc rationis,quo
itaquod lapispri-

producitur ab eflcntia diuina in eftt obie-

&

£liuo , poftmouet inteUe(5tum diuinum ad notitiam illius,& tunc dicitnr lapis cognitus,^ fic

ipfum cognofci,fi

fit

3li<^id faltcm rationis

fun
Alia dubia ab

aliis fubtiliilis

hoc fufHcit.

inueftigcncur)

funt ciiim ibinonnuUir fingulares inftanrjx,

Ll

1

SCHO

te^v

?

Quodlibet.

400 ConcluJiOy

H O

C

S

L

I

V

M.

Ammam^ vel Angelum mllo Hatu ex naturalibm pojfe cognofcere ejfentiam Ji-

mnamfub ratione ^ropria immetdiate, id ejt Dequoi.

gnofcendi.

dtfl. }

.

Ratio

^- 9 .

ejt^

alicjued mediuvi coghitumyfeu rationemco^ , fer quia in nullo medio continetur ejfentia diuinafor"

maliier.,vel virtualiter.hBdt tripliciter primo cuntra rationem-yfecundo (jr tertio contr» con-

K^dprimum explicat , quomodo ratio cognofcendi cogmta deheat continere cognitum virtttalitery entitaiiueijecusde ratione cognofcendi non cognita, feujpecie. De quo 1 .dijl. K^dalia duo rejponjio elt animam pojfe fe fuumqiie a&um heatipcum 5 qutxH. 9 num. y ex naturalibiii cognofcere. De ^uo x.diji.^.q.i.^jr d. 3 .^.8.^ 9. non tamen indefcqui , quod clufionem.

.

,

.

.

^

videat relationent imaginis infcyvel attingentiam ejfentia diutna infuo aEtu.

^fsemia

tertio principali dico qu6d animacx naturalibusin quocunquc ftacu vd ) Angclus non poteft cognofcere cfrentiaOT diuinam fub rationcpropria media-

T~\^

diHina fub J ratio.epro tc

,

,

xi>

vel in obiedo cognito quia niliil potcft per fc diftin^c intclligi hoc modo niediate nifi in illo medio contineatur clTentialitcr, vci virtualiter, &: hoc perfeftc, altnd co-'^ gmtuM er ^cilicec fccyndum tocam ratfoncm cognofcibilitatis funr effcntia diuina in nullo alio quare dc fic continctur ) igitur, &:c. Minor piobatur quia nihil aliud a diuinicatc continet eam quo 2. d,j. perfe(Sle fub rationc cntitatis ; igitur ncc fub ratione cognofcibilitacis. Maior probaprianeqmt

quod pcr obicdumcognicum medium,

ficinteliigendo,

5

medio cognolcatur

ratio cius

:

.

:

:

1-9."-s-

tur quia obicdum quodcunque, fi moueat ad aliquam noticiam, tunc fecundum vltimum vircutis motiua: mouet ad propriam , & pcrfcftam notitiam fui > igitur ncc potefl mouerc ad notitiam fimplicitcr pcrfcdiorem illa, nec pcr confcqucnsad no''

:

liciampropriam pcifcdioris obiefti. i Contra iftud intlatur, primo contra raiionem fic:Sufficit quod caufa virtualitcr concincat illud,cuius cft caufa,ica quod ad hoc quod fit cauf"a,tion oportct qu64 contineac illud , cuius non eft caufa ; nunc autcm quicquid moueret ad diftindam, perfedam notitiam cfiTentia: diuin2c,non propter hoc oportct,qu6d efiTec caufa il-

&

, fed tantiam caufa illius iwtitia: : igitur lic^t non contincat illam eflentiam, vt probatur,fitamcncontineatilIam notitiam :vtputa,qu6dfit pcrfcftius ca,

lius efTcntiae

ficut fubftantia eft perfedior accidente, hoc fufficit ad hoc, qu6d moucat intrlleftu ad talcm notitiam vidctur autcm quod illa notitia poffic cminentqr contincri fubftantia Angcli, vel anima:, cum illa fubftantia fit multo pcrfcftior, quam notitia inult6 immcdiatior ipfi obieao in ordinc cfrentiali. k Pra:terca. Inftatur contraconclufioncm illamprobatam. Prino fic:Pcri]Jud, quod cft imago propna alicuiusobiefti , vidctur pofle diftinftc cognofci illud, cuius cft imago fic cnim fenfus vifus diftinft^ cognofcit obicdum in fpeculo, nunc "autcm non folum Angelus, fcd etiam anima eft imago Dei,fecundum Auguftinum l4.T«;;.f4/>.8.vterq}autcm poteft diftinfte cognofcere feipfum:ctia cx naturalibus, ficut de ipfa anima,de qua minus videtur , vult Auguflinus 14. deTrin.cap.vlt. ^Honiam lemperfe noffe y fem^perquefeipjam velle comprehendebaiur. Simul eliamfempet :

:

&

:

y femperque feipfam inteltigere y (^ amare comprehenderetur : quamuis non fcmperfe cogitare difcretamfiiQ. Et eodcm lib. 1 4. cap.4. vel 9 Tfiximtts mentem nofcere

fui meminijfe

.

quam illud , quodfibiprailo eft nec menti magis quicquam prafto ejl quam ipfafibi : & de hoc ibidem mulcum, cap.6 .& 7. Sccundo infjbatur ad idem pcr hoc , qu6d intcUcftus crcatus beatus poteft naturalitcr cognofcere fuum aftum beatificum igitur pcr illum potcft naturalitcr cognofcere obiedum. Confcquentia ifta proba^iir tilm, quia aftus eft naturalis fimi-

femetipfam Vidc 10. Trin.c.io.

:

nihil

enim tam nouit mens

:

,

:

0-

t"n-

:

^'

obicdirimo videtur effe cxprcflTior fimiljtudo,quam efrcc fpecics inccUigibilis ipfius obicdi, fi poneretur igitur obicftum diftinfte poteft cogiiofci pcr ipfum , vt pcr naturilem fimilitudineni fui cum,quia hot^^videc^rquod adus poflit cognofci, vt eft huius obicfti , nifi cognofccretur hoc obiefitum fub ca cacionc , fub qua ipfius litildo

:

:

cft a£tus.

21. Species co-

Ad ifta. A d primum dico '

,

qftod nihil fufficienccr continct contincntia virtuali

met ohie-

ipfam notitiam, nifi contineat obicftum cognofcibilc,tanquam proprium rcpracfcntatiuum cius, fcilicet formalc, vcl cius rcprzfcilcatiuum vircuale:fpecics autcm pro-

fematum

P"^ obiedi

,

^^ modo,

tanquam,

formale.

ctfi fit

refpcdu eius diminuca in cntitatc tamch continct ipfuraprifciliccc reprxfcntatum jpcr ipfaro forroaUtcr : fcd quando nwicft

* »"

QuaeftioXIV. non le

401

qu6d virtualitcr contincat tapropnum) &:quandocftrcpraefentatiuum ficut obicftum cotunc oportct qu6d contineat illud obieftum , quod pcr ipfum dcbet

rcprarfentatiuum formale obic£li, oportct

cft

reprarfcntatiuum

gnitum

:

,

cognofci.

Ad duo

alia argumenta negaretur forte quod anima vel Angelus ex naturalibus -^« '««'W'< cognolcere fciplum , &etiam a£tum fuum bcatificum. Scd quia vttunquc '"'{.'"'''^«'f vidctur contineii fub proprio obiefto intellcdushuius,& illius,&: hoclub primona- "rJ^n.J,' turaliccr attingibili, fcilicct iub ehtc limitato j idc6 dici poffct alitcr , quod tam ani- ^^^ ma, quam Angelus , licet poflit naturaliter nofcctc fc quantum ad illud nbfolutum, quodipfum cft non ramcn poteft naturaliter npfccrcle inquantum cft imagp Dci, ,

l^oflei

:

imaginem Dci quianon poteft naturalitcr cognofci relatio:niii naturalicognolci vtrumque extremum.

fiue fe eirc ter poflTct

:

Pro iftareiponfioiievidcturefleillud Auguftiniij. deTrin. 14. vel 70. ^ivimentem ineaTrimtatem iftam,fciliietmemoriam,intelUgentiami^ foluniatem nec tamen credunt ea, t^t4<e intelligunt ejfe imagincm Dei,Jpeculum cjuidem vi-

dent^ inquir,/«/tOT

:

^

:

dent:fed vfque adco non vident perJpeculum : vtfcilicet ijfiimfpeculumy quod videntyfciant effejpeculum^ td

imaginem.

ejt,

AHgelus vidcns a^''"" ^"*''*

an videt offie^lurn etH.f,

COMMENTARIFS. f~"X

g ,

Doftor quod

tertio prirtcipnli dicit

gj itnima tx naturalibus

lOJ. tu

E

in ejHocunejue fta'

vel zyfngelus non poteji cognofcere efsentiam

dhf.naTtt

,

ftib rutione propria

mediate fc

intelli-

gendo, quhd per obieEiutn cognttum medium, &c.

Maior exponitur piius,& deindc probatur.Cognofci per mediiim cognitum proprie loqucndo eft, quaaiio tale tnedium vt prius cognitum,

^nafci per

caufat lutitiam

ficdicimus propriclo-

illiiis.iJi:

qucndo,qu6d conclufio dcmonftratiua cognofcitnr pcr principia non abfolute fumpta, led vt cognita. Er funilitcr dicimus quod vcritates

quod

vcritas contenta cognofciturpcc ita

quod noti-

fubicdieftformalisratiocaufandi notitiam

,

quod

vctitas

tunc contcnta cognofcitur

notum;&

pcrfubic(flum,vt habitualitcr kt tfinc, vil habitualiter

fed

quando

notum.non pcr aliquem

cft

vel -

dt.

dicitur

habiruni,

perfedc przfcn$,vel in fe.vcl in

aliquo reprxsetatiuo inrationtf obie
notu,quiaeft in

obicdii

Hicfunt duo. Primum cft, quod motiuam intcllcAus ad fui ndtitia pro-

ad illam iecundum totam virtucem fuam praecisc ergo fecundum perfcftiorcm entitatetn, :

habet in

formalitcr continec totam

fe

cognofcibilitatcra fui,ita

quod non maiorcmi

patct^quiacognofcibilitas fcquitur entiratcm, ita

quod perfcdior cognofcibilitas

fcftiorem cognofcibili-tatcm.nccclTarid continerct perfeiliorcm cntiratcm. CiJm ergo pra:cisc

moucat ad notitiam

fui

fccundum totam

viftutcm, fcquitur quod pra:cise caufcc cogni-

tioncm perfc6lam,qu3ntum ctfiedum cisc cognofcibilc

,

&

fi

necefiatio ciTet maioris pcrfedionis tis.

continens a£lu cognofcatuc

,

quia necefiatio

;

Ly per qutd cognofci.nifi fimul,vcl prius

adu cognofcatur

continens. Et de rigorc fermonisly/^fr, importat fot4nalem rationcm ccgnofcendi, cum dico. .^.cognofciturpcr^. notatur,qu6d B.C\t

formalis ratio cognofcendi y^.Cognofcere vc-

xb A.iv\ jP.cognito, proprie

non

notatur,q .od

ratiocogno&endi A. (eA magis nocatur, quod A. rcluceat in B. ficut dicimus, S.C\t formalis

quod imaginatunvrclucct

in imaginc,ide6 co-

gnofcendo iraaginem alicuius , ipfum dicituc cognofci in imagine cognita,quia cognita imaginccognofcitur imaginatum, & tamcn imago non ponitur ratio formalis cognofcendi imaginatum. Sed aliquando accipitur cognof-

A

ci

in

'B.

vt in tationc formali cognofccndi,(ed $C0ti Oper.

Tom.XH.

Secundum

cisc vr diio

,

cft,

quod

cft pra:-

caufaret pcrfcdliorem

nifi

prius mcdiii

fcquitur,

vel cft cntis petfcftiorisjfiergo contincret per-

potcntia propinquaadcognofci,n6 ramcn afVu

moucr ad notitiam fui,quamad notitiam contentorum ideo contcntum non potcft adu

K«t».

& dc

Er htc adductcprob.ntionemmaioris,diccns, ^uia obie^um quodcMnque ji moueat ad aliquam

cognofcitur veritas contenta, prius

itrtportct.

,

quam

fenfus cft

n

litcra

dixi in z^dijl.ytji.io.

Gregorij,vide ibi.Si adiialisponatur,tuncrcn-

.

veritatis contenta:. Si habitualis fufficit,

,

& probacio cius patet in

;

hoc vide quae

ducit illapcrfcAamquatiim poteft,quiaraouet

tia

tio cognofccn.

fcibilis

An modo rcquiratur } cognitio adualis au fola habitualis , de quibus fopra dixi in prologo refpondcndo ad rltiones

notitiam medij,(cilicct fubicfti,

f^eciei tfl

autem, vt vidctut, accipit mcdium , vt cfl. , quia illud proptic virtualitcr, vel cllentialitcr continct entitatem iccundum totamcognbfcibilitatcm illius qnod fic cognofcitur. Expofita fic maioic dc medio, probatur quod tale medium non cotincat vittualitcr,vcl cfTcHtialiter entitatem talis cognoformalis latiocognofccndi

notitiam.Scc.

fus eft

fcruin

accipitur tunc ita dc rigorc fcrmonis.Do-

(ftor

contcnta: in aliqua lcientia cognofcuntur pct rubie^^um.vt cognitum, in quo eontinentur, vt pacci. «V prulogo, quiji.

frofrU frt-

non

fi

,

& entita-

A. pcrfcdum

tion potcft caufarc

,

nifi

pra:-

notitiam

corrcfpondcnre pcrfcftioni A.\t duo, (cquitur

quod ipfum ^.cxiftenspr.Tciscpcrfcdlionis vt duo,non

poterit caufare notitiam

ic£li pcrfeflioiis,

poflibilc

pctfcdH obcft im-

puta.vt quatuor, quia

A continere

cognofcibilitatem cius,

ncc per'confcquens entitatcm eius, & fic patet. Dodorinftat prim6contrarationem,proba-

do qu6d non fequitur qu6d fi vrf.continct notitiam,iS qu6d proptcr Koc contincat entitat^, B quia fufficit quod caufa contincat virtualirer illud,cuiuseft caufa, itaquodad hoc, qu6dfic caufa,n6 oportct quod cotineat illud,cuiusn6 eft canfa;nimc autcm quicquid mouerer ad diftin€lam,& perfeiftam notitiamcffentiafdiuin?,

no propter hoc oportct qu6d

ePCct

caufa

illius

cftcntix,fcd tatiim cauia illiusnocitiartliccc igitur

non contineat

illam eflentia^vt probabitur,

L

1

}

ii

ta

lO^.

.

Quodlibet. tanien contineat illam notitiam,vtputa^,qiiud

(h pcrfedius ea,

ficui fubftantia cft

;ifCidcnre,hQc fufEcit ad

hocquod moucatin-

tcllcflum ad talcm notitiam

quud

illa

pcifcdior

vidctur auteni

,

notitiapoilit emincnteicontinciiin

fubftantia Angcli, vcl aninia:,ciim illa lubftantia

multo

fit

perfcilior,

immcdiatior

quam notitia,&mult6 diuino

imjncdiationc cftcntiali , ficuc dicimus quod vna elfcntia eft pcrfedior alia cflcntialitcr,quia immcdiatior primx fubftantis, de qua innnediaipfi obicfflo , fcilicec

,

tiouc vidc Doftorcm in^.dift. ii, 1

Rcfpondet Dodor * quod

07.

•<:

ff^

i.

nihil fujficienter

virthalt ipfam

contincntia

contifiet

notitiam,

&c, Pro maiori intclligcntia huius litcra: , nota prim6,qu6d in cognuionc abftraifliiia, rcprifentatiuum formalc dicitur propric fpecies intelligibilis, qus ponitur cius iimilitudo naturalis, perimitationem, vt fupra patuit ^.1 j. Scd propricnon dicitur rcprxlentatiuumfurmale, cxhoc folo,qu6d cft fimilitudo naturalis obic(Sli , fed cx Iioc quod obie^lum eft per ipfam praefens in rationc obicfti ra»Su intclligi-

&

flifi» fic »•

Hui

ejfct re.

frtfentitti-

unm

jorrtt.i-

bjlis

non quod obiedum

,

cicm

fit

fic

prarfcns pcrfpe-

ratio formalis caufandi noti(iam lui,

fcd fimpliciter fpccies ipfa

obic(Slum, vt

(juia

,

non habct tantum diminutum &

efse rcale a(ftualc

lum

Doctorc

fic

praefens

,

;

6c

efse reale,vt

patct a

fcd

,

fpccics ibi habct vcin \.dift.^.e}.6.

ponitur fppcies cfle formalitcr rationcm

fic

formalcm intelligcndi obicdum abftra(fliuc, & hoc modo dicitur obiedluin per ipfam eflc pr.-cferKs

potcntix

nim fpecies

,

vt a(5lu intelligibilc

ipfa c-

;

continet obicftnm tantum forma-

litcr,quia ipfa cft

immcdiata caufa cognofccn-

qn6d etiam videtur quud ipfum

^' dicatur,

qula continct notitiam cntitatem cius,vtpatct pcr illam

contineac virtualitcr cius

crgo

;

maiorcm

&

Du(5luris,fcilicctqu6d contincns vit-

cntitatcm cias

modo fpccieseft poftcrior obAd hoc patcc rcfponfio in

;

ic(5lo pccfc(S;ionc. i.dift

j. (j.ji.

Vi(Ic ibi fingularia dubia, vbi fpc-

cialitcr niota cft

hic

difficultas

dc fpccic in-

tclligibili cflcntia:diuin.-c in intclicftu

Angeli,

& hoc non oportct aliter rcplicarc. tualiiecin nocitia abftra(fliua

habct

ii)

viitute fua pofle

icpra.'fcntatiuum form.ilc

,

,

,

immcd:atq caufaic fpeciem

fcilicct

telligibilcm ilhus obic£li. Si ergo

v:/ .

iti-

continct

pcopriam fpecicmS.virtualitcr,feqHitur qu6d yi. continct virtualitcr entitatem. /?. Probatur.quia yi-

quando

caufat fpccicm fui

,

fiuc

mcdiatc,fiue immcdiatc,caufat

cam fccundum

totam vircutcm fuam,ita qu6d

ficiit

cft rcpraefcncari cft

A. nacum

per fpecicm vc quatuor,fi

impedicum.ptodnciceam petfc(flam

tuor

,

tuor

,

quia

fic

non

vt qua-

yl. pr.-ecise cft iticelligibilc vt

& fic illa fpcicics cunc rcpraefentat

intclligibile yt

quatuor,quando

i

j

quia vi comparatur ad ,intclle(^um fo-

,

& 1.

&'i.

Immedia-

1. dift.

Si ergo obie(Slum pra:cisc caufaf

}. ej.ii.

iromcdiatc, vel mcdiate fpccicm

pcifc^flam

fui

quantum potcft,fequilur qu6d prxcisc erit ipfum obic(5lum tanta: pcifedlionis , quantx rcquiritur ad caufandum illam fpccicm crgo l\ caulatpcrfc(Slioremfpccicm , ncccflc cft quod fit maioris pcrfcftionis in fe, aliter non poflet eam caufare. Sequitur ergo quod fi caufac fpc;

cicm

altcrius obicfti.quar nccciratio in proprio

obie(So rcquiiit tancam pcrfc(flioncm

non

potcric ipfam cauftie

tualitcr, vcl \c(ki

;

,

,

quod

nificontineat vii-

cmincnter pcrfc(5lionem illius obfecundum totam eius cntitatem,

& hoc

vt cxpofui in i.^»/?.}.g'.io.Patct crgoquomodo icprxfcntatiuum virtualc obie(5bi, auccontincs

formale obiedli,

vircualitcr reprxfentatiuum

oportet quod contincat virtualiter totam entitatcm

obie(fti

,

&

fic.fi

.«^.poirct

caufarefpe-

ciem propriam cflcntije diuinae ,qux dicatut B. ipfum A. contincret virtualitcr entitate B. quia fpecies illa, cum fit proprium,.& formalc reprxfcntatiuum prxcisc ipfius "S. ita quod illa fpecies nata cft caufare notitiam B. ita pcrfe(flam , &c diftin(5tam quantum B. cft cognofciab intclledlu , fequitur qu6d taniam pcrfe(5lioncm, vel maiorem in obic(5loVirtuaIitct contincntc ipfam, quantam requirit in proprio obie(5to.Scd obic(ftum proprium fi immediatc produccrct, bilc abftta(ftiuc

fpccics illa requirat

pr^cisefccundum tot.im virnon poflfet produ-

ipfani producerct ita

,

qu6d

pcrfc(5tius

ccrc.

Dicit crgo Dodtor

quod

nihil fufficicntct

contincatobicdlum cognofcibile,tanquam proprium reprxfentatiuum eius,fcilicct formalcvcl vircualcid

quod

eft,

obie(5lum

fic

conti-

nens notitiam ,ncceflari6 , vel eft fornialc tcprxfentatiuum obiefti , ficut ponitur fpccics, vcl virtualcid cft,qu6d poflTitcaufarc fpeciem propiriam

obie(5ti,

cuius dicitur continerc noti-

^.

eft cancT:

vt

pcr-

, quod poteft producerc ( partialiter notitiam ahftra^tliuam vt quatuor ipfius J4. quia tunc .A. eft pcrfedc prxfens in

vcl

virtuali in

Eodcmmodo tuitiua

,

cognitionc

vidctur

.ibftra^ftiua obic^ftf.

diccndum innotitia in-

rcprasfcntatiuum formalc obic^fli in

notitia intuitiua cius,^ft illnd,

quod immcdia-

pof eft caufarc notitiatn intuitiuam eius,<juia per illud tale obic(flum cft pra:fcns in ratione tc

a(3:u

cognoicibilis intuitiuc

:

virtuale vcro cft

, ncc immcdiacc caufaciuum eius , fed concinct yirtualiccr aliud,quod cft formalc reprxfcncatiuum eius, quod immedjatc cft ratio formalis

quando non immediatc

caufac noticiam

cft

caufandi notiijamcius intuitiuam.

Exemplum

primi.lapis in feprxfcns potentix, cft fornialc

rcpracfcnfatiuum a(5iu

fui

quia vt

,

cocnofcibilis intuitiuc,

fic

prxfcns

,

cft

immcdiatc caufarc,vel

titiam fui intuitiuam

aliud immediatc caufarct notitiamintuitiuara Lipidis diccrctur formale rcprxfcntatiuum tius

)

a(flu intelligibilis

,

modoprx-

modo

fi

pracexpofito.Excmplum lccundi,volun' i. i ,. i. tasdiuinanon caufarimmcdiatc notitiamlapidis intuiiiuam , tamcn immcdiatc caufat aliquid ,quod continct vinualitcr fccundiim to'

.

E( dixi rnfdiate ,vc\ irnmediate ; mcdiatc vjuia pto ftatu ifto nullum obic(ftum caufatimmcdiatc fpccicm fui in intclle(5tu,fcd primo in

ixetaphan /''""'•

& a(5lu pofcft no-

tamcn

di(J!to.

Hota.

nifi

fe(fkionis

tationcobicdli,

jo^.

continet, contincntia virtuali,ipfam notitiam

tiam. Dixi t»ntiim dc reprxfentatiuo formali,

Secundonota, quod reprxfencatiunm vireft illud quod

108.

fjudft.

,

te

dift. }. f»*/?. j.

.

luium , puta ad intcIlciSlum Angeli potcft; immcdiatc caufare , faltem partialitcr fpccicm intelligibilcm fui , vt patct a Do(5lotc «V;

,

tualiter notitiam alicuius,virtU2litcr continct

vt exporiji fupr a

,

i

tutcm

di obic(Sl:um. ObitHio,

fcnfu extcriori

& in

•

•

t

:

tam

^^xtmflum fecuuAt.

'

.

QusEftio tam eius entitacem, qnod caufatum potcd immcdiatc caufarc notitiam iiutiitiuam bpidis, formale repracfcntatiuumi tunc voluntas diuina ponitur pncisc rcprafentatiuum virtualeipiius iapidis. Vfcjue liuc fiue potefl elfe ciiis

dixi dereptrcrcntatiuo formaii.vcl virtuali,fiuc

«flui

abdradiua , Hue intuitiua, quando, fcilicct tale reprifentatiuumnon eft rcprxfcntatiuum,vtobicftum cognitum , fcd abfolutci patet , quia fpecics intelligibilis non caufat no-

caufac

aliiid,

non

,

intelleiflu

caufant intclledio-

efse fimpliciter,fcilicct,a(flu intelligibilcpollcnt

mclius,& vcriirs cnufaic cundcm cflcdumiquia quicqnid potcft caufari ab aliquo diminutc tali in aliqao efse virtute alicuius fimpliciter

rcpra:-

fcntat fc.quia tunc,vt cognituip, caufarct noti-

poteft ab illo fimpliciter tali caufari

liam fui,quod non

tia

cft intelligibile

oportct er-

}

fc prarfens,

& motiuum ad fui notitiam dicitur

rcpr.-Efentatiuum intclligibilc,&: vt

notitiam

fui.

fic,

^t hoc

quod

ficeftadu poteft immediate caufare

fiii,id eft,

cft,

quod

vt

Et

dicit.

fic

pa-

tet ifta litera.

k Secundo

principaliter arguit contraconprobando quod Angelus, & anima poflint cognofccre Deitatem diftindle cx pto-

clufionem

,

priis naturalibiis,& arguic fic

fumo^Ter

tUud

Angcli

qui

dlo primo motiuo intelleftus

tam animz^qu^m

,

qnalis ipfa eft igitur

;

fi

fccundum quid

in fpccic intelli-

caufare intcllc(fl:ionem,mult6magis hoc potcft,

(ccundum

Et vidc , de anima, vt patebit in 4. dtfi.4^. Sed negat ahud, fciiicct,qo6d Angclus,vcl anima poflit^pgnofccre fc fub illo rcfpcftu, fiuerelatione , qua rcfertur ad ipfum Deum fub rarionc Dcitatis,qui9 vt eft in fc

qux ibi

non

expofui.

efse fimplicitcr.

Hoc idem dicendum

eft

potcft naturaliter coguofci.rclatio,nifi na-

rcrminus vt patuit inprolog.queji.\.& penultima,& ^//?.8.^«ii?.i.& turalitcr praccognofcatur

illa

&

talis

gibilijvbi habet elfc talc, fccundiira tjHtd^oicfi

fic

aftus beatificus pcr fc continenturfub obic-

,

lcd cflen-

vt in fc cft pra:fcns intelledui fuo^

,

in fpccie intelligibili

Refpoudec Dodlor primo {ccundum opinionem aliquorum, negando qu6d anima , vel Angelus pofllnt ex fuis naturalibus cognofccrc fc diftindc, nec fimiliter adbum beatificum. Ec hoc Dodtor improbat, quia anima, Angelus, ^

,

ellcntia eft fimplicitcr tale.fcilicccadku in-

teUigibilis in fe

quodefi imago proprta altcuituohieSii, Scc.

&

fcquitur

quod non

,

potelt fe cognofpore fub

ratione formali,qua cft imago,quia ficpof*

cognofcere rclationcm,qua rcfertur, vtimafic oportcrct priias cognolcerc ipfamTrinitatem diftinftc , ad quam tcrminatur rclatio imaginis^fed Trinitaic-m na-

fet

&

goad imaginatumi

turaiiternon poteftcognofcere, vt patct

ncc fcipfum

,

vt

imagincm. Et pro

;

crgo

rcfpon-

ifta

Angeli, ideo fequitur quod cx puris naturalibus

fione videtur eflc illud Auguftini 15. dc Trin.

poflunt

cognofci diftindli ab intelleftu t.nm animz.quam Angcli. Sccundo , dat rcfponfio'*°"*'" propriam, conccdcndovnum,& negan-

cap.i4.veI7.' <^» vident (inquit) /«4w» mentem,

quod Angclus poteft feip(um diftindlc cognofcerc , id cft , quod poteft effentiam fuam lecundum totum luum e/seahCo\atum pcrfcdc cognofccre. Etprobnuit infecHudoydtji.^o.cj.i. fupponendo quod obicitumadu intelligibile habctpartialcm caufadonem refpe-

, id eft , aAiim volcndl (mcmoriam perfc6lam accipit prout comprehendit inrcllr<2um, & voluntatem cium «bicdio, v< patei^ prilHcv dift j. q.vltima ) ntc tamen credunt ea,^Hx intelItgunt efse imagineTti Dei Ffeculitm ejuidem vident i fed vftjue adeo non vident per f^eculHm,vt

*^°

ifta

aliudjConccdit

£^\i intelleftionis

&

, fimiHterfntellciaus aliam Et hoc arguit, probando quod Angelus poflit cognofccrc fcipfum pcr cflcntiam fuam. Et prim6 ficjomnis caufa partialis,qua; eft in

partialem.

aftu

fibi

perfedo proprio,fecundiim quod

caufa poteft caufare caufalitate

S JttJiAt dupliciter^

fibi

talis

corrcfpon-

C

quod intaginis

H O

&in eaTrinitatem ifiam,(c\licet,memoriam,intelligentiam, id cft,a(5tum intell'gendi)& fo/ww/rf-

tem

,

fcilicet.ipfum ffeculHm, tjuod videntfciartt efse

vidcantmemoriam,inteiligcntiami& ytpluntatcm, qiix funt vctc im.igo Dci , nuix tamcH vident eam fub iila ratiouc , qua funt imago Dei , fiue fub jila ratipnc , qua tcfcruntur ad uis

imaginatuiTi.

L

I

V

ejfe

M.

relatio naturaliter cognofci potejl.

cuius notitiam requiritur cognitie terntini.

^yfd printuwy ePcndft

^fallit enint ^fieft reffeSfiiisad

Adfecttndum , docet obie£fum adaquatum

ens limitatum ^non relattm

ad

ipfum

fpecHlHm,id«ft,fmaginem,\d cft.qiiod qoanv-

non omne quod neceJfArio confecjuitur aliud, per illud cognofci £fus creati

1 1 x

Ipecics virtutc

iftae

ncm,in quibus tamcn obieda habent efse diminutum ; crgo fi in fc habcnt efse abfolutum, Sc

tale rcprxfentatiuiim

quia, vt cognitum

fua: eflentix.

in intcllcdibus habenti*

,

obicdorum cum

i

Xtt»f(i

crgo potcft immcdiatc cuin

Prsterei feciinc^o

,

d^AnTlHm

i

dlum intellcdionis refpedlu

gc quod contincat aliud,quod poflit cognofci pci ipfum vt cognitum. Siue ioquamur de cognito abftracliuc , fiue intuitiuc. Seddcrcpia:fentatiuQ, non vt cognito, non eft neceirc, quod aliud contiiieat patet, quia obicdlum in

f* ipfum difiinlti C0-

pcytialis

caula partiali vnita habere adlum pcrfe-

alia

nens ipfam virtualiter caufat cam ,vt cognitum, &: fic de aliis, Dcindc nota, qu6d aliquando rcprifentatiXjum rcprxfcntat, vtcognitum, videlicct, quod iplunijVt cognitum caulat notitiam obicdi rc-

&hoc modp

adu

ctiam de ic cft vnita intellclicutobicfkum in coniundione vtriufquc

bus fpccies intelligibiles

coiuinec

rmn.

,

fe eft

&

,

titiam obicfti, vt cognita, nec fimiliter conti-

prxfentati,

O»(0f» «/«#-

405

mo, correfpondente obicdto, quia dc inrcHigibilis

in notitia

j^Q^

XIV.

dente cffeftum,& quandoeft vnitaaltcri caufa: partiali infuo aclu, potcft cum' rti perfcde caufarc ; fcd ellcntia Angcli cfl dc fc in adu pri-

illimitatumi

vnde

rclatio

imaginis

inielle-

Ii'et

nen

contineturfub hoc ehieffo.

Ll

4

Contr.i

i^ot».

.

Quodlibet.

404

refponfionem " duplicitctargui potefl:. Prim6 fic rrelatio imagieflentia animac vcl Angeli , vcl faltem ncceflfario confcqucns naturam eius igiturpctipfAm cognitam potcft ipfa relatio cognofci. Anieccdens piobatur fic quia relatio dcpcndentir cfl"cntialis , vel cft idem naturaz de~

COntraiftam

2,3«

idcm cum

nis, vel efl:

;

:

fi contingcnter adueniret naturae, nacudepcndentia , ita non cflentialitcr dcpcnderct rclatio autem imaginis videtur efle relatio depcndentix imitantis ad illud quod imitatur. Secundo fic.Poteniia poteft naturaliter cognofccre quodcunque contcntum fub ruoprimoobic£lonaturali:nunc autem fubentclimitato, quodeft primum obieftumnaiuraleintcllcdiiscreati continctur illa relatio imaginis quia ipfa noneft

pendinti, vcl ncccflario confcquitur :qui.i ra poflec cflc fine

&

illa

;

,

,

"

ReUtio no mficegmto

,

ciim

lit

in

:

ccgnofcitur if)uni

:

jjf^jjj^

vtroq-4e

:

fundamenio finito. Adprimr.m rclatio non poteft cognofci nifi cognofcatut vtrumque extrequando igitur fundrunentum nonincludit terminum in ratione cognofcibiipfum non eft caufa fufficiens ad cognofcendum relationcm iia eft hic. Etcum arguitur, quodncceflarioconfequitur fundamentum. Exhocnon

infinita

„

:

fcquitur,quod pcr ipfum poflct peifcdc cognofci,nifi efletcntitas abfoluta,aci cuius cognitioncm non requiritur aliud cognolci in ratione terminf Jncltideif

Contra hoc quod

p

includic aliud in cntitatc

,

^ e^

*

/

CPgnOj-

,

& in

ccgnofcibilirate

mcntum autem illud

mcludic in cnticatc rclacioncm iftani -1 r mcludit iplam in cognolcibihtacc.

& •11/-

fi

,

:

funda-

neceflario confequa-

I

curipfum j igitur Refpoftdeo , non includkcam in entitate vttotalis caufa eius, fed vc proxima exponitur. ipfum fundamentum illam caufa:luppofita camen aha cai!fa,fcihcct termino:quia aliam caufam fupponi» Confimiliter conccdo quod includit cam in cognofcibilitatc , praefuppofita aha Cutfunda. caufaeius in cognofcibiHtaie, 8c hoc, (\ fimplicitcr,'fimpiiciter fi alicui, ahcui 5 fed ifti cognofcenti, fcilicct Angelo,vcl animac,& hoc naturalitcr,fiue cx caufis naturay, cibihtatem

"^

&

:

:

"*"'f

tion ideo re

Imo.

^'^" motiuis,non pracfupponitur

& ideo fundamentum

obicdum fiue tcrminus cflc nAtu: alitcr cognofcibi-

huic naturalitcr cognolcibilc non fcquitur rejationem huic eflcnaruralitercognofcibilem. Ad fecundum, ens limit.itum ad fc, vcl fi etiam cft limitntum , ad altcrum, tamen Iimicatumeftnaturaleobicftumintellc£luscrenti,fcd cntitas limitatain fe, qua^ cft eflentialitcr ad alterum illimitacum, non eft naturaliter intclligibihs ab inhs

>

licet fit

,

:

&

&

14.

tcllcdu crcato,ficucnectcrm»nus,fincquo necipfaintelligipoteft. Licet

m«

,

iftac

refponfioncsprobabilitervideantur ialuare, quodabibluta eniitasani-

anima

vel a£kus bcatifici poflet naturalitcr intelligi ab

,

Hcetnon

naturalitcr

fubtilifli-

ab ca relatio ad tcrminum , ncc per confequcns oporteat Deum inielde acftu vi''8' '" ratione tcrmini illius rcl.uionis Tamcn rationcs \\\x de anim.i , dehtur habcre aliam difflcultatcm,vnam communcm quia perillud quodeft natu-

US.I.

ralis

poflit intelligi

Diibia

&

:

:

imago obicfti poteft iplum obicftum cognofei , hcet pcr hoc quod cft imago ,

non cognofcatur

Exemplum

:

imaginis-

irelatio

per fpeciem albi in oculo videtur .ilbum , licct non cognofcatur re-

adalbum & ita cft dc intelledUjponcndo ipcciem intelligibilem. quia illa rclatio fundata in fpecie fenfibili , vcl intelligibili non eft forEt f-itio cft Per Ifecie Mi vidc- malisratiocognofccndiobicftumj fcdillaforma, in quafundaturrelatio igiturin tpraWum, propofito , iicct non naturalitcr intclhgatur rel.^tio animae, vel aftus bcaiifici ad mn tamen jjgum tamcn quiaeft talcfundamentum, quod ex fe cft fimilicudoobicdi, pcrip^ " ^"'^ poccrit cognofci obieftum. 7/ '^T Videtqr ctiam ftarc ratio prius fafta dc aclu quia aftus vidctur cflc formalis ^\militudo obiefti & adiuahor , quam fpecies intelligibilis, (\ poneretur igitur fi pct fpccicm poflit obic^tum diftinftc intelligi, vel cognofci, magis vcl aequc potcritinlatio illiUf fpcciei

•

:

:

:

:

:

tclligi

pcr aftum

Videtur etiam cft obiefti

,

ftare aliud

quod fuit

& non intelligatur

ibi

ta^um

obicftura fub

illa

:

quia

quod adus intcUigatur vt

rationc

,

,

fub qua terminat aftum

videtur eflc contradidio nunc autcm cx naturalibus anima

qua: bcata cft , potcft , cognofcere ex natura fua aftum beatificum, vt cft bcatificus:pct confcquens, vt eft obiedi beatifici quia etfi non habeat a£):um illum ex nitura fua tamen fuper illum hoc virtute fua naturali. Quod probo,pria£lum Jam cxiftentcm potcft rcflcfti, :

>

:

m6perilludij.dcTrin. cap.z. vbi fcire dicit

,

&

^/ dicit fcio me vivere vnum attciutdfe me vttiere dmfunt. Et fequitur -.fic^otefl adderc

dicicur.

froindefi dicatyfcio mefcire

:

,

tcrtitim

*

J*

Qu^eftioXIV.

4oy

tertium,crquartumy &mmtmerAhiUAyfifuffic'ut,foteJt^ineitiAm.^ex virtute HAturdixfi tAmtn fiifficiat Ad continuAndum ifios A^tus refiexes^

Hoc probatur fecundo quia iiad aftum reflexionis rcquiricur aliquod fupernaad nouum a6lum, nouum fupernaturale & tunc ficut in infini;

turale,pari ratione

,

tum poceH: procedi

in ai^ibus reflexionis,fic in infinicum requiritur aliud

,

6c aliud

fii|>ernaturalc,quo refle€tatur.

Confirmatur:quia adtus tcrtius habcrec fe ad fecundum,ficut reflexus ad rc£tum pofitoa£ture£ko,non potcflanima reflefti fupcr ilium , nifi virtuce alicuius fupcrnacuralis ad hoc cleuantis ; pari ratione nec pcr tercium refle^i poccft fupcr igicur

fi

fecundum

,

per aliud fupernacurale.

nifi

Hoc probacur

tercio quia intclleftus aftum , qucm habcc poccft pcrciperc > 8C fccundum ptopriam perfedionem iUius a6lus,& ex nacura ipfius pocentiac:ficuc quando vidco ex vircuce pocenciae nacuralis, percipio mc viderc,& poffcm iiludexracione vircutis vifiuz percipere,fi eficc rcflexiua,ficuc inccUeftus. :

experiri,&: hoc

COMMENTAKIFS. II£.

m /^ Orttra hAnc refponjionem

, 8cc. ^uiafi natMm, natura

K^ contingenttr aduenirtt dependentiai&

fojfet tjfejine iHa

literdependeret,S)C

£tore in fecundo

hoc ,

fatis

non ejfcntia-

ita

probatum

eft

2

Do-

did.i .q.5. vel 4. Tielatio au-

tem imaginif videtur

ejfe relatio

dependentitt irni-

tantis adtllud,quodimitatur ,\{, expofui in pri-

mOidiftindl.^.q.vlt.Confeqiientia patet.quia

cftidem

talis rclatio

quod

&

narura,

fi

realitcr nature, fequitur,

vna

relatio funt fimpliciter

rcs

rcaliter,& pcr confequens cognofccns diftinfte

naturam,diftin6kc cognofcet illud,

dcm res cum ReUth

tion

ftjfunt cogno

fum

vtrS-

^ite txtre-

mum.

n latio

cft

qui extremum : quando

terminum

non

eji cattfa ,

,

rt-

niji cognofcatur v:ritn~

igitiir

fundamtntum non

in ratione cognofctbilitatit, ip-

fuffciens aacognofcendum re-

quia rclatio in ratione fux cognofci-

tam terminum, quam fimdamcntunijid eft,qu6d fundamentum, Sc tcrmi-

bilitatis includit

&

immediate mouent nus funt , qus przcisc , intelleftum ad notitiam rclaiionis : oportercc ergo quod fundamentum includeret virtualiter terminum relationis fccundiim totam fuamentiTatem,ad hoc vt cllet caufa fufficiens mouendi intelle£lum ad notitiarelationis; Hcut Deus, qui ponitur tcrminus rclationis crcaiurz , poteft

immediate mouerc intellcAum cteatum ad

notitiam rclationis terminatae ad ipfum,&fundatae in creatura,ipfa creaiuia non concurrente, quia ipfc Deus virtualiter continct totam entitatero fundamenti^fic in propofito,

tum non tualiccr

eft

fundamen-

caufa fufHciens.nin contineat vir-

totam enritatem termini;mod6 eft imqu6d crcatura contincatDeuro fubra-

poflibile

tione deitatis. o Et cum arguitur tjuod ip/a relatip nectjfario confequitur Jundamentum.

^uodptr ipfum

pofftt

Ex

hoc nonft^uitur,

perfeEle co^nofci

,

nifitjftt

tntitas abJoluta,ad cuitu cognitionem nenrtquiri-

tur aliud cogmfci in rationt ttrmini

,

quia

cncitas abfoluta poteft diftiodtc cogt)o(ci

cunque alio extrinfeco non pectinente ad

nem formalem

,

talis

quo-

ratio-

eiu$,& intcinfecam citcutnfcri-

Scd non eft fic derelatione,quz ncceftari^ includic terminum,non vt aliquid fibi inttinfepio.

cum,&: pectioens ad fuuro«j^ quidicatiuum.fed requiiit , quia ip(a telatio cft fotmalitec cen>

Contra.

p

mentum

fit

Hic probat qu6d folum funda-

fufficieos racio

cognofcendi rela-

tioncm.

Refpondet,qu6d non includit eam in en" &c.Aduerte tamen qu6d fundamcntum eft caufa illius rclationis funda-

q

titatt,vt totalis caufa,

&

mentalis, quia immediatc recipitut in ipfo , etiam caufa , fuo modo , immediate effei^iua} terminus vei6 et(i ponacur caufa in racione ter-

minandi, ci^m tffc adlu,

ipfa

Rcfpondet Doftor ad primum,qu6d

lationem

ea-

natuta.

non poteji Cfgnofci

inclndit

fum

quod

dentia fn tctminum.

fit

fic

fimplicitcc impoflibile

& non elTe ad calem cctminum

formaliter cendenciain

ipHun ,

cum

terminum,famen

qu6d cccminus Hc caufa cffcdkiua ipnus cocalis, dubium pcr ea,qu3i dixi faptk.tjutiji. 1. nec hoc exprtffsc habctur k Scoco fufficic crgo qu6d rclatio in fua encicafiuc parcialis, videcui facis 1

:

te,

& in cognofcibilitate

dcpendeac a cermino ipfum ncceflari6

in racione pra^cise termini,cu

ad

fuii tjfe

icquitar.Vnde C,per pofribilcvel im-

ponibilc,poftet immediate cauiari ab aIio,quim

ab cxtremis, adhuc neceflari6 requircrccextrcma ad fuii Cjj/; pertin€cia,quia ex quo eft formalicer ad aliud,fi iUud aliud no efTet^nec ipfa efler. De huiufmodi maceria prolixe di^him e&faptk 9.1 1. in dubiisibi poficis. Ponitur ergo fundamentum, vt caufa cius proxiroa, vt ipfam tcc' minans in ratione fundamenti , 8c ponitur alia caufa tcrminus , vt tetminans neceflari6 eius dcpcndentiam ; quiacrgonecefTari^ depcndcc ^ fundamcnto, in quo ponitur,quia eft impoffibile ipfam cfTe finc fundamcnto ; & firoilitec

fuo<^ a terroino, ide6 quanturo ad hoc ppnitur fundamentum caufa pattialis , tcrminus aUa caufa pattiaUs , non 6}cicndo meDtionem de caufa cfTe^iua. Scd quia teneo qu6d caufetut cfTcdiu^ etiam ad necefTari^ depcndet in

&

mcntcm

&

quod tantum cflc^Hue k Dodloris fundarocnto, lurc diccic volui. Si tamen fufficiat ^ad eontinMAf/dum

r

iffot

aRut rtAtxas.Et hoc dicit,qt)ianon pofTec hujufmodi »£tas concinuaie, nifi fempcr prarfuppo^enclo emnes alios prxmifTos fimul effc^puta,fi habco centcfimum a6buth reflcxttro, fimul fic de habcononagintanouerh pt£cedcnces, aUis , ptopcei hoc dicic fi fufficiaf ad concinuandum in infinitum huiufmodi a^us re-

&

&

flexos.

$CHO

11},

4o6

Quodlibec.

H O

C

S

L

V

I

Rejpvndet ad tres inBantia^ fuadentes ex netitia amm
K^dfrimam^

M. velaBm ,

Beum cOgni-

cognofci

ojiendit hene ratienem cognofcendi cegnitam

.y

nenducerc^

animam K^dfecundam , ex eodem Ad ttrtium , fine refolutiene^ antmam nenpoffe re-

in notitiam alteriui propriam,nifi centincat totam cognefcibilitatey» eius j cf conUat

non fic continere cognefcihilitatem Dei. Vide patet

,

^uia

ejl

ratie cognofcendi cegnita.

%. dif. 3

.

p.

quttft.

ficBi fitper a£tum heatifcum ex naturalihm. Nec efi incenueniins admittere froceffum intentumin argumeotOyquia idem fupernaturale,nempe volunta^ Deifuffcit adaSOim recfum, (jr

omnes

C^dmittendum tamen vfdeiur, poffe animam ex naturalihus, refleclere

rcflexes,

fuper a^um heatfficum ,ficutpotesi

que

D ifta

A, .

a^u reSto vidcre adlum

beatificunt alterim

anima.

De

diB.^,qu<eH.%.(:jr 9-

I.

*

aliquid effe

gi dupliciccr.

medium cognofcendi

,

vel in

cognorcendo poteft

Vno modb quod fit mediiim cognicum ,

,

fic

intelli-

quod per ipfi.im

cognitum cognofcatur aliud ficut cognofcitur conclufio per principium. Alio ficut fpecies fit medium cognitum , fcd ratio cognofcendi folurti :

modo, quod non fenfibilis

Ratio co-

:

fcnfu eft ratio fentiendi. l^rimo

ift

modo nihil poteft efle mcdium cognof-

cendi obic£tum aliud, nifi contincat in fc coghofcibilitatem iUius obie£ti,fecundum quamilludcognofciturperillud: quia fiiftud excedat illudin cognofcibilitate,iunc illud qualitercunque perfc^b cognitum cicficict ab iftocognito in cognofcibilitate. Sccimdo mpdo ^ bene potcft aliquid cfle medium cognofcendi aliud , licct co-

gnofcendi

gnofcibilitas fua propria deficiat a cognofcibilitatc ilhus,

cogmt.i no

cere in illud, vt cognofcibile. Per hoc patct ad

facK

co-

£)gj tjjmen

^ninal'a,-'

non

cft

primum

dum tamen :

fit

natum du-

quia licet anima

fit

imago

mcdium cognofccndi Deum, fecundo modo, lcd

nata efie

tan-

^^^ primo modo vt haberi potcft ex auftoritate Auguftini prius adduda. jg«/ videt fuam mentem,bi.c. Mcdiumautcmcognofcendi , fecundo modo refpedu iftius ,

Uudmficotineat om- medij vt cogniti

, cft aliquod proprium formalc repracfentatiuum ipfius animac. Ec pcr illud cqgnofcitur anima fiib propria ratione tanquam perfediflimum repraefcntabilc pcr illud,5: per confcquens pcr illud non poteft intclligi Dcus fub ratione fuac participantc intclligibilitatis,fed tantum in aliquo diminuto intelligibili imitante,

tiem eim tognofctbi-

&

ittatem.

intclligibihtatem eius. Cognitioa-

EIm nofuf. ficttadco-

Sr"* Hic

figna-

tur

quxda

additio in. fra ad

fi-

nem huius Specie ( ide

de aBn) no tfi ratio co-

gnofcendi vifiei

,

'"'^'

cui

Et per idem ad fecundum quia aftus cft fimilitudo cognita , & talis non fufficic ad cognbfcendum illud cuius eft aftus , ficut fpecies intelligibilis in vno intclledu vifa, alii intelledui videnti cam non fufficerct ad pcrfed^ cognofcendum obic:

,

aurn,cuiuseft.

Contra aftus ,

in illo intcllcftu

cui ineft , eft ratio pcrfcftc attingendi obieftum

'

wnquam prxfcns per illum aftum igitur ei>cui ille aftus eft praefcntialitcr notus,illc per illum adum notum poterit aitingere illud obie^um quia pcr illum aftum :

:

,

3

& jn iilo habet idem obieftum fibi prajfcns. Refpondeo, intelle£lus, cui adus ineft , per illum , vt rationcm prox«mam atfin8^"^' > attingit obicdum fuppofita tamen praefcntia obiefti propria ; cui autem il^^ *^"^ ^^ cognitus, non habet illum , vt fibi propriam rationem attingendi , fed ad hoc , quod habcrcc a£tum, quo formalitcr attingercc > bportct habcce ahum a£lum, cuiii hdc propriam praefcnciam obicAi:

&

^d aUud cum arguitur quod anima e?t ,

,

natura fua potcft reflcdi fuper

adum

hoc poflct ncgari 5 vcrumquidem eft , qu6d rcflcdi potcft, f
,

vt bcatificus eft

:

:

i

his.

t^ pcr aliquam fupcriorem, cuius cft cognofcerc

adum vifus.

COMMEIf

zi.

Qu^ftioXlV.

407

COMMENTAKIVS. 114.

*

Dodot ad

EQjoo^^^f

TJ

pn-

inftantias,

tia

neat infe cognofcibilitatem illiui obieEli ,^ &c. Et hoc patecquia fi A. cognofcitur per B. vt co-

lum

,

j»nitum, ita quod B vt cognitum fit ratio cognofccndi A. fiue caufandi notitiam petfc«Sam, & diftinftam A, fcquitur quod 5.con,

tinebit y^,

ratcm

fccundum totam

& caufat

cius cognofcibili-

habensillum formaUicr attingit obicftnra, per illum pcrcipit obie(flum in

a(flu

idco pofito

fc.

Et

quod nunc bjbcam afhim, quo

in-

tclligo lapide in fc praEfentetn,

ccgnofco

fi

propter hoc ccgnofco obie(Slum,cuiu$cft;patct quia ille a6tus fccun,

dus non tcrminatur adobictkum in fe.fcd pr*«ada£tum rcftum, quo incelligo obic(ttura in fe ; ideo fola vifio aftus non Tufficit ad vi-

cise

&

dendum

obiciftum illius actus,quia oportct vi-

ipfamfecundumtotafuam

icrminatum licct ergo a(flu rc(3;o immediatc terminatoad obic(fium videam obic(Sluro,quado cft prasfcns , non tamcn fi:quitur quod per illum adlum, fiuc in mc , fiiie in alio , videam

,

cft

vc ficcognitum,caufat notitiam altcrius

quan-

tum ipfum eft cognofcibilc.fcquiturquod conlinebit cogno^ibilitatem illius

,

&

pcr conlc-

;

obie(flum, quia a(flus

tudo

rcclbs, etfi

ille

obic(fli cogri!ta,non

lamcn

fit

fimiii-

ratio cau-

cft

qucns cncitaicm.Scd non poteft contincrc co-

fandi notiriam d.ftin(flam obitfti,cuiuscft.

gnofcibilitatem obicdti petfedioris;patct,quia luncjvt cognitum caufaret notitiam petfc(5iam

mo

ilhus quaiuura

cognofcibilc

cft

1

hoc autem

quia vt caufat cognitioncm fui,caufatperfcftamquatum poccfti crgo adcaufindum illam rcquiritur tota eius petfc(5tio,& virtus.Si ergoponatur caufarepcrimpoffibile

cft fimplicitcr

fedliorem obicifti,

quam

,

qualis eft

non

illa

,

,

quae eft perfcdioris

potcrit caufarc per perfeilioncm,

In iftoarticulofunt aliqua parua dubia.Pri-

quid

vt

,

dium contineat iUud tcr fecundum totam Quarro primo, quid

virtuahtcr,vel

intclligitur per roediura

,

cogi)itum,vt cognitum.AutintcUigiturdemcdio, cui ineft cognitio propria

qua cognofcitur

tione,

tia aliqua.

pcvfciflioris

tincrct illud

litatem

&

,

•,

obic(Ski,necrirui6con-

fic

deficiat a cognofcibilitate tlliHi,dumtamen fit

dncere

illud,vt cognofiibile,

iii

hoc

modo

ponitur

mcdium co-

gnofcendi, quia potcft eire ratio formalis cognofccndi obic(3;um cuius cft talis fpecies , vt lupra patuit. £t per hoc patet reffofifio adprininm, (juia Itcet animafit tmago X)«, tamen non tft nata ejfe medium cognofcendi 'Deumfecundo modo, quia fi vt cognita, cflct fic mediiim.ncccflario contincrct entitatcm Dci pcifciftam.

Scd

fi

ponitur

medium

dium primo modo,

,

tanttim ponitur

tnentem, c

mc-

vt habcrt potcft cx autori-

late Auguftini fupraaddu(ia

,

Qui videtfuam

in

illo

ratio perfeSia attingendi

intelleElu

,

cui inefl

eft

obie^um tanquam pr*-

aBum, &c.

Reffondeo intelle^us , cui atitu ineft per ittum, vt rationem proximam attingendi , &c. Nota,

quod

aliud cft eifc rationcm propriam intelli-

gendi,fiuc caufandi notitiam obicdi

;

& aliud

&

rationem propriam , proximam attingendi obiedium ; quiaprimo modo ponitur

cft cflc

talis notitia

do, contra,quia

,

fedeftratio

talis.

non

Si fccun-

cauquia tunc continetet illudfecundumtotamcognofcibilitatcm, quod no vidctur dc cognitione,maximc quando per medium cognitura cognofcitur fubftanfandi cognitionem altctius

eft tatio

,

caufa aAus intcUigendii lecundo

modo

poni-

Seeimium.

,

fitjvt h.ibct pricisc

f/}*cognitum,aut abfolutc,

aliquod totum pcr accidcns,quocutique dato, fequitur inconucniens.

autvt

eft

Tcrti6 mftatur

,&

accipio aliquod princi- ^""'"»'

pium pcr quod.vt cognitum,cognofcitur conclufio,puta

conclufio

jfta

;

homoeft rifibilis,^cx

hoc principium cogniti,m animal rifibile.

Tunc

conclufio

.ff.

rationale eft

quacro dicatur principium.

notitia.

i?.

fatur ,auta notitia y^.

a

&

v^&

quoimmcdiatccau-

hocnon,

quiatalis

notitiacontincrct conclufioncm fccundum en-

A

ticitem fuam totam

&c.

Contra a£lw

fens per illum

ccgnitum

cognofccndijVt prjecisc cntitas

caiifctur,& tuncqujeio vt prius, quia aut cau-

,

intclligibilis

, aut dc cogniptim6,crgo noneH

& fic fpecics

pacct ratio.

b Scd loquenJo dc mcdio fccundo modo, quod fcilicet cft ratio cogn<^fccndi,non vt cognitum dicit, quod aliquid poteft ejfe medium cognofcendi aliudjicet cognofcibditas fua propria

tum

Si

na-

pcr confequens fccundiim totam

&

?

Secund6 inftatur,quia c6m accipitur per mcdium cognitum, vt cognofcitur aliud,aut ly vt accipitur reduplicatiuc, & tuix fequitur qu6d ejfe cognitum illius mcdij efljbt caufa cognofcendi aliud, quod eft falfum,quia vt fichabec tan;uiii ejfe diminutum ; aut accipitur fpecificatiu^, & tunc !( nfus cft qudd tali medio , vt fic cognito.no rcpugnat quod pcr ipfum aliud

fecundum toiam ciuscognofcibi-

f ius entitatcm,

cfl^cntiali.

eius cognofcibilitatem.

gnitioncm

pcrfeAam

1^,

,

ratio cognofcendi, vt

prcccisc habct

fui

1

quud mhil potcft inteiligi per ali- primumdu pcr mcdium cognitum^ , nifi talc me- bittm.

hoc

in

ad caufandum cognitiocrgo pcr maiorem pcrfcftionem, & pet tantam pcrfe(flionem , quanta icquiritur ad caufandum notitiam perfcd^am perfcftioris obieifli; fedobic(flum imperfcdius non habet rantam perfc(flioneni,quanta tcquilitur ; ergo fi poflTct caufate , vt cognitum coiicm

il-

me non

a(5lum in

derc obiciftum pcr a(5lura immcdiatc ad ipfum

fic

virtuiera,& per confcqucnscaulac illamquantum eft cognofcibile. vt fupra cxpofui. Si ergo

ll^,

&

caufa fux co-

patct, quia "B. vt

;

gnitionis,

N«;*.

tur prxcise ipfc aikus intelligcndi, quia poten-

X\.mittendo vnam diftin
; aut caufatut ab abfb-> comineret totam cntitatcra B. tunc fic con8c per confcqucns cxtrcma ipfius B. tineret entitatcm hominis , qui ponitur voum

lutc,

A

&

&

extrcrauro, quod non vidctur, quia contincret fcipfum, aut caufatur ab A. includcnte tam principium,quam conclufionem,& hoceft tantiim

vnum

Quarto

per accidcns. fic

,

quia ponitur Deus fub ratione

primum

Thcologis in fCjVt prim6 notum,vt patct in prologo f j .& fic, Deitatis cfle

fubit(5lum

.

vt

-.^

uiftum

^^^; um.

4o8

Quodlibet.

vt primo notus,contlnct

contcntam

illa fcicntia

omnem

&

,

fic

ventatcm

per ipfum

.

jcdum

pr^fcns intcUcdui in ratione aftu intclligibi-

ptimo notum > potcft caufari notitia omiiium veritatum conccntaram in Theologia in ("c.Tuc fic ipfc, vt primo notus ponitur fubieftum Theologias bcatotumj crgo vt primo notus continet no^itiam omnium vctitatum Thcologicarum rcfpedlu intellcftus bcati crcati , tupc mouebit ncceffario talcm intellcdum ad nocitiam non tantum fui, fed & omnium contcntorum ; pacei.quia non ponitur voluntas dc ,

&

117. jLtJ^6nfto.

quam

,

quodpcr mcdium cognitum

poterit caufare notitiam

j5,nifi

mouec ad

fui

pcrfcAaj qnia

modum

per fui

ad notitiam altetius

natur.r prius

notitian perfcdam, ,

quia non potcft

A

A

caufare notitiam B. in intellcdu C. nifi fic perfcde prxfens C. 8c vt fic, pniis ncccfTario caufat notitiamfui

pcrfcAam quancum

vc ctiam fupra cxpofui

,

&

non

poccft,

potcft pcrfe-

ftiorcm caufare,quia fecundum totam cius virlutem , &c perfedlionem , quam habcc caufat perfedliorem caufirc non pollet , nifi haberet ,

in

maioicm perfcdioncm.&pcrconlcqucns

fc

non

poteft caufarc notitiam

B

,

vt

cxpofui inprologOfVhi fupra.

lis,vc

Hoc

prarmilTo, parct refponfio ad

«rgumentum

Cum

&

,

ad

fimiliter

primum

fequcntia.

alia

dicitutin tertio argumento,Dicofccun- Trincipmm

dum primum modum,qu6d ncc conclufionem, id cft

principio

fcilicet

,

principinmconti-

quod mcdiumin

,

in

cluftencm.

C

,

i? eft

fi

ratur tanta perfedtio. I>icitur crgo

cognirum

medium,vt

ciufarc notitiam altcrius, &c.quia

,

per cugnitionefrt ipfius medij arguimus de cognitione alterius, vcl perfcftions, vel impcrquia

fciflioris,

Ci

A vt pisfens C. caufat

cogmtionem

fario

fui

neccf-

perfedam vtquatnor,&

perfcftiorem cauiarc non potcft. Si caufat co-

duo perfcdam quod Xcontinet pcrfci^ioncni J7,

.gnitioncn-) B. vt

ritur ad

cognitionem

gnofcibile vt fex

,

,

,

figniun qiiar

ipllus "B. Si vero

cft,

requi-

B

fit

co-

qua» cof»nitio rcquiiic \n

nihil aliud intelligo

nifi

,

qu6cl

dicati ad fubic(3:um,vt Cxpofui inprolog.qu.i. ibi fingularcm cxpofitioncm. quartum,patet rcfponfio,quia non ponitur Dcus , vt primo notus , cfte ratioformalis

Ad

omncm

contincndi

contincat

illa

,

vcritatcm, ita

id eft

;

tamcn

qu6d notitia vtprim6

vtpcrfc(3:c prxfcns

,

intclle€tui in rationc obiC(3:i lis

,

a(5lu

in aliquo intclic6lu

intdligibi-

non potcft im-

mcdiat^ caufarcnotitiamalicuiuscontenti,nii'i priuscaufet notici.im

non

fui

,

in

incellccStu crcato

caufac notitiam fui,& pcr confcquens ncc

alteriiis;fed

voluntas diuina potcft fuppletc vi-

talis obie(fti,vt

Sccund6

expofui in q.\.

principaliccr dubicatur

vidctur conccdcre

,

quia

Do-

quod quando nicdium

cognitum contincc aliquid virtualiter, vcl feniialiter,

qu6d

ef-

poffit cauiare notitiam illius

perfcftam. Contra,prim6,quiac3uraeffc(5tiua,

Ctiuf»

vniuoca continet vii tunliter cffe(3um,& tamen non omnis cfH(fluscognofcitiir pcr caufam tanquam pcr medium cogni-

ffiuit

fiue asquiuoca,fiuc

tum,patet de multij.nam per Solem cognitum, non cognofcuntuc omnes cffe<Sus Solis. Ncc valct dicerc quod Sol noii continct aliqucm cffc(flum fccundLim totam cins cntitatem

ad

omnem cfFe
,

quia

concur-

poteric canfari ab y/. quia tunc

rit caufa prima,im6 phis dcpcndet a caufa prima,vt patct. Contra. Tumjquia non fcquitur,

B vt fcpccm , fed tantiun habcc perfe(Slioncm vc quatuor, quia non po-

Deus continec omncm eflcclum fecnndum to« tem entitateni , crgo cogiiofccnJo Dcum fub

caufa pcrfeftioncm fottc vt feprcm

non

cognitio

,

tunc

talis

jcontincrct cntitatem

leftcaufare notitiam,nifi pcrfefta vt quatuor.

ratione propria potciitcognofccrc

Hoc modo

dcbet intclligi per mcdium cognitum",n5 quod cognitio eius fit caufa, ncc quod

fednm

necc(Tari6rcquiratur,fed quiatale nicdium 110

nem hominis

pofler caufare

obiedi

vt obicftum notitiam altcrius

notitiam. Sed de fpecieinteliigibili,quiaipfa caunotitiam obie6ti,&.' tanicn noncaufat prius

non fac

,

nifi prius caufarct fui

,

eftfic

Tum

omncm

cf-

pcrfe<Se,non fcquitur , vt fupra patuit. etiam , quia Dcus continct etiam paflio,

& t.nmen

non cognitoDco,po-

immcdiatc cognofci paflio pcr fubic(5tum cognitum, & hoc cft, quia virtualitcrcontinct illam i ergo C\c erit dc Solc tcft

Sccund6

inftatur, quia

voluntas Diuinii

ob-

continet virtualitcr omncni cffe6tum,& tamcri

icAijVirtualitcr continentis aliud,cft ratio cau-

peripfam,vt cognitamctiam pcrfe(5tiffimenon cognofcitur omnis cffc(5kus, imo necpotcft cognofci, vt patet dc Bcatis petfe(fJe cognofcen-

notitiam

fui.

Si ctiam dicatur

quod

notitia

fandi notitiam ilIius,non tequiriiur tunc talis notitia

quod

contineat virtilaliter cntitatcin

]iu$ obie(fli, fcd fufficit

qu6d

fit

il-

notitia pcrfc-

fta talis obicdi virtualitcr continentis aliud

rum

,

dendo ad tationcs Gtcgorij vide ibi,prima

diff.

j

mcn

ta-

refponfio videtur melior,& magis ad pro-

pofitum,fciliccc,qu6d obic
gnitio

&

aftu

fit

notum ha-

tamen non caufat not
bitualitcr, rius,nifi

fit

diuinam qui tamcn nouo acquirere cognitionem multopatct a Do^aorc in 4. difl. /^^.& in i.

tibus ipfam voluntatem

pofTunt dc

obif(ftum,ficut etiam dixi in prolog.q.^.refpon:

118.

fcddicitur continere,

nocus habitualiter,

(5bor

ciim ad perfcftam notitiam B. requi-

.5.

,

m.i.vide

tem

nifi

&

continct conforn^itatem,fiuc inhxictiam prs-

ccm

,

coutinctc'n.~

tali

animal rationalc continet

&

contincrct totam intelligibilitatcm, fiuetotam cntita-

perfc(iius intelligibilc,quam yi

ihitSli.

iJ cft

,

conclufionis

dicit

fccundum totam virtutcm fuam caufct

nccefTario

f»t notitinm

habitualitcr

quod nunquam

do Dodlor

obicAum mociuum

c»u-

vt aftu

cognofcitur alind,fic dcbct intelligi,qu6d A Ci ponttur ratio formalis caufandi nociti.im B.

fubiedlum, vt fupra patuit. RefponJco pra:mittcndo vnum,qu6dqnan-

incoticm tntclleiku notitiam

tigibilti

,

conclufioncm,id cft, inhaerentiam paflionis ad fubic(Sumjnon cnim intcliigo.quod contineac fubiecftum , fed fufficit quod contineat pr^dicatum, inhnerentiam ipfius ad fubiecStum; hoc modo eft ratio cognofccndi huiufmodi inhasrcntiam,quam virtualitcr continet. Nam cum dico,qu6d principium continet vetitatem

priijs

Speci*sint*l'

notum

in

vc

vt

.cj.vltima.

Tcrti6 inftatur.quiahomo continct eirentiaomnia fuperiora,& tamcn homo cognitus

liter

non

cft ratio

feftc; patet

ccndi

,

cognofccndiomnia

fiipcriora pcr-

quia fuperiora funt ratio cognof-

homincm

diftincftc

,

vt patct a

Dodore in prirMu

r^t' contt-'^

net 'virtuali. ttr effci}ur)j.

;

QuxftioXIV. iit I.

di(l. 3

.

tuncldcm

f

.

Bk aliter

requeretur circulus

quta

,

idtin rcfpevlu eiufdem puta ^.reipe-

Cia ^.cflet ratiocognofccndi

3.Sce

coiitra "3.

cognofcendi yi. Similitcr hoc idcm vidctur de ho;nine refpedlu partium ellcntiah'i],quia homo coniincc cdentiaUtcr anima, corpus,&tamcnperhominemcognitii non cognofciturdiftiudic anima,non enim humaniias cognita caufar notitiam di(lin£laipnuianims. Quarto inftatur , quia patcrnitas in nobis continet ciTentialiter omncro conccptum fuperiorem , tamen ipfa cognita non eft ratio cau/andi cognitionem fuperiorum. Rcfpondeo. Ad primam conccdendo dc ilelTct ratio

&

ir^.

&

KiU.

lo,qu6d continctfccundijm totameius entitatcm. Cum inftatur de Deo. Dico qu6d fic debet intelligi quod quando obieftum continet ,

plura virtuah"tcr fecundum totam cntitatem,

quindo caufat notittam

fui

per

modum naturae

in aliquo intellci5tu,qu6detiam poceft caufare

omnium virtualircr cotcntorum; im6 amoto impcdimcnto,ncceirari6 caufat,& fic cffcntia diuina , qua: neceflati6 mouct intellcftum diuinum ad fui notitiam , etiam neccflario mouet ad notitiam omnium contcntotum intclligitur ergo quando obie<^um fub ratione piopria immediate caufat notitiam fui fcd non quando illa notitia caufatur ab alio ficut cau'

notitiam

:

(atur vifio a voluntatc

locundo dc pafllone.

diuina.

Cum

Dico quod ideo

dicitur dicitur

fubicvT:um contincrc cntitatem paflionis

pro quantocontinct fccnndum,quod poniturcaufa necciriria,& immediata&praccifa ipflus.Etdico, fi, pcr impoflibile, Deus non eflct, & homo cflcr

,

adhuc coiicinerct hoino fuam

,

pafl[ionem,

& idco per homincm cognitum poflet cognofci paflio, fed

noncft

pcr impoflibile,non

dc Sole, quia fiDcus,

fic

cflet,

& Sol eflct, Sol, non

poirec prod.icevcaliqucm cff^e£lum

,

cum

talis

etfcftus ncccirario dependerec ^

ItO.

prima caufa.tenendoordinem cflcntialem ficfcil.quodfit impoflibile fecundam caufam aliquid caufarc non concurrcnte prima caufa. Ad fccundam. Dico quod fi voluntas diuina ncccflari6 moueret intc'.leduiYi crcatum pec

modum

obic(^iad fuam notitiam, qu6d etiam

moiicret ad noticiam

omnium conrcncorum.

Scd quia tancum mouet contingentcr ad

fui

notitiam,nonfcquitur,qu6dcognofcensvoIuntatcm diuinam cognofcat omnia contcnta. Ad tertiam. Dico quod fi homo poflet imincdiaiccanfare noritiam fui diftinftam poflct ciiam caufare noticiam diftindlam omnium fuperiorum;fcd talis notitiadiftindUnonpotcft haberi fine notitia fuperiorum.Dicoergoquod

hominc cognito

pct fpcciem intelligibilc pof-

funr omiiiafuperiora cognofci, vcl pcreandem fpeciem,vel pcr aliam,& iliam ficut expofui/«-

pra ^.i ). qu£ tamen dependcnt a primo obiedlo co modo,quo expofui.

Ad

quartam. Dico quodconclufioDodloris medio cognito,quod eftmoliuum alicuius intellcdus ad fui notitiami quia tuc poteft mouerc ad notitia contentorum; fed intclligiturdc illo

relacio

nuHo modo

eft

motiua ad

fui notitiam.

Tcttio principalitcr dubitr^tur dc hoc, quod quod fi fundamenrum includcret termi-

dicit

num (ccundum fuam

cognofcibilitatem

,

ciu6d

tunc iticludcrct relationera focundum (iiam cognofcibilitatcm.quia

pono quod ./T.includat

Scoti Optr. Tom.

X 1 1.

409 & tunc

B. fecundiim cognofcibiiitatem B.

(e-

quod poilit caufarc telationis notitiam finc B. hoc autem eft falfum , quiaipfa relaiio eft formaliter habitudo ad B. ergo non potcft quitur,

pcrfcdc cognofci

Secundo

fine

inftatur,

B.

quia idem vidctur

quod

fi

ur.

terminus includcret fundamentum fecundum totam cognolcibilitatem fundamenti , qu6d tunc cognito tcrroino poflec ftacim cognofci

fundamencum, quod non vidccur. Tcrci6,quia Dcus fub racionc Dcitatis ponitur cerminus rclacionis creacuracvcmenfurabi-

hs eflencialitcr adipfum, vt ad menfuram;ergo

cognito Dco, vc tcrmino

talis rclationis

Ncc

fari6 cognolceretur ipfa relatio.

cere

quod

neccf-

valctdi-

notitia caufarctur \ voluntate,

talis

quia ipfa non ponitur tcrminus talis relationis, nec vt tcrminus continct ipfam relationem, quia tcrminatur ad ipfam. Refpondeo,pra:roittendo vnnra,qu6d quando dicicDodbor quod fi fundamentii contineret terminum,incelligitur fic,qu6d fundaraentum, vt pratfens intclledbui in ratione obicdli adlu intelligibilis

neccirario caufarct noticiam fui

,

perfefta,& immediat^ p6ft caufaret notitia tcrmini conrcnti,& poft notitiam rclatioois,& (ic relatio illa

non

poflet adlu cognofci

cum

dicitur

non pr«-

fic

patct ratioadpriraam,

An reUti»

quod tunc

polfct cognofci relatio

fefsit cofntf-

cognitis cxtrcmis.Et

rermino cauconceditur,quia ipfa tantitm eflctcaufata afundamento.Si ver6 intcUigatur finc tccroino.vt praecognito , tunc ncgatur , quia requititut !altcm terminus.vt prscognirus. Per hoc patet refponfioad fccunduro- Conccdo enim quod fi termiiius contineret virtualiter fundamentum rclationis.quod prim6 caufaret notiriam fui ; fecundo notitiam fundamenti ; qu6d tcrti6 notitiam rclationis , poITet caufiret notitiam rclationis fine fundamcnto,vt concaufantejfcd non finc fundamento,vt falttm prxcognito,& fic patct. Ad tcrtiumdico,qu6dctfi Deus fubratione Deitatis ponatur rerminus relationis depcndentia: menfurabilis, &c. Non tamen feqnitur qu6d caufet notitiaro fui. Nec rcquiricur ad hoc quod cognofcatur calis rclacio.quod notifine tcrmino

intelligitur finc

fi

;

eifin* ter-

mm.

fante,vel concaufantenotitiam relationis,

&

&

tia fit caufata

fufficit

D.o

a

fub rationc Dcicaiis

quod voluntas diuina

,

fcd

in aliquo intel-

lcftu caufet notitiam tcrmini fub ratione propria, pria,

& notitiam fundamcnti fub ratione pro& notitiam relationis talis & tunc benc ,

vcrum

eft

quod

tclatio illa

nou

potcft diftindle

cognofci extrcmis non prxcognitis, lic^t non caufantibushuiufmodi cognitionem,ncc aliud requiritur,vc patet confideranti,& fic pacct re-

fponfio ad

Quart6

iftas inftancias,

principalicer dubicacur de

fpecies intelligibilis eft

hoc,qu6d

medium cognofcendi

obicdum,Iiccc cognofcibilitas fuapropria dcficiat a cognofcibilitatc obiedli

natum ducerc

,

dum

taraen

fic

in illud, vt cognofcibilc. Iiifta-

tui prim6,quia

fi

obie<jkum,crgo

cft

fpecics eft tatio

cognofccndi

caufa cognitionis illius;crjo

coniinet eniitatcra obiefti, fiucciuscognofci-

bilitate,quxcunquc

quod

fit illa.

Sed

eft

impoflibile

impcrfeciius fimplicitet contineatpcrfe-

<^i',im6 eft impofllibilc

quod

t^ ab aliquo cotincatillud

;

caufatii

immcdia-

fed lapisimmcJiatc

Mm

caufat

111.

Quodlibet.

410

tanquam per medium cognitunr, fic vJrtualitct concinct illud quod nullo modo continetur ab illo , imo omnino fibi rcpugnat fic poflccontineri, quia fic caufans, vt obie^um cognitum

«aufat fpecicm fuam in intcUedtt Angeli,fi ponitur pracfens

,

im6

Angcli immediatc

elTcntia

caufat fpeciem fui in intclleftu luo

JDoftorc in /icMfjdo,di/i.i.tjU4fl,

1

1

,

vt patct k

& fic fpccies

.

niodo praecxpofito cft cirentialiter peifedbius contcnto,quodperipfumcognofcituttanquani per medium cognitum , & hoc fatis patet cx

Angcli contincrct ipfam Angelum. Secund^ inilatur fic;fi caufat notitiam obic
(upcriijs dedaratis.

quam

, ica petfcdtam quantum obiedlum natum cft intelligi ; aut non caufat pctfcdam notitiam ergo pcr fpecicm aliquam'non

&

pcrfcfta notitia obiedi.

nitur talc

lcmper

quod cai»fatdiftindam,&: pcifcftam abftrai3:iuam,fcd non intuiciuam.Contia.Tum, quia fpccies fenfibilis in fcnlu cxtcriori caufat intuitiuam,

& petfetSkam fi

,

£c tunc

,

vt prius ar-

perfedam quan-

caufat vifioncm

det

tum jpfum obiecflum eft vifibile crgo fcquitut quod continet obiedum vifibilciecundum

habcri vifioperfcftaalicuiusvifibiIis,cum

tantum caufetur a potcntia, Sc a fpecie in Tum ctiam, quia loquendo dc abftradtiua, fi per fpcciem cognofcitur obie£tum ab-

fit

cum

fit

Tcrtio inftatur

,

quia

fic

iedum fecundum cognofcibilitatcm imo iplum obicdum continet fua cognofcibilitatem ,

abftradiuam etiam perfedam quantum ipfum eft fic cognofcibile licet cauft t eam mcdiante fuo cfFedu dando fibi nacuram taleni , quod caufct non cojrnitus notitiam abftractiuam obiedi, & ccia nociciam abftradiuam contcntoru in taliobie<5i:o,vtfuptadixi- Non cft crgo fimiIc dc medio,vt cognito,& de ifto medio.MuIta alia dubi.i cfsct circa multaalia diifta in ifto atticulo,qu^ came caufiibrcuicatis pro nuc tralco,

,

,

&c fic poceiit

codcm modo

ficuc cci.im

dici

modi-

conccdicur de a-

mediis, vtcognitis, vcl falcem opottct

liis

obicdum caufando

&in hoc

&

cum,vc cognitum,

ratio fic caufandi, quia

,quia fupplct viccm obiedi, & pcc confequcns non (cquitur quodcontincat ob-

&

quens,vt fic, continet cognofcibilitatcm obiedti , quarc etiam non concediturquod peripfum contincat, vt cognita i videturenim quod pcrcx quo ipfa eft prxfens ipfi intelledlui, fede pra:rens, cum ipfum adlu informet quod ctiam prius caulctcognicionem fui , quam obicfti

primo,&: fe-

tatem obiefti cx hoc folo , quod immediatc cft ratio caufandi notitiam obic6bi abftradliuam,

conccdicur quod per confc,

fpeciescft ratio ficcognofccndi

in

Dicitur ergo diminucc contincte cognofcibili-

imi-

tatiua ipfius.

/13.

immcdiatc cau-

idfecundum fuamentitatem,caufat etiam illud fecundum conditiones confequentes ipfum.

totam cius

cognofcibilitatem,& tamcnfpecies ipfaeft fimplicitetimpetfeftior ipfo obic(^o,

cftet

i

cognofcibilc, fc-

fic,contincat

fi

Dodorc

,

organo.

(ic, cft

;

cundo,& fic natacft contineri a.hipfo. Dicocrgo quod talc medium non dicitur continere obiefkum in fc , nec fecundum cius cntitatem, nec fccundum cognofcibilitatcm cum vcl dependeat ab obicdko, vel fit natum dcpcndere fi ab alio caufetur habet cnim ab obicfto.quod

vifio

,

adu a lapidc fi vcro talis fpccics caufareDco immediate adhuc eo modo rcprx-

fata a lapide,vt patet a

fcdlam caufatjCrgo fequitur quod nunquam po-

quancum vt quitur quod faltem,vt

ficut fpecics intelligibilis,

fencarct lapidem, ficut

&

totam fuam vifibilitatcm , fic non dcficit a vifibili fccundum cius vifibilitatcm. Si impet-

ftradliuc,

,

vcl

tur a

;

tcrit

mcdium

dcpcndct in ejfe ab obiefto primo, vcl falccm nacum cftdcpcndcrc: quando cnim fpecies iapidis caufatur immcdiatc ab ipfo lapide in intelledtu Angcli, talis fpccics dcpcn-

Si dicatur

guatur,quia

]}ifi

,

;

,

,

quantum poteft,vt fupra patuic.Sccundum cft,qu6d medium proptie non vt cognitum, fed quod cft ratio cognofccndi primo obicdum , cuiuspoptius caufet notitiam fui pcrfcftara

caufat notitiam

h.iberctur diftindta

Et idcd talemediumnun-

potcft caufarc notitiam contcnti

afli-

gnatc difFcrentiAin iftorum. R.cfpondeo,prxmictendo aliqua. Pnmuin illud , quod ptopric cft ratio cognofccndi aliud

Qv^sTio

XV.

Vtmm refhe^u iWm ^verhl creaturA^^intelleclHS fofthilis fit

aciium

^elpafiium.

,

tj.S^.ar.uCofrcd.tjtte. Scor.i.difi.'^.(].6.& 7.^^.d.io.<j.i.& <).Met.<].io.D.Tho.\.p.ci.s6.ar.i.& (,.q.-j.U(inquo.4f.q.ii.&
^ /g__^^^^Xa| O N

E R quacricur de modo, quo intcUcftus exit decaula intcllc6tionis. Et eft qujellio: Pofito CSv >^i3® »^v\p/l5 quodBcatusinpatriahabeAt verbumdc creaturaviiaincf^ fcntia diuina Vtriim refpcctu illius verbi crcatura:, intcUedus pofsibilis habeac lc pure pafsiuc. ^,*.

s

E (^v E

'i^C'^/'^^^'^^^^^^^]^^ in a£tum

,

NT

fiue

:

Arguitur qviod

fic

:

quiaintclleduspofsibilisrecipitillam

idcm relpcdu ciufdem non rationem reccptiui & a£tiui, quod cnim rccipit efl: in potentia quod autcm agit,eft in a£tu Idcm autcm non poteft cfle fimul ia intcllc£tionem

:

fed

;

potcntia iis

& in a£tu

nuUo modo

:

cum

ifta:

fint

primae difFercnti.^cncis igitur intcllc6tus pofsibi:

aitiuc fe habet refpedu vcrbi, 6£ pcr confcqucni purc pafsiuc.

Contra:

Ntt».

I

.

XV.

Qu^ftio

411

Contr^ fi vcrbum ibi fotmatur , quacro a quo formatur ? Noft poteft dici , qu6d JR«ii? opp formetur ab obiefto quia intclleaio cft aftio immanens fccundiim Philofophum 9 .^etaphyfictt fi autem cfTet adio obicfti in intellc6lum , illa eflet adio tranficns. Tcx. 1 6. Nec poteft dici formari ab intclleftu agentc quia intclledhis agens facit de potenadu intelligibiie fccundum Philofophum, 5. de Antma igitur tota T cx8 tia intelligibili aftio cius compleca eft ante irttcllcftioncm adualem & per confcquens ante verbum. Ncc potcft dici , quod memoria formet aftiue verbum quia vcrbum forma:

:

;

:

,

,

:

.

:

:

tur per

actum intcUigendi memoria non :

intcUigit

5

omne

fcd

intelligere cft ipfius

5.^fTr/>;.igiturrelinquituriandcm,qu6dnihilinammaa£liu^formec Cap.7. Idem 14» vcrbum, nifi intelleftus poflibilis. Hic non qujeritur , fi de obicdo beatifico poflit habcri vcrbum , hec de bbicftd ^""-^^* iccundario vilb in illo obicfto primo > nec fi aliud fit verbum obic<Jli prihii,&: fccundi 3 fed fupponiturdc obicolo fccundario haberi verbum , quxriturqualitcr intelleftus poflibilis lc habeac in cius formatione. Incipiendo igicur a manifeftioribus,

intelligcntix

1

&

primo inquirccur deformatione verbi fccundum modum intclligendi, qucm nunc cxperimur,&: fccundo explicabitur ad intellcftionem inpacria.

C H O L

S

V M.

I

PrttftA condufio-.in parte intclhiHua. eTi alitjuod yrincipium

hatttr primo

intelleiitonem: de qtio

a^iuuht inielleBionti. Prota-

efuhdfit in voluntate

,

maxime cjttoad primatfi-

t.dtfi.Cfi.. (]u<efl.^ neqite tn parte fenfitiua

,

quiaeffechts ^quiuoctt^j

ex Philof ne^ite tntelltgi

fotefi

,

cauja imperfec/tor. De quo 4. di/f. 1 1. qutefi. 3 num.r^. Se-^ quodcunque intelligtbile limiiatum tntelltgtre,(-r nonpotefi omniajtmuly quta nequeinoactuj neque multis ; ergo haht in fe princtpium elicttiuuTMilliusin-r^

nempe intelUBio, non efjetfua

.

citndo, Angeltis potesi

, De quo z. dtfi. ^. quafh^. num.i.fjr Re^ut opinionem Gofredi dicentis tantum ejfe credttum\^ngelum habere nouam inielleBionem 5 quia quodpoteli anima adjuuantefenfu, non eJi denegandum K^ngeb^ natur^t perfe£ii6ris.^neque petefi dici^ quodhahet inteUeihvner» agenerante , cpiid

t€lleffionis:eIiqtte inpQtentiaaccidentaliadeatn

pertotum.

quttFi. 10.

non

eft accidcns propriitm.

Auguftini quaft.

I.

,

De quo

i. dift. 3

.

quafi.x

i .

pcnenlis in imagine rationem parentts

niim. 4.

^

i.

dtft. 3.

quafi.^.

^

%. dift

Tertio, probat

^ prolfs

16.

5

comlufex

de quo late

,

variis locis \

.

dift. %

num. lo. quibus hcis agJ Do£ler

de imagine^,

jj,.

"pAE primofuppofito,qu6dincellediopcrfeda,putadefinitiuadeobieftodefiniJ / bili,fiue fit verbum illius,fiue nonjfaltem non eft fine verbo ipfiusjftc per confequens (i quid adiue ichabcat ad intelleftionem illam perfeftam ipfutn quodammodo aftiue fe habebit in formatione verbi. De caiifa igitur incellc<Stionis ih nobi$ pro ftatu ifto tria funt videnda. Prim6,qu6d in parte intellc£liua eft aliquod principiu aAiuii refpedu intcUeftionis. ,

fam

/«

Sccundo, vtrum illud adiuum fit aliquid animac intellcftiuje,vel tatumrood6 fi t ob- ""f^^f^iiedum, vel rcpracfcntatiuura obie£ti, quod dicatur cflc in anima, pto tanto quod fic "''X l!'-' in ipfaficut accidens eius,vcl reptxfentatiuum,non autcm ficut aliquid natura; ciUs. ^*1 ^ a^l Terti6 datoquodfitaliquidanimie, inquiretur, fi eft intelledus agehs vcl ^uinteilepoflibilis. Primaconclufioprobatutfic :aIntclle£Hoaliquairi nobiscft houa,vtcx- iiiffnu. pcritur quilibet, & cft forma abfoluta,Vt didum eft in quaeftionc dc hoc habita:om- 3- de Anlnis aucem forma abfoluta, c^m fit tcrminus a£Vionis,habec aliquod principiG aftiuuj '^* "P* ,

per

quod

,

accipic

ejfe

principium illud :

:

eft

igitur refpc(9:u intclledionis noftrae nousb eft

intrinfccum fuppofito intclligcnti

:

aliquod

adiuum 1

vt patcc pet Philofophuni

fecundode Anii1ia,f
:

quoniatnhatcqui-

Ec fequitur:C
:

cum

'

fuppofito intclligenti.

Tcx.c.60. ^fi aliejHiit "'"^^.

^ eji

1

^f„

tnjtn-

/».

Tunc arguicur vltra per diuifioncm:vcl illud principiii pcrtinebic ad VoIuritate,vcI ad parte fcnfitiua,vel ad parccm incellcftiuam,vc diftinguicur contta voluntatem, &: fcnfuminon potcftdari primuro,faltemin ptimaincclledionctquia ipfa pr^cedit omScoti oper. Tom. X z L hcm

Mm

^jj

j^,

j.^i.

^

Quodlibet.

411

nem aftum voluntatistnec eft darc fecundum, fcilic. quod illud principium cise in parte fenfitiua:relinquiturigitnr

Quxrcin

Sccundum,

^ fcilicet

qu6d non fit

in parte fenfitiu.i

3.d.£.q6. jnofic :cffcdusa:qi.iiuocusfemper eft

Cap.ip.

iia[-,ctur

cunque

2,.

1

tali

minus

,

probatur

nobilis totali caufa

Pri-

tripliciter.

{iia

jequiuoca

/«^crGf». fcdintellcdioeftfimpliciterperfcdiorphantalmate,

,

vt

&qua-

pcrfc6tione,quaceft in parte lenfitiua : quia intclledio eft propric perfe-

£tio natura: intcllcdlualis, vt intcllcdualis eft, quac

A-ioilui

prx-

fit

quod fit in parte intellcdiua.

anima fenfitiua,6<: ita Secundo probatur

inquantum talis nobilior ,

eft tota

perfe£lior pcrfcftione. «^

fic:

Angelus non femper habet omnem intelledioncm,quam

ni<]Hnom- potcft habcrctquia cum poffit intelligere quodcunque intelligibile, vel habcrct vnimA fimHl cam^qua; clfct fimul omniii intelligibihu,vel haberct toc diftindas, quot correfponimelligere, dercnt o vinibus intelligibilibus,quorum vtrunque vidctur cfle impolTibilc^quia pri-

&qti,in? j^^^jfjj

poncrct nimiam pcrfedlionemillius intellcdionis imo vidctur,qu6d infinira: intcllc£l:io duiina excedercteam quantum ad multitudinem obicclorum.' :

quia nec

Sccundumvidctui poncre nimiam pcrfcftionem intcllcftus, quiaitadiftin£tcco gnofccrctomniaper diftinftosadusfimul ficucvnumobicduraper vnum adum, Scquitur igitur c]uod cum poflitquodcunque intclligibile intclligcrc , quod polhL habcrcaliquamintclleftionemnouam :igiturvidctur fibi attribuendum quicquid pcrfcdionis cft in intelledu pocente habcrc aliquam nou.im intelleftioncm fed ia taU pcrfcdionis cft habcre nocitiam habitualcm perfeAnm,per quam inrcUeftus fic '^^ potcntiaaccidcntall tantumad intclligendum,fecundum Philofophu i.de AnirnA, qui loquens de intellcdu pofl'ibili clicit:Ca;>» autcmficJinguLeJintrjefciefis dicttur.ciuifecundiKm aiiuttr.hoc atttcm confcjlim accidit cum popit operartficc fci^fum.E/! quidem /j-/.'«; ,0/* :

,

5

il.aneelus vel habcs

Tex.

8.

turn pvicntia ijuodammodoynoh ttimcn fmilncrfi!^ ante addifarc.\\\\i^\cctc.,<^\\bd

c\v\7iX\-

do habct habitum,pcr qucm poteft cx fc opcrari,licet tunc fit in potentia aliqua,no tamcn efsentiali, qux cft ad form.im, fiue aJ principium opcrandi, fcd tantummoclo accidcnt.ili ad opcrationem &. harc cft difpofitio pcifctlior cius , quod de potentia ,

opcrandi exic in adum opcrandiHicdicitut '^quod Anechim pofich.iberc nouamintcllciftionemeftmere credi^ r Gofr.quo. ni r -u J praecipui hoc non vicicrunt. tum:quia Phjlolophi y Praeccrca.Hicctiamdiccrctur,c]u6d Angclusadquamlibct intcllcd:ioncm,quam •

•

1

t

•

_

habet,mouerctur immediate a Deo. 3.{Ic nia.

Contra hoc,licctforte Philofophus, qui pofuicintcllcdioncm Angeliidemcum

Ani-

&

I

z.

Mciaphy-

fubftantia Angcli,diceret conlcqucntcr intellciflionc cffe ab eo,a

^

\{(iqx.

quo

cft lubftantia>

catholicus diccns intcllcctionem illam,qua Angelus intcUigit (cici^c

co^uam

Angclo,&: quafi propriamperfcdlioncm^ncceirario confcquente naturacius,poflcc aliquomodo probabiliter diccrc ilia immcdiate a Deo,iuxta illam propofitione pro-

babilcm acctdens proprium coxtium fubflanttx., cuius est., efi a (i^enerante tlUm fuhjlantinm: tamcn de accidentc per accidcns , quod contingcnter ineft , non videtur probabile dicerc,qu6d illud fic a gcnerante. Et confirmatur quia licet Deus pofiitimmediatc caufarc quamcumque intellcdionem in Angelo:tame fi aliquamnon caufetjVtpote huius obicfti,{ed derelinquac Angclumfibi;8cordinicaufarumnaturahtcradiuarum;non vidcturprobabile,qu6d A„gj.]^,5 ,^5 polfit attingcrc ad intellciftione huius obiedi,cum anima fic fibi & cau^^ naturalibus rclida ad cius intelledione pof sit attingerc naturalitcr,licct mediatc f cnfu.No enim vidctur,qu6cianima pofsit attingere ad intellcdionc alicuius obicdi, etia mcdiate sefu quin ad intelligedu idc obicftu pofsit A ngelus attingere fine selu. Iftudautcm, quod dicitur exPhi!ofopho,videturfacerc ad propofitum noftrum: :

:

Afiaclus fibireli

t

lli
^

tts

:

quia

fi

Philofophus vidiflet aliqua intellcftioncm

nouam

poffe copctcre Angelojdi-

aliquado eflc in potctia accidetali ad intellc quam illc, qui tcncndo illud anteccdens ncgat illud conxilFct ipsii

iequcns.quia Ariftotcles illud non ncgarecconcedendo illud anteccdcns. Terti6,propofitum probaturpci auiStoritaies, i j dcTrin./.vcl 14. dicit Auguftinus. ^t>d excedit in amm.i mcns locatnr Homo non (ecundum omma., p6ft .

&

j

qu^ad

XIV.

Quxftio ijttd adnAturam em Jmago ibi inuenienda in

415

fertintnt^fcdfeciihdnmfoUmmenttm imago dicitur. Ec

Ex iftis

f^

&

auftoritatibus ,

lib. 14.03^^.8«

eB , quo etiam natura nojtra nihil habetmelius\

nobis

aliis

fimilibus habetur,

quod tota itnago cft in partc iii-

accipiendo intclleftiuam pro ca, qiia: trahfcendit fcnfidiuam Scd imago alibi multotics igitur in prblem, vc patec 9.de Trin. cap.vlt. includit parcnterh per confeparte intcllediua eft parcns gigncns illam noiitiam quae cft prolcs , quens principium aftiuuna rcfpedu incelledionis. Qui igitur ponerct phantafma^ tcllccliua,

:

&

&

:

/« imagine 'fi

par«nt

^ priler.

&

,

vcl al*quam formam talem in parte fcnfitiua cfTc rationciti immediace gignendi notitiam adualem, non faluaret, vt videtur , rationcm parcncis in mentc proprie aqcepta. (jr maximc iUa^cjuam eam per cor^oris fenfti4 'venerint babet in hac imaginem 'trinitatis j imparem qutdern,fed tamen (jualemcuntjuefmilitudinern patris Hoc exponit cap. 1 3 in fin.fic Hocverbum nojlrum defcientia nojira, illud defcientia patris natum efi , &c. ii. vel 6 3 ^Memoria^ nafcitur, quemadmodum

Praaerca, Auguftinus lydeTrirt.cap.r 3. Ulfemoria hominif^

fecora non habent^ tn tjua res tntelUgibiies ita continentur , vt non in ,

:

.

^

.

inquic, tribuens otnne ^ quodfcimtts.

Ex

irtis

habetur,

quod illa memoria

,

quam

pccora non habcnt

hoc cft propriS

,

in themori/^

intellediUa,protanto habccfimilitudincm patris,quiadeipfa,vel de fcicntia,qujE eft fscundum in ea

,

nafcicur

verbum noftrum

Sacis cxprelse videcur in

iftis

ficut

Verbum icernum nafcicur dc fcientia patris. quod in parce inccUcdiua propri^

auftoricatibus velle,

iccepca fic principiuni a£biaum relpedd incclledionis.

AMguFl.ifi ratio

efft'.

afua,&

lctS,

quitur de inteUe£li-

COMMENTARiyS. kirna conclfifiofrobatir,(c\\\Ctt,

Jncellei5lionis

quod

cum

refpediu intellediohis in

nobisficiliquoda^iuum. Ecacpm\Xi(ic:intelUiito alicfuain nobis efi

ndua,vt eXperiturquilibet,c\js\i.

compctiormc intelligfirealiciuid , quod prius non intcHigcbara i crgd intelledio noua, & illa cft fornia abfoluca vt pcobatum eft fupcik, quacft.lj. arC. I. Hicduonoca. Primum iiunc

,

de intcllcdlione noua, quia accipicur hic incciledio noua , quac Ai nouo nullo alio przfuppoitco habct efse, icaquod non dicitur pricisc noua proptcr nouicattm altccius j ficuc tclacio intrinfccus aducniens dicicur prxcisc noua pcopter nouiiatcmalicuius abfoluti, ad quod Ijeccffarii fcqtjitttr

Modo

,

vt pacuii fupta qutfi.io.&

noua, quia ftanititelleAu nullo alio pofito , pojc obicAo tcft immediatc caufari ; loqoicilr ergo de noI ).

incelle6lio dicicur

,

&

oitatc immediata

,

ita

quod non

pracisi dica-

adliuunl

UM,

nobis

iti

pcincipiuih ifitcinfe-

fic

patet pcr

,

Philofophum fccun»

do de Anima. tcx.^o. Dijftrt auteni. Nota camcn pro inrelligcntia huius audocitatis, quia non ponitur obien cxtra, puta vifibile, efle ai^iuum immediatum refpci^u vifionis,im6 cft ipfe fenfus

aAci extra

bili

poreniii

non

Sc fpecies vifibilis

,

organo

obiccti exiftens in

exiftcnte

nunquam

,

tahien fcnfi-

&

approximaco

vifus ,

fio perfv'£la ncc^irario

, quia vitcfminatur ad obie
cxtra a£lu exiftcns

&

przfcns

,

&

,

ellet vifio illius

,,

in fe fpeciem vihbilis,

tlunquam

polfct caufate

non przfcnte in propria & boc modo dicitur , quod fenfus

vifiohcm, ftentia

in propria Cxiftentia

idco quamuis fcnfus vifus habeac

,

habct in

vifibili

fe

vnde

poflic fentire, quia

exinori

dcpendet

il

rcnfibiIiextra,quodramenfenfibiIedicittircaafa

remota

fenfatiohis, quia caufat fpeci^m Cen-

organb fcnfus,&

fibilem in

vltra tcquiritur pr^-

noua propter nouitatem alterius ad quod neccrTario fcquatur. Secundo nota de princi-

fcntia fenfibilis, vt pofttt habcri de ipfo fen(a-

dc pfincipio prscise exiftente in ipfa anima refpedu incelledionis in Jiobis, quia hk loquiturtantura dc intcllcdlione'abftra6liua , quia de intuiciua non cft przfens qu.tftio , quia nunceitpcrimur abftra(5liuam , fcd nOn intuitiuam , vel faltcm cft dubium dc intuitiua pro ftatu ifto, de ifta Philofophus, vel parum.vcl nihil loquutus eftifcd foric in omnibus locis , in quibus locutus cft de iritclIc<^ione noftrajoquitut de abftradliua: refpcdu ergo iftius ponitur principiumintrin-

ftra^iue

obie(flo

fecum

alicuius intelIc£tionis

tur

pio intrinfcco

,

fiuc

&

qua:

n
eft fubicikiue in intcllcftu

tcncatur tamen quod nocitia obieiSlo,

fahcm

partialiter

cipiuni mtrihfecum.

Sed

,

podibili.

talis

tunc

caufctur ab

ille erit

animx

,

fiuc cx patte

prin-

in propofico loqui-

tur dc priricipio intrinfcco abfolute parte

Si

,

fiiie

cx

obieAi, fcd p6ft de-

(crminabit de vnoquoque. £c quod refpcdu Scoti Oper. Tim.XIl.

Sed quia anima cognofcit 6bie(flum ab-

tio.

& calis

,

inquancum

non requiric exinon tcrmihctur ad ipfum

cognitio

ftentiam obie(fki,cum

exiftens, vt iupr^ patuit, ^uafi.f^,

fcd fuflicic fpecies incflligtbilis cxiftens in ani-

ma,

anima

Sc ideo

intcUigic

anmhilato habec

cum

vult, quia ctii

in fe omtiia rcquifica

ad inceliciflionem abftra
hic

uum

,

vc fupra patuit ^^«//.13. Sic igicut

cbnclufio cr.nquam cecca

,

fcilicec

,

nouz pcincipium

qu6d iOti-

fufficienscftfuppofitointclligenti intrin.'

fecurn.

b

Secundum

in 4. difi.

1

, qued nonfit iri partt dc quo vidc Dbftorenl

,/cilictt

fenfitiua prohatur

,

Scc.

1.

Hic tamenaduerce, quod hzc fimpliciter concludit

,

nifi

ratio,

rc
Mm

non

iti

intcUigaturi )

nata

Ntii.

Quodlibet.

414 mta ab

illa,

ipfa.gc

& tamen zquiuoc2

>

lis

ed

& nmilitet viiio albedinis cft nobilior -y

nmilitcr fpccics intcUigibi-

peifedtior phantaftnate

,

& tamen aequi-

quod

debet ih-

Secundo prebatur idemfic tylngeliu noa c fimper habet tmnem inteHeilionem,Scc. In ida litera nota aliqUa. Primum eft de no-

£t

fi

dicatur,

quem gradum

no quandam nmilitudincm ad

hic fermo. Aliquando accipitur

huiunnodi habitu primo modo didlum , quia ficut habens habitum acquifitum prompic , Sc

l caufante

namram

qu6d

ignis detctminat fibi ali"

fubflantia in ignc

dctcrminato

fic

de hoc vide Doftorcm

,

in ^.dift.i

quod

cfl

hocexnatuta prscise

domodo

potefl concedi

,

Se

cafu

quod

talc

a caufante fubftanciam

immcdiatc gencrari

.&

i

i.vel

*"'• t

j

.

k

i

elTet talc

ipfius fubftaniix,

fit ciufatum lamen non ponatur

acciJens fi

fubflaiicia

illius acci-

dentis.

vel in

,

1

accidens neccflarioconfequens naturam fubftantiz, cuius

fecundomodo. Eftcrgo notitia hocfecunprincipium perfedum produftiuum notitix adualis, & cftmcmoria hxcunda, qua* includit prsfcntiam obiedi , vel in fe, quando atflualis intuiciua

Sccundo nota

alio repraefentatiuo, vt in fpecie intelligibili

potentia acciden-

ibi, effe in

tefpedu notitia: a^ualis abftr.i6liua. £t dc hiijufmodi notitia habituali loquitur fxpe Dodlor

ad intcllcifkionem, eftdifpofitio peifedioc cius,quod efl iu poicncia ad intelligcndum*

inprimoydift.i.parie i.dift.(,.&dift.ij.& dift.^.

nonintelligitur,qudd

q-y. ita in prasfenti loquitur prscis^ de habi-

dcntali

Angelo,

tuali in

&

hoc tamcn rcfpeftu

tali

flinit.j .^.10.

&

quo vide Dodlorem in

z. di'

dift.c),

Secund6 nota de potentia

efTcntiali

,

Sc po-

tentiaaccidentali,fiuepotencia remocaad agcn-

dum,fiuc propinqua. Pocentia

mota,

accidentalis pcopinqua.

cxpofita in

i.

eflencialis cft re-

£c de hoc vide

dift.6.&dift.-;.& in/ecMndo.dift.i.

nec oportet hic multu immorari. £t quomodo Angclus poffit acquirere tognicionem adualem nouam dcobiedoprius habitualiter noto,vide

Dodtorem

in fecundo,dift.^.q.io.Sc

qux

ibi

ex-

pofui.

qux

dicit

vnam opinionem, qu6d Angelum poile habere nouam

dicitur.

Hic

rccitat

intclleAionem,eflmere cteditum.

Nota

aliqua in

Primo dc intcllequa feipfum intelligit,

ifla littcra.

ilione cosua Angclo

,

quod non concomitatur necefTari^ natura cius, ita qudd pofitanatura Angeli necelfario fequatur t^Iis intellcdio

,

quia

illa

caufatur in ipfo

Angelo pcr efrentiam ipfius Angcli , vt patct.i i Do^ote in fecundo,dift.i.q.%. Sc vide qu» ibi expofui , Sc lich fit de fadko illa intcUedio in eodcm inflanti , quoponicur Angelus cfTe, non ramen ponitur necertario, quia poiTct effc natuta Angeli fine tali intellcdionc , non tantijm per potentiam diuinam , fcd ctiam pcr potenliam natutalcm , quia voluntas Angcli poflct intelledkum Angeli aucttcrc a conuderationc efTcntiaf, conucrccre ad aliud obicdluni,

fux

&

& quomodo pofllt hoc voluntas, vide quat dicip Dodtor infecundo,dift./^^.Sc qua: ibi notaui. £c pofito etiam quod illa fit in eodem inflanti ptimo,in q^uo Angelus accipit efle, adhuc cfTec

non

e(re,quia meinadu intelfigenSjquam in poten& Deus a£tu omnia intelligit , & non

tia,quia

cfValiquo

modo

inpotentiaad aliquam

ifitel-

Icdionem producendam ; intelligit ergo fic, quod loqucndo de inteile(flu,qui cft iri potcntia ad intelligcndum , quod tunc eft in perfcdiori difpofitione ad intelligendum quando cft in

potentia accidcntali, fiuc propinqua,fiue

difpofiti(fima,quam tentia

rcmota

,

quando

quia primo

cft

tanrum

modo

in

po-

ftatim potcft

adum cum,

, vtfic, habcat aftu omnia producendum adlum , fed fccundo modo non potcft ftatim cxire ad adtum,

cxirc in

requifita ad

cum,vt

d ///«

poteniia acci»

efic ficin

perfedius, qu
fit

lius efl cfTe

notitiae

ab(lradiuac,quia habetin fe fpecies quiditatum intelligibilium,de

A

qu» taw caufatur ^ fubflantia ("urcaUri»

ifto

refpedu notitiz

5*

,

tamen

e(t

£c

Angcli.

quo non pofito non cft ignis.Dico duo,primum,qu6d calor caloris

pofito

ilatim potcft exirc in adlum,fic habes notitiara

iTtt»,

effet

dicit

Do<5lor6 in ^dift.n.

tec a

aliquandoaccipitur habitualis, pro habituacquiiico ex frequencatis aflibus de propter

talis

omnetale fitvCrc fcparabilek fubflantia,vipa-

titia habituali,

>

tamen

de accidente proprio coaitto fub* flantix cuius efl , Sc nccedarid concomitante, hoc non dcbct intelligi,vt aliqui intelligunt de aliqua qualitate accidcntali abfoluta , nec propricde aliquo accidente abfoIuto,quiaiiuIlum tale neceffari6 concomitatur fubAantiam, cijm

relligi.

quo non eft

Si

Parifiis.

Angeli,ficut paffio fi]bie6tum,tunc poflet con-

cedi qiiod

exiftens in patte feniitiua totaiis caufa intelle-

habitualis

dcReportatis

ftio eft

&

(ic ratio

impofCbile natu*

intellcdio neceflari6 concomitarecur naturam

aoce caufatur ab illo,vt patet qutflione frtftntu in primo> dlfl.i.tj.Z. Dico ergo , qu6d ratio benc concludit de caufa totali arquiuoca, Hcuc etiam ipfe dicit in 4. dift. 11. Sc non femper de partial',!] ergo poneretur phantafma, vel aliquid

Aionis ratio concluderet,&

eft

ram tantum perinflans durantcm poflcimmediat^ > & in eodcm inflanti caufare adlum aliqucm , & pot<;ft ex natura fua elicere , de quo vid<; Do^orem iu x,diftin£l.j.quaft.i.q\ix quz-

c;iiuratut

tamen aequiuocc caufatur ab ipia/altcm

vt a caufa remota

non

caufata ab ipfo , quia

intplie^io aftualis cft etiam nobilior fpe-

cie intelligibili

deficiat fibi aliquid necefratium

fic,

ad

hoc^ftatim.poffit cxire in adlum.

Tertid nota expofitionem autoritatum.Pii-

g^

macum dicic qu6d homo fccundum mentem ,

tantum dicitur imago- £t fciendum,qu6d ima-

go

accipitut dupliciter , aliquando habitualiter,aIiquando adualiier.qux diftindlio parec a

Do
&

intcllcdkuno cura obicdopr{Efcnte,vcl in fe,vcl ti»nmnutf»^ \n aliquo reprarfcncatiuo.&etiam includitvo- ritanm.

luntat£,quia tunc repr.-crentat Patre,vt peifcdlc

farcundu, quia ratione intcllciflus cum obiei^o rationc voluntatis efl cft produiftiuus Filij ,

&

, & hoc patct k DoSecunda pars, qux eft

fpiratfuui Spiritus fandi

dorc

in udift.^.q.vltim*.

adualis notitia obiedi,reprzfcntat Filium;tertia pars, quaeeft adtualis volicio obiccli ti,

cogni-

reprxfentat Spititum fanftum, Sc hoc dici-

tur

imago

adlualis.

Imago ver6

potcniiaJis, fi-

uefundamentalis,fiueaptitudiiialis,eftmemoria

f^Ecunda

,

&

vo' qusc includit inicUcdlum , lunratemj^

Quaftio & obiedtim adil ptzfcns

luiit£t«m,

itt

ratione

hoc totum imago fundamentali^'. 6c dicitur hoe hoc tocutn memotia faecunda rel="nofollow"> quia ftatim pOleft exiie in adum , Huc in noiitiam aidlualem obiedi,& amorem illius, qu£ £unt poftea dus partcs vtimz a
dicitur

& perfcdtamodopiacexpofito;

tnoria t^aecunda,

£t addit,qu6d imago includit parctem,& prolcm.parens

cil

ne ihtcllcdus,

mcns,quae

prudu<^iua raiioobiedti notitiz gcnitx, fcili-

&

cet, notiiiae obiedli

qux

eft

,

vcrbum

notitia perfeda dici-

Dodbore in primoydiJt.Lj. & ratione voluntatis eft producliua volitionis obicdti, qux volitio adhuc dicitur proles. Sicut ctgo parens adliue fc habcc refpe^tu prolis,eciamioquendo devtraquepro^ lur proles, {iue

ScitntisfM'

lc»vt patct a

fxcunda

vt patet a

i

Dodore»» rfr«fl,
tnitur pro

ria

tntmori».

tates, fcilicet

produdliuaprolis. Aliz autori-

eft ,

quomodo vetbum noftrum

citur de fcientia noftra, accipiunt

7' Trimttm du-

fcicntia habituali,fcilicct, pro

naf-

/om»«i»» pro

mcmoria,

vt pa-

tcbit infra, Cr i« i.difi.^.^.ij.

tlHm.

Iii ifto

Primo

in

inquantum

tellc6ltialis,v[ intelleclualis cft,(.]U£ talis

nobilior

eft

tota anima feniitiua,5c ita per-

illa

intelledio eftet formaiitcr

quia nec intelledio diuina excederet camquantum ad multitudinem obiedtorum. infinita

f»
&

Tunc fic,

difi.17.

fecundum cotum

eft

ab vna

aUt tantiim fccund6m.partem

>

}

&

piiita6,ergo caufa partiali^ zquiuoca eftpetfe^ €tior fuo etfedu. Si fecuhd^,

hoc non videtur)

qu!a ytraqueprzci^^ attingit ipfuln cfFcAum,

& fecundum fubftantiam, & fecundum inten-^ fioncm. fit

Tum etiain

quia pono

,

qu6d effcdhis

fimplicitetindiuifibilis,qaalis eft fpccies in^

adus intelligcndi crgo fequitui: quodphantafma, quod immediate poniturin fenfitiuaparte fit nobilius aliqua forma immC-

tclligibilis,&

-,

mediat^ rccepta in intelledlu poiTibili. Terti6 inftatur , quia forma non dicitur per« fedior co,qu6d communicatutperfcdtiori per* fe6tibili fibi.

;

patet

Tum

hoc > quia communicaii accidit

etiam,quia taHs perfedtiot cllct tan-

tiim denomfnatione extiinfcca,quia a receptf'-

uo, fiuc a fubicdtoperfediori

& noh denbmi.

,

natiohe intrinfeca^ds quacft fcrmo, quia.dici-

quimTorma

ftior,

fequcretur

alitcr

icccpta in lenfitiiia pacte>

qa6d

relatio raiionis>

quz

eft

fubicd^iud in fubiedo perfeftioti, eflct (impliciter nobilior intellc6tior.e,quz imroediatc

po-

perfeclius pcrfedkibile

forma

non

fit

immediati Et primo fic^

quac

,

ficit

completum

fubftantiam

,

quz

eft

muito

in natura Angelica, intclleaid

human(>,'quod nort videtur;in-^ tclligitur ergo dc perfectione intrinfeca,& formaii.

Quarf 6

inftatur fic

,

quia

fi

intellectio ided

eft

nobilior,quia in fubiecto nobiliori,fiue qui^k

eft

perfectiD fubiectinqbiljofis,ftatim fequiiut

tcllcctum

pcrficiens

fii

in intcUectU

fit

adus.Ucut quodlibct eorum fcorfum.ellct nimia pcifcdlio in ipio Angclo. Inftalur contraprinium^probandoquoid for-

perficit inlperfciSius pcrfcftibile.

intcllectjo perficiens

2qne pCrfecta

fit

vcrum,quia vna intettectio

i

eundcm in*

hoc noh

eft

vidctu)(

nobilioi aliaipu-

ta illa,qux eft pcrfcttioris obiecti.

Qtjint6 inftatur,quia vifio albi viJctur pliciiec nobilior ootitia albi,

& taraen notitia abftradtiua eftia ihtelle-

6tu,& tet

,

ftens

vifio in potentia vifiua.

qiiia illa

Antecedcns pa-

terminatur ad obiedtumaAu

vt cxiftens, ergo vifio eiit fimplicitfer nobilioc

Secundo inftatur.ctiam loqUcndo inordine formatum accidehtalium,& arguitur fic)C»ufa

quia peife6tio nobilioiis n&turz,fequitur

fi

xquiuocc

,

cft perfe£kio fcnfitiuz

,

vt fenfitiuae

,

&:fpecics

intclligibiliseft pcrfedlio intelle6tiux,vt intel-

ledliuacft

,

jmmcdiate

cum tamum recipi.itur

Si dicatut

uoca non

,

:

in intelle^tii poffibili

eft

caufa asqui-

tantum pattialis,& talis caufa non eft perfeftior fuo cfFeAu. ContrJi,& piobo quod eiiam caufa zqiiiuoca partialis fit iimplicitcr nobilior toto ettcdu. Et iuppono primo didtim Dodoris inprimo,difl.i-ji qu6d quando dux caufx partial^s concurtUnt iimul ad aliquem adum.qnod vtraq; attingitadtum ,

fcd

fecundum fubftantiam

,

tellcdliones fifnt eiufdem fpcciei, quia obici5ti,

dtualis

& intcnfionem adim;

eiufdem

Antccedens pater,quianaturainteUeAngcli cft mult6 exccUcntioc natUCa

intellciftuali

hominis.

Septim6 inftatur

fic; Itla opCratiocftfimpli"»

qux eft propirtquiory& itDrocruzmenfurs perfc
citcr pcifedior,

diatior

ergo»

quod phantafma

totalis

qu6^

bobilioc intcllcdtione > quam habct homo dc eodcm lapidcjconfcqUens felfum, quia iUaB in-.

non caueigo phantafma eft pcrfcdlius tpecie intelligibili , Sc tamcn phaniafma ni

intelle^tio cft nol>jliigr»

phantafma caufat fpcciem Do(kotc frtfimi qun-

;

Jfione,& inprimo,diJi.tertia.qu£ji.Z.8c ,

fi

intel)c
fuo eifcftu

intelligibilem, vt patet ^

fat

Sexi6 inftacur fic ;

hoc patct

cft perfeftior

fcd

cxi-*

& notitia terminaturad obie^tmi ntut

,

notitia abftraiftiuaciufdem albi.

fspeaDodOre,

fim-?

abftra<5tiua eiufdena

perfeclior matcria etgO.

arquiuoca

effif-

alia

qu6d omnis

quia fequeretur quod formaaccidentaliscilct perfc&iot forma fubftantiali j patet , quiafubftantialis petficit matcriam,& accidentalis pcr-

liorfHO

ab

fictit

,

fimpliciter nobilior

nohi'

dijf.y.

i

^6lus clicitus aut

geli

ma

lis e/l

& inprimo

latio rationis

bilia pctdil^inftos

u»i»f»rti»-

eft ab vtraque caufa partiali. Suppono fccun* d6,qu6d vna non producit adum in virtute al* terius,& hoc patet ^ Dtii^otc prtfenti tjudjtitne^

iitiua:.

Tertio dubitatur inhoc. Si intciledlus An, ita diftin
tqui-

adhis,^ recUndiun intenfioAem»

niturin fubicdto imperfc<5tiori, puta, qU6dre-

intclligibilium,

C»uf»

41S

ralis

fedlio intel!c6lus perfedliorcftperfcdione lcn-

Sccundo dubitatpr in hoc,(i Angelus habcrct vnicam intcUedionem rcfpectu omni^m T*rt$Hm.

ha qudd

mus,qo6dintelle<5itioeftin fc formalitcrpcrfe-

arriculo iuntaliqtla dubia.

hoc,intelle<^io eft proprie perfcdio naturce in-

Stcnnium.

XV.

quz eft rcmotior ; pinquior,

fcd albi vifio adualis eft pto-

& immediatioc ipfi atbo, Vt obic&o

mcnfuranti , qukm intcllc^io ciufdcm abftcar <5tiua ergo talis vifio ccic fimpliciter petfedtior -,

menfupzncs acccfTum ad fuam menfuram perfe<5tiohalem vc paict cti^m a Doitorc Minox patet, quia vifio immediati caufatuc ab albo,& intelle
intclledi<j[nc.Maiot patcTiqHiapcrfc^io

rabilium

cft

i

Mm

4

caoft

Quodlibet.

4i6 caufatur

vt fiipra patuit, f.

,

1

3.

crgo vifio

ira-

ipfumalbum, vcmenrutam

niediacius imitacur

inftatur fic

:

Illa operatio eft fimpli-

nobilior,& pcrfedtior, quae refpicit idem obic(5lum fubnobilioti conditionc, quam illa, qUle refpicit idem obieilum non fub illa concicer

ditione nobiliori. Scd vifio albedinis refpicit

iufam fimpliciter in

eire realis exillentiz,

&

vt

fingularis, quxfingularitas, ficut addit perfe-

flionem naturx fingularrs infrimo,

difi.j. q.i.

,

vc patet a

ini. difi.y,

&

Do^ore

quitfi.

1. ita

1

non

rcfpicit

cam fecun-

^j^rcalis cxiftentiac,ncc vt fingula-

Maior patec,quia

Dodore

in qutfi.

quodl.

1 j .

;

,

vt fupponicur.&probatum eft in formalitcr iraperfe(5):iorpotemia

quod autcm aliqua intcUedlio fit pet-

patci^in multis, quia cognitio diftin-

da vltimi finis cft fimplicitcr petfcdior volitione lapidis, Tura , quia tcrminatur fimplicitctad obicAum perfe^tius. Tum , quiaimroegiturobiedto perfcdtifrimo,quim potentia vo-

qua vuit lapidera

,

imracdiate coniungi perfeiSlio in tct

idem

modofic

opcratione ficcoiiiungcnte, Vt pa-

Dodtore fupri

ii

;

fini vltirao eft fingularis

f.13. quedl. art.u

& 49.

in 4. difi.io.

intcIIc(5lio

&

hoc

x.

ergo

talis,

fiue accipiatur,vt eft fubiedliue inintcirc(5lu,fi-

ucvtcaufata ab intcUedu

fiue vt forraaliter

,

ip/avolitionc ljpidis:fiue confideraturincuan-^

vtpatet i Dodlorc in terfiod.17. vbi vulc

amot qui

rcfpicic

petfcAus

ma

,

Deum

quod

fub racione Deiracis

quia rcfpicic ipfum fub nobilifli-

conditione.

Hoc idcm

inprologo qu. lertia,

vbi vultquod nocitia Theologica , quae rcfpicit obic(^um Thcologis Aib pcrfcdliflima tatione

&conditione

,

nobilifllma,

fit

& per-

Non6

tum

eft

fubiediucin voluntate,fiucinquantum

caufliia a voluntare

inftatur fic

:

Si intelle(5lio eil pctfc-

Aior abfolut^, quia eil perfc(5lio nobilioris naturz, quxro^ aut hoc incelligitur, qtiia imme«liac^ tecipicur in

nobiliori narura

,

auc quia

nobiliorem nacuram aliud non vidcdandum. Scd nuUo iftorum modorum fe4]uitut propofitum , ergo non primi, quia, vt perficit

?

tur

,

fiue

inquantum

perfe-'

Hoe

diiia voluntatis.

in piolog. quift. vlt.

ctiam patct a Do(5torc vbi concedit qu6d aliqua

formaliter nobilior aliqua volitio-

intelIc<5tio fit

ctiam

quz , quia nolitio obie(5li , ponitur a(5tus pofitiuus voluntatis , vt patcc a Do(\.ozcin primo,dift.prima, in 2. difi.^j. ne.

Patec

,

difi.6. qujtfi.i.

(^

difi.

& & in

4Z.

&

tertio ,difi.^o.

&

in quodlib. qua: nolicib ponicur formaliccr pcr* fc(5tio

pocentiat volitiux

perfe(5kior

fcAiflima.

tas

omni

,

non

cft

formalitet

intelle(5tionc,vt patct pcr raul-

intelledioncs difcurrendo. Polfct ctiara principaliter inftari contra hoc,

quod

dicit in

intelUBualis

hoc

di(flo

fcilicet

,

efi fmpliciter

fitiua, quialicct

fit

,

quod natur*

perfcBior naturafen^

&

verum, vbi intellediua, tamen vbi eadem eft ,

fenfitiuadiftinguuntur

fupra dixi, fotma perfe(5lior ipia intclle(flione,

anima, in eodera pofTct multi^m dubitari , fed hoc prxcermitto pro nunc alias fortc dcclara-

immediace informac naturam imperfcdiorem,

bitur.

vtpatet de formafubftantialijnon fccundo,patec,qata a nacura ignobiliori potcft immediatc

do

-,

caufaii efTcflus nobilior,quam iiitcllcdtio tc<,<juia

ab igne,qui

eft

paimperfedlior natura in-,

immcdintc caufatur fubftantia, qux eft pcrfcdior onmi accidcnte,vr patet pet PhiioCophutO 7 .Afet.tex.com,^. Imo fubftantiafe-

tclle^luali,

paraca i materia,quq

eft pcrfecSliffinia iiiccr

nes fubftantias crcatas

,

om-

non poteft immediate

nec imme^iiate tranfmutare materiiim adformam, vr fupr^pa rel="nofollow"> tuit ^.7. Non tertio quia aliqua forma cflencaafare aliqaaiti fubftantiam

,

,

tialitet,

Htt»,

volitiua fc(5tior

tft

vt paceta Dofloce in prir/io,difiin5l.iertia,i]Uitfi.

fit

10.

49.

perfe(51:iua intelle(5tus, eft fimplicitcr perfe(5tio(

prtfenti qu^ione^mb adlus capit nobilitaAdui cafit y.S' tem ab obie^o,vt patct ^ Do(5lore inprimo,di/l. UobilitMtim ttitbieSi. f.queff.j.Sc quantd rcfpicit obicdum fub conAmor qki ditionibusnobilioribus.tanto nobilior dicicur, Diii

.^.dift.

adlus fpecificacurab obiedlo,

tbielio,

tfifirfidus.

tia intelle(5tiua

,

litiua volitione

ftra6biua,vt patet a

rejpicit

Probatui: quia aliqua eft volitid potentiai volitiuz , oranino ignobilior aliqua intcUcftione potcntiz intcllcdiuz,qus potcnfingulas partes

cmdofdtft.i.qutfi.ii. intellciSlio ver6 eiafdera

rem, quae funt conditionesmuIc6 excellentiorcs, quim haberc ejfe tantum obicAfuum , fiue pofnbile , quod «rj^refpicit propri^ nocicia ab-

ttlr

petfcdio*^

fiinplicitci;

diatius potcntia intelle£tiua pct illam coniun-

dum fuum

tificMttr

fit

ignobiliotis poientix.

cognicio ((ingularitatis videtur habere aliqua^ lem pcrfcftioncm,& hoc patct i Dodlorc infealbedinis abHradiua

Ailut ^t-

operatione

quo ad

/uam,qu3rtlinielle£l:ioeiufcicm.

Odljuo

nobiliotis potentix

& formaIiterpetfe(5liorintcllc(ilione,

Refpondco ad omnes inftancias, prxmicccn1 1. aliqua. Prim6 , qu6d Do(5lornon loquitUr Rtffonfitii hic de quacunque pcrfc(5kionc fimpliciter ac- """" "•*

ccpta,fed przcisc de pcrfe(5tione fecunda adue-

nicntc iiaturx habenti efse perfe(5lum

non

qux

loquitui de pcrfe(5tione,

pars eflentialis alicuius ftantiales,

qux

,

nata

forms fubmaceriam.camcn

hoc funt partes intrinfecz compofiti pct de iftis ergo non eft fermo, fed przcisc eft fermo de pet^(5tionibus aduenientibus nacurz vltra

fe;

habenti efie coraplcto. Secund6 przmitto,qu6d natura quxlibet habec fuam perfedtionem natam fibi competere , hoc patec in omnibus

&

nacuris dicentibus

i«(^iu$intellc(5tuali natura.

quod non ordinatui ad vltcriorem

Dccimo inlVatur fic Si intclIe(5lio eftpeifeftiof,e6 quod nobiliorem perficit naturam, fe-

ncm

qtiicur (ftior, ttiK,

quud

qu$

illa

opetatio

erit fimpliciterpcrfe-

ponitur perfc(5tio nobiliorispotcn-

fiue incclligatur,

qu6d

biliori potentia, fiue<)udd

non

eft ica vltiroat^

,

quod

dico,

impcrfc^tum,

pcrfcdtionaturx, vt patet de rclationibus , vt dictc

Dodtor. Et ficut eft ordoin naturis natisperfi. perfedione fecunda, ita vidctur qu6d fit Or-

ci

do

in perfc6tionibus fccundis,

itaqu6d natura etiam habere

inno-

perfe(5libili$ perfedtior

immediatc

elicita

perfcdtionem refpcAus perfe(5tiorem , vt patec difcurrcndo in naturis. £t non loquor hic ptzcisc de natutis , quz fpecie diftinguuncur,

i nobiliori potentii , fiue quod fit formalitei perfe^iua nobilioris potentiz. Sed quocun<2u« iftotom dato,

quiaaliqnod ens

perfcAioncm

fit

fubie(5liu^

fit

&

eft effe

ficuc funt

licet perficiant

immediatc petficit naturam ignobiliorem ; patet de anima intelle(5tiua, quz immediate perficit corpus organicum i quod tamen cft impcr:

,

fic

fcquitur

quod operatio

nata

quiavnapotcntiavifiua,

eft

i'pccicdiftin(51a,

ab

«{ia

ftantiat.

XV.

Qu^ftio alia cfrca

idcm obieaum non habcnt vifionem , ita quod ficiit vna eft perfc-

fpecic diftinvlam

«^iorpoteiuia ciTcntialitcr

& vifio

ita

vnius

& quiditatiuealia,

,

quiditatiuc perfc<Skior vi-

fic

Iionc alterius rclpedlu ciuldcm viilbilis

tamen

poteft

de lali non fcrmo dc pcrfcftionc

clle pcrfcCiiorintcnfiuc, fcd

eft praefcns

Ptiutttia I»-

;

fcrmo, fed

cft

& fupra patuit & in frimo, ,

dicitur,

omncs

das. Et

potcntic-e intcllcdiiua:

nnx funt

nis.

Et

dicimus qu6d potcnciaintellcdiua,

Cic

qua: cft pcrfc<5lior

omni

potcntia fcnficiuajnata

habcrc perfedtionem rcciindam cuiufcunqiie potcnii.r fenfitiux , Sc fic dato quocunquc imellcdlu, etiam iiifimo.in natura inccllcftuacft

cft

li ,

peifcflior tflcntialitcr

fenfitiua etiam pcrfcdkiirima,

€tus natus cft habcrc

cxccdcnccm

omncm

&

omni potentia

ab vttaque caufa

efse cft

quod

fitiux.

Tcrtio prjmitto

12,.

natuta;

mcrc

quod

,

perfcdlio fccunda

intclle^flualis eft cllentialitcr

,

&

omni pcrfetlionc fccun-

formalitcr pcifcdior

ita

non

& Jion eft fic pcrfcdior, m tali natura fic pcrfc-

aiia

;

admittitur

fed

,

«k

gnata, prscisc

caufiinte

,

eft

fi

erit

;

praccise

entitate illius cffedtus afll-

a duabus fimul (umpiis, lic^c

tamcn principalius ab vna,quam ab patuit infrimt, difi.tertta, ^.8.

/imt

non

eff^dlus

ab vna,ica enim ilduobus fimul fumptis , quod

concluderct ben^

alia, Vt fa«

& patct/»-*-

qutft.

Ad tertiam

conccdo quod intelletftionon hoc folo,qu6dcommunicacur nature perfetStiori , imo ficcommunicari pratfupponit totam perfedionem illius, quod communicatur , verum tamen cft, quod cius perfe<5tio aliqualitcr manifcftatur , eo quod naturz pctfcdioris ponitur efle pcr,

fedio.

Ad quartam, patet non

quia praEcise

refponfio ex fupri didis,

dicitur perfe^iot

,

quia

ptrficit.

Adquintam. Dico,qu6dnotitiaabftra<5liua ^d^uintum nobilior quacunquc fcnfitiua. Cum probatur quod fenfitiuatcrminatur ad cxiftens;dico, quod cx hoc folo non dicitur perfciflior , quia eft

prius dicitur intellcdlio formaliter peifc<Slior,

quiatunc fcqutrecurqnod omnis pcifcdio fundata in tali natura non eirct Tqnc perfcdia ;

citur

imo

l'\

pcr impofljbile inrcllcdio fundaretuc

immediate in potcntia vifiua,& vifio iminediatcfundareturin intclleflu,adhuc intellcdiocffct cfrcntialiterperfcdior vifione.

Ncc

prxcisc

quam cft

intelligatur

quod

,

ad aliud cmanare,& cumdi, hocnibiJ

cft pcrfe<5tioris obic<5li

quia intellcdio

,

cft a pcrfedliori

potcntia,

quod ex fiia natura eft pcrfc^ior, vnde eciam dico quod quando ab eodem Sc vltra dico

,

prarcise obic(5to caufatnr vifio

&

intcllcdlio vtraquc habet ab obic^lo cfFcdiuc fuam per-

dicitut pcifci5tior,quiacaufataa talinatura pcr-

fctlioncm

fediore, quia tuc quodlibetcaufatfiimmcdiatc

<5lio

atali natura circt a:(|uc pcifc(5lu,im6

quam caufctur vifio ab eodem obie<5lo & tunc obfcdum ilhid eft fuo niodo illimitatum ad plnrcs efFciflus , quorum

fi

efrctim-

mcdiate ab alio caufara.cnet eadcquq nucquia rcfpcftus ad alia,& ad aliam caufam non variat rationciTi formalcm tci , vt patct a Doilore in pluribus

Ncc

locis.

prxciscdicitur pcrfcdior,

quia immedintc pcrficit naturam perfcftiorcm, quia tunc relatio aliqua cifct xqnc pcrfeda,

fibi

compctentcm,fic, quod intcllc-

nata cauiari ab

fatnr,

obicdo

jA. neceftari6 cau-

pctfeftior,

\^c

,

vnus nccefFario cft pctfe<5tior alio, Ad fextam , pacet reiponfio ex

(Itpra di-

Ad feptimam dico, qudd intelleifliopotcfl Habercdupliccm mcnfuram,vnam eflentialcra,

Eft crgo peifciHor formaliter,quia prx-

& aliam pcr fimiHcudincmiimitationis.De pri-

cisc talis cntitas,

fignanda

,

& nulla alia canfa vidctur af-

manifcftatnr tamen

illa

pcrfcflio,

,

ma

vcra

cft

&

virtutis

crgo Dodor.quod naturaintellc(3ualis,vt huiufmodi nata cft habcrc pcrfctStioncra fecun-

intelle
da

,

omni

perfcclionc fecun-

nata competeic natura: mcrc fenfitiuaf,

&

maxiinc

cft

pcrfcclior

illa ,

gi pcrfccliflirno

fccunda prscipue qua natnra nata cft coniunperfeiftio

contento fub adzquato eius

primiflis patet rcfponfio ad inftantias. |->rim.nm dico prinio , quod intelligitur de

Iftis

Ad

pcrfe
Dico fccund6,qu6d

ftio dicitur pcrfediior

da naturx

fcnfiriuaf

,

intellc-

omni pcrfe<Slione fccunquia taUsentitas, & non

pra-cisc,quia cft pcrfc<Stio talis naturaf.

Ad fccundam dico,qu6d

Adjicnniiu,

fpecics intclligibi-

non caufatnr a phantafinatc,vc a caufa totavt caufa xquiuoca , quod rcquiriiur ad hoc

lis ii

, quia proprie menfura menfura fecundum quanutatera hoc modo in gencre opcrationum

,

fi non eft prima, faltcm cft propinquior primx.quam aliqua fcnfitiiia.Et fimilitet fi

omnes operationes comparentm: prim« opc-

rationi infinita; in diuinis

,

intelIc
propinquior,qu^m aliqua fcnfitiua.Dico fecund6,qu6d etiam loqucndo de menfurabili fccunddm fimilitudincm imitationis,adhuc ter cft

intellcdio cft perfc^^ior fimilitudo naturalis

obictfto.

11.

propofitio

clfcntialis eft

qiiiacft pcrfeftionarurx.itapcrfede. Intclligit

d.im cxccllcntiorem

,

tj. AdftxtMm.

€ci$.

qua: immcdiatc pcrficit creaturam intcllcdua-

lcm.

MquArtum

fic

da naturx fenfitiux ; quia prxcisc fundatur dta,

-^d tittium.

dicicur pcrfc<5lior ex

fic ille intcllc-

pcrfedionem fccundatn fecundam potentix fcn-

qudd fccundiim to-

t\on fcorfum fumptis,fed fimul concurrentibus<,

tis

conuciiiun; quidiraiiueinconccptuintcliedlio-

d:
tum

.

Cum

dift.i. q. 8.

tioncs (cnfitiuas,vt vltimas pcrfcftiones fecun-

ferficiior

uij. jittHittm

&

pitchit prt/intt f

le eifc^s eft quacunque minima

habcrc inttllectiones eiul'demrationisfic,qu6d

omnipotcn-

fuo effc(ka, Ciiai quzritut,^ d^ao

fit perfe
caufaturi Dico, quod pirtiaiiter iL phantafmapattialiterab imelle£tu agente , v( infra te ,

fccunda eireniiali,& quiditatiua,qua: fpecifice, vd gcnc rc diftinguitur ab alia. Eft ergo (crmo de naturis,fiue fpccic.fiue gencre diftiniflis natis haberc pcifcitioncm ciufdem rationis,ficut dicimus quod omncs potcntia: fcuficiux- conucniunt in hoc, quud nac£ funt habere opcra-

tiHeiliHit lli

tiafcnfttiua.

4»7

obicdli fecunduiTi imiiationem,quam fcnfiriua*

£t cum dicitur qUod exiftcns, vt exiftens

tur

,

quod tunc

;

fcnfitiua

dico,

teiminaturad

qu6d przcisc habc-

includit relationem realem

mcnfurabilis adipfum obic^um,

& incclledli(^

quandoobieiflum iikw non cxiftit.indudit tantum rclationcm rcalcm apci{udinaIem,fiuepotcntialemmcnfurabilis adipfum

quandoobicdum tcalem,tamcn

obiedum,

a<5lu cxiftic, includit

&

aduaI6

fiuc includac icJationcra tealcm,

fiue

-^d ftftitnHi

.

Quodlibet.

4i8 fiue

non , incellc^io

ex fua natura

magis

eft

neni

qu^m aliqua operacio

,

pocencije fennciuz.

£c de hac menfura prolixc fiwn. jld

oB*uum

ditbikm-

dixi fupra quA-

Ad

o
dicftis,

quia dicicur pccfcdlior cx fua nacura incrinfeca rel="nofollow">

& noncxhocfolo

qu6d cerminatur ad obiefubcondicionibus irobiiioribus bcnc canie vcru cflj^uod filoquamur dc operacionibus eiufdcin gcnccis, puca incelie<Slionibus,qu6d il,

dam

;

pr«ambulis,vbiprobat incellcdum

eflc formaliccr infinicii.quia incclligit

ccndum

alia,quz cerminacur, vel ad impcrfc^ius

ad idem fub condicionibus impaccc rclponfio ex fupra

ex nacura fua formali

fciliccc

diiflis,

pcr-

eft

Ad

vltimam. Dico prim6

nisadhis volunratis

quod

,

quod

forcc

perfcftior,

crit

quanta ad produccndum

fic

quod

pcrfc-

aliud cft

loqui dcporcnciii, parcisintcllcAiuz, vc intcllcdiiux , &aliuddcpoceiuiis iDCcllc6liux , vt t:omparancurad icnficjuam quia ptimo modo ;

accipiatuVincclicftio pcrfcdtiflima,

& volitio

codcm

vnum gtadum

fiuc

,

Sic in propofico.

Quarc6 inftacut

om-

ccnetut

fi

a6lus volunracis cx natnra fua

^ior. Dico fecund^, &c mciius,

fi

&

xquc pcrfcifta , ciufdcm fpcad cognofcendum vnum;paccc,quia (i idcm calorproduccrccduos calores, cantapcrfedio fufficcrct adproduccndumduosgradui, plura

cici,ficuc

vnum calorcm.

fe^ior.

fic

:

Idem incclle(5tus

creaius,

intcUigcndi finico,poceft arquc pcrintelligerc obic^aa , a?que perfcdtc duo, aiftu

&

fe(5kc

vnum

ergo & infinica, , quia ficuc paccc ^.PhyftcorHrn, tex.comm.j^. Si duo corpora poflunc fimul cire in codcm loco, crgo & infinita. Ec fimilitcr fi idcm corpus ficut

illorum fcorfum

poccft fimul eflc in

duobus

locis,

& in in-

crgo

pcrfc(5tiifima,puta vifio,ik friiitio ciufdem,frni-

finitis,vc paccc a

Do<5kore inffcundo,dift.t.

tio ex iiatura fua cit fimpliciccrperfe
j^.dijl.io.quift.i.

crgo

ue. Ec

hoc modo

vltitna,

quod

dicic

Dodor i» prolog.

cjutfi.

dcbcrficri comparatio pcrfcdtif-

fimi in vna fpecic ad perfcdliilimum in alia

ipccicvide (olucioad

ibi,fic cft in propofico.

omncs

Ex

his paccc

inftancias.

Sccundo principalitcr contra fccundam inprobando quod pofito quod idcm adus incelligendi ficomnium incclligibilium , cciam

ftatur,

fi

intelligibilia cftcncadiu infinita,& fimul

dcmadu inctlle(fba,qu6d

,

&

inteniiuc,

Et ptimo arguicur , eundcm a
illa

obicfta

,

quia plurcs ccrmina-

Scd

ttoncs, fiuc rranfitioncs fuperilla obiedta,

Eigo idcm

obic(5la finuil la, !k fic

non

propofico,qu6dcodcm

fimul inrelligcrcm

infinica

habcrc infinicos rcfpc(5tus ad

il-

fcquicnr ipfum cfle a(5iu infinicum

inccnfiuc.

Secundo inftacur,& pono qu6d a(Sus intclnon fic in fc formaliter infinicus & quod tamen ilie adlus fic infinicorum obiedorum , non fequicur cunc qu6d fic infiniligcndi diuinus ,

tus inccnfiuc, quia

fi

fic,

cunc eius infinicas de-

dcpcndcrcc ab aiiquo cxcrinfcco, quod cft fimplicicerimpoflibilc. Confitmatur,quia fi a(ftu$ fntelligendi diuinus

non

circt

obicdorum

fc-

cundariorum , adhuc eflec formalicer infinitus, pacec de fadto, quia in ptimo inftanci , quo terminacur ad elTenciam , cft formahccrinfini» tus , &tamen in illoinftanci noneft ad obie-

&

fta fccundaria,yt fuprk pacuic infecurido,difl.i.

qM/i.i.& in prol.qutfi.f>tnHlt.&

non

difi.^<). fic

crgo

diccrecur formaliccrinfinicuscx hoc,quod

enet ad obie^ta infinica.

,

quia bea-

me aftum intelligcndi , quo xquc pcrvideam duo obie(5ta , ficuc vnum illorum

fi(5tc

fcorfum.

Quinr(3 inrtacur

quia

,

fonnaliccr pcrfc(5lior ft

obicdla

codcm

mahccr cis

(flio

,

volica

pcrfc(5lus

fi

a<5lu

vcUcc in-

cx hoc non

cflcc for-

,

&

i>acec

camcn cx hoc non

quod

,

vnum

,

cft

tranfcat fupcr miilc

aliccr

aducnircc

cranfirct fupcr plura

crgo

5

§luintKm.

camcn

cciam de a<5lu voluncaqui concingcnccr cranfic fupcr ob-

infinicus.

diuin*

ic<5ka

ille a(5tus

,

a(5lus voluncatis cft

a<5lu inccllc<5tus,&

aliqua voluntas fimul

finica

bilc

a(ftu incclligcndi

paccc

lc in cflenciadi-

farc in

milicudincs ad infinita alba.non formaliccr. Sic dicoin

a<5tusinfinicus poccft cfle inlinico-

& pcrfcCU videc aliam quidicatcm. Ft , confirmacur , quia voluntas dinina potcft cau-

iupcr

infinicum

& in

videtur in propofico.

fic

uina

idcmhabcrc plurcs refpe6tus,fiuc rationis, fiuc realcs,ex hoc non cft pcrfc(5lius incenfiucjpatcc, quia h idcm album includcrcc aiSlii infinicas ficflcc

:

rum obicdtorum. Anccccdcns cus codem a<5lu pcrfc<5tc vidcc

eo-

incelligcn-

talis acStus

di noncirecmfinicus fotmalicer

SocuadMm.

i.^.i.in illis

diuinum

incclligibilc fub condicionibus pccfeAioribus,

A J nonam,

hitwt.

fpccic diftin^ais.Concra.quia Doiftor in i.d.i.p.

quam

incclligibilc^iiuc

pctfc(ftioribus.

Primum du

, fcd qu6d non finc inccUigibilia, qua:ro cunc,auc illc adtus ex hoc cft fotmalicct infinicus,auc no?Si fccudo habecur intetu:Si dicacur quod dcbec intelligi de infinicis obie(5tis

adlu infinica,& excmplificac ibi dcinfinicispar-

incclligibilc,vcl

tttnd».

&

cibusconcinui; ergo. Si primo , concra,quia canta pctfcdio pr«cisc requiricur ad cognof-

quia

Tntiif^i

parccs eiufdem concinui,qu« obic^Sta finc squi pcrfefta, qu6d codem a
ad idcm

minacur ad pecfedlius

14*

fint infiniti

vc puca aiftu infinicx

,

cftnmpliciccr pccfedlior,qu3e ccr-

la incclle^io

lnfi»ntit,tio-

& pono qy6d

,

obic
tcJligancur

}

I

Terci6 inftatur

Ci-

xnilicudo obicAi nacuralis fecunducn imicacio-

cric fimilc

,

magis

,

ficut

noua peifc-

fibi

quod

cft

impofli-

de codcm adtu intclle-

(5tus creaci.

Sexc6 inftacur

dem a<5lu

fic

;

co- Sixtuml

intcllcdtus crcatus

formaiiccr finico poceft incclligcrc di-

obic^^um infinicum intcnfiuc etgo codcm a(5tu poccft infinita obicda (ecundum (iintStiiTim^

;

numcrum,&

in fc formaliccr finica pcrfc(5le in-

cclligerc, dico

codcm

concedicur ^Dodlorc,

aftu

&

Anccccdens

finito.

confequcncia pacer«

quia non minor pcrfedtio requiricur in aftu, quo cognofcicur infintcum inccnfiuc, quam infinicum fecundum numctum, imo maior, quia fimpliciccr

Scptim6

maior pcrfedlio obiC(5li. inftacur,quiafiinfinitapcrfe<5iiocft

in adtu inceUigendi

rum

qui ponirur cflc infinicoobicditorum fimul , crgo fi ponacur idcm ,

adtus intelligendicflc fimulfimplicitcr fecun-

dum numerum, vc puca, qu6d fic rum parcium

concinui cxf,

cium concinui^, fimul

& fic dc

,

vcl

aliis,

qu6d

fic

hominum infiniiorum &c. Tunc illc adtus adhuc ctit

infinitorum

equorum

a<5tu infinita-

& infinicarum par,

pcifcftior,

16. Stftimtim.

&

X V.

Quxftio pcrfcdiior

& fic pcrfcftior infinico

,

quod

,

impolfibilc.

Odauo inftatur ficinfclledus Angeli codcm

Oclinutm.

«dtu perfe
quancum

eft inreiligibilis

quod iniuiiiuc quantum cft in-

ica

,

pcrfcfte videc iplum lapidem cuibilis

dcm

& vidct

,

codem

adku finito

fic

&

tamen Antcccdens

diuifibiiis in infinitum,

aftus crit fimplicicer finitus.

ilic

pacec, quia intcllcilus Angcli poceft intelligc-

omnccrcacum, quancum

re

cftintelligibilc,

canciiiTi

&

^hus

vnum

obiciflum inccgcatu ex omnibus partilus cius. Confcquencia patct, quianon intelligcrct di-

non

Sc perfcdlc ipfum iapidcm

,

nifi

,

inftatur

Sicut idem obiedlumfimul

:

,

Aum

ii.finiiis

dc

prsfcns fimul

cfl^cr

quia

oon

quia

idcm obie-

Ci

potcnciis in-

confcquencia pa-

;

apparec maior racio de

vno,quam

om-

& infecundo^diji.yq. 10.

omnia,ficut quodlibct lcorfum,

&

pet confc-

quens potens caufarc notitiainfinitorum ^que perfedke,ficut notitiam cuiuflibet feorfum fumpti

,

erit

formaliter infinitum

,

cum quodlibcc

Dccimo inftatur, quia aftus intcUigcndi, quo intcllc(9;us Diuinus intcliigic e(Ienci.-im luam cft ita pctfciSu!. quando terminatur ad

habcatpropriam cognofcibilitatem, ficut proptiamcncitaccm. Tcrtio pr«mitto,qu6d intellcdlio,puta lapidis,fic cftillius,qu6dei repugnac,qu6d fic alte-

diuinamcflcntiam folam naturad infinita obicda;

ris,quia vc fir,natacft pra^cisceflcabipfolapi-

alio.

,

ficucquando ccrmi-

,

&

fi

nuUo modpin-

tclligerec infinica obiccla intcUigibilia cfll-c

formaliier infinicus

dijf. 1.

^uxfi.

his paccc

etiam

fi

prima

quod

,

partis prim*.

,

adhuc

Ergo ex

adlus intelligendi in Angclo,

infinitorum obicdlotutn

eflet

,

vt patuit in piimo,

,

Don

Refpondeo ad omnes

inftantias

lius.

ttrex fe.afe,

infinitum intenfiuc

&f*Tfl.


&

,

&

,

fccundumcotam

talis inttjlleiflio

efltc eciain alcerius japidis,cunc

perfc(ftionem

,

ficuc

fimul

habcrec aliam

& iHius.ilterius lapidis cft

co de aliis. Si ctgo eflcc vnica inrcUecflio, quse adlu eflcc infinitorum obie(ftoium aequc perfe-

,

Sicut eflentia diuina

modo

prxmiccen-

etiam quocunquc alio cxtrinfcco circumfcripto , ftantc fola rationc formali ilformalirer

de, vel a contincnte lapidcm eius entitatcm. Si

intcliigibilis pcopria iuCcUigibilicatc, &: fic di-

ad do aliqua. Primo, aliquiddiciturcfleinfinitum

breuitcr

omne

ficintcllcdtio intclle-


ficuc cuiuflibcc

corum totam

fcorfum

,

&(

hoc fccundum

intclligibiliiatem, illa intcllciflio

effet formaiitcr infinita; patct, quia

/1.

cftiii-

duo , B. eft intelligibile vt cria; Pofico quod fit inieiligibile vc vnum,

telligibilc vt

fiue

..^.

,

& nc-

& B. fimilicer & C. fimilitcr & fic in infini-

cctrarid flantc fola racionc formali illius,

omni

cum.adhucadtusintelligendi infinita hniiifinodi a:qucpcrfe(fkc fimul, ficut quodlibct fcorsii

diuini

qui

eft

circumfcripro

alio

Ad

,

formaliccr infinica

elfcc

,

focmaliccr infinita.

tamen infinitum aliquiddieitur concomitarineceflari6. Sicui dicimus quod votalc

,

luntas diuina in

fc

cftformaliter infinita,ciiara

orani alio circumfcripto, camen ad

comicacur

quod

,

fiue caufarc

omnc

poflic

i) fam conimmediacc producere,

caufabilc,

& fic quafi abef-

fciflu ad caufam arguitur infinitas cius, puta voluncas diuina poccft imir.ediate caufarc infifimul ; crgo cft adu infinica, nica cauGbilia,

&

,

,

cric infinicus,

quia fic.quodlibct includit pro-

priam incelligibilitacem,& entitaicm^ita quod vnum nonpoteft contincri in alio fccundiim totam fuam cntitatem,& intelligibilitatcn),lcd fi

concinecur

,

neccflario concinetur in perfc-

diori fccundum fpeciem. Ecbreuitcr non cft aliqua creacura quancurncunquepcrftdla,qu«

contincac aliam abfolutam

fecundiim cocam

ciusintclligibilicaccm,vc fupva dixi,iy.i4.Si cr.

ficuc etiamargiiic DoiSlorj«^nOT(?,
go

co de intellcftione diuiiia, i|uia cx quo eft for. nulitcr infinica, adipfamncccflario concomi-

fcdlccflec inftnicotum obicdorum,eciani ciuf-

tacur,qu6d fedtc fi

fic

omnium

omnium

incclligibiliuir, icaper-

ficuc alicuius

k pofterioti arguicur

;

cancum,

&

fic

qua-

aftus incclligcndi eft

fimul infinitorum obiedlorum jcquc pcrfc(fle, liusobicd^i cflcc le€fcionis

,

,

xdhuc

elfec aliqua incellcdtio,qua: fimul arquc pcr-

formalitcr infinita,quia quodfuam propriam pcrfe^flioncm, intcUigibilicaccm concomicaniem perfedlionein propriam. Ec fic calis intellcdlio eflcc acque pcrfedla, imo plufquam eifenc infinitae in-

dc fpeciei

cflTec

libet includit

& perpoflibile, nul& ftarcc ratio formalisinccl-

&

eflcc formalicer infinita.

tinentc infinita obiccta

ficuc alicuiusillocum,

fi,

pacet de intcUeiflione diuina formaliterinfinita,

quam

fit

,

quz

Et

prius eft

aiicuius obicifti

eytrinfcci.

Secund6 pizmitco, qu6d

intellediio

obiedi

1 8.

lius obicdli,fiue perfe
eirct

infinitus. ,

ejl inji-

indiiiidunin quantuiViCUpq; pcifcdtum,

po!cft coiuincre aluid ciuidcm ipeciei,

Contincns crgo infinica indiuidua fecundum totam eorum entitatem, necelTario crit infinitum. Et hoc fi ajqiic perfedle continet fimul

poitft cftc infinicorum obiedo-

rum. Antecedens patcc tcllcdiuis intclligeietur

Hinn

perfe-

eft

qucnspotericcaularenocitiam illius.H^c

tcc,

nittiformMl-

vnum album

nia patent fupra,^. 14.

iilius.

Nono

EJfemU Di-

inrenfiuc, ficuc

non diftindle concipicur,nifi fimul concipiantur

idcm adus

Rtjponfio

virtualitcr contincrct

intitacem,vc pacec i'upia,^.i4.crgo nccfecun- ^^. dum totara cognofcibilitatcm,ncc per confc-

porcftincelligi infinicisinccllccflionibus, crgo

injtantiiu.

nifi

parces JJonum.

'7-

,

etiam imptrfcdlifllmumfccnndiamtotamfuam

fimul

perfedc inrcUigcrct omncs partes, quia tocum

Dtdmum.

i.diJt.^.cjM.io.

yi. cft

alio,fcilicet e(rentialiter,& rpecifice,& fic

qui»d vnico a(flu,patet,quialapisponiturvnum

ftinflc

puta

ipfum exf. iccundiim cocam entitatcm ^yf. vc vtcxpofui fupr^,^.i4. Ec fic opottec quod cale concincnj lic necellai i6 perfcdbum^non dico

adVu finico vidcc fimul infinitas partcs la-

pidisjcum

,

rc notitiam illam

crgo co-

;

w

Icaquod obiecaufatiuum iux notitiac , ira quod talis notitia cft prxcisea tali peifcdHonc obicdlij&nullumaliud obic-ttum poflctcaufatia,vcexpofui

^um

piua lapjdcm

,

419

habet fpecialicer ab ohxcCto fiiam perfeftionem,prinfquametinni concurrat adliuc potcn'

cft

sPtcHhrt,\

ccllei^ioncs infinicorum obic«ftorum, vc patcc, illa eflec

ab aliquo obiccto viriualittr con-

tam cntitatcm,&

fecundum eoium

to-

intelligibilitatcm,ficuc patct

de intellcctionc intcUectus diuini. Quatto pr imito,quc)d fi tcneaiur.quod intellcctio infiniioruraobiectorumcuiidcm fpecici

1

9-

410 non

tiei

non

Quodlibet. formaUtet

(it

addcret

alij

quia fortc vna

inlinita,

intclleccioni

fi

,

eiFcnt di»

illa;

ftinccx. Sicut {itfleiu infiniia: partes albi ex-

tcnliue

&

,

tamcn toium album

vnum

rntcnfum vt

untiim

criet

quilibet parsefiet

,

ita in-

&

non eflent plutcsgradus , flcquamuis in totofuit infinitz partes inCTciftentes, quatum quziibct fit intentotum

tcnfa ficut

intcnfionis,

S rel="nofollow">c

la przcise vt

fi

vnum

non fcquitur quod totum , niH forie dicatut quod

,

iotenlionis inHnitx

fit

totum album

cflet

vnum

pcr

le

rcfultans ex

infinitis illis,qu6d tunccflct infinitc

intcnfum,

quiain fuacntitatc formali includerec infinitos gradus ; fed in propofito, album babct plures partcs tantum rationc quantitatis , cui incft

vnum

albedo intenfa vt in fc

omnino

cft

,

Si crgo cirent

jnfinitx albcdincs fcparatae a quantitatc

quilibct eflet intenfa vt

vnam

vnum,&

albedincm,ita quod tunc

,

&

illx faccrcnt

vnaalbc-

eflec

vt patet,

fi

omnino

eft

pro-

indiui-

cirent infinita: intcllcdlioncs

ipfa

omnium

fic

Ex

cali ca-

ncccfsario fequicur

,

intclligibilium

,

& hoc

ex redundancia fua; infinicx petfcdionis, quod fic omnium inccUigibilium. eft

Ad

dicendum ex illis pr^quod fit infinitorum

cerciam pacec quid

fuppofitis. Si teneatut

,

obicftorum ciufdcm fpeciei,&

vtfic,fic infini-

ta.patcc refponfio.Si vec6 teneatur

qu6d

ratur

qu6d

requi-

fecundum Dodorem quod fit tantum vnus refpeomniuni obiedorum , fiue adu fint , uuc

du

fuccefliiuc

,

Hc tunc ctic infinicus.

Ad quarcam

dico pritn6,qu6d fortc hoc nc-

fcilicec,qu6d fimul pofllc eflc infinicorum,quia

tantiim altcrius

hic rcquiricur maior pcrfcdio. Ciim cilim ptobacur per fimilede duobuscorpoiibus,&:c.Dico,qu6d non cft fimilc, Sc hoc pacuic infecun-

videtur croincncer contincrc infinitas

illa

rum

&

,

bocfortceft probabilc. Si tamen nec , fed q>i6d illa intellcdio fic for-

hoc teneatur

malicer infinita

illa

qua: eft infinitorum obiedlo-

,

qua:

,

nat.i

eft ellc

fic ficlfet

vna infioitorum obiedtorum fpccie diflindoilla cminentcr contineret infinitas incelledioncs fpecicdiftindas,& ficcflct fornialiccr runi

infinita, liccc

fic

impofiibilc tfle infinitas fpe-

T.imcn fi aliqua vna intelleclio cx fc eiFct formalitcr obieifioTum, etiam infinitorum fccundum fpccicm , Ci cies fiucfimuljfiuc fuccciriuc.

etrcnt

nitur la

illaellct formaliter infinita.

,

quod

,

Sicut po-

voltintas diuina foimaliccr infini-

cx lioc,qu6d quanciim f ft cx fua perfeftionc polftt clTe fimul produdliua infinita,

formali

rum fpecierum tia

,

ica

quod non

elfct

rcpugnan-

ex patte voluntatis.fed tantiimex psrtcfpe-

garecur

do

,

diji.i.

loco

infinitorum

&

infinica

cum

,

fed

quod

,

eflct

quod

poflfibi-

eiret formalicer

intclligibilium.

qnod

cflct

inftantias.

Sec quicquid

fit

,

fuftincndo

formaliter infinica. Refpondco ad

Ad primam

dico

,

quod quando po-

codcm

infinira,quiahic

velley

eft

,

elTet infinitus

,

quia

nata vellc plura obicda fimul

zquc

pctfct^c limul

,

ficut

quod-

fcorfumjquin rcquirarur maior petfcftio, in voluntate,& in adu volendi. Si vcro tcncacur quod obiecflum concurric aftiuc ad adlum voluntatis, dico idem dc a£tu voluncatiSt

quod dico dc adu

Ad

xqualis perfeifVionis

intcIIc
poncndo

obicdorum

voluntas non

Quinto fiippono etiara , quod Dodor hic non videtur firmiter aflcrrcre, quod fi intellc-

omnium obicftorum

dubium.

tantum ponitur penctratio dimenfionum. Ad quintam clicoprim6,qu6d fi rclpedu a«ftus voluntatis non toncurrit obic^luni , fcd Ad qiiintum tanium voluntas,quc.d tunc non cft fiiT»iie,quia dukiiiin' ponitur adus incelligcndi dcpendcrc ab obiedo proprio , a quo habec fuam pctfedionem. Dico fccundo, quod cciam talis adlus, qui cflct

codcm

Sc fic infinitorum

poncncis duo corpoca in

,

matcrialijficiic

libec

,

Adqu»rtum

perfcite

quia prsciscrequiricur tania perfc-

(ftioagcntis

via cft fuftentabilis, rec^c intclligcndo.

ftio Angeli cflec

quod asquc

,

,

cletam,vtpi(etin primoydijl.i. Vtraque camen

lium

dnhium.

fic

eflentialiter, eft pcr-

quia inniodo Ci

Ad ttrt\u\jf

fitinfinitorum fecundijm fpeciem,

quia intellcdio nata

:

obieftieflcntialiier impcrfc£kioris,&

titim.

roen perfe6lionc infinica

quod

fecmdft

duhiuni.

nullius alcerius obicdi ef-

,

,

fedtior

dd

fi

ab obieiko pcrfcdiori

intenfiuc infinica

illa eflct

intellc6liones ,qu<£ cflcnt infinitorun» obidlo-

Jiefponfio

&

clsec formaliccr infinica.

eflc

vnirentur.quod eflcttantum

cludercc infiniios gradus intcnfionis

rum,

frtmnm

adhuc

fpecie diftindtorum

illcc fic

adlu ponitur vna, qua: fitinfinitorum obie<5Vo-

10.

,

licec

& fundamencalicer hoc habeac ab

originaiiue,

eflcntia diuina, fec

,

rum

fi

vna, tunc

obitilorHm.

6t\o diuina eft ex fe formaliccr infinica

duo fimul ficul vnum, vt cxpofui tn primo ,clij},i. &infecundo diflinl}. ^.ciuomodo caufa finita non poteft jeque peifedc produccrc duos cfFcdus fimul, ficut quemlibec feorfum. Ciam dicitur , quod Dcus poccft illum caufarc Dico, qu6d ecfiipfe poflic quancum in fe eft , tamcn natura adlus non cft capax quod vnus & idcm aftus fit xquc perfede duorum obicftorum fimul , ficut vnius rantijm. Dico fecundo , quod conccfl» ancecedentcillo.ncgatur tamen confcquentia,

fionis,&

eft tnfinirorii

nari ad infinica obieda ,& eciam infinicorum obicdorum. Ad fecundam dico , quod inccllc- Ad

a£lus intclleiflus Angeli

in

refpcdu infinitorum obicdornm ciufdcm fpecici.quselibet habcrctproprium gradum intcn-

infinra qut

non tcrminarctur ad obicdum , fuflicit cnim quod fit talis cntitas , quod fit naca icrmi-

tunc poncrctur

fic

quod nul-

& ctiam pofito quod

,

a(5lu

quia 8c infiiiitosgradus intcnfionisj fibilis,

JntclUftloeJl

refpedlij includcrcc

do,illa fortc includerct infinitatcm intcnfiuam,

pofitodeintelle6kione,qua:

form»liter

lum

quas vt confidcracur

,

indiuifibilis.

& hoc modo poni-

squiualenciam continercr,

turfoimaliterinfinita, etiam pofito

intcllcdus.

fcxcam conccdoantccedcns,ftd negatur

Ad fextum

confcquentia proptcr caufam fuperiijs didam. dHbium. Si vero polfet intclligcre obic
quantum eflet

cft intelligibilc

vera,quiatnnc

illa

tunc confequeutia

,

intellcftioobiedi infi-

dli-

quia obiedtum ef-

nitur incelledlio eflc infinicorum obicdloruui,

niti elfct

non ponitur pra:cisc, ipfam includcrc

fct intelligibile intclledlione formalitet infini-

infinicos

refpeftus,im6 illi refpcdus prxfupponunc intclledionem , fecunduiTi totain cius perfedio-

ncm

,

fcd

dicerccur formaliter infinita

,

vel

quia cmincncer continercc infinicas intellcdio-

ncs infinitorum obicdlorum

,

vci falcem per

ta

,

&

formahtcr

cunc

infinita,

calis intellc(flio eflct

vetccomprc-

hcnfiua obicAi infiniti,Tt alias cxpofui. Ad fcptimam patct refponfio ex prxdidis.

Ad oi^auam dicoquod ,

dcm.vno adlu,

fcilicct

,

vidct diltiniflc lapi-

fccundum totum fuum

Adfepiimum dubhtm, Ad oiiauKm dubittm.

;

QujEftio tjfe

qiiidltariuum

partes Iapidis,ira

,

fed

non

quAd

vidct aftu infintras

dfftinfte Vidcat ibi infi-

nira adlu,& hoc luniil, fiue aftu, fiue pluribus fucccffiuctamcnporeft videre,5: hoc diftindHs aftibus, videt tamcft ibi irtfiniraspartcs incxi-

ftcntcs,non

tamcn «qurdlftinftcfironl

folum lapiJcm.Et dehoterit (ermo

Ad nonam

Ad ntnum dMbium,

ficat

,

XV.

accidit fibi,(etl

hoceft

intelligendi

A^'dec^mam,& ptsmiflis.-qiiia

vltimain patet refponfio ex jUdeciminu hoc cft c<)nCbmicanter,^^dfit diiitim.

omnium obicftbtuwi. bonz

dubium pro nunc reuocate

niain

iiocferlno.

C H O

in-

Aantia: conrra tcrtium principale,fed nolo cftH'

pcrfedionem Cormaliter dkit in

imd

fit

pcrfecftionis in

adu,Vl'fuprapatAiiiini"llispr*fuppofiti$.

le,qnfa qu6d'obicftrfm vidcatur ih alio.nullam

S

,

Terrlo principaliterdlerrt multx

patctrcfponfi6»quiancrticft fimi-

,

qu6d idem'a6his

plurlum obiaftofum

prolixiof.

obiciftD

421

L

I

V

,

alias erit

de

M.

Certum ejfey^uod adactualem inttlleciiontm (aufandt (oncurrunt ali^uid exparte anim^y

&ohieBumfer fe,vel ^erjpecitm.Vtrum auttm horum eHperfe a£iiHumyvel frincifaUmjCer" tumnon eji^ f>ro vtraqiie fartc addncit i^uguJtinum, (jr J^hilofophum.De quo late i.difi,

&

3 .(j.y.

vbi vuriitifententiai circa hoc refutat,

DE^ionem

' primi artic?uli principalis, ccrtum cft, quod ad aftualcm Intellccaufandam concutrunt aliquid iplius «nimx iotelle£tiux,&: obie£^um

fecundo

7-

aliquo modo prjefens fcilicet vel in fc vcl in aliquo rcpracfcntantc fcd qyod iftorum dcbet poni per fc aftiuum rcfpcftu intclledionis audoritates vidcntur varic ,

,

j

,

,

loqui Aiiguftinus 11.fupcrGcn.cap.19. T^^onputaHdum, inquit,?/? corpui aliquod agejjg^ j^ modo pra- Anima t.

reinjpiritum^^juafifpirituscorporifacienti^ materixvicefuhdatur. Ornni enim fiantior esi rcs^qu<efacit illa^dequafacits -

«tvMM

»

^uamuis

'«^ prejiantior corpore.

mm non corpus infpiritu,

'

necvUo rnodo corpm prajiantius fpiritu :imoJpirieffe tncifiat iafpiritit, tame» eandeni imagi-

com.it».

tgitur imago

(i:d fpiritus

in feipfo facit celerttate mirahiii.

Irem idem ro.de Trin.c. ^ .^^nima conuoluit^^ rapit imagines corforum. Pro adiuicate tamen obiedi,videtnr dicere i y.deTrin.io.vcI 14. formata cogitatioaheare, quam fcimus verhum esi,quod in corde dicimus.Et ibidcm. Ex ipfa fcientia ;

g^odobicElumco-

qttammi^moriatenemus, nafciturverhum. Et cap.ii.vcl ^o.Verhum eJlfimiUtudorei not£y ct^ratad-

dc quagt^nitur,

& imago

tntelttiio

eius.

Philofophus autem videtur loqui pro aftiuitate obiedi principium a^^iuum

,

quod aliquid rcducitur dc

per

,

quiailludvidcturcflc turexyluad accidcn- guji.&phit

potcritia efrentiaU

talcm. Hoc aucem eft aliquid cx partc obicfti 5 quia illud , pcr quod prxfenSjfub rationc a£lu intclligibilis,cft fpccies caufata ab obicdo.

obicdum

cft

Pro hoc eft illud fccundi de anima , quod prius cft addudum , fcilicet Vtiiuerfalia quodammodo fitnt in anima. Vnde intelUgere in ipfa quidem eji cum velit 5 ac fi dicc-

lof.

Tcx.^o-,

:

;

rct,qu6d quia obie£ta intclligibiliafuntptxfentia anima;, idco ipfaeft in poccntia accidcntali potcns intelHgere,cum velit. Scd pro aftiuitatc potcntiae videtur aliquibus cfle illud ?. Mctaphyf qu6dy^^f«- Tcx.i6. latio ejiaciio immanens. Si autem intclle^Ho non cft ab intcllcau, fcd tantum ab obiciSto:non effet ibi

adio immmancns:fed tantum

tranfiens.

COMMENTAKIFS. e

£1.

ipv E

ftcHrteio primi J>rincif>alis

,

certum

ejt

JL/ quod ad aEliialern mtitiam caufandt concnrrunf

aliquid ipfius animt

,

y

nien Do«5lor exprcfsc tenct hic

&c. Quia ,

& in

ta-

primo,

dift.}.q.7.quod vtrunqucconcurrit.duo faciam,

^crrtr

iti

'""'••

jt-

ria:

rcceprius,

& fic dicercrur fubdi corpori a-

primo recitabo au6loritatcs'dcclarando eas , & foUum fingnlatim , fccundo adducam opinioncm Doctoris. Primo arguiturauctoritatibus, qua; videntur probarc quod fola anima fit tolum actiuum rcfpectu intcllectionis. Prima eft Aug i.fupcr Gtn.cz^.i^.Non putandnm eft, &c. Iftaauctoritas triaincludit. Primo quod

ft iuo,pro quanto aliquid recipcre a

corpus

in

I

Qji!dfita-

rationem marcria" receptiuac , & fic habct rationcm pafliua. Si ergo corpus agcrct in /piritum , tunc fpiritus aliquid reciperet ab ipfb corporc,& fic ipiritus habcrct rationcm nurcfiuc

,

Agere

ritum.

quod

id cft

,

rcs corporalis,

in

alium

eft

recipitur in iIlo,in

non

agit in fpi-

produccrealiquid,

quod

agit, ficut ignis

^«1« agit eft pr^ftantior

ibi,

ilU

,

de qua agit

,

quod non

tu mirabili celeritatc, td cft

inducerc aliquid productum abagcntc in illyd, \n

quod

agit

,

&fic rcccptiuum habct vicem, Tm. 1 1.

ScotiOper.

X

id cft,

,

;

agitiiilignum.produccndo calorcm, qui recifiuc agcre in aliud cft propric

,

quam agit & paiet, quia actiuum vt actiuum cft praeftantius pafliuo. Tcrtjo oftcndit quomodo caufatur imago in fpiritu , & dicit

pirur in ligno

;

corpore agc-

emni enim modo. Hic QutnAdo .% probat priHiura, fcilicet, quod corpus non pof- gms ft pt)*«»"«* fit agcre in fpiritum.quia tunc corpus eflet pcr'*'''' fcctius fpiritu;patct, quia omne agens prxftanr«, quod tius cft palfo. Et hoc cft, quod dicit teinillum. Sceundo

tet

a corporc prarfcnte,fcd a fcipfo fpiri-

quomodo

intcllcctio

,

non

fubito;

& fic pa-

caufatut ab obic-

ctopraefcrtim corpoiali, fed ab ipfaanima.

Nn

Scrun

.

Quodlibet.

411

Secun4a auctoritas cft. io.de Ttin.c.5,yf»ii3 Jtntbuaum r»A.mitolHit , &c. ex.qua a.uctoritate vidctui velle qu6d ipfa aoima fit «ctiua A)^ Op^tatiOT, fit naiunm rtjpeatijo^^ pis,quanj auct.ositatera ctiatp cxpo/ui jn prittUtatoms. ifta

rault^ alix auctoritatcs, poiitione,qua$ vide ibi.

Dcinde adducit auctoritatcs prot^antes obieccum cHiG actiuum. Prima auctoritas dicic quod ipf^ cogitatiojfiuc CQgnitio obiccti, qua ipfum

fmc

quando

& hoc verbum, fiuc cognitionem obiecti in cordc dicimus, idcft, gignimus, fiueprodiici,

vel in ali-

quo repra:fcntante ipfi intc!!ectui,& tunc dicitur verbum ccneri in memoiia,& cx ipfa fcientia habituali, fcilicct

obiccco praifcncc intelle-

nafcitur verbum,fiue noticia ipfius obiccci.

Ctili

Tertia,

verbum cftfimilitudo,&imago

rei

no-

cllc in

fiinilitudo naturalis ipfius obiccti per

imitationem,vtpatuitfupra, q. I}. Et cCim dicit,qu6d eft fimilitudo rei notx.id eft, eft fimilitudo obiedki pratfcntis intcllcdui^quod obie(kn

fit

przfcns

,

notum

dicitur

,

,

anima per fpecies intelligibiles obieAorum, qua: formaliter fun.t in anima , vt patet a

tsjid eft,qu6d cognitio obiccii,qu^ dicitur ver-

bum eft

inte)iei3:us

&

habito de obiedlo, oon habct fpecicm intclli-

poterit ealefacere

:

Secunda accipic lcieutiam habicu.nlem, fcilicet, pro obiecto relucente in mcmoria fci-

mus.

fe,

non

gibilem obicdli, cft in potentia effentiali , fiue rcmota ad intcliigcndum obic6l:um,quia vt fic, nullo modo poteft ipfum intelligcrc fed hjbica fpccie intclligibili obicAi cft inpotcntia accidcntali, fcilicet propinqua, ad intelligendu ergo, talisfpecics, pet quam obiedtum eft pr«fcnsj& tenens vicem obicAi, eftratio formalis ipfi intclledui caufandi notitiam obiedii. Pro illo eft illud i. de Anima quod prius eft Sicuni» i$ addu(ftum,/n/ic« vniuerfalia quodammodo funt *»"»»«»*' i;i4»m4,&c.Dicutur autemobie
to,

pro obiecto pricfcnte, vcl in

calore

cnlore calefacit. Sic in pcopofito

fcimus, fiiie intelligimus, eft vcrbiim, qua: cot gnitioeftformata,id eft,caufacaab ipfo obicc-

licet

exftirtt ob-

qiud lAieRum eft prdftns fub rationeaBus intelUgibilis. Patecquia dicimus> qu6d lignumeft iu potcntia eiTentialii fiue rcmota,ad calcfacicadutn , & pcr calorcm rccept^m eil iopocentia ac.cidentali,nue propinqua, ideo calox eft tatio foimalis calefacicndi, quia ieUit qui* illH4;per

jjjQjJjft. j .(Ji/l,7^3c ibi

& rationes pro

Hoe Mtem efi alifiHid

accidentalem.

'DoOiot^iniAifi.i-q-6. Et accipiumur hic vniuerfalia in potetia remota,fciI,pro ipfis quidita*

tibus.yt ibi expoficii eft,qux

habitualiter de

immcdiate rcpr«»

fentatur afpeciebus intelligibiUbus, vt ibidixi-

quarC noca , fcilicct obiedlo habitualiter noto nafcicur vcrbum.fiue poicntia actualis obiedti.

Sed pro adiuitate potentis videtur aliqui9.Mei,can. bus e(reiIIud5).Met.qu6dj^*c«/(«/<(?ir/?4^«ff,&c. "*•' *•

Dcinde adducit audtoritatem Philofophi, primo pro a6liuitate obiefti fccund6 pro aftiuitate potentiiE. De quo ptimo dicit Dodlor quod Philefophus videtur hqui pro aEiiuitate obie£ii , tjuta illud videtur ejfe principium aBiHHm, per i}Mod aliquid reducitur depotentia effentiali ad

Pacct, quiaincclledlio eftformalicerin intcllc-

dtuimodo

,

C

S

cfTet adtiuc

(\

ab obie(Slo,tunc tranfienimpoifct eflfein ob-

ret in inteIlc(Siit>um,non

icCto intellcdto.Ergo videtur ex ifta au£toritate

Philofophi

,

intelle(ttu,&

H O

L

I

qnod intelleiflio fit non ab ipfo obic(5to

adtiuc ab ipfo intelligibili.

V M.

RefoluitytamiHtclUBum^quam obieSfumperfe,vel ali<]t4iden4s vicem fitpplefts ^ ejfeffitte conctmere ad i»teUeBioncm]^uod Ute tra£fat. i .d. 5 .(j.j.n.xoProhatpYimo ex Attg.SecttndOy auia quando ohieffum adejfprafens

intellecftti

potejf ejfe aBualis intelle6fio

,

cattfa eitts acfitta;& neceffario esf folusinteUecfttSyvelfoli*m oi>ieffftm,vel

nonfit obiecfHm tantitm , probat prtmo,tjuiaquando/jtte

tjl tmpcrfelftus

j

ergo tunc

ambofmul.

eU

^od

intcUcSfione., vtjiefi

fenfbile,<JHoad intuitionemeim. Secundo^conatus maiotfacit adperfe£ftorem intelle^fionem. TertiOyOpcratio non eJfetperfeBioper fe inteUeSfus, quia eUcereteam mediante accidentefer

accidens yficut cfuando lignum calcfacit.

De

hoc late Doif. i.d.^.q j.n.y.i^.ij. vbi multis

refutat fententinm Gojfred. qttieetiamvidetur D.

Thoma^ dantem totam acfiuitatem obieSfo^

velj^eciei.ciubdvero inteUeifusnon fit tota cattfatntelleifionis^probat^tjuia a6fus eJlftmiU-

tudo ebteffi , ab eo accifit fpeciem

,

(-r ejfentialiter

dependet.

De ejuo late Docfor

i.d.^ .(j.y.

n. 5 .refutans Henrictribucntem totam aHitiitatcm refpecfu intclleifionis,animte. Intelletius

& obieHu coag-.int

T^E

ifloardculo

*^

potcft dici,quud vtrunquc concurrjtin ratione principij aftiui

J rcfpe(flu intelledionisraliquid, fcilicet iplius anim3e,& ipfiim obic(5tum,vel ali-

i

ad quid ex partc obicfti.El

iniellellto-

tiem i.d

j.

q.7.nu. io.

jnquit , tenendum eff

^jg^

„grttiar»fui.

hoc vidctur habcri ab Auguftinp 9.dc Trin. tjuod omnis res tjttantuncuntjue cognofctmus

,

t^b vtroque enim paritemotitia

,

fcilicet a cognofcente,(jr cognito.

"

ellprafens intelleiiui,

militudinc

cx

tiiultis

P«"o

eft aiflu

tefinotitta,

teft

T^r fa totahs intclletl.o. nis.

rci vifae,

vcrbis

&

illa

a folo corpore caufatur. Et

ifta

fecundo pro ipfa fixquiuocatio potcft colligi :

iliius capituli.

hac concluiionc vidctur cfTe ratio

haheri po-

mnalner.

Exi.de

&

^

aequiuoccaccipiturhoc;nomcn,^'//?r':prim6 proa(5luvidendi .^"

cap.vlt. Litjui^

congenarat in nobis

videnU (^ gigntttir vtfo, Et licct ibi {ubd:it,(nformatio Jfn^ y^j ^ ^^ viftbiU fuf^cfutt vtfio dicittirya folo imprimitur corpore^tjuod videtur, Woc non cft contra illud:qu ja -pj.jj^^ ^

,

,

f

habcri finc principio perfc^^e adiuo

fc^icprincipiiia^StiuujVcl

ambo

:

quoniann quando oblc^Vum intclligibilc

intelle(ftio a(5tu:iJis illius obicfti,fcd

pfxrcns intcllcckui,poteft hiberi :

igitur vcl

altcrum illorum tantum

no poeft

pcr-

intcgratvnu principiii perfcfte adiuu:itaqu6d vtru.

qu^^^tp^^^^ti^Jca^^Juu.Quodautcncufrufit perfcftcprincjpium a£liuuni,probatur.

Prim6 dc obie(flo:quia aliquod obicftum non cft nobilius ipfa intcllc^lionc, ficut pcifc(Sum,quando cft xquiuocum, ncccfSccundo farioeft pcrfc(3:ius formacaufata. {iccidcns fenfjbilc:3<:principiuma£liuum

%.

.

Quxftio

X V.

4^3

Sccundo probatur idem quia obicfto cxiftcntc arquc praefcntc intellcftui,fi maior cft conatus, ic maior intentioad intclligcftdum, pcrfedior poteft haberi intcllcftio; &hic videtur , quia perfedius veftigium derclinquiti/ri igitur maior intcntio voluntatis caufataliquo raodo perfcdiorcm intcllcftioncmrquodnon vidcrcturpro- Afaior cobabile, fifolumobicdum cfler caufa adiua eius , quia illud viderctur fcmpcr agerc natujfactt fccundum vkimum potcntix,cum fic agcns uaturale noa libcrum per cficDtiam. Pa- ad ftrftiiiorem intct fcd ncc libcrum per participationcm videtur , cum non fit in eadcm natura cum ^

tclUElione.

voluntate.

Tcrtio oftcnditur idem

fic

i

Operatio illa non cft,pcr fc pcrfcdio agcntis, quam InttlUBi»

'

ipfumclicit prxcise mcdiante aliqiio fuo accidente per accidens. fdcere vel ctiam calere fi

per caIorem,qui

eft

praefens intcUcdui

perfcdio

fe

ligni calidi

eftciusaccidcns peraccidens

,

Excmplum

:

calc' fiab obie-

quia non competit fibi ni- Uotamitm accidcns eius:illud autem,a quo obicdum aiiud ab anima,eft ejfitynon ef-

non eft pcr

:

quia quandoquc contingcnter

:

fetperfeiiio intel-

quandoque non igitutfi folum illud eft principiumadiuum refpeduinccilcdionis:intclle£tio non eflfct propria pcrfedio intelle£bus,vel hominis. incft':

:

uaus.

Item fecundoprobatur,qu6d ncctotalisadiuitas conucniatintcllcd:Oi:quiaa£lus IntelUUio fortiri fpccicm ab obicdo,licct non non fit a ficut a principio formali intrinfcco:tamen ficur a per fe principio cxtrinfcco Vidc- fiilaintelle. tur ctiam clTcntialitcr depcndere ab obiedo , proptcr quod refcrturad ipfum inccrtio modo rcIatiuorum:hocautem non viderctur vcrum, ^ fi obicdum cftct tautum caufa pcr accidens.vel caufa,fiae quanon. Conccdo igicur audoritatcs prius addudas ad quafcunquc affirmatiuas , fiuc de intelleftti, fiuc dc obiedo. Verumquidem cft,qu6d virumquciftorumaliquo modo eft adiuum ad incclledionem,fed adiuum partiale:ambo autem inte^anc vnum vidctur propria fimilitudo obiedi.Videtur ctiam

adiuum

coiale.

COMMENTARIFS, 14.

f

J»tttlt^ms, ijr

thitSum

^tntununt in rMttmo frintifij »ffiui

'PX E

ifio

articulo. Do(5lor prius

A_-/tcntionemfuam,&

ponit in-

poft foluitrationes

fiue au^lotitates pro vtraque parte. Dicit crgo,


ftum

,

fcilicet

intelledus

,

& obie-

concurrit in ratione principij aihui refpeiltt

rt^eSu intelUtiionii.

int^titionit

Ethoc videtut h.iberi ex Aug.&c. Deindc adducit rarioncs pro conclufio-

g

nc , quia quando obieEium

eft

prtfens intelU^uif

fotefi haheri inteUeilio ailualis illiuiob.elii

&c. PrineipiumperfeQe acituum quando

Sequitur dquiuocum, necejfario :

tfi

efi

,

perfeEiiwforma cau-

&

fata, vt patet in ^Jifi. 1 1 . dicii perfeilius forma caufata, quia propric dicitutcaufati totum,

& non forma informans, Hcut dicimus album & non proprie albedo, (icut intcUi-

cauiatur,

gcns caufaiur

,

& non intelledio

,

mod6 non

in a£lu intelligendi

vbi hanc materiam prolixe expului.

Tertio principalirer oftendit

i

elicit

Patet , quia non in etrct ipfi per aliqucd Cbi intrinfecum,fed meri per exrrinfccum,qiiia tantiim per fpeciem intelligibilem obictfli, qua; eft ipii inteiledhii tantum accidens per acci-

tninis.

dens,& fic cflct mulcum vilifaccrc naturam ita perfedbm , quz tamen dignificat debct quani

&

intcnnud; patec,quia fubftantia, inDodtore

inprimo,dtfi.i7.

fubftancia aftus

;

hic

k

tcnfio z€t\i% c(l \ caufa adu$,vt patet a

Ab eodem enim eft intenno,& mod6 qtiando caufa agit ma-

:

nifi

,

app^rcat manifefta contradi-

autem nulla apparet contradidio. non videtur verum , fi obteSium ejfet

Hoc

tantum caufa per accidtns , vel caufa fine tjua non. Patet,qniaanimaperaccidcns, velacaufa

&

fine qua non , nihil pcr fe, eirentialiier dependct vt mcnfuratum \ mcnfuta- Et aducrte. cum dicit de fimilitudine obiedi.debct intclli-

gi de fimilitudine pec imitationem

ioticonatu.id eft,maiori virture, tuncptoducit

tuncobiedum

eft

,

& illa & ,

caufa intclledionis, vel («1-

perfediorcm adum, iicutpatet quando aliquis

tem^aliquid yi^tualittr contincns illud

toto conacu figitur in vifibilittunc pcrfe^or,3c

telligendo,

inicnfior vifio caufatur.

cftentialiter obie
Secundo nota

,

qu6d

qu6d

intelledlus fibi dereUdtus feniper agit adluali

eft in quaeft

conatu.quando obicdura ell xquc przfens.ita qu6d maior & minor conatus non cft ab intcllcdu intellcdlus, fed hoc eft il voluntate fic

quxft.7.

falit

intclligendo

q.8.&dift.i7.

n

,

qu6dpoieflLfirraatc intellcftum

Sc9tiOptr.Tom.X

n.

ip/um

accidens , &c. Sequiiur : igitur fi folum illud eit principium ailiuim reifeSiu intelleilitniitintelU8io non ejfet propria perfeilio intelUilm , vel ho-

dlio

fcilicet

opera-

;

mediante aliquofuo accidente prtcise per

quc,fed perfcAius fotma informantc cau(ata.

In ifta rationc nota aliqua primo qu6d intsUeftio elicita maiori conacu eft perfe(iior,

fic

tioilla noneft per /e perfeElioagentiSy^ttam

tum potcft

Secttndo probatur idem,icc.

& quant6plus firmatur i

&

dicitur perfedius toto.vt comprchendit vttu-

h

,

maioti conatu voluatate, unto inteniiiis, imelligit. Sed dchoc videDo
.

i

)

,

ficin-

£t de hoc fatis didum in primo, dift, }

quodlibct

Cxteta vfque

,

adlus intelligendi immutetuc

ibl

:

patent ex didis

.

&

.

primi princi-

2)e

tertia

hk

6c in ptirao,

No

dift. }

SCHO

N»ta.

Quodlibet.

424

H O

C

S

L

Explicat /juomodo ohie&um,<^ intelleStmJint tra 4h altera accipit virtutcm.

De quo

latCy

1

V

I

dua

M.

concattfa diuerfe rationHf^i^uayum

hch-

.difi.$.fj.tfu.io.dr ^.i.nu.z, Probdt intelle-

Ifum ejfe principatiorem caufam reJpeBu i»telleclionii.^ade^uam naturalitcrmouetur^nen verh vfionu heat<e. Explicat loca AuguFiin. <jr Philofophi conformiter ad refolutionern fuam, deeffefliuo concurfu vtriufque caufx ad intellediionem. Videeum^i.dijl.^.q.j.nu.^-j. rejpec/u

vbifbluit argumenta tribuentium tdtam aStiuitatemJpeciei

omnem adiuitatem

fa Gojredinegantu

5

dr nu.iy. vbifoluit argumen-

animaydrnu.i/^.vbirefellitargumenta Henricitri-

buentis tetam aciimtatem ipfi animx.

SEdhlcfunt duo dubia. Primum quomodo

ifta

conftituunt

vnum

perfe^^um

principium. Scciindumde quibufdam au£toritatibusadduftis,putadeilla

Ex ipfafcientia nafitur verbum quomodo

xo.

Augu-

&

ifta facit pro obie<^o fimiliter illa dc An\mAy fcientia autem vniuerfalium ejl. Adprimum dico quodcaufjeconcurrentes quandoque funt eiufdem rationis,

ftini

:

,

Ariftotclis 1

,

& ordinis,vtplurcstrahentes nauem quandoque ver6 funtaltcrlus rationis, & ordmis & hoc dupliciter quandoquc pofterior habct virtutem fuam a priore.Exem:

:

Vids

I.

5

dc piym^ Sol,

'"''

^P ad fincm Tcx.ij.

& patcr in generatione hominis

quandoquc pofterior non habet virtunec dependct in habcndo fuam virtutcm ab ea, fed tantum deP^o^^^t ^^ ^* '" agendo fecundum fuam virtutem ita quod fupcrior principahus agitj&infcriorminusprincipaliteragit. Exemplumfortcdepatre, fifmatreinge-

tem fuara

a priorc

:

5

:

Matera- ncratione prolis vt cnim vidctur habciiex i6.«^^i^/;«w
fliitecon-

:

,

,

&

:

,

>

:

:

tem\.d.^.

q

7.

dici concurrerc.

Qj^ocl .autcm

Qu*rc

corum

fit

non oportctdifcutcrc

principalius

Adfccundumdico,qu6diftatriaaccipit Auguftinusprocodem,vcrbumgignide "^^'^o"^'*' ^ verbum gigni de fcicntia in memoria hc vcrbum gigni de re nota:quia }z»ti^}it ftcundkm V^^ fclcntiam intelligit adum primum per qucm anima eft in adu fufficienti ad ain illo adu priA:ig. ver. dum intelligcndi in virtute illius primi aftus gignitur verbnm, b-.im gigm mo relucct obiedum & pro tanto dicitur gigni de obiedo igitur de fcientia gij.

»1-

:

,

&

&

,

:

de mtmo-^ ^**

I

u~

^ "

ittio

j

dc obiefto autem vt rclucente in illo prin^'P'°=^cmemoriavcr6vtcontinente illudpnncipium ita quod omnestales au-

gnitur, vt dc principioformali gignendi

:

,

<^o"fates Auguftini

fecundum intentionem

loquuntur pro

illius

auftoritatc

obicfti. 2.

dc ani-

nia ^"

1

.1.

p

•

Confimilitcr

&

illar

auftoritates AriftotcHs, quac dicunt

& ^^ inteliigere ctfm volttmits

j

& in fecundo de Anima

,

,

quod perfcientiampojfu-

fcientia efl vniuerfalium

,

& in

tcrtiodc Anin>a. Cumautemvna^ua^uefantyVtiiOihctutCuptiL.

Eteft intelligendum , quod tam Auguftinus , quam Ariftotelcs accipit fcicntiam S.& 8. facihtante adfimilcsa£tus, ^hyft.u. f*^" P''0 habitu illoacquifitoexadibusfrequentatis, Scientiaefl fci pro illo,per quod obicftum eft pracfcns.vt aftu intclligibile,fiue ponatur fpecics

&

ratiofecii-

intclligibilis,fiucaliquid aliud. Scicntiaenim eft illudfccundum Ariftotclcm, fcum !j,(am cundum quod anima cducitur dc poientia eflentiali ad accidentalem. Hoc autem

li^/T'

*^

*

pracccdit talis.

omncm a(D:ualem intellcftionem

Scicntia

ditomnem Similitcr

cnim

:

quia

illa eft

acquifita cx adibus,&: facilitans

terminus potentia; acciden-

ad confiderandum,non prarce-

a£tumintclligendi.

apud Auguftinum. Scientia eft formalis ratio, fecundum quam memoautem fcientia acquifita cx multis confidcrationibus

fia cft paticnsjfiuc gigncns.Ifta

jion

' 2*

Quseftio non

gignendi

cft formalis ratio

XV.

425

quamcunquc intcllc£tiohem:im6 gignitui cx multis

pra:cedcntibus.

Sidicas,qu6dillaaudoritas ii.fuperGe».non affirmattantum deanima:fedetiam ncgat obieftum agerc in animam. Similitcr Ariftoteles non tanium conceditur obieftum agere,fed videturncgarc

qu6d tntelligercjitfati (jueddam. quod AuguftinusncgatibiobicS;um agere in animam

intelleftum agerc quia vidctur ponere :

Ad primum

poflet dici

2.

&

j. cJe

Anima. immcdiate fccundum ejfe materiale,quod habct extra animam. Ad iecundum, Ariftotclcs videtur frequcntius loqui pro aftiuitate obicfti,& paffibilitatc potentiJE. Cuius ratio eft quia communiccr locutus cft dc potentiis anim.^,inquantum lunt i)la,quibusformaIiter poflumus opcrari.puta de fenfu, inquan- i- Ac Anitum cft,quo poflumusformalitcr lcntirc;&: dc intelledu,quo intcHigere:fii ut loqui- matcx.i^. tur de anima,vt eft illud,quo formaliter viuimus nunc autcm licct intellc£tus a6Viue caufet inteUe6lionem , non tamen dicitut intelligerc inquantum caufat quia fl Deus caufaret illara candem intellcftionem,non tamen dicitur intclligcrc illa intclle£lione 3 fcd ihtcllcftus illc , in quo caufatur intcUedio igttur &;: modo intcUedus dicitur intelligcre, nop quia caufat,fed quia rccipit intcUcdionem Et fic vcrum cft quod intelltgere esi tjueddamfati quia intcUcdum intcUigere non eft nifi ipfum rc:

:

:

:

.

:

ciperc intellcdioncm.

Ifta

autem audoriias

obiedi,vel non,patet cx qujcftione de

9. CMetaphyfic^

cognofccndi,

C H O L

S

7

afl:u

I

V

fi

faciat pro aftiuitatc Cq.i j.fup.

& appctendi.

M.

Ponit frimo tjuatuor argttmenta fuadeniia intelleBtm agentem^ tantum fofsihilem

minime afliuum

ejfe

aBiuum

,

^

Secundo^ adducit alia qttatuor argtimentajitadentia intelle-

effe,

ftum fofsibilcm ejfe a6limim. ij.

videndumeft anilludin parrcintcUcdiua, Vidc- f^rguitHr tur quod agcnstquia intellcdus poflibilis rccipit intellcfticmem fi igitur cum hoc fit fanc, pofaftiuus refpc(£iu intcllc.dionis pari ratione poflet dici quod lelpedu Ipcciei inteUi- #''^'« "» '^^^ '^' '" gibilis quam recipit,cflet aftiuus , & ita non requireretm- intcllc«flui agcns ad aliqucm aftum in intellcdu. 5- «^c AniConfirmatur illud quia a£liuum,& pafliuum diftinguunt potcntias in anima Sccundo adidemfic Philofophus 3. <s^eo^«;w4 diftinguensintcUcdumagen^'^^f7^" tem a poflibili>fic ait Eflenim intelleflus htcqutdtm talis^cjuea csi omntaJicrts& de agent_e:ille autem 3 quo eji omniafacere. Ex hoc videtur fcqui quod intcUcftusagcnsadxi-.&ig.

"PAE -I

tcrtio primiarticuliprincipalis,

y quod eft aftiuum adintcUeftionem, ficintelledusagcns vel poflibilis :

:

,

:

.

'

:

.

*

tur poffibi'i bilis eft

ii;

ratione a£Hui,&

Eft igitur adiuus, &:

paflini.

omnc illud,cuius pofl[i-

rcceptiuus,6c pcr confequcnsad intclleftionem.

PrsEtcrca

idcm fequiturdeinteileftu agentc,

efifian

hahitus qiiidam,&t>tlumen:

lumen autemiPte!lc(flualevideturcflcprincipium adiuum cognofcendi intclligibi!cs;fccundum illud difpmente conditore

,

i

veritatcs

i.dc Tun.i^.Mens rehus intcUigtbilihus naturalt ordine^ ^'

quadam

fttbjeita^ftc ijla i/idet tn

luceftiigcneru tncorforea

,

'"'^'"""'

quemad-

modum oculus carnis videt,qute in hac corporea luce circum adjacent. PrjEterea ibidem fcquitur •.femfernohilius eli agens patiente

,

& principium materia

5

Tcx.ip.

quod intelledus agens cft nobiliot nuncautem imago conftftit in eo, quod op-

igitur impafsihilts eji fuhftantia in affu: igitur vult

velfaltcm non minus nobilis timumeftinnoftranatura, vtprobaturin primo articulo pcr Auguftini igturinccUcftus agens pertinct ad imaginem , fcd non poteft pertincre nifi ad mcmoriam (patet)fed cum memoria habeat confcruare obicdum,vcl fpecicm obie£ti,&: cxprimcre, vcl gigncre notitiam adualcm eius Patet, qu6d intcUedui i>genti non potcft compctcrcprimum:quia noncft virtus receptiua, nec confcruatiua:igitur competit fibi fecundum,fcilicet exprimcrc notitiam. Scd pro alia parte fcilicct intelledu poflibili arguitur ptimo pcr illud Ariftotelis pofllbili,

j

:

:

j

,

qnodinteUeSlus agens efiftcut lumen.

Commcntator vult ibi quod ficut lumen facit quodammodopotcntiaeoloremadu colorem,fic intcUcftusagcns facitdcpotcntia intclligibili aftu intelligibilc igitur adus eiu.s tcrminatur ad obiedum adtu intelli-

Tex.c. 9. 1

^°'"-

^* '

,

:

gibile, &c

hoc

prajcedit intcUedionem.

Scoti Oper,

Tom. XJl.

Ad ...........

Nn

3

Con

finem.

Quodlibet.

42.6

Confirmaturfjcr illud 3 Je Amma^com. 8. vbi vult Commcntator, quod {\ rcs habercnt ejfe eo modo, quo pofuic Plato, nonoportcret ponere intclle£tum Agcntem 3 1

non ponitur nifi vt pcr ipfum fiat obicdum a^u vniucrfalc lcd hoc praeccdic adualcm intclleftionem. Practerca fecundo,(ccundum Commcntatorcm, intcllcdtis agcns ponitur, vt pcr

igitur

Com.

8.5.

1

dc Anima,

y /,

'^r'

;

ipfum transfcratur obieftum deordineinordine.Qupdfic intclligi poteft deordine fenfibiliii ad ordincm intclligibiliu, & pcr confcquens de ordinecorporahii ad ordi"C"^ fpiritualium & quarc rcquirituribi aliquod transferensproprium ratiovidctur cfle, quia agens, quod habet ejfe corporale, non habet rationem agcntis , nifi in paflum corporalc, propter hoc, quod ta!c agens rcquirit paiTum approximatum fibi ;

j

j

,

Mnutu agerts tras

fene de localitcr 5 quia fi non ciTct localiter praefcns,cflct taU agenti quafi non pracfcns:igitur ordinemanunquam aliquod corporalc potcfl: eflc ratio caulandialiquod

immediatc

' '

!r*'^.

1 nec

per confcqucns transfcrcndi ab

feratio Auguftini

intelleftum

(7f».2

ii.//^/'<'r

non transfertur

,

fic

illo

fpiritualc,

ordine ad illum ordinem.Et

ilta

vidctur ef-

9.Scdtiuandoobiectumfitdea6tuintclligibili,aftu

de ordine ad ordinem

:

igitur nonrequiritut ibi in-

tclle£lus agcns.

Confirmitur, quia ad hoc, quod intcllcdum fiat a6tu volitum , non ponitur talis ab ordine in ordincm j 6c hoc idco cft,quia adu intcUcftum cft fufiicienter proportionatu voluntati. Cum igitur aftuintclligibilchabesf/T^in memoria intelfetraflatio

hoc fcilicct,vt fit aftu inno rcquiriturvirtustransferensdeordine ad ordinem. intcllcdusagcns cfletpcr feadiuusad intellcftionemaftua-

arque fufficienter proportionatum intelligibilc,ad

ftiua,fit

tclleftum,fcquiturqu6d Practcrca tcrtio

fi

,

ibi

lcm,pari rationc vbicunquc ponerctut potcntia efle aftiua ad propria operationem, Anprcpter 'lf7icitur intelletlui

ngens

&

pojjihilis.

g^ cuni

hoc ctiam potentiarccepciuatalisopcrationis,ibi

cflct diftingucre

3g^"f^"i>Sc pofifibilcm:vtpote voluntatcm agcnte,&; voluntate pofTibile,

potcntia

fecundum

opinioncm qux ponit voluntatcm adtiuam & etiam rcccptiuam volifi fcnius ponatur adiuus, propter hoc foitc, quod fcnfatio vidctur nobi'ior ipfo obicdo fenfibili extra,cflet diftinguendum de fenfu agcnte,& poffibili. Cum igitur Philofophus iftam diftindionem de agcntc, 8c poflTibili nufquam ponat ibi,nifi in intellcftu , fcquitur quod ifta diffcrcntia non eft proptet illa , qux communiter inueniuntur in aliis potentiis , 8c ita non proptcr agere recipe-

communcm tionis

;

,

& fimilitcr

&

re aftionem.

PraJtcrca quarto

,

^

vidctur cfle contra illud idcm 9. de Trin.S.: vlt. a cognofce?ite, autcm agcns noncft cogno(cens,fcd folumpofil-

cognitopartturnotitia; intcllcdtus bilis

:

igitur

ab

illo

paritur inteIlc£tio

,

&. pcr

confcqucns adiue fe habct rcfpeftu

intellcdionis.

S

C H O L

I

V M.

Si tefieatur prima. vi.t trihucns totam acfiuitntem intcllecfuiagcnti--, dicettdum erit

habet duas aCHones

j

vnam

,

fjciendo dc potentia intelUgihtlt aclu inteUigihile acfu inteUci7ttm,producejido inteUeflioncm. in contrarium , pofitis^ num. ciu^ agentis ei

,

quia hxc

fecundam a^lioncm ,

1

,

tjuod

quA transfcrt ebiecium de ordine corporrtlium adjpirititaliumy ;

alterani

quafacit dc potentia intelleCio

,

luxta hoc dat modttm rcfpondendi argum?ntu

4. t^uthoritates addtiBtt loquuntttr de prima aciione inteUe-

magis propria , quia nuUi altj potentitc competit :fed non negant Ucet de ca mentionem non faciant , quia efi communis cum aUis

efl

potentiis.

Dui

aElio-

nw rtpen.;».

DE

ifto articulo fi prima via tenctur , poflet dici quod intellcftus agcns habct duas aftioncs ordinatas. Prima cft faccrc dc potentia intcUigiblli a£tu intellJgibilc,vel dc potcntia vniuerfali aftu vniuctfalc. Secunda eft , faccre dc potentia intelle£loaduintclleftum. Primumintclligiturfic, quodvirtuteintelleftusagcntis l

dc phantafmatcin ph.mtafia gignitur fpccies intelligibilisin intelleftu , vel aliqua qua a6tu relucct intclligibile,qu3e brcuitcr loquedo dicatur fpcciesintclligi\j\\\^ 5^ jf^j gignitioncm reale rcprarfcntatiui dc rcprasfcntatiuo dicitur concomitari qua^da gignitio metaphorica obicdi de obicfto,fc.intclligibiHs dc imaginabilirquod

ratiOjin

Imagina'

j

'^f°'

teliidbiu'

.

'^^° rationabilitcr dicitur , quia talc effe obicdiuum habct bbiedum in reprdfentari 5 qualc habct rcpraefcntatiuum correfpondcns } idco tranflationc rcali fafta iii rc-

&

prxfcntatiuo

,

quando dc corporali

gigniiur fpirituale

,

fcilicct

dc rcprjcfcntatiuo fingulari

^^-

7

Qua^flio

XV.

417

rcprxfcntaciuum vniuerfale, confimijis dicirur , veHntelligitur de corporali ad rpirituale,vel de fingulari ad vniuerfale. Secunda acVio ponerccnr *" perquam de ppcentia incellc£lo fiercc aduintclle- 7)o[irin* £tum. Vbi fimiliccr incelligitur fadio mecaphorica ex parte cbiedorum correfpon- fingt^laris. dens fadioni reali ex parte eorum,quibus tendiiur in obicda quia realiter fpeciem ^"^"««« intelligibilemfequitur aftualisintclleftio, ficut prima tranflatio de potentia ad ^T/,^^^,'* aftum fic etiam lecunda diccretur fieri per intellc£tum agentem,tam ex parteob- i„telte^o icftorum,& hoc mctaphoricc quam ex partc illorum , in quibus reluceat obiefta, aUu intcl&:hoc realiter , protanto , fcilicet quod virtuteintelleftus agentis de phantafmatc le^tm. gigncrecurfpeciesintclligibilis, fic met?phoricc dcpotentia intelligibili gignercturadu intelligibilc 5 fecundo virtutc fpeciei intelligibilis gigneretur adualis intellcdio , fic mctaphorice loquendo in obiedis dc potentia in intellecfko ficret udu intelledum. DupUx Confimilicer poflec poni duplex pafllo ordinata in inccllcftu poflibili correfpondesifli dupHci aftioni intellc6kusagentis quarii primacflec rcceptio fpecicj intelli^"^l-!" gibilis fecimda eflet rc- jxf^'J-^'' a phancafmatc per primam adioncm intelledus agentis {Ingiilari gignitur

tranflatio in obict^is

:

&

:

;

&

&

&

1

;

&

:

cepcio intelledionis a fpecie incelligibili per fecundam aftionem intclleftus agentis.

Ec fccundum hoc dicerecur,qu6d ad memoriam incellediuam percinent intelledus agens, poflibilis. Agens quidem, non quantum ad primam a£tionem,qux eft facere de pocentia intcUigibili adluintelligibile imoillius adtionis tcrmirius eft mc-

te/idtiti 4-

genit^.

&

:

moria in adlu , quia per illam atlionem cft intellc^us habens obieftum adu intclligibile fibi pr^fens. Scd quantum ad fecundam adionem,quia cum memoria: fit exprimere adualcm notitiam, vel intelleftionem & incelledus agentis fccunda adio :

adioncm

quanrum ad fecundam eius aftionem, includcretur in memoria. Incclledus autem pofllbilis, quantumadprimam eius reccpcionem qua fciliccc , recipic adu intelligibilc fibi praifens dicicur mepnoria & quantum ad fecundam receptioncm , fcilicec aftualis intelledionis , dicific

agerc ad iftam

:

incelleftus

"

,

,

:

tur incelligcncia.

m

Ecfecundumhoc" refponderi poflfct ad illa , quae vidcntur adduda contra- Solapoien. rlum,per hoc qu6d aftio abftrahendi,qu2e eft prima aftio incellciflus agcntis,cft ma- "'' '"lel^egls propria fibi,quam fecunda,quje eft canfarc intcllcdioncm > quia illa poteft com- ^'"^^ /"^" peterealiispotentiisuiullaautdmaliatransfcrt obicdum fimm dc ordine ad ordi- „entem,& ncm,fic intelligcjidode ordine corporalium ad ordincm fpicitualium:im6 voluncas, pojfibilem. caufando adum fuum, fecundum aliquos, per hoc raetaphorice cransferat obfuum de ordine incelligibilium ad ordinem appccibflium camcn ifta tcanflatio non requirit voluntatcm agencem, ficintelligcndo, hoc eft pr^epar.mtcm obie^um fuum,vcfic actu volibilc, ficut incelledus agcnsprxparat obiei^um {uum,vt fic

liccc

.ieftum

;

,

aftu intelligibile} quia

quando obieftum

eft actu

intelle£tum, cft aftu volibilc. p Illa: igitur au£Vo-

Non igitur rcquiritur aliqua adio pra:parans obiedum voluntati ricates

catur,

affirmant,qu6d verum cft primo actu intellcftus agcn tis. Etfi quandoquc diquodpropter iilumfolum ponitur intclledus agens, vcium eft, vt calis virtus

cft propriaintelledui}

centia: poflfunt

,-_

1

Itciiu tigtnt.

M M E N TAR F l

Y^EiJioarticnlofiprimaviateneatHrJciMc. jL^quodintclledlius agcns fitaaiuuSjpolfLt

httbeiuintfl. dici

tamagens, quam

poflibilis,

habetduas a-

6HonesordinatAS, ficintclligcndo.quodintclledus agcns rcfpedlu illarum adionum, puta fpeciciintclligibilis,

aftiuc fe habet

,

:

prxtcr lc-

Nam alia: po-

agens.

agere ad opcrationem, prxfuppofito obiedo.

CO 6)u»niodoft

obicdum

quia eftibi tantumpotentia prxparans

cundum enim aftum, non eft proprie in intellefta talis virtus

&

intelleftionisadlualis

& potentialis rcfpcftu earum

mcrc

paflrmefe habet , vt ipfc inferius cxponit. Prim6crgoexponitdeillis,adquasagcnsaftiuc fc habct, ptimaergo adio eftfaccrc dc potentia intelligibili,aiflu intelligibile, vcl de potentia vniucrfali aftii vniuerfale. Sccunda cft faccrcde potcntia intellcftujaftu intellcaunr, ptima,fcilicct a
S.

minaturad tenv.imim verc rcalcm

,

rtilicctatl

fpcciem intcUigibilcm, qiis cllqualitas abfoluta

)

intclligitur (ic

quod

,

virtutc- intcllctftus

agcntis dc phnntafmate in phantaiia gignitut fpecics intcUigibilis in intcllcdu , vcl aliqua

ratio,inqua

adu

rclucet intelligibilc,qua; brc-

loquendo dicatur fpccies intcUigibilis. Ciim dicir, quod gignitur fpccies intelligibilis dc phantafmatc , non intclligitur ly (^e vt de uiter

caufamatcriali,fcd id eft

,

ly

de intclligitur virtualitcr,

quod gignitur

phantafmate

,

virtualitcr, partialitcr in

primo,

fpecies intelligibilis dc

quia phantafma continct c.im

tamcn, vt cxpofitum

diftj- qua.-ft.6. Et ficphantafma,

N

n

4

cft

&

iiit'-!

4i8

Quodlibet. agcns

ificcllc
vnam

tcgrantcs

fuiit

duae cauf* partiajcs in-

totaleni rerpciftufpcciei intcl-

agcns

ligibilis, licct intcliedlus

caufa prin-

fit

tipalis.vt patuit iaprimOfdifi.^.^iufi.^.&c ha:c

co quod ad tcrad fpecicm vt dixi. Et

gignitio fpccici cft vcrercalis

minum ad

tcaltni, fcilicct

,

phantafmatc, dtatur concomitari cjuAdam gigniquz dicitur mctaphorica.quia tio metaphorica, ( non tcrminatur ad tcrminum rcalcm , noc cft a caufa realiter agente) obieSii de obteBo,Ccil.intelltgibilu dc imaginabili

icalitcr

id cft

,

quod quando

,

de phantafmatc.quod rcprasfcntatiuum

obiedijhabentis

efse

tantiim imaginabilcgigni-

quod quando

dccorporah, quod

obiccium rcpra;(cntatiuum pcr fpccicro

/pectia

fpiri-

tualem dicitur gigni ab obiefto curporali, quia ab obiedo vt reprifcntato a fpccie corporali, fcilicet

m

ifiam gignitionem realem repnfentatiui, fcili-

cct fpeciei inteiligibilis,
phantafmate. Secunda aQio ponerttur per

;^_ eitiam de pa-

obie£lo adlu imaginato,& a£lu intelteSu iccipitur pro obiciao aftuab intellcdlucognito. Eft

ergo

realis gignitio

primo phatafmatis,

in

quo

relucetobicdlum imagiuabilc; fccundo/pccici intclligibilis, in

ligibilc

,

qua

relucct obie
& ficutde phantafmate rcaliter gigni-

tur fpccics intelligibihs,fic

obicifto imaginabili gignitut obiciflum intclli-

prsexpofito. Tettia aftio realis

gibilc.

Aualis imaginationiSjfiucatJlualisadlus imaginandi , quo virtus phantaftica adu imaginatur

Pono excmplum,fpccics

t6,

albi cxiftcns in vir-

ic(5lo

mctaphoricc dc ob-

reluccHte in phantafmatc gignitur obie-

«Stum reluccns in fpccie intelligibili eft

,

modo

gignitio a-

tutc phantaftica repracfcntat ipfum album fin-

obictflum rclucens in phaHtafmate,& hic adlus

gulaic ciim hicj& nunc,fiue album cxiftat,

gignitur a virtutc phantaftica,

uc

non,& tunc album vt

rcpraEfentatum,ha-

fic

bct f/}f tantum imaginabile phaiitaftica

cum

iila

li-

quia tunc virtus

,

fpecic rcprarfentantc, qua;

&

in tali i€ta

& phantafmatc, imaginandi, tunc obiedlum dici-

tur .idu imaginatum, & vt fic, dicitur potentia intclledum potcntia, fcibc.proxima. Quarta

qui

propric dicitur phantafmaspotcft caufarc aftum

eft

imaginandi terminum ad album

nis obie<Sl:i rclucentis in fpecie intclligibili,qua

tatum

;

fic

rcprsfen-

caufata vcrofpccic intelligibili albiab

& intclledu agcnte, qua: cft

ipfo phantafmatc,

(pcciiS intelligibilis rcprasfcntat ipfum

non

album,

vt fing.ilate,fed tantum in vniuerfali,quia

cft rcprjfiLntatina quiditatis

cum

nonfingulari$,nec

conditionibus finpularibus

frntio.dtft.i.ejuxfi.S.

,

vt patuit in

Tunc album

rcpra:-

fic

gignitio realis

potcntia intellediua

&

cft aftualis intcHe(5lio-

incclligit obie
a<5lu

ab intcUecfbu agcnte,& fpecic intclligibili ; & in ifto a^Slu intelligendi obie<SuiTi habct */}« intellc<5lum a(ftu, 8c tunc obic<Sum vt zda intellc<Sum, dicitur mctalisintcllctSlio caufatur

taphoricc gigni de obic<Slo potentia intcUcdo, fcilicct

de ipfo obic<5lo vt adbu imaginato, quia

fcntatum habct efse acSu intclligibilcquia tunc immediatc potcft canfari adualis intellcdio

vt ficdiciturpotcntia intcllc<5bum. Eft tamcn

tcrniinataadalbum in vniucrfali. Et (\c potcft conccdi quod a'b;im vt habct fj^ iniclligibilc, gignitur de nlbo vt habente ejfe intelligibilc, Hc ifta gignitio dicitur tantiim mcraphorica, quia albuni vr fic prasfcns phantnfmr^ti habct circtantijm fccundiim ^uid; 8c iiimlitcr slbum vtprxfcns fpecici intelligibili.hnbet tantum efie

prima dicitur proprie metaphoricc gigni de in-

,

fccUiuiCim

£tid<.o conceditur

<jitid.

qnod

gi-

gniiurintclligibilcabimaginabilimctaphoricc,

non qucd imaginabilc aiiquoniodo caufct, fed cx hnc folo,f|uia^ phnntafmatc partialitcrcauArur fpccics intclligibilis vctc realiter, &quia phaMtafma rcpra?/cntat illud idem obicftum cum obiefti condifonibus matcrialibu,s,& fic luh<:tc/}e imaginab'Ic. Ec ipccies intclligibilis

rcpr.Tfcntat in vniuerfi/i,

bilc.

Et hoc cft

& non fub conditio-

&

quod quauilo vna eiufdcm

,

fpcfies

^uale habet rcpre-

,

&c. Et vult diccrc, obiefti gignitur de

obic<9;i

cics gciiitarepiarfcntat

co

modo quo ,

obic<Sum

fpc-

& gigncns

,

quodetiam codcm mododicitur alio. Cijm crgo fpc-

vnuin obicdum gignf de

cies in phantafia,qu.-c dicitur phatafina

corpoialis, quia informar,

&

fit

vctc

organum corporale,

fpccics intcliigibilis fpiritualis

niat imiucdiaicintellct^um; tafiua rcpiifentat corporale ciini

quam obieftum haaOm rcalitcr gignitur a

phantafmate , licct partialitcr, pcr quod phantafma obicdum eft in potcntia imaginabilc.Sed in fecunda reali non dicimus quod adualis intcllctitio , per qunm obic<S:um habct efse a(3u intellc(5lum , gignatur ab adluali imaginationc, per quam obic<5lum habct efse intellcctum potentia, ncc pcr confcqucns ita proprie diciinujs obiectum aciu intellectum metaphorice pigni dc obiccto potcntiaintcllccto, ficut in prima. Sed quia tamcn actualis int ellcctio obiccti pracfupponit actum imaginandi cfTe idcm obiectii, dicimns , non tamcn propric , quod intcllcctio

metaphoficcgigni de obiccto potentia intcllccto , quia ficut pet actualem imaginationcm tcnditui a potcntia in obicctum a potcntia,fcI. phantaftica, fic pcr actualcm intellectionem Ccnditur ab intellcctoin obiectum. Nota ctiam quomodo ifta difFcrant , obiectum potentia intcUigibile obicctum actu intclligibilc ; obicctum potcntia intellcctumjobicctum actuintellectum. Primo inodo tantum rclucctin phantafmatc ; fccundo modo in (pccic intclligibili; tcrtio modo in actuali imagi-

,

hct obteilnmiii rcprxfeiitari

,

bet efse intciligibilc in

^uia tale efTc obieUiutim ha-

:

fcntatntum correjpondens

rcpia-renrat

telligibili in potentia,intclligibile in a
fpccics intelligibilis per

attualis realitergigniturdcactuali imaginatio-

tionabilitcr dicitttr

aiia (pccic

difrcrenti^inprimaa
tunchabct e/fe intcUigiquod dicit ibi .Quod ideh ra-

jiibus niatcrialibus,

& ,

,

quia infor-

fimiliter

quia

phan-

obicdum

conditionibus corporalibus,& fpccies in-

tcliigibilis :epi.Trcntat vniucifalc,fiuc

naturam

notz

tenttainteke^o fieret aBuintelleilHi&cc. Et nota, quod obieBuTHfotentia inteUeUum accipiiur pro

quae eft repnfcntati, ua obie(5li habcntis efse intcUigibile, tunc concomitatur aliagignitio iTietaphorica,fcilicct de lur fpccics intcUigibilis

^xtmflnm.

in efse quiditatiuo, fequitur cies Ipititualisgignitur

nc,&

fic

obicctunijvt actu iiucllcctum,dicitur

;

nanenc; quartomodo in actuaii intellectionc. Primo modo vtcomparatur obicctum potcntia jntclligibile ad obicccum actu iiitelligtbilc diciturcirc in potcntia pioxinu ad hoc,vt poftca fit

2.o rel="nofollow">

.

XV.

Qu^ftio iit

adu

intcUigibilc, vt vet^

tniflex fP luccc in fafsio.

MtliuA

neit

fettfi dtct.

obicdum non rc-

quara camen poceft caufatc fjiccicm, pcr quatn

phaiuanTiatc dicicur cunc in poccntia

rcmota ad obiedum adu intclligibilc,& vt rc-

obicdlum

lcicet in rpccie fcnfibili exillcncc in

fic,

fcnfu excc-

riori dicicur in pocentia imaginabile,

lucetin phaniaiaute dicitur vt vero

non

a<5ku

& vt re-

probatper argumcntum a hoc magis videcur compcccre voluntaci,cui tamen non competit , qus licct fccundum aliquos,caufando a(5tum fuum pethoc mecaphoricc transfcrat obiedlum fuum dc or-' dincintelligibilium ad ordinem appetibilium, tamen ifta tranflatio non requiric voluntatem agentcm ; fic intclligendo , hoccft , praeparando obic(5um fuum vt fit a(flu volibilc , quia tcntia fic transferat,

poccntia remota imaginabilc.

n

I/itelleHpu

forciori,quia

fecmdam

agens quantum ad

ica quod memoria prout eftoxprcffiua notitii includit intellc^aum agentcm,& fpeciern intelligibilcm

eint aElionem inclHderetHr in

memoria

vnam totalem caufam

inregranres

,

notitiar, fcd

incellcdlus agens cl> principalis caufa.

Sed in~

po0ili{ ejuantiim ad primam

receptio-

telletlui

aftu

quando obie(ftum eft A&a intelle^flum , cft i&n volibilc. Sed non cft fic quando obic(5lum cft adu imaginatum,eft aftu intclligibilcjnifi cnim

tunc

priiis in

»em,pta,fcilicetrecipit allu imelligibile fibi pri,-

/f«j-,quod tunc cft, lelligibilcm

per

,

quando

quam

recipit fpecicm in-

obic^um

dicitur

intclligibile prsfens intcllcdui pbffibili talis intcllc(^io dicitur

produdiua

memoria

,

non tamen

,

quam obiedum

qua pcrtmet ad memotiam adiuam. Et quanthm ad/ecttndam receptionem,fctlicet a^uaintelleSiionis

,

dtcitur intelligentta

habet adkualem intellcaioncm telligitobieftum,

,

,

Etde hoc

qoia tunc

jtaieAbfir»hendiejlfri-

p IlU

I

obiedtam

,

fit

nifi

caufare fpeciem

,

per qciam

praefeas intelledui in rationc

inteMfgibilis, vt expofui/«i'.i diji.ytj.6.

ptolixc

di^um cdinprima,

igitur anUoritates affirmant

bilc

,

nem,& hoc eft ptoptium

dicit

intclle^tii agcntijnul-

qu6d

Sed hoc fortc non cft po-

nenda aliqua virtusa6biua, qux

enim

rion.ftatim

lis

fpeciei

,

quamobiedum

per

ftica vt

illa

caufa

caufat aliam in virrute phanta-

talis,

per

quam obicftum eft

C H O

L

I

V

M.

Si te-/teatur intellecfttm pofsibilem effcere intelleciionew, dicendtim erit

memoriam quodque agens tantum transfert obieiltim de ;

non

ejl

pra:-

tamen , teneatur prima via , quodconcurrat ctiam virtus phancaftica, vtfupra dixi , fic potcft fuftineri co modo , quo cxpofi;i.

imaginabilctamen vtrobiqucobpra:fcns cum conditionibus mate-

efiiod potentia operatiua

caufatiua ta-

cfta^Su imagi-

fcns virtuti phantaftica vt z&.a imaginabile. Si

fuit potentia

bilium ad ordinem intel/igibilium.

fic

nabilc,fed caufata fpecic fenfibili in fenfu cxic-

obicdum

de otdine fcnfibilium ad ordinem imaginabilium ; pacet,qniacaufando phantafma otiictfti, tunc obrc(flum eft aftu imaginabilc,quodprius

chieSio conJlittiAt

Ntta.

phantaftica

in virtutc

la autem alia potencia cransferc obieftum fuum deordjne inordinem,fic inceHigendo de ordin? corporalium ad ordincm fpiritualium, Licct

S

quod vf-

virtutc phantaftica reprasfentans ipfum in ra-

fic

tionc; obie(^i aftu fmaginibilis.

ic(!lum cft

,

quia neccftario requiritut fpccies albi in

dicitur transferre obic^flum de ordiiw in ordi-

virtus phantaftica transferat

difi.^.q.6.

,

adu

Et

pofitis in poccntiis

rum efi de primo aBuintelleHm agentis , &c. Hic aducrte , quod hoc didtum non cft abfoKicc incelligendum', non enim album vt zQ.a vifum i potemia vifiua eft tunc aftu imagina-

agenciseft abftrahcre; iftaabftradioobicdini-

mit »iiio inttUeiim A- hil aliud eft

aliis

fpc6ta notitia: abftta^aiuaE obic^Sli.

diciturin-

Et fecuudum hoc refponderi poffet ad illa, Cum dicit, q«6d propria a6lio intellc<Stus

o &c.

aftu intelligibilc,nun-

vbi probatur neceffitas fpccid intelligibilis re-

lelligens.

Z9-

eft

tam iweriotibus, qu^m extcrioribus.

fenfitiuis

qua adu in-

& qua formaliter

qua

poftct poni a(9:u intcUigibile,

etiam quibufcumquc

tjilis,

iu

intelledu poffibili cCret caufata fpecics

intcUigibilis.pcr

fed conferuatiua fpeciei intelligi-

,

eft

vt

pro quanto, pratfcns fub conditionibus cor,

poralibusjvrfupra patuit,& quod nulla aliapo-

dicicurin

,

non

quod

a(fUialiter intclligibilc,

fit

dicitur hibeteefse fpiritualc

fcihcet

imaginabilc;

rclucec in aliquo fcnfu

429

& corporalibus, vt fupra patuit, nun-

rialibus,

\^d argumenta pojita^ntt.

aciiuafui obieSi^

i 3

,

.contra hoc.

& ideo intellccln^

qHodipfe ctim

ordine imagina-

pofsibilis

\^dprimttfn,

non

ejl

aclium

quodammodo effceretfuum ohie^um. K^dfecundunty bene expontt quomodo intelle^us agentisfit emniafacere.,fcilicet aElu intelligihilia. t^dtertium tjiicmodo veri-

fpecieiy (juiajic

,

quod con-

tas principij relucet per aciionem intellectus agentis, juia producitfpeciem^fnc ee currat

ad intelleffionem immediate. Lyid qu.irtnm, agens ejfe perfc^fiuf pojsihili

,

quatenus

non alitery quiafacit intelligibilia ; iuxta hoc dicendum , pofsibilem , non agentem^fpe^are ad imaginem^vt dixi nu. 7. Problematicus tamen manet T)o6lor^fed tcnendo non dari diJHnciienem realem potentiarum., prtmam viam^qu^ ponit agentem tanttim refpicitfenfihilia^

1

tjfe

a6liuum.^prxfert alteri.

diHingui

De potentiarum

realiter interfe^ vel

ab anima.

difiin£iione vtde Scot.x.dtjl. i C.vhi osfendit

Defpeciebus ,

non

^ vtroqiie intelle^iu Ute Doclor.

i

IntellcBiii

difi.y qua!li.6.y.S.

pofftbilii 1»'

18.

trat ratio-

vero tcneretur alia vla,fcilicet quod illud animjK,quod aftioum ad intelleSIftionem, eft intcllc^ftus poflibilis, &qu6dintcllo£lus agcnshabettantum aftio-

nernmetno-

ncm abftrahcndi obiedum, tunc eflet diccndum quod intellcdus agcns non perti-

diirn

efl:

,

nec^id memoriimjrcda(fliociusccrminaturadmcmoriam:&:

hocrcfpcdu

ri£. feciiK-

Imnc

fenfibiliu, fentoiti^}/)

quia

»

Q.uodlibet,

430

quia terminatar ad illam formam , pcr quam obie£tum adu intclliglbllc rclucct Inccilcduj,& illaeftformaconftitucnsperfcdam memoriam. Rcfpedu auccm mer^ intelligibilium, puta Ipiritualium,

intclligantur non pcr (pccicm

;

vci

mcmoriam,non tamcn vt

,

fecundum hoc poneretur pettincre ad retinens omnc repraBfcntatiuum obiediadu intclligibilis}

InicUedus autem

tute propria,

nuHam aftionem omnino habcretj & hocii talia tamcn poflunt eam caufare virfi per fpccicm

poflibilis

fcd etiam vt exprimcns adiue notitiam aftuaiem.

Et tunc ad y^dargum.

fodta.nu. ^ftus circa

^arei uileclHs

addufta contra hoc, poflct rcfpondcri,

il!a,quac funt

Ad primum,qu6d potcntia operatiua non cft adiua fui obicfti, lic^t fit pbiei^um

,

&

idconon

nonfacit

fpecicm intclligibilem, ficut potcft caufare intclleftioncm ilJam. ^^ confirmationcm illam,diccrctur quod loquendo de potcntia , vt dicit rcfpeftum,bcn^ diftinguitur in a£kiuum, paiTmum 5 fed loquendo de i!lo, quod fubcft refpe£lui,quod communitcr inteliigimus, cum ^icw^w^ fotentia quemadmpdum di-

fpecmn,/!-

cimus,

fut tntelle-

^^^ diftinguantipfam, ^ quiatunc voluntas eiTct duae potcntiac. ^^ aliud, cum arguitur fecundum Ariftotclcm quod intelleftus

a

i

prolo''!. Intelledtft

agentis

i
^

pojjihilu

Vide

a£tiua fui

pari ratione potcft intclleftus pofllbilis caufare

,

quod calor cft

potentia calefadiua

fic

:

non oportcr, quod adiuum, ,

^'^" ^^^

«"www/jffr^ ; iiHclligcndum eft fic, facere omnia aftu

& pafli-

agens

eft,

intclligibilia.

Et hoc habctur cx eo,quod fcquitur, quod lumenfAcit qmdammodo fotentia

colores

a6fn cotores : quia facit eos a£^u vifibilcs. Sic intcl!igendo,quod licet natura abfoluta»

omniafa- coloris, qujc cft in gencre Qualitatis,

mancat cadem in tcncbris:tamcn vt fic non eft propinqua:quiaquandooportctduascaufascocurjcre ad agendum,vna earum,fcilicet fecunda non eft in potentia propinqua , nifi alia, fcilicct prima concurrente. Ad hoc autem,qu6d color agat in vilum, requirituc alia caufa concurrens ad agcndum,fciliccc lumcn ideo tunc folum eft color vilibilis in potentia propinqua quando eft a6J:u illuminatus. Hoc modo phuntafma non poteft gignere fpecicm intelligibilcm nifi concurrente adione intelledlus agcn tis. JntelUHui IUe igitur intelledus facit omnia aftu intclligibilia, & hoc in potcntia propinqua i agens om- quj^ reluccntia in fpecicbus intcUigibiUbus quac priu^ fucrunt in porentia remota, ntafactt ^^^-^^ tintum tcluccntia in rcprxfentatiuo materiali, rcpraerent.inte ea{ub rationc ^ing^i^ris non autem dicit, quod agenseft quo cft omniafacere adu intellccla. liTthiltacr Cum jgicur concludituradaequatio ' intelledus agentis in agendo .id poflibilcm in ftomcdo ? recipiendo dcbet infcrri vniformiter de adione , recepiione adu intelligibilis, non de adione receptione a£lu intellcdi. Ad tcrtium>veritas principij vidccur in rationibus terminorum 5 illae autem rationes icrminorum.vt adu intelligibiles, vniuerfalcs, relucent inttllcdtu per aftionc

cereexpo-

vifibilis,intcl!igcndodc potcntia

:

,

:

,

^

;

,

&

,

&

&

Sic igitur videt veritatem

lucis intelledus agentis.

^

principiorum in luce intcllc-

tanquam immediatb caufante illam vifionem, led mediatc, fcilicct caufando rationcstcrminomm in ejp intelligibi!i,pcr quaspoftea caufatur adus vi-

clui agentis,non

dcndl veriracem principiorum. Soimpoffi, btlu eSt

'"' *tT' ff^*j„p tinet

a^

Ad quartuqi diceretur, qu6d agens eft nobilius ppflibili, praecisc,vt rcfpicit ob'

ieftafenilbi!ia:quia praecisc

rcfpedu illorum

eft

agens in intelledum ppflibilcm.

^^ ^^° articulp hpc tenendum videtur qupd illam diftindlonem Auguftini ,

10.

de Trin cap.i memoria, intelligentia, (jr voluntas, comparando ad illam Ariftotclis in intcllc£tu agentem,k polfibilem,fic fibi ir-uicem concfpondcnt,quod foluspolfibi.

quiafolusrecipit aftumintclligcndi &ficetiam communiter de intclledu, vt cft, quo incelligimus, fiuc quo rccipimus intclle£bioqem:etiam pofllbilis pcrtinct ad memoriam, inquancum memorix eft recipcre notitiam habicualcm, fecundumilludij. dcTrin.io. Scicntiuy quam memoriatene' mui^ & fic loquitur Ariftoteles quandoquedcintelledu poflibili,vt cftquo icimus: fiuc vt eft quo habemus fcjcntiam, pcr quam reducitur dc potcntia eflcntiaU ad ac-

mttnoTiarn. Ij^ cft intclligcntia,

,

Ariftotelcs loquitur

cidencalem. Poffibilis

fifnit no-

iitiam.

^*'*^^ ^"° ^^ alinm aftum mcmorix,quieft gignere notitiam aftualcm,patct qu6d ^^^ compctit adhuc inteilc£tui polfibili peraccidens quia quando forma adiua ipcft alicui fubiefto, aftio fccundum illam formain pcr accidens compctit eidcm,ficut lignum per accidcns calefacit nunc autcm illud quo obiedum aftlu^ fe habet nd gignendum intelledioncm cft forn^a intellcdus poflibilis igitur intellcdus poffibilis fahcm pcr accidcns gignit. :

:

;

io*

XV.

Quxftio Sed

451

hoc quxras,an conucniat actus gigncndi notitiam pcr fe ipfi parti intcUectiux poceft tcncri fecundum prardicta , vcl compctcre prxcisc intcllcctiua agenti , vel praecis^ intellcctui poflibili:& fccundum hoc iftc , vcl illc diccrctur pcrcinerc ad mcmoriam. Vel pofTec poni tertio modo actum gigncndi vtriquc competcre, fcd agenutanquam principaliori & poffibili tanquam minus principali. Ncc fequitur fi fint vni natura igitur non pofrimthabere refpcftu ciufdcm caufahtatem principaliorcm, minus principalem. Patet cnim inftantia dc intcllcftiua principalior, & aiia fubordinata in aHquaaaionc, &tamen,funt vnanatura. f Scd ifta inftancia fecundum aliquosnon eft fimilis: quia non vtraque potcnoaimmediate attingit idem,vt caufatum, fcd vna pcr opcrationem fuamcaufatam,moucc aliam ad fuam operationem. vlrra

fi

j

:

j

&

Breuitcr,finontenereturdiftindiopotentiarum,nec rcabfoluta, ncc rclationc rcah,fed tantum,qu6d idem abfolutum quodammodoillimicatum cft principium

& fic rcfpc£lu alccrius

immcdiatum muJtorum a£buum, tunc prima via probabih*s videtur.

CO M M E N

T

\iy

^

hilius

"'^A.

tiua

fit

*ci>-

ua

&

»<"»

aiiiHa.

ejt

aflina fui 0oie:}i,8cc.lntcl\cikas ag£$

obietlum hoc modo,

"'citur caufare

qu6d

fcilicct

facit obie
&

«cit ipfiimatftu intcUgibi!c, quando caufat fpeciem iiuelligibilcm obieAii modd potentia

mercopeiatiuajtunc obicdium,(cilicct caufaqadbum.quo pcrcipit obic£kum,non facit ipfum obiedum adu intclligibilc,im6 vt fic ncc pracfupponit ipfurn vt aftu intelligibile,& idc6 di

intellcftus potentialis potcfl caufarc

a^ualem

mtelleitionem circa obi«Aum aftu intcUigibile.noncanfandofpeciem intelligibilem, per quam obieftum efl przfens intelledlum,vt adu

eadem voluntas caufac dicitur adiua,& illa eadem

AStnm fuum,& fic adlum ^ fe caufatum , & vt ficdicitur pafliua, & tamenin re eft tantiim vna potentia,fic diccndum efl in propofito de intelledo. recipit

Citm

c

le^M

conclnditur adtquatio intel'

igitur

in agendo

,

&c. id

eft,

qued

intelle(fius

agensfacit omnia obiedla adtu intelligibilia

&

caufandj fpecics intellibiles obiedkotum , tunc intelleftus pofTibilis rcfpcduillarum cfl recepriuus,per qnas obieda funt fibi prajfcntia vt aftu intclligibilia. Scd quia non facit ipfa obie£b a^Su intellefta.fcilicet caufando intel-

Icdlionem illorum,ide6pofllbilis non recipit pit ab intellcdlu

ncm

illorum

actione

d

&

qu6d intellcdus

ipfi

termini fiunt aftu intclligibilcs

,

&

uus

notitia: ohiecti

,

quam

quod

producunt actum intcUigqndi pofTibilis, verc tantum pcr ^ccidcos, quia pet fpeciem intelligibilcm quam formaliter poteft dici actiuus

habet.

Sed

fimilis

ifta

c^
y

inftantiaftcHndum aliquos non

eft

Sed de hoc vide qux ezpofiui in

quaeft.vIti.prolo.& in2.dift.15.

Breuiter fi non

teneretur diftinHio potentiarii,?iec re abfohtta,nee

de quo in 1. dift. 16. Sed tantum quodidem abfolutum quodammodp ipimitatueft principium immediatum multormm a^uum, &c. &fic pateriftefccundusarticulus qui tamen pro maiori parte eft prolixi cxpofitus i Doctotc in frimo dift .^.q-6.& j .& 8.& yidc qux ibi expofui & multa dubia ad expofitionem huius relatione realiy

atiiculi muItuiTVvalcntia.

In ifto atticulo funt ptincipalit^r dubia. Trimnmdif

Primum cft de obiecto intelligibili; fecunduna,

mbiM.

de vtrcque fimul. Primo inftatur, probando quod obicctum fic

de intellectu

;

tcrtium

eft

totaliscaufafui actus iniclligcncii,& primo

quatum

fuo,fequituc <ju6ft

quia

fit

illa

fit

potcft

impcrfecta caufa; patct,

non

dicitur cauf^ impcrfccta, quae

&hoc vt

natur,

non

fui in intellccru

poteft attingercopcratioqem, ad

diuina

lic;

obicctura ad^-

ipfa

intcllectus diuini.fi

caufatotalis.

quam

Mod6

urdi-

eftcntia

& pctfectiflima intct omncs,itn6 fupec

actualcm intellcctioncm terminorum quibus terminis cogniiis, ftatim habetur veritas piiocipij conftituti cx illis terminis. Et dc hocdictum eft proMxi in primo diftin }, <]Udfl:^.dc

petfectius

nnceris vcritatibus.

fic

ner

pofTibiliSiita

Kot0.

intellcctus agens &c fpecics inielligibilis per ie

omnes caufas.

^d quartum dicer(tur quid ageifs in

vt f^pra pa-

,

De i^o articulo. Doctor videtur deciinare magis ad hoc,qu6d intcUcctus agens fit acti-

prxfcntesintcllcctui po(rtbili,& tunc iBtellevna cum fpcciebus illis caufac

'

obiecta aciu intel-

tuit.

Sccundo inftatur fic quant6 obiccium

ctuspoflibilis

c

agens in intelle-

& non actu intcllecta

immcdiatc caufare noticiam

agcns caufando fpccies intcUigibiles termino,

,

agente aftualem intclledlioilla caufctur ab inicUeau

non

cum

ce irttelleilus agentis.Scc-id cft,

tum

fcilicct facientc

,

ligibilia

& pono quod clfchtia diuina

intcllccai.id cft,

fpccie intelligibile. Sic igtturvidetveritatemprincipiorumin lu-

pofTibilis,

vt refpicit obieEia fenJU/ilia

rcci-

obic£b vt actu

illa

pojfilfili pritcise

iinm pojfbilemt intelligcndo tanium dc prima

f

potentity paict, quia

S.

<juia frtctse refpeUtt illorum eft

intclligibilc.

b Sic non opportet quod aSHuumy& pajfiUum dtftinguant ipfam,quia tunc voluntoi ejfet dut

diceiur alia,& alia potcnti»

:

,

tanto perfectiori

modp

elt SetundHm.

operatur,

ergo obiectum in infinitum pcifeciius operatur.' H«c confcqutntia patet in fimilipcr Dodo«torCin,w primPjdift.i.parte i.^.i.vbi^rguit caufa i (Jipctior eft perfectiot in caufjindo,

ctgo in

,

iniinitutti

fupcciQc in infinitutn eft

per

Quodlibet.

Al^

perfectior,& pcrfcctius ctit patct crgo cbnfequentia. Scd

li

obicctum non haberet totani

operationcmin yoluntatc

omnem

diatc poflit

fui

fua,ita

quod immc-

notitiam producerc,non

opcratctur in infinitum perfectius.

TertJo plerc

inftatiir fic

Aliquid

:

viccm obiccti, quod

poteft fup-

fic

poieft imraediatc

caufare notitiam illiusobiecci, vt totalis caufa Voluntit! ds-

crgq

&

jpfum obiectum

potcrit eiTe

totalis

uinitfitftip-

caufaillius notitia:. Antcccdensparcr,quia vo-

phre vicem

luntas diiiina potcft fc fola

€nuft.fecHn-

in intcllcctu notitiam hominis intuitiuam,

de.

concutrentc intcllcctu mco j patct quia ipfa porcft fupplere viccm omniscaufa; fccundx,vt ab omnibqs conceditur Theologis conlcquentia; patct, quia in hoc dicitur ftipplevc vicem alfcuiusjpro quanto.poccft produccre opcrationcm natahi produci a tali obiecto , vt patct k

immediate caufare

Doccorc »« prolo.cj. 8^ vidc qua: ibi cxpofui, Quarto inftatur fic: voluntas diuina poceft immediacc, vr tocalis caufa, caufarc vifionem .

aliquo ergo muho magis cftcncia diuina poterit caufare, vt totaHs caufa notitiam intuitiuam fui in intcllcctu creaco , pofito eftcnciae diuina; formaliccrinlinits in

iutellcccu crcato

;

,

fuljcuin hoc fit magis propria opetatio eius,quam caufatio fpccici intclligibilis. Tum etiam, quia cx quo inttllc^us merc pafliui fe habct refpcdu fpecici intelligbilis , maxi-

tiath

mc quando

caufitur

illa

amerc obiefto

intel-

lcAuali,fiuc fpitituali,vt pacet prefenti ^.Sequi-

quod etiam rcfpedlu notiiix

tur

merc

obicdti

pafliue fe habcbit,vcl faltem cft aflignandaratio diuerfitatis.

OAauo

indatur

fic

:

Notitia obicdi

cft

fic

propria opeiatio obicdi,qu6d vnitatem,fpeci-

&

difti'n<5lioncm habcc 3 folo

ohab obie6lo,vt rotah caufa. Antccedcns pacet a Dodtorc inprir/to, dtft. j.ij. 7. confcqucncia patct , quia fi talis notitia clfet etiam ab aliquo alio quam ab^obie(fto,tunc ab illo ita haberct vnitatem diftin£lionem,ficut ab obic6to, quod cft falfum. Nono, aliqaod obicftum continct virtualitcr aliquemintelledtum,ergo potcft in illo intclle^u immcdiate caufarc notitiam illius inficacioncm,

ic rel="nofollow">fto,ctgo calis noticiacrir

&

tclledus vt tocalis caufa,

& hoc & in ratione

clfcnti^.Tum, quia cirencia

vcl faltem ipfe

'^intb

eft

origo ,& funda-

Decimo

perfectionis vohmtatis diuina:,

.quol.& in q,7.& in i. d.S.tf.j. inftacut fic aUcfua caufa impcci

Dcus

continct.

fcipfum mouct,

inftatur, intelle£tus

potencialiscaufa ad notitiam fui, crgo

qucm immcdiace potcftmouere,

alium mouebic vt

Anrcccdens patcr,quia ignis

dens patct

fiipra.

per

propofitioncm Dodtotis f. quod monct aliud immediate cjuodh-

:

cft

totalis caufa cft tota-

liscaufacaufandi calorem in fubiecto. Confcquentia pattt , tum quia actio confcquitCir enticatem

;

ergo qu.mdo entitas

actio erit fimiliter.

primo,difi.

crearus

non

telligcndi

,

3. ^. 7.

perfcctior,&

Tum.quia licct Doctor. «« dicat quod ideo intcUccus

poteft

quia

eft

caufa tGCalis accas in-

cflfe

cft

natus operari circa totum

cns,& habettotum ens pro obiecto,tamenconccdit quod aecns inferius poteft clfc totalis

opcrandum

caufa quia limitatum ad

circa dc-

,

tcrminatammatcriatri. Sic in propofito arguo de obiccco.pura iapidc ,qu6dpotcft immcdiatc

caufaienocitiam

fui,

quia refpicit

&

minaram adionem, & detetminatum uum.Si ergo .iliqua caufa imperfefta

dcter-

libet

illam

^uando

,

totalis caufa

&

Secundo

principalircr inftatur

intclledus

tcllcdionisobiedi, fcqucretur quodnoneflc:

Sccund6, voluntas ponitur totalis caufa adus cr"o & intellcdius.Anccccdcns vide-

fui

tur

verum Confequcntia pacec, quia incelleinccnfiiic non eft minoris pcrfeiftionis, ;

noritia; (\ix.

idcm obic(5tum

Scxtoinftacur ficjlntcllcdlus in rationc obadu intclligibilis caufat nocitiam fui in-

Ic6tiis

quia

cit

perclTenciam fuam,vc patet a DocSorc,

«'«

i.

eti.im

,

quia vteique ha-

idcm obie(fluni,& lub cadem ratione for-

ue

,

mali

;

crgo

voluntas

fi

,

cft totalis,

(equicnr

quod

caufa citca

fimilitcr inrcl-

crit totalis caufa.

Tcitiim,

Tcitio inftatut, quia quanto porcntia cft pcrfcdtior,tant6 pcrfcitius opcratur crgo fi ali-

qua

cft

in infinitum pcrfeiftior

,

quod nonpcr-

icquitur

in infinitum perfcitius opcratur jfcd fedtius operarctur in infinitum

, fi

fc fola,

& vr

ftt

dip.'^.

-7.

8.

Confequentia

cijm intcllciflus

fit

fimplex

lura rci in diftindtuS

duo quorum vnum

fimilitcr pater, quia

,

fit

non

,

& omnino

cx na-

poicft diftingui in

vc potcntia

,

&; aiiud vt

obicdium,vcI rotum caufac vr potcntiaivcl tolum ciufat vt obicdtum;fi fccundo, habcr, in-

totalis caufa,non operetur circa

Quarco

obiectnm.

inftaturjinfellectuscftpotctia perfc-

•StilTima intcr potentias productiuas crcatas;

eigo fpccialitcr debct habctc propriam opcra-

tioncm,&

fibi foli

compctentcm

sm

tcri,nec totalicer,nccpartialitcr,fic

Hoc

fcd

perfccta,

non

C\

non

circt

& propriaopcratioipfius intcllectusi

liuati diuin.T,quia foli

intcllcdlu fibi proportionato.

>

ellcttotaliscauraintelicctionis.tunc

tcntum ; fi'prim6, cft conrra Do^torcin; qui vultquod intcllc(5tus non fit totalis caufa. Scptimo inftatur,obicftum,vt toiaiis ca/ifa, fiotcft immediatc caufarc fpcciem intclligibifui in

^"''"'''*'"'

:

quam voluncas.Tunc

inccllcftus fcparatus pctfedlc fcipfum cognof-

intellcAusDiuinus, ciim fit totalis caufain-

infinicivigoris,vt patct.

crttot.i-

caufa rotalis fui adlus.Antecedc-ns patet

probando

,

formalicer infinitus,non

fit

bcc

Gluomoioin-

fi

vi-

cau/a intcllcdionis

fic tot.nlis

obefti.Piimo quia

liscaufa fux a6lionis,mulc6 fortius obieiSurn pcrfedlius eric toialiscaufafuas opCrationis, fi-

eft

modo foteft monere.Yi-

de in prolo ^.5.& infccundo dift. nona, dc qux expofui circa illam ptopofitioncm.

(ftus

tuitiuamin fciplo,ergo aUquod obiedum

ad notitiam.Antccc-

alicjnid

rccepti-

iefti

,

Confeqiicntia etiam patet

bet eitifdem rationis fimdi

quod

rW'/;«w;.

& quc-

fectior eft tocalis caufa proprix opcrationis,

gcnerandi alium igncmjnmilitercalor

telUcius

quarc ciiam non

qu6d ipfum poJlit immediate moucrc.Anteccdens ell notum.confcquentia patet.Tum , quia in hoc voluntas pctfecce fuppleret vicem iilius

vt patet fupra.^.

^tmpl.ex.

q.

obiedi aiftu intclligibilis. Confcquentia pacct, quia ahter non contincrct ipfum , vt totalis caufa.Antecedens patet,quia forte fupremaeffentia creata continec intellcctum humanuni>

mentumomnis

t<'.i$.

Dodore fnfenti

potcft immcdiatc.vc totalis caufa.caufarcnori-

non

,

\

patci a

opcratio depcndcret ab alio ex-

pacet,quia

iila

trinfcco

ficut ctcarc eft propria opcratio

,

illi

conucnit,

&

irt

vo-

nulli al-

propofito

Quiuto

Qusdio XV. Quinto

Qulntum.

inftarur fic:Aliquis intellcAus crea-

tus virtualitcr concinct aliquod

potclt circ caufa totalis patct

,

illiiis.

obicftum;crgo Confcqucntia

quia contincns virtualiter aliud

immcdiat^caufare notitiam

illius

pytcft

,

vtpatcta

,

Sexto inflatur

:

A'iquod cns impcrfcdius

cfl

caufis partialibus intcgrantibus

totalcm. Et piimo

vnam

quia accipio per-

fic,

fcftiflimum intcllcdlum creatum

obiedto

adu

&

,

puta intelle-

,

accipio lapidem pro

Tunc

inteliigibili iniuiiiuc.

non

nc,n

poteft caufarc notitiam la-

intclledus pidis,

nififimulconcurrac lapisadiuead huiuf-

intcUcdionis obiefti. Si dicatur,vcdicit D0Q.0V in primo , dijl.i. ej.y. quod non potcrt poni caufa totalis, quia reipi-

modi

intclte
citorane ens,&c.

niultum

Contra Quiavoluntas fimilitcrrcfpicitomneciis, & tamcn fccunduin aliquos8c fortc fecundijm Doftor. ipfa ponitur caufa totalisfui

fciliccc,qu6dnon

,

fcilicct

aftus. Et pofiro quodnon ponatut caufatotalisadus volendi, tanien refpcdtu adus nolcndi

vidctur

quod Cn

noli^ionis cft

Dodore

quia obietftum cantum priuatio boni, vt pateta totalis caufa

Et

tn i.dift.2.^.

,

fic talis

priuatio nuUius

eftadiua, vt pacet. Stftimum,

dOjVta duabus

caufa totalis Cux adionis.vt lupra patuit i crgo k fortiori , intellcftus crit caufa totalis opcrationis proprix

Septimo inftantur fic Intellc^us vt potenmerc intcileftiua, cfl caufatotalis notitiac fui ; patetv quta a nullo alio caufatur jpcrfedc cnimfcipfum intelligit,prafcrtim loqucndo de intelledlu feparato cigo laltem rcfpcdlu fux :

;

notitiae crirtotiliscaufa. 0(5i:ai!6 inflaturilc

34-

InrcUeftus potcftcffc

:

totalis caufa nocitia;perfedioris

;

crgo

& noti-

Confequcntia patccpcr Potcns produccre pcrpotcftproducere imperfedius ciufdcm

ticis imperfcdioiis.

Dodorcm fediiis,

in 1. difi.^S.

Si crgo intcUcilus poteft

rationis.

vt totalis

,

caufa.produccic notitiam fui,qu£ tft fatis pctfcdior notitia lapidi$,& tamen cfteiufdcm talioniSjfcquitur lis

quoda

fortiori potcrif,vt tota-

caufa,produccic notitiam iapitiiiicrgoobie-

itum non concaufaret fecum

Nono

tJi>num.

inftatui fic

faftiua circa

:

obiedum

adliue.

,

busfaftiuis, calor enim,quicftpotentiafa
habct circa illud , fic quod calcfadibilc nullomodo concurritaftiue; ergo fimilitcrpotentia operariua fe

fuum obic6lum,im6 hoc videtur a

fortiori

proptcr pcrfcftioncm potcntias operatiua;ergo obicdum non concurrit adliuc cum potentia.

uam

intcr pocentiain

fadiuam

& iiki-

patct,quia vtraqucrcfpicit obiedum,cirta

quod

diuinus

moucretur

creato ad notitiam

cliceic

vilificarc intclle
elicicndo fimul concurrat talc

nifi in

,

fupremum,

propriam operationem

poffit

obic<5lum impeifctfliffimum in opcratione ad

talem potentiam.

Sccundo

inftatur

quiafi intclledio lapidis

,

& intellc^au

fimul dependet a lapide

,

ergo in-

cludit rclationem dcpcndcntis cfTcntialis ad intcllecSlum

&

lapidcra

(ftum

;

& tunc qi acco, aut

vnam tcrminatam ad

& obie
non

;

in-

intellepri-

quia eadcm relatio numcro non rcTpicit duos terminos aequc prim6 ; non fecundo, quia tunc idcm cfFe
,

Tcrti6 mftatur quia tunc eadem intelle<5lio arque cfiet naturalis fimilitudointclle(ftus,ficut ,

&

obie
pcr hoc

qu6d

,

poab obic<5to,quod rariieni

intcllc(itio cft naturalitcr a

tentiaintcllc<Stiua,ficut

non conccdit. Et qtiod fequatur.patct, §!umoJo quia Dodtor in prifentiy^.& in primojifi. j .^.7. 'bprobat obie^aumconcurrcrc .nftiuc ad notitiam ^"'J'"'"» Doiftor

fui,

per hoc

,

quod

talis

notuia Ipecmcatut ab iniell-.(ftus fit caufa

Ciim ergo magis

talisnotitix, fcquituf qu6dillanotiiiaacquali-

magis fpecificabitur ab

intellc^au,

quod

;

a:que depcndebit ab intclle
ctiam abobictfto, fi talis nolitia aequc caufcturab vtroqoc. Patet hoc,quia Do. £tor inprtfenti q. pct hoc probat notitiain dependcrc ab obie^Sto in r.itione menfurabilis, furabilis, ficut

quia caufatur ab obicifto, (iue qu6d ideo obie^ura cft caufanotitix.quia notitiadcpenJct ab illo vt mcnfurabilc; crgo cum jntellc
squc

,

vcl

magis caufa

ncititix

fcquitur

,

zque mcnfurabilis ab

tahs notitia ccit

a

intelledus

perfe^Sliflimo

illius

,

obicdlo

cbitcio.

qu6d

obic<So,

tunceadem notitia circntialicer rcfercur ad obic(aum,& incelle<5tuni, qood cft impoflibile, vtfuprapatuic.

qu6d

ctiain pofito

nioucrctur,vt k partiali caufa, vilcfccret

crgo intellcdtus fuprcmuscreatus.fi moueretur ab obicfto impecfedliori fc, tunc vilefcerct crgo talis intellcdus ctfi poffit moucri ab obictSto perfcdiori , vcl 2quali,non tamcn ab imperfc;

&

;

Quarto

inftatur,

&quxro

neccrtari6 apotentia

,

fi

& obic<Sto

intelleftio eft

,

aut idc6 cfl,

quia rcpugnat intellcftui poffc illam producerc, hoc n5,quia intellc<5tiiseft valdc pcrfc<5tior;

&

crgo

cft

tantx ,i(ftiuitatis,qu6d potcft

cam pro-

ducciCiautquiaobic
dtiori,quiatunc vilcfcerct, ficutintcllcdus diuinus. Confirmatur , quia iutelledlus diuinus

cuius effc(Ctus,poccft poni

non dici tur vilcfccrc.quando mouctut ab eften-

tclle^aus eft cx fe caufa fufficicns notiii.x, puta

lia diuina,vt patet i Do<Skore<«

lapidis, fcqnitui

f rel="nofollow">rol.

qutfi.fe».

quod

cffe(5lus

lapitle

;

mod6

Ci

in-

non concurrcnie

&d.i^.(^ hicin quodl. 8c hoc cft, quia mouctuc ab obicdo formalitcrinfinito. Sic videturdi-

aftiuc,quod poffit immcdiatc pioduci ab intellc
cendum in propofito,&

intclle(flus

Smi

^llfomoio ""'^^*^/^'"

&

operatur.

Decim6,& vltimo inftatut ficiSi

Veclmum.

proptis

opcrationis, qualis cft iniciKdlio,qu6d videtur

tcr,vcl

;

£1 fimilitudo

talis intcl-

tamen eft falfum.nec a Doiftore c6c?ditiii,ciini fic idcn iiitellc
iuum obicdlum-fc habct vt totalis qu6d obicftum non concutrit aliquo modo atfliuc hoc patet difcurrcndo in omnimerc adiuc

quod

r'cfpc
Scd potentia

failiua circa

,

,

Ita potcntia

caufi, ica

circa

leflus dcpcndet a laoidc

obic(^o.

Sicutfe h.ibct potcncia fadlibilc

opcratiua circa obiedtum fuum.

circa calcfa(5tibilc

ilic

cludit prscisc

tia

jy.

&

dlum fuprcmi Angeli

Doftorc^«.«//.i4.

Sntum.

435

Tcrtioprincipaliterinftatut.probandoquod intelleftio obic^ti non fic ab intellcdlu obit-

fic

Opcr. Tom.

patet

XII.

ifta

conclufio.

non

fit

fufticicns caufa.

Oo

Ouiiito

36.

;

Quodlibet.

454 JnttUtiih f,n:ii

efl

immtt-

ff^ns,

Quinto inftatur , quia intcllciSlio eft aclio inimancns, vt fupra pacuit, f «
t^llcAio

tantum cJt

recipicur in obicfto, vtpacct, fcd

Nec

in inceilcdtu.

valet diccre

,

vt di-

DoAor in primo,diJl.}.^Hafi.7,qvL6d quando

betuc ptopofitum

approximeiur

iili

ab intelledtu

fi

;

non

concra,quia corpus

,

& lapidc

agit aliquid in alio.nin

localiter,

hoc patetaDodo-

non

potefl approximari

rc inprtfenti tjutfi. fcd

concurrunc dux caufs parciales ad candem a-

localiter intcllcdui Angeli,cikmille intcllcAus

dlioncmimmanentcm.quod

non

vna earutn. Sic

piatur in

fufficitquod rcci-

cft in

propollto

,

quia

poflit caufare

quando obic^uni caufat

fpiritualis.

intclIc£);ionem,aut a-

d6,quia tunc intclledio fic

eadem

rccipit

;

non fccun-

adio tranfiens,

eirec

aftio elfct tranfiens

,

&

ik

immanens,

cffct ab obicfto cilet tran(icns,& vt efab inccUcAu cflct immancns, qwod videcur

quia

fi

nicur natutalis fituilicudo obiedti

let

ce,quia ab intellcdu. Sed de

nicns

falfum.

quod idcm

,

cfFcdtus

Sexto inftatur Cic ; fi imclledus^iSi obiedlum ncccfliirio concurrunt vt dnx caufae pactialcs, auc concurrunt ex squo,& atquc perfeftc, aut non ajque pcrfedc , fcd vna pctfedius altera ; in primo, non primo , tum, quia Dodtor hic (ii(t. j. ^«
aequiuoce produdlus,

qu6d

fciiicct

&

te a

intcllcdio

duabus

illis

caufata acqui immedia-

illa fit

quod

caufis, ita

tota

bu{,& non ab vna fola. Septimo inflatur , & pono qu6d

fit

a dua-

caufaca ab intcllc6lu

vtduo cit

quando idem

,

in prtfenti ^utfl.

numero partim

& pattimvniuocc.

fic

Sccus

cffcftus efl a pluribus caufis cflen-

ordinatis,& totalibus,quia tunc fecun-

tialitcr

&

diim aiium , & alium refpedum adaiiam aaequiuoce proiiam caufam dicitut vniuocc duci , vt patet i Doftore , in primo , difiinlt.

&

tertia

ejHtfi. 8.

,

Sed non ficvidetuf, quando ab vna, & pattialicer ab

patciaiiter caufatur alia.

Dccimo

Et pono quod obiedum qu6d contineat caufalicatem

inftatur

petfedlum,

fiat ita

:

poccntia:,hoc vidctur poflibilc.quia licit

;

ficut

Dodlor quod quancumcunque obiedlum

dicic

intcndatur

,

nunquam

erit forroaliter potentia,

tamcnpotcrit contincrc virtuaiitet potentiam, quia fi obieftum intendcret in infinitum, tunc cauvif tualitcr contincrct incclledum ; ergo faliraretn eius, crgo k folo obicdo pocerit caufati notitia fui,in intcilcdu iiio,qucm virtualiter continct crgo non appatct ifta neccflitas,

&

;

quod inteilcftus ,

& obicdum ncceffa-

caufandum fimul notitiam

rio concutrant ad

Et omnis piuralitas fcropcrvitandacft, vbi non apparct manifcfta ncceflltas poncndi t.ilem pluraiitatem.

Rclpondco ad inftantias contra primum. Ad priiTiam conccdo , qu6d cfTcntia diuina

,

Dodlor

& aequiuo-

;

hoc efl inconue-

obic(!ii.

intelicitio

& ab obicdlo intenfa & quod obic(flum fempcr agat acquc intcnsc, & fccundum totam vittutcm, ficut di-

fil

fimul

intcllci5tio cfTet

ab intclledl;u,& obiefto; tuncfequctetur quod cfTct parcim vniuocc produ6la, & pattira a:quiuocc. Vniuoc^,quia ab obicdlo,pacet, quia po-

quia vt

omnino

etiam

quod corpus merc materiale intellcdtionem , quae cfl mcrc

Nono indatur,

immancnte,aut adlionc tranfcunte rel="nofollow">

non primo, quia illam non

Tum

in loco circumfcriptiuc.

fit

videjcur mirabile

intcUedlio recipicur in intellcftu. Contra.quia git adlionc

17*

fecundum Doftorcm infecmdo, difi.i.qutfl.iu Quzro a quo caufatur, fi ab intcllcdu folo ha-

& inprimt,di/}.

5.

cft pcrfc^arifHma caufa

,

vei quafi caufa intclie-

quam omnium contcntotum,

ipttulareh*c

quxfi.-;.

Obie6tum enim przfens agit fimpliciconatu,& fccundum totam cius virtutem, Dcindc pono qu6d intellcftus magis conctutcirca illam intcileftionem iam caufatam,

dionis tam

«rrfm».

tet toto

& quod perfeftiffiiTic caufa in fuo tamcn ordinc caufandi & fic intet omnes caufas quac

quod cfl pofTibilc^vt ^itet pretfenti quxflione,^nta quod voluntas magis , ac magis firmet eum in taii cognitionc.ccrtum cfltunc quod illain-

caufat

tellcdkio

fit

telleiflionis

intenfior

;

ergo aiiquis gradus in-

mcrc caufatur ab intcliedu,

ab obicdlo, tunc

vltta,

crgo

tcfl vt totali$ caufa,caufare

iiie

& non

intclicftus po-

omncs aliosgradus

intellcftionis pracccdentcs.

Probatur.

Tum,

ciufdem rationis cum gradibus fequcntibus.Tum.quia fi potefl; in gradum perfediorcm, a fortiori.potcfl in graduni impcrfe-

quia

fiiHt

»ftiorcm,vt patct

;

pmnem gradum ;

hoc patct

ergo

&

vt

efle^

inflatur,

fic

ica

fit

prs-

fcns intcllcdlui Angcli in rationc obicfti aftu jntelligtbilis. Si intelledio lapidis

f«tut in intcllciflu Angcli

,

quod

de nouo caucfl poflibile

ipfa p?ffc(JkifIimc

,

pcrfcdic

peitinet ad perfcdlioncm eflcntiacdiuina-jquod ipfa

fic

totalis caufa notitia; fui

,

&

contcnto-

rum refpedu intelle(Jlus diuini , quia hoc fibi omnino rcpugnat. Sicut ctiam ponitur, quod ipfa pcrfcdtiflime caufat

cfFcdVum

fuo ordine caufandi

turis in

,

in

crca-

rcilicct

quia

&

ponitur fimpliciter prima caufa mcn apud Philofophos non conceditur

ipfa

,

fpfa

tuit

fola poflit

,

fecundis

^Hefiione 7.

,

&

caufis

Sic

,

vt

fiipta

dicendum

non

poiret

caufare

in ,

fi

notitiam

contcntorum , vt obiedkum adlu modo caufandi , loqucndo de

in-

quia vt

fic,

iclligibilc fius

pa-

eft

benc impeffc(5ta caufa

cfTct

,

petfcdlifnmc fui

immcdiatc attingere

ta-

quod oronem

qucm vtprimacaufaattingit, con-

,

propofito

& pono quod lapis

,

quod non eft obic(Slum aliquod, moucat ad notitiam fui , & contentorum,ficuc cfTencia diuina; non aucem quod

currentibus

,

,

partialitcr caufant

potcfl cfTc ab intclledu

xcCtc confideranti.

Odau6

,

tantum

cffedlum

fccundum totum fuuna

,

,

ergo tota intellcftio potcfl cfquia ipfa fccundum

fc a foio intcllcau. Patct,

probaui

fui

obicdli

,

vc

obicdluro

cft ,

ip-

tantum

38. Rijponfie

ad

''"j'*-.

/"'»"''»•

Qua^ftio quia vt

fic

currcrc,iSc

non

eft partialiter

con-

cfl pcifcdior,perfe(5lioti

infinita

quantum

hc perfcAiiTimc

modo

caufat, 5c

fi

cil

in fe,poteftinfinite caufare,&

& fic concedo quod cllentia

,

diuina pctfe6lifllmc,im6 infinite mouet intelleftuni diuinitmad fui notitiam. Sedcum infct-

non

Adquartum,patet cx didlisad tettium. 40. Ad quintum, conccdo quod aliquod cnseft .^dquartnm caufa totalisahcuiusa(5lionii,& tamen negatur ^^qtmtum

quod ens

pcrfc(Slius poffit elfc totalis caufa fuas

£t ratio

intellcflionis.

diuctfitatis poteft affi-

gnati cxduobus.

caufa obicdliua propric tantum partiaiiter concurrit, vt fupra dixi.

caufa perfc(Slc virtualiter contincnte

tamcn

Polllt

vnico verbo

dici

argunienta,qu6d cftcntiadiuina lis

notiti.T fu!,& aliorum,

ad

,

cft

ifta

diio

caufa tota-

& hoc fotmaliter, vcl

/ealitcr.Naip ipfa pcr rcilcm identitatcm conti-

net intclleftum diuinum

,

& ideo

ipfa realirer

habct vnde poffit caufarc omnem notitiam,tam fui,quam omnium contentotum.Eiret benc impcrfcftior

fi

,

cum

necefrari6 concurrerct

illa

alius intellcftus rcaliter diftin«5kus.

A'ltern$im.

&

efFe£);as,qui ex natura duabus caufis partialibus,vnani totalcm integrantibus , vel ab alia

tur,ergo vt totalis caufa, ncgatur,quia hoc

pcttinct ad perfedioncm caufa: obic£liuic,quia

»9.

455 modo , quo obiedlum ,

potentixeo przcisc

potentia concurrunt.

vt totalis caufa.

rccundani concedo quod quanto caufa

Ad

jtdfiamdii.

tantum natum

,

XV.

, quod eo modo quo quod ipfum obic£Vum,fi cdct in fe pra:fens,& poftet immediaic moucre intcllcftum , codcm modo caufarct notitiam fui, & contcntorum. Cum dicitur , quod vo-

Ad

tertium conceUo

viccm

fupplct

obic6li,

luntas diuina potcftfe fola caufare notitiam cf

Dico , quod hoc potcft habfre dtipliccm fenfum. Primo, quod prxcise fuppleat vicem obicdi vt obieAljo modo quod fuppleat vicem obicdi fti. fimul & potentix primo modo non eft vcrum,quia obicdum vt obic(flum,non eft natum clfe caufam totalcm notitiz , & fic non potcft hoc modo fupplere viccm.Sccundo modo confcntiz diuins in intcllcdu meo.

,

,

;

cedo , quia lunc ipfe fupplct viccm eflentia* vt obiedi,& intelledus creati vt potentiae intuitiii£e, & boc idco eft, quia ipfa continct intcUe€t\im crcatum fccundiim totamciusentitateni, ft: continet etiam efrcniiam fecundum pcrfedlam idcntitatem, vt fupra patuit. Ciam infertur , crgo & eftentia fic potcft immcdiatc cau0ire notitiam ilbm vt totalis caufa; conccdo.fi ramcn poteft immcdiatc mouere intellcdum crcatum ; cius oppofitum probatum eft fupra, ^jutjl.i^. nec tamen fcquirur, quod tunc caufct illam in rationc prscise obiedli vt obied^um cft , fed qniaipfaeflcPtia eft obicdlum adu inicUigibilc fotmaliter

produdiuum

inintelledlu crcaro,

fi

tamcn

notitiae fui

poiTct ipfum

non

poteft clfc nifi


fecundum

totam entitatem vtramque caufam partialem i & patet.quia filius fic eft a patre, matrc, vt k

&

duabuscaufis panialibas, quod

impoflibile

eft

ab vna earum ; poflet eire tamen immcdiatc a Deo,quiacontinct vittualitcrcaufalitatem vtriufque caufx. Sic videtur dicendum de

elVe

a6lu intclligcndi.qudd

cntitas, cui re-

fit talis

abobiedto, vcl totalitei a potentia, fed prscis^ compctit fibi ciTe ab vtroquc partialitcr concurrentc , vcl ab aliquo

pugnct

cfle totaliter

continente virtualiter caufalitatcmvtriufque vt dixi de prole.

Sccundt') poteft affignari ratio quafi a priori,

quiaintellcdu8,cum fitpoientia perfe(Sbior omni fcnfitiua neceflario habet aliquam operatio-

nem

fibi

propriam,& nullam habet,nifi i(hxm

intclligcndi

ius

lam

qUi zQxm,

,

f>otcntia, illa

noneflet cffediiue a

fi

non diccrcturoperatiopropria

il-

patet,quia tunc fc haberct ad

il-

potentiz

;

in pura potcntia contiadiftionis, ficut ca-

hgno non

lor in

dicitur opcratio

cum tantum

,

fiue zCkio

habeat ad pura potentia rcceptiua. £tvltra,quia intellc(5lio obicdi dicitur etiam opcratio propria illius; patet, quia illi foli conucnit , nam propriaipfius ligni

,

fe

illuni in

intelledio lapidisnon conuenit

diceretur propria,nifi aliquo caufata, vel faltcm

nente ipfum

j

hominij&no|i

modo cfliet abillo

ab aliquo virtualiter conti-

patet ergo quare intellcdio

tia.fed

tatum ab vtroque pariialitei,&

fui cfFcdi:us,& tamcn fupcrior non potcrit. Adfcxtum. Dico primD,qu6d quandoobic4^* ftum eft diftin(ftum przter opus intellccftus, Adjfextnm. quod tunc partialitcr concurrit, & potcntia fi»

militcrpartialitet.

Dico fecund6,qu6d quando idem intclle^lus fcipfum intelligit,qu6d

&

fentia, cuius eft talis intelIc(Slus, ita

faret

immcdiatc notitiam lapidis in intellcdu

Socratts

,

non

fuppleret vicemlapidis vt caufa

,

ratione obiedti

fito

mouere,co modo fuppleret;nec Iimiliter fupplcrct vicem intcIic<Stus Socratisvt caufa totali,quia pra-cisc eo

cem potentie,quo farc,

&

quia non

pattialiter

rct

,

idco

modo fupplcrct vi-

potcmianataeflctcaunata caufatcnifi tantum

ipfa

clfct

eodem modo prscisc fupplcpatct cigo quomodo ef-

vicem potcntiz

;

fcntia caufaret notiiiam vt totalis caufa

,

tantiim caufaret fupplcndo vicem obie(3i Scoti Oper. Tom.X//.

quia >

&

pattialitcr

ab cf-

quod

illa

ficut ctiam cfl^cntia diuina immcdiatc niouet intelledum diuinum ad fui notitiam, & omniu pcr identitatcm contentorum fic mouct iii

(Slus

lapis natus eflct

,

mouet jntcllc(flum fuum ad fui notitiam,& omnium.qus pct identitatem contincr,

non mouct, nifi

crgo modo, quo

intellc^Stu

cffcntia

totalis,quia lapis vtobiedluroadlu intelligibile partialitet,eo

ab

pattia-

illa inteIle(Slioeft

rum,tunc fupplet viccm intclledius crcati.Et fic eadcm clTcntia vt ^ft obicdkim adlu intelligibile, eft partialiter motiua ad fui notitiam, & vt continet virtualiter intelleftum fupplet vicem cau-

patet

caufa

liter caufata

diui;ia

fic

quomodo aliqua caufa infcrior potcft circtotalis

dum totam entitatem omnem intclledtum crca-

potentis.Et patet mclius, fi cflcntia

non

potcft efle nec a folo obieAo, nec a fola poten-

im-

& continet virtualitcr fccun-

n^ediatc mouete,

Prim6,quia eft aliquis

fua

;

&

etiam ad notitiam fui intcUe-

videtur diccndum in propofito.Et po-

qu6d

opus ita

fic

,

nulla pcnitus eirct diftindlio praeter

inrelle^flus inter

obicdtum,

quod idem pcnitus

& potentiam,

indiftin(ftum eflet obie-

(ftum intelligibile,& potentiaintellc£biua,tunc in ifto cafu diceretur

quod idcm

vt obic(flum

a6lu intelligibile elfct realiter toulis caufano-

titizfux, ipfo, lis

qux

notitia realiter recipcreturin

& fimilitct vt potcntia cflct realitci tota-

caufa notitiae

,

qus

rccipcretur in

tentia, ncc tamcn cflent

duz caufx

O

o

4

tali

po-

totales

rcfpc

.

Quodlibet.

4^6 refpeftu eiufdem notitix

itn6

,

tantum vna in

re, licct rationc diftinguctcntur, idcro intelle-

dus

obicAum

vt rcaliter confideratum eft

&

,

feptimuro. Dico ptimo, quod fortc obpoteft vt totalis caufa , immediatc

Ad

inAngeloefl imeUeaitt a-

icAum non

'""•

dor non negat intellcdum agcntem

caufare fpeciem iniclligibilcm,quia ctiam lo,vt patct in fecundo,

De

hocalias didlum

Dico fecund6

,

dtji. j.

in

Do-

Angc-

qut^ft.ii.& dift.^.

qu6d poHto quod obicdum

caufa totalis fpecici intelligibilis,loqucndo de obiefto fpeciali. Dico tuc, qu6d non eft C\mile de intclledionc obie<Sti,& de fpecic intcl,

qiiia intcllediio

ponitut opcratio pro-

ptia intellcdbus, vtfuprapatuit, idco ncceifario

concuirit

ad illam

aiSbine

,

fed fpecics intcUigi-

non ponitut opeiatio propiia

bilis

intelledus,

imo prxfupponitur operationi piopiix cum petcineat ad memoriam , ideo fe femper habet ex parte obie€li,& pei confcquens benc immc,

diace poceft

non

jidnonim.

cft^c

eft

infecundotdifi.y^H. 1

1.

Ad

o£i:auum refponfum

10.

vbi oftendit

eft in

fecundo, dift. 3

quod quamuis

a6lus intclli-

ab intclledu etiam vt a caufa principali, tamcn vnitatem fpccificam habet prarcisc ab obic£);o vidcin illisdubiis,qua:e};pofui ibi. ^^ nonum. Dico primd,qu6dnu!lum obicilumcrcatum continet virtualitct aliqucmintclIciSlum etiam in.*initum , & hoc fe.utidum totam eius cntitatcm , dc quo iacis didum eft ciTct

&

in fecundo^diji.ycj. 10.

Dico

fecund6,qu6d hoc porito,fciUc.qu6d contineat virtualiter fcCundiam totam cntitacem , adhuc non iuppicbit viccm in rationc obiedbi vc totalis caula.vt fnpra cxporui,& dic hic pariforniitcr,ficut fuprk didbum cft ad tertium. Ad decimum,negatur qu6d fipoteft fcipfura mouctevttotaIiscaufa,qu6dquemlibetaliquado poiTu fic moucfc. Et latio, quia quando feipfum mouct ad notitia fui , illa noticia cft propria opcratio realiter vnius & ciufdcm rei , liuct alium inccllc
}

tunc

fcd

quando mo-

dcbet habcrcillam intellc
non

,

poteii dici propria vtrique, nifi v-

intelligi-

,

enim obiei5la ponerentuc caufx neccffari^ concurrcntcs ad corum notitiam,& intellcdus poiret nocitiam illorum immcdiat^ vt totaUs caufa caufare, benc fequercturquod intclledbus vircuatitcrconcineretomin ipfo intelle£):u. Si

nia iateUigibilia,&

polfet eiTc infinitx per-

fic

fcdionis, vt patci in i.difi.i.p.i.q.i.& infecun§)uotnodo do, difi. ) ,q. I o. Sed ponit Dodtor ot)iedum ne- concunit ob^ cel{ari6 concurrcie vt caufa pattialis , quiain- ieHumiutoltelledus rcfpicitipfum obiedlum abfolucei cr- ^'^^"'"m-

go

fi

cx quo

ellcc caufa totalis,

tia rcceptiua,

&

etiam pote-

immediatc caufare notitiam omnis ob-

poiTet

non

omnino Scdnon

rcfpicic

abfcntis,vt patuit»«^n>«o,

eirct ficde voluncate, quia obiediumabfulutc,fed canium

cognitum,cum non poflit

vt

cft

fibimct optimc prxfcns, tunc

ciicere

adum

ca aliquod obied):um,nifi vt pr.-ecognitum

cir;

Sc

ideo ftantccognitione obicdi; potcft voluntas efle

immcdiata caufa

voUcionis

fua:

;

& ha:c cft

principalis ratio quarc

Dodorponit obicdtum

&

quarc folus intelkdus

concurrere adliue

non

,

poceft eflc cotalis caufa vlcra alias caufas a

minus tamcn euidcntcs, nunc nonpertrad>o,fuftinendo opinioncm qu6d voluntas fit toDodtorc

afTignacas

im6 magis

,

pcrfuafiones, pro

taUs caufa fui adus.

Ad tcrrium. Dic6

vt dixi ad

primuni contra

primum dubium principalc,&ficconccdoquod inceUcdkus diuinus cftcaufa perfedliflrima pcrfediiflimc,& infinice fuo

modo

,

&

caufac noti-

tiam cffentix in fuo tamenordinc caufandi^qui potentia conucnit vt potcntia intcUediiua,

&

ordo eft prscise parcialicer caufarc. Ad quartum concedo qu6d intcllcdlio

talis

operatio propiia intelledlus

qu6d non

eft

& ctim infcrtur

,

eflet piopiia, nifi cifcc totalis caufa.

Dico,qu6d operatio propria poteft multiplicitcr inccUigi. Prim6,qu6d prxciscilli foU conueniat ficut

fic

operari vt totalis caufa operationis,

dicimus quod cteare

Sccuad6

dicicur propria

,

mode fpeciali conucnit,&

foli

Deo conucnit.

quia fic

talis

caufare

operatio

vcrmem

piopria adlio foli Dco, conueniens, vt prx-

trunque a6biue concurrat,&fic patet terponho. Secund6 ptincipalitcr refpondet ad inftantias contra fecundum principale. Ad primam, dico ficui dixi ad primam contra priroum du-

petfedtiflimar, & hoc mocaufx primx, alicti conuenit : potcft tamcn conuenire caufis fecundis, non lamen codem iuodo>

bium

licet

principale.

Ad fecundum

4}'

dico. Prim6,

falccm cognitio obicdli

tioinpatrU

ille alius fi

omnia obiedla

quia illx intelledliones noii poneicntuc coutinerivircualitcr inilUsobicdis,(cdtantum

ipfa

dtji.9.

ccc diuetfimode conlideratae

§luomodi

contincret virtuaUtet

dift.^.q.-j.

fupra, quxft.14.

Addecimu.

ab obie£lo vt ^ totali cauf3,&

a potentia.Sed poftea ciTct ditficulta$,quo-

gendi

fit

quia (equerecur cxcefliua pcifeiflio in ipfo intclledlu,quiacxhocfcqucteturquudintcllc£tus

vniuecfalem. Diiflum

(j.

fufficit.

lcdum

icdti,eciam

41.

caufatus

& hoc

,

voluntaic.Non enim Dodlor concedit incclcire totalcmcaufam adlus intelligcndi,

Sc

modo obic6kum poflit immediatc caufare (peciem inteUigibilem reprxfentatcm naturam er

erit partialitcr

obici5l;i

Dico fecund6,qu6d tcnendo,qu6d voluntas

biUa

cft.

fit

ligibili

a nocitia aduali illius

totaUs caufa fui a^us,n6eft fimilc dc intelledu,

potentia.

Ad fettlmU.

obiedlo volibili, tamen

,

qu6d obic£tum,

concurrit ad adtu vo-

luntatis, falccm partialitcr, vt patct a

*" ^'dijf.i^ hcet

non

Doc^ore

itaexptclse aftirmet,tamc

vidctur affirmare ex hoc quod dicit

qu6d

mfntitionej

liic

i» vin,

fruitio in patiia diftcrt fpccie a fruitione in via,

,

&

&

eft

&

cisc

do nuUi

ponantui

caufae

vttique caufx proptia

lium

& alium modum

quod non

do ergo qu6d

,

nifi

obiedlum a^iuc

fe

duabus tamca fccundum tamen alicct fit a

,

opeiandi

,

,

eiit

& ficintel-

Icdliodicitur pcopria opcratio intelledus,quia foli intelledkui conuenit fic operari in ra-

ucnit in rationc

vcrum

qux

,

caufis paitialitei concuirentibus

hoc proptci aliam aliam przfcntiam obiedi fruibiUs, vt patettn ^,^.^1. &in ^.difi.^^. eirct

etiam totalcs. Tcttio di-

cituc opeiatio piopria

lionc potentix opcratiux obiccli

,

&

obicdlo con-

operatiui.

Concc-

intelligere eft propria opciatio

habetct ad adlum voluntatis.

Cum dicitur de

intcllcdlus fic

*Aa

non caufatur ab

opetaii in lationcpotenti* operatiu«,&

volendi.

Dico>qu6d

(i

iUe

,

qu6d nulU ahcii conucnit

fic

tamcu

cum

a^

X V.

Qua^ftio eum hoc ctiam ipfius obie
quod

ftat

operatio propria

fit

modo pra:intcIle<^to.

Ad quintum.Dicoprim6,qu6d

tam

nullBS

ob-

ejutft.

14.

Dico fecundo , quod hoc conceftb,qu6dtunc poteft fupplerc vicem dift.}. ^.10.

modo

obicfti

prxcxpofito fupra.

Ad

fextum, patct rcfponfio fupra quare,fcil. intcllcdlio neceflario eft tam ab obicdto, quam

adduda

ibi.

,

nobilior forma fubftantiali aqus,

cft

Sc

tamcn non (equitut quod

ic

formam fubftantialcru ignis in aliqua matequod etiam pofllt producere formam iah-

imeUedus

Ad

fi

potcft producc-

nam

,

notitia

diftcrt fpccie a nqtitia lapidis.

Ad decimum dico,qu6d

& idco non

caufa eius

;

quod

eft naturalis fi-

paiet, quia

fi

cC*

,

qufa vt ^

fe

habet

efife

^ tali obie<51:o,

viccm iUius diciturnanon habcc fimilitudo,

vel ab aliquo fupplente

hoc ab

&

imago

intcllcdlii,

&

cum fitidem intcllcftos om-

nium.Hoc idem dico de

aliis,

(cilicetmenfurst,

5

caufata ab aliquo paiticulariterjer"

fimilitudo naturahs,vel menfuratur

quia requiritur non fimplicitcr caufa-

rijfed fic caufarijVt fupra dixi.

Ad

quartara dico,qu6d quamuis intclleftui

pcrfc(5lior intclleAionc,

fit

quod

poflic

eam

non tamcn

fequitur '''Ta

caufarc vt totalis caufa^nec

fi-

fe(5I:ius

intelledione, quia etia Angclus

cft

per-

foima ignis , & tamcn non poteft cam caufare. Dico ergo qu6d catio eft, quia talisinrcIlc(5tio eft operatio propria tam potentix, qua

fc(5lior

tamen fe

folo

obicftijidco vnu illoru no potcft cfle totalis cau-

non

fa,nific6tinerctaliudfecudiimtotafuaentitat€i

depcndeat

fed

,

Primo modo

non

fiicundo

uina

,

,

vtfupradi-

fonat imperfc<5lionem

modo

,

,

fcd

Ad quiutam eomodo,quo

dico,

qu6d

eft adlio

immanens,

expofui fuprik,^.i}.Ciim quzrituc

dc obicfto, aut

agit a(5lione imma,iicntc,aut tra-

quia tunc eficntia di-

feiite?Dico>qu6d immanente,quia agit partiali-

imper-

ter intelledliQnc,qu^ cft rccepta in altera caufa

vel intelledtus diuinus diccret

non

poflit caiifa-

Dicitur cnim immanens, vt coparatur ad caOsS

rc intclIe(2ionem fui, nec fimul intcllc(5lus di-

principale.Poteft etia conccdi,qu6d aftio-nc tri-

uinus, vt fuprii patuit.

leunte.quia

,

ciam fola efrentia

qu6d Angclus

Sic inpropofiio, pofito

agataftiu^,partialiter tamcn, 8c

lapis fimilitcr.tunctalis intelle(5lus rcfpe(5tu

cx hoc ^lo.quod

tirix lapidfs efret impcrfc(5lus

caufat

effcdum communem

pcrfcdioin

illo intclle(5lu

,

no-

,

cflct

tamcn im-

rccipiendo

nouam

ic(5lD,&

illa intelIe(5kio

conccdo qn^d

fpc>5lu (.{icitur

non

rccipitur in

fcciidiim aliu,&

vt cop.iratur ad obicftii,in

obrc-

quo nullomodore-

cipitur.Immancs vcro.vt coparatur ad potetia, in quarccipitur.Et hoc n6 eft aliquo oiodo in-

quomodo eadcm in-

conucniens.

tunc

tclledio diciturtranficns,& immancns.

quia , lubetin potctia paflSua tcceptiua rcfpe-

alifl

trafics.&immanes.Ttafies quide,

iniclle(5tioncm partialitcr ab ipfo lapide fe

Etficpatct

Q:a lapidis partialitcr caufantis intcl!e<5lioiiem

Adfextamdicoprim6 pofitoqa6dconcurrat

Dico fccundo.quod no

ex xquojuo fcquitur quod poflit eflc ab vna foU.Cum dicitur qque perfc6lc cft ab vna,ficut ab

fui in irttellcwlu angcli.

inconuenicns ponere tal6 imperfc<5lioncm in AngcIo,quiacx quo no cft fimpliciter illimicft

tatus,nec formaliter infinitus nopoteft virtualiter

cotincrc

omne intelligibile fecundum tota

alia.Dico,qu6d

intelligatur

(i

xqu^ perfe^c ab

efte

ab vna,ficuc ab alia.partialitertame ab vcra-

qucc5ccditur.'Si vero intelligitut xque pcrfe<5lc ab vna.ficut ab alia,i.qu6d fccundutoiiifj^

fcAione vt a caufa partiali,& minusprincipali,

fit

Scoii Ofer. Tom.

XII.

47-

vna,ficut ab alia.id eft,qu6d ^quc dependeat in

eoru entttate,& ideo non cft mirii, fi ad cogni. tionc alioru obicftorum a fc recipiat aliquj pereirettamcn inconucnies.fi intclIc<5tio,qua Angclus habet dc fcipfo eflct caufata ctiam partialicer ab aliqtio aiio cntc crcato; quiatunc

"

,^^3/^^«.

militer fequitur de obie(5to,poficoqu6d fitpcr-

natus cfle prxcisc ab vnoillorum. Vel quia

feftiorrcm

itfi,.

idco

attingere cfFc
alio

efFc<^u$ eft operatio cft virtutis

perfeciio in

militudo

dc intellcfbu creato,

&

xi.

eft

ifta;

cognitio aliunde caufata,adhuc cflcc "a* turalis fimilitudo , (ed dicitur naturalis eius fi-

illo

&

eft

Do^r

fci illa

ab

hoc elfet im-

primam dico, quod dependerc ab aUo in caufando contingit multipliciter. Primo , quod habeat virtutcmabalio motionem,fiuccaufalitatcm ab illo. Sccundo , quod habcatpropriam caafalitatem , non in ellcndo , necin non poflit

militudo, quia

poflet reciperc aliquid de obiefto,

finitus,& limitatus.Sed de hoc aliks patet.

caufando ab

a6.

Et ciim cx hoc probat

\ potentia.

nis, quia cft naturalisfimilicudo. Dico.,

eft eius

cft fic

quia

,

noneft caufaprxcifa

go

Scd no

non

obic(5lum caufa effe£liua intellei^b-

eft

telIe(5lio cft

Ad inftantias contra tertium principale. Ad

4J-

qu6d

formaliterinfinitus,

perfeikionis. fit

tcrtiam dico, vt dixi 1» 1. d.i.q.^vH.xti.

dicerctur intelledlus

eft

ctia infinito rea liter diftindo,quia

cu

Ad

& fpecificationcjncc valet iftaconfcqucntia^n-

pairum vt receptiuuro.

diuinus vilefcere, quia

irn-

funt ad plurcs caufas totales cfsetialiter ordina«

turalis eius

nonumjneg.itur fimilitudoilladepotcn-

fadiua,& opcratiua,quiafadtiuaprxciserc-

tia

fpicit

aliijiiit

dcmiis totahbus, quibus totalitcr dicitur a plu; nccloquor dc totaIibas,qux

ribus dcpendere

probatur pcr hoc

£t vlquod intelligiturdi^um Doftoris de

ilantialem aqus.Sic io piopofito

infirtitus efi

Do*

Dico,qu6dloquitnrde pluribus depen-'

<5loris.

cificam ab obie6lo,&

euidcDS,vt patct

ria,

fit

plaii-

cum

quia ignis

non

idem

impoifibilc

eft

vbi expofui, quia intellcAio habet vnitate {pc-

efFe(^ueiufdem raiionis.id eft,eiufdem fpecici,

liis

quod

patet intucntijfedprima ratioaflignatacftmul-

tradico

Cnm Angt-

,

dcpedetiis depcdcte,vt expofui ini.d.i.p.i,q.j.

przcifa ratio, quare intcllc(5bus

Ad fcptimum patet refponfio fupr^. Ad o£lauum patet fimiliterrefponfio.

flkiter.

dicitur

busdepcndcntiis dcpenderc per rationcm

non ponitur vr^abona congruentia, vt

illa ratio

totalis caufa, fcd cft

*l:o fotejl in-

cum

tas,quia detalibus loqucdo idcpoteft pluribus

potentia, ncc

(ft

Dfftndfmab

funt plures depen-

dcntix particularesjficut&plures caufx partiaIes,& vna totalis aggrcgata cx illispluribus. Et

per Do
h.

telligi ntitlti-

Ad fecundamdico,qu6d

iiitcl-

fecundiim to-

eius entitatcm, vt cxpofui fupra,

er infecmdo,

vnde

fua naturali pcrfc(5lione

fcipfum polfct cognofccre.

tcftus creatus continet virtualiter aliquod

iedum rcaliterdiftin£lum,& Iwc

437

non habcret ex

?qucpctfc(5tc ab vna,ficut ab alia.Dico

ncc ab vna.ncc ab

ab vtraquc fimul

quod

Nof»

alia eft fccildiim totii efe^fcd S'"'"'-

& tocalicerab

vtraque fimul,

fcd parcialicerab vtraquc fcorsu.Dico fccundo,

Oo

>

quud

'/'V'-

Quodlibet.

458 quod communitet vna caufa Et

alia.

cum

cft

piincipaliot

infcttuf>qu6d intcllcdio habet

aliquatn pctfc6):ioneni a principaliori,

quam

Dico, quod hoc non fequitut,(icut ctiam p.itct dc codem effc(3:u numeto,qui dependet a pUuibus caufis cffemiahter oidiiiatis, qui pert^edtius producicur a fapcriori, quam ab infcriori tamcn totus effedluscftetiam ab infcriori;fic in propofito iniellcdio eciam in infimo gradu, profcdius producitur ab vna caufa , quam ab alia, vt paiion habet a

minus

principali.

&

;

Ad fcptimam dico primo , quod alJud loquidc incellc(f):ioni abroluie,& nluid dc

cft iii-

tertto, dtfi.

ij.Non

valet ergo,potcft elice-

cerealiquem gradum,ergo quemlibet ciufdcm raiionis.Et cum vltra probatur, fi potcftpro-

duceregradum perfe(Sliorem,ctgo & impctfcquod aliud eft adderc gradum intellciflioni prx cxiftenti, (ftiorcra eiuidero rationis.Dieo

&

aliudcft produccre ipfum vt peife(5liorero.In-

cnim intenfavc o(Sto includit neceiTaomnes gradus praEcCdcntcs. Concedocr^o quod fi inteIIe(Slus poteft producere intcUe-» (Ttionem iiucnfam vto(5to fic quod totam producCre quod ciiam poterit producerc impcrtcIlc(5lio

quiabenc intcllcdlio obictti obiedo & potcntia, quia ipfa, nujlo modo pocefthabcri fiiic obiedo 6c poteniia,(Sc coucedo.qu6d Itante inttllcdlione obicdi poctft inccndt,& non ab obiedto, quia obicilumjproducendo illam in primo inltanti

fi agitcum maiori conatu.Sed modo negatur quod intelle(5kus etiam fecundijm totuni conaium poflit producere intelIc(5tionem obic(5ti intenfam vt o(5lo immo nec vt fex, quia tunc produceret totam intelle6tionem

pcocfhxic fecutidum totam vitcutem, ik cona-

obie(5l6non concurrente.Sidicatur,qu6d

tcncioue eius

:

abfoiutc depc-ndct.ab

tum,parcialiter

tamen-&

ma-

potcft intcndi per

iorem conatum intelki^us, quia quanto intcnfirmius figitorin obicftumjtanto illa fiu$i intcllediointeiiditur > an mod6 ab intclle(5lu, an ivbluntate imperantc, & fiimante ipfum

&

intclle(ftum,vifunieft infecundo Voclrin» /»»

& in

rio

tet

luUris.

nis,& tamen hoe non (e()uiiur, quia habituata actum intcnfiorem.quam non habituata, vt patct a DociosCiin pri»io,difi. 17.

poteft producere

difi.

^t.Con-

cVKtitcrgo obicduin ncceflario ad intclle(ftionctaetiam inte;)fam loqucndo de intentione ,

pertinente ad ipfum,puta

quod

oa-

incclle(Stio

intcnU vt odoquando obie€lum,&rincclle(fliis agens totoconatu,&feciidum tocam virtutcm. Modo pono qu6d intel\edi\is non agat fecundiim totum conatum , obie£lum {ecundum totum conatum, tunc int3'cft produci

&

tclle(!]lio

produciiur intcnfa vt fcx,itaqu(}d in-

telle(Sl:i6

intenfa vt fcx cft ab obic^Sto,

lci^u,

& ptincipalius ab inccllc(5lu, &

eadem

incellc(5tio intenditur prscisc

&

intel-

amorisjcum obiectum amabile,& in primo innon eliciat/ccundum totum conatum,& poftcontinet cundem fcciidum totumciusconatum,patct,qu6d tunc praccise intendit illum adlum.Pono criam quod volunias eliciat aclum amoris feciidiim totum conatum non tamcn hdbituata,& poft coniinuet eunde actum vthabituata, puta qu6d infundatur habicus, qui concurrac actiue ad cundem actum, lunc

quod

illc

idcm actus

vt elicitus a volun-

vt habituata cricintcntior,quam vt dici-

tus ab

cadcmnon

vt habiiuata,elicicntc

tamen

vttobiquc xquali conatu.Sic vidcturdicendum in propofito, qu6d aliquis gradus inienfionis poteft efic propter maiotem conatum intelle-

pcrfc(5tum,

Docaufa

(\

qu6d

producere efFc(5tum imperfeftiorcm eiuidcm rationis. DiciOi qu6d hoc verum eft,

quod

fi ihtclle(5kus meus potcft vt totalis cauproduccre inicllccrionem lapidis perfccte vt ocio iia quod producat totum illiim efFectum,quod etiam poteft ptoduccre intellectio-

fa

ncm lapidis imperfectiorem,fi

& ficDoctor

riconatu,

agitcura mino-

intelligit.Dicofecun-

d6,qu6dfortc polfct conccdi, quod obiectum etiam conuenit ad intclleccioncm fecundum omncm gradum , quia inccUectio depcndec continue tam ab obiecto, quitm ab intcllcctu.

Sed de hoc non refponfio

eft

cft ita

certum,

&

idc6 prima

probabilior.

0(5l:auam.Dico prim6,qu6d i» prafenti

cfu^sfi.

dicit

quando Doqu6d corpus

approximctur localifccundijmintentionem proprianijfi tamen inttlligit dc approxiraatione locali circumfcriptiua,ita qu6d paffim fit ctia in loco circumfcriptiuo, quia cxprcne vult nonagitefFe(5lum

,

ter,&c.qu6d non

dicit

nifi

mo-

in 1. «^«7?»».z9.qu6d lapis poffit imracdiate

ucre intelledtum Angcli ad fui notitiam, qui taracn non eft in loco circunfcriptiuo.Dico l"c-

cund6, quod corpus dicitut approximari localiier,non

tamen ciicumfcriptiue.quia nonpo-

teftpafTum in

quod

agit intelledtioncm fui elTc

in loco circumfcriptiuc

paftum

poteft in

,

fufficit

tamen qu6d

inloco naturali dcfinitiuo.quianon

fit

quocunque

diltantia agcre in intci-

Doctore infecudo,& in qMarto, difiin.if .Coipas ctiiva vt agit cfFectura corporalcm approximatur palFo localiter , ita qu6d oportet pafrum cfTe in loco circumfcriptiuo,

lccum

fed

vt patet a

non

fic cft

quando

agit cfFcctum fpititua-

iem.quaiiscft iiitcllcctio obiecti.Ec

Ctu^.

Ciiin infcrtur,

S.quod

potcft

Ad

ftanti

<^»y?»».i

potcft producere eflfc(5lum

doichic

inienfionis ipfius intelIe(Stionis. Exemplum patetin fimiIi.Pono,qu6d voluntas eliciat actum

c.ite

concedit infecundo,

illa

iorcm conatum intclledus. Non cnim eft nccefic obie£lum concurrerc ad omnem gradum

patct

(5tor

ma-

poft

pcr

,

feOiioiem,

poneretur

lapis extra

fic

patcr,

vniuerfum,

gradus poteft caufatii folo intcllectu : ergo quilibet alius ptjrcedens.cum fint ciufdcm rationis cum illo. DiCo,qu6d hoc non fequitur.Et patet in fimili. Voluntas poteft no|i habituata dicere actum intcnfum vt fcx,& hoc fecundum totum fuuni

quod nuUo modo ellct in loco citcumfcriptiuc,vel qu6d Deus confcruatet lapide,& non iti ioco quod Deus pollet faccte , vc fupra patuit.q. II. Patct qnod iapis polFct mouerc iti-

conatum,& habituata

lirer cflFcctum

fi

aliquis

&

vt octo intenfum

,

potcft ipfum producere

ergo voluntas poteft non

quia

fi

tellcctum ad fui notitiam,&

caufarc partia-

fpirituaicm,non tamcn corpus

pofTci immcdiatc vt caufa toiaiis caufarc aii-

h^bituata ptoduccrc actum vt ocio patet,quia

quem

cmnesgradusintenfionisfunt

eric

ciufclcra ratio-

fic

ita

fpirituaiem eflfcctum. Scd de

fcrm

hoc

aliis

0.

Ad

speeularedi. ligtnter.

Quasftio Ad nonutTi'c!tco,qu6d non

habito pro incon-

uenienti qiiod idetn effectus fecundiltm alium,

& alium refpectutn ficut

&

ad aliam aliam caufam^ etiampatct dceffectu ptoducto a pluri-

bus caufis

cirentialitcr ordinatis, qui

dicitur

aequiuoce produciiicaufa prima, fcd a caufis tcmotioribus , vniuocc produci i caufa proxima,vt patet dehotnine, qui ptoducituri

&

& ab homine, fic in ptopofitoj malor ratio de plutibus caufis tatilUHUefi totahbuscirentialitcrordinaris,quara de pluiitfftctus tqitt- bus partiahbus intcgrantibus vnamtotalem. ««w. Dico fccundo j qu6d intellcctio cft effectus Deo

k Solc

non enim

«rquiuocus

,

cft

,

tam

refpectu obiccti

quam

,

S PfintuiH dicium huius

literd!

,

XV.

459

pectu intclIectus.Cum dicitur.quod intcllcctio eft iimiliiudo obiecti naturalis. Dico, qudd propter hoc non fcquitur quod fit effectus vniuocus, quia rcquiritur , quod fit nmiHtudoin natura, ideft, qu6dcaufa,& cffcctus/intciuf(jem perfectionis fpccifica:} raod6 obicctpm

&

non

funt huiufmodi.Sed dicitur in'tcllcftio fimilitudo naturalis obicctf, quia .

ntcllcctfo

quafi eius itnago ponitut per imitatidftbm

cum pcr ipfam obiCctilm cognofcatur. Ad dcciinam refponfionem quxrc Sunt-?tiam in

ifto

,

alibi-

aiticulo multae diflicultatcs,

ftd iftas pro prxfcnti fufficiant.

tcf-

C H O L

I

V

M.

inteUeifus beAtusfOiejl habere 'verhumde cre.ttura cognitA

i» propriogenerei cfuia hoc potefi inviaynecimfediturinpatria^de^^uoifide z.d. 3.^. ii. c^ intelleiius pofsibilis eodem modo concurrit ibi,(!/" hic. Secundumvidetur ibi ^d./^^.q.x. )

^

non ejfe 'Uerbumproprium de creatura vifa inejfentia ) primOyfjuia nonattingeretur immediate per notitiam in ejfentia. Secundo , non haberelurfecundum proprtamfpeciem. Tertio , de ipfa ejfentia diuina non habet beattts verbum.Impngnat ha^ tres rationes^alys c^uinquefhfattorem pppofita partis \fedrefpondet

ad impugnationes prxter duas posieriores.^ tjuarum habe-

tur rejponjio ex ^,d. i^.tju.i.fne,vbivtproblema admittit Docior pojfe vtium

infnitorum obie£torumj)eoftcvolente. Tertium, hk dubiuf videtnr manere cjjentia cilius

II.

,

acium

cjje

an creatura tn

,

videatur eodem a£iu ,quovidetureJfentta^ velaliodifiincto. Oi^ihividetnr longefa' tiuod diliincto : de quo

DE

tamen Doctor nihil refolmt.

ArtlcuU t

fccundo articulodico*qu6dintelIcftus beatuspoteft liabcrc verbum de sinltDetu

creatuia cognita in gencrc proprio; 6c ad formationcm

illius

vcrbi

poncndum

creatnras

intelledum poflibilem fic fe habcrc cunc , ficutfc habet nunc ad formationcm agere Verbi : qued habct dcobiedo nuncquia fecundum Auguft. 7. de Ciu. c. 50. Stc /"'"^ Deus resy quas condidit adminijfrat,vt eas proprios motus agere finat. Igitur remancbic ""' cft

pro*""-

,

inpatrla naturalis; aftioquaznataeftcompeterenatura^fccundiimruamperfetStio-

j^ ^

^^^' creatura Sed de crcatura vifa in eftentia dluina dubium cft, an intelledus beatus liabeat vifa in efdc ea verbum proprium quod fi fic, confimilitcr dicendum cftet de intclledu pof femiadiuifibiliinformationc vcrbidecreaturavifain cffntia diuina, ficut de vifa in proprio na.formaturvcrbHfn gcnerediaumeft. Sed polfet dici quod noncft ibi verbum deobiedo vifoin efifcntiadluina j tum quia habens vcrbum immediate attingit obiedum, cuiuseftvcrburai lapisenim vifusincffentia nonimmediate attingitur,vt obie£lum per .i^tum vifionis , quia lic :

,

Videtuiin generc proprio

:

fedibifolaeftentia diuina immcdiate cittingitur,^quia

ipfafolapriraomouct, 8cper confcqucns ad feipfam attingendam. *Pr«Eterca:

Verbumproprium alicuiusgignitur defcientia, fiuc propria fpecic nuncautem in mcmoria intelledus Beati<^non eft fcicntia p;opria, lapidlSjVt videtur invcrbo, quiaperillam non vidctutnifilngenere Dt *=

ipfiusobiefti,

vci fpccies

Item,

eodcm adu

«

videtut cficncia diuina

iion habet intclledusvidcns tur nec habetur

ii>

tfftntia

''""«'*

proprio. ,

Sc tts in ipfa

:

verbum, quia tunc non vidcrctillam immedlatc:

verbum dc rc vifa

"""

^"^fed de eflentia vifa "^^'^ igi-

in ipfa cflentia.

Qanclufio coonofcltur

Contraiftamotiuafarguitut contra primum, etfi per principium cognofcatur immeMate, ConcIufio:tamenipfapoteftcogno(ci immcdiatein ratione obiedi: quia difcurfus etficognofnon tcrminatur prjccise ad illud, quod fuit principium difcurrcndi quiatuncab catur per :

illo

cus

tur

:

adhuc cflet vlterius difcurrcndum , ncc per confequcns cfl^ct difcurfus terminanunc autem Conclufio dc fc eft terminus difcurfus fyllogifmidemonftratiuiiigiillo

difcurlu cerminatoftatintellcdusin cognicionc immedi.ita conclufionisj

/""'"/"'""

Ad

verbii

ad viJcnduiTi feiplim, tamenquia eft fufficitme""' motiuum illimitatum, moueC fecundo advidendum creaturam: intcrmino igitur "'"''"* illius motionis intellcftus poteft viderc creaturam vt obieftum immediatum. ,eitumforContta fecundum fic Ad gignendum verbum proprium aiicuius obiccti fufficit pialiter. nlcmoriapctfcctafiueactualitcr , fiue vircualitcr contincns illud obiectum, ficut vdvntHa. pcr lucr. o 4 pari ratione,liceteflentiadiuinamoueat prius

:

O

440

Qiiocilibet.

pcr notitiam habitvialcm pnncipij poccfl: gigni actualis cognitjo condulionis , liccc illa pnemotia non fit huius obiecti formaliter , &: propriaj fed eius virtuahter contcniiua ficintellectus beati habens eflcntiam diuinam actuaUtcr prxfcntcm, vt in:

memoiiam piopriam refpectu vifionis ilhus cflcntiaj & cum hoc mcmOriam perfcetam vircualitcr contentiuam vifionis creaturae quiaficut virtualitet continet in entita:c,fic in cognofcibilitate bentus igitur habet memoriam fiuc fcicntiam in memoria fufficientcm ad gigncndiun proprium verbum lapidis, ncc fe^

tcUigibilem, habet

:

;

:

quitur in

ncrc

ifta

quia

,

,

quod illa vifio fit rei in proprio gcpropriogcncreeft pcrrationem videndi ap ceptam a creatura

fccunda,ficut ncc in prima ratione,

vifio in

ahqua.

Contra tcrtium motiuum

illcaftusnoneftpropriacognitioalicuiusobiccti, qui

:

illud obicctum omnino non cfle cognitum nunc autcm vifio cflTcntiac diuinae potcft ftarc eademlnintcllcctubeati, & tamen iapis non vidcri ab ipfo igitur,&c.Probatio maioris; quia proximum formalc in intellcctu ad hoc vtobiectum fit fibi cognitum cft ipfe actus cognofccndi illud ob-

poteft ftare in intctlectu, &c

tamen

:

j

,

iectum illo,

Atlu vtfleturefsetta, '

&proximaratioformaUsnonvideturpo{rcincfleahcui fine

cuius eft ratiofotmahs,ficutalbcdononpotcftincflealicui, nifi illud

fic

al-

bum.

(y4n vno

^^

,

fibi inhaftcns,

Prjctcrea. Pari rationc

^ jj^ ^,,^^5

idcm

actus vifionis eflet ipfius cflentije,8c cuiufcunquc

obiectorum poflibilium vidcfi in ipfa quia qua ratione non repugnat vnum actum cfl>e duorum , vel trium obicctorum pari ratione ncc quorumcunque obicctorum. (-,.g^jj

yj^ j,^ ^^^

^^^^^^^

finitus poflTetefle infinitorum

:

,

Item, non patct

& lapidis: igitur

fi

neccfllitas illius

eft

verbum

fi cadem eft vitioeflcntise dluin^e, vcrbum cflrentiac. quod iUud quod cognofcitur pcr aliud,

confequcntia:

lapidis, cft

:

Ad primum iftotum diccrctur, g bcncpoteftimmediacecognofci. Sed fic fi cognofcatur prjecise in illo , iHcut intelnon pcr illani crcatulectus diuinus prascise cognofcit creaturam in cflentia fua, ram, vtobiccrumimmcdiatum,quiatunc intellectio eius vilefccret. Confimiliterdiciturdcvifionc, ^» quam beatus habetin vetbo de creatura, ,

&

Adfecundumdiccretur,

i

quodeflentiadiuiuanoneftinmemoria crcatabcati quia non caufatur aliqua formain intcl-

aliquo ordine, prius quam in intclHgcntia

:

jectu bcato rcprajfentansillam eflcntiam,

Sedprimum qupdcaufacus in

^y.

intcllcctu beato eft ipfa vifio, illa

autem

caiTfaiur

tur* inef 1" ^P*^ mtclligcntia. Velahtcrdiccrctur, quod illa vjfipimmcdiatacaufatur avoKmtatc diuina, ficuc femiafit a volnntate dlctum cft in qujcftione proxima prjece^cntc , confimiliter vifio lapidis , pec

&

&

^"-

confcqucnsncutragignitura memoria, npnfolum ipfiusvidentis, fcd ncc ab

idi-

qua mcmoria Contra intellectio cflcntix diuinipcontinct virtualiter intcUedionem Upidis:igituf iftaintclle£tiogignitillam,&tunc illa eft vcrbum. Rcfpondcp, intclligentianongignit Vclpotcftdici, quod vtraquc vifioimme:

i

diatc caufatur a voluntatc diuina-

vidctufxqua;concludcre,quodnoncft idem a(3:us intellcdus obiedi fccundarij, quod omnes ncgant. Vnde ma* , ncganda,nifi intclligatur dc prifiio obicdo.

Adtertium,

illud

djuini rcfpcdu eirentia: fua: ior rationis cft

&

Ad aha, quacre alibi. AODIHQ.

\^d alUduo argumcfJtarefponfio fote/l haberiw ^.diji Ai^ quxFi.x. quafiinfine. ^hipoteji

-^

An

v/jtis

nHus effe

torurn I

poffit

infini-

dici,

quod condufio tHapofJet , 5LcJdeo

^*''

igitureadem

-

cum

argumentum (^ fi inferaDei , negatur confecfuen:

vifione intelle6ius

Dei hahct vifionem obieiiorumfecundariorum neceffario ferfe (^ comprafui ohieBi frimar^ naturaliter omniarefrxfentantis eix. fedinbeatus creatus habet viftonem j>er accidens ohieSiorumfecundariorttm^^uiaiUaper

tiay tjuia intelle£ius

henfiue

ex ferfeClionefua^

oh' telleffus

yforum.

conccditur totum primum

erit vtfio intelle£ius beati

^

accidens intelligit^fcillicet mediante ejfentiaofiendentcfht illa Itbere^

aSlus hefAtinulUmferfe6iionem acctptt ah

vifa,^

illa

illis

^ contingenter

pbie^iSjfed tota eius ferfe6iio

efi

ab

,

ideo

effentiik

oHfndente.

Ad aliudy dicitur quod argumcntum valet,(^ cenfequentia tenet^fifit vxus (jr idem a£ius 'Vifionis

ejfentia^ alioru

m obiedorumfi autemfit alitts, &

^tlitis

a^uSiConfequntia nitlla

efi.

XV.

Quseftio

441

COMMENTARIP^S.

DE

a

yo.

intelUtlusbcatns potejl hahere

^inj^.dift.^^.& j^c). Nam beatus ftantc adu pcrfefto bcatitico poteft perfedle cognofcere

fic obiedu cognofcitur pcr fpccicm inteliigibilcm tanqujlm per mcdiuro non cognitum , vt

resingeneic piopiio, fic quod talis cognitio potclt immediate caufari ab intellc£l:u bcati, ab ipia creatura,'& terminari immediate ad ipfam crcaturam in fc, & hoc non folum abftra(5liuc per fpccies innaras , loquendo dc intcilcdu Angclico,& hoc refpeftuquiditatum, Sc pcr fpccies dc nouo acquifitas refpcclu (ingularium,vt patct aDodioic infecundo, dift.^. ^ii. Et fimiliter animabeata potcft pcr fpe-

patct.Sic fimilitct cognofcitur cflcntia diuina

crentti-

ramiitft.

f - 4. ^'7?.4;-d' 49-

Mod6 co-

^•"•^'^>;9; gnita pcrfcac crcacuta in fc ,crt vcrbuni eius pcrfedum, vt patet a Doflore in primo, dift. 27.^.1, Vcl faltcm noncft fine verbo , quia fi tencatur

quod verbum propric

rcflexo fupcr

cognirum

ai5bu rcdto, vt

cieaturam, tunc

vcrbum

,

non

crit fine

mc

vidco ,

aftu

vidcrc

qua: dicitur

Tamcn

adlu rcAo.

tj. vult.

dijl.

perfe
Scd

cum

cognitio

talis

Do(ftot in primo

b

cum

cft

a6tum redtum,& fuper obicdum

quod cognitio

ibifola ejfentia diuina im?ncdiate attingi-

pnrno

ttir,^uiti ip/a fola

ad feip/aw

& per

T/wuet,

co/i/cqiscns

H.CC Jiteraert ponJeranda,non enim eirenpacuit lupra,

mouet

crcaium , vt Sed tunc diccrctur

iiitclledtum

art. vlt.

<].-iJt.

propric vcrbum proprium clTcncix diuinx,

(I

immediaic mouerec ad fui vifionem , qua immcdiirc attincrerctur. Prjtterea ; f^erbumproprium alicuius gic gnitur de /cientia,fiue propria fpecie ipftus, quia accipiendo verbitfn pro pcrfeita nocicia obiccti illa

abrtracftiuaiU/igigniturab intcUeitu,

& fpecie

intelligibili, qu.T fpecics dicitur fcientia

tualis, ficut fiipia

verbam pro

didara

cft,fi

habi-

vero accipitur

in fc pra"rcntc,quod

obicdtum

,

& ob

aliascxpolui. Vult crgo dicc-rc

-

in fe prac-

fcns potcrt ciiam dici fcicntia habitualis

,

vc

quodvcrbum

prop,rium obiecti gignitur de fcicntia propria illius obicfti,

accipicndo/tie//r/^w» pro fcicn-

tia habituali altero

Nunc antem

d ti

non

eft

pr^Edidtorum tn

modorum.

memoria intelle^us Bea-

Jcientia propria, velfpecieslapidis

;

pa-

quia inccUcdus beatus, vc huiufmodi, nec habct lapidcm in veibo in feprajfenccm, quia tec

tuncBoneflcc

ci

pra:fens, vc in verbo,

necha-

bet fpccicm incelligibilcm caufanccm nocitiam

abfolucc lapidis

vc in vcrbo, quia liccc pollic , habcrc fpCLiem incelligibilem lapidis caufantem nociciameius in gcncrc proprio, non ta-

y

I.

mcn non

caufancem,vt in vcrbo

,

c na,

&c

fciturper

mcdium vtcognitum,

ictftum

vt ncccflatio prius

natus

,

id cft, perobcognitum , ficut

conclufio cognofcitur per principium

,

vc per

medium cognitum,vt fupra

prolixe expofui q. i^.Sic pcr oppofitum diciiuraliquid imincdia-

cognofci,vcl

tc

mcdiunon

quando non cognofcitur pcr quadoin-

cognitii,ficut Francilcus

tuitiucvidctur in fctuc immcdiatc cognofcitur

quia no cognofcitur pcr aliud,quod fit ratio coimmcdiata, gnofccdijfed pcr ratione propria

&

quod

ica

Francifco,

immcdiatc caufacur a

talis noticia

&ab

intcllcdtu

,

quod

ita

medium , nec

rcquititur aliquod

ibi

non

cognitum,

vt

nec vt non cognitum. Et fic fimiliter clfcntia diuinajmmediatc cognofci ab intellc6tu diuino quia ipfa imraediate mouct intellcdtutn fuum ad lui notitiam. Dicit ergo Dodlor quod cH cntiadiuina,non vidctur immediate ab inicllcctu beato, quia tunc ipla ,

cognito.quia

fcilicet

mo-

immcdiatc

fed lantii videtur

im-

pro medio non videtur ir.edianie volun-

mcdiate,accipiendo rnediate

,

fupra ^.i^.Nec eciam videtur ab incclkdtu bca-

fic

Item eodem a^tu videtur ejftmia dtui-

medium

lam

virtualiter, vc patui. 9.14.

,

vc il-

Modo verbum

propriii alicuius obicdti requiric

per

clTe

motionem

illius

medio

contineret

to mediatc,accipiendo w/f<^i
cognito, quiatunc tale

quod habcac

obiedti, vc pacct fu-

^.14. Si crgo beatus non habet verbuni propriumdc eircntiadiuina,mult6 minus habcbic de Upidc vifo in eflencia, quia ficut cffeiitia,vt eirentia,non mouet inimcdiate intcllcdtum bcacumcreatum,rault6 minus lapis,

pra

moucbit. Dodtor hunc inftat^contta has rationcs,

ibi vifus

f

quibus probauit quod Bcatus

bum

non habcc ver-

de crcatura, vt vifa in clTcntia Diuina. Et fic. £t Jtperprincipium

primo contra priinain

cognofcatur conclufto, tamen ipfa poteft immediatecogno/cifScc. part rationejicet effentia diuina

moueat prius ad videndum Jeipfitm

, tamen qtiia motiuum illimitatum mouet,fecundo ad viden-

eft

dum

creaturam

in termino igitur illius motionis

intelle^lwpoteft videre

creaturam,vt

obieilum

immediatum, patet, quiaprius habita vifione cflcntiae diuina; potcft intcUedlus immediat^ actingere '"n

obiedum fecundaiium,

cogiiitionc

iftas

quod illlud , quod

poteft

& fic firraari

illius.

g Rcfpondec ad cic

inftantias.Ad prima,di-

cognofcitur peraliMd, beni

immediate cognofci.

Noca

quia vt in vcrbo

cognofci.per iUam cnini folum cognofcitur in gcnerc proprio. ert lapis

fandi notitia claram clTcntias diuinxjvclcogno-

vifionc, fiue pro nocitia intuitiua

obiecti,tunc dicitur gigni ab intelledu

icdo

'f^^t'

cognitD,& dnr,

tatc lua caufante huiufinodi vifioncm.vt patuit

attrnaeftdam.

tia vt elfcntia

vt

'«"*«'

per vohmtatcm fuam, lanquam per medium non cognitum, fed per rationem formaie cau-

ucrec intelledum illum

vcrbum.

fir

mediu ho

diate cognoici,vcl per

M^uhUkl '*""

mc f*

aliquidimmediatccoenofci.Dicitur aliquid

cics, quasprius acqtiifiuit,dum eiret in corpore,& perfpccics de nouo acquifiras in patria, fcd eriam potcft intuitiuc de uouo cognofcc§luomodoa- xc crcataram in fe,vt patet in fecundoy diftin. j.

ctre

gnofci multipliciter ficut multipliciter dicitur

verbum de creatura cegnita in genere proprio^&cc. Et hoc magis patuitin fecundo , diftin.\.q.i\

&

K«^t"?-

Et nota,quod aiiquid dicitur immediatc co-

fecundo articHlo principali.Dick

X-^c]uod

eft

aliquid immediat^ , quod cognofci cognofci illud in fc, id cft, quodcognitio

tcrminaturad illud,vcin feprxfejis,poficocrgo

quod

calis

cognitlo

w caufataab alio

,

fit

pet aliud.fcilicct,

quod

tamcn terminatiu^ non

cft

pcr

Jl.

Quodlibet.

441

peraliud.Scdcognitioimclledus diuini , qua cognofcit creatutam , licct fit pcr aliud, idcil, per caufatajvcl quaH caufata ab elTentia diuina, tamen taliscognitionon tcrminaturinimcdiatc in crcaturam , fcilicct vtinfc prxfcntcm, quia tunc non cognouiiret eam ab actcrno cum non fucrit in fe pr«fens ab aetcrno, fed praecitc cognofciteam,vt pracfentcm in eflentia diuina,id cft,qu6d nuUo modo efl przfens in-

intellcdu diuino ,etiampofitoqu6d cognofirto duplici modo.Primus cnim modus conceditutjVt patet tn prolo.tj.pen, Secundusmodus omnino ne^atur , quia intel-

caturpcr aliud

lcdus diuinus nihil cognofcit pct difcurfum, vt patet.Scd in crcatutis, quod cognofcitut pe^ aliud vtroquc modo, poitfl ctiam iramcdiatccognofci,nifi fortc efTct aliquod dubiuni

de relationibus, dc quibus

nifi

quam

diuinus dici-

Vult diccic Diuina millo modo terminatur ad lapidero immcdiate, quia tunc talis vifio diccretur cire in gcncrc pro-

Primo, cognofccndo

prio, quia vifio ,quac caufatur a lapide in in-

prxciserationcefTcntijediuin* per

omnia obieda fecundaria

funt prxfentia in-

tcilcAui diuino.

Nota ctiam, quod

intcllcifl:us

IntiUtcius tur vilefccre duplicittr.

dminMf

dici-

tur viltfctre dHflicittr.

creaturam moueturab ea recipicndo cognitionemillius ab ipfajVt a caufa partiali,quin tunc intellcAus fe haberct palliuc refpcftu illius. Sccundd vilefcit quando cius cognitio tcrmi-

quia tunc non ha-

-,

&c

obiediefle prxcis^ i creatu-

obicdum adxquatum

intcUcdlus diuini

,

&

in rationc motiui, quam terminatiuij dicuntur tamcn, quia in rationc motiui fola effcntia fic mouct intclleftum diuinum ad fui,

hoc tam

& aliorum cognitionem,qu6d cfl moucre

impoffibile

etiam , C\ illud aliud efTct prxfens intclle£l:ui diuino rationc ipfius c/rcntixjVt expofui fup.
ratione obietSbi terminatiui in

tioncfed praccisc rationc

ramcn habitaiali lunc vt

fe,

& ex

fua ra-

eircntiae diuinie.

Scd

pracfentia e(Icntiae diuina;,

terminat notitiamfui

ad lapidem

vcl vt in fpecie intcl-

ligibili.dicitur vifio in

non

minari ad lapidem immediate

,

dicitut

ter-

vt fuptacxpo-

fui.

Ad fccundam

dat dupliccm refponfioPrima, qu^d ejfentia dimna nonejiin memoria creata Beati aliquo ordine pritu , quam i

in intelitgentia. Vult diccre Dodor qu6d loquendo de memoria crcata,taIismemoria non cft in

intelledu beati vt beati,&c.

Vnde

nota,

quod bcne intcllcftus aliquis poteft haberc mcnioriam crcatam rcfpcftu rpccie intclligibili in

efrentiac

intellc<%u

;

patet de

Angelorum

creata immediatc a Dco,quia ipfa repraffcntat

cfTentiam inratinneobie(5ti intelligibilis

;

nam

caufatnotidam diftinifbam non tantum clTcntijc diuinac, fcd etiam pcr ipfam potcft haberi notitia oninium vittualiter contentorum in eflcntia diuina, loquendo de notitiaabftraftiua tam circntix, quam contcntoipfa partialitct

rum

inea, vt prolixe patct in fccundo,

difl. ^.

Habens crgo talem mcmoriam fcilicet

tjuifl. 9.

mcmoria non ponitur in intcllcftu beati. Bcatus tnim non habct fpeciem intelligibilem cf-

lapidem Sc hoc modo quodlibct obicdlum fccundarium vt relucens in efTentia diuina,habct' propriam teiminationem. Noncnim intcllcdiuina dicitur tcrminari ad lapidcm cx hoc folo,.qu6d tctminatur ad efTcntiam , imo alio rcfpciflu rationis tcrminaturad lapidcm vt

fcntix diuina.', licctnon rcpugnct , repugnant tamcn vifio clIenti.T,& notitia abftratiua eiufdcm. Si vero ponatur mcmoria ctcata in intclhCtu beato, per quam polfet haberi notitia intuitiua cirentiae diuina:,ficut fortc aliqui ponunt lumcn gloriae prxccdete ipfam vifionem;

rcluccntem

tunii: fi

,

ita

in cirentiadiuina

fcntia diuina diuini

,

,

vt patet inpri-

quomodo obicAumadxquatum

Ei

C\c

patct

& hoc tam in

Nota

ctiaiTi

Vno mod6

Itniipsftfi

ficut paflio

dufliciier

caufat

,

,

qu6d

intel!e6lus

litervifionem otiinium contentorum in ipfa

quam

,

tanquam pcr caufam motiuam,

cognolcitur pcr fubicftum

tanquam pcr caufiim piopinqui

aliquid cognofci pcr a-

,

illius. ,

Alip

fcd per

iicut conclufio

principia, vt patet in

,

quia

mod6, non

difpofitioncm

cognofcitur per

primo Mcfaph.

quacfl. 4.

Hoc modo pia.fiiic

cognofcitur conclufio pcr princictiam per difcurfum fyllogiilicum.

Vidc qua:

tUm

NulJo iftorum modoimmcdiatc cognofci ab

ibi cxpofui,

crcatura potcfl

efTcntia

qu6d

propofito duplicitcr intelligi.

cognitioncm

vi-

pofTct ctiam caufare partia-

fioncm

tcrminatiui,quod benc nota. liud potefl in

illud lale poiret partialitcr caufare

dicitur cf-

ratione motiui

#r,

nem.

diuina in rationc obicfti tctminatiui tcrmipat notitiam intelledus diuini , qua cognofcit

tnoydijf. jjj.

fnltliigi-

,

quac tcrmina-

,

Jdeft,

fpecicm intclligibiIem,potcft gigncrc notitiarn tam cfrentix , quam contcntorum. Sed talis

prjecisc rclucens in

iapis

)5lio

anofci *«> «-

przfcntcm

vt in fc

,

efrentia

fic pracfcns,

quomodo

CB-

tellcftu Bcati,&: fimiliter vifio

rur ad lapidcm immcdiatc

ratione obiefti tcrminatiui,

aliquid aliud

Aliqni^

efTentia

vifio lapidis in

tcrminatiui,nifi prxcisc rationc crcaturx

fe,

ra,quod efl inconueniens. Aduerte ctiam qu6d elfcntia diuina dicitur

teStaus.

qu6d

bct crcaturam prxfentem in rationc obictfli fic praEfentia talis

uin» tfi ob' itilum adi^untunt in-

tus habet in f^erbode creatura.

generc proprio. Vifio ergo qua: tcrminatur ad lapidem vt prscisc reluccntcm in Verbo,fiucin cfjentia diuina in

natur ad creaturam,vt in

f.jjtntia di'

alias.

Con/tmiliter dicititr de vifione, ijuam be
h

telleAui diuino in ratione obiedi tcrminatiui,

eflcntia:

>

Sed dicit Do(flor mcmoriapriorvifione non eftin inBcati, & fic hoc ncgat habitum lumi-

,

vt alias expofui.

talis

tellcdlu

nis gloria:

,

qnia nulla apparct ncccffitaspo-

ncndi illud,& hoc loqucndo refpcdlu vifioni? abfoluie, quia fufHcit fola eircntia diuina,licct

quo ad pcifcdiorcm

pofTct poni

vifioncm,(]uia

potentia habituata, agcns zqualis conatu» perfcdbiori ta,

modo

imperat,

quam non

vt patct a Do(flore inprimo

,

difi.

habitua1

7.

& in

ly.Dkit evgo Do(Stor qu6d primum. quod caufatur ab intellcdu Beati, vt huiufmotertio,difl.

di eft

i

vifio clTcntiz,5: talis vifio caufatur in

ipfa intclligcntia,id eft,

quod

talis vifio pcrti-

nct

j^^^^

Quxftio IV. modo

net ad iiuelligcntiam, £lua1i$, Ciuc

intcUigentia a-

cognitio adualistHuc intuttiua,

(i-

ueabilradiuanon percinct ad memoiiam, vt patct

iri

pnmo

,

MJt. i.partc 2. ^ux/t.^diji.6.

£t C\c beacu^ per illam viiionem non immediatcgigncret notitiam lapidis ; necclfcntia qitia

non

pertinet ad niemoriam,red prscise adin-

g ^

*

Sccunda rcfponfio

eft

,

quod tam

vifio

eflcnti2c,quam lapidisitantiim caufaturavoluntatc diiiina contingentcr

,

qi\x volimtas

fupplcat viccm obic£li, tamen

non

,

licct

pertinct ad

nicmoriam. lllud cnim quod pcrtinet ad tncmotiara, vt memoria eft , nunqiiam jjotcft caufarc

notidam

alicuius obicciiin aliquo in-

tcUe(flu,nifi priiis cauicc notitiam lui, vt fupra cxpofui in fecHndodiR.^. hicin qHoli. in

&

&

.^ iri prolo.q.\. Mod6 voluntas diuina non vtcognita cau(ac vifionem cfTentis,

primo,diJt.

1

&

contentorum, quod fi pertincret ad memotiam non poiTct nifi vt ptius vifa. Dicit ergo

qu6d vifio

,cum fit a fola vonullo modocft ab aliqua me-

circntiat lapidis

luntatc diuina

moria

,

nec ipfius vidcntis , quia nihil ponitur inuidentc prius ipfa vifione, pertinet aJ mcmoriam.vt luprapatuit : nec ctiam ab aliqua alia memoria, fcilicct ab eiTcntia vc fciliccc,

tale

eflentia,qua: nullo mode poteft inoucrc intellcdlum crcatum, nec ad fui vifioncm, nec aliorum.vt fuprji patet, quxft. 14.

primi primicatc adxquationis

nonpoflet

cfle tali obic(flo

quia

,

&

cognolcitur lapis

non cognico. Scd

8c

tamcn

diuino

non

vifio cft

talis

inccUcdu diuino quod eadcm vifionc cognof& omnia contenta in ea, vtpro-

bat Do(ftor in prirno diji.i.par.i ncceiliratc nacurs, &:cx

.tj.i.

perfcdionc

& hocdc talis

gnitionis,vt ibi expofui. Sic poicft efle vifio eflcntia;

,

&

co-

cadem

lapidis in intelle<5lu creato

quod cadcm vifione poceft videre e(rentiam,& omnia relucentia in cireniia 5 fic tamcn , quod voluntas diuina poteft caufare vifionem , & facerc eam terminarc ad eflcnbcato, ita

tiam,& ctiam ad contenta in ca, & facere ecia, qu6d talis vifio ptxcisc tenninetur ad eflentiam, & non ad contenta, & ad vnum contcntum,& non adaliud,quia poteft in intellcdui beato oftendete j4 non oftcndcndo B. Ad aliam inftantiam aliqui dicunt fic quod fotefi diei,

quod

conclufio ifta potefi

conccditur tocum

idcm adtus

argumcntum

:

,

&c. Ideo x«M.

fcilicec

quod

finitus potcft efle infinitotum fi

fio intelIe(S:us creati

diuini,

cum

ob-

eadcm

erit vi-

beaticum vifione

intclle-

infcratur.igitut

vtraquc

fic

infinitorum obie-

gignit; p.itet,quia ipfa eft finis potcntiac, vi fu-

£borum; negatur confequcntia.quia intelle6lus Beati habet vifionem per accidcns infinitorurn

pra i^MCtyin prim0:dijl.i.6.& 17.

pbiciftorum fccundariorum, quia illapcracci-

do quod vtraque

de obicfbo primo. Obie£tum primum poteft dupliciter accipi. Primoa quonotitia eflcntialitct depcndct,& obiedum fccundum, i quo eflcntialiter non dcpendet , vt ponit Dodot

dens intelligit: fcilicet mediante efletitiaoftendentc fibi illa libctc , & contingenter ; idc6 a(fbus Bcati nullam pctfcdionem accipit ab illis obicdlis.fed tota cius perfcdtio eft ab eflentia vifa illaliber^ oftendente.De hoc vide quae expofui fuper tertio difi. 14. q. i. vbivide mulca bona.

Secundo accipitur obiedlum primum pro obic6to'ad3jquato, & hoc

fi

,

vifio cft

Dicit fccunk fola voluntate di-

uina.

Ad

tertium ncgatut maior,

nifi intelligatur

Ad vltimam inftantiam patec re(ponfio,quod

inprimo,difi.i.ej.t.

lain ratione raotiui,quam tcrminatiui. Si ergo intclligatur maior de obicdto primo.primo modo , patct,qu6d eft vera.quia tunc Ci talis aftus

&obicftumnon clFc cognicum, tunc noncflctaftus proprius talis obicdbi primi, quia tunc non depcnderet cflcntiaritcr ab illo. Adus cnim, qiii eircntialiter dependec ab obic(Sto vt obicdlo , fiuc vt habentc tatiopoflctclfe,

ncm

obicdki aftu intelligibilis,neceflarid6ftip-

fius obie(fli

adus polTet

,

vt alias expofuij fimiliter

fi

talis

eflc rcfpedku alicuius obic«fli primi.

Sccundomodo

& talc obiedlum non cflct coS

C

H O

vifio eflentia:,

&

creaturz

fit

idcm ad^us

quod rcalitercritidemverbum

ef$ctiaf,& crca-

turz,

&

fecundiim aliura

licet

ccum non

fit

dcm

,

vifio

aliumrefpe-

idem vcrbum»ficut eaetiam fecundum alium , & alium fimpliciter

rcfpectum potcft diucrfificari. Si ver6 vifio c(renti£,& vifio lapidis fint duo actus realitec diftincti,

tuncbcnc conccditur,qu6d non

ctic

idemvetbum realiter lapidis, & eflentix. Ad argumenta principalia cum rcfponfionibus pacentin litera,& ex his quae dicra func yi& infecundo, difiin.^.

inprimo, difiin.yqHgft. qutji. 10.

L

1

V

M.

K^d primum beHeexpUcAt, quandocontinentUvirtuaUs tollit capacitatem habendi fot' mamformaliter^non rationefuiyfedalicuiusconcomitantis.Explicat etiam vnde cen^at,c^u)fd idem non tranfmutatur afemetipfo de quo x.difi.i j .n.to.vbi ofiendit Ugnum adprafentiam ignis nonfe comburere^afignAns huius rei rationem vide i .difi. .q.j.n.xj.^t.diff.^.q.y.S. 3

ad ^cjrq.n .difi.t.q. i o.num. 1 1. quibus efiaciiuumftmul^fafiiuum , c^ in aflu

rg.

refponfio poteft haberi in tertio,
^us

intelUgentia non

\

cit eircntiam,

leftio lapidis gignttur a vifione eflcntix.

quod

adlus

talis

ai^us proprius lapidis, vt patet de vifione in

icdiorum. Et

Kefpondct primo

obiedi

talis

loqucndo de obic^o fecundaricpoteft cflc a> AustaIisobic(5li, & tamen ipfum noneilecognitum } patct, nam eft eadcm vifio cflentic diuinz , & lapidis & tamcn illo priori quo ef-

Contra. IntelleiHo ejfentit diuinet, &c. fequif ur,c^ tunc ilU eft vtrbum , fcilicet intelI

^'*

445 adns proptius

eircr

fentia cognofcitur ab intcllcdlu

telligenriam.

k

gnicum,non

locis explicat

quomodo idem mouetfemetiffum.,^

& fotentia. Ad

pri

Quodlibet.

444'

AD

prinium principalc,ri tencatur, in tcrcio articulo , quod intcUctflus agens adiuc fe h:\beat ad intelle6l;ioncm,8c poflibilis pafliue , tunc non fecundum idcm mouet Sc mouctur anima ad intelleLtionem,ncc tamenfccundum diftinda fubiedo,quia ilU duo non fic diftinguuntur. Si autem dicatur quod poflibilis a£Viuc fc habcat ad intellcdionem , tunc idem fecundum idem mouct ad eam 8c mouetur.

Vide i.d ^'^'^Q

^ dicatur hoc efl*e impofllbilc, quia tunc idcm fecundum idem

£j.

lo

potcn-

mam mn

:

,

8c

tionis

tlhuam^efi nejutuocta-

quae eft ad formam non adiuam , eft agentis arquiuononvniuoci quiafiagenscfletvniuocum, forma.quaagit, efretciufdemracum forma terminante , &: ita il!a cfl^ct^adiua. Augmentationum autem &;

Rcfpondco omnis adib

Omnii aHioadfor- ci

'

,

:

&

communicer motus localis, termini non funt formz igicurmoucnsiniftis6c vniuerfalitcr agens arquiuocum cft in a£lu aliquo non ciufdem racionis cum teimino ad quem mobile eft in potentia , fed eft in adu fecundumaliquidvirtualiter, vclemincncer concincnsillum tcrminum: fic dicemultarum alccrationum

j£\-ii,3£

*

eflet in

'•'''»^"1 ^*^"-

,

;

quod idem

anima

eftratio virtualiter continendi intclleftiorecipicndieandcm. Contra hoc habensformam nobiliorem noneft natvim reciperc formam minus nobilem; igitur habens illam nobiliori modo , fcilicet virtualitcr non eft natum rc-

rctur in propofito,

nem ytcfFe£tum asquiuocLim

j

in

&:

:

cipere illam

formam formaliter.

Etconfirmatur quia pari ratione dicerctur,qu6d quodlibet,quod fittalcforma. liter, cflct calc virtualiter,&: ita quodlibet tranfmutaretur a feipfo. p ^'^ piimum dico, quod forma eiufdcm fpeciei non poteft fimul haberi intcnfius minon\)of remiflius, nec dua: formac, vt contraria 6c mcdia poflimt fimul ciCc in eodcmi fcd fnnt ejfejirml tn eo- tamcn duje formx difpararx benc poflunt fimul efle, etiam eiufdem generis rciicm fub- moti,ficut calor,& color, quarum tamen vna eft nobiUor altera. ietio, l^on eft igitur impoflibilitas formarum in eodcm quia vna cft cminentior altcra, vel eminentcrfiue virtuaHter ipfius contentiua, fcd cxaliquaratione fpeciali puta proptcr contrarietatem , vcl vnicatcm fpccificam , vel aliquam aUam talem. :

^

&

,

:

&

licet in multis fingulariAntccedcns igitur vniucrfaliter fumpcum fallumcft bus videacur efl^e verum , tamcn hoc non eft ratione nobilioris formsc, vcl nobilioris modi habendi formam & minus nobilis, fed ex aliqua rationc fpeciaH,quae non repcritur hic in principio mociuo, in ifta forma recepta. Sicamcn aliquidhabereciftamformamemincncer,fic, quodinfinite virtualiter ,

^A

&

vtr-

tinentia

impedit nc

"on cflct capaxciusformalitcr, quiainfinitasexcludic omnem potentialitatcm; fed quandoforma illa virtualiter,fedfinite habctur. benepotcft aliqua perfeftio,licct fccundum quid, & accidcntalisaddi fubiedo pcr hoc, quod illa recipit formaliter,

formaformahterin- ficutlic^t fubftantia /'^'

fit

fimplicitcr pcrfcdior accidente

citur rccipicndo accidens,

quam

&

tocumillud,

:

tamenaliquomodoperfi-

fcilicct fubftantiaqualis perfei^ioreft,

fubftantiafolaj ficpotentiaopcranscftpcrfcdior fcipfa

&:operatiocftaliqualispcrfc(flioipfiuspocentix,licetpotcntia

quam potcncia fit

fola,

fimplicitcrperfc-

ftioropcracionc.

Ad confirmationcm illam poceft dici,qu6d ibieft cautelatransfcrcndi fc a partc opponcntis ad partcm refpondcncis propter defeftum argumenti , nec vidctur atiud nifi obligarc refpondentem ad probandum ynum ncccfl^^irium manifeftum; puta quod non quodlibec moaet fe. Et ad illam probationcm pari ratione,&c. Potcft dici,qu6d licct in hoc qu6d cft eflc in potcntia talc formalitcr non fit aliqua repugnancia adhoc quod eftcfletale virtualiter, nec e conuer(b,quantum eft cx parce rationis tcrminorum quia tunc vbique elTet eadetTi rcpugnatia ramen alicubi concomitatur vnum iftorum aliquidquod repugnac alteri. Ettunc gracia matcria; verum cft, quod illud quod cft t.\le virtualiter, non poteft rccipcre talc forma:

:

Confutatio

rntioms ad „

,

verl^inorit.

Non

idco

Sol necjutt cjfe

fcd non pcr feproptct ^ comitans.

ijtcf

^

•

hocquod

loirtii-i-

cft

habere

con-

virtualitcr fcdproptcr illud

_ n txemplum. Soleft calidns virtualiccr, & tamcn non poteft rcciperc calorcm formaliter fed tamcn non repugnat eieflTc formalitcr caHdum proptcr hoc , quod i

,

quia ctiam Saiurno, qui eft frigidus virtua!itcr,rcpugnat eflTc , calidum formahcer huius autem repugnantix caufa communis cft Soli,&: Saturno, q^jg. corpus coclcftc non cft rcceptiuum qualitatis clcmentatls, vcl cuiufcunquc *'^'^P°*''s cortuptibilis , ficut ncc c conuerfo. Sic in propofito , aliquod mobilc ad

cahdus cft candu": virtualiccr

formaliter,

qma

taiks '

l'tcr

id

;

formam

j^

Qu^ftio XVI.

445

formamconcomitanterhabetaliquid , propter quod repugnac fibi virtualicer continerceam, ficutlignum habetaliquid, propteiquodrepugnat fibivirtualitercontincrecalorem, fedhocnoneft, quia eft recepciuum caloris, fedquiahabectalcm formammixtaro. Ad argumentum in oppofitum, cum arguicur de obie^o qu6d a^io eft imma- Solutc ar-* nens, concedo, quod intellciStio, quae dicituraiflio, id eft , operatio, eftadioimraa- gumentttm hensfimpliciterin potcntiaoperante, fed achioillade gencrea£Honis, quxtermi- ad oppofinatur ad illam operationem, aliquaquidemcftimmanens, nonfolumin eodcm tumn.i.p'e ,

llippofito, fcd

ctiam in parte intclleftiua, &C fecundum

terrio articulo

,

eft

vnum modum

imm inens in eodem intellc£lu poflibili

:

dicendi in

non immanens puta illa quceeft obicdi. quod illa non inteliigit illa ratio deficit duph'citcr. Primo quia remouendo aliquid a memoria non propter hoc concluditUr illud comftionem

eft aliqua a£tio

fitHTrt..

ad illam tamenintellc-

:

Cum arguitur de memoria

:

,

petere intclledui poitibili ; led magis contrarium , quia fccundiam diftain tcrcio articulo , vcl folus intellcdus poffibilis eft mcmoria , vel faltem intellcftus ille inclu-

non intelligere, non concludic ipfam non cflc aiftiuam relpectu inteIledionis,vt tcrmini pcr aftione eiusprodufti. Verbumautemnoneftterminus produdus per intellcdionem fcd per a<^icnem aliquam produdiuam de genere adionis.

MernoriA inteltigit.

ditur necelfari^in mcmoria. Secundo-deficic tficquiamemoriam

Verijtim

nS

prodHcitttr

,

per

inltl'

CLV^ESTIO XVI. Vtmm

iihert^s "VoluntAtis

^ hecefitds

^

nattiralis poj^int

fe compati in eodem rcfpectti eiufdem aciiis

Alcnn

\.p.
tjHodl.

;. (/.17.

t,'i.m.i.i.Cr t f.
&

m.

cjH'.dl.^.<>i*''-fi.io.\:^

^ ohieBt ?

,

i.DhoMw.

i.d.

x^.num.i.Dl\\o.i. ^tiafl. i. ^. 3. Capieol

in ftim.ari, 6.f.i.AurcoI.i.
c!iaiJ.z.'^.58..i/-.i (/.j.VaAi i.i^^.^S^-viJc Scoi.

,9.

d^fet.q.i

Hen. Ri-

lo.ar.i.x.

q. ^. Or. i.

j.

O N S E (Xy E N T E R quacritur de voluntate. Et prlm6deaclionc ciusincommuni, iecundo infpeciali dedi(linctionc vnius adus cius intrinfcci ab alio adu j & tcrtid dcdiftindioneaftus intrinfeci ab cxtrinfeco. Primaquccftio eft hxc Vtrum Jibertas voluncatis, &C neccfiitas naturalis poffiut fe compati ineodcm , refpcftu

eiufdcm a6tus Ec arguitur

,

& obicdi. qu6dnon:quia

dcntur rcpugnarc

;

nccefsicaSi &: iibercasvi-

iuxta illud

Auguftini de

Libero

^''^**

arbitr. Satii\inc[uk.,rcf'/ipcrt{im cjl nitlla rationefcri liintAte. 6c

eo

ftatim poft :(]ttimotmfculp^

quldcm (imdis motiii

tllc

animtfcd in

mcntcmfcraam libidinis

(tepiiietur,

nift propria

,

non ejl nalHralis ,fed loliintariMs

,

:

in Arguitur '"'^^'«'" "»-

d^orfnm lapisfertur , cjuodficut ifle esi proprius lapidis j fic qtiodin potestatenon habet lapis cohibere metumyquo mouetur

illi.,(]ito

co difsimilis

vo~

dcorfnnn tnimiis irro nonfc Sc fequitur. Idco nat!tr,ilis lapidis ftini

i

cfl tlle

mottu

\

"J'^"^'^'* nnturaltTii ejfe in

animi^vero ifteioluntarius. Ha:c verba

& paulo poft vciba difcipuli ab Auguftino quidem approbata, lcquuntur, ilta.

<J\iotu<

,

quo voliintas

coniicrtitur^nift ejfet 'voluntarifts,^^ in nojtra penitus poteliate

qtte

l.mduiidu!,nequeculpandnshomoeJfet.,neque mouendus

non

ejfequifqtiis

:

,

ne-

mouendum antem hominem

exiJHmatydehomimimnumero exterminandm eU. Ex iftis fatis patct, nacuralis motio , libcra refpcftueiufdem. Ct)ntra y. dc Ciuit. i o. Si necefsitas^ 'mq\xk,dicenda eit, qu£ non ejl in mjlra poteFia- $. de tCy fcd etiamfinolnmns ,effcitqitodpoteJl : vteft necefsttas rnortis , manifejium eft vo- 10 luntates nojir.ts , quiiids reiie velperpcram viaitur , Jub tali necefsitate no» ejfc. Et fc'

&

quod repugnat

quitur. 5lj„,5(

mbit

Augu-

Scoti Oper.

Tom. XII.

P p

5$

citl

Quodlibet.

446

Si autedefimattirilU mcefitoi ejfefecundum -v/ itafiat^nefcio cur eam

quam dicimUi

necejjeejl^vtitafit aliquid-iiut

timeamus,ne nohis Uhertatem auferat voluntatis:nequeenim (^ vita

X>ei,& prafcientiam Deifub necefsitate fonmmfi dicamus neceffe

&

eft

Deumfemper viuere^e^

p6ft : citm dictmuSy neceffe elt vt cttm volumus , lihero velimus arbitrie empia prdfcire, verum dicimus , non ideo liberum arbitrium necefsitati fub^cimus , qutt adimit ,

&

&

libertatem,

S

C H O

L

V

I

M.

Voluntatem diuinam habere neceffarib amorem effentialem^ <^ notionalem 5 aliequinfoffu carere ferfeSiione infinita quodrepugnat. Ponit adhancfrobandam tresrationes D.Thom, (jr J/enrici; qud frocedunt de omni voluntate^ refpeffu obie^iinfiniti , clarevifi^ velin y

communi affrehenfi. De quolate (^folide egit

7 ^l ntatedi^na

TT^^ ^""f

di.

aman-

& ffi'

ftct tbi libcrtas.

aliquo

Tcrtio,

.q.^.fer totam.

adu fi

voluntatis

fit

nccdfitas.

quandoque cum libertatc

Stpoffit

ftarc natutalis ncceflttas

eji nectjji-

ta^

Pimo anin

"** vJdcnda.

jticundo fi cun> hoc

i .d. i

Dc primo dico *> quod in aftu voluntatis diuinae cft ncccffitas fimpliciter , & Iioc tam inadu diligcndi fc, quam in aftu fpirandi amorcm proccdcntcm,fciiicet Spiri-

randt.

j^jj^

det

fan£lum.

,

Hoc

fic

patet, quia

Dcus ncccflario eft bcatus

& etiara diligit obiedium bcatificum.

per confcqucns

Similitcr Spiricus

fummc nccefl*arius in cflendo

:

igitur

:

igitur ncceflario vi-

fandus

cft

Dcus

,

8c

cum accipiat ejfe procedcndo,

cft fimplicitcr ncccflarius j vtraque autem conclufio probaVoluntas infinita ^ ad obic£tum pcrfcaiflimum fe habct movoluntas diuina eft huiufmodi igitur ad fummum diDeinonef- do pcrfcftiflimo fchabendi ligibilc fc habct modo perfcdiflimo , quo poflibile eft aliquam voluntatem fe habcfet perfeBijfma.ni. re ad ipfum fed hoc non eflet, nifi ipfum neccflario, adu adaequato diligcret,

adus ille, quo proccdit,

ViluntM

f ""^

proptcr quid ,

fic

;

:

:

&

:

finecejfario

dUigeret

(fr

crjffraret.

&

etiam amorcm cius adaequatum fpirarer,quia fi aliquod iftorum deficcrct,poflrct fine contradiftionc intcUigi aliquam voluntatcm perfcftiori modo fe habcre ad obic£^^^„.^^1^ jHg modus poflct intelligi pcrfcdior,& illc modus non includit contradi-

ftionem , quia non eft contradiftio quod voluntas infinita habcat a£tum infiniturh per confequens aftum ncceflarium , ctiam ncccflacirca obiedum infinitun», rio , quia fi poflct non haberc talem adlum circa tale obicdum > poflct carcre fum,

&

ma

pcrfcftione.

vt crcdimus, maximc compctit principium fpirandi illum. hanc conclufioncm c ponuntur quaedam probationes, quas etiam conciudunt

Similitcr,

fi

amor adacquatus obicfti eft fpirabilis,

voluntati infinitx

Ad

Hc.quodl.

&

cflTe

de omni voluntatererpeauilliusobicfti,fiue clar^vifi,fiucin vniuerfaliapprehcnfi, quodl.^.q. ficut modoipfumapprchendimus. 1 i.&Tho. Prima probatio taliseft:Voluntas ncceflariovult illud,inqub eft ratio omnis bo-r j .1. ^ 10. jjj ^ q^-^ j^^jj poteft obic^tum aliquod non velle, in quo non eft malitia aliqua , nec dcfc£tus boni finis autem vltimus eft huiufmodi. Tcx c *6 aliquis Secunda probatio habctur * ex difto Philofophi xVhy^c.Sicut princifium infpecuc. 11. j.quxft.y.

:

labilibttiyficpnii tn oferabilibui.

Et

7. Ethicor. In affionibusy quodcuiusgratiaefifrinci-'

fium , quemadmodum in Mathematicisfuffofitiones nunc autem intellcftus ;

ccfliri6 principiis in fpcculabilibus

:

afifentit

nc-

igitur voluntas ncceflario aflcntit vltimo fini

in agibilibus.

Tcrtia probatio talis eft ; voluntas necefl*ari6 vult illud cuius participationcvult quicquid vult j vltimus finis eft huiufmodi igitur, &c. Probatio maioris omne vaita varictas afbuum circa ca, quae funt ad tiabilc reducitur ad aliquid inuariabile , pcr confequens maximc circa illud , cuius finem , praeexigit aftum inuariabilcm participatione aliaobieda terminant aftum. Minor probatur pcr illud 8. de Trin.j. :

:

&

:

&

Tolle hocytolleillud^vtde iffum bonumfifotes^& ita

Deum videbiSynon alio bono bonumjied

omnis boni bonum.

COMMENTAKIVS. '•

*

^F%^ ^ yKJli "*^**

primo dicit.quod

in a£lu diuina vo-

luntatis eji necejfitai fimfliciter,icc. fic

Et

pacct h?c coclufio k pofteciori.fiuc

quafi ab effed^u, qu
amor

dmplicicet ncccftatius

,

diuinae efl^entiz eft

ergo produ£lio

illius

crit fimplicitet neceiTaria

,

quia non poteft elTe

effcftus fimplicitet ncccflarius ftio eius

fit

fibilis,ergo

,

nifi

& produ-

mnplicitcr ncccftatia:qnia fi

eft

poC-

& effcdlus poflibilis, hoc idcm dico

dc Spiiitu fandto.

Dcinde

XVL

Qu^ftio hahet modo perfetlijfimo fe habendi,8cc.Ez breui-

amore primo,quo voluntas diuina amat cfTcntiam diuinam,tenet,fupponen-

patet in primo

tcr ifta ratio dc

do pcimo

,

quod

illc

amor

fit

fumma

d^

pcrfedlio

iri

it, Met»tli.

(mt*x

5

1 .

patuit inprimo,

qutft. 14.

illis

difl. lo.

pra:ambulis,

&

1.

,

i.

illk

<jMkfl.

fpiritus

vt patct

fci-

,

Do-

"i

Pacet fimiliter quofimplicitcr

fit

ncccira-

Dodurcm

vidc

& fupra

difl. I.

in pri-

inquodt, 1*.

exponendo propofitioncm Philofophi ii.Mctaph. qaod ft intelligere primi ejfet aliud afcientiafua , &c. Sccundo , quod omnis perfedio

Dcindc Dodlor adducit quafdam probationes , <\\Xx concludunt etiam de omni

quia fi non cflcc fimpliciter nccciTaria.tunc non rcpuficDcus gnaret formaWter poflc non inelfc,

baciones

diuinaeil ibi fimpiiciter necclFc cflc

c

voluntate crcata

,

{ic poirct cfle

non Deus

:

eft

ergo

ibi

uina: ciTentia: fimplicitct ncccflarius

amor ,

illud,quod

eft

formalitec neccfle efie

vult illud

ceiracio

fit

non

tionis cft

fed originatiuc ab alio,tunc illud a qUo cH otiginatiue, ficut dat originato cntitatem , ita

41, Finis

neceflitatem neceiraci6 concomitantem, etiam

vltimus.

gcadum intrinfccum ipfam ent:tatem. Hoc to, quia fi A eft originatiue fecundum lum fuum ejfe B, fi fit formditer ncceflc cflc, hoc habebit ab ipfo B,2. quo habebii cntitatcm illam & tunc fequituc vltca ; quod^S ncceflaik

A eft neceflc efle, &c

neceflc eflc formaliter,nifi pcr origina-

hcs

hoc, quod voluntas formalitei infinitacftfim-

Sicut

ita

,

quod

eft

impolfibile ipfam deficcic ab aliquo gradu reditudinis.

Cum

.ergo

focmalicec infinitum illud !e

quantum

amore

infinito

oppofitum, diligere

fcilicet

amore

fcquitur

,

ccgo

;

ceffario diligit illud ,

obicdum quod diligit

rcfpiciat

cft diligibile,

fcd eft

talis

diligi-

voluntas nc-

amore infinito , quia da quod poflit ipfum non

infinico

;

crgo poteft deficcce

S

tantum malicia

omnis boni

bo-

fiuCj priuatio

,

quia

,

in 1. difl.zj. (^ dijt

auieni vltimus

alite::

nou

funt ptincipium in Mathematicfs

originatiuc talc cfle,

ergo cius ociginatio ccit fimplicitct ncceflaiia, ctgo voluntas diuina ncceflatio clicic amoiem diuina: eflentia:. Poifct ctiam conficnaci pcr neceirario re<5liflima

omnis

eft ratio

cflci finli

/» athontbui , <juod cuitts gratia eft principium ^uemadrnodiim in Afathetnaticis fuppofitioneSt &c. Vult diccic , qu6d finis iri huiuimodi a(£lionibus cft principium , ficut petitionei

;

plicitcr

quo

in

lofophi

patet

quam accipit

dift.

Secunda ptobatio habetur ex di^nris Phi1. Phyfic ( quar propofitio eft prolixe cxpofita , quxft. vlt.prolog.) £17. Ethic.

Vt

tioncm, per

,

ibi eft ratio

&

eft

,

vt patct a Do(flote eft hniufmodi

ni

non

qn^ pco-

,

eft originatiu^,fiue quafi ociginaciuc a feipfo}

ri& ociginac -^.patecquia

,

quia non poteft aliquod obie(Slum non velle , in qiio non cft malitia aliqua ncc aliquis defe(^u$ boni , quia obie(^um noli-

boni

di-

pccfedlio fimpliciter,& fotmaliterinfinita.Terti6,fi

fnnt Hcnricj

addudac in primo, :

&

cum

&

,

licet fint

i.quxft.4. tamen hic etiam nhqualiicc pettcadantur , quacum pcima cft Voiuntas ncr

&

poflet carerc aliqua pcrfeftione fimphciter,

Srt«.

,

modo iila pcodutflio ria. De hoc prolixe

quo immc-

mo.difl. jo.

in

a voluntarc

cft

diate attingit obicdKi formalitec infinitum, vc d.i.p.i.
De ptodudHone

clocc in primo

adlu fccundo,quo petfediflimc c6-

iungitur ohic(5o perfediflimo, fiue

qU2

,

parte

difiin. i.

,

vnitatc Dci.

Hcet

voluntatis diuin£,loqucdo de perfei5lionc,qu2 «onilftit

447

ab aliquo gradu reditudinis , qiiia ipfa tcT netur ipfum diligcrc amore infinito , & fi fic , fequitur quod ab/rlutc diifgct Dcam ncccffacio fimpticitcr , & hic confirmatio

b Deinde pcobat vtriinque conclunoneih ipermedium furoptuma priori,(iueacaara,quia VbiMntM infinita ai ebieEiMm perfeEltjfmum fe

C H O

ponituc in pcincipio

libc.

petitio-

,

lunt principia pcr fc nota

iilas

,

&

hoc

Euclidjs Siah dt^ua-

libus Atjualta dem/ts rein.^inentm funt Aqualiit.

M

crgo

pctitiones

thcmaticis

fpeculabilia

pliciter

funt

pcihcipium

iu

qua: Mathcm.-ii)(ialia funt fim-

,

ficut

,

ergo pctitionCs

funt ptincipium ncceirarium in Mathcmaticis

,

fic

tcllc^us bilibus

,

eft

finis

operabilibus

,

prindpium neceflacium

fiue agibiliBus.

iil

Ciira crgo in-

ncccflacio principiis fpccula-

afl^cntit

vt patuit inpnmo,dift.i.q.^. crgp

fi-

militer voluntas ncceffario affctitic vltimo finl iti

L

agibilibus.

I

V

M.

Ofiendit contra D.Tho.(^Hcnr.volitntatemcrutam circa obie6ium hedtum noM necefsitarii ita

vt repugnet carcre affu

circa illud clare

vifum^ velohfcure in cemmtmii^nc€ptum.Prrmh\

quiaabfolutumfriuspoteBeffefineabfolutopoJleriori.

iecfum amabile, eiufque continuaret

aEium

3

vifio

confiat

Dequo

z.diFi.it.quafi.t.

ergo(^
abfqueamore. Secundo.,fi voluntas neceffario ageret , nectjfarih

tamen quod uffaropotelt ab amando obieUum beatum in via\di-

uertendo intelleifum ad alia. ^omodo autem diuertere pofsit inteUeBum, late tradit

41. quaH.At. na um.^.De quo etiam

1 difi.iiquaft./^.

anum.^.

cittm efiefrincipiumperfey^frjtcifuum dile^ion^. Pluresrationes

habes i.d.i.q.^.nu./^.^.dr

Scoti 0£er.

1

i.difi.

Tertio, qttiafequereturobie,

&

auiioritates fro hoa

3.

Tom. XIT.

Pp

J,

Ift^

Quodlibet.

448 Qusrc

I

rel="nofollow">

T Scae rationes

" no videntur probare concUifionem neceflariam de quacunque voJLluntatc in communi nec etiam videntur in fe ncccfTari.-e. Primum probatur:quia quandoruntdnaenaturaeabrolutas,&; efTcntialiterordinata:, prior finc conciadiiflionc

.

d.i.q.^.

:

vidctur pofTc

eflTc

fine pofteriori:

nuncauteirtorum tfinm quxfunc,obicdu dili^ibiincelleducreaco^&ctiam ipfa vJlun-

ipla apprehenfio,vel vifio illiusobicfti in

lc,&

tas creata:

quodcunquc eft abrolutum,&:

priiisnacuralitcr

adu diligcndi

iilud obic-

hoc loquendo de dikdione in voluntate creata:igitur quodcunque illornm poflit cfTe imo quod omnia illa poflinc effc fine adlu ilio diledionis non includic contradi6bionem,nec pcr conleqi.icns oppoficum eft fimplicicer neceflaiium , quo£i{im,2£

,

:

modoilluddicicur necefrarium,cuius oppoficumincludiccontradid^ioncm. Hic dicicur, quod maior eft vera de illis abfolucis, quorum vnum non dependec '

ab

alio,

nec ambo a certio

:

aucem vifio

in propofito

,

& fruitio dependent ab eodcm

tercio, fcilicec obiecto.

Contra hoc :*quodcunque abfolucum Deus poccft immediate c.iufare, 6c tafi caufat illud pcr caufum mcdiam, poteft non neccff.irio caufare quia illa caufa mcdia non ncccfliitac ipfum ad caufandum efre£lumilliuscauf;e medixjigicur licec ambo ifta caufencur a caufa communiitamen fecundum, non folii contingcncer caulabicur fed cciam pofito primo adhuc contingenter caufabitur.

g

mcn non nccclfario, ,

,

tMnecefa-

obiedum , necclfan6 continuat voluncas autem, falcem viatoris, non neceffario con-

Prxterca. Potentia h, quajneceftarioagit circa

Sivoluu-

aftum

illum,

quantum poteft

:

rtoeltceret jimiac adum circa finem in vniuerfali apprehenfum,quantum poffet continuare:igi" J*^? "'S tur non neceffario agic circa illum. MaJor patet excmplo dc appccitu fenfitiuo,&: vi-

tu/naretil- JttLir

poffe probari per racionem

:

quia illud,

quod cft intrinfeca

ratio ipfius

poten-

ncccffario agendi,cric etiam ratio femper neccffarioagendi^quantum eft cx partHmpofei. te potenciaj,&L ita concinuandi,quancum ipla poccntia potcft continu tc.Minor pro-

lum

ejuau-

tia;

batur quia voluntas viatoris poffec quandoquecontinuare adum uircilcdus , quo non continuat^fcd vel conucrtic intelligentiam ad confi,

confidcrat finem,quando

dcrationcm alicuius

alterius

,

vcl falccm

non impcdic quin obiedumaliudoccurnon continuata,non

rens impediac illam confiderationemjillaauccm confideratione

continuacur circa illud VolHntas pteji ditelleEli!

&

co/iiinHare

eius confi-

deratienem i.(J.4i.n.j.

obiedum

i

.

U

concinuata ilia , continuarctur Recraftionum, 9. 8c 2,r. I^ihil tnm cftin

aftio voluncacis

Probatio eiufdcm minoris per illud

j{]-a.

,

qHam ipfa volnntoi quod non intelligicur quantum ad e([e\\\\\x% quantum ad agere eius nunc autem in poteftacc voluntacis cft,qu6d pcrcius impcriumaliapotenciahabeac a(SJ:um,vel non habcat:ficuc quod intcllcdus non confiderat faltem illud obiedum finc cuius confidcratione poteft voluntas habcrc aftum impcrandi igitur in poteftacc voluncatis eft,qu6d ipfamcc non habeac adumcircailludobiedum determinatum. Hocnonnon intelligo fic, qu6dipfa poflit voluntaric fufpendcre omnem aftum fuum fed voluntaric potcft non velle

ppigji^ig voltintatii

5

,

voluncatis, fed

;

,

,

:

:

obieftum fed habet tunc aliud vi?//
^n voluntMpoteli /ttfpendere

omnemvo'

:

quoad hoc, quod non poteft fufpendere illam intclledio, pcr quamfufpenditiUam intclledioncm^fcd potcft quamcunquealiam fufpcndere. Sic non poteft pro nunc fufpendere omncm voIitionem,quia non illam, qua voluntarie fufpcndit, fed potcft fufpcndcre quamcunque aliamad hoc non neceffarid requifitam. intelled:us,&: voluncacis

^-^^,^^

^

'

"""^"

,

quarncccffaria eft ad volitioncmillam

Praeterea. Ncccfficasagendi eftabillo, quodeftprincipiumper feagendi quia illudnonneceffariofehabct ad agere , nec aliquid per illud neceflfano agit,paffuiT^ autem fecundum fc eftin potentia contradidionis. Si igitur , per tc, obieftum, :

j.Mctaph. cap.i 7.

fi

licrationeceflitatisin volendo quia pojnisquodquxcunquc voluntas comparata ad ipfum obiedum ncccffario vult ipfum nuUa autem volunta' vulr ncccflTarid quodcunque obiedum:tunc vidcturfequi,qu6d obicdlum fitprincipalcadiuum rcfpcdu vohtionis quod camcn fic argucns non concedic. :

,

:

COMM^^i

QusEftioXVI. CO M ME N T A %,IV frms

fofsit

tjfefintf»' fttrifri.

e XSttt nttiones non videntur probare conclu-

contingenicr caufare,

1//ionem nece/fartam, 8cc. Cum dicic primo, quod prtHs poteji ejfe fine po^eriori , intellieitur poilcriusfunt emiaabfoquando> & ptius , luta, & realitcr diftinda , aliter non concludcret, vi&xfoia^in fecundo, dijl.ii. q.i. &etiam, quod poftcrius non neccffario fequatut ellcn-

cxtra,contingcntcr caufat,vt patct in i.d.iui.i^

& vnita: rcaliter

fiti ,

luntas per illam fruitione fruibili, vt aliasprolixc

fupponir,

compo-

diftinguuntur a toto

i.^.i.

x.diji.i

Modo

obiet^tum fruibilc i». i

eft

cfrentia:

na-

oljicdii,

rieccftariS caijfafct fruition€ prius vjfione

cauponitur caufa fccunda cfTcdtiua fruitionis, tunccaula fecundadcterminaret,& nccciHtaret Dcum ad caufandum, quod cft im-

fata

& ipfa voluntas crcata fnnc

a
diligcndi

patct

;

,

quia a-

<3:us

diligendi prarfupponit voluntatcm clicien-

tcm,

& vifioncm obicdti, & diftinguitiir rcali-

tet a6kus diligcndi a vifione

& volimtate

,

,

vt

obiedum. Et addit , &hoc lo^Hcndo de dile^iione in volnnt^te cre.tta. Hoc dicit ad difftrcntiam dilcdionis in voluntate

ligendi ipfum

foluta,

cntiias ab-

& fimrliter dileftio, nontamcn cft rca-

diftin(^a a dileftione

liter

fit

An modo

illa.

fiz

prius natura ipfadilctSione, cxpofui >« i.dijf.i. t}A, Et per hoc,quod dicit Dodor quod cjuandb

ii»t».

dm

nituri, abfolutt inielligit , i?uoddc fafunt d:o funt rcaliterdiftinctar, qUia nuiiqiiam dar.tur du.T naturi abfolut^, quin finc rcalitcj: diftindar. Si crgo nonincKtdit eontradidtic-nem cllc vifionc elfcntjjc diuina: finefruitibnpciui-

dcm

,

fequitur

quod oppofitum non

fit

fimpli-

qJidl. }.5«.

»7

Prtterea,potentid <jHa

ibi:

non

&

ctum

fcil.

fruitio

cejfkrio coiittnuat

intelligitur

non habet

g

inuiccm

intclledhis,

efse

pcrmanens,fcd in continuo jffr»,

vc patet fupta ^.ij.dcintcUcdioric.&volitione,

& huiufmodi,qua:tamdiu funf,qiiamdi'j contieffe. Et idco fi potcntia ncceffarii actum,tunc obic6lum ncceiratio continuat illuin ; fcd loqucndo de adtione tranrcuntc.rioh eft fimilcquia benc potcftcfFc<5tusproduci nc-

riuantur in elicit

caufa

;

tamen non amplius continuatur i

patct de igne produccntc calorenj

fubftantialem in aliqui , vcl formarh matcria,qui ncccflatio pioducit cfFcclum,& tanicn ipfum prOdudlum non Continuac : intelli-

&

,

tr.men Vt

com-

voluntas adobic-

:

vatione potcntiar.Et

lud/quod

immancntc

Et dicit cjuantum efi ex partepotentit, quia aiiundepotcftcircdefpdus, impcdimentum. Secundh minor prohatur. Ifta probacio ftat in

tijc.

&

hoc

, quia fi voluntas necellario vult vlcimuttt fincm in vniuerfali , neccflario vult omhid requifita ad volitioriem*linis , pra:cipue fi ilU

^luodaiijque abfolti-

neceilari6 lequifita funt in potcftatc Volunta-

fimilitcr

&

Scd ad continuandam voiitioncm

cis.

m6,qu6d Dcus qUodcunqui; abfolutum potcit

nis,quia ficut voluntas

'immcdiatc caufare fincquocunque

non

,

de ope-

fequitur,fciIicct:///«
tumpotefi Deiis immcdiate caiijare,6cc. Ift.1 litera fic cx|>oni:ur pcr aliqua difla.Pri-

ro cxtrinfecu

fiuc

fic fimilitcr iritelligitur il-

vo-

&

illiid,

obiccto vifo.

Contra hoc arguit

gitur crgo de adioiic

fcilicct aftionc immancnte,fr«r etia^.ratto femper nccejfario agendi,qitantUm efl ex partepoten-

fruibilc pofica pr.xfcntia talis obicdti in-

illo

aUum iilum qtiatumpotefl. Hoc

dcadionc immanentcqua: propric

ndn depcndL-at

confcqucns abfolutc non rcpu-

tellcftus ntctftatio videt

luntasfcuitur

Primo

feca ratio ipfiiu potentit necejfario attingendiy

jMictvifioncm poirc cllc finc fruitionc, vt pr;Cparantur,

ifta litera.

Viilt diccrc,

tertio ,fctl. tbtctio.

ciiC compricanrur ad

i^n

Potentiatjua necsjfario agtt ctrca obiecium,ne-

in ligno

fiui.

«r,fci!.3bHenrico,^«c'i!/ f/ialorejl f vera de tllf-i abfolHti',quornm vnnm non dependet ab ali6. Sicut 'patct dc compofito, quod dcpchdct a partibus fim-.il vnitis, ncc ambo nbfoluta frnttio d pena tcrtio./« propoftto antem vijlo,

a vifione,& per

ttecejfario agtt circa

contimat aEium iiikm auan-

tum potefl,i
lali

quod quamuis abiblutc

Urt.

h

obiecltim neceffario

cefTatiOjquia

dent ab eodern

lit-

vifio

ciTcntix diuinx ncccirario fruatur ipla, qjia vl

Hk

4-

qu2

cifer necciTariuni, fcilicet, cjuod ftantc vifione

patuit potcft

jiinricui

,

^fIibiIc;licetcrgotam vifio,quam ftuitiocau. fentur a Dco , tamcn vtrunque contingcnter caufat,& poteft caufate vifioncm non caufando fruitioncm , & caufata vifionenon ncccflitatur ad caufandumfruitionem.

patct ; crgo potcft elTe vifio obicdi finc adiu di-

diuina,quia liccr voluntas diuina

caufa fruitio-

, quod ctiam caufarec fruitionem,quia Dcus potcft contingentct caufarc vifioncm nocaufarido fruitioncm.Si cnitu

pra ^.13. Et fimiliter voluntas ctcata cft natura abfoluta, vt patct in i.dijt.i6.Sc a«5tus diligc-ndi eft qualitaj ablolutajVtpatct fupra f .13. Et prius nitura ipfo

fit

caufarct illam vifionem

ipfius obiefti cft qualitas abfolut3,vt patuit fu-

lamen vifio

vifio efTentiz

caufa rieccifaria ftuitionis ciufdcm, fequitur qudd fi Dcus immcdiate

fit

non tamcn

Vifio etiam

.

obie^o Secundoprs-

fruitur

tamen fccunda, & caufii ricccITfaria, vt Dicit igitur Doftor , pofitoquod vifio

patct.

funt prioteselIentialiter,& tamen non poffunt eire fimul vnita: finecompofito , vt cxpofui in tura abfoluta, vt patuit fupra

quod

non

cxpofui.

nisjcaufa

Sc

,

qufcquid caafat a3

qoiii

Poirct ctiain immediatc caufarcfruitionem il!am non caufando priijs vifionem,fed tunc vo..

&

tialiter pofito prioii; patet,quia partes

£xfeplit

449 S.

& rc.ilitct diftindo

pollct imnicdiatc caufare

alio abfolu,

quia

licct

compofitum

fi-

nc partibus quia intrinfecc dcpendct ab illis, potcll tamcn omnem cfFcctum abfolututn imnudi.ite caulare finc omni caufa fccunda , quia poteft fupplerc omncm c.iufalitatcm caulx fccundx , &c fic poteft immcdiatt caufare in vo,

finis

ne-

ccflario requiritur continuatio cognitionis

nifi citca

pr^cbgnitum

non ,

fi-

poteft ciicerc a<5tu,

ita rion potcft

illum

contiriuare circaidcm obiciftuth,ni fi habeatob-

icdum prxfcns adtu cognitum.

Cum crgo fit

in poteftace voluntatis coniinuare aftu cognof-

ccndi vltimum fineiu.&non continuarcpatcc quia potcft impcrarc intcllcdtui , vt continucr

adlum illum cognofcendi

&

iuiuacc fruitioncm cirtntiae diuinx fine vifionc

ipfum firmatc in , cognitionc , vt puetinfecunda^dtft.i^i. fcquitur quod fiipfavoluntas vuJt ncccflario vl-

concilirentc, vc c.iufa fccunda. Et polletillam

timum fincm

5«;» Oper. Torn.

XII.

tali

in vniuerial!,qu6d etiam nccefta-

Pp

}

ti^

tfl

Quodlibet.

450 ti6 continuabit z€t\im

cognofcendi illum

Hoc non intelligiturdeomniadualtenuspo-

fi-

hrmandointcUcdlum

tcntix,quia

in tali cognitionc.cuius oppofitum cxpcrimur, quia non fcmpcr firmat intclledlum incogni-

ieilum.cum

ncm

ncccirario

>

fcilicct

intelligitur

necelTarid prafijpponatur, fcd

vcl quantlini ad continuationciti

tioncfinis.pater.quiaaliquandoconucttitintcl-

adusfirmandointcllcdlum

do

diat illam cognitionem

;

patct.quia

fi

;

i confidcrationc obicdli

vclipfumaucrten,

dequo

dixi in/e-

cmdoydifi.c^.rfr dijl.4^1.

Vltimo nota de fufpenfione aftus voluntaenim fufpendit adtum abfolutum fcilicct nullum aftum clicicndo cirea obiedu. Aliquando fufpendit adum voluntari^,& tunc non potcft fufpendcrcnifi eliciendo alinm a^u,

non connertit , faltem

dift.41. velfi a£lu

cundo,

tis.aliquando

fortius ob-

iciaum occurrit intelle^^ui ftatimcaufat notitia fui in intcllc(ftu,& fic impcditcognitionem alterius obiedli, Et quomodo hoc fit vcrum, vi-

dequascxpofuiin Iecundo,dift.9.ctiam inpri-

quo fufpendit. Vt cum dico , volo non amare loannem fic tunc voluntari^ fufpcndo aftum

mo,dift.3.q.6.

amoris,& hoc poteft duplicitcr contingere,fci-

exponcndo audloritatcm Auguftini , quod nihil efl tam inpotefiate volitntatit, aMionum$. &c. Hoc intclligitur non tantCim dc aftu elici^^***"

ille ,

ligcntiam, fiue intcllcdum ad aliud obicdlum. Et quomodo conuertat , vidc Dodorem in fc-

«0« impedit quin obieEiHm aliud occufrem impe-

7. Trim» rttr»-

non de aftu primo intcUigcndi ob-

Tertio

hcct vel a
ibi

to voluntatis, fed ctia dc

rc,& fic non continuare aftum zinOTis,&/ tunc volo non continuate adlum amoris , vel at^ folutc volo non amare , ita quod nuUo modo volo cliccrc aftum amoris. Ei fic patct ifta

adu imperato.Et ciim

dicit,qu6d inpoteftate voutatis ejt, quod per eius imptriiialia potentia habtat a£ium,vtl po habeat

S Re^ctt rationes D.

licera.

H O

C

Thoma allatAS^

mt. 5

L

V

I

K^dprimum,

.

M.

declarat

quomodo defe£itu omnu

mali nsnnecefitat ad amandumyfed ad non odiendum.Sicidem hahetyi.d.^.^.^.n.xi. Htc aduertCy licet Do£for vt dubium reliqueriiy an voluntoi fojsit velle malum i .d.i.<j.i^.nn. 1 8.

& %.d,6.<j.i.n.\^. dr ^l.qx.tamenrefolnitnegatiHe^ji^.d./^^.<j.io.%.adx.art.drd.^o.t].%. ad i.&in haclitera. Adfecundum explicat hene illud. Sicut principium in fpcculabilibus,&c. quod tenet ^ut.idordinem obieilorum inteUigibilium,^ volibiltum interfcyfjr etia quoadordinem potentiarum ordinate tendeniium in illa. Sed non fotentiit tendendi in illa

iuntas fruitttr vtendis

,

j

efi

idcm modt4i vtriufqnc

alias intelle^tu confentirct frincipio propter cenclufionemficut

^ytiturfruendis ^ hac 5

necejfarib tenderet in

media ^fcut

vo-

illa

in

Vide Doit. i .d.^.n. 6 K^dtertiitm^ falfumje(fe voluntalem necejfario velte id^ cuius partictpationevttUyquicquidvult. Fide alia argttmentafotuta^ d.q./\.anu.i6.Explicat conclujiones.

1

nu.y.quomodo Deus emnia vult oppo(itum

eifts

.

neccffario necefsitate immutabititatUyquia

quodfemetvotuitiatias mutaretur.

non petefi veltc^

^od repugnat^ex i.dijtinff.%. quafiion,

vttima.

Ratio omntsbeni in obtetlo

Ecundum ^ j^do

fcilicet quod ilie probationes non funt ncccflar jae j patct difcurrenpcr cas. Ad primam,negatur maior,quantuncunquc in obicfto aliquo fit pcr'

non

fc^io (ota obie£li:tamen ad ncccffitatcm adus requiritur, qu6d potentia nccefrario *^'^'^" ^^ ^^^"^ obicdum i 8c quicquid fit dc voluntatc crcata bcata,& de perfediovoluntate ne eius fupernaturali,qua tendit in obic^lum illud tamcn diceretur quod voluntas viatoris fimplicitct contingenter tendit in illud,ctiam quando cft in vniuerfaiiapprchenfumrquia illaapprehcnfio non cft ratio determinandi voluntatcm ad ncccflarid volcndum illud:ncc ipfa Voluntas neccflario fc detcrminat illo pofito, ficut nec ncccffario continuat illud pofitum, vt a£l:um eft in fccunda ratione tamcn ifta poffct Voluntoi concedi, qu6d voluntas non poteft icfilirc ab obicdo , fiuc nolle obiedlum , in qud mnpotefi non oftcnditur aliqua ratio mali ncc aliquis dcfedus boni:quia ficut bonum cft ob:

:

:

nollenifi

^T/

malum vel dcfedus boni, quod pro malo repuobicftum huius adus,qui eft nolte & non fequitur vltra non poteft nollc hocjigitur neceflario vulthoc , quiapotcfthocobicftum ncqucnoltc, ncquc velle, vt aftum cft fupra,pertradando illam auftoritatcm/r;»!»^ Retraffationum. k Contra hoc potcft argui. S non potcft noUc hoc obicdum,hoc idco cft,quia habctin fc aliquid, cui rcpugnat illud noUe talc autem rcpugnans non potcft cfTc nifi a£lu vellc illud obicdlum igitur illud ncccfrario fibi incf>. Maior probatur,quia altcrum ncccflario incft. Minor probatur, fi vnum incompoffibilium rcpugnat quia nullainclinatioadvolcndumhabitualis, vcl aptitudinalis rcpugnat iUi notle aduali , quia cum vno adu poffec ftare poffibilitas vcl aptitudo ad oppofitum ic£tuni huius a£tus, qui eft vette^ ita

^' tatur

,

cft

:

;

i

}

:

:

,

adumHic potcft dici

,

quod iUud repugnans a^ui nolcndi finem cft ipfamct potcntia voluntatis,

XVI.

Quxflio voluntatis, quiiipfa

non

poteft habcre

velle

,

451

nifi refpcftu obieai volibilis

;

vt\ noik M'^''**"^

quia nullum aliud velle, vel fiolle cft poflibilc ftcri:Anifi rcfpcftu po7efin7lt» nisautcmnonhabec rationcm nolibiiis , quia ncc maiiciam,ncc defeftum bonf. bonHm.nee Vnde hoc, quod eft nolie fincm ; includic contradi(^ioncm, ficuc vide rc fonum. Si- v^lU putlif^ cuc vult Auguftinus in Enchirid. 14. Sic emm heati ejfe 'volumm , vt mtfert effe noh obiefti, nolibilis,

folum nolimus , fed neqttdquAm vellepofsimsu. Sicucigicur repugnac ipfi aftui volendi cendere in mlfcriam , ita videtuir repugnare adui nolendi tcndcrc in beatitudi~ ncm, vel fortc magis, "" quia non ita carct mifcria omnj rationc volibiIis,ficuc bcaci'

i.

;udo rationenolibilis. Ad fccundam probationem illud fimile Philofophi dc fine , principio dcbcc SicHtjfnnobie«%o- "/"»"» "* intclligi quoad duo^ rcilicet quoad ordinem obicdorum incclligibilium, rum volibilium inccr fe 8c etiam quoad ordinero, quem habcnc rcfpcdu potentia- {j^^" 7 rum ordinatc tcndentium in ipfa. Intclligo fic pririium quod ficut cft ordo in vc- ^^ intraconclufionem quaj habet vcritaccm participatam a prih- tHci^, i.
&

:

&

:

;

&

,

j

,

,

,

vtendofruendis^ ^frutndo vtendiL

non fic autem poteft J"itileElMs tanquam cuidens T*^'*^ ' ex terminis.EcratiodifFercntiaceft,quiainteIleftus moueturab obici^o naturaUnc- ,^.^1^^^ '"effiLatc voluntis autertiUberc fe mouet. Patet etiam in aliis qu6d non cft fimilis ^oluntMli. neceffitas, hincindcj quia pcr priricipium ncccfTarid fcitur conclufio , non fic per i>eri femo'. Hfi. bonitatcm finis neceffario appcticut illud quod cft ad finem

Ex quo habetur, quod

voluntas potcft obiedo vtendo frui,

intelledus verum fcibile inteUigcrc tanquam principium

,

fciliccc

,

:

Ad cerciam probationem

maiot poteft fimplicitcr ncgarij quia

,

fi

voluntas nihil

non oportet quod iUud, ratione cuius Vult alia, ncccfraf id vcUt fed quod illud contingenter velit fufficit ad volcndum aIia,co naodo,quo vult ea. A litcr poteft dici, quod raaior potcft habcre dupliccm intelleaum. Vnum talem: illud cuius participacionevult alia tanquam participacione obledi voliti illud ma-

nccefTafio vult,

:

,

gis

,

vel priiis vult > aUvim talem

,

cuius participatione in cntitatc

>

vult alia

quac

,

Ptimus iotellcaus Vidctur cfTc vctus fcd non fccundus 5 quia ctfi color , quetri vidco participct eritrtatem fuam a primo ente , vifibilitdtcrri a primo vifibili , non tamcn color vifus requirit primum ens vcl participanc entitatem

,

illud prius vult.

:

,

&

primum vifibilc prius vidcri tis,

vel vifibilis

}

:

quia non videtur participatione cius vt vifi

,

fe^ vc cn-

& cantum in ifto fecundo incclle
adduda tantiim probat,qu6d illud fic bonUm vel voUbilc participatione primi volibilis non autcna qu6d hoc prarcisc fit volitum participatiohe illius ptimii batio

,

,

,

vt voUti. 7,

.,

De ifto igitur articulo

de vOluntate creata bcata,vtrum,fcilicct per Conclufio ^"^*"""'*^ ahqiiid fupernaturale neceffiteturad volcndurri vltlmum fincm , velnon> faltem jptobabiUtct poteft dici , quod non ortinis volontas cieaancceffitatur cx natura fua 1'^^fn^J^i ad volendum finem, non folum abfolutc, quod manifeftum eft > fcd ricc pofita ap- adamandk prchcnfione obfcUra ilUus obieai,ficut mod6 appt ehcdimusjhoc faltcrii certum vi- vltimum daur,qu6d voluntas diuina ncccffitatur fimplicitct ad volendft boriitatc propriam. fintm obEt

fi

"

quicquid

fit

quacratur, an nctcfTarid velit aliquod aliud obieftuni ab^coipofrct dici quod f"*^' "f-f^ tieccflTitas

/^'W**»

immutabiIitatis,quacexc]uditpofreoppofitumfuccedercei,quodincfi. Aliaeftncceffitas omnimodx incuitabiUtatis,fiue determinationistquae non folurii excludit op-

k(^"j^^"

cxclufa neceffitate coaftionis

,

de qua non

eft fermo^^potcft intelligi

yna

pofitum poffe fucccdete ifti fed bmnino excludit ipfum poffc itieffe ; loqucndd d6 vult,quicfola prima oeceflitate, Deus riecefrari6 vult quicquid vult,quia rlon poteft fuccede- quia vult; re oppofitum ei, qiiod ineft, hequc ex parte a£kus, neque obie£l:i:quia hx3C non pof- exponitnr, feteffe fine aliqua mutatione in Dco:cum obicdum cffe volitumnon pOnat aliquid cxttaipfum Deura, & non potcft dc non volito ficri volitum , vcl h conuerfo , quin :

ficmutaiio in aliquo.

Non

cnin> cft tranfitus a contradiftorio in conttadicloriuni hulld Pp 4

Quodlibet.

4SZ Jitnr 1 con-

nuUo alitet fe habente:quiatunc non efTec ratio, quare illud contradi<Slorium magis eflet verum mod6,quam prius,& quare illud falfum Sed de recundaneccffitate po-

tradiSiorio

tefl

in contra-

fpe£tu cuiuicunqueincelligibilis, inquantum in

Jslon tYAtt-

diBoriHm, vulloaliter

fe hahente.

.

dici,qu6d

licec neceffario

bonicacispiopri3E,camen ci,fiuc

illo

complacentiac te-

oflenditur quscdam participatio

non nccefTariovLiltquodcunque creaium

deccrminaciua iUius ad exiflendum:im6

ficut concingcnter eam caufat

,

fic

volitionc effica-

vulc concingenccr creaturam fore>

eam

quiafi neccfTario hac fecunda neceffitate vellct

eam caufaret,

forc, ncceffari^ ctiam neccfritate ineuitabilitatis

quando vult cam

adum

voluntas diuinahabeac

faltcm pro tunc, pro

forc.

COMMENTARIFS, "TX E fecmdo principali. Nunc Doftor oA^ftendit qu6d illa: prabaciones non func necefTari^, quod etiam oftcnfum eft in primo,

7«

i

omnia funt ibi exponca,tamcn pio iunioribas adhuc hic aliqualilet expono. u4d

difl.i.<j.^.

8c

jprimam negatHr maior ,(c\\. Voluntas neceflaiio vult illud , in quo cft ratio omnis boni , quia quamuis in obie(5lo fit ratio omnis boni quia infinitum , tamcn ad nccefntatem adiis rcquilitur quod potcntia ncceHaiio tendat in illud obic£lum,& boc ponciido quod adlus non caufccur immcdiatc abobicfto, vt patuit in j..dijl. ,

Xcliintci cft

clicitiu»fui /iilia.

Tcnendo cnim quud voluntas fitclicitiua quodcunquc obic<Slnm , non fcquitur quod fi rcfpiciat obicilum infinitum, quod nccelfario vclit illudi oportet enim probarc quod ncccflario vclir, quod ramen pcr illam rationcni non probarur. Seqnitur,6~ cjmcij.

fui aiftus circa

bonuni nullo

talc

ciam fohim

modo

malum

fic

obicftum nolibile , fiue fit malum^apparens. Ec non feqQitur vltra , quod ncceflarid velit ilIud,quia licctbonum fit obicdumvolicionis^ hoc,fiue verum,fiuc apparcns.fiueprafixum,

&

non tamcn

fcquitur

qu6d nccclfario velit ilquod neceflario nolit e-

lud, ficut nec fequitur

tiainfumrnum maIum,fiiHud

eflet poflibilc.

k

Contra hocpotefi argui. Hic Doftor probat quod voluntas neceftario vclit illud obicGtavn, fiaon poteft illud nolle,& arguit fic , Si non poteflnolle hoe obiel}Hm,hoc ideo eft,quia hahet tnfe aliquid

,

M

aior probattir

,

qnia ft

vnum

aliud necejfario ineft^ patct,quia finegatio neccrTario repugnat,afHr-

incompoffihilium reptignat

,

vnum

,

vniHerfali apprehenfum

( quia.

,

in

ohiettnm

C^ etiam ejuando

tingenter tcndit in tllud

ifti

dicunt

il-

cfl

in

quod

voluntas viacoris contingenter vclic vlti-

mum

fincm

apprencnfum,tamcn

in particulari

nccellario vult ipfum in vniucrfali apprehcnrum,vt patuitin primo,diftinA.i.q.4.)f»'
ad

necejfario volendttm illHd

non mouet quid volendum

,

quia notitia obic-

ncccflario voluntatcm.ad

»5li

,

fabem

ali-

vt principalis caufa,vt

&

cxpofui in primo.dift.i. q.4. patct infecundo.dift.i J.& vidc quat dixi in primcvbi fupri, Tcfpondcndo adobicftioncs Alphonfi,& Ocha

contra \)o^oizm.St(\x>\x.\.\x,necipfavolHntainecefariofe determinat

illo pofito,id

eft,obie(Slo co-

gnitOjfiue vltimo fine a6lu cognito,y;c/(r nec necejfario

eft, vltimum fiquod no neccflrario

cominetillud pofitum,\d

ncm atSu

cognituni, id

eft,

contincat cognitioncm vltnni finis.vt fupra patuit:patct

crgoquomodo voluntasnon

nccelfa-

rio vulr vltuiumi fincm in vniucrfali

apprchenfum. Et hoc magis patuit in primo,disi.i .(]uafiion./^. T.^mcn poteft conccdi quod voluntas

non potcft rcfihre abobic
niatio pofita ncceflari6 ineft.

neceflario

necejfarii)

illi

cum vno a^npojfet aptitudoad oppofttum aflum,

vt patct a Doitore in primo,

dift. Jp. ergo velle bcaticudincm vidctur rcpugnare nolleaftuale beatitudin«m,&per confequcns fi nollc beatitudinc ncccirario rcpugnat voliitati, vcllc

aftuali

adualiterbeatitudineneccflatioinericvolutaci.

Refpondct lendi finem

,

, eft

quod

illud

repugnans ailui no-

ipfa potentia 'voluntatis

,

cui cx

fua formali ratione repugnat habere nolle rcf-

pedu finis,quia finis non eft nolibilis,fed tanlum volibilis. Licct cnim nolle zckua.le,&c vellt adualc rcfpe£lu eiufdem obicdi repugncni ad inuicem formaliter in ejfe fimul,tamcn non repugnat voluntati fucccfliuc,& hoc loquendo dc obicdlo volibili,& nolibili. Licct enim volunnollc lapidem, tatas non poflit fimul velle,

&

mcn

fucccfliu^ potcft habcre vtrunque.Scd vt

voluncas comparatur advelle, dcnolle rcfpeftu vltimi finis, nec fimul,ncc fuccefliue poteft ha, quia nolle fincm repugnat vocciam intelligerc rcpugnat lapidi cx fola potcntia lapidis. Si dicatur, qij6d cunc voluntas non cric libcra rcfpcdlu cuiufcunqulfi

bere vcrunque luncati. Sicut

qaz

obicdum, ncque nol-

ineft.

advolen-

nolle afluali,tjHia

ftarepojfihilitas^vel

^um potcft

vult hociquia potcft hoc

inclinatto

dum beatitudinem habitualis,vel aptitudinalis repitgnat

tnr vitra.non potcft nolle hoc,igitur ncccirario

;

repugnat alterum necejfario

Minor probatur , quia nulla

quia ficut bonum cft obicdtum huiusadus, qui eft W/f^itamaluin^vcl dcfcdlus boni,quod pro m.ilo repucatur cft obicftum huius adhus, qui cft nolle ,8c non fcqui-

liquis dcfcftus boni

btntm.

Modo

/««/('dcquacrit fcrmo in quarto,dift.49 )tamcn

de voUmtate creata beata,& dc perfeSlio-

eiu* fnpernatuTali qitatendit

licet

nolU

nolibilc.

obicdum noUbile,

diceretur qnad voltwtas viatoris flmpltciter con-

tie

yoluntof non

^lum cft

Sienim rcpugnat homini non animal , neccflari^ animal inefthomiui. Et idcubene dicit , quud^f

tjitid fit

foteft

& hoc vel cxiftentis, vcl apparcntij, quia non potcft eliccre a(5tifm notitionis, nifi circaobic-

non potcft nollc. Dico quod lihoc , quod idem obiicvcllc, vel non vcllc. De hoc vide

obic6bi,fi illud

bertas voluntatis eft in

dixi fuper

fccundo

,

dift.(>.

q.i.

Ouod

lc,ncquc vc!Ic,vt patct hic,& in primo,dtfi.l.q.j^.

aiitem voluntoi non pojjit nolle finent frobat per jiugu^inum. ifta audtoricas

Vult crgo Dodlor quod voiuntas non poceft

non concludit , quod

nollc bonum.in

qup non

cft

aliqua racio mali.

1

neceflario vclimus beatitudincm, vcl quod ncceflarid nolimus mifcria,

qui«

8.

XVI.

QujBftio &

Hcuc poteft velle , non velle beatitudinem, /ic poteft nolle,& non noile miferiam. Scd ficpraccise incelligicur.cjuod ficuc beacicudo eft praccise obiedum volibilc , ica imircria obicdlum nolibile. Ec ficuc eft impoffibilc volimcatem velle adluaiitcr miferiam , ica iquia vohintas

fcilicet

do ab a:ccrno ficum vclle

conccadidorium

&

m

magts,quia mn ita caret miyielfmey feria omni ratione voltbtlU , Jicnt caret beatitndo omni ratione nolibilis. Si ergo fccundum Augu-

nolico

uUm

n

ftatur.

Hic Doilorr^icicduo.Prinon neceftlcatur ex C. J ..-1 /-_1.V fua natura ad volendum Hnem, non folum ab 1-

quomoda

ergo

ceflario velit le

alia neccflitace

qux

,

Sed an voluncas

eft

quod

,

fcilicci inc-

fimpliciter ne-

quod nunquam

ita

,

,

poteft vel-

oppoficum pro quocunqucinftanci, ficut dicimus , quod pacer in Diuinis neccflarid

creaca' beaca neccftitetur ad

ralc,

gcncrac filium

ibluat,tamen in ptimo^ifi.i.ci,^. foluir,proban-

bile

do quod voluncas comprehcnforis eleuata pec charicacem, non neceflario ftuicur,vide ibi.Secundo dicic , quod voluncas diuina ncceiTario

neceflicate, voluncas diuina nihil vult ad ex-

eft in

primo,

,

vc facis

dijl.io- qMtfi. vnica

,

cra

eft necenficas

,

,

fcillcet


Deo

immutabilitatis

,

(uccedere

quod

ei ,

hocmodo

ineft,

,

illas

&

,

eft

quia ex quo decerminauic

C

VQluntatern

cum

necefsitate

cundoy Deus amat media adfe

parricipatio bonicacis diuina:

neccflari^

tec in

,

cfli-

vult

,

neceflicace incuicabilicacis,

primo

,

dift. 3. quitft.^.

55. 36. 39. Ec calis volicio turam in aliquo eflc reali. culi clari funt hic

il-

,

&

in fecundo

non ponic

H O

L

ad aiium liberam

ejfe

I

dtftt

,

crea-

duo

arti-'

ex diftin(^ioi)p

deci<'

Alij

^

mapcimi,

impoflGbile oppofitum ineflc,

S

volicione

quia non poccft non complacerc eis fic pocis in ejfe cognico , quia vt fic , habenc ejfe ncccffarium , fccundum quid camen , Vc pa-

quia

oppoficum eius nunquam poceft inciTe. Ab astcrno cnim voluic quicquid nunc vulc , quod voluic ab aEcerno elTe pro tali tempore , ncccflario eric , fcilicet neceflitate immutabilicatis

Loquendo camcn non dc ,

quidam

volun-

tas diuina vult quicquid vult ad cxtta

,

qua vulc crcacuram exiftere in aliquo cempore, fed de volitione complacentix, qua complacec quiditatibus cognitis , qua: func

&

nis neceflaria:.

tatis

vcllcc crcacu-

,

,

rio. c;^ci

?

omnimodae, fiue dctcrminatioPrima excludit oppofitum polfe

incuiiabilitatis

,

cnim hoc modo

,

Ec ponic praemitcendo quod du-

aliquid aliud

^uas conclufioncs

lud forc

fi

,

ceftario vclic

plex

,

,

,

que

Deinde quxrit an voluntas diuina ne-

o

pacec

Loquendo de had

& hoc efficacicer neccflario eam vcl-» lec & fic crcatura neccirari6 circt ab aterno quia caufa agens necellari^ & non imftacim ponit effedum pedita & nccelfa-

probacum

Sc vide

quia eft fimplicicet impofli-

,

ipfum non gcnerare.

:

ram

ibi expofui.

cefiitM.

Sed de

tcr vult.

uicabilitatis

fcura illius obie(5li,ncucmod6 apprehendimus.

vulc propriam bonitacem

lo.

, quod eft firopliciter impoflibilc, (ciquod aliquo modo mutctur , vt patet

voluntas diuina qilicquid vult, immutabili-

volendum finem,&hoc pcraliquid fupernatuputa per charitatem, licct Dodtor hic non

Vuflixne-

;

ittprimo, dift.i. qudft. vlt. Pattt

fed nec eciam poiica apprcheniioneob

,

pacec, quia obied^um nullum f//«no-

habec

licct

i)«if?o 4W»V.

folute

& poft

,

voluit

qua:ft.4.& quar

creaca J C

muca-

fed

;

prius volito

A

duas raciones paccc refpondo hic,

mo 'quod voluncas

i

fine rautatione

,

obiedo

ecic in

&

ibi expofui.

Volut^scre^ "'

eflc yi,

fe

(Slusboni, nec aliquacaciomali.

i .

qtian-

oppo' camen fa£ta

pocuillec

modo mucari eft aliquid alicec habere nuhc quam prius fe habucric , vc pacct j. Phyf. crgo Ci cH nunc volitum cflci poft nolicum elfe , cum hic fic cranfitus ^ contradidorio in conccadidlorium , cric aliqua mutatioj&nonin A,\t patuiti eigo in voluntacediuina,quz nunc alitcr vellct , quam prius

non poffum velle miferiam , qua? fortc non carec omni racione voIibilis,aforciori non pofTum nollc beaticudinem,qux caret omni ra(ionenoIibiIis,cum inipfa non (ic aliquisdcfcalias

non

tio

jftinum

& clariiis vide in ptimQ^ dift.

non

:/4,

A

dinem.

Ad

voluit cflc

fciliccc

,

entm

Liccc

fore.

dctcrminacione , quod u4 fir , non poceft oppoficum vellc , fcilicct vclle nffn citci quia tunc voluntas diuina mutarccur , quia eft impofllbile tranlire dc concradi6torib in

ipfam nolle aCtualitecbeaticu-

eft impoflibile

4^5

ipfum non

V

M.

probat ex AuguFiino,

lihere-.erge f^fe. TertiOy libertas

(jr

Anfeimo. Sc^

eU conditio intrinfeca volun-

ergo compatitur cum conditioneperfeiiifsima 6perandi^& talisefinecefsitas^vbi ejipof

j

Explicat quomodo

fthilts.

cum necefsitate Hat libertas. De quo

late agit

ar.i.drfupra quodl.x.^ajiio nimis controuerfa ejiymihi

1 .diji.

i

o.

& ^Jisii

tamen vidctur non

effe de rt Doitor tenet eum , qu» J^hilofopljus , Augujlinus (^ Anfel" fed de modo loquendi > mus vfi funt. Vide Scholium vltimum , i difl. \ o. vbi circa hoc dixi quod veriut vi-

49

q.

iffa

I

&

,

.

fum fuit.

DE

fecundo articulo

bertas in voluntate.

hnch'

dicoquod cum necefiitate ad volendum flatliHoc probatur primo per au^oritate». Prima eft Aug- i»

principali,

,

^ux difta cft fupra.

$u

Quodlibet

454

emm oportebatpriiusfien homimm^ ^ vt bene fojfet velley^ yttale^necgratis velfrtt"

Sic

^

•'"

.

firafibene ^^^'

ItnAi liat

'

j

^'^fi^^

libcrttufe- liberiuf erit

cnndtm

nec impnnefi malc^ hoc eH infiata

illo

pimo^ meretur ,vei demerettir Et fequi.

verofic erit^ vt male velle non pofit^ nec ideo libero carebit arbitrio, mnlto qnippe

arbitrinm^qitodomnino non poterit ferutre feccato

bationc neque culpanda esi voluntas :

,

aut voluntas non

efi,

%

& fubdit

,

quafi pro pio-

aut lihera dicenda non esi : qua

jiuguft. 6' beatific ejfe

'volumus , vt ejfe miferi nonfolum notimt*s , fed nequaquam prorftts vellepcfsienim anima nojfra nttnc habet nolle infelicitatem, ita tunc nolle iniquitatemfemperhabitura efi. Itcm Anfelmusdelib. arbit. cap.i. ^ific habet, quod dccet ^ (^ expie-

^^

i^njelm.

dit

^

,

ji^^^f

vt hoc amittere nequeat

ferdere.

,

liberior efi

Et ex hoc concludit

:

quam

,

tlle

qui fic habet hoc ipfum , vt fofitt qua. a re£litudine dccltnate^ ,

,

voluntas

liberior igitur efi

nequit.

Idem ptobatur per rationem & prlmo quia nam ex praecedcnte articulo liabequod voluntas diuina neceiTario vult bonitatcm fuam,&: tamen in volendo eam ,

,

tur

cO: libera

j

igitur,&c.Probatio minoris:quia poteniia operans circa

vnum obicfturn,

ad aliud, eadcm cft opcratiua circa vtrunque obicftum, ^^"^ avguitPhilofophus infecundode Anirna quod illa potentia qua cognofcimus diffcrcntiam vnius obiedli ab alio obiedo ipfa nata cft cognofcere vtrunque obiedum in fe ficut ipfe ai^uit ibi de fenfu communi ^nunc autem voluntas ipfa diiTina rcfcrt ad fincm alia obicfta, qux funt vohbilia propter finem igitur ipla fub cadem rationc potenti.x eft opcratiua circa vtrunque fcd circa illud quod eft ad fincm \\ber^ operatur. Patct quia contingenicr vuk illa,& contingcntia in agendo reducitur ad principium non naturaUtcr adluumjfcd hbercjigitur ipfa fub ratione potcntiae hbeias vult bonicatcm iuam. Pra;terca3fecund6 probatur idem propter quid^&C primo fic. A£l:io clrca fine vltimii ^^ ^*^'° pcrfe£tifrima,&in taU adione Ubcrtas in agedo eft perfc£tionis:igitur nccelfi-

noii abfolutc, fcd in ordine Tex.TA^.

,

I>ens que-

inodoje a-

,

,

;

KJet ?

:

;

:

n

,

verfetlionis

tas in Lihertoi, conditio intrinfecA,vo.

iHntattj.

ca

no

Pra^tcrea

quod

tolUr, fed m.igls ponit illud :

eft

petfeftionis^cuiufmodi cft Ubcrtas.

condicio intrinfeca ipfius potcntias vel abfohue vcl in ordine ad

adum

perfc(9:um,non rcpugnat perfeftioni in operandojnnnc autem hbertas,vclcft conditio intrlnfcca voUintatis abfolure, vel in ordine ad a£lum volcndijigltur ipfa Ubcrtas poteft ftare cumconditionepcrfcdhi poflibiU In operando^taliscoditiocftneceffitas,

enim icmper poifibiUs

fpeciaUter vbi ip(a cft poflibiUs. Eft

vbi neutrum extremura

,

requirlt contingcntiam in opcratione, qua: cft mediainterextremfl,ficeft in propopofito:ficlJt

Si

Non cf? ejHArenda^ ratio eoru,^

probatum eft in prxcedenti

quajras,quomodo

ftat libertas

articulo.

cum ncceifitate

?

Refpondco fccundum Philofophum quarto CMetaphyficit non eft quaerenda raiio eorum,quorum non eft ratlo. TXmon/lratienis entm prtncipij non ejt demOnftratio. Ita di^^ hic,qu6d ficut ifta eft immediata,& neccifaria voluntas diuina vult bonitatem di~ «^«'"wncc cft aUa ratio,niii quia hxc eft taUs voluntas:& illa talis bonitasjfic voluntas ;

,

eli raiio.

diuina contingcnter vult bonitatcm,fcu cxiitentiam altcrius,&. hoc,quia cft taUs vo-

addamus generaliter vnum breuc,qu6d vohintas habet a£lu circa obiedum infin1tu,quia hoc cft perfe£tionis3&pari ratione no neccifuio habctadlu circaobieftu.finitum,quia hoc eifet impcrfe£tionis:

hintas,&: illud eft tale bonum:nifi infinita ncceirari6

nam

impcifc«Stioniseftncccfl"ari6determinariadpoftcrius;&pcrfc£lionisrequifita:

adprIus:&pcrfe6tioniscocomitatisadilhidquodcftfimulnatura. Confirmatur illud,quia non cft cadem diuifio in princlpium naturale,&: liberum,

eft (icdeterminari

Noneftide libcru

,

Cy'

& in princlplum ncccifari^ aftiuum,&: contingenter

concingcs,

contlngentcr agerc:quia poteft impediri

<j(«/natura-

berum,ftante libcrtate,neccilari6agerc. Sedfemper cfi dubium , in quo fiat perfe ratio

"^'

^ j,-

^

flat in determinatione

:

:

aliquod cnim naturale potcft-

igitur pariratione poifibile eft aliquod li-

libertatts ifiue

enim dicatur quod/ibertM ailtu per neutrum hic

adagendum , fitte in dominatione refpe&ufui

Additio. videtur pofie fxluari. Hcnricus. uic diceretttr , qti))d cum dicitur

,

volttntatem necejfario velle

terminare aitum volendi , vt terminatur ad obieclum ligendo de bonitate diuina

^

qudfola efi proprium

^

,

(^fic efi

;

,

necefsitas potefi de-

vernm mantfefium

tntel-

,

(^perfe obieiium ; alia aiitem^onfuyt

ferfie obieHa propria t idei> non necejfario vult illa : aut fotefi necefsitas determinare aiium vt egreditur a voluntate. Et hoc potffi inteltigi dupliciter. Vno modo , vt fit neccfsitas pratiia

ad

volitntatem

quam impellente in aifum^

:

e!r

votuntas intelligatur cadere fitb necefisitate

c^figente in allu \fi atttemfic cjfct., voluntas ageretur^

verety nec fiaret in tali aifu Itbcrtas.

(jr

tan-

,

non a-

k^Uo modo potefi intetligi necefsitas concomitans

:

ita,

qitod

Quxiiio ^ttod ipptitttelligatur cadere fuh 'voluntdte

XVI.

455

ficqubd vduntasfrefterfirmitatemlibertAtis fu^fihiiprt necefsitatem imponit in eliciendo ailum , (jr in ferfeuerando , fiuefgendofe in a^ €tum in injpiratione concomitatur necefsitas natur^t , qu^ efi vis qu*dam naturaprimo mo,

:

do di£ia ^idefi^ ducitur fimilis

:

ejfentia talts

,

fiue natur<e fecundo

modo diil* ,

fcilicet principij aaturalis pro-

enim afsiHit voluntati in cemmunicando naturam Spirituifanffo.

EH igitur ordo quadruplicis necefsitatis, Primayqua Dem neceffarCo viuit.

Secunda

,

qui

neceffatio intelligit. Tertta^qua necefifarcofifirat. ^uartAyquanecejfario diligit/Lj. Jtt

quo igitur

efi Itbertoi

volendi

RefiiondeOy quia deleciabilitery

Contra

:

(^

?

eligibiliter elicit affum^f^ permanet in a6tu.

fecundutnRich. gIorio(iuscft,^quod fecundum naruram habetur ,

quam

quod aHtcrhabecur. Rejpondeo,

tamen naturd habetur qu* efi de di£io , Beumfe veUe quod necefsitaspoteB determinare a£ium volendific , velfit^

quod ex necefsitate natur* haheturvelle,nott

fibieilum : qaia ejfet contradi6He tfi neceffarium-.patet difiindlio,

fcilicet

:

necefsifate

igitur in ifta propofttione

abJolute,velcum rejpeciu ad obieiium •.fednon aqueapparet in

cefTari^

,

qu*

eli

ifia

,

Dcus vult ne-

de re tamen eadem veritas eficornmunis, quodnecefsitate natura hahefur :

4£ifn,fedtton vult obiccium necefsitate naturx.

C

S

H O

L

V

I

M.

Sententia Henrici, voluntatemfpirare Spiritumfan£ium, necefsitate naturali libera

:

de qua tate DoSior

i

.diH.

inconuenit in amore ejfentidi

Secundb jI,

,

,

i

vnam tantum

difi. i o.num. 3

necefsitatem

effe

memoriafitte ceexijhntia natura gignit

TT^ E tercio principali dicitur -I

.quxfi.j.num. \^.&

5

ergo

,

.

,

& etiam

re^citurprimo

&

du/ts

irt

quia

,

notionali,

& voluntas ftmiliterfpirat.

quod in aliquo aftu voluntatis diuinsE

fcilicec in

Hcnr, in

y a£tu fpirandi Spiiitumfanftum,cfta!iquo modo neccffitas naturalis,ficinteHi-

fum.ar.6d.

,

,

gcndo,qu6d voluncas,vtcft fimpliciter voluntas,noneftprincipiumclicitiuum aftus notionalis, quo producitur fimile in forma ipfi producenti:quiatnncinquocunquc cffecefrec principium elicitiuuumadus.quo produceretur fimile informa,quod falfum eft in cre.ituris. Scd voluntas, vc efl in natura diuina , & vc fic per ilhm habet quanciam nacuralitatem ad producendum adum notionalem, fic eft principmm elicitiuum adus notionalis.Exhocenim quodfundatur in natura diuina,fiue iii cflcntia,habec fibi annexam quandam vim nati;rsc & fic quandam neceflitateih naturalcm ab ifi 1 naturalitate, fiue vi naturali annexa voluntati eontrahit, & fic eft principium eiicitiuum a£kus notionalis j licct cnim in adu voluntatis efTentialiSjVt ordinatur in fummum amatum, ab ipfa fola voluntace racione qua eft libera , fit neceffitas imrrocabilitatisitameninquantum adio voluntatis ordinatur in amorem produftum cendenccm in amatum terminaliter fic ab illa naturalitate ianncxa voluntatl procedit neccffitas immutabilitatis circa folum aftum notionalem elicitum a volun-

^•''

:

,

,

iatc,vel potiiis ab ipfa hbcrtatc voluncatis, vt ei talis nacUralitas

ad hoc,qu6d

illa

naturalitas in voluntatc nullo

cftracioeliciciuaadus nocionalis.

Hoc

'6ft

anne^a. Additur '

modo prafeucnif eius libcrtatcm ncc ,

enimeflec omhino concra eius libcrtacemi

fed pocius cft confccutiua,iS£ annexa libercati,vt aliquid,quo',affiftcnte voluntati,voluntas ipia ex vi, quam habet ex co, quod eft voluntas,& libera,pDteft cliccrc aftum fuum notionalcm quem fine illo afTiftente clicere oolnino non poffec. Sunt igitut alitcr,6c aliter iftjc prcJpofitiones in diuinis ncccfrariac , Deus necefiarib viuit quia ne~ ceffitatc naturx Deus necejfarib intelligit, quia necefntatc incclligibiUs dctcrminahtis :

:

:

intelledu ad hoc,vbi cft aliquadiucrfitas X2X\on\i:Deus tteceffaribfpiratSpiritiifanilum, quia neceffitate naturali non praeuenicnte , fed concomitante i Deus necefiario dmat fe ti.

neceffitate confcquentcinfinitatcm libertatisabfquc aliqua ricccfsitatc taaturx.

,

Contta iftud, non videtur quod

illud, quod fundatur in aliqtio , pofsit habcrc ra- Fundatfim aliquanecefsitatisvltcrioremvlcraillud,inquofundatur5necetiaqu6dfunda- inaUo,non tu poffct habere duplicc racione ncccfsitaC!s,& illud in qub fundacur, cantum vnica: P^^fi 'S*

ti<jpe

J"

quia tunc circunfcripta pcr impofsibile,vel pofsibilc illA viiica rationc neccfsitatis ift '"^" " rundaraeto,adhucremaneret aha ratio ncccisitatis ihfudato,& ica lUud fundamctu fu„damcnremancrcc nccefTariu,^ camc no remancrec nccefsitas fudameti:niic autc, fccuduih to. iftos adtus notionales fundatur ina£lu cflcntiali:&fccundum onines aftus cfrcncia-

ahquo modo funt priorcsiigicur noh potcft efTc qu6d iri aftu cffentiaIi,quo Dcus ex vnicarationc neccfsitatis,fcil ex infinitatfc libercacis,& tamen qu6d in adu fpiradi fit cu hoc alia ratio rtcccfsitacisfci.naturalis. Prxterca j Sicut memoria pcrfcda in fuppofito conuenichtc cft pirincipiuriri

les

diligicfc,fittanctim vnicanecefsitas:S<:

pctfc(^ura

Quodlibet.

456

perfcdumpioduccndl Verbumpcrfc£kum:

VoluntM 4taue votes

fuppofito,vel fuppofitis conucnientibus

ad

ttm pcrfcdum

j

dum,ftcut

luntas in Patre

&

memona

jj.^

Jpiran-

adgignen-

fit

quod

videtur

(lc

moria

amo-

ficut igitur mcmoria in Patre cft

principium gigncndi Filium,fic voFilio cft principium fpirandi Spiritum fandum. Ncc vidctur vl-

rationcm pcrfcftac memoria: , vel perfcftac voluntatis

nccciririaific

voluntas perfc^lam

pei feftum principium producendi

quod

illo

non afliftentc non

coaffiftentia alicuius cflc

,

voluntas in

poflTet

adum fpirandi, & me-

adum diccndL

in

autcm intcUigerct afliftentiam eflc, vt obiedi ad potcntiamrfort^ illla requiritam in memoria , quam in voluntatc & magis forte ad hoc, vt per a>!lum con>municctur natura, quam ad hoc vt adtusfit neceflarius quia principiorum illoSi

tur

;

:

rum

,

fcihcet obiedi

&C potentiac

,

,

vtrunque per

fc eft ratio

proprix

nccciritatiii

eUciendo adlum fuum , vt fuus cft 5 fed fort^ non vtrunquc pcr fc eft ratio pcrfcda confubftantiahtatis tcrmini ad ipfum producens. F.t tunc vcrum efcflfct, quod non rcquiritur talis afliftentia ad aftum eflentialcm, quia hcet ibi requiraturobiedum, non tamcn vt principium communicanch fuam ptopriam in

perfctftioncm.

C H O

S

L

I

V

M.

Hic explicat fundumentutn fux fententUdeliberApocefsioneSfiriiui fmcli. Prlmum dicfiim

,

frimx

differcnii.t

Oflendit ex Ariflotele

,

frincipii actiui

,

feu agentls ,

x.Phyf^ ^.'JMetaph.cjr ex

eft lihertas^

^ natura

ei oppofita.

AuguFii»„ SecundumdicltmJo<e differen-

tis variis nominibtts ab Arifot.exprimuntur. Per h
ra,{^ potentia irrationalts, inteUigit principium^^iiod dicitttr nattira 5 per oppofta his, principiur/j Uberttm. Tertium^intetlccltts habet

cppofitum.

i j

^ando autcm imperat intellcfhti,totum ejl libertmficttt dr quando imperat aliis

potentiis inferioribus

•,

qiiia

totttmfccundum propofitum

fequiturex dtclis) rcpugnat voluntatcm tffe

.

modum natur^.,inprodu^ioneflij,'voltint.i'S mcdum :

c^probat ex Philof. ^iartum,

c(fe principiumper

(

^"

modum naturie^ ficut ^naturatn £)uintum

principium libertimyquiafunt pytWie differentia principij a£tiui,

,

omne agens

naturale^ vel efiprimum omnina pYimum.,vel apriori naturaiiter determinaturfi,C!' nentrur»

heriim competit voluntati. Sextum.,caufatio intctlcftiis neceffaria., libera,(]uia

hoc

eft

hoc,

c^ illud iltud.

H<ec

,

ejl

naturalis

(^ votuntatis, eftofit

;

ratio a priori

5

apofteriori

,

fuppofita

(; vfu ex Phtlof e^ AuguJHn. dicipotejl vottintatemfemper ejfe Itberam, quta nec afe, nec ab atio naturatiter detcrminatur , fedfuppojtta appreherijione obiecti , tendit delettabititer , (-r etigibiliterinobieitum , etiam qtiando non potest nontendere. De

pr.efua diuifione

ejtto

Natura ptHltifaria

fttmitur.

,

tatc, i.dist.io.

quodnoncfthicdifficultas , accipicrtdo »4/«r4OT ad omne ens Sic enim dicimus naturam voluncatis, imo cxtendendo ad non ens, dicimus naturam ncgationis. Sic enim, cxtenfiuc loquendo , ncccflitas in ence quocunque poirec dici ncccflicas naturalis 5 & cunc, cumvoluntas, faltcmdiuina, ex fua perfefta libertate habeat neccflario aiiquod velle : ifta neceflitas perfedx libertatis poteft dici ifto modo ) necefljtas naturalis. Sed difficultas non eft nifi accipiendo natttram magis ftride prout fcilicet natura, libertas funt primae diffcrentiac agentis,vel principij agcndi quomodo loquitur Philofophus fccundo Phyficorum. Vbi diuidit caufam adiuamin naturam, & propoficum. Eorurn, inquit, quafttntpropierhoc, id cil, propter finem cuiufmodi funt om-

T~^^

ifto articulopotcft dici

,

jL_>' cxtcnfiuc proutcxtendic fe

:

(

&

,

:

Tcx. 4p.

,

nia

quac fiunt a per f e caufa

(jmdem fecundum pro^ofitum atia veto nonfecundiim propofitum , &: paulo poft Sunt autem propter hoc qu^cunijue ab intelle^u vtique aguntur^ (juacuncfue a natttra : rcducit ad iftas duas caufas per fe,duas caufas pcr accidens, ,

,

atia

:

:

&

Tcx. 10.

& & fortunim. De hac diftindione loquitur 9.cJ^ff/.«/'^/diftinguens modum,quo potcntia: adiuac rationalcs, & irrationalcs diuerfimode cxeunt in adus fcilicct

cafum,

fuos, huiufmodi tfuidem,inq\iit, fcilicet, irrationates potentias neceffe Triplcx caiifa.

(Jrpafsiuum appropintfuantur,hoc (juidemfacere,iltudautempati

tur

kuguihnm ibi

quando aftiuum, ratio-

,

mcmbra.

Ifta diuifio principij aftiuidiucrfis

Tcx.49,

ejt,

illas vero, fcilicct

fupplchocfacere, 8cilludpati. De hac diftin£tione loqui^.dcCiuiz.czp. 9. Eftcaufafortutta, ejtnaturalis, efivotuntaria. Ec

nalcs, »
declarat

;

nominibusexptimitur

,

non folum apud

di-

ucrfos, fcd ctiam apud Ariftotclemi vtpatecf.vyffwWo Phyfcorum, vbiprxmific,

fieundum

'3»

Qu^mo XVir.

457 ^

&

&

a natura , fubdic, ah intelltiia , fecundunt frofofitnm^^ non fecundum frofofitum^ in ^. 'Jl^tetaply/ic*, raiionzlcs &£. its.\tion3.\es pocemJasiper ifta iiinynon fecunditm frofofitiim^U anatura ,S>C potenitxirrationaUs f\mc\\\^^t principium a^iiuum, quod communiter dicimus naturam per alia vcro cria inceliigic ilUid aliud principium adiuu,^ :

I^*^*^^» ^»,*^'-'^'-

4^/,;»«^ natitrale

in quo concurrunc refpedu aftus extrinfeci & inceiiedus & voluncas, Scd vtrun- tnhM m~ que iftorum per fcaccepcum habcc fuum proprium modum principiandiincclledus '»""^«-» quidcm pcr modiim nacurae:vndc ad fuum pioprium adum comparacus,natura eft: ^^ a '^* ficucFiliusindiuinis produciturpermodum natuix, iiccceius prnicipiumprodu«^ ftjuumficmcmoria. VoluncAS auccm lcmperhabcc fuum modum caufandi proprium,fcilicct hberc,& idco quando concuriit cum incclledu,vc in prpduftione arci,

ficiahum,eocumdicicurproducilibcrc,&apropofico:quiapropoficumcfl:principale, hc immediatum principium illius produdionis excrinfcc^ Si aurem quandycunquc concurrac potcncia nacuraliter aftiua cum ipfa voluncacc , ficuc cft de potcnciis infcrioribus,quibus vcimur ad agcndum,licet adio proprie,vc cft huius principij, fic per dicimodum nacurac:camen quia tocum iubiaccc voUincaci , idco hbere vtimur

&

,

mur libere agcrea quod

modo

principah agente. Ec hoc

aliquod dctermin.ms

vlcra iqcelleftum,rcquiritur

alioquin fimul facerec contracia.

loquicur nonu Metaphyficg^vhi vulc Tex.io,

N im ipf

i

,

vcappetitus&

prohaErefis:

fcientia fimul contraria oftcndic

,

Hc ipfa,

quancum eft cx parte fui^cHet principium pcr modum nacurx & ncceflario, quantum eft cx patce lui caufaret quodhbec refpcdu cuius eft in poccncia. Jlla inquic, ,

,

,

^are ^firnitlnefaciunt conirurta hoc lero ejl imfefsibiU-.neiejfariiim esi iviadeffe cjuodproprium eft. Hoc eft dcccrminans ad vnum oppofiiorum. £c

contrartorutn.

luralterum

fubdit >y-

:

?

,

Dico autem

P^Mct.t.

"^'

°' '

\

(iue appetitum,6i.c

Ad propoficum dico , q lod liccc aliquod principium poflet concurrcrerc in Non"**g'* *""»'"' agcndo cum voiuncacc , puca fecundum aliquos , obiedum fccundum ahquos, incelle<^us &:illud concurrcns,quancum eft cx ic , fic naturaliccr adiuumica, ^ mcn voluntas pcr fe loqucndo nunquam eft principium adiuum naturahtcr: pnr.ctptii, quia eire nacuraliter adiuum &: cfle liberc adiuum func prima: diflferenciae pcn- cjHnm nacipij aftiui , & voluncas , vnde voluntas , eft principium aftiuum Hberc. Non ma- tma libc ''*'"• gis igitur poceft voluntas cfle natur.alicer adiua qtiam natura , vt cft principiumdi(lindum concra voluncacem,poteft cfle liberc adiua. Sed quajricur vnde cft, quod voluntas,licctncceflari6 agat non tamen nacuralitcr agic.t um non pofsic nacura magis cfle dccerminata ad agendum quam cjuod fic j

:

;

,

,

,

,

,

,

nccclsitaca ad agen

?

Refpondeo,omne agens

naturale,vel cft omninoprimum;vcl fi cft poftcrius,crit decerminacumadagcndum voiuncas aucem nunquam potcft cire agens omnino primum fcd nec poceft eire dccerminata naturalicer ab aliquo agence fupcrion quia ipfamcc eft cale aftiuum, quod fciplam dcccrminac in agendo.fic inccHigcndo quod {\ voluntas aliquid neccflano veiit puta /^, non ta-

abaliquopriori nacurahcer

,

:

:

,

,

mcn illud velle cauiacurnaturaliccr acauf.intc

wimut '^, f* ^'* ^jf*^''

jninatHm

voluncatem etiamfi naturaliccr cauprimo , quo voluncas cft voluncas fi ipla fibi relinqucrccur ccfi pofTec contingcncer haberc , vel non habcre hocveile camcn lcipfan^ dcterminarcc ad hoc velie. Quando igitur dicitur , quod naturAle principium non poccft magis dccerminari, qiiam quod ncccfsitctur. Rcfpondeo , licet ncceflarium fic fummc dctcrminatum, quoad exclufioncm in- Calum tfi detcrminationis ad vcrumlibcc tamcn aliquod ncccfl^irium aliquo modo eft mjgis ""*g^^ dedetcrminatum, quam aliud:ficut igncm cfle calidum,vcl Ccelum cife rotundum,cft '"''""'^'^** dctcrminacum a caufantc dantc fimul ejfe CoeIi,& rotunditacem fcd graue cll dc- '""'.^ terminatum ad delcenfum non habito neccfl^ario adu dcfccndcndi ab ipfo gcnc- „^^ -^^_ :

farec voluntatcmifcd pofito adlu

,

:

* 6.

jlgentna* turaU ,veL

:

:

,

;

,

rance, icdcantuhabitoabipfoprincipionaturaliccrdecccminatiuoaddcfccndcndii. ue ad dt'

Voluncasaucem adillud

,

decerminativmm Si

caufata,fi necciTariovuItaliquid^nonficcft

velle yiicwx.

aucem

qirarc igitur

fui

dicas,fi

non

dccerminacaacaufantc graue ad defccnfum , fcd cantum a caufancc habcc principium

ad hoc

velie.

defccnfus caufacur agrauicate intrinfeca

iiberc atque ficuc voluncas

mouec

fe

ad

,

tunc graue mouct (e: 1>e "ftt rcfpcdu cuius i^*"" *• ''•

illud velle

,

if-ip.

ipfa voluntascft racio neccflaria caufandi? Scott

fcenfum,

oper.Tom.x 1 1.

Qjc^

Rcfpondco

Quodlibet.

458 Rcfpondeo

:

illa

caufatio grauicatis

cfl:

naturalis

,

ifta

libera:quia

hoc eil hoc , St

illudeftiUud.

&

modus ngenBreuiter igitur poffec dici,quod ejfe formac &: modus efrendi,<«^fr
,

quia

niii

eft tale

adiuum

principium

,

fcilicec libe'^

l:um,vcl naturalc.

S !Reffond€t ad locum

H O

C

ex K^ngtiB^6.

Ciuit.

i

L

V

I

M.

o. qtto argitebat contra Ciccronein

irafcientiamy oftendens contra iffum , frxfcientia concefja

nec necefsitatem fr^fcienti/etoUere iibertatem voluntatis

,

minime

tolli

-tfectis effet

fi daretur, Bxjfonit locnm K^uguftin, in argumcr.to fofitam

,

,

negantem

liherum arhitrium^

de nccefsitatcviolcntiai

vbi clare docet necefsitatem

compati cum libertate.

jid ift

A D argumentum in contrarium dici potcft, quod intentio Auguftini cft ibi ar-

arg,

1

7'

gudre coritra Ciceronem, qui negauitpiazfcienti.Mn Deimec ex illa prarfcientia conceflfa^oportet eum negare iiberumarbitrium noftrumcAuguftinus autemdo* cet qualirer prajfcicntia Dei , &: libetum arbitrium fimul ftant , fic arguendo. Sic , inquic, Deo certus eH ordo caufarurn\qmdconcefsit iffe Cicero fubdit Auguftinus. Et ipft^rjutppe noflrx voluntates in caufarum ordinc funl '.qmniam humana voluntates humano-

J^\

inluo.

iAb.^.c^.

:

riim operum caufefunt'.at^ue ita^ tiojlroj

Deo

certns id efficit

gniim habeant

Etiam

,

non aufert iibtnattm.

Et^od ^uomodo igitur :

ordocaitfarum priefcienti

locttm noftra voluntates?

in fequcnti capitulo ir>

:

2{on propterek nihil in noftra voluntate

noftra 'mluntate.Non

eft

,

^nia Deus

enim nihil pr<sfciuit.,fed aliquid ,

W««//j/f.Rcfpondendoaucem

^ ilh

oftendere,quomodo camen quod prxfimul ftant neccfsitas illa,quam in pr.-cfcito rcquirit pracfcientia, fcicum fic in noftra.Hoc quidem non eflccVerum;fi cflec ibi neccfsicas V'olenciae:dc

fritfciente eft aliijitid in noflra

Necefsitxs

ornncs rernm caaf/ts prxfciuittprofeSlo in cis caufis etiam

vt nihll in noHrafit voluntate , cum in ipfarum caufarum ordine ma-

prafciuit ijHtdfuturum effet

frdfctentix

ejiii

voluntates ignorarenon potttit.

vult

&

qyj z\v,etiam fi noltrnus^ effictt quod poteft ficuc eft neccfsicas morcis fcd fi eft necef{itasquaUrcunque,de qua folemus diccre:neceireeft,vcitafit aliquid :velvtirafiac :

ahquid:non oportec timcrc,qu6d tahs ncccfsitas

:

,

fi

ponacut

in

adu noftro prac

cito,

nobisaufetat hbertacemjquiaiftanecefsitaspraefcicncije,vcl pracfcici vcprxfcicJjCtfi fic neccfsicas immucabilitatis,non cfttamenfimpliciter necelsitas mcuiciibilitatis,fi-

Prtfciemia

Dei modo

cjHo-

Itbe-

'^'

ue oronimodjE dererminationis , fed tantum ineuitabile ex fuppofitione ifta , quiil illud eft iam ptcKfcitum. Et ad oftcndendum , quod non qualifcunque necefsitas tolllt libertatem fubdic illud ex quo argutum eft necfue (jr vitam Dei c!rprafctcntiam &c. fi prazcise dixiflTct, prafcientiam facile cflet videre qualiter illam non ponimus fub necefsicate , quas ,

j

^

,

,

repugnet libertati:quialibcre &;contingenterpra:fcichoc,licet luppoficoquodpraerciat , imir.ucabilicer pracfciat- Et eodcm modo eft dc a(flu meo praefcito quod liceC fit immutabiliter pracfcius:tamen contingentcr cx parce Dei prxfcientis 5 6c fimilicer telinquicur concingencia ex parce mei cxequencis. Sed difficilius eft,quod addit,w/rfw &prxfcientiam. Sed ibi potcft cfle duplex rcfVita/«w«,

quod

vita accipiatur ibi pro adlu bcatifico,ficut accipitur vica, loan. 17.

tur pro

ponfio , vna

aElu intel-

Hxceft vita aternayVtcognofcant te. Et ficut loquitut Philofophus i %. Metaphyfic. fntellcclusa^lus eft vtta. Etpari rationeadus voluntatis eft vita vita ifta non caditfub

lecitu

ar

voluntatts.

graue cadere pote[i Itbere

mtura

&

:

etiam in Deo. Si autem intelligatui vica pro vita nacurali ipfius Dei,cunc non debet intelligi de illa vita fecundum fe acccpta, fcti dc ipfa vcavolunfaccdiuinaaccepcaca:poceftautcmefle aliquid bene in fe neceffai*ium,& nccefsicate repugnantc libertati, quamuis tamen fif libere , imo continngccfsitate excludente libcrtatem

,

gencet accepcatumExcmplum. Si quis voluntarifefc prxcipitat,

i-

continuat, neceffatid

quidem

&fcmperin cadendo

cadic nccefsitatc gtauitatis naturalis

,

illud veile

& tamcn libcri vult

'"'

XVI.

Qu^ftio Viiltilhim cafum;ita

Dens

,

4T9

licet ncccflario viuat vita naturali,

&

hoc

taii

ncceflita-

tCjqux excluditomncm llbertatem; taracn vultliberc fe viuerc tali vita:igitur vitam Dci non ponimus fub neceflitate , inrclligen,do vitam , vt a Deo libcra voluntatc dilectam.

Q

V

^.

T

S

1

aBus dtleBioms ndturallsj

Ftru-/n

XVII.

o

^ adm dikciionis meritoru

fint eiufdem Jpeciei. Einde QuaeritunVirum actus dilectionis naturalis , & actus ArgKrn dilcctionis mcritorixfint eiufdem fpcciei ? Arguitur qu6d

non

:quiailliactus diflPerunt fpecie ,qui eliciunturaprinci-

piis diucrfisfpcciesiftiactus

batio maioris.

funt huiufmodirigitur, &c. Pro-

Non eft minor difFerentia in principiatis imo ,

maior. Probatio minoris:actus dilectionis naturalischcitura voluntatc propria actione naturali ipfiusractus auteni di-

nr

mediante habitu fupcrnaturali', puta charitacc:naturale aute& fupernaturale diffeiut fpecie.

lectionis mcritoriai elicitur

Contra differcntia Ipccifica actuum prxcipuc accipitur ex per fe obieccis nunc autem idem eft per fe obiectum dilectionis naturahs,& meritoriaj,quia Dcus fub ratione fummi boni,vtroque actu diligitur. ,

:

C

S

H O

L

Satio epp.

V M.

I

i)tiAemftt quodelicere , a^uip dilef/ioms naturdlis e!i{pliciterfumi:primo amandi conformiter incltnationi natny.tli creatur* rationalis. Secundo , fnrnttur fro a6iu dileciioms ex naturaltbus^efto fit contra inclinattonem natitrx rationalts ,ftcut funt omnia peccata.

Expenit cUre

,

aclttm

Hlcprimovidcndumeft

quidintelligendum

,

fit

Sccundo , quid per diledionera mericoriam

:

pcr diledioncm naturalcm. tertio

cx

his infertur verita$

ijuxfiti.

De primo ^ non

diledio naturalis illainclinatio i^aturac adbonum, im6 fortc non aliud ab ipfa natura fed quaeritur dc aftu ehcito diledionis natutahsjilla autem inclinacio cft aftus elicicus:&: pro tanto poffec dici dilcdio habicualis quia afsimilatur habitui in hoc,qu6d eft piaccedens adum Sc

quas eft

coxua ipfi

iniclligitur hic

naturae

:

:

permancns fine aftu. Adus autcm dilcdionis naturaiisbdcquo

Dileclio

poffetvno modo intelligi aftus elicitus fecundum illam inclinationem naturalem puta quando mens adu diligit fe,vcl adu vulc fibi commodum. Alio modo pofTetintclligi a£tus naturalis diquscritur

:

ledionis, diftingucndo cbntra fupcrnaturalcm

:

naturalit

,

duplktter 1**^""^^'

illcfcilicet,quem voluntas ex feipfa

non fit fecundum inclinationem naturalem , ficuc haberc aftum vitiofum & camen ille adus eft prxter na-

a€tu naturah poteft habcre

,

licet

voluntas ex fcipfa potcft , vel contra nacuram fecundura

curam

vidccurintclligiinquajftionc

modo

:

quiafic

:

intelligendo dileftionem naturalem

,

illa

fortc continetur fub

dikdionc

fecundo modo acccpta falcem vt in pluribus , quia plurcs adus dilcdionis , ad quos naturalitcr inchnamur poffumus poteftate naturali elicere , hcec non omnes,quia ad perfedifsimum circa vltimum fincm cft inclinacio naturaUs , licct ad illum non pofsic nacura attingecc ex fe.

naturali

:

,

Scati Oj>er. Tjom.

X 1 1.

4ug.
Damafcenum. Hoc fccundo modo « magis c.i.
aq

CO

MMEN

46o

Quodlibet.

COMMENTA^lFS. £ primo dicic Dodor quod

T. ,^

hic noh

tur naturalis cx

hoc folo

intcUigic dilc<Stionem naturalem ip-

«gens naturale,

& hacc diftinftio eft fatis clara k

~ fum appetitum naturalem , qui ni-

ieiiio.

hil aliud eft nifi inclinatio naturae

adbonum , <\as eft coaeua ta,qu6d

ipfi naturac.

Vnde noquazdam

incliliatio naturalis eft tantijm

bonum, patet a Do-

tcndentia natur» ,non ad <]uodcunque fcd prscisc ad

bonum commodi,

modo eft

clinatio naturalis nullo ratio clicita

41.

dijf.

talis

in-

Dodtor

in 4.

fedcft praccisc quacdam iiKlinatio,

/lue tendentia naturae ptior

cito

talis

adus.fiue ope-

vt fubtiliter probat

,

g'.j?.

vt

& dift.i^. &

ilorc in fecundc,diji.6.(].i.

naturs

quocunque adhi

eli-

& cft coacua naturx, quia talis

,

inclinatio naturalis

,

vel eft prxcisc ipfa natura,

concomitans ipfam Doftore in quarto , vhijufrk

vcl immediatc neceffario

modo

flt

ralem

,

,

vt patet ^

non

Dodore

,

{cd realiter eft

in tjuarto

eft aftus clicitus,

«rgo inclinatio poteft

&

,

vbi

quasftio ,

talis

dici diledio habitualis,

quia affimilatur habitui in

hocquod

cft pra:ce-

dcns a(ftum,& permanens fine aftu. autem dile^ionis naturalis. b

^^m

tijm carcntia boni.

Hic DoCtoi dcclarat quoc modis poceft accipi adtus Omnis elicicus diIc6lionis naturalis ,& ptim6 :

Vndc peccatum.fiuc

inelle adtui

,

quando

elicitur

,

,

vitium,

qua; dcbcrct

quae iniuftitia eft

tantum carcntia rccticudinis, fiuc bonitatis, qua: adui dcberct inefte.Ciim crgo inclinatio naturalis fit

tantijm refpectu boni, fequitur

vitiofus

:

niodi;fi

nAvbi dcorfum.Sic in propofito,quia vo-

modo voluntas actu

nollet

bonum combonum com-

modijille actus diceretur contra naturam, Actus Aclus frtter

vero practernaturam dicercturille, ad qucm vonon habcrct naturalcm inclinationem j fi

tamen haberct naturalcm inclinationem ,

& dc-

tcrminatam ad oppofitum illiusactus, tunc diceretur clici praetcr naturam,quia non conformitet inclinarioni naturali , ncc contra ipfam inclinationcm naturalem. c

H

oc fecundo jnodt magit videtur intelligi,

id cft,qu6d titulus quacftionis debct rnagis>intel-

quo diligic fe, fiuc tjfe a6lus voluncacis elicicus fuum, fiue quo diligic bonum , vi fibi commodum, dicicur adus diIc£lionis nacuralis, quia clicicur circa illud idem obictlum , circa quod eft nacuralisinclinacio. Sccimdo accipicuraftus di-

ligi

]ei5i:ionis

nacuralis,vr przcisi diftinguicur contra

aftum fupcrnacuralem turalis dicitur ilie

,

,

ita

quod adus fupcrna-

qui praccisc cauiatur i caufa

enim voluntas habeat naturalem inclinationem ad rccipiendum quemcunque aftum pofitiuum tanquam pcrfeftionem fuam, in hocnulla fit fupcrnaturalitas,fi tamen adtus ille fit cantum caufabilis a caufa mere fuperna-

fupernaturalijlicet

&

turali, dicitur fupernaturalis, exfola coparatione

ad agens fupcrnaturale.

Adus

diatc poteft caufari k voluntate

vcro qui ,

immc-

etiam concur-

rcnie voluncate diuina gcnerali influentia

C

S

,

dici-

H O

dlionis naturalis

fit

ciufdem fpccici

dilcctionis fupernaturalis

,

cum

actu

qualis cft actus di-

tamen, quod actus diprimo modoacccptus , prout

lectionis mcritoria:. Addit lcctionis naturalis fcilicct rali

conformitcr clicitur inclinationi natu-

continetur fortc fub actu dilectionis natura-

modo

lis,fecundo

accepto, (altem vt in pluribus.

DicitjW in pluribfii,qaiz non omnis diIectio,pri-

mo modo accepta eft

in poteftate voIuntatis;pa-

.id fummam beatitudinem in particulari, vt patet a Doctore in 4.

ter,quia inclinatio naturalis eft

dtJi.^c).^.<).Sc

naturalibus,

tamcn voluntascx

fc,fiue

expuris

non poteft ad illam attingcre

,

& fic

patet primus articulus.

L

I

V M,

Tertiumsdicit duas relationes adduas cattfts.,voluntatem liberam

(Jr gratia.^uarttiyfetit elici

fccunduminclinationemcharttatis.^intu^{ etftnonjitexfrefse in

litera)pettt fremif^ionem

Deiyde dando pramio.Colligo exillis verbis fpccialitcr acccptatus,^ docet exprefe Do£f, 3 1

9.n.j.(!r habeturex Tridentfejf.6,c. 1 6.

alios

,

diita d.\^. ibi in Scholio contra

& Aug.ferm.

1

6.

^uendam modernum

de Verbis K^fojl.fro

tjuo citaui

cenforem. In his habes breuiter

\ .d. 1 y.ijuafi.ya num. 1 1. dr z.d.y, num. ir. a£lum fecttndum indinationem charitatis , eHreferri in

conditiones omnes meriti-.de quibus vide Scot,

f^

3

.

difl. 18.

Circa quartum

,

elici

AHus

merl'

dc actu naturali diftincto contra actum fu- toftus ejl pcinaturalem,quia actus meritorius cft actus fu- aHus fufer» pcrnaturalis. Quarritur crgo hlc , an actus dilc- Mturiiij,

Secundum diSiutn huitu articuli meritum ejl A^m a Deo acceptattts^vt digntts framio.Se' tundum , addit a£iui duas relationes } vnam ad voluntatem Dei , alteram ad frttmium,

d.

ntttura, jMir,

luntas

poccft dici a(5Vus inclinacionis nacuralis, ficuc ,

c/mjetur.

ex feipfa potcft habcre

formaliter quaedam iniuftitia

eft

aftus elicicus conformicer nacurali inclinacioui

tlic^i

ficut voluncas

adlum vitiofum, tamen illc adus eft clicitus praeter naturam,vcl contra naturam , fccundum Damafcenum,& ratio cft,quia adus vitiqfus cft tan-

elici-

i quo

fic, quod nullo fecundum inclinationem natu>

luntas inclinatur determinate ad

aliqua res addita nafurae

quxric deaftu elicito dilcdionis natuialis

Jllius

clicitus

fcilicet

ii

ab ipfa natura, quiatalis inclinatio

nacio naturae

tUi.

etiam contra, vcl

piatur pro inclinatione naturali, fiuc pro appeti-

non cft

tHs

raliter potcft clici a voluntatc,

practcr inclinationemnaturalem,

tu naturali, in propofito tamen, hic iion accipitur pro tali indinationcquia, vt dixi, talis incli-

eft aliud

ipfa natura

Aciitt

Doftore q.i .prolog,.ht nota , quqd loquitur hic tantum de adlu diledionis naturalig.qui natura-

fupra. Et licct diledio naturalis aliquando acci-

nec

1.

qu6d comparatur ad

qu6d actus non crit fccundiim naturalcm inclihationcm.Et quod A\c\t,prater naturam, vel contra jiHus contr» naturam dicitur cnim actus clici concra natu- nMuram ram ,quiadetcrminatcinclinatur adoppofitum, rufs.

iiaturam,vt patet

GjHot medfs ' /tcctpttur

,

J)ettmi& fufjicit relatio^euifitentio virtualiSyVtdocetDoifor ^.dt, 6.t[.6^num. x.ponens

exemplum

Qu^ftio XVII.

46,

-exemplum de prgentt in Comp9jlellam,cuius l^dfores omnes , ^uosin itinerefuhrt^ ex vi refoluttonis adilUmpcregrinationemymeritorijfunt j etiamfpatiens eos.tunc de Deo velmoti^ uis fupernaturalibus non cegitet. S. Benau,putat exaifuy quoquis inprofefsionefe c^ fua of. fert DeOiOmnia eius opera pro tota vita^ e(fe virtualiterin Deum relata, Idem dicipgffe videtur refpe^u cuiufcunque offerentisfeyfjr fuain Deum.

quod aftustneritwius cfl: aftus t)co fpecialiter Accenmc. canquam lcihcct dignus praemio rcddcndo pro illo aftu. Speaalttcr dixit quia omnia acccptat acccptationc gencrali, diligcndo ca fecundum bonitatcm fuam &

DEfecundo dico,

"^

:

r»

vidc 18. i 1'

•

i

-fedah

ordtnandoca ad (cipfum,vtad finem:fcd aftum hjcritorium fpccialiter acccptat in '^^'*^"*^ ordine ad aliquod bonum iuftc reddcndum pro eo. Meritorium igitur « addic fupra ""'^'"^'*' aftum dupliccmrelarionemjvnamadvoluntatem vtacccptam,&. aliam ad illiidbo- "^^'"^'^^^^ iDum ad quod voluntas acceptans illudordinat. Et huic relationi fccundsc f fimilis !.n & ^8 ^ cft illa,quaE importatur in hoc,qu6d cft vti. Vti cnim cft obicdum volitum ordinarc 5^.6. ad aliudiVt ad finem,ficut voluntas, apud quam mcrccur quis, adum iftum mcrito- ^^-'Ifum, rium ordinac a vt ad praemium. Ncutra autem rclatio importata pcr meritorium cft rcalis gquia non competit a^ui cx hatura alicuiusrealis in adu,fed tantum per aftum voluntatis,quo a£tus accceptatur. Non folum enim inTclleaus poteft compararc obicftum aliqua comparaiionc, Cemparart quer non eft ex natura rei fed eciam voluntas potcft, hoc acceptando,ficLit intcHe- ol^iecU ai "'"* "^" 6tus cognofccndo. Etforte polfe cbmpararc obieftum comparatione qux non cft cx natuta obiefti compctit illis potcntiis per rationem communem in eis , fciliccc ^'"' '^"' ,

-,

*•

,

'

,

,

proptcr immatcrialitatem carum.

'"wT*^^ '*

Ecfiquairasdccomparationc^^caufataincbieftopcrai^umvoiuntatis anfitre- '""

^'

latio rationis? iPoteft dici , qu6d ftridi accipicndo tclatidncm rationis , fcilicet pro h^^bitudinc ^"f 'o'^'caufaca in obicdo pcr a£tum partis rationalis per effcntiam , fcilicct intellcdus ilU "" "^**"* non eft relatio rationis,quia comparacio ifta immcdiate caufatur per voiuntatcm fi- '-^ ^'^^*^' ;

cucipfaimmedi.itchabctaaumcomparatiuiim. JEc tuncfequitur quod fic ftridc accipicndo relationem rationis,non omnis reiatlo cft rcalis.vc! rationisjfcd eft tertia fcilicet relatio voluQtatis comparantis Alio modo poteft intelligi iclatiorationis pro

quacunque comparatione fada per aftum partis rationalis , pcr participationcm,& uc

ifta

fiue percfTcntiam

,

""'

"

f^!*"^^

fiuc

potcft dici relatio rationis.

meritorium connotic,fiuc quafi prxexigit in adu dupliccm habitudincrh Hegula Vna cft ad voluntatem , vc libcre clicientcm vel thcologic/s. impcrantcm adum. Nihilenim acceptatur vt mcricorium, nifi fk Ijbcrc in poceftacc Vltcrius

'

cius quafi ad duplcx })rincipium.

opcrantis:im6 illud

,

quod

eft

communc ad mcritum, & dcmcritum:quod potcft in-

per hot,quod cft irhputabilc,rcquirit iftam habitudincm ad voluncdtem vtin potcftate fua habcntcm adum. Nihil cnim imputitut aliftui,hcc vt prscniiabilc nec ^*'"'>^' telligi

,

vt punibilc,nifi

fit

in poicftate oiusrnec

per confequcns vt laudabile,vcl vitupcrabi-

lc.LauscnimquodammodopKEmiumcft ,vituperium quidcm pccna. Aiiaautem habitudo rcquiritur ipfius a£lus ad formam fupcrnaturalcm qua acceptatur ipfa ,

pcrfona,velpotcntiaoperans,qu2 pohiturcfregratiai Vcl charitas. Non enimaftus alicuius acceptatur vt dignus pracmio, hifi perfona dpcrans fit acccpta, fccundilm illudGencf qvimo t Refpexit Deus adAbel^^ admunera ««*, prius ad Abel quani ,

muncra,qula non placct oblatio non dilcdti. Vndc fcquitur ibi

:

Ad Cain vero

aci

^ ad

fnunera eius non refpexit.

Scd

qualis

""

rcquiritur habitudo aftus ad charitaccm ad hocivt

bium cft.Videtur cnim,qu6d fufficit charitatcm

fic

meritorius^du"

ineffe ipfi opcrantiquia

cx quo fc-

cundum charitatcm cft fpccialitcr dileftus^adus cius fpccialiter acccptabitur. Vidcmus,qu^d cos noh

fit

fupplicatio

Sicut

vniusapud aliqucm acceptatur,&: alterius non:licct intcr

differcntia in aliquo

,

quod ficprincipium adiuum rcfpcdu aftus fuppliquod iftc eft fpccialitcr diledus ab illo, qui

candi,fed tantum in hoe eft difFcrcntia,

rogatur,&iilcnon.

Sed contrahocarguitur:qiiia habens charitatcm potcft peccare vcnialitcr, Dicitur,qu6d ille actus non cft acccptabilis, quia habet ahquid rcpugnans:fcd ad hoc ^uo^i actus aliquis non habcris aliquid calc rcpugnans acceptetur, fufHcit folum principium accepcationis perfonx. Contra hoc vidctur cffc^quid ab habentc chvitatc poteft aliquis adus indifFcreS Scoti Oper. Tom. X 1 1. Qj\ ^ ^\^^i

^ i'^^"

46i uiclw

Quodlibet. non apparet fcpugnantia quod aliquem adum

non orclinans adus immediate ordinati ad illumlllc igitur non eft meritorius,nec tamcn cft peccatum quia nullo prajcepto aftringitur quis aftualitcr omnem a^ura fuum ordinare in Deum,vel vir-

tn-

clici

dtfferets

quia

,

cliciat

,

aftualicer ad fincm vlcimum,vel virtualiter:hoc eft virtute alicuius

eltcitur

t

:

iujlo.

tualiter,modo pricdido.

nationem

Poteft igitur dici, n quod ad hoc,qu6d adus fit meritorius non fufficit quod habcatfccumcharitatem inexiftcntcm perfona::fed vltra hoc requiritur, quod fecundum inclinationemcharitatisinexiftentis adus eliciatur. Deus enim,qui fe folum,8c propterfeipfumdiligit,poteft aliquam formam dciformcm darc crcatur^:quam haopuseius ad q\io4 ipfainclinat , pro quancofit fccunbens fpecialitcrdiligatur,

charitAtis.

dum ipfius inclinationem,fpecialiter acceptetur.

Aclm

vt

,

rnerito-

fit

torins peiit elici fecttn-

dnm

tncli-

&

,

CoMMENTAKlVS. ^U

d

4.

J~>^

E

tiai:s mer.•"

, qiii eft de mcritonx. Hk Dodlqi" Cn adtutmericoriiis. Et hic .uticii-

fccnndo articulo piincipali

J^/adlu

jit

declarac cjuid

torius.

lus clt

fiitis

acceptat

diledlionis

clarus hic in iitera

tc diligit

inordinc ad feipfanl ,ficut ctiam vulc bonitatem bmnis creatma, vt fupr^ dixi, fed fj^>ccialilain

tamen fub bre-

,

uitatcahquain hoc articulo^xpono. Dicit, quod actni ynentorius cfi hcIm Dtofpecialiteraccepttts, taf7Cjitam,fctiicet digniis pr.anio rcddendo pro tllo

tamcn nota,ciun dicit,qu6d diligit 0'^'''^'^ fi^^^dhrrt, bonitate?)* (nam , non debct ii7tc'ili;;i,qu6d quia habcnc t.ilcm bonitatem.quod ailft,6cc.

iolunt^s

t>i-

non mouetur uinits

ah

idco

aiicjKo^

"-liic

dihgat

iic

quia voUinc.is diuinanuilo

,

voluntacisdiuins difi.^i. dilcifla

go

Dodore

vc patec a

,

inprirno,

imo omnia pra'cisc dicuncur bona quia vc paccc a Doc1:oie in , & non c conuh ,

,

fecnndo,

difi.

& in

37.

diligcrc

Dicicurcr-

tertio,difi.\c).

creaturam

fecundum bonicacem

luatn ,quia vulc creacuram habcrc talem, vcl

lem boni
non

diligere,& vkra iri

rc,&' abfoluccjputa

cam

fcd prxcisc vulr Voltmtus dt- fincm.

extr;( fe

bonitace

fuam

wtlt in ordi- cflcntiam nexdfeipsi. dicail'^'"/

„g„

vulc lapidcm

,

cfcaturx

voltndo eam cde abfolucc, in ordine ad feipfam, vt ad

& vulc ipfum

,

t.a-

dicitur l.-ipidem

diligic bonitaceni

^^'3 cnim voluncas diuina

,

,

Vulc cnim*b«ternolapidem

^'""^ ^"^^^

'qnid vult'

mo-

da inoucrui ab ahquo boiio cxcra , nec aliquod bonurn cie.itum cR latio diUgibiiitacis refpcftu

""^''''-

elle in cali,

propcer fcipfam:

fumm^

diligic fe, fiue

quiccjuid vulc extrafe, vultin

non tamen fcmpetatcingcndum pcr operationem:finis enim vlordinc ad feipfam,vt ad fincm

,

^J^,^^ timus creatursE aliquando accipicur pto finc actingibili pcr opcracionem:aliquando vt cftcaufa

meritoriHs.

finalis

,

quac diftin^li.o cxpofita cdfufer.

prol. Dicic

ergoDodor

quoid aftus

ter acccptus a voluntacc diuina

non

fic

pcrfonx cliciendit.nlcm adum. f £t huic relittioni fecHnda. fimilis efi illa. Tunc enim vtor obieito cum volo illud in ordine ad vltimum fincm ,fi'Ut voluntas diuina

apnd quam ^nis meretnr , dicitur fivpple mcrcri, quia a6tum iftum mcritorium ordinat .id aliud, vt adpra.-mium, fcilicet rcddendum pro tali adu. Neutra aMttm reiatio tmporttita pcr g acltim meriioriiirn cfi realt^ , ikc, Dicit Dodlor quod iftas du.x rclationes fund.ir-t in adu , pcr ,

quas

dicicur

mc-

.-idlus

ccpcacur a Dco,

tum

,

enim aftus quantumcunque inccn-

uina::nullus

fus,&: ordinacus, eft ex nacura fua mericorius vita:

sterna;

,

(ed dicicur dignus vita aecerna

voluntas diuina

fic

,

quia

ordinauicfcilicetquodomnis

racionis

,

qiria

qu6d

calis

dignitas in a6lu,nihil aliud cftnifi ac-

cepcacio paffiua voluntatis diuinx

ccptac talem

adum,

quia

fic

,

qux

idc6 ac-

ab aeterno ordinauit

acccptarc.Ec dc hoc prolixius patet a Doftorc

frimo,dtfi.ij.& in

tertio, difi.

1

8.

«'«

& vide ibi qux

Jiotaui.

c Aferitonum igitur addit fuper a^tim dhplkitn rclationem.Vnde voluutas diuinaquando

non

obicdum canci!uTi

h.i-

cns

oritur ex nacura alicuius rci. ,

quae fundatur in adlii

adtus dicitur acccpcus in ordine ad

lahtum

r«cionis

prxmium

eft

quia pricise in«ft aAui pcc

,

a^ilum diuinx voluntacis acccptantis adlum in ordinc ad praemium.

h

Nonfolnm enim intelleBtis. Deinde Doquomodo per adtum volunratis

^»

ftor declarat

poccftcaufari in obie£to rclacio ratioilis

,

quia

ih obiefto ex narura obiedi,quia tiUK cf,

& dicit quod ficut intclledus cognof-

cendo obieftum

,

caufac relationcm rationis in

obie
volendo obicftum,

fiue ac-

&

hoc poccptando, caufat relacionem rationis ; tcft,duplicicer inccUigi tam in intelledu , quim in voluntate.

Vno

modo,intellcdus caufat rela-

tiolicm rationis in obiefto cognofcendo illud in

iquod obieftum per adum cognofccnA',di-

citur habere

ita

ficuc

pra:mium,qua a£tus non dicicur abfbluce acccpcus , ficut niedianceprima, fcd qua

fcsita

,

,

in ordine ad

ailns clicitus a voluntatc informata charitace

dignus vita aeterna

dicitur

,

& taHsrclacio cft

Similicerfecunda rclatio

inclinantc ad adtnm

fic

relationem racionis

nacur ad ipfum obieduin heteefie volicimi,

ftt rcalis

tura acftus.fed ex fola ordinacionc voluntatis di-

,

t.mcum

dicic

fpecialiter iufte

Dc prima patcc qua adus acnam elfe accepcacum, fiue voli-

etiam cHe co£?nicum. Ex hoc cnim quod adius diuinx voluncacis, quo vulc obiedum , tcrmi-

nbn

hoc , qu6d fic acccpcacur in ordinc ad aliquod boreddendum pro co,& hoc non ex na-

dicitur formahtcrmericorius, funt rc-

iationes rarionis.

ritorius, fed dicicur mcritorius cx

num

r^

adum.ordinando illam ad prxmium reddcndum pro illoa6l«

tcr.Sicut vult.fiueacccptatillum

t^n. t.

gcnerali-

aftum mcritorium,n6n tamJatn abfblubonitatem adus meritorij , volendo il*

effe

cognicum,&

fic

obiedum,vt co-

gniruro habct rdationcm racionis ad aftum co-

^no(cendi,& talisrclacioratienisnoneftibicau- jjMit^ peraftum comparatiunm,quo compafat vnii «5«i. ad aliud } fcd eft caufata pcr adiuTi rcftum co-

iaca

hoc quod dicit Dodor in prirno, difiin.j, \.& j (J. qu6d obicAa fccundaria^vt cognita abfblut^ dicogiK)fccndi,qui terminatur ad obicdtiim.Et cft

cuQt relationcm

,

fcilicet

rationis tdrminatam

ad

XVII.

QusEftio non

ad *cfcdm cognofcendi,& dicatur

cconrta/tiifi fort^

quod aSbxm cognofccndi temiinari ad

,

& aliud ohxcdixim, dicat

aliud,

rationis

re(pe6lum

etiani

vt vidctur tcnere Do^ox: in pripw,difl.

,

&

Tationis,qux

imperat

fibi

cati

quod

Et

dicatur,

a.

&

fcendi

,

quod obiedum

cfle

cognitum,vei

tantum denominatione extrinnon intrinicca nam per adlum cogno-

volitum

feca ,

vplitum,fiue erte acceptum.

eft

•,

qui formalitcr

non eft in obiedko cogni-

to.fed in potentiacognofcentc,diciturobiedum

cognitum,vt patct a Doflore in quarto,diJi. 1. ^.i. vbi vult quod creatura inmrelledudiiii^no habct fimpliciter perfcdius , verius cfie, eiTc

&

quam

meritorius

,

includat hanc reiatio-

nifi

ncm,qua dicatur iiberc eHci, fiue imper«:i,& telligo

de

iuntatis

a^u imperato,

plum primi,cum voluntas

aftu fuo imperat fibi,

vt eliciat aftum.ficut volens

,

ica

triftari

de peccato,

difplicentiam, fiue nolitioncm pec-

tus,vt patet ^

plum

Excm-

vei refpeCtu altcrius potcntia:.

,

in-

vei refpec^u ipfius vo-

talis

nolitio dicitur ai^us impera»

Dodlore in

cum

lecundi,vt

a^um

tentiis, vt eliciant

fiuc imperatus,

nunquam

meritorius,nifi

fit

aliis

po-

circa obici^um. Dicit

ergo quod nullus adus voluntatis

nam hxc eft

Excm-

4. difl. 14. ^.1.

voiuntas imperat

fiue eiicitus.

,

acceptatur a

Deo

,

vt

liberc elicitus, vel imperatus:

circunftancia caufic ncccilario re-

quod

quifica ad

intrin(ecabenc dicitur creatura habere fimplicitcr vcrius ciTe in intciledlu diuino cognofcente,

torium prajfupponit ipfum a^um prius eflc perfefte moralem,vt patet a Dodorc»» i.diil.j.

quam in

in prafettti,<j.art.i,.

in fe.

{c,quia dicitur cire in intelleflu diuino

adum

infinitus

:

verius cllc

quam in

fc

,

vt ibi patct.

Dico ctiam, relationem

ficut intcllei5tus poteft caufare

rationis

rMitak.

tum ad

,

comparando vnum obicdlum cogni-

aliud

fic fimiliter

rationis

,

aDoftorc

obiedum cogniium, vt

iatis patct,

voluntas poteft caufaic rcLuioncm

comparando vnum obicdum voli-

requifita cft ,

fiue

vel charitas

:

non cnim adlus

dignus praemio

,

rclacionem rationis,

non tantum cognofcendo obieda comparando vnum ad inprimo,diJt.^&

,

fed etiam

aliud, vt patec a

Dodkore

aiius acceptatur,vt fit

accepta

fecundum iilud Gen. 4. Reifextt Deta ad Abelt cr admunera eim , prius ad Abel , & pofteaad niuneracius , quianon placet oblatio non dilpdi. Oportet ergo quod aftus mcritorius incluelicitus

fit

fiue

relatio«em rationis,

a perfona

non tanium hberd

,

eliciente,fed vltra,qu6d lalis perfona

Deo

accepta

,

& hoc per

fit

gtata,&

habicura fupernatuta-

iem.qui poniiur vt quidam decor in anima , per quem cft grata , accepca Dco in otdine ad vi-

&

lam itemam, vt dicit Dodtot in i. dift. 17. Nota tamcn , quod iiancfecundam conditionCm non rcquirit adlus meritorius nccelfario,

quafi

fit

torium

j.

qu6d requirit

opcrans

nifi perfijna

dat hanc habitudincm

lenfitiua: polfunt caufarc

,

habitudincm ad for-

na,vel potcntiaoperans,qu2 ponitur cfle gratia,

qu6d

&

adlus

vt p»-

mam fupernaturalcm, qua acccptatur ipia perib-

Et addit Doftor qu6d ratio communis, quareintclle6lus,& voluntas pofiunt caufarc talcm relaiioncm rationis in obicdo , cft ratio ininjacerialitatis, quia fcilicet funt potcntiac immatcriaLs , non organicx. Sdd hxc non eft praecifa ratio , quia aliqua: potentix organicx

&

,

&

tum. i

fcilicct

in 2. dtft. \o.(ed aftunj effemeri-

Secunda conditio

,

,

liberc elicitus,vclimperatus

relationcm rationis

inttlliSus re reUtioni

tet

fit

qui cft formalicer

intelleftus diuini

denominatura tali adlu infinita , dicitut denominatione cxtrinfcca habcre fimpliciter

quod

moralis

aftum moralem

pro quanto crgo dcnominatione Cx-

trinfeca

fimpliciccr impoflibile

,

nifi

a pcrfona grata

fic

& abiblute,

adum eflc meriperhabitum

fii-

Dcinde

Dodor dcclarat , quomodo rcla-

pernaturalem,quia Deus dc potcntia fua abfoiu-

tio caufata pcr

adlum voluntacis ; poccft dici re-

aftum , & perfonam clicientem adlum in ordine ad vitam aternam , finc quocunque habitu infufi rel="nofollow"> , vt clare patet i Dodlore in i dift. 17. fed hoc non poflet dc potcn-

k

lacio rationis,

& quomodo non, potcft enim di-

ci rclatio ratioiiis, vel quia caufata a pocencia ra-

tionali proprie accepta,vel quia caufaca a potentia rationali

ticipatiuc.

improprie acccpta,fiue tantum par-

Primo modo

,

relacio rationis dici-

tur tantum caufari ab intclle(5bu, qui propric di-

Sccundo modo , relaaflum voluntatis potcft dici rapro quanto eft a potentia rationali parti-

ta polfet acceptate

.

tia ordinata.

m

Sed (jualU requiritur habitudfi, Dcinde ,an aftus dicatur meritorius ex

Dodor declarat qudd

a pcrfona haijcnte

citur potcntia rationalis.

hoc

tio caufata pcr

charitatem, an vltra hoc rcquiratur aliud. Et dicunt quidam , quod fufficit primo modo , quia fi

tionls,

iDoLoqucndo vero de relatiopet aftum aliarum potentiarum

folo,

iil>ere elicitur

cipatiuc tanium,qua; diftindio fatis patet

pcrfi^na eft grata,quiiibet

dlorc

gratus.

ifi

primo,difl. i,

jiibus caufatis

non

pofiiint dici relationes racionis

,

quia nullo

modo prie,

caufancur a potentia rationali , nec pronec participatiuc, propric tamen loqucndo

de rclationc caufata pet aftum voluntatis rclatio

non

dicccur relacio racionis

,

fed

,

talis

magis

relacio voluntatis.vt ctiam aiibi patet a

8.

quod nuUo modo aiiquis

,

Dico , quod Dodor non negat ibi eile cognitum, quod fit relacio rationis intriniece denominans obie^um , fed denominatione

per

Conditienes

id eft

,

aftus voluntatis,fiue eliciius, fiue imperaius,poteft efTc

eire

fffsit caufa-

a&um

rantem

9. fed de hoc alias ; ficut ergo intelledus j, cognofcendo obieftum, dicitut obie<Stum includere relationem rationis , pcr a^lum cognoicendi, qua: nihil aliud cft nifi efie cognitum. Sic fi•iniliter voluntas, volcndo obiediim , fiue acceptando, dicitur tale obieftum habere rclationem eft efle

465

gir,vnam relationem rationis, ad voluntatem iplius merentis , vt liberc elicienccm , vcl impc-

yittrtHs meritorium.

1

duas

fftclantes

Dodorc. Hic Doftor dcclarat

alias conditiones requifitas

»d aiium

ritorium. Prima eft

meruoritm.

hoc

,

quod

ad

adum me-

adlus mcritorius ad

vc dicatur meritotius,connotat,fiue

prscxi-

a^us talis pcrfonz etit

Contra hoc Dodor inftat , quia pcrfona habcns charitatcm poteft eliccrc zStxxm peccati vcnialis, quia pcccatum vcnialc ftat cum chatitatc, quam femper pcrfona eft grata ; fi ergo quificr ibct adus cius eflct meritot ius vits xtprnaE,tunc pcccacum vcniaie eflet tncritorium vicz sterox^ quod eft abfurdum. Dicicur k tencntibus iftam opinionem , quod

quilibct adus peribna: gtatz , non inciudcns aliquid repugnans ad beatitudinem haben-

bene

dam

,

cft roeritorius

;

raodd pcccacum vcniale

Qq

4

ia

Quodlibet

464 &

actum moraliter bomim , vt patet ^ Doctort quod dicit Doctor actum ordinaM virtualiter ad vltimum finem,hoc eft virtutealicuius actus immediatc ordinati ad iHum. Exem-

fic non eft mcritepugnans , Vult ergoifta opinio, quod omnis adus non inclndeiis aliquam circunftantiam mali , fi cft a pcrfona habente charitatem,(cmpcr cft mc-

includit aliqtrid

git

torius.

»« iMfi.7. Et

ritorius.

pH gratia , quis vadit ad Ecclcfiam , vt dicat aliquam orationem , ordinando illam ad vltimum

Contra hanc rcfponfioncm inftat Doctor probando quod a perfona habentc charitatem poffunt cfTe multi actus , non includcntes aliquam circunftantiam mali , qui tamen non funt verc mrritori

j

, quando a(5lu orat diftradtus aliqualiter, non cogitans dc fine dicit orationem, qu« a6lu non ordinatur ad vltimum finem quia nec adlu

fincm

,

cogitat de illo,tamen

quia habens charitatcm potcft eliccre

,

illa

ad vltimum finem, quia tunc cft cli' adus immediatc ordinati ad vltimum finem , videlicct , in tcr ordinari

actum inditTerentem , qui fcilicet nec erit actu malus moraIiter,nec actu bonus moraliterrpatct, quin poteft eliecrc aliquem actum non ordinando ipfum, ncc actualiter , ncc vittualiter ad vlti-

virtutc huius adlus

mum finem

orationcm in ordine ad

,

cita

vt ciim quis potcft in loco fccreto ,

virtualitcr

omnem circunftamiam erit

hcet nec bonus actu

ncm charitatis

actus tantum indiffcrens , fcide tali nec nialus moralitcr , vidc qua: expofui fuper fccundo Doctoris

tiam mali,(ed

,

&

difl. 7.

tamcn

meritorius

:

&

,

patet

jlle ,

actus indiffcrens

non

C

,

quo propofuit vcUc faccre Deum , & dc hoc vide

inexiftcntis,& charitas

nunquam

adlum moralitcr bonum,vt paterc poteftcx his,qux dicit Doctori» a. difi. 7. quod hoc requirat actus meritorius , clarius patet i Doctore in primo,difl.iy. inclinat nifi ad

&

crit

quia ratio mericorij prsexi-

S

fiuc prolata in virtutc altcrius

,

requtfitam ,nec morali»

non includit aliquam circunftan-


,

Dodtorem in quarto,dift.6. n Dicit ergo qu6d ad hoc^qu6d aftus fic mcritorius non fufficitquod habeat charitatem inexiftentcm, {ed vltra hoc rcquiritur quod talis adtus eliciatur ji voluntate fecundum inclinatio-

fermonem aliquem nec actualiter , ncc ordinando ad vhimumfinem, talis actus non erit moraliter bonus , quia non habct faccre

oratio dicitur virtuali-

H O

L

I

V

M»

aStum meritoriunty^ aBum naturdem^ecie mn diBingui ; Primly quia meritUT^ oHenfum j f^ ahfoluta. non conjiituuntur , nec difiinguunturfpecieper rcfpeUm^ Secun
coniiituitur per rejpeBum, 'uelrefpeUtUy vt

los ahfotut»s fperfuperuenientesrefpectus

ttifferatah

non diBinguiprimo. Sedan a6tus charitatisfpecie

^more naturaliin efTc ahfoluto yfeclufis

illis

refpe^ihus

^

nihil refoluit hic BoSior^

fed hinc inde difputat. Videturfecundum cumftc diffnre , quia hic num. 8. admittit dile£iionem charitatis^dkitit quandam rationem fpecificam , quam non habec naturalis, qu)L talis

i

verum nihil refoluit. Ponit

hahitns fupernaturaleSyC^ affus^ quos nojlris virihus elicere

num.io. ex variis locis eius anautemilti oBus fpe^ de differant ah aSiihus naturalihus eiufdem rationis,non videtur quicquam refoluijfe^f^ iuxta difputationem , quam hicfacit , videtur fauere negantihus acius intrinfecefupernaturalesy nequimus^vt oTiendi

q. 1 . prol. Schol.ad

:

Caietan. Paludan. SotOy& aliis:de quo dixi loco cttato.

,

E tcriio * principali

d:non

potcft dici

dilfcrunt fpccic

:

,

quod adus dilcdionis naturalis

& hoc loqucndo dc pcr fc diffcrcntia

,

,

6c meritoriz

quam

important

pcr fe ratio naturalis,& ratio mcritorij nonautem per accidcns, dc diffcrcntia , fciahquaconcomitante puta differentia obieftorum, vclaiiquatali, intclligcndp :

licet

:

ctiam dc difFcrentia aftus fpccifica in e^e naturai. Hajc conclufio, fic inteliefta ^ probatur fic :quiaforma abfoiuta non diflinguitur fpccic ab ahapctfolamrclatlonem,fedper aliquam diffcrcntiamabfolutamciufdcm nonfubalternatim generis,fccundum illud in Pracdicamcntis Diuerforum generum ,

Reg. 1. Antcpraicamen-

pjitoru„t diuerfefuntfpecieSy ^x

Quxft.K.

cfl prius in

& ^ differentix. Abfolutum igitur non difllnguitur fpecifi:

p^j.

aijquod rcfpcdiuum. A£tus autem dilcftionis cft fotma abfoluta , vt habitum quadam quacflionc dc hoc mota. Afm/m«»» autem(vc didumcfl)non

importat

nifi

rcfpcftumjigitur,&c.

, faltcm ambac ifla» vidcntur vcrar: folum rcfpcftum rationis, vcl non reatat formaigj^ Nunc autcm wm/www , vt diftum cfl nonimportatformaHtcrnifirefpedum, "^ ^^^ rcfpc£tus:& non rcalcs,puca ad voluntaicm acccptantcm:& ad ptasmium in ordi'*T ff***• ^fjpt npadillud,adquodacccpcatur. Diccrctur , quod etfi iflx rationcs ^ concludant , quod non diflinguitur a^lus ab aftu in gcnerc naturas camcn diflingui poccfl in gencre moris quia illa diflinftio fit j. ^.thicor. pcr rcfpcftus , cum circunflancia: formalitcr dicant rcfpc(Slus. Et fortfe ahqua: dicunt refpedus non reales , ficuc vidctur de circunflantia finis. Nam quod ahquis vchc

Meritoriu mn impor-

Si iflius rationis

c

altcra pracmifTarum ncgarctur

Quod non cfl diflinftio fpecifica rei a rc per

,

:

:

hunc

*.

XVII

Qu^ftio

46y

hunca^buffl propter hunc finenv , non vidctur diccre in adutiifi rclatloncm Voliti, pcr adum voluntatis ad talcm fincm rclati. 7,

% quod cft proprium potcntialc ad formam fpccificam,non di- ^oteniUk ab ipfa fpecie quia ipfum vt cft potcrttiale, non eft complcte in *^/«"^*'* aliqua rpccic,nunc autemadiis naturaHs, vt hicloquimur, cftproprium poccntialc, l'""^^ rcfpcdu illius , quod dicit aftus mcritorius quia adus fub flla ratione confidcratus, n^itMrM^' fub qua eft in potcftate naturali voluntatis , capax eft ordinis illius , quem imporcat tffajptcic, meritorium. Exemphim huius. Si Jtnimal cflct tantum conftitutum pcr formam animalis,& non pcr formam fpecificam fub animali,illud non cfTet diftindum fpccie ab aliqua fpecie fub animali , quia eflct proprium potentiale refpcdu forma: fpecificic: ita eft de natura aftus comparata ad illas conditiones,quas importac meriforium. Diceretur,qu6d tunc adus moralis ^ non poflet dici diftingui fpecic a meritorio in fpccic moris , quia ifte adus eft in fpccic virtutis moralis adus autcm mcrirorius cft Contra hoc

:

ilUid

ftinguitur fpccificc

:

,

:

in fpeciealcerius virtutis,puta fupcrnaturalis^ifta: igitiir

autcm virtutcs difFcrunt

& aftus diffcrunt fpccie in gcncrc moris & taroen :

ille

,

qui

fpecificc;

eft aftus vircutis

morahs , cft adus naturaUs intclligcndo , quod cft in naturaU poteftate voluntacis: quia aftus vircuti wnoraUs non exccdit totam poteftacem illam. g Rcfpondco , adus qui cft complet^ circunftantionatus fccundum virtutem :

-^^***

'"''-

,

mcralem,eft potentiale refpeftu virtutis, quam dicit meritorium-Amb cft immcdiatius ^ ^f*'^"~ *"'" " potentiale^quam aftus naturaIis>naturalis,hoc eft naturae nudae,vt prasfupponitur virj luti morali. Eft

enim

rationabile vt aftus

merc

naturalis pcr prius rccipiat perfe-

ftionem illam , qux non tranfccndit totam facukatcm naturx , cuiufraodi pcrfedio cft fecundum virtutcm moralem)&: vlterius,illa habita,recipiat pcrfcdionem fimplicitcr fupcrnaturalem. Non folum igitur dc aftu mcre naturali , vt fcilicet prior cft perfcAione moraU,fed ctiam dc a£tu pcrfedc moraU, concludit ratio prius fafta,fciiicctqu6d potentialc non diftinguitur fpecific^ ab illo , refpeftu cuius cftpotcntiale: quia fub illa maiori potcft accipi minor vera non foliim de aftu mcr^ natutali fed ,

,

de aftu morali. I^

h Ec cum arguitur jquod virtus motalis differi fpecic a charitarc:igitur a6lus difFcrc fpccieabaduingcncremotis. ConfequentianonvaIet,quandoiuntvirtutes fuboirdinata; licct enim de virtutibus difparatis videretur , quod earum cflent aftus diftincli fpecie falcem in effe moris camen quando vna eft fupcrior & alia infcrior, non oportct quod bonitas quam habet adus ab vna , fit diftinda abfolut^ fpecic a bonitatc quam habet ab alia fed niagis quod virtus fupcrior tribuat bonitatcm vl:

,

:

,

^^*'^»^'»

,

:

,

iceriorem,quje

do

fit

quafi complctiua bonitatis illius,quam tribuic infcrior. Ec

charitasdicitur cfl*cforma aliarum virtutum

pctit aftui aliquo

modo a

charitatc

eft

,

hoc mb-

quia bonitas meritocia , qua: comcomplctiua bonitaciscuiufcunque altcrius ,

^.'"'"""^.

°^J^j^

V'

«/.victutij

In a6^u.

Contra hoc,faltem aitus, vt eft chadtatis,fiue mcritorius,licct non fit in fpccic moraUs crittamen in fpecie vlteriori , &. complcciori, quam fitadus vndc moralis ; ic talis diftinctio fpecifica fufficic ad pcopofitum. Hic vno modo ^ poffet conccdi conctufio,& tunc dilectio mcritoria diccrctur hiberc quandam rationcm fpccificamiquam non habct aliqua dilcctio naturalis, vndc i

difparata ab aftu vt eft virtus

naturalis

:

^*^-

""d
'^^'"*"'' '^^

""^ ^^**

licet eadem dilcctio numcro fit naturaUs ,

tioni mcritorij

dentis,

,

Ratio igitur meritorif

non autcm

confiderata vt pracfuppofita raftinauifpe^ complctiua bonitatis pra:cc- cie ab aUtt necplus probac mcdium prius pofitum de po- faturali.

cft ratio fpccifica

fpecifica difparata

,

tcntialiproprio&perfectionecompletiua. Si autem

iuftitia

gcneraUs

cft virtus fu- y-^'^»f'

prema,&; forma aUarum virtutum morallum , tunc de illa cffec aliquo modo fimilc,&

dc

charicace.

Alicer dicicur,qudd ratio meritorij '

non cfi aliqua iratio fpccifica

,

& complctiiia in

generc moris quia non dicic alic^uaffl bonitatem,vel rcctitudjnem intcinfecani acti,ui , fcd tant^m illam ptacfupponit , dicit vltcrius tcfpcctum ad voluntatem acccp¥""*"'*'* tantcm. Scd fi »»fr;/m«wnon prxfupponatprafciscbonltatcm accu$moraIem,ftd bonitatcm,quam tribuic charitas, cum illa fit completior bonitatc raorali in actu , fc- homauTH. quitur^quod accus , qui cft mcricorius , habec aliquam bonics^tcm fpccificam vlccrior^ tjuam trircm , quam bonitatcm moralcm. Lic^t cnim «ier
&

tcm vIteriorem:tamen praeexigit5& hoc videtur probabiIc:quia alia< poffet actus cffc meritotius,qui tamen nullam habcret bonicacem vlcrabonicacem moralem. Gontra hoc "" accus potcft habcrictiamcoroplctfe cxiftcns in fpccie moris , lic^t non

'*'•

Quodlibet.

466

dc clectionc, qua generatnr virtuS bonitatem,quam actus habebit,quando charitas ineritx

habeatui- habitus virtutis,ficut eft generalitcr

non

moralis:ig!tura fimili,omneni

haberc poflet,{i non inefTct. Rcfpondeo. Ratioprobatquod omncm illam rcctitudinem pofTet haberc quJa idco in moralibus haconformitatem candem ad rcguiam, putadictamcn vcrum , :

charitate

&

aUnfHp bcrctuteadcmbonitasnK)raiis,quiaillarcctitudocft bonitas moralis vel non eftfinc ca:fed actus charitatis vlcra rcctitudinem, hoc cft, confoimitatcm fui ad cognitioncm directiuam , habec propriam bonitatem ex hoc , quod cft fecundum inclinatio"prait meri- nem charitatis imo cfTcfecundum illam inclinationcm , eft haberc proptiam boniin

,

ftmt honitatemmoralcm,&

:

toriam.

tatem charitatiuam.noniic de virtutibusmoralibus,

COMMENTAK 1

0.

P\ ^

^

diprant •'''

'

an diledio

fciliccc

,

,

& dicic qiiod noii differunc fpccic, & hoc

naturalM,^ fpccic, meritorin

tertio princifali

L' naturalis & diledio meriioriadiffciant

yln diUcllo

fc

S. dc rationibus formalibus

eft

mcricorij,& pcr fc naturalis

infuut a^tibus. Alia

dc

cft

,

qua: rationcs

abfblute

ipfis a(ftibus

locjuendo de pcr fe differentta^SiCc. Vulc dicercaii

confideratis,&vulcqu6dncca6lusabfoIutecon-

^^^^^ formalis,qua aiSius dicitur naturalis,& ratio

iidcrati ditFcranc fpecie,nec fimiliter ratio

formalisjtjua adjius dicitiir meritoiins

naturalis

fpecie,fcilicet

quarum vna

an

ifta:

difFeranc

,

relaciones differaiit fpecie,

formaliter ineft aftui naturali

per

,

&

alia ineft aChii qiiam dicitur adlus naturalis , niciitoricperquam adusdiciturformalitcr mc-

litorius

?

Ex hoc

naturalis in fc

m

&

,

quod loquitur de

patct

formali meritorij

fe

,

non

&

rationc

dc lationc formali

pcr accidcns

diffcienria aliqua concoinitante

,

de

fcilicet

puta de difte-

,

rentia obic6lorum,vel aiiqiia tali,puta,quia ratio

mcritorij refjjicit pro obie6lo i-r

non

ratio naturalis

refpicit

non

;

Deum

;

primum xternum

vel quia ratio mcritorij

vt acceptaiitcm ,ratio natunilis

,

vcl etiam, quia ratio mcritorij rtfpicic lia-

bitum

pro principio produdiuo, \e{

cliariratis

inclinaiiuo,ratio

,

rale

;

autem

& omnes

ift.t

cxtrinfecx.

primum litcr

non

,

tantum agens natu-

differcntiac

dicunturaccidc-

& rationi naturalis ,& agcns fupcrnaturale

iunt vel

,

iEternum^vel Deus,vt acceptaos,forma-

denominat illam relationem

rationis,in

qua

formaliter confiftit ratio merici.Licctcrgo.agcns

uiccm

,

&

naturale differant fpeciCjib in-

non lamcn

meritorij

>

feqliituEqiiftd ratio pcr fc

quai rcfpiclt ageivS fupcmaciuale

,

&

racio per fe naturalis,quae-rc(picicagens natura-

lcdicantur pcr

fc djffcrfc fpecie,

fcd cancum per

accidens dcnominacione extrinfcca

,

&

dc

tali

ditTcrdtttidnon loqiiiturhic. fitlioc eft>qu6d dicit

Dcx^oi^

ibi.

dicic

qu6d

quod non diffcrunt fpc-

Aducrtc ctiam

talcs aftus

cie,puca diledio uaturalis,

fimplicitcrciufdemobiedi

& meritoria

dicicur diftingui fpecic

Non amem

pvr aceidens deldif^

pcrlepcrrationem meritorij, ncc dilcftio Dci pcr rationem naturalis;patcr, quia forma abfolut»non diftinguiiur formalitcr fpecie pcr aliquam relationcox , fiue pcr aliqucm icfpedum. Tum quia, ttjnc rcfpedus clfet dc ratione formali ,

lapidis dicitur diftingui fpccie a dilcdtione

&

quod fxpc improbatum eft aDodore. Tum, quia diucrforum gencrum ,

quidicatiua abloluti

,

&

iion fubalternatim pofitorum

,

cies differcntcs

&

funt diuetfx fpe-

fed diIc6lio , rcfpcdus pcrtincnt ad diuerfa genera j patet , quia dilectio cft quaUtas abfoluta, vt probatum eft fupra ^. i ; ;

.

pertinec ad genus QiiaUcacis,ad

Si

c

iflitu rationis

put3,quia fortc

-retur,

vc aliquid cxiirinfecum concomjtatur

itien

non

ibi

,

intelligendo etiam de diffe-

yentia aUtii fpecifici in'cfft naturi

qu6d

,

vult •diccre,

aftus dilc
&

&

quod genus non

pettinct refpcctus.

iijcritorij.

Et quod addit

altera prAmijfarum nega-

ifta

negarctur, quodactus

& fit

tamcn op-

oftcnfum, ^.15. pofito tacpnceflb , qu6d actus dilectionis

fubtiliter eft

non

formaabfoluta, fcd rcfjiectiua

mcn adhuc

realis

,

ta-

Doctor qu6d faltcm iftx duae propofitiones func verx , fcilicec ifta , nulla res

opm

pratef

dicit

intelle[lH},fiue ahfoluta, fiue relatiuaf

intcnfioncin, yc pfu$ (ecundum fubftainjam » prjor tclatione,quadicitm",naturalis,quac per ac-

dicitnr per fe ^tHingui fpecie per fblttra refpC' £ium rationisjiue per refpeftum, non realem , ali-

cidcns ineft adui,5<: adlus dilcftionis meritoriac inpraeds^ acceptus fcciindum fubftantiam ,

ter refpcctus racionis eflec

&

tennoncm^ adus,vt pidot rclationc, qua:

ineft

ilft

a6lui pcr acdidens, per quan>i dicitu^ mcricotiusj iftj

ad^us fic abfoliitc citjnfidcrati in fuocfle na-'

turx, fiue vc pi;xcisc fuat

dux quaUt^tes abfplu-

\x non diJ$crunt I^e^ie. Sunc crgo duscoii-

Sctti.

Ipccic

pofitum

j .

j^^

raiis,nec per ratiaitem meritorij,id

ferentia ebtenorum>, vcl ali^ua tali , &c; qujc <jlif,

f

ofmii!

nec per rationem natu-

,

diieccionis uc qualitas abfoluta,cuius

iationcm

vt funt

qutanuUi dubium, qu6d dileilio horninis , & dileflio Dei differunt fpccie , tencndo quod diJcAio fit partialiter ab obici5l:o,vt vidcturtencrc Dodor»// z. difin.i^. loquitur crgodcdilcdionceiufdcm obiedi, fcilicet qu6d diledio Dci naturalis,& diicftio ciufdcm mciicoria non differunc fpccic b Hjlc coticlufio fic intelleila , &c. Hic Dodot primo probac quud adus dilcdionis non ,

fertntia feiltcetali^m aoncomtante, puta de-dif-

feientia

,

,

dilcctioue lapidis natmalis.non dicitur diftinsui

Non cnim

fupcrnatnralc,

actibus differanc fpccie.

quando

perfe

ratio pcr fe meritorij ,*qux infunc

vcl a folo habitu naturali;

naturalis

re rationi meritorij,

&

eft,qu6d dilcdio Dei,abf<.*luta ,ejux diftinguicur fpccic ^

naturalis

vel quia ratio meritorij relpicit agcns fupcrnatnrale,ratio

,

fcd p6tcft

adus

ciTe ^ fola voluntate

Hot».

Prima

clufiorres.

pcr

V

l

realis

vera

,

,

quod

eft

de quiditate refpectus impo/nbilc Et fimiliter ifta efl

Katit> meritorij,vt

huiufmodi^non importat

formaliter,niftrefpeilum rationit, fiue vnum,fiue plurcs "non curo , quia prxcisc dieic rcfpectum rationis ad

voluntatcm acccptantem,

mium recribucndum,

yc fupra

paci,iic.

& ad prxStat ergo ratio.

jirafg,

Qu^ftio latio

,

{ciliccc

(|ii6d nulla

,

quod tantum

relatio

fic

fpccie ab aliqua fpecie fub snimali

realis poteft diftingui

talc cflct in potentia

d

DiceretHT

ratioms comltt-

ttji ifta

jpfius mcritorij

aSw ab atlu ingene-

dant,<juod non dijUngniiur

ctore in

praecisc

meritorius

& aftus diledlionis meritoriae

,

moraIis,includens ficam ad

cum

,

,

refpeftam

,

&

meritorio

quia

cum

,

non

eft

,

cantum

batur, quia actus diftinguuntur fpccie

habitus

liunc finem,non videtur di-

& per at5lum

per

pcr quam a
cie

,

,

diiFcrat fpecic

quafi per

,

mcritorix, vt perfe<^c meritorix. Et an-

tequam formcm rationem

,

declaro

vnum

di-

, fcilicct quid dicatur proprium potcntiale teipedu formx. Dicitur proprium potcntialc,

form.r,quando talisforma non eftnata

lecipi.nifi in tali potcntiaIi;nam

corpus organi-

<:um,vt pricisc habens ralia^&taliaorgan.i.quah'a

habct corpus

tcntiale

quod

fiue

^

illa

humanum,

fufccptiuum

non

eft ita

propi ium po-

animx

intellc<5liux,

pollet in alio corpore recipi

,

&

breuitcr dicitur proprium potentiale forma: fpe-

cificc,quodnatum ic

vnum

cft

ficerecum

forma per

tali

modo

in gcnere. Dicit

Do^flor

quod

proprium potcntiale ad formam fpecificam,non diftinguitur fpecic ab

illa.

Patet

ifta

,

quia quod

diftinguitur fpccie ab alio, eft pcr fe completc in

aliquo genere Je

,

fiue

;

Ced

quod

proprium porcntiar

eft

reccptiuum formac

fpfccificx

non

eft

ptr

fe,& completiue in aIiquogencre,fed tantum redu<5tiue , quia partes compofiti edentialis funt ranraui redu
,

ftoris.

Si anitnal

formam

animalii

fuh

aiiimali

,

,

illud

ejftt

tamum confiitutum per

(^ nonper formamfpecifcam

non

ejfet

diflinUumfpecie ab proprium po-

altijua fpecit fnb antmnli, tjuia ejfet

ientiale refpettu

frma

fpecifica.

Vulc dicerc,

quod cx quo animal cftgenusad omnesfpecies animaH,per confcquens pcr aliam, cft contrahibilc ad aliam, 6c aliam fpecicm, ita quod animal eft potentiale telpe
contentas

liib

& aliam diffcrentiam

;

,4nimali,tale fic confticutum

non ellct diftin^um

patet

,

difcurrendo

fpccic diftinctos ,

i

fcd

puta charitas,^

diftinguuntur fpecie,& hoc ingcncre nwris.fci-

inquantum funt actus talium virtutum ,id quod actus virtutis moralis acccptus in gc-

liccc ,

ncre

,

fiue, vt eft

moralis

,

diftinguityr fpecie ab

actu mcritorio, quia actus mcrirorius cft fupcr-

naturalis,& moraUs cftactus na;urahs,accipien-

do

naturale, prout «ft in potcftatc voluniatis,vt

fupra patuic.

Refpondet Doctor quod actus

g

irtoralis, Refpetj^

^'>^'^*' puta dilectio Dei perfccte moralis,prout fciliccc nidudit omnetn circunftantiam pertinentcm ad

actilm

moralem

,

proprium potcntialc refpe-

eft

ctu dilcctionis mcritorIa:,ita

non

eft

quod

nata immcdiatc rccipi

,

pta,id eft

,

vc carct

omni

racio tnentor^

nifi fn

fcctc movali. Sicuc cnimdilectio

,

vc

cohftantia

actu pcr-

nude acce-

itiorali

,

eft

proprium potentiale rcfpcctu omnis cirainftantia: pertincntis ad actum moralem , ita qu6d eft vere perfectibilis

omni

circunftantia moralirpri-

mt> enim eft perfectibilis circunftantia obicctij deinde vlterioribus circuhftantiis requifitis ad actum raoralem } fic taUs dilectio ptrfecte tnoralis eric proprium potentidc actus mcrito-

&

iij,fiue rationisformalia,

per

quam caUs dilectid

perfcctc rhoralis dicicur meritoria,&

patebic inft2,difi. 1 S.art.

h

vt patct a Do
q.vuima } tale er£ro potentialc non diftinguitur fpccie a forma fpecifica.ad quam eft in potcntia , & hoc patct perexcmplum Do-

infccundo.dift.i.

omnes habitus

habitus virtutis moralis, puta habitus amicitiae»

<5tum

rcfjic
eorundcm actuum

Hoc

habitus virtutis fupcrnaturalis

eft

Contra hoc. Hfc Doftor inftac adbuc,ploe bando quod adus diledlionis haturalis vt perfecle moralis , non diffcrat fpccie ab aftu dile-

quorum

,

qui vel inclinant ad huiufinodi actus,

,

fpecic diflinguuntur.

iStionis

I J »

actus virtiitis fupcrha-

hunc aftum propter

quod adlus moralis

poffct diftingui

diftinguatur fpccie ab actu

accepto vt

vcl func prinripia clicitiua

,

fic

non

,

tamen eft falfum, qu6d auicm diftinguantur fpccie ifti actus pro-

ab adu mcritorio.

hfffotfto-

,

vt

,

cunc proprium po,

turalis.fciliccc charitatis,quod

voluntatis ad talem finem relatijciim ergo rela-

_

aliquo gcnerc

clfet per fe in

virtucis moralis,

forti aliqua

,

Do-

vt patet a

,

Crgo actus meritorius

refpe^lum rationisjpatet, quia qu6d aliquis velit ceic in adu,nifi relationem voliti

14.

,

Si

ralisacccptusin fpecie moris,vt fcilicet cft accus

tantum circunftantias

dicat

dicit praccise

fequitur

& potcntialc

f Diceretur , quod tunc aclw tnoralis, Hic Doctor adhuc arguit , probando qtiod accus rao-

diftinguitur fpe-

fic

circunftantia,vt circunftantia finis, dicit

tio

a
fpccie a ratione meritor^.

vt cftadus

meritorio formalitcr acccpto

ratio moralis

adus

,

1. difl. 7.

,

immcdiate rc-

poteft ergo

rencialc refpectu merirorij

omnem circunftantiam rcqui-

adlum moralcm,vt

adu

ab

cic

rtaturalis

non

accus moralis,vc moralis

fecundum fubftantiam , & inicnfionemjquod idcm eft dicerc,qu6d in gcnere na:urx,ifti adtus ficaccepti non differunt fpecic ab inuicem , tamen poffunt diftingui in gcnere

praccisc acccpcus

moris,puta,qu6d dilcAio

:

cipi,nifi in actu perfccte mcrrali

adus diledionis naturalis acceptus fecundum fubftantiam , & in-

re naturx, id eft,qu6d

tenfionem aclus

quia

,

moralis eft proprium fufccptiunm,

quod

,

quii iDui fpecincam fub

fotmam

ad

animali.fic eft in propofito

fiue pcr

,

refpeftum naturalis. k

467

diledio etiam ponco,

fpecie ab alia per refpeduiij mericorij

I

XVII

Et

i

.cf

cum probatur quod

ranc fpecie per hoc,

quod

haber veritatem,

erit

cl^rius

tales actiis diffe-

virtutes illorum diffe-

runt fpecic. Dicit Doctor fi

hoc

in z diji.j.

quod

ifta

propofido

vera de fpcciebuS dtfpa-

raris.fiuc dc habitibus difparatis,fupple,quorutn vnus non ordinatur ad perfectibncih altcrius. Sed in propofito, charitas ordinaturvc perfcccio complcciuahabitus amicitis Dei naturalis , nott quodcharitas pcrficiat formaliter habitum amiciti.TE, cum immediatc perfieiat voluntatem , fcd exhocdicitur perficcre, quia incljnat ad actum

compleriua perfeccio actui vc cft a vo-

mcritorium, quia

eft

perfcctc moralis

nam dilcctio Dei ,

:

,& ab habitu morali amicitiae Dci eft bene perfecte moraIis,fcd non meritoriarvt verd cadcm dilectio eft ab habitu charitatis , fiue vt i iuntate

principio inclinatiuo ,fiuc vt k principio elicitiuo,eft fotmaliccr mericoria : liccr ergo ifti habitus differanc ipecie

,

camen actus non differunc Ipecic

te.

Quodlibet.

468 fpecic ab inuicem

que habitu ,

quia idcm adus

,

mcritoiius

licct vt

fit

ab vtro-

cft

tantum

jt

cha-

in prtmo, dift.

titatc.

meiitorium.nifi

tem ctit

inprimo^dtH.ij.

non

Jn fpccic vltcriori^fiuc pcrfe(5lioti,licct

in fpecie difparata,quia

iit

nunquam fpecies , qu6d fi-

difparata perficit aliam. Et vult dicere

cut aftus i>ud6 confidcratus non

fpccie dif-

cft in

moraUs.ciim fit perfedibiomni circunftantia morali , tamen ille adus,

fiarata r«ffpcclu aftus i$

vt petfedkc moralis

,

qu»d

videtur

fit

in perfc-

quia vt nude confideratus prscis^ eft in fpccic adus ; fcd confidcratus vt pcrfe6lc moialis, cft in fpccie moris. Sic i iem

Aiori fpecie

patet

;

,

perfede moralis , vtconfidcratus vt perfepcrfc&.C mcritorius , tunc etit in vlteriori , aftiis

&

Aiori fpecie, quia tunc

.-

erit in fpecie meritorij.

Refpondet Doiaorduobus modis. Primo concedendo rationem illam , qu6d ficut

k modo

naturalij

dileftio

vt pcrfe*a^ moralis habet

,

habet nudc confidcrata

,

naturalis perfcdc moralis

bet

quandam

rationera

,

fic ,

,

quam non

etiam diledio Dci

vt eft meritoria ha-

fiue

perfedionem fpe-

rationem mentorij , quam non habct confidcrata,vt tantum moraIis,& ficratio meritorij erit ratio fjiecifica completiua bonita-

cificam

,

fcilicct

rismoralis prarccdentis, non autcm eft ratio fpccifica difparata a bonitate morali pra:ccdcnce,

quia tunc non

clTet perfedlio illius.bonitatis

fit

eft ncceirc

ordinata, vt patct art.

quod

ai moralis

clicitus k charitace

fit

tu perfedc morali

prema

virtus

ab ip-

eft a

qux

charitate,

fu-

eft

habeat aliquam vltcriorem bonitatcm.propter quam Deus.acceptatiIIum adum, vt meritorium.

m

,

Co»rr
doqu6d

adlus

bonitatem

Affc. Hic arguit Doftor probannon habeat necel]ari6 vlceriorem

^ charicate,patct,

gis videtur ineire,

,

nifi

fi de quo maergo nec dc quo

,

bonitatcm.vt elicitur effe

moralis

fit

fola potentia

vkeriorem

illam

a charitate,licct

perfeac moralis

ad hoc vt

,

aftuspof-

fine habitu morali,

fufficit

quod

fit

1

trimi

7.

non

fit

tjuaft. 1.

,

im6

led ficut

eandem bonitatem tatem,

fic

,

,

vt

vltima,&

atftus poteft elle virtuofus,

gcneratiuus virtutis

&c per confequens ratio meritorij non pertinet ad perfedionem intrinfecam adus moralis , fcd

quia

elicitus k

conformiter didamini rcdto

fubtiliterpateta Doftore inprologo,cj. dtft.

pofTit

elicicus a vii tute morali,

fit

quam quod necenario habear fic

18.

quia

& non ineft

minus vfcd magis videcurqaod adhis non dici moraiis

habitumorali

ad vokintatem acce-

licet vt

habet bonitatem moialem,

,

vidcturquod vt

ita

gitur perfedle moralis ante rationem meritorij,

tantijm .iddit rcfpeclum

;

non habeat vlteriorem bonitaccm fibi incrinfecam,& hoc patet a Do
habitu virtutis.vt pacet i

patet ,quia adlus prxintelli-

C-

aftus elicitus a charitate^

talis

Secundo roodo dfcit Do£lor quod ratio meritorij non cft aliqua ratio fpccifica completi;

.

habcat vlteriorcm bonitarem moralem ad hoc vt fit mcritorius , quia fufficit quod adus perfe-

etfi

ua aftus moralis

i

& tntertto, dift.zy. adhuc non

moralis. I

fit

elicitus l chariratc, vt eft vt-

rum de potencia Dci

,

«piandam perfeftionera fpccificam

etiam ponatur quod non

7. Si

1

Contra hoc , piltem aSlm. Hic Do«aor arguit probando quod adus perfcftc moralis fali

keffjfit Dvatrit.

ncndo quod nuUo modo effeta charitate , CiA hoc de potentia Dei abfoluta,vt paret a DodorC

,

ncc

Dodorciw

adus moralis

elicitus

poteft habere

fine habitu moiali.ficut

illeidem

ab

4. dtft. 14.

cum

adus eandem boni-

quam habet ab habitu charitatis, poterit habere fine habitu charitatis , hoc eft , quod dicit Doclor.

&

prantem. Sedjtmeritorium non prdfupponat J>rf.honitatem aEltts moralem , fed bonitatem, ^uam trihuit charitas , &c. Vult dicere Doftor

Refponder,qu6d ben^ ratio probat qu6d om- B,fr«nff re
diledli© Dei , vt cft elicita i , puta habetaliquam bonitatem intrinfecam priorem ratione mernorij , quam bonitatem non habet habitus moralis, tunc talis diledio ab habitu morali habebit quod fit perfefte moraIis,& a charitate habebit vltetiorem bonitatem in-

men verum dem bonitas

cise

quod

fi

aftus

charicate

,

trinfecam,& pcr confcquens adbus peifeftc

mo-

vlteriorem , vt eft elicitus ^ charitate.habet bonitatcra fpecificam,quam charitas fibi tribuit, ralis

&

fic licct

ratio meritorij

non importet

talcra

bonitatcm vlteriorem , qujc eft a charitate tamen prxexigit^eam patet , quia ratio formalis mericorij eft acccptari ad pracmium attcrnum, :

fed

Deus nunquam acceprat a£bum, nifi

vt clici-

a charicatc.vt fupra patuit art. .& in prtmo, fic racio meriiorij prarfupponit adum difi. 17. per confeprius elFe elicitum i charitate ,

tum

i

&

&

quens pra»xigit

quam

aliquam bonitatem

charitas fibi tribuit

:

Sc

in aftu,

qu6d prtexigit

vlteriorem bonitatem moralem, videturprobahile,

aHm

tamen «ullamhabirethomtatem,vltra bonitatemmoralem. Aduerte tamcn , quod tenendo quddaftus quia alias pojfet

non habeat

sL

ejfe

merttoriM

,

(jui

_

nem illam

,

& ide6 in moralibus haberctur eavel non eft fine ca & de

moralis

,

hoc vide prolixi Doiflorcm in

,

protog.^uitft. vlti^

ma,& dift.iy. primi,in fecundo,dtn.7 &dif.^t. i.& ^G.in quarto,
in tertio,dtft.^

tjuodltb. t}.iS.

vbi jprolixe pt-rtraftatur ifta mateSed in propofito a<5l:us charitatis vlt;a rcdtitudinem , hoc eft , vltra conformiratem fui ad cognitionjm direftiuam , habet propriam bonitatem cx hoc,qu6d eft fecundum inclinarionem charitatis,fiue cx hocquod t^ elicitus acharitate,imo ejfe fecundum illam inctinaitonem,C\ue cfTe ficelicitura ^ chamztc, eft ai}um hahere propriam honitatem charitatiuam , fecundhm <juam, aElfu acceptatur a Deo ,fed non eftftc de virtutiria.

hm moralthiu

,

quia tota re(5litudo aftus poteft

efTeex fblaconformitateadtus ad folam ratio-

nem

redtam

,

didamen ref^um & habitus non propter rectirudinem adlui

fiue

moralis ponitur

,

dandam,fcd vt per ipfum volunras aftum redtum eliciat faciliter,& dele^abiliter.

charitatc vlteriorem bonitatem,

tunc pofret dici qu6d adlus , vt perfedl^ moralis non habcns vltcriorem bonitatem efTct vcrc meritorius,quia voluntas diuina pofTet illum acceptare iaordinead

prxmium «ternura

,

& po-

5CH0

Qu^ftioXVIL S

H O

C

L

V

I

469

M.

^

tjuandotjue nte »«. Videtur admittere lEiwfdei aeejmpt^^^ i"M* *">n differrejpecie » mtro ; de quofupra ^«.14. nu. y Sed hic nu.jz. videtur admittere , eos Jpecie diHingui \ cf idem videtur afferere i.dill. %},.%. Alitcr pioteft: tameninhactota (juajiione nihilcirc& hdt acquifttfffumieiuf^ refoluity licet dijputando magis inclinety vt affmhahituMm infuforum, .

&

dem ratienisy no» differantjpecie. ro.

/^ Ontra conclufioncm V^gnitio intellcau

5

,

"

quae tcnctur in (olutione quacftionis

,

obiicitur fic

:

co-

& cognitio fidei infufacfunt aftus difFercntes fpccic in igitur parirationc,dilcaio naturalis & dilcftio charitatiua in afFciliJ.Annaturalisdc Dco,

tccedens probatur , quia aftus fidei infufae cft dctcrminatc veridicus , ita quod non jjotcft ci fubeflc fallum } aftui autem crcdulitatis acquifitai cx naturalibus potcft lubcffe falfum in cognitiuLs auccm illud , 4"od cft detcrminate veiidicum , diftinguitut a non deteirminate veridico,fpecic , vt patct^.£f^/V. quia fic fufpicio , &opi" ;

c. j .ec

in-

nio,quibus poteft fubcflc falfuni, diftinguitur a virtutibusintelledcalibus,qudefunt i^. habitus dctcrminare veridici. Probatur ctiam anccccdcns dc cognitione haturali -^Mfpidic ^'*'>fcicntifica dc Deo,de qua vidcttirmani'fcft^,qu6d diffcrat fpcdea quacunquc crc- "P""'' dulitate. Ccmfequcntia probatui: , cum pcrlocumafimili^quiavidetutcfie fimile fl,^™;,^^ dc iftis aftibus,in intclledu,& de iliis in Voluntaie : tum a caufa, quia quando cogni- ^ virtutttiones przuix differunt fpccie : a£tus voluntatis fcqucntes diffcrunc fpedc, quia ca^ hus tniilli' iiualibm, qux funt eiufdcm fpcciei non praeexigunt per fe,nifi aliqua eiufdem fpcciei. Ad illud anteccdens ° potcft ncgari aliquando dc aftu credendi naturali , fupernaturali ; quiafrf^^rf rupernaturalc cft aclus,vt clicitur fecundum inclinationem fidei infufa: : credere autem naturale eft a£bus elicitus fccundum certitudincm acceptam ab alrquo ceftificantc. Nuncautem , vt diftum eft prilis in quadam quscftione, Qu«it, j^, fimul poteft quis vno, codcm aftu crcderc ex tcftimonio affcrenti's,& crcderc fecundum inclinationem fideiinfufaCjfi inelhigaur idem cft aftus inre3& ille»vt cft na-

&

&

&

ad iHam pcrfcdioncmiquam lecipit a fide infufa. Proprium autem potentiale non diftinguitur fpecie a perfefto habcntc vitra illud potcntialc naturalis,en; potentialis

propriam perfedionem. II.

Ad pt-obationem p antccedentis potcft dici, quod cognitio ccrra, qu.T habet pro- f Cogmtic^ priam certitudinem intrinfecam 5 hoc vel a fe, vcl ab obic6lo, vt includitur in ip- «'f"««'•• "^" fa,vel ab aliqua per fe caufa, diftinguituc fpccie ab hiccrta cognitibne. EXcmpIum. ^J Cognitio principij feipfa eft certi, vcl ab obicdo fcilicct a principio , quod cft a fe '^J*ff„^f verum manifeftum,vel faicem cft manifcftum ex.tcrminis,quifuntpcrfc caufac cui- jpede, dcntix principij , &includuntur inipfo: conclufioautemeftccrtaperprincipium, tanquam pcr caufam fux ccrcitudinis > (cd pcr nullum iftorum modorum eft adlus

&

^

,

tantummodo a quodam cxtrinfcco.Illud enim lumcn fidei inqu^dam luminisdiuini,non potcft inclinarc intelleftumhifi in aliquod determinatc vcrum. Certitudo crgo illa in a6iu cft cx quadam comparationc ad quoddam cxtrinfccum infallibilc,cui aftus ilicconformatur. Non eft autcm cx ipfajntrinfeca perfcftionc aftus,quia xquc pcrfedus effet,quatum ad qiiod-

fidci infufa: ccrtus:fed

fufjE.quia cf^ paiticipario

libct intrinfccum fibi,fi acquc intense eliccrctur prqcisc

Contra,faItem iftam certitudincm

*>

habct a pcr

fecUnd»\m fincm acquifitam*,

fe caufi fua

3

& hoc fufficir.

Rcfpondeo:quaIifcunquc fitcaufalitas fidci infufac refpcdu a6tus credcndi,tamert non facit aftum illum effe ccrtiorcm intcllcdui habcnti aftum,quam fi ipfa fides infufa non caufaret. Certitudo cnim nata cft ineffe intcllcfltui dc ac^u fuo excludcns non tantilim dcccptioncm fcdctiamdubitationcm. Ethocnoneft nifiincellcaus

yfntuj^ar: i^fxft

"oh

[^".'"^

'^ *",'""»

,

pcrcipiat illud, a fic

ccrtus

,

quo

a£tus habet,

quod fit ccrtus:quia fi nihil potcft percipere vnde autem hon pcrcipic illud princi-

"„,r,ff^

vidctur quodpoffic dubitarc : intcllc£^us

pium ccrtificans. 1 1.

Alia autcm probatio antecedentis, ' quac tangit dc adu ftientifico , vidctur accipcre manifcftc vcrum 3 tunc ncganda cft contcquencia non enim fcquitur, fi incelledioncs diftinguancur fpccic 3 igitur volitioncs t nifi addatur in antccedentc,

&

:

,

„

„^-

^^^ diuerf*

&

fpeciei,mn

quod inteIlc£lioncs,vc funt pcr fe pirxuia: ad voIiticJnes,diftinguUntur fpecic:hoc eft, quod requiratur in cis diftinftio fpecifica aci hac,vt pofs5t h.-iberc tales volitionCs,& ita non cft in propofito:quia fi qais naturali racione fcicns Dcumcffe bonum^ cliciac

l*tK>nes J!c

Scoti Ofer.

Tom. XII.

kt

aftum

inferiit

vo-

«""^v^'

Quodlibet.

470

aftum fruitioiiis circaipfum,& alter crcdcns ipfum cfTe bonum

diligatipfum tiec

,

,

p rimus aftus requiritur per fe ad habcndum dilcdionem,vel fcientificus^ncc fecLindus, vt creditiuus , fed vterqucrequiritur fub quadam ratione communi, fcilicct vc oftcnfiuus obicfti diligibilis.

Confimiliter ctiam poflet dici ad aliam probationem anteccdenti"; dc ci eduli<"

tate infiifa,& acquifita efto :

quantiim funt

prasuij

quod

adus

illi

ad dUigere hoc

eft,

;

differunt fpecie

di,non requiritur iila difFcrcntia iftorum fpecifica. Excmplum fi alicui demonftiaciu^ concluderetur hoc

eflTe

:

dialedicc

tcri

:

hoc non

:

eft per fc, in-

inquantiam praccedunt ipfosadus diligen-

tamcn adus, quo ifte vellct hoc, non

&

al-

ab adu , quo

illc

volendum

differt Ipecic

,

vellctidcm: quiain cognitionibus,inquantumfuntpr2euia:,non requititur iftadiffetentia /pecifica.

COMMENTARIVS. »9-

f^ 0»tra conclu/ionem, Hic Do^ftor atguit, verc

n

V-./.probsndo qiiod dilcdio natutalis

Conira conelufionem.

diledionemeritofia.fiuc fuper-

difFctat fptcic a

naturali naturalis fius

,

cognitio

&c arguit a firnili,quia ficut

,

deDeo,&: cognitio

qnar

eft:

fiipcrnaturalis ip-

a fidc infufa vcrc diffcrunt fpccie,

fic

& diledio naturalis,&

iis.

Quod

autc

illac

diletlio fiipcrnatura-

cogiiitiones diffcrat fpecie,

piobac, quia illncognitio cui poteft fubcflcfal-

lum,

ab illacognitione

dittcrt fpecic

poteft fubeircfallum

phum

,

hoc

^.Eth.c.j. qui vult

,

non

ciii

patct per Philofo-

qnod

fiifpicio,& opi-

niojouibus potcft fubelFe fal.fiimjdiftinguantur fpecic ab habitu intellcduali

fubclTcfalfum

qui

,

qnaHs

cum

detcrminatc vcrus,

cft:

non

cui

,

poteft

habitus fcicnrificus,

cft

crgo cognitiO-

ni Dci naturali poflit fubclTe falfum,vt patct de

adu

fidciacquifitar^dc qiio

diftum

cft

wtenio^

diU.ii.inquodl.q.x/^ rfr.i.quomodofidci acquifits naturali poteft fubcire falfum fufa:

o

JleJponfifDt' iiorit.

non

& fidci

,

potcft fubefle falfum, vidc

in-

illud

antcccdes,fcil.quod adusfidei acquifitCj-.&adus fidei infufijc de codcm obiedojdifFctantfpccic, imo ncc aliquando diffcrunt numcro. Patct, quia quis codem aftu potcft firmiter crcdcre

Dcum cflc

trinum

,

& vnum cx aliqua ccrtitu&

ildine accepta ab aliquo teftificante ilJud , Itid idcm credcre fecundum inclinationcm fi~ dci infufs^itaquod idem aftus crcdcndi,fimul

potefl: circ a fidc acquifita,

& a fide infufa,&

il-

lc idcm a(^us , qui cft a fide infufa polfct dici fupernaturalis,quiaeft ab habitu fupernaturali

& poteft dici

;

naturaiis, vt cft a fide acquifi-

qu2 cft habitus natnralis. Et de hoc vidc Doftorcm «« iertio, dift.ii.& in tjuodl.q.j^art. frimo, & vide quz ibi expofui. Potcft etgo cflc ta

,

idcm adus,

idem adusin re,&

illc

ralis eft potcntialis

ad illam pcrfeftionem, qua

recipit k fidc infufa

:

lc

non

vt cft natu-

modoproprium potcntia-

diftinguitur fpecie a pcrfcfto habcnte

vltra ilUid potcntialc propriam pcrfc^lioncm, vtfiipri patuit.

10.

p

Ad probationem antecedentu,

dlor vnuni fingularc,

Dicit

quod cognitio

fcilicctnon potcft fubeflcfalfum

,

ccrta

non ccrta

quTCunque

illa

ccrta, fed fola

priamcertitudtnem intrin/ecam

,

,

Do,

cui

dicitur di-

ftingui fpecic k cognitionc

;

fcd

non

^ua hahetfro-

& hocvtlafe,

fcilicct formalitcr,z'f/<«^ obiello,vt includitur in

*pfa, fupple virtualiter, velab alicjua per fe caufa, ExemplHm,cognitiofrincipi],8cc.8<:

quam percaufam fuit

quomodo

d.j.q.^.

ergo coa cognitioncno liccerta (^nalis cft fufpicio,& opinio , quar non cft cognitiocertaaliquo iftorum modorii. Sed in propofito cognitio fidci infufc gnitio

fic

certitudint^, talis

bcne Hiftinguitur fpecie

ccrta

nuUo iftorum modorum niodo

Deo

cft

ccrta, fid

tantum-

ab aliquo extrinfcco , fi:ilicet a rcuelanic, infundcntc talc lurrfcn fidci» cft certa

&

vt prolixc patet

& videquae

.i

Dodorc

in tertio, dijl.x^.

&

qua e/t in cognitione Jkiet infufx eft tantum ex c^uadam tomparatione ad efuoddam extrinfecum infallibiU, fcil.ad voluntatem diuinam rcuclantem,cui cognitio illa conformatur. q Contra,faltcm ifiam certitudinem habet\ 14.

Hic Doftor Dei,

qui

ex^olaiy Certitudo

ihi

arguit

t/la

,

probando quod cognitio

,

&

eft a fide infufa

cognitio quae cft , afidc acqnifita,adhucdifFerantfpecic,quiapri-

ma cognitio

ibi.

Refpondct Doftor primo ncgando

hocvidc Dodore inptimb,d.2.q.i.&

ffd conclufo e^ certa tantum per principium^tan-

habet cetiitudincma pcr

fciliccc a fide infufa

,

quse

fe caufa,

non indinat

nifi

ad

dctcrminatuin verum,vc fupr^patuit; fccunda non habet ccrtitiidincm ab aliqua pcr fi; caufa, quia fialiquaeirctjcflet fides acquifita 5 fed illa cx rationc fua non inclinac in determinate verum,quia fidei acquificz poteft fubcirefalfum, vt fiipra allcgaui.

quod pofito quod fides infofa adus finc tantum inclinatiua ad aftum,talis aftus non habet maioiem Refpoiidct

fiuc

fit

,

caufa clicitiua

ccrtitudincm

,

vt eft clicitus a

modo cflct

nullo

eji inejfe

,

elicitus

,

tali fide, ficut fi

certitudo enim nata

intelleBui de aElu fuo excludcns nou

tanturn deceptionem,

&c. Excmplum, non

cninni

h.nbeo cognitioncm ccrtam.dchac propofitio-

ne, Totuin

eft

rnaim fua parte,ni[\ pcrcipiam tcr-

minos,& vnionem tcrminoium,qui talis

ccrtitudinis;

fic

funt caufa

in propofito aftus fidci

non ex hoc folo quod fit ab , fedquia habitus inclinans ad calem aOium cft ab co, qui non potcft fallercnec falli: nifi crgo percipiam principium dans certicudinc a6lui,nunqua habcbo ccrtitudincm de adlu, infufs eft ccrtus

habitu

,

fcd talcprincipiii viator pcrciperc r

yilia prohatio antecedentis.

ponitur fupra *,in

illa

non

Hxc

potcft.

ptohatio

Philofophi <>.Eth.de fufpicionc,& opinioncibi, Prohatiir etiarn anteeedens de cognitione ndturati fcientffica de

Deo,de cjuavtdetur rnamfefii ^uod a quacunque credulitaie de Deo.

diff^erat fpecie

Et hoc patcr, quia

{\

ai.

rationcparum poft diflu * nu.iQ,

quis haberct notitiam cer-

tam

Qu^ftioXVII. lam ex euic^entia rci,ficut habens notitiam huvnus , qux cognitio eft ius, DcHs tji tnnus,

&

cx euidemia rci, vt patct a Doftorc tn

471

fed vtcrquc requiritUr fub

quadam

ratiohe c6-

munijfc.vf oftefiuus obiccti diligibilisroportet ergo addere , quod tales vohtioncs neccftarid

tertio, d.

x^. timc haberet notitiam ccrtam ex euidentia habens notitiam huius , Deusejl trinus i fcd

prxcxigant notitias, vt fpcciediftinctas.

(^vnHs,ex foioadbu credendi,talisnotitianul-

hationem antecedtntis de creduUtate mfHja, 6cc.

io

modo

eft

Aduerte tan en,qu6d funt actus fpecie

certaex cuidcnti.a rei,& tunc tales

notitiz ex fuis lationibus formalibus fpecic di-

cum

ftinguerentur. Scd

ConJirntUter etiam pojfet dici tuL aliartt pro>-

i

rei

fpecic diftinctas

j^oftea infcrtur.ergo fi-

&

vt paietde fruitionc

,

Dci in de fruitione ciufdera Dei

fcrrcnt fpccic, nifi obicctura efFet ahter,

luntatis fcqucntes diffeiunt fpccie,quia

ter

fc,fiue vt clare vifi,&

.Hcqu^

aliam notitiam

volumatis nccelfario requirant co, quod tunc tales apoifunt efle fpccie diftindi , hoc parct,

&

gunt ncccftario

ideo diftinguuntur fpecie, vt expofui in dijl.il. Fruitio

enimin

ctas

in patria pricxi-

notitias fpccie diftinftas,

daram

fjpccie diftinctaro

quia

,

talia

obiccta

non

funt prxfentia vo-

luntati^nifi per cognitiones fpecie diftinctas

;

&

quia cognitio fpccificatur ab obiccto , quomodo expofuitn i.t^.j.^.io.Suntetiam aliquia*

Et

tertio,

ctus voluntatis qui prxexigunt notitias fpecit diflinctas , qui tamen non diffcrunt fpecie , fed

via prasexigit notitiam

fidei,& fruitioin patriaptsexigit

& ali-

voluntati,fcil. pet aliam, 8c

, vt fiipri cxvohtipnes fpccic diftinctx refpectu obiectorum fpeciediflinctorum prxexigunt cognitiones fpecie diftiti-

tales adlus

& fruitio

approximatum

]^oCui intertioJiJt.il. Similiter

gnitiones fpccie diftindas

,

vifio-

ncm Dci,qu£

notitix fpecic diffcrunt, vtpatet a Dodlore tn teriio,diJi.^i, (^in iJifi.i^. in ^.difl.i^cf. vidc qua: ibi expofui prxcipuc in

non prxcxiguntneceflari6,quafi impofTibile ct fct voluntatem habere actum circa idcm obie-

quoddicit quando volitiones neccffario pixcxigunt notiiias , hoc dicii ttncndo Dpinionem,quam videturtcncre;wz W.if.quod obieftum.vcl cognitio obiedli cft partiahs caufa vohtioni» > tunc fi obicdum cft prxfcns

cffeipiobabilitcr oftefum, vt patet in excplis dutisi Doctorc.Nccvalct,notitix fpecie diflinguutur, funtparrialitercaufx aciusvolunta-

^

&

ctum,nifi {fretdcmonftratiucoftenrum,velni-

tertio. Et

fi

&

&actus voluntatisfpecied»ftinguutur> quia effectus ciufdfi ratiDnispofTuntcfle ik caufis fpccie diftinctis, vtpatet de mure genito ab tis,ergo

&

voluntati per

adus

inteliigcdi fpecie diftindlos,

alio mure,& de mure genito a Sole,& fic non quxciique Dotitix fpccic diftinctx caufant partialiteractus voliitatis.vt patct de notitiis pofitis in cxeplis Doctoris & tamcn funt aliqux no-

neccflario caufabit aftus voKintatis corrcfpon-

dctes fpecic dtftintSos.Et de hoc vide lixc cxpofui lliper tcrtio

Doctotis

in propofito diicctio naturahs Dei

meritoria

non

qux pro-

difi. ; i. ,

&

fcd

dilcctio

neccirario prxcxigunt talcs no-

titias fpecie diftinctas

raU ratione fcicns

patet,quia

•,

Dcum

clfe

fi

titix fpecie diftincta:

quisnatu-

bomim

fc

&

, vt fupra dixi de notitia intuitiua Dei» de notitia xnigmatica ipfius. £t quareali()u«

notitix fpecie diftinct^caufantactus voluntatis fpecie diftincto$,& quare aliqux n6,n6 vidctut

ad habeda dilec-

C

neceffaii6 caufanc

ctos

ehciat a-

tionc,vt fcietificus,ncc fecundus, vt crcditiuus.

S

qux

,

partialitcr tantilm actus voliitatis fpccicdiftin*

ctu fruitionis circa ipfum,&ahcr crcdtns ipsu efFc bonu cHciat adlu ftuitionis citca ipfum nec

primus actns requiritui per

iiot€.

xnigmaticccogniti,quiaift^fruitionesnondif-

funt eiufdem fpeciei non prxexigunt pcr fe,nifi aliqun eiufdem fpeciei. Dicit Dodor quod fi

^us

diftin^

cti.qui neceffario prxexigunt intellectioncs.vc

mihtcr adusvoluntatis, fcilicet natur.ihs , mcritoriusdiftinguunturrpecie , quiaquando cognitiones piiuisdifFcrunt fpccie , adius vo-

iiam fruitio in via

!»•

aflignada alia ratio.nifi quia

H O

L

I

V

talesentitates.

silt

M.

K^d primum^ retjcit ajferentes habitum tantumfacere modum a^tUy frompte^ deleStabi'^ liter

i

tjuia nihil

horttm competit charitatiiadmittendo ergo charitaterp coefjicere a£ium }

%.

aaod

non reputans oppojitum improbabilc : de qao ibi^ q». quatuor fententioi fuse traffat) explicat quando ex principiis fequttur aifui diiiinguit

tenet vt probahilim

i

.

^. 17. ^. 3 .««. 1 3

^uodait aclui dtjferrejpecic ex vniuocis

(Peciei \fic

docct

,

^ alterum /equiiiocum

animakula expropagationc,

I .d. ^.q.y. ».

17.

(

principiis totalibusfc dtfferentihus

quiafi vnumfit vniuocum

,

.

(jr putrefaliione funt

,

iotclligit

de principiis

poterum

effc ciufdem eiufdem ffcciei., vt ipfe cx Aug. ,

effecfus

^uando autemfumitur diliinBio Jpccifca a^iuum ex princifiis par-^

tialibus^reqmntureffe dijparatay vt Jpecics intelligibiles^ hominis

<jr

lapidisiquia cxfubordi*-

natis nonfumitur^ vt expotentia^ c^fpcciCyVel habitu»

'?•

AD

argnmentumprincipalc ' dicitur qUodhabitus eftcaufa non fubftantiiE aGof.oubd modi in a£tu:&: illc modus pofTet conccdi difFcrre fpccie fuo modo a z.q.'^. ,

ftus , fcd

fubftantia aftus.

charitat

Ifta refponfio,lic^t vidcatur,recundum aliquos,probabilitatem

Kabere,loqucndd ^oeftprm-

modo, qucm habitus attribuit aftui,cuiufmodi cft dcledabiliter. vcl faciliter, quidcm modos, vcletiamiftummodum,fi fint vnus modus , vidctur habitus acquifitus communiter tribuere adlui vel fi vltri dcillo

"/"*"" ^""^

vcl promptc operari vel cxpcditc, iftos

'*"'"'"'**

j

lioc dicatur quod habitus aliquis,puta virtutis,virtuo(is tribuit tcfte

,

vcl virtuosc a-

gcrc,tamcn nullusiftorum modorumin aftu poteft efTc proprius cliaritati vel aftui meritoriorquia meritorium{vt diftum eft)dicit a^um acccptatum voluntati diuin* in

Nunc autcm nihil aliud cft afkum acceptari a quam voluncatem fic acccptare adum nihil aucem caufatum

ordine ad prajmlum reddendum. voluntatc diuina

fic

Scoti Ofcr.

,

Tom.

,

:

XIT.

Rr

i

poteft

47i poceft

Quodlibet. ratio formal4s voluntati,

eflfe

medians

ratio formalis dici yf>j

quod

*Qus

f"'''t

dtfitngmtn

&

acceptet zStam

hoc interiigcndo, v^ , dc charitate non videtur pollc

dici

,

fpccic, qui cUciuntur a principiis differentibus (pocie,vna cft deprincipiisto-

turexprin tallbus

:

quia ab

tem fuam,

cipiis.

"

fic

iMjusmodi in aftLi,qui modus libi proprii corrcfponder* ad argumcntum qund niaior illa , quod aftus ili diffe-

ipfafic principifi

P<^teft igitur aliter

quod

intcr potentiam,8c aftu:'gitur

illis

hibenttotaliteraftusentitatcm fLiam:& per confcqucns vnitaVeraeft etiamdeprincipiis partidibus * dum tamen

&: diftindionem.

fint principia difparata &: per fc requifita , inqnantum difparata quia fi tint fubordinaca 5 vel non pcr fc requiratur, quod fint difparata,non oporiet qu6d a£tus fpccid ,

:

Nunc autemcharitasnoneftprincipiumtotalcadus,necdirparatum

diftinguantur.

rcfpeftu ipfius voluntatis,fed fubordinatum,quia pocemiaj eft vti habitu,non econuerlo. Nec cft pcr fc rcquifita non fo!um ad fubftnntiam a£tus lcd ncc ad aftum, :

inquantum meritorium, fcd rcquiritnrvtquoddampraeuiumad hoc, quod

Sedncc

Charitoi

^^'^^11

fton eji ef-

aftus

acccptabilis.

fiz

requiritut vttalepra»uium ncceflitate ordinis eflcntialis

caufarum

fed

,

m neceflitatc difpofitionis ilius voluntatis, quac contingcnter difpofuit non acadum

fecundum

fentialead

ceptarc

meritHm.

fpccic diftingucns , vel cft per fc principium

,

nifi

ift.im

inclinationem

fic

illius in fe,

clicitus.

Principium autem

& per confequens dans fibi

aliquam cntitatem realem , qujc fit eius in fc 5 vel faltem eft principium cius fccun* dumillud fecundumquod diftinguitur fpccici vel fi cft principiumdifpofitiue dtftinguens oportct quod per fe difponat ad hoc quod fecundum ordinem eflentialem caufuumhocvtdiftindumcaufctur :nu!lumiftorumcompctit aduiperhabi ,

,

tum charitatis. Nora hic per ordincm

quis fit adus imputabilis ad laudcm, vel vicuperium, aftus nudus, aftus virtuofusfccundum virtutcm moralem.aftus charitariuus, &c a»ftus mctatii&me. ritorius. Primusdicitrcfpcdumad poccntiamlibereclicicntcmaftum, Secundus Yttonwprs^ addic rcfpcftum ad virtuteoi inclinanccm vcl vcrius ad regulam virtutis, fcilicet ra~ tionemreftam, vtdiftantcm. Tcrtiusdiclt rcfpcdumadcharitatcm inclinantcm. ^._ _ fltcantHr, \ /-i. •-t^ (^artus ad voluntatcm diuinam ipecialiter acceptantem. Tertuis dicit bonitatcra aliquam vltra fccundum,5«: pia:cxaftam ad quartum,non cx natura rci, fed exdilpo-.

^Bui mo'

ralts,chari.

,'

\

fitionc voluntatis acccptantis.

C t

tlici-

turavelun-

""

E

fic

DileRionit.

tur»Us

MM

T TLtimo loco folucndum eft argumeMtiim V principale. Argiiit Doftor probaii-

do, qtiod dilcdlio natiiralis,

th

diflfcrant

& dilcftiomcrito-

fpccicqnia eliciuntiir

diijcrfis fpccic

;

ergo

a

pdncipiis

diflTcruiir fpccic.

Antccc-

dens patct , quia dile<Sio meritoria clicitiir i charitatc&diledlio naturalis elicitura volnntate, (luc ab habitunaturali. Probatioconre-

qucntiz

,

quia

non

cft

minor differentia in imomaior; pa-

principiatis,quam inprincipiis tct

quia pluralitas principinrorum effcdtiu^

,

ftat

cum

vnicate principij cflfeftiuiiplurcs

enim

efFedus pofrunteffc ab eadem caufa; fcd pluraliras

cau(arum arguit necefl^ario pluraliiarem fitdiftin; videturcrgo quod tanta

cflfeifluum

&'\o in caufatis quanta in caufis

,

vc!

ma-

ior.

Rcfpondctprlmo fic.tcncndo vnam opinlonem dc lubitu, fcilicet, quod habicus cft caufa aftus non fccundiim fubftantiam,vcl intenfionem aftus, fed pratcisc fecundum modii aftus, puta,quod adlus

fit

biliter elicitus

ita

,

proptc.faciliter,

quod

& delcdla-

aftus fecundijm fub-

intenfioncfitpncisc )l potentia,& modus adus,fiuc fic vnus modus, vcl plurcs fit praecisc ab habitu , tunc podet concedi talcm ftantiam,{<<:

modii

dlffcrrc fpccic l fubftantia adlus,

men modo ,

fuo ta-

& hoc dicit qaia talis modus non

eft propric fpccies, tamen co modo quo poiTet conccdi fpecics.dirfert fpccifici \ fubftantia a-

ftus.

Et

ifla refponfto fecHndiim aliquos

habtre probabilitatm^icc.

videtur

& talem modum ba-

ISl

T A R

l

F

S.

bitus acquifitus attribuit a<3ui,llleenlm

non

ell

ab habitu infnfo, vtpatet

^

moduj

Doftore

in

priuio.d. 1 7 f^elfivltra hoc dtcatur^auod habitttf altcjHts

puta vtrtutis

tribuit virtuofis vltra

dum fupradiikum reEie

,

vel virtuose agere

mo,

ita

quod a^us nontantum habeat abhabitu modii fupradi<5tum,fed ctiam quod habeat (uam reftitudlnemab habituSedan habitusfit caufafubllanri^ adus,& intefionis.vcl etia quod fit caufa rcditudinis in a^u , vel quod tantum inclincr potcntiam ad aftum cliciendu, hacc omnia prolixc traftantnr ^ Dodtore in i.d.

tamen,qu6d habitus

& fimilitcrfit tiulluj

fit

caufa

modi

1

7. Pofiro

fupradifli,

caufa redVitudinis in i&.v,tamett

i^orum modorum

dbus,& facilitas.&c

in

aUu, fcil.rcditudo a-

poteft efc proptiHt charttatit

Vel afiui neritorio , quia modus proprius adlus mcritorij.inquantum mcntorius, dicit tantum aftum acceptu voluntati diuina: in ordine ad

prarmium reddcndum. Nunc attttm nihil aliud aUum aceeptari a voluntate dtuina in ordint ad pramiumt^uam voluntatific acceptare, id cft, tft

m

quia voluntas diuina acccpt^r adum ordinc ad praemium,ide6 adus habet effe acccptatu,& per confequens cile acccptatum, quod clf moousadlusmeritorijeft tantuma volunratediui-

na

fit

acceptante,& pcrcofcqucnstalis modus,

quieft propriusa6tuimeritoiio,nocftcaufatus ^ charitate,& hoc patcr, quia nulla tes caufara poteft efTe ratio formaiis volunrati diuina;, qua ficaccepcec aAum,& hoc intelligcndo,vt ratip

formalis mediat inter potentiam

,

&

aAnm, ficuc

Qu^ftioXVI. &

mediat inter potentiam , aftum ; tolc enim mcdiansinter potentiam , Sc adum meritorium non videtur elTc, nin charificut habitus

ChnritM meJi*t

ittter

fttetiam.

tormm.

(3-

tas

quK tamcn

,

modum,

qui

dat

aiftui

illum

Alii vcro niodi

cft ficacccptati.

non

lupradicti

non

chaiitas

lunt proprij actui meiiiono,

quia ctiampoirunrcompeterealiisaftibus.Tcncndo ergo quod habitus fit tantum caufa modi ipfius a(flus

,

& modusproprius adtus meri-

qu6d charitas non erit caufa adlus meritori) nec quantum ad fubilantiam a(flus , nec quantum ad modum pioprium , & fic negaretur illud antecedens, quo dicitur, quodchaiitas eft caufa atorij

ficacceptari, fcc^uitur

fit

,

aliqualiter

firilicer,

,

luralis

tus

di^rant

,

&

fpecie,

modo

aliquo

funt

caufa adtus, non tamen femper fequitur,principia elicitiua difFerunt fpecie citi diiFcTunt fpecie

&

,

fi

ptincipiis totalibus eliciriuis

ergo aftus

;

eii-

vcra, eft vera dc

eft

quia ab

,

illis

ha-

Dcnt totaliter adus charitatem fuam , & per confcqucns vnitatciii fuam , & diftinftionem. Et noca , quod iftaeft fcmper vera Prmcipia totalia elicttiua eperationntn , fiue aSlunm fpevt huiHfinodi , fem^er eliciunt deie diJiitiEia ;

,

ilui fpecie difiinilos

cantur ab

illis

femper vera ducunt

;

quia

principiis

&

,

adtus fpecifi-

t.ilcs

tamen ifta non

eft

CauJ4ttotales fpecie dtftinthpro-

,

eff^eHus

fcmper fpecte

pr^mo

tet a Doiftorc in

,

dtfltn£los

diftind. t.

vt pa-

,

patte 2.

Ctntr»Aftfr, qiisft. 4. vbi vult contra Aucrroem , quod Ttim. aliqua eiufdem fpeciei fpecialiiTiiiix poiUint

cftc a caufa totali

W vniuoca dctur

,

vide ibi

alia ratio

cntuates.

zquiuoca ,

&

,

a caufa tota-

& quare hoc

aflignanda

De hoc tamen

nifi

,

,

non

vi-

quia tales

qus

vidc

prolixe

expofui fuper fecundum Dodoris diftindt.

i,

quxft.vlt.

X

Addit etiam Doftor quod

ra de principiis partialibus principia difparata

tum funt

tialibus rcquifitis

plum de de,

&c

,

difparata ,

,

,

illa cft

&per fe recjuifita inquan&c. De principiis parpatet

,

obic(5lis fpccic diftin(5tis

homine, quia ab

gnofccndi fpecic

diftin(Sti

ScotiOper.

JlKjt

vc-

dum tamen futtt

vt difparatis

illis ,

,

cxem-

puta lapi-

funt a^flus co-

quia

Tm. XIT

partiahs caufa a^ftus

fit

DodoT in primo

&

habitu

vt vidctur

,

habitus concurrunt ad

cct fpecic diftinguantur

tencrc

& tamen voluntas,

17.

dtfl.

,

qui funtpriti-.

,

tcnendo quod habitus

,

eundcm

&

hoc

a^ftum

, li-

quia hibitus in caufando ac^um fubordinatur voluntati , quia voluntas vtitur habitu cum volucrit

;

,

in propofito charitas

non

cft

cft

,

principiuni

patet

puta habitus amicitix Dei acquifi-

,

&

cipia partialia atiuis

habitus na-

&

lus fupernaturalis, putach.iritas,

&

patet de volurttate,

quod habi-

Ad argumentum

Potejiigitur aliter dici.

u

concedendo

partialibus fubordinatis fupra patuic dc habitu chatiiatis, dc habitu morah ; fimiiitec

nec partialc di/paratum, fcd fubordinatum voluntati , vt clarc patet a Dodlore tn primo , dift. 1 7. nec fimiliter charitas eft per fe requifita non foliim ad fubftantiam a
ftus meritorjj.

^4.

47S

prxcxigunt necelTari^j tah'a principia partialia , inquantiim difparata. De principiis vcrA

tales

a^ftus

totale ai^us

,

quia

,

a(Slus dilc(ftionis

fola voluntatc fine charitate (ftorc in

nec

primo

&

dift. 17.

,

Dci poffet ,

vt patet

in tertio

,

eflc

i.

aDo-

dift. 17»

rcditudorcquifitaad a^auminquantum mcritorius ; patct , quia dicitur mcritoriuSj cft

quia acceptarus

,

quod

a voluntate diuina

effc fic

acccptatum

vt fupra patuit

,

;

cft

fcd tan-

tumrequiritur vt cjuoddam pr;Euium ad hoc, quod adusfit acccptatilis fcd ncc rcquiritur talc praruium neccflitatc ordinis cfTcntialis caufarum , puta quod a^ftushuHo raodo circt ac;

Deo , nifi pixuia charitatc in vofcd ranrijm requiiitur vt prxuia ne-

tepiabilis a

luntate

,

cclfitatc difpofitionis voluntatis

diuin* , qn« contingcmcr difpofuit non acceptarc a(3:um, nifi fit clicitus fecundum inclnationem chaiitatis, vc patct inprimo , dift.iy. Ec addir, qu-od principium diftinguens ptincipiatum fpccieab .nlio

principiato

Iius in (e

,

,

vel eft pcr fc principium il-

fcilicct

cipiati, ficut

quantum ad

obic^aqm

eflc illius

(raufar a(Sturo

ptincipium eius fecundiim illud

quod

diftinguitur fpccic

pra dc

modo

,

,

,

prin-

vcl

efl;

fccunduin

ficut di(5tum cft fu-

tencndo qu(jd fit ab habitu; vel (i cft principium difpofitiuc diftingutns, oportet quod pet fc difponat ad hoc , quod fccundum ordinem cirentialcm caufatum hoc vt diftindtum caufetur. Pjtet dc organizatioa(ftus

nc corporis humani ad

animam

nima

quod

fcnfitiua

compctit patct

,

a^ftui

,

illa

qua: eil ralis diipofitio vt diftin(Sla fpccic ab a.

caufatur

, fcd nulluiii iftorum per habitum charitatis , fic fic

argumentum;

Rt

3

QVASTIO

Quodlibet.

474 Q Vtmm

V

s

iR

T

XVIII.

o

1

a£iHf exterior addat altqmd bonimtis maliti&

ad aClum

,

vel

interiorem.

Alcnf.4/'.^.77-w»-3-'*''-j-C^*P-?''07-w-3-'""^-i'Scot.2.«/.4i.^.4. vbiBalTol. Leucliet.Rubion,

Tatarct.Rada W.2. ControHer.iS.ar. Herrera i.difp.-n.q.ii. Anglcs

2. diJi.4t6.qn.i.G\o(l3kCa.St

ch:


E I N D E quacritur «ie comparationc adus intrinfcci voluntatis adadum extrinfecum. Vtrum a£lus cxtcrior addat aliquid bonitatis , vel

malitia:

ad aduni intcriorcm. Arguitur

quod non quia quod non habct rationcm voluntarij noii habct rationcm boni vcl mali adus autem cxterior, vt diftinftus ab intcrlori non habct rationem voluntarij quia non habct quod fit voluntarlus nifi ab aftu intcriori igitur adus cxccrior fecundum fe non habct bonit.'item , vcl raalitiam non addcrec autem , nifi tale aliquid fccundum fe :

,

,

;

,

j

,

,

:

haberet igitur Conti.\

Racio op.

,

&:c.

:

qux prxccptis negatiuis diftindlis prohibcntur, habcnt propriam

ftinftam rationem ExoJ.io. alio interior

;

vt patet

&Deut.;. Et fimiliict de &alibi.

illiciti

iftis

:

nunc autcm alio pra^ccpto prohibctur adus

de iftis pixcc^tis:Nonmachal rel="nofollow">eriSf& non

pra:ccptis

:

2(on

furUm facies

,

,

& di-

extcrior

,

&;

concuptfccs vxorem.,bLc.

dr non concufifces rem froxi^

miy &c. S en

Senfui quitfiionis

y

H O

C

vtrum

L

V M.

I

fjuanJo afftis internus

^

(fr

aclus exiermis circaidemohie-

&

ipfa datio ) funt in eodem fuppoftto 5 externtu v.g. volitio dandi eleemofynam , addat diHinHam bonitater» moralcm interno,prxter eam , c^u£ rejfondet gradibtu intentio-

llttm,

nis

,

(

d"

ISra

aiii^ circumftantiis ipfus.

quaeftio

*

habct maiorem difficultatcm de bonitatc adus morali quia de bo^ manifeftum videtur,quicquid per illam intclligatur,qu6d ip:

nitate a£tus naturaii

& alia altcrius naturae. Patet autcra quod alia eft natura adus interioris & exterioris imoifti adus eliciuntur immediate a diuerfis pocentiis} interior a vo-

fa cft alia

,

,

luntatc, exterior

3.

potcntia aliqua exteriori, licct per iraperium voluntatis.

Secundo etiamhabet

difficultatem intcUigcndo

dc adu

illo,

& ifto, non quando

func diucrfi, fiue in diuerfis fuppoficis, puta fi vnushabeat aftum interiorem,&: alius cxtcrioreni fiue in eodcm fuppofito , puta , fi vnus nunc folum habeat interiorcm, :

& allas cxteriorem. Sed difficultaicm habec dc adibus

iftis, quandofunt coniundi, puta,quando in eodem ex adu intcriori fcquitur aftus cxtcrior. Tcrtio, non cft intclligenda quxftio dc additionc bonitatis,& malitiae fecundum Dejideriu fed fecundum extenfionem > frequcntcr quidcm cuenit, quod tam in intcnfioncm, abfentis,amorpufen. bonis, quamin malis, adus dcfidcrij, qui eft refpedu abl"entis,eft rcmiffior adu illo, tts. qui cft prcEfentis, quem Auguftinus vocat amorem ^.de TVm.W/.dicenSjquod appetijimorpertusinftantisfttamor fruentis. Et fortc non tantumeft adusinicnfior ciicaobicdura feElior deprxfens,quam circa abfcns, fed fimplicitcr alius adus 5 fed fiuc fit idem .idus dcfi-

fiderio.

&:amoris, fiucalius, &: alius 5 faltcra adus amoriscftpcrfediorintenfiuc , quictatcnimvoluntatera comodo, quoaftus defidcrij non potcft eam quictarc. Quando igitur cxterior habctur , tunc vcl occafionalitcr adus interior intcnditur. Scd de hoc non qua:ritur, fed an adus cxtctior cx fe addat bonitatcm aliam iUi,qu«

Jnteriorin- dcrij

tenditur perexterio-

rem.

:

cftin aduincciiori.

Eftigiturintcllcdusquacftionisiftc, in quo prxcipuam habctdifficultatem , an adus cxtcrior,quando in codcm cft coniundus interiori,habeat bonitatcm moralem propriam

XVIII.

QusEftio

475

propriam diftinftam a bonitate adus intcrioris i Vbi funt tria vidcnda pr}m6 , a quo aftus habcac bonitatcm moralem , vclmalitiam. Secundo, anab eodem habeat,

quod

fit

laudabilis, vcl vitupcrabilis

laudabilicas

,

fiuc culpabilis. Tercio,

cam in adu cxceriori, quam

COMMENTAR I.

^^^^^Mf^*"

^^^^^ (lionis, & dicit primo

^"'***

,

,

fcilicct voluntatisj

terioris, id

cft.pocptis fcnfitiux

fcftum

quia

clt,

cxccrioris

,

,

in

codcm

puta

:

fi

an bonitas aftus interioris intcndatut per a(9;u exte.riorcm , fed praccisc quajritur , an bonitas

adus

nunc folum

S Bonitas moralis Agenti per ipftim. 1

.

efl integratio

Hanc

,

cxtcrioris

vel malitia

,

fic

adus

fimpUintctio»

adum

extcriorem circa illud

obicdium caufalitet,vcl occafionalitcr intenditur:vt cum quis amat fotmofam mulicrcm, per a6lum extcriorcm fornicarionis faitem occafionalitcr aftus amoris inteiior iniCndiriir,Sc idco titulus qua:ftionis non intelligitur de bu« nitatc

,

vcl matitia a£l;ub iiuerioiis fccu>

intcnfionem,puta quod at^us incerior fior

cx

aAu

I

V

fi(

dum

intcn-

extcriore fcquente*

dicituc

C H O L omnium^

qu/e iuxta

conclufiooem tradit latius^

prater enti/atem acius

'vlfi

quod non qu«ritur»

adus

ycI malitia

cuius obiedli per

&

camcn

,

ris, ita qu6d fint duic bonitates, vcl malitix iU lorum a£luum ad inuiccm diftin6lar,quia manifeftum cft qu6d aftus interior.puta dilc<Sio ali-

fuppofito in di-

,

,

id cft

,

citer alia a bonitate

alias , fiue in alio tcmporhabct interiotem , re, habeatcxceriorem; fed intelligiturquarftio de illis atflibus , qnando funt confunfti , puta quando in eodem cx adu intcriore , fcquitur extcrior, vt cum quis vult adu clicito aliquem offendercftante iUoa(5^uclicito,ii\iperatadlum cxteriorem in poccntia fcnficiua, quo aiflu occidici liccc enim adus occidcndi exterior fic

poftcrioc a£iu clicico intccioii

intcnfioncra

moralis

aliquis

cft intclligcn-

dum

intcriori in alio fuppofito, nec ctiam intelligiiilis

S.

quia mani-

Secundo dicit qu6d non intelligitur quaeftio de a£ku cxtcriori in vno fuppofito , & de zCta

uetfis teroporibus

ycI

dusdcdubitacione bonitatis,& malitix fccun-

& a£lus interioris.

tut dc a^libus

,

& aftus cx-

bonitas naturalis

alia eft

F

l

Tertio titulus quaeftionis non

quod non

S^^SOSi^intelligaturdcbonitatcnaturaliaftus interioris

cftalia bonitas

coniundus inteiiori cxhocaquodfcqoitur a4 adtum eiicitum interiorem.

Pi^tmo Dof^or declarat

1'**^'

^^J^^quomodo inteliigitur titulusqu^-

VecUrMio HtidiqM-

fi

inceriori.

(jr

M.

reSiam rationem coHuemunt alfui, vel explicat

i ,

a'//?. 1

explicat optime triplicem honitatem

7.^

.

3

.

c^ iJifilj,m,

moraUm ipjiconuenten-

tem j obie^alem, circumjfantiatemy drgrataitamyfeu meritoriamy (^ (f.^o.vht ex prefcjfs dc eodem aait. Htc explicat lonitatem dupUcemyjcilicet ejfentialem^velalifolutam,^ acctden-. ^ualiter bonita^ oaturalis tantumejl in dgemibusfme intellUfuit^ talem^feu rejpeffiuam 5

&

moralis in intelleclittis tantum.

j.

T^E primo^j bonicas moralis a£tus

cfl:

X_^tioopcrantisiudicacdeberc

aduiconucnire, vel

ipfi

intcgritas

eorum omnium, ipfi

quae rcfta ra-

agcnci in ruoa<3;ii

conuenirc.

HsBC dcfcriptio dcclaratur:« Sicut cnim bonitas primaria cntis , qua; dicitur boni«* tas cflcntiaHs^quac cft intcgritas, vcl pcrfcdio cntis in fe, importat poficiu^ negatio-

ncm tis

impcrfeftionis,perquodexcIuditurimperfeftio,

fccundaria

nicntia;

Et

j

^

vel intcgra conucnicntia cius alccri, cui dcbec conuenire, vcl alterius fibi.

communitcr fupt conncxac, bona homini,quia fibi conueniens j bonus quia habetfaporem fibi conuenientcm.

iftjE

duae conucnicntix

Excmplum primi citur

& diminutioi Sicbonitasen*

qujc cft accidcntalis, fiuc fupcrucniens cntitati,cft intcgritas conuc-

:

ianitas dicitur

Sc cibusdi"

Excmplum vcriufquc potcft habcriab Augufti lO 8 dcTiin. cap. 3. Bona (inquit) ^ lafsitudine. Hoc pro primo mcmbro quia valctudo eft bona

valetude ftne dolorihus

homini quia eft ,

fapariliter talis facics

illud

ci

j

conucnicns. Et fubdit Auguftinus

:

Et

honafades homims dimen-

htlariter , dr luculenter colorata. Hoc pro fecundo mcmbi o quia diciturbona, habcndo illa,quac fibi conucniunt. Et cft differcntia * quia

(jr affecfa

quidem, quod

vel bonitas j fcd

;

cft

conucnicns

alicui

,

non dicitur dcnominatiuc,

dicitur ci

bonum hoc cft,illi pcrfeftio, bonum in fc:illud au,

vcl accidcntalitcr

tcm, cui aliquid conuenit, dicitur denominatiue bonum,eo quod habet illud quod ,^!^^"' 1' ''^. ""^* in primo cft denominatio ^ quafi formac a fubiefto ficut anima di fibi conuenitj citurhumana,fic aliquid dicitur bonum homini , quia bonum humanum , fed in fC'- ^^^^^ cundo e conucrfo , cft dcnominatio fubicfti a forma, cum dicitur , homocft bonus, qHmod^

&

:

^

Rr

4

fccundijim

Quodlibet.

476

fccundum ilkid bonum fautli: adus autcm g natus cft conuenirc agcnti,&!: etiam haberc aliquam conditionem fibi conuenientcm. Vtroque igitur modo habens illam poteft dici bonus bonitatc accidentali. Et hoc vcrum eft gencralitcrdc aftu ctiam ratura'i,&: per conlequens bonitasiftain habendo illud,quod fibi conucnit,rton tan-

lum

eft

h

e:?

bonitas accidentahs, fed naturalis.

ifiA

conuementia

,

vel

a natttra extremorum

efi

cuius imelleClm^ adhucefi naturalis

Adcitio.

hoc esi,

ad tuduium

:

illius intelle^us

quia hoc erit, ,

qui

eH

;

velfi debeat reduci adiu<Jieium ali-

cum

intelleBtitfit rnenfura conuenientiigy

menfiira totius natura^

ijui efi intelle^ius

diui-

IHequidemficut ferfe^e cognofcit quodcunque ens,ita perfecle cognofcit conuenieniiamy 'vcl diUonurnienttam vnius entis ad alterum.

niis.

.

.

,

aliquodagcns de eo quod conuenit aftui fuo, non iudicat , nec illud habct 5 ficut eft agcns fine intelleiftu,& voluntatc &: ibi, vcl ex foliscAufismerc n.aturalibus dcterminatur, quid conueniataftui, exeisinclinatur agens ad agendum 5 vcl fi vltra illud fit iudicium alicuius intelleiftus , motio ahcuius voluntatis, hoc non eft, nifi ipfius Dei , inquantum eft vniuerfalis dirc^tor, Vlcerius

'

j

tninatHra- "^ potcftatc fua lti,&c]uid

;

&

&

Tnoralis.

&:

motor

totius naturaz

6c ifta bonitas in

>

adu agentis

fine intelledu

,

non erit^ mc-

re nacurahs.

Aliud eft agcns, quod de conuenientia fui adus iudicat,

& illum in potcftatc fua

habctjficuc agens pcr intellcdum,&: voluntatcm,8c bonitasfccundariatalisaftusintcgra, dicitur bonitas moralis.

Vltra iftud iudicium gcncralc dcconucnicntiaadus,

yJgentia^

aliaexco-^

gnitwneseji lua,

a

aftu agcntis percognitioncm,fiuefinc cognitione

^]jiua

j^^j^^^^jn^

^

quod

funtaliqua

aguntcx cognirionc intrinrecafibi,& quaedam

^\ci\n\\ fpeciale

f-i

j

communitcrdc fecundum iu-

cft ,

quae

cum cOgnitionc

qux aliquomodoapprchcndunt conuenientiam obiedi

fen-

fiueiudi-

,

cent de conuenicntiaachis, fiuenon, faltemnon tranfcendunt bonitatem natuBiHa in histantHm ralcm Aliaaguntcx cognitione intellcftiua, qujeproprie folaeftiudicatiuade taii conucnientia, &: talia nata funt habcrc rcguUm intrinfecam reditudinis in fuo adu. ejjepoieft

&

bonita^mo-

JA *""' •

& in folis

iftis

potcft cfte a^lus bonus habens bonitatcm

tet,

quodadurede iudicctdeadu,£c fecundiim crronea

ralem re-

cogniiio propria

^niritur a-

gnolccntis

^tialps con-

priam cognitionem

formitas

reftc ngir.

^

4idproprtH

*^n"*"*

de conuenientia aiiui.

fit

,

lictt

>

fufficic

,

fecundum

&c

fuatalcmadum

xc^x

non

agit

,

alterius co-

adu per proideo non

fed contra illam

,

qualem habetin fua potcftates habctautcm qualem cognofclt &elicit rquiapotcftas libcriar-

elicit ,

illam

Sienim

illudiudicium adusfiat.

agatur conformiter cognitioni

quia tamen tale agens natum eft regulari in fuo

Confimilitcrtalem aftum

patct

.,

,

in potcrtate

,

,

vel formahtcrj^ vel concomitanter cxiftit in cognitionc, &: elcftionc Sic igitur

bitri j,

iudicatur

moralcm fed non

adillam,qii6d in agcntefitpotentiaiudicatiuadc conuenientiafuiadus, fedopor-

,

quaUtcr boniias moralis adus eft conucnicntia iudicata fccundum

rcdam ra-

tionem opcrantis. I Quod autem addcbatur ^ omnium eorumyquA dchent conuenire aHuiy fic declaraturs omnc iudicium incipitab ahquo ccrto. Primum iudicium de conucnicntia non po^^^ piazftipponcrc aliquam conucnicntiam di£baiam ab alio intclleau quia tunc non ^^^^ primum.Prafupponitur igitur aliquod certum,3£ no ab illo intclledu iudicat6, huiufmodi cft natura agcntis,& potcntia, fecundum quam agit, & ratio quiditatiua adus. Ex ratione enim iftorum quiditatiua concludit, hunc a£tum efie conuenientem huicagenti fccundum iftam potentiam , vel difconuenicntem , nullo pracfuppofito, nifi rationibus iftorum terminorum j ficut ex ratione hominis &: potcntix intellcdiua:, tL adus intclligcndi, patct , quod conuenit homini per Intelledlum

&

,

intelligere. Patct etiam

rationc

illius

,

quod non conuenit fibi pcr intellc£tum tangcrc

a£tus, qui cft tangere. Similitcr patct

,

cognita

ex rationibusnaturx, potentia:, 8c

adus,quarebruto non conucnitintclligere, velmagispropric, fibirepugnat intelligcrcjin iftoquidemprimo iudicio, quod prxcise accipitur ex natura operantis, 6l potentiae opcratiua:, &:ipfiusaftus non eft inconucnicntia , hoc eft, indebita, fiue inordinaca connexio , fcd difconucnientia , hoc cik , impofiibilitas abfolutc Conueniendi.

COMMEH

Quseftio

XVIir.

QOMMEnTAR r^

E primo. Hic Doftor declarat , prim6 l_^quidfic bonitas moralis, vtpei bocco-

h

A

,r

mtM* lAtiumr»-

gnolcatur quid

& bonafacies hominis ditnenfa partUter, & ajfeiia hilariter & luculenter colo-

do dcclaiat

rata

Hoc pro fccundo. Vndcnondicitur

lit mautiaei oppo(ita,& fccunquoadtus habeatbonitatem moralcm vcl malitiam ci oppofuam. £t licct iftc aniculnsprimus lit (aiis elnrus hic , &c fpccia-

a

,

,

bon» 111

hominis

facics

,

bona

led dicitur in fc

,

hic quia conueoicns homifacies

qus habet

,

cft

&

, & hoc quod dicit, 1/f/ alttriujfibi. Si cnim diccretuc bona facics hominis , quia conucniens ho«

quaj ibiexpofui.praEicrtimintjUAft vltimapio-

n>ini,cui dcbec

tamcn proptcr incxpertos in via Dodoris cxpono hunc atticuhmi. Dicitcrgo primo.cjuod bcmtM moralis aHm e^

uenicncia

tjudji.

logi &c dift.7. fecundi,

eorum ornnium, qu£ refla ratto operaniudicat dehere ipfi tUni conue/are,vel lyfi agen-

omniaconucnientia ad bonam faciem

facei conucniunc

tia

tts

do

a^H

in fiio

conuerittc

id cft, cjuod tuncaitus

,

bonus morahter

,

quando

reda

vel imperatur a voluntate, iicut

quod

cliciuir,

fic

ratio di-

bonus moralitcr , vcl quia habvt oanics circumftancias, quas rcAa raciu iudicat adui coiuicuirc} vcl dicicur bonus moialiter, quando agcns ehcit a^tum fccundum omncs circumftanuas, quos rc(Sla ratio ipfius agencii iudicat conuciiii^at

elil-

clicieiidnm,lic

a(5lus dicatui

rc ip(i agcnti in fuo a
fum ad;um. c tUc defcriptio

b»nit»tiimo- dcclarat

boni(acem

entis

,

(tue

,

entis, liue eutitaciuani.qux

cnd^aiiua

non

accipiiur hic

prout

,

padio

cft

fed accipi(ur pio pcifcdione ellcntiali

cn(is jn fe^ ita

uc pcrfciliio,

quod

laiis buaitaseflifniiaiii.li-

iiitegritM

(jui: ejl

fentiaUs entis

vel perfetlio ef-

,

fe .rnportet pofitine ncgatiouem

i>i

fibi,

lila

dicitur fecunda con-

talis facies

quae ubi

Ei

e

dicitut boua habcncunucniunc dttferentia. Hic Doftor declarat

quia

eft

primam

aliqiialcm diffcccntiam inier

intcgri-

tatcm, fiue conuenientiam integram,& ici undam. De prima, quia illud , qued eft conHcnitns alicui, dicitur tt

bonnm, hoc

tft

tlli

perfeUto

bonitas yfed non diciiur denominatiue

,

tmptrfctiojis.per cjhoU excluditHr imperfettio ,&

,

bonum infe. Patctjcum enim dicituj eft bona homini , quia conucnicns homini,non diciiur valetUilo bi n^ m fe ^ormaliter, ficut actipicur in feciindo mcmbio. Vn« dc de fccund.j membro diciv. llud autem cuiali-

dentalite'

valetudo

^uid conuentt

,

dicitur denominatiuc bontim

cjuud hahet tllud quodfibt ienutntt

,

to

ficut facics

,

fcdcnominaiiuc bona,quia habct omnia conucnienria facivi. f Et in prtmo eji denomiiiatio quafi formd ^

hoiiiinis diciiui iu

fubiccto.

l'atct

,

valetudo

qiiia

bona , quia conucnicn.s

tali

puta ho-

,

hnmanaexhocquod

mini, ficutanima dic tur

coDuenit hum.ni ; boiuim

ilCDOiiin.itut

fibicdo

aliquid dicitur bonii ho-

fic

mitan

uerfo esi denominatio fubieUt k

eircntialis

ncgatio mipeiftclionis

lor

,

f\-

,

cut boniras cllcnrtaiis primi cncis dicir pofiti-

uc cntitatem peife(^ain tur ncgatio

ad quain concomita-

,

onmis impcifecViunis: nam ncganon poteft ncctflaiioalicui

tio impc'rfe(3;ionis inel](f,

nilipropter cnticacem politiuam,vc fu-

pia patuit '< pritno,difl.\.

tjuxjf.i.

vide

5tc bonitas entis fecundaria

cxpolui.

Juperuciien} entitatt

qu*

ibi

^uttjl

,

,

velulLiiriu*

fibi

iili

,

,

quando

cui dcbet

qus

diciturbonus , quia habct fa^orem fibiconueliienttm , ideo bonitas cibi cft conuenitns laporiad cibum , ita quod primadicicur fani-

&

bona homini,quiaconutniens fibi,& fimiliter lapor dicicuc bonus Cibo,quia libi conucnic , ita quoJ cibus dicicur dtnominaciu^ botas

nus, quia habcc lapotcm Jiasc

fibi

conucniciuem,

&

integra conucnieutia dicitui conucnicntia

cius alferi,cui debet conuenire, fecunda conuc-

nicntia alterius

fibi

yt

,

patct ibi

:

^.««w/^/wwi

vtrtuftjue potejl haheri ah Jiuguft.i.de Trin.cap. )

.&

8. liona

lajjiiudine,

,

inquit

Hoc

,

,

\

cuin

t

,

fiue

integraconucnientia qus eft bonitas faciei,defimiliter cum ^tcitur oorninat ipfam facitro ,

&

homo eflbo-Hs, fecufidHm tllud bonurn fHum , puta , quando habcc bonitatem dicitur bonu$, ica quodeft ibi denominatio fubicdli a foin)4 bonitaiis.

quia ideo bonus, quia conucnicns taU fubie<5lo,

lcili(.Ct

eonuenirc, ficut patct de fanitate, quia

forma

dicitur ficiqi bona. quia incegritas faciei

dicitur

,

intcgra conuenicntia conucnit

,

,

conutiwcns-, i& cibus

mtegritas co).'

fib,,& ift^duA conuenten-

ttx conni.X£ cornrnuniter Junt

hona homiiii

niini, quia

j-iHus OMtem natHS eft conuenirt agttiti, g &c. Hic Do(5lor dcclarat quompdo a^tus potcftdici bonus duplicitcr, & quia eft conuenicns homini, puta adlus dcbcllandi hoftem dicitur bonus,quia conuenienshomini debellanti, & fic denominatur bonus, quafi a fubn^o,

ejjentiali, ej}

ne.iientia, vel inteara cojiucmeiitia eius, cut debet

conuentrc

tem

irftcurtdam.

velacci-

queiido dc bonitatepcrfcdla cntis.idiportai en-. ticatem politiuam pcrlciSam, ad quain cooco?

quod bonitas

ci leiju tur

intgrii

vel

humanum , ii fic valetudo hoiiiinis diciiur boiuiin humanum quia coniicnicns hotnini. Sedm Juundo membf-ok c>fn-

dnniniitw, id cH,

5 I>ifferentidi

intefprimg

1

Hic Dodor

dcclaratur.

dicitur bonitas eircdtiaiis, 6c

bonitas cncis

,

clfct prima coubona facies in fe, fed quiaconuenien-

non quiaaltericonucnic ucnicntiii,

dici(ur

conucnirchicc

fcd quia dicicur

,

integritas

ti

TxtmplHm.

fubdit

vlt.&diii. \y.prtmi,&infecundoydtji.y.^o.&.^i> in tertio,dtii.ii.& 36. 6~ in 4,.dtft.\^.Sic vide

iitcrexhiS, c^mx ^'\c\\Doi\.ot in prologo

r*lii.

conue-

cft ci

&

,

OeeUrath

bona l^omini quia

cft

nicns,

i

tit.

y s.

i

valetudo

A17

"Valeti-do fine tioloribtts

pio ptima conui-nientia

,

&

quia

&

fi

fibi

a(f\us debellaiidi

habet bonitatem aliquan)

intrinfcca^tunc talis a(5lus crit

minatiuc

tali

bonicacc,ita

natio fubiidi a forma. dixii

,

quod

iftx

func connexa?,

du2

quod ilpi

ht hoc

bonus dcno-

dcnomjquod fupr^

erit

cft

conuenicntia; virtuaUier

& prxcipuc in

£lu morali, qui

bonus,quia conucniCBSalteti, & dicitur bonus,qui habet aliquam bonitatcm iptriqftcam , qua formaliter dicitur bonus. Et ncn tantum iltx du^ conucnientis funt conr>cx£e in adu morali . fed& funt gcneralticr conneX£ in adu naturali, &c. Vult diccre qu6(i dicicur

aiSlus

non

tantijin dicitur

bonus bcnitatc

acci-

dcntali

jtffmptmfl, bonHt

dici

dmUfittr,

Quodlibet.

478 Jcntali fibi inhacrcnte ralis,

quae

qtialis eft

,

rcditudo aftus

eft;

ma-

Ter
conucniens,

& voluntatcm, qux nabcnt adus fuos in pote-

bonjtas

fibi

fcd etiam bonitatc naturali fibi conuenicnte, Aauuhle- E*tnipl>lni. Aftus diiedionis poteft inteiligi habcre duplicein bonitatem vjdelicct naturaaiQnisfote/l inie//igi h.%. lcm,& aecidentalcm ; nam dileilio, vt eft qui,

kertdufiici

habet bonitatem fuamjfiue perfectionemellentjalem Iibi conucnicntem , puta, quia eft talis entitas , fiue talis quahtas ; &r

tlitatiuc ens,

hxc lis

dicitut bonitas naturalis

qu*

,

fiue effentia-

,

bonitas

uenire,&

dicit

eflentialis

ahcui

qu6d

Nunc Doftor

decla-

dicatur con-

eirentiah's

iftA

vel

,

bonitas

eft

conuenientia bonitatis

efi e.v

natura e.xtremorum,

comparando lapidem ad hominem

,

quia

lapis habet talem bonitatem elTentialem fibi conucni<-ntcm, homoqui homo habet pra:-

&

talcm boniratem ellentialem

nientem

&

,

e.rirernorum. ellenttalis

hoc

eft

Fel fi

,

talis

dicit , ex natura conuenicntia bonitatis talis

bonitas conuenit

deheat reduci

altcri

conuc-

fibi

quod

puta, quod

,

Vni &talis

ad,

iuiicium ali-

cuius tntelleUus adhuc erit conuenientia naturalif,

puta

fi

tem

eflTcntialetn cfte

aliqnisadlu iudicet lapidi talem bonita-

homini, adliuc fencialis ci

ir

talis

conuenientem

&

,

talem

conuenientia bonitatis cfhocpncise erit

r^aruralis.patet, ^uia

cjtm inrelleElus

ad iudicium

fit

menfura conuenientia

illius inteileRus

hoc

,


,

iii

tali

perfeftione, vel bonitate ef-

& in raliboniiate difcordare ab

Flteritts

que

afino,

,

quod

&

ali^uod agens. In iftalitera vf-

,

ibi .yJcKr igiturfatet

Primo

eft

,

plura dicit Doiflor.

aliquod agens

,

quod nullo

modo libi

iuHicitdeaduftio, an fcilicetconueniat an alteri fit fibi coniicnicns, nec illiim ha-

iHit agentthus poteft

haberc intellc^um,

& voluntatcm,&

fimilitcr

in vltima.

aElus bonus habens bo-

<juod ailu reile tudicet de adu,&

retlnmiudicium aElus fiat.

non

ad bonitatem

fufticit

,

fed oportet

fecundum illum

Vult dicerc , quod moralcm adus,qu6d

quis habeat potcntiam iudicatiuam, patct,quia habcns talem poicntiam fi adu haberct cogni* tionem erroncam, cliceret atflum confotmi-

&

&

adus non eftet redus, ramen haberetpotentiam iudicatiuam.Si etiam haberct cognitioncm reftam,& non erroneam, & aftu non eliceret atSlum conformitcrtali cognitioni.adhuc adus non enet rettus ; ad recbitudincm ergo aftus rcquiriturquodconforraiter

cognitioni,iIle

illi

tcr eliciarur

didamini

eliciendo

qtiifita

&

;

ie«Sto,fiue

cogniiioni re-

formalitcr di6tanti,non tantum de ,

talis

fcd de

omni circumftantia

rc-

cognitio dicitur vere pradlica,

dc qua prolixc diftum

cft in

& tn

prologo q. vlt.

primo,difi. 1 7. Confiroiliter talc agcns per intel-

&

icdum ,

voluntatcm talem atSlum

lem habet

qua-

elicit

Habet autem in talem atStum qualem cognof-

in fua poteftate.

poteftate fua

&elicit, quia poteftas liberi arbitrij, vel velconcomitanterconfiftit jn co, gnitione, elcdtione , de quo hbero atbicit,

fornialitec

&

bonitas moralis a^us

Deum

ejfe

itidicatiua de conuenientia fut atlus

cognitione,tam inrellediua,quam fenfitiua;taliacnim agcntia nullum penitus iudicium habenr, fcd in aftibus fiiis,vel ex folo impetu naturas regulantur , Sc agunt propter finem ; vel tegulantur ^ prima regula omnium , quas eft Deus, hoc mngis videtur, vt pateta DotSlore

alisls

patebit.

Sic igiiur patei

quomodo

conuenientia iudicatiua fecundiim redtam operaiionem operantis dc qua conuenientia adus moralis siic eft

:

qux

prolixe pertradtat

DoAor

in

primo

,

di-

ftinft.!/.

k

§iMd Autem

addebatur.

Nunc DoAor

dcclarat quac funt circumftantiac necelTariorequifita;

ad bonitatem moralcm adus.Et prim6 vnum,antequam declarctcircumftan-

przmittit

Sccund6, funt alia agentia , quac tantum agunt pcrcognitionem fenfitiuam, & talia fiuc nabeant iudiciiumde fuis adibus, an (cilicet flnt fibi conuetj cn tes.fiue non,t3*cn illi atSlus, cum non fintin poteftate talium agentium,vltra bonitatem naturalem nullam aliam videntur habere,vt pater de vifioneelicitaafolapotentia vifiua, qua: praEtet bonitatcm naturalem

conuenicntem,puta, quodcftprjecis^talis nullam aliam videtur habcrc, & dico vt t^»tum elicita a potentia feftfttiua , quia fi eftct

fibi

cntitas

etgnitimem

lis

nitaternmoralem,ftd nonfuffcit ad i//
trio

i» i.d.i.ej.i.in prima rationcqua probat

fenfttiu»m.

adu fuo,& de atfilibus aliarum potentiarum, vt fupra patuit qujeft.vIt.prologi,c^ info"

bet in poteftate fua,vt funt omnia agemia fine

&

Agintiitftt

& illa eft potentiaintelledliua,quz iudi-

:

adu

i

fegtt-

aifbu

cat de

cum loanne

tjui eft

&

U omnium

ergo agcntia nata funt habere regulam intrinfecam rcditudinis in fuo tias fibi c6uenietes;talia

dc adu, &

,

idco peifc(flc iudicat talcm bonitatcm eflentialem eire conuenientcm Socrati loanni , clfe diiconucnientem nfino.

•ftDiut.

&

menfura totius natura , (cilicet intelleiSlus diuimis , &c. Sc quia perfedc cognofcit Socratem connenire fentiali

Prim»

pcrintelledum iudicare de conucnicntiaa^us, non tantum dc conuenientia primp modo fupradida.an fcil.illi ailus fint boni, quia conJittnt'ati* ucniunt tali agenti,ficut valeiudo eft bona,quia inteiuaii,^ conueniens homini, fed etiam de conuenicntia vcltnHMim. fccuda,quoeft integritas conueniens aAui, qua dicitur formaliter pulchra,quia habet circiifta-

quomodo

cisff

illos

Talia agcntia polTunt

couenietia dicuntur formalitcrbonirficut facics

morahs. h lUa comementin.

pttta

& non elicerc.

Poteft etiam habere bonitatem ac-

cidentalem, puta reftitudinem.qus

rat

quod contingenter poflunt

ita

,

,•

nrhil aliod cft nifi perfeiflio quidita-

titia adiis.

4'

ftate fua

clicete

tiam obic^i,vel finis, &c. Et dicit, quod omne iudicium incipit ab aliquo certo.Primum iudicttm de conuenientia

,

non potefl prtfupponere aliquam

eonuenientiam diBatam ab

illo intelletlu

,

(jui^t

primum iudicium praUicum. Si enim prima conucnientia adus dicitur eiTe pri. tunc non

efiet

&

mo didlata ab illo intelledtu , diciiur prima conuenientia didata ^ primo iudicio intelledus didante , fi elfet alia conucnientia prior didlata

diante

,

,

illa

non eflet ,

nifi

ik

priori ittdicio di-

& fic primum iudicium non eflct pri-

ex imperio volfitatis, pofhabcte bonitatcm, vel malitiam moralem, vt infri patebit 4r.},& patuit fupra inprolog.tj.

mum. Dicit ergo , qu6d primuro iudicium de conuenientiaadus, antequam iudicet de tali conuenientia , pr«fupponit aliquod certum i

vlt,& im.d,^i,(^

uli potentia iudicatiua.nam iudicatum,

elicita i tali potentia

fgt

in ^.d.ll.

5.

& illud certum

€>

XVIII.

Qu^ftio

liomini

fit , an aliqua volitio conueniens vol^jntati, necefTe cft priusipfum cognofcere naturam ipfius agentis , & potentiam volitinam,& adium volendiiuifi ennnifta cognofceret non pofTet aliquo modo iudicare an iCtas conueniat tali agenti ; ficut quis non poteft iudicarc voluniaiem cfle conucnientem

perantis

telledus vult iudicare

S

C H O

479

przcognofcat tan) homrocn)» quim voluntatem ; Ced przcognitis nauTra o-

certum ^ft natara agentis , 8c potentfa agen^i qua agit, & ratio quiditatiua a^us ; /i enim in-

,

,

nifi

&

poteotia elicientis

&

L

I

V

M.

Item bonitatem ex obieSfo dici exgenere

obiecfi.

ffeHu aliarum bonitatumfuperuettientium cjuarum prima eft rjcrfu cohtentd^

,

,

ex

ttituri

efuia eft ptentialis

c-rcnmftantiafinis

:

dunt alia circumftanti^yhoc

& mione

volitiuam.

iExplfcat cptime, 'Unde fnmitur cenuefiientia ohie^i ^tdli a^ui^ (^ tali agenti

agentif, affus-y

,

a«us cjc ratione quiditatiua fftorum prascognita conduditur hunc adlum, puta volitionem cflc conuenientem liuicagcnti, fciltcet homini ieciindam iitara potemiam,fc^ quiditatiua

,

rt-

cuifuccf-

Quis,quibus. auxiliis,q'uid,vbi, cur,quafno-

do, quando. De quibus Greg. Nyjfen.^. Philofcap.i. /1rif/.^.Ethtc.c.i.D.Thom.i^i..tf.'/. ar. 5 . Fide Dolibrem, x. difi. 40. c^ aliis locis citatis. Explicat D. Dionyftj celehre diftum\

Bonuiticxintcgra caufa, malum exquocanque defc£luwf ^w»»>»o«wfl^o malitia duplex e[i , priuatiua\ contrariay de quo 1. dft.y. nu. 1 1-. Ponitttr infne itdditio hucfpe-

^

Ifans

^^

ad nu. 4.

"V TLtcriusi cxrationibus iftorum trium concludi poteft quidfitobicdunicon- ^'"ndcconueniens tali adili vt eft talis agentis puta de a£tu comedcndi Tquod ccnue- ^"^ w;fffiS

V

,

,

:

nientertranfeatfupercibumreftauratiuumdcperditi,nonautem fuper illud quod non cftnatum efle nutrimcntum , iicutlapis vcl aliquid huiuimodi , quod licctaiij animali cfTcc nUtriinentum, non tamcn homini. Ifta dctermibaiio obiedi cft prima

'H'

""

*"

,

,

determinatibquxpcrtincc adgenus moris non canquam diffcrentiadeterminans ad aliquid in illo gencrc , fed ranquam potentiale reecptiuum dcterminationis moralisj quiaquandoadushabensobic6l:umconuenie'nsagcnti,&adioni,t\inceft capax detcrminationis moralis, fecimdum circumftantias ordinatas, proptcr quod di^* citur, cx obic6to,adus haberc bonitatem ex gencre j quia iicut gcnus eft potentiallB l''J" ircipcftu dififerentiarum , lic bonitas cx obicdo eft prima in gencrc moris,praefuppo- ^^ dicitHr hcns folam bonitaicni naturae , capax omnis bonitatis fpccificte in gentrt txgtrttre., ,

&

imoris.

autem bonitate fpccifica »

"^rirta bc, qux dicitur bonitas ex cijrcumftantia, tahs cft prima bonitas videtur efie circumftantia finis quia cx natura agentis , &£ ^^*^ '*/' a£tionis , & obiedi, ftatimconcluditur, quod tahsaftusnondcbctcompeterctali, nifiin ordinc ad talem finem , debct cligi 5c appeti proptcr finem tafcra &: ifta circunftantia non eft ipfius adus, vtin <;^reaU pofiti, vei nonpofitipraecis'c fic? lcd cftipfiusaftusvtvoHti, pcr aftum volontatisadtalemfincmrclati:im6,hohminus eft elcdio bona,qux fit propter fincm
In

ifta

procefrus

:

j

&

:

&

haberc.

Vltimi auteni omniiim vidctur circumftantia loci im6 multi funt aftus, quorum :

etiam bonitas compleiamoralis non detcrminat locum. Sicigiturpatctdcpluraliiatceorum,qu2crc£laratiodi»!iatdcbcreconuen!reaftui quia ad hoc^vt fit pcrfc^lc bonus j dcbct habere, fccundum dclcriptioncm lam ptifitam , omnium iftorum intcgritatcm. Vndc Dionyfius dc Diuin.nom parte 4. Bontim eftex 'Vna,(jrtota caufa,matum autemex particularibus defciibtts 3 toca inquiccaufa, hoC c.J.&inJc ^'^ 7- ^ cft, intcgra cx oihnibus circumftantiis. Contra circumftantix iiint rclationes ° 5i bonUm tft qualitas lo.Er/^virtus ctiam ]^' . cftquahtasinPracdicamcntis. tit^crru,Refpondco 7. Phyf VirtusomniSy^ malitia ad aliquidfunt ; adus igitur eife bonos jo funt rt '

7.

vcl virtuofos

i

importat rclationem,vel raulcastclationcS

j

fcd

tamen habec modurn Utma. dcnomi

Qaodlibet.

480

4cnominandi,vcl praedicandl qualicatiSjficut fanum,& pukhriim.& commnnitct ita cft de quartafpecieQualitatis. o luxta fecundam partem au^oritatis Dionyfij , videndum eft vnde adlus habeat malitiam moialcm vno modo poteft malitia opponi priuatiuc bonitati in adu alio modo contrarie ficut etiam homo dicitur malus contraric quando habet habitumvitiofum, quieft habitus quidcm pofiiiuus, licctcum priuationc pcrfc(5iionis dcbita:, Alio modo dicitur malus priuatiue tantum , fciiicet quia caret bonitate, •quam deberct habcrc , licct non habeat habitum vitiofum contrariumf ofitiuum. Diftinftio ifta potefthabcria Boctio fupcr Ptatdicamenta, cxponcndo primam ;

j

proprietarem qualitatis. D/«/«r (inquit) iufiitia iniufiifinm non ejfe centrariam. Putant tnim iniuHittam f>riitationem ejfe iujlitidy non contrarietatem. Et fubdit.hoc reprobando; priuationis vocabulo poftruntur

<JM.tilta hahituciines

dentia

,

qux nunquAm virtutibus offonerentur

^

-vt

illiheralitfu

quajunt hAbitui

,

,

atque imfru-

nift iffa,

,

quoque h*-

bitns effent.

Pcrrationemapparetifta diftin£lio; poreft cnim aliquis agerc non cumcircumtamennon cumcircumftantia indcbita, puta quancjonon or, i^alitia dinat aftum ad finem dcbitum,ncc tamen ipfLim ordinat ad fincm indebitum tunc ^^'^ ^Oivis cft malus priuatiu^ , non contraric , ficut ille , qui ordinatur ad finem tluanAo op. cx multis talibus adtibus generatur habitus confimilis in malitonis mala iudcbitum , ftAntia debita

&

:

&

darc elcemofynara non contraria. Excmplum liuius non proptcr fincm bonum , fcilicct amorcm Deij velfubuentioncm proximi, non tamcn propccr malum fiucm putavanamgloriam, velnocumentumahcuius, cft

circMiftan- tia

tiam\fri-^

uatma,cjm

fcilicct priuatiua

,

,

,

,

adtus maluspriuatiue,non tamcncontranc.

biiA

De malitiapriuatiua loquitur Dionyfius qu6d quicunque defcdusparticularis cuiufcunquc circunftantiae ncceflurio rcquifita: rcddit adum fic malum , fcd maius contraric non cft , nifi habeat circumftantiam pofitiuam habentcm aliquam dcformicatem. ,

Brcuicer igitur, ficut bonitas moralis cft intcgra conuenientia,

quidcm

difconucnicntia

cft,

carcntia conucnientia: dcbitae^ Malitia

,

&: malitia

fic

malitia moralis

priuatiua difconucnientia priuatiua

eft

autem

,

hoc

contraria cft difconuenicntia con-

Hxc cft conditio aliqua repugnans conucnicntia:.

traria

quod in eodcm adu fubftrato potcft eflc multiplex bonitas moralis, quia idcm adus potcft efle rcde circumftantionatus , non fo\^^ multis circumftantiis particularibus , qua: non funt mulrx bonitates , fed integrant vnambonitatcm 5 fcd etiam poteft idcm a£lus eflc circumftantionatus com-

Ex

Plures bovHAtcs in

vno aUu.

didis fequitur corollarium

plctcomnibuscircumftantiis pertincntibusad

vnam

virtutcm

,

& ctiam

omnibus

&

ita fecundum didamina diucrfa perfefta prupertincntibus ad aliam virtutem , dcntix, refpeftu multorum finium propriorum. Exemplum vado ad Ecclcfiam cx :

quia tcncor per obedientiam , vcl ex voto. Vado etiam cx charitate ad Dcum, vt orem,vcl vt cxhibeam Dco cultum iatrias j vado etiam cx charitate fratcrnajVtrEdificcm proximum. Et breuitcr in quocunque adu,fiue bono tantiim bonitatc morali,fiuc vltra bonitatc mcritoria,quant6 concurrunt plura motiua ordinaiuftitia

,

&

Vidc

10.

F-thic.c.io.

taageodijtanto meliorcft. Confimilitcr in

codcm aftupoiTunt cortcurrcre

multae mahtix

,

quidem, quot

tot

funt di£tamina de oppofitis,qua: debercnt inciTe.

COMMENTAKiyS. j^

1

T TLterihs ex rationihiu iftorS triH. Deindc

V

Dodlor dcclarat

qaomodo

incelle(5lus

iudicat de ciicunftantiis ailus conucnicntibus, pnta dc circunftatia obic6li finis,modi, teporis,

fic

& loci,& dicit, qii6d habita cognitionc operii-

iciSti

tis,& potcntia:,recundum qua quis opcratiir,&

talcm,vt patct aDoftorc in fccundo.dift.y. Se-

ipfius operationis, fiuea«Skus,

citcunftanciaobifdi,qucE reqiiifitaad Sett,

, &c. & hxc cft prima quodadlus tranfeat fupcr obicftum conucniens,& hoc fccundijm didlamcn rdtibnis. Alitcr talis conuenicntia ob-

rcftauratiuutn dcpcrditi

circunftantiaaftus,

nc.piita fic

cft

ptimo iudicat de

primacircuftantia

atSumoralc.Habitaenimcognitio-

adus comcdcdi,

& agcncis,cui coucnit

coiTiedcic,& potcntixjfccundiim

quam ineft

comcdcdi, ftatim iudicat quod talis aftus comcdcndi conuenicnccr tranfic fupcr cibum a(Slus

nbn diccrctur pcrtinere ad bonitatcm mo-

effprima dettrqut pertinet ad gen$u merii , non tan~ quam dijferentia determinani Aliquid in illo gequitur

minatio

:

/fta determinatio obieni

,

«frf,fcilicet

motis,fed tanejuampotentiale recef-

A(5lus enim dibonus ex gcnere ex hoc folo,qu6d tranfit fupcr obicAum coaueniens fccundura iudiciu

tiuurn determinationis moralis.

citur

racionis.

XVIII.

Qu^Eftio Aclm nuo-

fationis.fraquod tale obiediim nccunueniens»

modo dicitur non eft aliqua difFercntia dctiermiuans aliquid bmui tx gt- in gcncrc moris , quia eft fimplicitcr pnmum nirt. prxruppofif.im , pocentiale rcfpcdu aliarum

&

circunftantiarum,

ita

quod

aAus

nifi

fuper obiccfium conucniens

,

tranfiret

nuUo modo

cllct

capax alicuius circunftancise moralis,puta (inis, Sicut fi ailus diligendi haberct pro obicc.

ie(^omalum culpa;, talis adus nunquam poflet elfe bonus moralitef,quia bonitas moralis ncceftatio pra:fiipponit adtum efle bonum cxgcnere , fiuc haberc obie(^um conucnicns ; non cnim dilcdiio fecundum redlam rationem nara eft tranfire

fiipermalum culpae,quiamalum non

Cft diligibile,cijm fic priuatio

?.

m

Jrt ifta

bcni.

ttutem bonitate lpecifica,Scc.

& pa-

i

vel plures

circun-

u^ circunftantiae aAuaU dcbitar. AliOmodo dihoc eftquandonon citurmalus contrari^ ,

&

qux fuo modo

mali,

finis

contraric

ptiuatiuc

oppo-

iftis

mali-

& contratii.vidc Doftorem in i,

&qux ibi cxpofuf. Ex ditiii dc Donitatc

morali , fequitur 9' eodem aUufuhflrato potefi ejfe In todehfik fubjiraio f»multiplex honitM »»or4//>,Nam quilibet habicus tiji ijjt rritiU virtutis habet intellfgerc propriam prudcntiam, tiflexboni' qux eftquoddam didamen rc(fium,fiuc cogni-

p

(orollarie,

quod

tio pra(Sf:ica

quot te,

diftans dc a(5lu talis virtutis, ita,

fiint virtutcs fpecie

diftindx in volunta-

tot poffunt efle habitus prudcntis fpecicdi-

ftin^fli

moralem importat relationem, relationes.Dicit cnim formalitcr co-

,

in

in fncelle(ftu diftantis

de

a(5bibus illaturft

vircucum,ex quibiis hafeitibus prudci>tis geoctarur prudencia in hornine,fciI.habitus genera-

vel

ad di£laconforrnitatead^us non eiretbonusmoraliter > de

prudcnciaecoromunisomni habituiprudenEt de hoc vide Do^Skorcm inprimo, difi.ij, Dicit crgo Do<5lor quod idem zCius poteft cli-

hoc

ci k

men

fiue

,

re(flum,it3qu6d circunfcripta

lis

tali

tiac.

&

clarius vide Do^nrotc in i.d.i7.&c

hoc ni(jdo

moralisnon cftqualiras abfoluta,fed dicitur qualitas a Philofopho, pro quanto habct modumdcnominandi,vcl pracdicandi Qualitatis, ficut fanum, vcl pulchrum. Scd an ha,

vcl adtus moralis

fit

vclranti\m denominatiuc

,

S(5bumelicicndum

luxta fecundam partem autloritatii DioAudoritasDionyfij dediu.nom.eftquod bonum ejl ex vna,& tota C(««/
prima pars

Maliim autem efl ex particularibHs dtfeCHbus y putaex carcntia circun:

S

C

alJa

fic di(5la-

& alia virltus inclinar,

Exemplum Vadoad Ecclefiah ex iufiitia, 8cc, & fic patet quomodo idcma(ftus eft elicicus ad alium, &alium fintm, fccundiJm quod alia, Sc alia virtus inclinat- De iftis habitibas virtuofis, quomodo fimul poffunt concUrrere ad euddem adlum, Vide Dodlorem inquartoidift.14, :

Sc-

au(3:oritatis.

vnum dida-

&

a voluntatc, ordinando illum ad fihes

o

haec eft

fic

&

Do(^orem in

ttyftj.

&

&

,

aliud de ali($ poteft di^lari dc tali fine, idcm adtus potcft clici fine,& fic dc aliis, ita

tos,fccunduth qu6d

quitur fccunda pars

vi conformiter fe habcnt

mcn

primo,dift.i7.

ftantiis,

,

fuisdi(5taminibus propriis

quiditatiuc relatio,

vide

voluntace fccundurri inclinationem pluvirtuccs inclinant ad ilUun

tium virtutum,quac

a(5lus ver^

bitus

contrarii.

tantum carct circUnftantia debitaf, fed includit pofitiue circunftantiam malam. Nam ficut dtAffut Hdflfe re cleemofynam aroorc Dci cum aliis circunmeraliur. ftantiiscft bonus a(flus moraliter, fic dareelecmofynam petfbnx indigenti,non ordinando illam ad debitum finem,eft malus priuatiuc,qui4 cft ibi priuatio dcbiti finis. D4rc ver6 tantum ASiis

dift.7.

ergo non pettincnt ad bo-

formicatem ad rationem rcdtam

ExiiftfUifHi

catctaliquacircunftantiamoralf,

quam natus eft habcrc,diciturmaluspriuatiu^, quat priuacio circunftantix opponitur priuaci-

tfis

Rcfpondet Dodlor quod fccundum Philofophum,7./'/y//r.f.i7. Virtus omnis, ic malitia adaliquidfunt, & per confequcns aftum e(re ,

a(f^us

nitur circnnftantiz finis debiti.Et de

morale.

virtuofum

plum.Si

tiam

qualitas^A; lo.Eih. Virtus etiam cft qualicas, vt patet in Prsdicament's; fed circunftancix funt

relationes

mkta

Doftor & dicit, qu6d adus vno modo dicicur malus moraliter maliExcmfc tia oppofitia priuatiuc boriitati fn a(flu.

m»fth

qudd huiufinodi circunftantix non pcrtineaftt ad bonitacem moralem i pacet, quia bonum cft

num

vcl ex pofipone

,

ftancix. Et iioc dcclarac

propier libidiiiem,vt propter finem, lalis aftus contrMti eft malus conttarii, quia includit circunftan- qutd--

de aliis circunftantiis, fcilicei modi, tcmporis,& loci,Iicct Dodbr in i. diH.^o. vbi etiam prolixe cnumcrat circunftantias rtiorales, ponatcircunftantiam caufae cfficiemis , Vt fcilicet adlus eliciacur Ifbei^.de qua vrde ibi. n Contra. Hic Dodor argoit piobando tetlitt<:ra,

«antum

ftantiae dcbftat

quaeft.a.

H O

L

I

V

M.

E.vplicat letie (^ clarfyimputabite id diciyquod efl inptejlate volufJtatiSimediate,

velim^

mediatey in qttofunt duo rejpeciusi vnus addominium voluntatis^ alter ad pienamtvel pr^e" tnium. Ponit duas dijferentias claras interimputabile primum

ium

,

c^ imputabile fecnndum , id

eFi

,

affum cuiufcunque

,

fen affum voluntatU elici-'

alterius potentia fmperatufn

i

voluntate^.

DE

Hlc

Secundo

J)tincipali

dico

'

qu6d

laudabile ,

& vitupcrabile

figna-

tur qu£dai ,

imo gtneralius,

& punibilccontincntur fub hoc communi, quod eft imputabile^ & communis eft vna ratio,ha:c, fcilicet aftum eflc in hbcra poteftate agentis & Hcct ad iftapoteftatc concurrant intelleftus, & vokintas,tameri indifFcrctia,qua prasmiabile

illius

addiCic) iu.

fri in fine hliius Itb.

,

n.14.

illa

poflct

no fieri iUud,quod fit,& poflet ficriillud,quodnofit,intclligcndodiuifim,n5

Imputabile cjuodfuhtfi

coiuftim,in renfu,fcil.diuifionis,n6 copofitionis>ifta,inqua,indiffcretia,vcl indctcr- wiuntaii minatio ad altera parte,no poccft coplctc cediKi nifi in ipsa volutac^:quia quxc^ue libtr*.

^--

Scoti

Oper.Tom. Xir,

Ss

ilia

482.

*^'* potcntia aftiua cft naturalitcr aftiua

0^»« cau fi

natHrtt

iij

dtter-

,

& ita dctcrminati vnias

j

quantum cft dc

^C5vnius,inqua partis contradi£lionis,itaquodlicet fitindctcrminatiadiuarcfpcfta

multorum dirparatorum,{Icut Sol cft caufa multoi um effcduum hic infcrius,tamen loqucndo dc quacunquc vna contradidionc,caufaquiecunquc talis eft determjnata ^^ vnam partcm, puta Sol ad gcncrandum herbam hanc dctcrminac^:5c hunc vcr"^^"^' ^ ^'^ ^^ *'"^* Voluntas autcm fola habet indiffcrentiam ad coniradi£loria, dc talcm,qi.>od ipfa eft fui detcrminatiua ad aUcrum corum, ex .9. CMet.c.^.nWtct (imul agerct contrana. Proptcr hoc igitur, quod adus eius fic indiffcrentcr cft in cius po-

cU

jHif^ata

Quodlibet.

^

rtd iiltcram

^tr^di^'^'''

„,^

Tcx. 10. «/.difcipu-

tcftate,hcctnonnifiluppofitaintellcftione,ide6 perfe cftimputabilisagenti.Vndc

^"s,

fccirndo dc libcro arb.dicic

Imputabij

iim.

'

Aug

Satis

comfertum

cft,S)CC.

motttSyJiculpa deputatur,

non

naturaiiSyfed voluntarius. Et poi^ Vcrba difcipuli3«»<'/«^,^«<' voluntoi connertititr, nifi e{fet i/olufttatii4iy (jr in nojirapoteftatefofittts^neque laudandus ejfet homo\ neque culfa»dus\ pjf

*L

^^ ftipra in quxftionc

'

de neceffitatc naturali in voluntate. Imfutahile

Vnum ad poteftatcm,

igitur

duos re-

dominium agentis &. ahum ad aliquid correfpondens a(ftui,vcl agcuti fecundum iC^fticiam,& hoc proptcr ipium adum, & /ccundum fequkur ad pcimum quia cnim ifte eft dominus fui ai!ilus idco aftui & flgcnti dcbetur.aliquidproptcratSlum.Primusrefpcdusmanct non variatusper feift aftu bonojvol malorfccundus autem variatur.non quidem formaliter fecundum bonum,vel malCi, fcd prxfuppolita diffcrentia boni,vel mali,quaj attenditur fccundum fpeftus impottat.

vel

c

,

,

:

conuenientia, vel difconucnientiam aliquam difta in primo articulo, variatur pcnes aliquacorrefpondeniia ifti 2c illi. Bonu quippe fic cft imputabile,qu6d ad laude,vcl

pra;mium.

Malum autcm

fiue indiffercnSjdum

fic,qu6d ad vitupcrium,vel pocnam. A£tus aurein ncutcr, fit in potcftate agentis, imputatur, vclut quodammod^

tamen

vitupcrabi!is:quia pocerat ordinate agerc.

Vcl faltcm,vc non

laudabilis,

& hoc pro-

defedum cius,qui potuit laudabiliter cgiffc. Ex hoc patct ^ quod non ab eodem formaliter eft adus bonus bonitatc morali & impucabilis.fed primum habct ex conuenicntia ad rcgulam, iuxta quam debct clici. Secundum ex eo,qu6d cft in hbera poteftate agcntis. Laudabilc autcm & vitupcrabilc ambo ifta importantrquia & licet formaliter dicanc hoc,quod cft imputabile, cii ptcr

,

dccermiHationc illiusad quod cftimputabilei tamen matcrialitet connotant propter quod ipfum cft ad hoc imputabilc fcilicct bonitatem quas ad pcenam,vel prxmium imputandum cft.

Dc tmputabilt tamcn diftingui poteft

,

c

,

10,

illud,

vel malitiam, proptcr

quod vno modo propriiflimc

accipicndd,

"vcUe

immediate in poccftatc voluntatis , & ficfolum eft imputabile quiaipfum folum cft immediate in potcftate libcra voluntacis.

Alio

modo

licet

non immediace.Ecficadlusaltcrius poccntiac,quem voluntas mediance a6tu fuo

illud potcft dici imputabtleyC\\jio6.ci^ :

imputabile poteft dici quicquid

ert fimpliciter in poteftate voluncatis,

Volendi poteft imperarc, vteliciatur, vclimpcdircnccliciatur,cft imputabilisvoad illum aftom , ctiam includcndo iftum aclum

luntaii:quia tota coordinatio vfque tft In potcftate voluntatis.

Et cft diffcrentia fccunda intcr imputabile prim© modo,& fccundo modo. Vna, quia ad imputabilc primo modo non requiritur,nifi ipfa poientia voluntatis, illud

&

quod rcquiritur proptcr aftum

eius,cuiulmodicft intclligcrC. Ecratio

eft,

quiaillud

immcdiate effctflus voluntatis. Ec de hoc potcft accipi illud primo Retraft.cap.p. i-.d.j. 7(ih'il cjl tam tn poicjlate •votuntatis^tjuam ipfa volurjtas. Intelligc voliintas^ non quanJmputabUe tj^j^ ^j fuum effe fed quantum ad a£tum fuum proprium. Ad a(£l:um autcm imputabilem fccundo modorcquiritur potcntia aliaavoluntatcexcqvicnsillumaftura. mododif^ ^^ ^oc fequitur alia diffcrcntia,qu6d vnomodo cft maior coniingentia fiuc indiffcfcrt afc rcncia rcfpcdu a£tus primo modo impucabilis quia fcilicet non rcquiritur ad illum ctndo. Quactc in cft

,

:

nifi

voluntas,fuppofica oftcnfione fufficieti incelleftus.Vndc pcr alia poftcriora qux-

cimqne impediri nonj>occft neciiciaturjfcd adadumfccundo modoimputabilcm, rcquiritur alia pocencia

Nonigicur ex f Irimi

,

pcr cuius impotcntiam impcditnr potcntia ad

adum illum.

fola indiffcrentia voluntatlseft contingcntiacius, ficut contingcntia

adus.Cum igitur contingchtiacuiuflibct alterius caufae,vcl potcntia:

in

agcn-

domagis rccedata rationc contingcntiac fimpliciter quam contingentia voluntatis in caufando fequitur qu6d fimplicitcr maior eft contingcntia rcfpcftu adus voIuD'tatis primo modo imputabilis,quam altcriusjpro quato camc a£Vus fccudo modo invpJJtabihsdcpcdeta pluribus:cx quoru quoc&q5 veldcfcftu cius, potcft accidcrc nc ,

5

ille cffcftus cueniat poteft dici cffcftus multiplicius contingcns. ;

illc

magis contingcns

i

vcl magis propric,

CO MME2{^

i *•

Qu^ftio

XVIII.

COMME NTAR 10'

X^E

fecundo articulo principali in quo \_jDoOiot declarac an aftus ab eodem ha-

a

An »^Hiftt *

•

cft circa

F S.

l

eft fic

de agcntc libero

,

qiilia

tali fic

quod amoco.omqi

obic(5lum volibilc,

vcl vituperabilfjimo geritraliHs pr£miahiUi& fu-

impcdimento, poccft ipfum velle, & non^vellc, iraquodin illo inftanci , quo elicit adlum vq-> lcndi , poteft non eliccre adlum volcndi , fic

mhile,cominentur fub boc communi, quod eil im-

qu6d

bcar,qni!)d

laudabilis, fiuc vicuperabilis, fiue

Ijt

Et

culpabilis.

quod

dicit

aliquidelfe Uudabiltt

putabile,&c, Vult dicere.quod aftus ex hoc dicitur impucabilis,quia eft in poteftace .igencis, id eft

adlus imputatur agcnti, vel ad laudem,

,

tale agens Cx femecipfo poceft fe dctetrairarc ad altcram parrem (tpntradiflionis , Vt patct 9.Metaphjff.tex.cofn:io. Aiiterfimulagcrct contraria. Si enim voluntas eftct fhdctcrmina-

& nolle citca idem, nec ^u6d con-

vel ad vituperium,vcl pr«mium,Tcl ad poenam,

ta

«X hcK folo,qu6d

quia

iunftim poflet clicere, vel non clicere,ica qu6ci

eli-

non cliciendi poffit fimul reduci ad a(Sl:um circa idein pbic(5l;um, vcl ad ve1le,& non vellc.fiucad nollc & oon nolle & non eifct in poteftatc fua fe determinate

eft in potcftate agentis,

non

fcUicct ageps poteft ipfum c!icere,vel Si

cerc.

non

enim non

poieftate agentis,

efrt.t iii

poffct fibi imputari,nec

laudem, nec ad

_ad

ad

vellc,

poffibilicas cliciendi, 8c

viruperium. Sequicur Et licet ad ifiam poteSiatem concurrant inteUeilus , voluntai , nun-

ad altcram parceln, tuncfimulvcHctobieftum

cuam tamcn

& noUcT, vcl fimul vellet Sc obic(H:um

:

&

fercur nifi in praccognittfm

fortc cciam tencndo ,

qucd calis adus

tus ^ voluntate partialirer eft,

ab

>

potcft clici

vel

,

caafa-

fit

& ab intclleftu

,

qna a£lus

& non elici, completc cft a fola vo-

luntatc, quia fola voluntas babct hanc indiffe-

rentiam, fiue indetcrminationem, quod potcft

€undcm aftum fcnfu,fcilice

id eft

,

qu6d voluntas

intelligitur

eliccrc

clicerc

,

intelligendo diuifim

diuifionis,

,

prout

in

,

& non compoficionis, eodem

in

adu

inftanti

quo

,

& non eliccre, fcd diuifim, id eft, quod & quo intelli-

,

Sc

noq

veller.

Quia

Seqiiitur,

igititr

iiate eff in eiuspoteftate

,

aBut eius fic determi-

fupipofita

taliiaBusperfee^ imputahdis agenti^ ad laudem, vel ad vitupcrium, vel ad prjtmium, velad pcenam. Vnde Auguft. fecundo de libero ArbitriO : Satis cempertum tH , &c. Dicic ergo,qu6d fi calis m6cus,vel aftus depucatur cuipacjid cft.fic impucabilis agcnti ad cul^ Elione,ideo

taljs,

mquam,motus non

voluncarius

,

quia

raodum natur«,&

cftnacuralisjfcd

aftus cflcc produdlus per

fi

heceflario

non polfctagen-

giturprior a(9:u,potuiiret

imputari ad culpam, fcd fi imputatur ad culp3m,vel ad laudiim, erit voluntatic produ(3;us'.

fimiliter in illo inftanti,

Sequitur

potuit ipfum cliccre

inquam) quo voluntas conucrcitur, nifteffet voluntarius , &c. vt fatis patec fupra quaf-

in

inftanti,quo clicit aiSium,

illo

,

non cliceicadum.Ec quo adtiim non elicit, ita quod cft fimplicitcr

indifFerens ad hoc.

*

Hic tamen aducrte, quod aftus nunc

dicicur

ti

:

In

illa

decima

flionc

fexra,

& in fecundo,diftin(^ioBe Et ficpacec quomodo imculpam cft in pote-

trigcfima feptima.

lo inftanti,quoillum elicit,quia in illo inftanti,

pntabile ad laudcm, fiuc ad

quo

elicit

adlum , adhuc

intelligicujr prior

elicic,

gibile

poteftnon

quod

elicitura

,

fithul

tiec

adtu

fta*tc

quo

importat.

,

Sed non cft intellihabeat aftum clicitum,'^ n5

quod fimul eliciar,

n5 elicere,icaiqu6d podibilitas

cliciendi,&

elicicndi poflic fimul reduci ad

adum,

Et de hoc vidc ptolixe

agenci

fciliccc

Dodorem ,

i«

& ali-

qualitet infecundo, dift.i^. t)icic ergo Dodlor //?
alteram partem non poteft comptete reduci, nifi in ipfam voluntatem , quta tjutemifki, alia potentia aSliua

eft

natttraUt^r

vniHs,ejuantiim ^"«^««^'O"'*. jteeiK ttr

a^iua t

efl defe,'\d

& itiadeterminate

eft,vnius parcis con-

Agcns cnim pef

modiiiii nacurae

modumna-

^icfturpracCise deternftinari a(i'vnutn"effeftumi

turt quid.

fiue

numcro ,

fiue fpecie

;

fed dicicur decermi-

hari ad alteram- parcem coaccadid^onis

qu6d vcraquepars non

,'

fic,

cftriti poccft^te <^ius,

put4 qu6digni^ approxitnat^^ paftb poftet iplum calefacere non calefaccre , quia Cit detetmfnatur ad calefaciendutti , q^6d aniot
&

omni

impediifjerito

de

rieefrffitstC' t»lefacie

ScttiOptr.Tom.XIJ.

j

fiue

dominium

JmpHislHii

,

iuftitiam,

non

;

ceretur.

imputahile duos relfeSus

prteftatem

aliquid correfpondens a6lui, vel agentifecundttm

vel

quod fimul eliciac & non cliciat fcd ben^ in eodcm inftanci , quo vna pcflibilicas radlicitut ad a(5tum>potuit alia rcJuci,fi primanon rediifrimo,diji.i^. Sc.qnae ibi clarc expofui

quod

Fhum ad

vt fcilicet libcrc fit inplena poteftare duure^taut ipfius agcntis.jEf alium rcfpe(ilum importat ad 'n>}»rtat,

& non eliciat, ,

agencis , ita

agentis

clicere.

ncc quod coniundim poceft fimul clicerc

Motus

auiloritAte ^uguftini.

(

efTc in poteftacc voluntatis libcre, praecisc in il-

elicico,& pcr confcquens in illo inftanci

Xi^

tamen inteUe-

vel

pam,

elicitiuopoteft ipimn

^

,

id

intcUigendi obicdbum, fiue ab ob-

iOtxx

ie(5lo'cognito,MW7f« illa indifferentia,

t r.

fcd nort

,

483

i

& hocpropter ipfum ailum

peraAum,qui

cft in

,

ita

qu6d

potcftatc fua

,

im-

piuatur Ubs, vel vituperium. Et addit>quod fecundus refpeElus fiquitur adprimttm,c^\z cnim

doQtinus fui adus , i(ic6 a£tui, &agcntii debetur aliquid propter adlum , putalaus , ycjl

ifte eft

Vituperium quicur

vcl

,

pracmium

,

vcl poena.

Sc-

:

Primus rtfpeUus, fcilicct qaCm a(flus {niportat

ad agens

,

bmo, t/r/m
non

non variatus per fe in atlu

ntariet

tara aftus

bonus,qu^m ma-

poteft dici bonus, vel malus, nifi quia

eft in potcftate agcntis.

ipfius A^usvariatitr

,

Sed fecundus refpeHut

non quidemfirnialiterfe-

cuhdum honum,vel malum,fid prafuppofita diffiertntia biHi , vtl mali , &c. Variaturpenes aliqua corrcfpondcntia ipfi & illi , quia aUud & aliud correfpondet , nam adlui bo* no. roof^liter correfpc)ndct laus , ,vel pr«mium, afltui m;>Io moralitcr cbrtefpondet vituperiumvvel j^derfa ; fic afltus bonus tBOr

&

&

raliter itiiputarur agenri

^rimiunfi

>

dd laudcm

,

vel

a^

& a^iiS malas moraUtec indputattif Sif

i

agentf

i »

Quodlibet.

484 agcnti ad vitupcriutn tur AHi*tntMttr

fcilicct

fott-

& ad pocnam.

,

Scqui, qui

ncc

,

cft

moraliter malus

,

ralctn,proptcr quam a^lus cft imputabilis agcn-

moraliter bonus , nec ctiam vt fupra expofui qua^ft.i^.

•l»ti ttgentii. Talisaftns ftejH» poteflate agentisyadhHC ,

De imputabili tamet diftingui poteji.

c

Dodlor quod imputabile

cit

tcft

duphcitcr accipi.

luntaiis elicico. Ajio tis

&

Ex hoc patet

b

ter eft aEiut

honm

quiaaftum

cflc

,

imperato in

de actu

talem aElum laudabiliter

Loqucndo crgo quod omnis ta-

in potcftate voluntatis, eit

ad diftamen rcdum, quod dicitur bonus mo-

rcns,puta fi eft clicicus i voluntatc,nec conA>rmiter, ncc difFormitcr rcgula: rectx. Et actus

fit

& impHtahilit,

&

&

fcilicct

ralitcr,quia conformiter clicitur diftamini rc-

voluntatis clicitus

imputabilis cx hoc, quod cft inlibcrapotcftatc agenLaudabile auttm, tis , yt dixi fupra. Scquitur

luntatis,quamactus impcratus.quiaad elicicndum talcm actum , voluntasnihilprxfupponir,

£lo,vc fu|>r^ patuit ar.i.Et

adus

dicitur

ifta

important, fcilic

aftns laudabilis importat

& quod

diiStaniini vc&.o,

ngcntis;

&

quod

aiftus vitupcrabilis

ditformis didtamini rc6lo,

fit

tcllarc agcntis

;

cjuia

citrg

quod

quod

fit ii)

ne

po-

& vitu/e~

cliciacur.

Nota ctiam, quod

qucdejl impuiabilc,

citus cft per fc

ficut actus voluntatis

primobonus,

cH-

vel niahis morali-

tcr.vt patct ilDoctorc efutft.vlt.prologi.t^fr in 2.

illini

fcd dicitur imputabilc

;

importat quod

dijl.^i.

laudabile

labilcquia potcft

tium

,

tia fcnfitiua , qua* agic per modum naturae , Sc aliquando actus impctatus in potcntia fcnfitiua poceft impedirj in potcntia ad actum illimi

conformis

ad <juod eji imptitabile. non dicit prarcise impucflc ad laudcm,& ad vitupc-

determinatione

eft

&

luet landabile,

rabih formaliterdicant hoc Id

fit

quod

in libera potcftatc

fit

magis in potcftatc vo-

cft

nifi cognicionem obiccti, cum quis elicitactu. Sed exccucio actus impcrati dependct iipotcn-

:

& vitHperabile amho

&m

tertio

,

diji.^j ^.

imputabiUs formalitcr

cum dctcrmina-

,

ica cft

pcr

ic

primo

&c fic actus imperatus

in aliis potcntiis a voluntate cft tancijm

tionc.formalitcrdJcitur imputabilc ad laudem,

rialiccr

bonus, vcl malus

,

vt patct ^

matcDoctorc in

veladprxinium;&: vitupeiabilc diciturforma-

i.dtji.^i.& in tertio,difHn£i.i

liter

imputabile ad vituperium, vel ad panam. Licct crgo dicant formalitcr imputabilc cum

piim6,ncc formaUtcr, fcd fccundari6,& matcrialircr dicitur impucabilis. Ec ratiocft,quia

detcrminstione &c. Tamen materialiter connota/it iUud, propter quod ipfum ejl ad hoc mpHta*

\ircus,vcl malitia.formalitcreftabactu volun-

S Refoluit i»

C

H O

tatis clicito vt

L

I

j.

ex Augujlino.

tatemfihi conuenientium.^diftinUam ah

illa^ qti<e

idco non per fc

patct,&c.

V M.

d^u externo ejfchemtatem dijiwclam a honitate a6lm interni.

citatipojl titulum qu^Jl. Prohat primo

""'*"'/'•

actu vo-

niodo pro actu volunta-

aliis potentiis.

elicito voluntAtis,dicit

lisactus.cum

non ah eodemformali-

honitate morali,

,

t'."!^ '^"P^*'

po-

moralitcr^^i/^w excon-

tsfHod

fiuc ad prudcntiam,ita

potcft duplici-

imlaudem, pracmium:fi cft elicicusconformitcr rcgulae recia?, vcl ad vituperium , ad pocnam , fi cft clicitus difforttihcc rcgulac rects, vcl non ad laudem, fi tft indi0e-

bonum

uenientia regulam

Iroputabite

Vno modo pro

putabilis, vel ad

14.

Di'

tct accipi, ficut etiam actus voluntatis

faltem poteft dici vt non iaudabilis hocpropter defeElum eins , fcilicct imputari , tjui potuit

jr.

ciadpoeiiam.

erit

,

,

przmium j & vttuperabile connocat maliquam adus cft imputabilis agen-

tiam,proptcr

pcrium, cx hoc quod potuit iilum ordinatc tliccrcr& fibi date rc^aitudincm.quacflet moraliter bonus , vel fi non fit imputabiiis ad vitu-

agentis

ad

ti

impHtahiluy vel vt tjHodammodo vituperahitis, Id cft, dicitur talis adus imputari agcnti ad yitu-

periimi

mo

laudahile connotat bonitatem

bile, fcilicet

i/fciHs aHtem neuter vel indiffirens

:

Sectmdo,

qttia externtts

Ita Doiiores

hahet intevri'

conuenii interno.K^dducit o^fofitafenten-

tia argumentay(Jr foluit felidtfsime (jr clarifsime.

DE

§lMre in

tcrtio principali,"' prim6 potcft dici,qu6d adus extcrior, fcilicct imperatus, habet bonitatem moralem propriam aliquam aliam, quam aftus interiorclicitus ) Scfccundo videbitur,qualiterhabet, vclnonhabetpropriarwimputabilitatem. Primumprobatur dupliciter- Primo pcr Auguftinum 3. de Trin.cap.y.vcl 14. C^^raU

fonte Vide voluntate Boet. 4. de

,

velfola quilthet mifer cfficitur ,fedmiferior potejlate

Untatis impletur j frofe^o quamuis ^fic male volendo mifer

Confo.pro'

:

minus tamen

maU vo-

effet^fi ni-

Patens cft quod hoc non poicft inde miferia poenae, quia defiderans,& non potcns habcre quod defiderat,plus habet dc poena , quam ille, cuius defidcria implentur. Intelligitur igitur dc miferla culpae adus igicur malus extcrior addic ad mifcriam culpx qux prxfuic in adu

hil eoriim, qu<e perperam voUiJfet, haberepotuiffet.

/44. y.Metaph. telligi t.c.
qua defiderium

,

effet

;

,

i

intcriori malo.

Sccundo probatur idemperrationcm ^.Ex primo|articulohabctur,qu6dbonitas cft intcgritas cot um,quac fecundum rc£tam rationem opcrantis dicuntur debcrc conucnire ipfi adui. Eft autcmaliaintegritas eorum, quae lccundum diftamen tcftx rationis debetconucnircadui intcriori,& corum,qu3e adui cxteriori:igi-

moralis

tur

& alia bonitas moralis, & pcr confcqucns alia malitia moralis,6c hoc fiue priua-

tiua

tamum vquiii alia carentia eorum,quz debenc conuenire,{iue c6traria,quia alia difconue

1%.

XVIII.

Qusftio

485

difconucnientia repugnans iliis , qux dcbent CQnucnlrc. Probatio minoris. Rcfti rationon didlat aftui conucnirc dcbcre, quod impofnbilc cft fibi conucnire j nunc

autcm adui cxteriori impoffibilceft conucnirc illud, quod conucnic vel conucnire potcft ; Sc hoc inceliigcndo dc vtroquc adlu vt in

a£tui interiori,

, &c dc co, inquantum cft obicftum volitum,& non vt aftu clicitOjpofTet aliquo modo compctcre d?nominatiuc > dcnojninationc quadam cxtcriori,illud,quod conuenit adui interiof i realitcrinon tamen idem,codem modo conucnit illi & ifti, quia ctiam potcntisB opcratiua: non funt c^paceseiufdcm aftus: imo necciufdcmratipnis,necperconfequensaftusillieflrenc capaces conuenicntia: eiufdcm rationis, velad minus,quodfufficicad propofitum, potcrunthabere conucnientiam aliam 5f aljam. Et perhoc patct ad aliquas inftan-

quod fibi conucnit ,

vt in tali

ej/e

:

licet

cnim a£kui

ej/i

rcali

cxtcriori

,

,

tias

contra pra:di£la.

Contra

Ij.

ifta

*

icdi intcUedi

inftatur,prim6,quiaeademcftvcritasadusimclligcndi,&ipfiusobcadcm eft bonitas adus volendi Sc obicdi voliti,

igitur pari ratione

:

Anteccdcns videtur manifeftum in excmplis , quia ficut diaca,fic notitia eius poteft dici tia principij eft

ex terminis

,

vcritas principij cft

imme-

immediata, &: conclufionis mcdiata. Similitcr nociconclufionis cx principiis , fic iftis compctit ve-

&

ritas.

Confirmacur idem, quia vbi cxtcrior

nonhabet bonitatem,

vnum propter altcrum,ibi tantum vnum

nifi

tantum proptcr bonitatcm ^ftus

;

fcd a£bu$

intcriotisj igitut

non eft ibi alia,& alia bonitas. Prxterea. Peccatum (fecundiim Anfelmum de Conccptu virginali jcft earcntia iuftitiaj debita: non eft autcm in adu interiori & cxceriori nifi vna iuftitia: dcbitac carcntia:quia iuftitia, veliniufticia,fecundum ipfum pon cft naca eflc nifi in volun^ j

,

,

Vbi

vnaaucrfio,&:vnalibido:ibi videcur eflc vna ratio formalis non eft nifi vna auerfio quia voluntas eft illa potentia, cuius folius eft auerti a fine ficuc conuerti ad finem libido eciap:) qua; , aliquandovocatur ab Auguftino cupiditas,vc Syq.tj.tj. }6.eftproprie vt»e»um chartta/^, igicurineftpropric illi pocenciac, cui nata cft charitas ineiTei I)«c cft volunta? Pra:cerea.

peccaci ; fed in

eft

adu

inccriori,& cxteriori

^'f>-i-e.iy^

**^"

*.

&

diae bi,

:

:

14-

g Ad priraum cfto quod eadem veritas,quac cft ipfius adus intelltgendi formallfit quodam alio modo, fcilicct obicdiue, ipfius obicfti intcUcfti & hoc inquan-^ tum obiedum habet
*^'^' *''

fonttikli

,

^'""'*-"-

j

,

,

;

j'^^'"j^^,;^^_

,

conucnicntiam debitam,vcl difconucnicniiam. Adconfirmatiouem illapoccft deduci adoppofitumzquiafi aftus cxtcrior habcc conucnicnciam ad regulam fuam per acflum inceriorem , fiuc mediante aftu in-. tcriori igitur habet aliam, quam adus intcrior quia idem non cft caufa , ncc etian) medium refpeftuluiipfius, nec ctia cft caufa, vcl ratio mcdiandi refpcftu fuijpfius, Excmplum huius habctur in adibus intclledus 3 conclufio enim,Iicet habcac veritatcm a pr incipio tamen habct proptiam veritatcm quia propriam confprmita^ tcmeius quod affirmatur ad exiftcntiam rei,& ad ipfos terminos proprios conclur »>

3

:

:

:

,

fionis.

tc

Non enim conclufio eft vera formaliter veritatc principij, fed cft vcra vcrita-*

mediata,& dctcrminata

&

itahabet vcritatem deccrminabilem, , Confimiliter multac conclufiones fcqucntcs ordinatc cx codem principio habcn(

veritates proprias diftindas,& fortc prior cft vcrior

ceflHtatefua

non dcpendecapofteriori,fed

,

U magis ncccflaria, quia in nc*

c conuerfo.

Ct)nfimiliccr conclufioncs fallx repugnantcs

eidem vero habent proprias falfita-

quia proprias difconuenientias cius,quod enunciacur ad illud,quod cft in rc. Confimiliter dc aftibus voluncatis, nonfolus aftus volendi oatuseft haberc pon-

tes,

ucnicntiam,veldifconuenientiam propriam addid^amcn rcftum fcda6kus impcra,

habcrc conucnicntiam , conformitatcm , & licct idem fit,cui dcbct conforraari a£tus ifte Scille s tamen ea,quaeconformantur,funt diucrfa idco habcc cx parcc fui diuerfas conformitaccs ,fiuc conuenicncias,lic^c ad idcm.

tus natuscft mediantc

illo

U

^ I J»

Si dicas

,

qu6d vericasnon conucnic alicui cxcra intcUcdum fed tanciim ,

aftui

obicdo^vt cft in inccllcftuj igitura fimili,bonitas nonconucnit aftui cxtcriori, ScotiOftr.Tom.xll. Sf 5

intcllcftu$,vcl

^"«V'

Quodlibet.

486 Tex.

8.

No>re^ve rii vcl

fal-

Jitnt hi re-

cxtcriori, vt fexterius elicito, fcU pratcisc , vt cbic
eUfalfum fum , fed

,

<^ verttm in rehus

tn

,

vc ejMod

qmdem

boriHm verum

<^

Tlon

quodautem malum fal~

,

mentc^.

Aliter pofTccnegari antcccdcns,quia fi inccllcftus aliquis fitrcgulaintcllc£li:ficuc eftdcinte!Icdudiuinocxemplante,&:regulantecreaturam,illudpoteftdicivcrum, non tantum,vt eft adii cognitum, fed ctidm vt cft in fc quia fecundim ejfe fuum in :

exemp'atum, & confoimc excmplari. Adaliiiddico quidiuftitiapotcftaccipivnomodo, prout eft rcftitudo habifiuc habitus voluntatis , 8i ub illa dicitur voluntas re6ka habitualiter ctiara tualis quando nihil vult adu j & fic dicirur dormiensiuftus,qui habec habitum,8c ahus inic,' cft

"^

:

,

luffuia alia

hahi-

tnalis alia aiinalis.

iuftus,qui caretifto habituvel habcatiniuftitiam contrariam. Alio modo poteftiiepro rcftitudine aftuali , fiue in aftu , qua: eft conformitas a<Skus cli-

cipi reftitudo

citiadfuam rcgulam. Primum mcmbrumdiftinaionisconccditurfatiscommuYiiter. Secundum probatur quia adlus non dicitur fotmalitcr rc£lus, vel iuftus ab illa :

iuftitiahabitualiin voluntate:quia ftantcillapoteft haberi aftus pcccati venialis,vel

adus indifFerens, quorum ncutcr eft

aftus iuftxjs.nec reftus^fcd oportct,qu6d rcditudo,qua formalitcr aftus dicitur rcvtus,pra:cise infit,dum aftus ineft:im6 forte non ineft imtnediate voluntati,fed ipfi aaui,& mcdianteillo voluntati:quia voluntas nata eft immediate rccipcre habitum,&; operationem t iuftitiaautem aduaHs ncutrum horum eft,fed tantum cft condicio quscdam ipfius a£lus : puta conformitas eius propria

Idtm

aEius

fucetjfitte

malus.

ad fuam rcgulam.

auccm cffec manifeftius , fi adus non cflct raptim tranfiens , fed idcm aliquandiu mancns quia ficut motus pro partc fui poceft efle velox , idcm numero , 8c fpecic pro fecunda parce (ui tardus , ex quo fequitur , quod nec velociIftud

&

:

ita poflcc ai5lus prius elici confortas , nec tarditas omnino func idem motui idem aftus continuaius cciam poffcc elici poftea , non mitcr rcgulsc rcdbac , ita eflct a«ftus pro priori parcc rcdus &: pro poftcconformiter iUi rcgulx , riori non redus. Sed quia aftus raptim tranfit , vcl fi manec , manct communitcr :

&

&

cum co fua rciftitudo necidemmancns mutatutarcao ,

in

nonredum» nec

fibi

refto pro priori parte fuccedit alia pars non re£la , idc6non icamanifcfta cftdifFcfuac reftitudinis : coucluditur tamen ifta differentia modis pra:didis, rcntia a£lus ,

&

& pcr hoc ctiam, qu6d rclatio non confcquens necefrario naturam fundamcnti,non cftomnino eadcmfundamcnto:nuncautcm redicudo non neccffari^ confcquitur naturam a£lus.

luftitia

etiam adualis ,

ctfi

primaria fitpraecisein afkuvolenin aftu impcrato per aftum volcn-

tamen fecunda , vcl iccundaria , potcft cfTe di , quia & illc habct reaicudincm propriam di:

lic^c

:

depcndcmcm a rc6ticudino

a£kus volendi.

Qijando igitur dicitur,qu6d •

Delib.arb. cap.8.

iuftitia

non eft nifi in voluntate,vcru cft dc

habicuali, quae eft reftitudo propter fe fcruata

conuenit habitu4,velmagiscxtendendo voluntas illam pr6ptcr fc feruat, hoc elicit.

:

,

vt definit

vcrum cft

tcnet in

iuftitia

Anfclmusferuatum cnim.

deiuftitiaaftuali primaria,quia

a&u fuo, qucm

illa iuftitia rcftum aucem fit fcrmo dc iuftitia aduaU f ccundaria,ilbm oportet dicerc cffe vonon fubic£liue, fed caufalitcr tantum , & ita adhuc de ifta poteft aliqualiter

cft

,

Si

luntatis

faluari dcfinitio illa iuftitiae:quia illa eft

re^itudo voluntati5,non vt voluntati formaEft cciam proptcr fc fcruaca,

liter inhaercns, fed' voluntatis,vt caufaf,vel impcrantis.

--

canquamcffcftusvoluntari^pofitus.

QOMMENTAKiyS. i6.

AHtu dilt-

d

T^-E

term principali, (quod a(5lus dile> JU^dionis naturalis , & mcriiori* non

Sionis n»tudiffecunt rpecie,& hoc loquendo de per fe difrnis.^mtriferenti», quam important per fe racio natmaterit non differunt^ttit. li$,& racio mericori) , non autem per accidens

dedifferentia,rciliccc aliqua

u difFerencia obie6lorum

i

concomicante,pu-

vel aiiqua cali

telligendo eciam de differencia

Nunc Doftor dedarac fcilicct quomodo adlus

adus

,

in-

fpccifica.)

aliam ab

illa,

quam habec aAus

declaracur, vel malus

,

&

fi-

Secund6

quomodo adtus exccrior bonus, non habec propriam impucabili-^

tacem.

De primo probat audloricace , & racfone, quomodo adlus excerior impcracus habcc proptiam bonicatem

,

vel maliciam

principale incencum,

nicace

excerior impcratus k

Aoricas Augudini pacet in

voluncate habet bonitacecnmorajicm propriam

clicicus

milicer habec propriam maliciam.

e

,

,

aliam a bo-

vel malicia iCtas incerioris clicici.

Secundo pcobacut

Au-

licera.

ratione,

fupponcndo

quod

itf.

Qusftio §t>ufuh»mi- quod didlum e(l in ptimo arcicuio,qu6dbonitmm*r»li>. ta$ moralis eft inccgritas eorum,qux {ecundum

re£lam racionem operancis didlancur debcre conuenire ipil adlui. Tunc Cic Quicunquc adius formalicer habenc aliam Sc aiiam inccgricacem fupradi^m , habent aliam 8c aliam bonicatem moralem , cum bonicas moralis Rt :

talis integritas

>

fed adtus exterior impcratus

Tecundiim di^amcn redlum . fiue fecundum te€tim rationem , habec aliam integcitatem ab integritace adus eliciti. Probacurminor, quia re^a ratio non M^at ailui connenire debereytjuod impojjibile efi fibi conHenire, &c. »0« tamen tdem eodem modo conuenit tlii , ifii , quia bonicas moralis conuenit formaliter,i:^ incriiilece a£tui tancumextrinfeccadbui ex;eriori, inieriori, pro quancu a(5lus talis eft volitus , iicuc etiam obiedlum cognitum ab incelledu diuino , puta lapis, dicitur zternus denominacioneexitinie-

&

&

ca, quia inteliedlio diuina

qualapis inteliigi-

,

tur, eftformaliter vita zterna. Sic in propoiito

quiaadlus elicitus a voluntate formaliter

,

bonus

quo voluncas vuic adtum exteriorem,

,

denominationc exciinieca bonus moraliccr, quia tancum bonicaie morali formaiicer inexiftence a^ui inceriori, tameo adlus excerior denominacione intrinCeca habet aliam integritatem iibi conuenientem, qua dicitur mocaliter bonus.Et hoc patet,quia talis ac^us exterior

dicitur

potentix operatiuz

,

fcilicet

extecior,

non funt capaces eiufdem adus

rior

ciaTdem

rationis,

,

&

incc'

imo nec

necper confequens zCkas

illi

cranc capaces conuenicnciic eiuldcm racionis. Si dicacur, quod quamuis illi a
rationis.iamen conucnienti«,fiue integritates,

quibus dicuntur boni moralitet funt eiufdcm tationis. Dicit Do£kor quod hoc etiam conccffo,a6tus exterior falcem habcbit aliamconuenientiam , integritatem numcro diftindtam ab illa.quxconuenic adtui incetiori,& hocfuf-

&

Nunc Doflor tri-

diaca

;

intelligendi,

&

fic

,

&

firailicer ficuc veiiias

conclufionis

mediata, putanotitiaeiufdemconclulionis erit mediata, fiue veritas mcdiata, Sc fic patet antccedens ergopari ratione eadem eft bonitas adui volendi , & obiedi voliti. Cum ergo

eft

;

voluntas velit

a(£ku elicito

conformi redkx rationi

aflum extetiorcm, itaquod

aftus exterior

& non eft bonus nifiquia fic volitus & per confe-

habec rationem obiedti voliti, rooraliter

,

,

quens eadem eric bonitas moralis a^us volendi,

& obiedi voliti, fcilicet

g

qu6d

iCtus exterioris.

Dodor primo , qu6d pofito aftus intelligendi , qux eft for-

Refpondet veritas

maliter ipfius aftus intellieendi, &c.VuIt diccre,qu6d vericas tStas inteUigendi,qus eft conformitasipfijs adtus

adobicdum intcUcdum,

conformicas, fiue vctitas, denominat fotmali(er,& intrinfec^ ipfum adlumintelligendi, Sc quia talis a&us fic conformis , terminatur ad obie^um cognicii obieAiu^ , &denominatlone excrinfcca denominat ipfum obiedlum, ficuc vi(io denominac formalitec ipfam potcntalis

tasmoralis denominac iStam volcndi,

&

obicvolitum, vt volituni, fcilicct adtum cxtc-

dum

riorem

minat

vt volitum;

,

tamen

alio

modo deno-

adum interiorcm,

fcilicetadtumvolcndi,{cilicet dcnominationeintrinfeca, formalicer, &a6lum exteriorem tantumobiedliue.fiue terminatiuc,fiuedenominatione extrinfeca»

&

loqucndo femper de adlu exteriori , vt prxcis^ volito

,

exiftat

,

qui poteft habcteejfe volitum) fiue

fiuenon

exiftat;

a
adu

loquendo ramende , talis adus habct a-

liam conuenienciam ad rationem re6bam, ide6 cnini prxcise , formalitet eft cadem confurmitas , fiue conu^nientia a^us intcrioris»

&

&

ad rationem leCkam

cxteciotis

,

vt fupiil

patuit.

u4d confirmationem dicit DoAor quod ell ad oppofitum, quia fi adus exterior habet conformitatcm ad rationem reftain propter cohformitatem actus intctioris ad rationem redam, fcquiiur qi.od habet aliarn conformicatem & propriam, quia conformitas adkus intcrioris ad rationcm redlam formalitct immediatc fibi incft , hoc cft , non mcdiantc aliquoalio adu, fcdconfotmitas.iduscxte-

h

illa

confirmatio

&

rioris

formalitcr,& tantura mediacc, quia tan-

tum mediantc adu intetioti conformi fibi incft,

& per confequens vel

illa propofitio eft negaodaj cxponenda, fcilicetquod vbi vniim piop-

vnum tantium. Si ergo a
fi

non ponitut

caufa, fed

& ponit muha cxempla,quibus oftendicquan-

:

aQut

£iii patet,

qu6d cadem boni-

in propofiio poteft concedi

quia ficuc veritas principij eft ininotitia taiis prmcipij eric imme-

bus roediis inilac , probando qu6d adlus excenon habeac aUam bunicaiem a bonitace aftus inceriotis , & arguit fic Primo eadem efi

mediata

denominacione cxtrinfeca denominat obiied(i> fciiicet colorcm , ciim dicicur color vifiis. Sic

ipfitu obieiH intelle-

ifia inflatnr.

lior

veritas

487

& obicAiue, fiue ()enominatiu^

,

tantum mcdiura rerpe€lu bonitatis cxterioris} ita qu6d bonitas zGcns incctioris mcdiata intec rationem rcdlam,& bonitatcm adlus extCrioriSi tuncfieft eadcm bonitas, fequitur quod idem crit medium re/pedu fuiipfius, vel ratio mc.»

Contra

(

tiam vifiuam

cftcaufa fuiipfius, vel

ad propoiicum.

ficit

17.

XVIII.

diandi refpeiflu fuiipfius,

quod

eft impoflibile}

do aliquidcil talepioptct aliud , puta bonutn proptcr aliud, quod habcbic propriam bonicatem,

& aliam

;

paccc in a^ibusincelle6lus,quii

liccc conclufiofic

vera ptoprcr vcritatcm ptin-

tamcn habec ptopriam veritatem , quii propriam coiiformitatem eius , quod affirmatut ad exiftentiam tei , & ad ipfos terminos cipij,

proprios conclufionis.

Nam

ifta

conclufio,

homo eii rijihitis , habet propriam conformitatem , fcilicec ptzdicati , quod aftiimitur de fubiedlo ad exiftenciam rei , id eft , quia cale przdicacum dicitur de tali fubie6lo,ficut in re rifibile conuenit bomini. Habct etiam propriam conformicacem ad Cerminos proprios,

&

alios tcrminoSj quia ficut oracio habecalios ita bibec aliam aliam conformicaiem ; non

&

cnim conclufio principij

,

demonftrata ritatc

eft

,

&

immediata

per hoc

vera formaliccr vericacc

fcd cft vera vericace mcdiaca, principiura ell ,

cxemplum

&

&

vcrum ve-

indemonftrabili

,

&

patcnc ctiam alia cxcropla

Icqucntia.

S f

4

Secun

ig,

Quodlibet. infe eji exempUttm , puta quia lapis fic cft in tunc rc.ficut intcUigitur ab inrellctJlu diuino, cft veritas lapidis cxemplati ad fuum cxcmplar,

19'

Secmdum t^afmm

i

& conforme exemplari qaod

,

&

intelledus Diuinus

cft

dtus diuini

,

vd efe cognitu

,

vel a£lus intcllc-

ipfius lapidis,

quod

in vcro e/e rcali, ficut in fuo efe

ob-

,

infufar,

inquantum

&

&

vnus. Dicicur aliquando rc6titudo fupernacuralis,& difpofitiue nieritoria, vt

quando

aftus eft a chaiitate

producic in

,

tjuaft. 17.

adu aliquam

fi

,

tamen charitas

realitatcm,quae

,

vt fupiapatuit

& rcditudo fupernaturahs iftis

bus modisjlicct

di-

fit

vt adlus acccptetur adprac-

,

fit

naturalitei caufata,&

duoquan-

tum ad huiufmodi caufationem poOit turalis

caufato

litcr

dici naab habitu fupetnaturapotcft dici fupcrnacuralis. £ft

tamcn quia

,

,

eft

cciam re(flicudo merc fupcrnaturalis,improprie tamen, qualis eft acceptatio pafliua , qua adtus acccptatur ^ diuina voluntate in ordinc ad

hitura.

prjEcepco lcgis natura:.

Secundo

non

ptincipalitcr arguit,quia

adus

ficiit

non

intcrioris,& extctioris.ita

bonitas, patet de malitiajqua fottantum carentia iuftitix dcbita:,fccundiim Anfclmum de Conceptu virgin.lib.i. C.7. crgo iuftitia dcbita aftui^qus eft reditudo cft alia

malitcr

adus, lia,

cft

cft

tantum in adu voluntatis,&

qus cft

catcntia

talis

leditudinis

,

iniufti-

crit pra;-

k ftitia

Rcfpondct Do£tor diftinguendo dc

iu-

habituali,&a6tuali-, hahitualisefthabitus

itaquod accipiturhic iuflitia habitualii , non pro iuftitia habituali propricfumpta, qua; eft virtus ad alterum, dc qua quinto Eihicorum , quxdiuiditur in iuftitiam habitualem punitiuam, & prxmiaiiuam, qus iuftitia habitualis habet fub fe multas fpecics, dc qua vidc virtutis,

Doftorcm in tertio,dtft.i^.&

in ^.di.i^.quift.i.

Sed loquitur hic de iuftitiahabituali,accipiendo iuftitiam habitualciT» pro omni habitu virtutis moralis naturalitcracquifito.

Dodorc

&

norare parcntes loco

Excmplumprimi. Hotcmporc,& inftantc nc«

ccnitatccfta£tusprzccpcus,icaqu6doppofitum faciens pcccat mortaliter.

Colere

Deum

fumptum,

£tc } 2.

eft

Exemplum

pracceptum

lcgis

fecundi:

naturs

vt patct a Do£toret« tertio

,

ftri-

dift.

non cftpra:cepta,ficut voucnon eftpixcepcum, fcdtantura

Alia rcditudo

te cafticaccm

confilium.

Accipitur pro habitu pro chariratc, de qua pa-

uatio re£ticudinis praccepta: dcbcre incflc adui cft peccatum mortalc. Aliquando cft pcccacum vcnialc , quando calis rcditudo non cft przcepta debere incffe. Aliquando icdtitudo a£tus non eft ptxcepta debere incftc a£tui,& tamen piiuatio ic^icudinis, puta oiaie amoie Dci cum aliis circumftanciis non femper obligat , & tamcn fi otem proptei ioancm gloriam piimo & piincipalitci, eiitpeccatummoitale, quia etfi ifta circumftantia, Ccilicci amore Dei non fcmpcr fit przcepta , camcn circumftantia

fcmper

oppofitacontratia,

qux

eft alius finis, eft

fim-

& fpccialitcr

prohibita.Multa alia poftent dici, qu# brcuitatis caufa tianfeo. Ad propofitum applicando^dico quod fi ac-

i»4.i^.i4.^M
cipiatur iuftitia habitualis pio babitu morali,

etiam a

iuftitia habitualis

fupernaturali, fcilicet

tctk Doftore in

ftitia

2. dift.6. qutft. t.

originali habituali,qua: ctiam dicicur ha<

bitus fnpernaturaliSjVt patct a

Dodorc

in i.di.

»9. Scd hic in ptopofito accipit iuftitiam habitualem omnibus modis fupradidis. luftitia

tantum rcctitudo aftus,qu3E rcquaedam conformitas, vcl ad rc<Stam rationem naturalem , vel ad rcdam lationcm fupcrnaturalcm , dc quibus rcgulis vide Do£torcni in 4. dift.14. quaft.x, adlus per talcm re^litudincm, fiue conformitatcm dicitur moralitcr bonus,ita quod talis conformitas, qua; cft iuftitia adtualis , immcdiatc fundatur in a£tuvt patet a Dodore hic,&in 2. dift. i^.& i7.& in 4. dift.i^. ejutft.i. Sed iuftitia habitualis immediat^ fundatur iti volunvcroaftualis

cft

(Slitudo nihil aliud cft,nifi

&

pliciter

duplcjc eft reftitudo adlus

ji^ualis.Vna tantum naturalis

& in fet& quan-

tum ad regulam,vc omnis rcAicudo a^us, qux

II.

&

pro habitu fupcrnaturali j hoc formaliterloqucndo , dico quod ficuicalisiufticia eft fiuc

formalicerin voluncaccica

&

priuaciotalisha-

bitus erit fotmalitei in voluntate, quia piiuatiuc oppofica nata funt incife

Iniuftitia veio adtualis

cidem fucccffiu^.

qux

cftcaiencia ledi- jHiufHiia «• tudinis, opponicut ptiuatiuc iuftitiz aduali> SmIU^mH. ,

& ficut talisrcAitudo adtuahs immediacc fundatur in a^u, ita iniuftitia a£tualis,

& carentia

rc£titudinisa6tualis immcdiatc fudatnrin a£tu>

& mediat^ in potcntia,cuius cft aftus.Sic ergo aftus cxccriot potcft cftc reftus formaliter eft,potcft habcr rcdtitudine propiia fibi

litciinhaercnte,

quz

,

id

foima-

dicitut iufiitiaa6^ualis,ita

potcft habcre caicntiam talis re6titud]nis,qu«

&

tacc.

Nota ctiam.qiiod

* '**

Aducrcecciam, quod proprie loquendopri-

cisc in adtu voluntatis.

rt-

fidei

praemium a:ternum. Scd in propofito non accipitur re^itudo adlus vltimo & penultimo modis, fcd bcne aliis mcdiis. Nota ctiam,qu6d rciStitudo adtus eft duplex, KeBitudo^ quacdameft praccepta, velprafccpto diuino, vei ^»* ')»««'

cft alia malicia

fiitMdt.

cffe diligcndura

hominis tcrminatur ad ejfe quiditatiuum hominis , quod cft cns pofllbile produci in effie rcali & fic patet quomodo vcritas , fiuc confotmitas , qua: cft excmplati ad excmplar immcdiat^ fundatur in ipfo cxcmplante , non vt przcisc cognito , fcd vt habcntc ejfe abfo;

10. DupUx

Dcum

vc vidctur probabile

homincm

ucImh •

quiP dicat

quiselicita^tum di-

mium

Do&oi in primo,dtft.i9.fed

ieftiuo rclucct in propria idea, fiue in proprio ejfe cognito , ita qu6d idca , fiuc ep cognitum

fiiti»

cum

conformcm

Itdlionis Trinitatis

ad hoc

&

.

fed quia incft a regula fuperna-

fpofitio

ponitur grscis^ refpeftu cntis in efe pofllbili, vcl obiciliuo, puta idca hQminis cft ep cognilum ipfius hominis in fuo r//^ quiditatiuo , lunc voluntas diuina contingcnter producit

§luifit

,

turaliter acquifita,vt

cxiftentiar.quiaidcanon ponitur refpe(5tu contingentisjvt probat

flitia.

fupernaturali

eft trinus

ipfius,

Jiuplex (M

potcft dici fupcrnaturalis,

cognitum eft idca lapidis , fiue exemplar fecundum quod cxcmplar producitlapidcm in fj^rcali,de quo vidcDodorcm i»primofdift. 35. non quod fit idea rcfpcdu adluaiis

circa

ftriAlHr idc^

didamen naturalis. Alia non qund infic adtui

pracisc eft fecundum

dicicui iniuftitia adualis i fic adu$icdus,fiue exteiioi,fiue incerior non dicitur redtus formaliter ^ iuftitia habicuali. Poteft cnim cfTe rcdtus , ctiam qu6d noo /it ab aliquo habicu

gcneiacus*

XVIII.

Qu^ftio &

ctum

manet ,

ita

raanens non poteft mutnri a

pro

mtates oppofita

j

de quo

hoc patet i Doctore

ia

i.din.i^. vbi dicit,qu6d quandoquis actu vitat peccatum, pro toto illo tcmpore, quo vitat

peccatum, non poteil peecare, quia non poilec pcccare, nifi per alium actum.

L

V

I

M. habituali iuHttiay plurifcari

intenfm altafecundum modum conattts. Secuudum., malitias. lertiHm , malitias eodem modo differreyquo bo-

cfuarum vnafotejl

Jingtdos aclus malos habere ftroprias

horx, Sc

non rectitudo,quia Cvt dixi)non non rectus,ni(i mediante alioactu»

PrimumyCum eadcm

Pottuntnr carollariA ex ioEirinn data. iusiitioi aSiuales,

,

alia parte

polTctfieri

H O

C

patet

cui rectitudo ineflet,&

quamdiu maquod idem actus recto in non rc-

S

;

parte, puta priori, puta pro medietate

tinuatus per lioram,fi ell rcctus, nct eius rectitudo

489

quia rcctitudo non poiTet xneffr, niiiper aliumactuni,cuiprxciscineiret talis rectitudo ; nec iimpliciter actui recto continua* to per lioram potert inclfe rectitudo pro vna

Dcctorc inprime, d.ij. tn ejHtirto,difl.i^.q.i. Ecdicithic, c^\i.oAftante tufiitia hAbituaU , fotejt haberi aQtu peccati vemalis,vel aBns indifferens. Hic fpccialiter loquitur de iuflitia,quxcft charitas,cii qua ftat actus indifFeres, qui fcil.nec eft formaliter malus,nec fonnalitcrbonus. Et fimiUtcr actuspeccati vcnialis vt patet a Doctote fupra^ej.iy.Sc in i.d.17. Dicit etiam,qu6didcmactusmancns,fiuecongencratiis.vt patct a

ejfe

2..difi.^j.tj.i.nt(.^.

(^ ^.disi. y o.q.6. ^uartum , cfuaiiter vnum eji citatis, (^ i.dijl.xi .tj.t.nu.^.^intum^

grauius aliisjpeciey (^ numero.de qno Doff.locis iam

qtiomodo feccata in injinititm continuanturin damnatiSy iHtelleSiualem, quid nonnullt Jentiant ei auferre potesi,fed tantitm grattuta.

fojitumynu.ii

,

qttia

nonpoffunUcorrttmtere naturam

de vulneratione natur* fer peccatum , mhilfhjftcum

Vtde Do^i.i.d.^j.q.i.nu.^. rejpondendo adtertium , quarum vltima tantum ad vltimitmfinemy z.disi.i\ .nii. 3 vide

Explicat optime tripUcem auerfionem ab vltimofne

.

foteji ejfein aclu externo.Vide triplicem relationem

.

i

etiam de illa auerfione i.d./^y(jrd.^j.q.i.nu.6. 17.

quxdam EX Vnum,qu6dmanentceatiem fequuntur

ifto

corollaria,per

qux criam

dcclaratur propofitum.

Manent»

habitualifunttotiuftitiseaftuales, quot eadem »«-

iuftitla

vna poten: efre intenllor alia,li a£lus vnus cum maiori co- //»"« ^^^'& ii habicus manci ct arqualis imo actus prior poteft eiici ' ' Pj^f' cum maioriconatu Cctunc habebitiuftitiamadualemintcnllorcmcoirefpondcn--^'," ""* "" tem mteniioni luac &: (ecundusactus pocclt cUcicum mmori conacu hcccccrcum ^uale/, iunc

e!iciti,quariim

a
natii elicicur

,

quam alius

,

'

:

,

:

fic,qu6d tunc habicus

Aliud

fit

minor.

qu6d finguli adus mali habenc proprias

,

malitias aftualcs

:

quia ficut nati

func habcre propriasbonitatcs,quia conuenieiuiaSjVclconformitaceSjfiuc eidcm rcgul2,fiuc aliis:ficfingulihabenc propriascarencias.

Aliud

,

malitix eo modo differunt quo bonitaces qux debcrent inefle fi G numero; numero. Priuationcs enimdiftingunturficuthabitus nati

quod

ipccie,rpecie

:

cfiTent diftingui.puca

furdicas,& cxcitaSjfuo

modo difFcruntlpecicpriuatiua,ficut au-

ditus,& vifus fpecie pofitiua,&: hxc cxcicas,& m. •w icc r -• illc dirrerunc

&

numcro

:

,

,

illa

numcro

priuatiuc, ficut hic vifus,

de hoc 1. d.jy.q.i.

"^

9-

^""""^* dijferunt

poutiuc.

t

tf

Et hinc piitec,qu6d non foliam diftiniflio vitiorum Phyficc lcqucndoXcd etiam pcccacorum Theologice loquendo,& hoc rpecic,5d numero, ctiam gcnerc accipi poteft,non tantum per diftiniStionem conuerfionis:quia illa ncc per fe conftituit,ncc etiamdiftinguit pcccatum , vt peccatum i icd accipitur fecundijm rationcm propriam huius priuationis, qux eft formalis ratio diftingucndi ptiuatiuc, ficuc habicus 1

&

"f pofitiuc.

i8.

Apparcr ctiam quomodo

vnum pcccatum

cft

grauius alio,fiuc intcUigatur fccuii-

dum diftindam fpcciem grauicatis,fiue fecundum diftinftam grauicaccm & in cadem fpccie quiaaifkus co modo,quo debet haberc bonitatem maiorem,fiuc in fpc,

j

Ipccic^eodem modo, fi caret bonitate dcbita cft pcior priuatiuc,& fi habeat conditionem aliquam pofitiuam repugnanccm,eft peior contraric. Tcrti6 apparet quoimido pcccata polTunt continuari in infinitum rn damnatis, ic cie,fiue intcntionis in

tamen nacura non conlumccur: nec nacura.

Nam

habilitas nacuralis

,

fiue

quodcunquc aUud

Sdl^cet e[-

f"

^"^'^

^Z"^^"

J

^*"''*

Peccataco.

in """"^^'"i

nulla crcata natura potcft

naturam intclleftualem, vcl aliquid nacurale fi poftcc diminucrc,poflcc aliquando dcln ucre totalitcrillam. Similitcr , cfFcdus contingens alicuius caufx non nccefTari^ concomitatur f uam caufam igitur oppofitum talis effeftus , vel alicuius conditionis in ipfb non dcftruic , vel diminuic talcm caufam mahcia autem in a£ku cft ptiuatio aliqua ia iilo, quod cft effcdus concingcns voluntacis igitut nihil diminuic dc ipfa voluntacc.

m ipla corrumperc,5c :

:

:

Quid

"* '"J'"'"*

^^_

Quodlibet.

49 o

Qui
ift

Enchir./» t.mtHmfit

Refpondeo raalitia aftualis in aliquo a£tu elicito non adimitbonum quod fimul lccum incft. Patct: ncc oportet,qaodadimatbonum, quod infuit quia(vtdiftum cft prius ) adus raptim tranfiens non mutatur de bono in malum. S\ autem intelligatur per bonum,qiTod infuit,habitus gratuitus,qui adimitur peccando , hoc non poteft inteUigi de quocunquc peccato quia fccundum peccatiini j-jon adimit illum, quia iam ademptum fuit nec ptimum peccatum ex per fe ratione fua magis adcmit illud, quam fecundum:quia tunc pcccatum primum eflet lim:

,

:

§lnidadiT/iit

pecca-

tum F

:

:

plicitergrauiusfecundo:quiamalusbonumadimeret) contingitautemquandoquc, fit grauius primo,&ita natum ciret adimeremaius bonum,& ita pet fe adimit bonum illud aftuale adimeret ctiam per fe bonum habituale , fi incflfet 5

quod fecundum

:

pcccatum gencralitcr iliud qr.od dcberet, inefle ficut in caeco nato cx~ citasadimit vifum,non qui infuitj led qui debuit incffe^&itadicit Auguftinus ix. fupcr Gen.de Angclo peccante,qu6d cecidh non ab eo^/juod accepit^fedab eo,(juod acceQucmodo fjf^^if' ^^" /"^^^ voluijfei , & fi in infiniturn addere'tur pcccatum peccato, quGdhbet adimcrct bonitatem propriam,qujE deberet inefle nec eft inconueniens in vno bo~ in bono fimto, coatt- no finito vircualiter contineri,ficut infinitob cfFcftus fuccefljiuc eliciendos, fic & inrieri pojjint finitas reditudincs eorundem. tnpmta. ^j aliud de auerfione auorfio a fine p6teft intclligi adualis nolitio ipfius fi^^ nis; &patctqu6d nonomnis pecciins auertiturifto modo, cumforte frequentcr pcccaos non adualiter confideret finem , vel fi confidcrat , non iUum in fc ex maftdimit igitur

:

:

litia

jidarg.po

fitum n.i}.

refpicit,

Alio

modo

"

poteft intelligi auerfio,

non

formalis,fcd quafi virtualis:quod po-

fic

poni acceptatio aliqua volunratis incom.poflibilis volitioni finis , fxltem cfficaci, vcl confccutioni finis ficut quando voluntas vult omnino aliquid inordinatum , &: dcordinaris a corifccutione finis, puta aliquid concra prxceptum diuinum,fine cuius tef]-

,

obferuatione poflibile non eft confcqui fincm adhuc ifto modo intelligendo,aucrTcrtio modo largius p poteftdiciaucrfio, quaecunquema:

"fiocftfoliusvoluntatis.

litiafcparansafinceflicaciter volcndo, vel

in

adu

voluntatis impcrato, quia

confcqucndo,

cum impcrare a£l:um

fit

& talismalitiapotefteflc malum non ftat volunta:

fincm vltimum, nec ctiam confcqui ipfum. Slcut igitur rcfcribilitas,vel quali inordinabilitas ad finem poteft dici conuerfio:fic inordinabilitas poteftdici auerfio quando igitur accipitur, qu6d non cft nifi vna aucifio in a£tu intex\oti, tk cxtcriori,verum cft duobus primismodisintclIigcndo:im6 uo cft talis auct-

Tertia ta- ^^'^ cfficaciter vclle

tum auerfio potefl ej[e

tnaEltt

externo.

;

^^ j^^^ j^^ ^£^^ intcriori cato,negandumcft imo

&

j

:

j^nlibido auerfio tcrtio

/'

'" ^*^^"

externo.

tur jn

cflTc

modo ,

ficintclligatur

Quod

dida.

improba volnncas

omni pcccato

fi

,

qu6d auerfio

fufficitillainordinabilitas

,

hoc

fit

formalis ratio in pec-

adus impcrati

etiamaddicur ibidc libidine,

cft

immodcratum

,

fcd vcl formalitcr

,

velle

,

libido

quxpoflet dici

,

fi

libido intelliga-

non eft forroalitcr

vel caufaliter concurrit ad peccatum. Siigi-

turlibido, vclcupiditasdcbeteire conuertibilecumpcccato:oporcetextenderc ifta

non tantum ad adum interiorem

voluntatis

immoderatum ,

fed etiam ad adlum

imperatum.

COMMENTARIFS. , ,

^

Tj ^ hincpatet quod non folum diftinSlio vidtiorum philofophice lotjuendo quae vitia ,

,

formaliter priuatiue opponuntur bonicatibus patet ditraditis a Philofopho,fed

&

moralibus

JlinUio peccatorMjTneologice Uquedoyncc dicutur

tantum diftinguipcr diftin£lioncconucrfionis, fciliccc pcr

aliam

& aliam conucrfione ad

crca-

(c conpeccatum vt pcccaaccipitur fccundum ra-

tuiam,vt aliquidicunc,quiailla ncc per ftituicnec etiam diftinguit

tumj fcd talis diftindlio tioncm propriam huius

num^pecc»-

tum

eft^ra-

Hiuialh

>

&

^otc

vnam maliciam ab alia

bonitAs oppofita cft ratiodi-

lt'»gucndi poficiuc

,

&

hoc magis pacet aDo-

in fccundojdift. H--^/'/""'^' "'^"

vnnm peccatum

tjl

pcior Contraric. Apparet ctiam

^uomodo

grauius alio peecato

,

quia

quomodopcc* damna-

cata pofiunc continuari in infinitum in

tis,ncc tamcn naturacorum, nec habilicas aliqua corrumpitur , &: hoc daro oftcnfum eft ia

fccundo,dift.34.vide

m

priuationis,qua.' cftfor-

malis ratio diftingucndi priuatiuc.ficut

aAus co modo , quo debet habere bonitatcm. maiorcm, fiuc in (pecic, codcm modo, fi carcc tnli bonitate maiori debita,il!e adus eft pcioc priuatiuc , & fi habeac conditioncm aliquam pofitiuam rcpugnantcm illi bonitati , tunc cft

ibi.

Gluid ergo adimit peccatum additumpec-

Dico vt dicit Dodor in fccundo,dift.}4. quod formalitcr adimit iufticiam aftualcm, cui

cato ?

formalitcropponitur, fic

quod

nonqu6d adimat

illam>

ptius infuerit, fed quae dcbeiec inelle,

vt ibi pcolix^ cxpoficum

cft.

n

.ytd

i^'

XVIII.

Quxiiio ^d aliMd Je 4uer/ione.DicitDo6tot C[a6d

n

cuctfio ab vltimofiuepoteft intelligivcl fir

adualis aueiho,

luntatUy

quod

virtuali$,vide rnj.
gedoaucrfionc,aucrfiocftaftus

cjualis cft noliiio finis, fiiic

odium Dci,& dicitur aucriio formalis, quiaficut amor Dci immcdiatc , & formalitcr contieititad Deum.fic odium Dci iiiimcdiatc auertit a Deo, fi tamen tale oiium fit poflibile. De quo vide Doftorcm in i.difi.^'.<].i.dr d.^i, Lo-

p hoc

tcrtio

modo

Lucrfio poteft eifc aftus

aU

impcratusa voluntate,vt adus fornicandi , qui impcr^tur a voluntaie cont^a prxccptum Dci.qui prxcipit non fornicari. Ec dc huiufmodi materia,fi:rlicctconuerfionis, aucrfionis.vide prolixc

quomodo

Doftorcm

tn 1. d.^f.

C H O

L

I

V

& &

fpccialiter poteft efic peccatutn in a-

^ibus aliarum potcntiarum,vide in

fiue vinaa\is,
S

fialius volutatis.

Tertio modolargiiis potefi dict auerJio,&ic.Sc

tcrius potcntis

quendodctaliaucrfionc, patctquodcft tantum adils voluntatis immediate ab ipfa elicitus. o ^^'<' modopoteft intelligi auerjio mcdiatc, jfuerflo muL tiPUx.

491

&c. &quomodoh«cauerfiodicarnf

i.dift.^!.

M.

Suppojita disiinSione imputabtUtatis^quamfufra exflicuit n.io.dicit aSluin

externum im^

peratu ejfeproprie imputahilcm accepto imputabili generaliter fro eoytjiiodejijimpliciter inpoteBatevolu»tatis,licet r//cdiate-.mediantefcilicet aclu volendi.Insiantiam vero cotra Jfoc,ad-^. ducit

ad oppofitHmmam cx co qtiod a6im exteratu nonfit impHt^bilis, nifi rnedtante a^u inr

iernovokndt.,bcnefee^uitur.,cjuodfit alia imputabilitoi illiui^cjr aliahuiuijcum nihilpofsit ef-

fe mediH rejpe£lufui

ipfiu^.

Pratereafan:

ibi

diuerfafundamenta, (^ confequenter diuerfi ref

Jpe^u4yefto termitiusfit ide.ReJpondendo tande triplice acccptione

^^'

ad argumentu prindpale pcfitii n. i .dilftnguit tertio modo,mmiru quia

voluntar^,a- dicit d^u externtim tffe voluntarm

eU in pote(iate voluntatis^c!^ Utera ejt clara.Vide Doil.in %.d. 3 1 .n. 1 4.^ i» 4 ^.I4.^.i.».i2 E fecundo in ifto articul6,fcil.dc imputabilitatc,pacet ex diftindione pofita in

f^^fccundoarticLilojfi

ftrifte accipiendo,fo!um illud dicatur in^putabile, quod mcdiatein poteftate voluntatis;patctqu6d folumW/^-jVcl W/fcft imputabilc

J

Si autern

cft

imputabile gencraliter dicaturillud,quod cft fimplicitcr in potcftatc vo- AVtiisimimperatus propric cft imputabilis:quia etfi nbn fit immcdiatc in po- peratusvt^

luntatis:fic aftus

teftate voluntatis:cft

tamcn mcdiantc adu volendi, qui

a-Skus

non lolum fecundum

fe eftinpoteftatcvoIuntaiis;fedctiSvtprincipiumaduscxterioris:quiavoluntas

^^ "nputa"

po-

ponerc illuextcriorem. Excmplu>fcruus ex praecepto doininlocciimputatur domino,quia in poteftatc fua erat aftus ierui,licct mediate. Et fi argiiiturjficut priusquodjllc non cft imputabilis nifi mediante ifto. Rcfpondeo,ex hocfcquitur pr6pofitum,qu6d illius&iftiuicftaliaimputabilitas: Imputabi" idem enim non cft medium,necratio mcdiandi rcfpc^lu fuiipfiuS;& potcft idcm de- ^'^** *^"»

reft peiintcriore ditiilla occifio

dc propriabonitatc:quiaquaqua tern.inus utidc:taine in diyeifis fiidamctis sut diuerfi refpeftus ad eude terminujadus ille, & iftc funt diuerfa fudameta:igiturlicetimpucabilicascoueniatiftis inordineadcade volfitatc:tame illacric clararijficut pri^is

*"'""*

»

^'

"^'^*

J1^'J

aliaficut eftalia caufabilitas,vel aliud lubiaccrc potcftati caufcj, licct caufa ixi.

Adprimum argumentum principale,voluntarium

fit eadcra. poteft dici iliud,quod cft fubic- ^'^ "Z-

qupd eft imperatu coraprctc,qu6d aliquid fic voluntarifi:quia habicus poteft efie in voluntate,& tamcn pon voluntarie voluntas habetillum,qui
a voluncace.

Primu hon

volitu a vo!untace;vel illud,

facit

tariunVjVoluntarium cnim propric dicitur,quod

modo

tur tertio

:

cft in poteftate

& fic adus extcrior cft voluntarius

,

voluntatis,&

fic dici-

ficuc aAusincerior fimpliciter,

non tamen cft xque prim6,fed illo prxfuppcfito.

A d probatioricm minoris dico,qu6d licCt aft us extcrior fcparacus ab a£lt,i incetiohoc eft fine illo poficus in effcy non fic volimtarius, & hoc , quia effedus rcmocior non dicitur voluntariiis nifi ponacur m effe per aftum intcriotcmjquicft cffeftus propinquior tamen quando aftus cxterior coniungltur cum interiori, & ex illo proccri,

i


luncarij

mediaie ; aftus auccm inceriornon

voluntarius,fcdimmcdiace.

XIX. T 1 o harmna ad Ferbum fit foU dependentia natura affumpu ad perfonam Verbi.

Q

'Virhn

fic cft

V

vE

S

in Chrilio ij/tiias natura

Alcnl.j./J.ij.i.D.Th.^./j.^.i.^r.^.c^iff j.
'^^ Onfcquencer quxritur dc dcpcndentia natura: afTumptae ad Vcrbum:Vtrum m ^^f^

C hrifto vnitas natur 2 humanx ad Verbum fic fola dcpcndentia natur« afsuptx

"1!^'['"

^j^jj^

•'»

'

^^f^

plicitlr [k" mitur..

Quodlibet.

492. Argura .

RatJo op.

ad perfonatn Verbi. Arguiwr' quod non.Talis eft ibi vnitas,quae fufficit ad verificSn». dum.pracdicationcm naturac dc pcrfona,iuxta illud primo dc Tnn.Talisfuit illavffi^ ^ua Deumfaceret hominem:(jr hominem Deum. Nune autcm fola depcndcntia non videtur ad hocfufficercrquia dcpendens no pracdicatur femper de illo,a quo depedct: quod patct in propofito:natura cnim afliimpta dcpendet a Patrc,rio tamcn Pater eft liomo,igitur eft ibi aliqua alia vnitas,quam depcndcntia naturae humana: ad Vcrbii. Cotra,difeurredoperomnesmodosvnitatis,novidcturpofreibi aliavnitasinucniri. Hic tria funt vidcnda. Primo qui modus vnitatis fit hic ponendus } fecundo inquirctur qualis ipfa vnitas fit po{fibilis,quantum eft ex partc perfona: aflumentis. Terti6 , qualiter cft poffibilis quancutn cx parte naturae affiampta:.

S Primh

ojlendit dari

C H O L

I

V M.

ordinem dependentije natur* humana ad Verbum^itum quia h*c vnio

von ejl mformationis^nec aggregationis:tun},(juia nonfftrelatio mutua,vel aqutfarantia.,ergo devetidentiit. Secundo^fuffofito c^uod iuxta f.dem folus fltusfit incarnatm , tnferttria tri" mttm^illam dependentiam non ejfe xattfati ad caufam. Secundum, ratione terminandi non effe :

communem tribus.Tertium^effe ^rofrietatem perfonalem.De his vtde DoH. 5 .dtft.i.q. i .».3 Vidc in Enchiiid.

T~AE primo crcditum eft naturamhumanam perfonaliter efTevnitamVerbo vbi caro ccundum Auguftinum pro homine po\ j loan. .Verbum carofa£lum "

ejl

i

a,

f

:

c.ii.Caro nitur,&hocexprefschabcturin Symbolisdiuerfis. pro homi. ^^ .^^ infcrtur ha:c concluf]o,t]u6d ibi cft ordo, fiue de|«ndcntia natura*

huma-

ad Vcrbum.Conicqucntia probatur,quia omnis vnro>,vcl eft per informationem, ne ficaltercacio de perfeftionibuscfvelper aggregationem,vcl cft vnio ordinis, na:

-„j

&

fcntialibu<.:vcl

de proprictatibus notionalibus

,

vel

aliis,

quae dicuntur vnita in

Dco,

de vnione,qujE eft rcahtcr diftindofum :liic aute non poteft poni vniopcr informacionem quia Verbum non cft poccntialcjnec informabilc, nec aO:us informans naturam humanam nec cft hic tantum vnio pcr aggrcgacioncm,quia fic Vcrbum habct vnionem ad naturam mcamrvel Pacer ad naturam afTumptam, generalitcrquodcunqucdiftinftumad aliud fimpliciter diftin£l:um nccilla vnio aggrcgationisjVt patcc,fufficic ad vnitatcm pcrfona:. intelligo

,

;

&

:

Giuid

Reftat igiturtertiavnioi^fcilicctordinis.Ordoautemcftpofteriorisad prius.Paquod Verbum non habct rationem poftcrioris rcrpc£lu natura:,igicur c ,

efi

ndo.

j^ autcm

&

ica dcpcndenconuerfo. natura habct pcr (e ordincm pofterioris rcfpcftu Vcrbi, tiam.Probatur cciam confcqucntia:<^ quia vnio naturx ad Vcrbum importat rclationcm rcalem,noncx partc Vcrbi:igiturin nacuraaffumptatantum omnis autemre:

mucua, nec aequiparantia:, vel cft qua:dam dependentia, vcl rcquiric dependentiam relaci ad iilud, ad quod refcrtur. d Vlcerms qualis fit illa dcpcndcntia naiurac ad Verbum,concluditur cx quodam creditOjifto, fciUc.quod folus Filius eft incarnatusjcxquo fcquitur, quod naturailia non eft vnita ciilibet perfonaein Trinitate,fcd foli Filiojcx quo fcquuntur tria. Priraum,c)u6d iGta dcpcndcntianon cft proptia caufati ad caufam,quiafecundum Dtptnden. tU ad Ver- Auguftinum j>de Tri.i4. Ad creaturam Pater^dr FUiHi^& Sftritus S.funt vnufrincifium. lacio reulis,non

/»«7; efl

Sccundum vcr6 cft, qu6d ratio formalis ccrminandi

non

caufati

^ijqujd

communc tribus

Adca»fam. ^.^ ^^ niinaudi

perfonis

iftam dependentiam non cft quod cft formalis ra-

quia in quocunque cft illud

:

aliquamdepcndcntiam,&hoc

prius naturalitcr

,

quam dcpcndcntia

""j"''

ccrminata.ad ipfum depcndct depcndens:fi igitur ratio tcrminandi cffct commurntnanat r -r» j r ir n ttibus pcrfonis,toca Trmitas tcrmmaret, quod fallum cft. nis nocommuHic dicitur/ quod lic^t fit allquid comunc toti Trinitati,tamcn alio modo cft in nis. fit

•

Var. lib.5.

q''

•

•

vna perfona,qua in alia,&; pro tato pofTct cfle in vna ratio tcrminadi,lic^t no in alia. Contra hoc,in habcndo illud, quod eft commune tribus pcrfonis, non eft aliqua puta quod prima perfona habct illud a nuUo: , nifi percinens ad originem Secunda ab vno Tcrtia a duobus Scd ifta differentia nonfacit , quod vna pcrfona tcrminet dcpendentiam naturae & non alia quia illa difFcrcntia cfTct omnino cadcm, etiamfi nulla perfbna fuiffcc incarnata,fiuc quaelibct,fiuc qua:cunquc folapcrdiftindio

:

:

:

,

fonarpuca Ratio ter-

minadt

eft

perfowlifA< Verbi.

li

:

Pacer lolus fuiffct incarnacus.

Tcrtium fcquicur cx ifto 8 fcil.quod ratio formalis tcrminandi ifta dependcntiam natutx cft cntitas pcrfonalis pcrfonae Vcrbi.Hoc probatur,quJa rcalis vnionis cft aliqua cnticas rcalis,formalis tcrminus.fiuc ratio tcrminadi:quxcuquc aucc entitas,gcneraUffirac loqucdo dc cntitatc,vcl cft entitas efsctialis,fiuc natur^ vcl cft cntitas hypofktica

5^

Qu^ffio XIX.

495

poftaEica,{iucpcrronaIiiSjquandoeftinnaturaintclIe£iuali,dcqualoquimur.Probatl

quod

tcrminandi iftam dependentiam non cft cntitas naturac , fiuC dcpcndctia non eft ad aliqiiid comunicabilCjVt per fe terminum,vcl per fc rationeni terminandi.fed cft ad aliquid incommunicabilc,{iuc incommLinicabiliter fubiiftcns,vt talc,(icut cft naciiriE depcn-

autcm

cft

,

ratio

cflcntiai in Deo:Igitur eric hypoftacica;&: brcuiccr ifta

quod vnitas,

detis,vtcomunicabilis,vcl communicata::{ic patetprimum,(cilicct

liuc

vnio natura: humanacad VerbumcftqusEdadcpendentia, vcl confiftitindcpcndcntia taiijfcilicec naturaCjVt communicabilis ad aliquod lubfiftens incommunicabile. Contra ^ vnio eiufdcm rationis poflct cfl'^ ad pcrfonam Patris ergo haberct tctipinumfotmalemciufdcrarationis :fcd cntitas hypoftatica eft aitcrius rationis in :

:

perfonis: igitur, 8cc.

Rcfpondeo ':diccrctur ad hoc,ficut diccrctur dc communitatccius,quod cft pcr* fonainDiuinis quia fi ponatur alia communitas realis pcrfonx adtrcs pcrfonasx poflccconccdi communisratioterminandi eadem,non tamen propria. :

MM

C a^^ Icct h.Tc quieilio

X.

W&

(it

E

percradfcata in ^.diji.

x

q. •tameii pro datiori intelligentia,adhuc qurftionem ordinati exponam. De primo ergo arciculo, inquo Do
lianc

& dependencia ,<jua nacura humana dicicur formalicer dependere ad

Verbum,

vr ad fuppoficuni

icrminans calem vnione,ac per hoc fuppoficans, fiue fuftencans h,umana nacuram in vnicate fuppofiri Dicitergo quod nacuram humanam per(bnalitereirc Isiinnh

i>

vnicam Verbo.eft

camum ccedicUm,

vc pacec lo.i. VerbHfn caro fti^Hm

efi

,

vbi fecuii-

&

diim Auguftinum card pohicur pro homine , iy eft fcnfus , quia nacura dc nouo cft vnica Verbo in vhitace fuppofici, fequirur quoJ Vcrbum fa-

Pide in Ea€hirid.

(.

ftum fir homo, Ex Koc ergo quod natura humana eft fic vnica Verbo , infcccur quod ibi eft ,

ordo nacurz humana: vtl

efi per

pcr

Hdatio

OT'

tl-»l<po efl

m

ItiflicittT

setifi.

(c,

:ld

informationem

Vcrbu,quia omnis vnio vcpacecin compofico

y

vbi forma fubftancialis pcr fe vnicur

ma-

tfi

m»tiontm.

S.

Dodlore

tius,vc patec k

in pluribus locis.Seque-

quod natura humana

recur ctiara

&

,

diuina tC-

(encibi confufic,vc patcc in i.dtSt.i.&

i.

i

b Refiat igitur tertia vnio,6cc. & hoc ftcidc loquendo de ordine, quia commanitet loquendo, eft

etiam brdo prioris ad pofterius, vc pacec in

d.io. Scd inpropofico accipicordinem

i .

vc dicit

,

natHr£,ciim

go , cum

neceflario A-rcrnum. Sequicur cr-

fic

Vcrbum dicar pet rclacioncm otdinis, quod natutaaftumpta habet pcr (c ordincm pofterioris ad Vcrbuni vt ad prius , ita dcpcnrfcnciam , ita quod talis vnio talis

vnio nacurx dd

fc

&

ordinis nacuri ad Verbiim cft cantiim vnio dc-

rcndcnci.T,qua natura

bum,

humana dependet ad Ver-

quia omrtis relacio per

fe

ris

ad priu3

c

Probatur etia ccnfequentia,

cft rclario

ordinis pofterio-

depcndentiar. fcilicet

quod vnid

haturs

humahx ad Verbum

rclatio

dcpendcntix,quia omnis retatio

fit

dependcntia.fiue reatis

non

& -AicKndn mHtua,<^\x\z relatio caufx ad caufacum cft mucua & illa non dicic dcpendcntiam aliquam in caufa, liccc rclatio caii(ati ad caufam dicit dependentiam in cau(ato dicit

nima

milicudinis nocac dcpendenciam vnius adaliudi

vnit.is.vt paict in i.d.z.p.i.q.i.

Vel

efi

vnto

ad pofterius , vel cconcra, ordo , ibi eft prius & pofte-

,

fimilicudinis

,

quia hon fcmper rclatio huius

Vt patccdc duobusalbis pcrfe(fli(fimis

quia vbicunque

Dodkot

rius

,

pi, vc

& relacio ordinispoceft mulcipliciccraccic^pofui fupcr

a.i.Li addic

j .d.\.q. i

(^ /if.inquiCj/iit altercatio

Dodor

de perfeBionibui vel

tf-

ftntialibut,fmz de atcribucis diuinis, vel depro-

& quomodo dicacuc Ad

propoficum

, dicit quod vnio nacura: humanz ad Vctbum noneft per informacioncm ; pacecquia fi nacura humana inforroaret Verbumitunc Verbum elfec pcrfcdlibilc a nacura humana , & (ic

applicando

eflcc in pocehcia rcceptiua

ad aliquatn formam,

quodcft impoiTibilc, cu omnis imperfedio formaliter repugnct Vcrbo:ncc fimiliter Verbii cft adus.fiuc forma informans nacuram humanam,

&

:

nec dcjHiparantit,c[u2M% cft rel.itiD xquaiicatis,vcl

er
cft

Vt dicit

in i.^.^o.concraHcnricum.comrouniccc

crgo omnis ranti£,vel cft in

,

fi-

relatio realis

efi

non mutHa,nec aijuipa-

qutdam dependiniia

propofito

(cilioct

realis

,

qualis

vnio naturx humanx,

qux

rcaliter eft relatio dependcncix, vel reijHirit dtpendtntiam rtlati ad tllud , ad quod rtfertur;

fic rclicib crcature ad Deum, qiw requirit creaturam realitcr dependerc ad Ucum, ad qucm refsrcur mcdiance relacione dependcntix. Cijm ergo vnio nacurs humanx ad Verbum fic rclacid

realis, pacet

quia

Vcrbo, vc paccc

aliter

in ^.d.

patet,quia Veibum ra, cCim

noh

fic

non i .

fuificc realicer vnica

nec

cft rclatio

mutua;

non refenur realJterad nacu-

aliqua rclaiio realis Dci ad crea-

turam, vt probac Dodor in \.d. jo. nec cft proprix xquiparantix , quia relatio xquiparantix

quia tunc cx Vcrbo,& nacura humana (ierec aliquod cercium c6pofitum,& fic Vcrbum habcrct tationcm partis refpe
propric fumpta fempcr

partcm rcpugnot in(inito,vt probat DoAor in i. (d.S. (ju. 2. Et fimiliter Vcrbum diccretur pcriici pctfc^ione compofici , quia omnis pars vt pats

caufacaa totaTrinitate,vcpatocf rel="nofollow">7 3.
&

5f»,V Optr,

Tom.Xll.

ejKiiJitvr'-

^,

relacionem pofterioris ad ^nas:patet autem cjuod yerbum non habet rationem pofierioris refpeSfu

fubicAo,inform4ndo illudjW efi vnwper aggregatienem, Cicatiil accruo lapidum, vbi pIuraTunt vnica,inccr qax hcc eft aliqua informacio,nec aliquis ordo,nec aliqUa dcpendcncia,& hxc eft mi-

vnica,vide in i.d.j.q.i. InccUigic ergo dc vnionc,

per infor-

^

K. I

TOKf»<j>&c.

Vnii nxtur* quac eft incct rcalicer diftinfta.

Verbum n n

T A

alicuius cocius,parcicIpac perfedlionem illiusto-

tcrixjinformando illam, hmiliter pacec in copofico per accidcns , vbi formaaccidehcalis vnicur

prittatibtis r)otionalibm,5cc.

hum*n£ *d

N

eft

mucua , vc pacetde «-

qualicacc,fimilitudine,& huiufmodircrgo rclacio rcalis fcilic"et

dependetix,quia

calis

nicnfcpaiTcimroediacc can(ari,vi

T

t

vnio

cft

vcrc

ibi pacci.Tali^

vnio

/» 1?« fi tft reUtioifirt^ ^»»»'*'*»^ "'

Quodlibet.

494

qa« eft quaeda dcpcndcntiarca-

vnio vt caufara, lis, iticludit

per lealem idccitatem aliam relatio-

h Comra. Hic Dodlor

vnionem.

intcndit inferre

qu6d

fi

tocm dcpendentia: formaliccr tcrminata ad Dcu: S: hoc modo vnio vt caufata^dicitur formalitcr qiiKdamdcpcndctia.Scdtalis vnio,vt coropara-

proprictas pcrfonahs eiTet ratio formalis tetmi-

ad Verbum, fuftentificans naturam humana, tunc propric non dicitur dcpendcntia ad Vcr-

rationis,cuius

tiir

bum,

qnod

ita

ipfa dicatur

depcndere ad Verbii,

ruppofKum fuftentans ipfam : fed tcquiric nacuram numanam dependcre ad Verbum, vt ad vc ad

fuftentans ipfam tura;

humauac

:

pitec orgo

quomodo vnio

na-

eft relatio realis dependenti.-e.

f^lteriks,qH4lis/it ilU dependentia, natur,t,8cc.

d

Nunc

Do(ibor dcclarat qu.T depcndcncia

fic calis

vnio:& bieuitec djcic quod non cft dependcncia caufati ad caufam , ica quod cum dicitur natura hum.-ina vnitur

Verbo

in vnitate fuppofiti

,

non

humanam dcpendetc ad Vcrbii

nocacur nacuram

vc caufacu ad caufam,quia vt

fic

ta

natiir.^i

huma-

na,quim yniofunt caufata ad totamTrinitatem. Sccundum dcclar.indum in ifto articulo eft, quod ratio formalis termiuandi iftam dependeutiam non eft aliquid commuuc tribus pcr(bnis

,

quia lunc tota Trinicas ccrminarcc iftam fimul fuillctaf, Sc Cic natura humaiia

vnionem

twn.

tio formAlis tcrminandi talcm

fumpta a £ribus,quod eft falfum. e Hic dicitur. Hic rccicac opinionem VarroniS, lih. ^.cjH.i.

quam

hic improbat, fcd prolixius in

tcrtio,dift. i.qujeft.i.

Coiitra hoc inftat

lud,c[Hed

efi

f Sequitur

Doilor quia

commane ,

hM)endo

in

il-

tribus pcrfonis,8cc.

SiHcfohts Pater fnijfet incarnatHS,

nandi iftam vnionemiqu^d tunc proprictas pcrfonaUs Patris , proprfctas Fihj cilcnt ciufdem

&

&

<
oppofitum ptobatum

j.Quodautem

cft

>"»

i

.d.j.

{cquatur,patct,quia vnio

humanx ad Patrcm circc eiufdem ratiocum vnioncnaturae humans ad Verbumtcr-

naturx nis

go & termini cficnt -eiufdcm rationis,& perconIcquens rationes formalcs tcrminandi,quia vnio nOn elTet eiufHcm rationis , nifi etiam ratio forrBahs terminandi eirct eiuIHeni rationis. i

Dicit Dodlor

quod

tum.Scc. Vult dicerc,

diceretur ad hoc argMmen-

quod

lutiuis perfbnarii poflct

fi ab vltirtiis conftiimmcdiate abftrahi aili-

qua reahtas realiter communis illis , tunc ratio formahs tcrminandi iftam depcndcntiam clTct communis tribus , tamcn vna perfona non tcrminarct , nifi pcr ratidJicm formalem propriam fibijfed perfona: diuinae,fiuc proprittatcs pcrfb-

nalcs

non conueniunt in

muni

contrahibili

,

ajiqiia

rcalitatecom-

aHquo conccptu ab-

licct in

ftrado ab ilhSjVt patcc in i.difi.iC 8c ideo tales proprictates non funt ciufdem rationfs, ita quod "conucniant in aUqua rcaiitarc cominuni,i!n6 vt fic,funt

fimphciter,&prim6diuerfa, vrpatetiw

i.d.y.i}.& 2<J.jionfiinccamen prim6 diuerfain

aUquo conccpto communi abftrado pcr intclledum,vt patcttw i.d.iS.&c vidc qiiac notaui fuper primo, d,i^.& if. 8c hoc modo nonponcrctur taUs coccptus comunis ratio formahs tcrminadi

patct,quia fempcr Paccrhabcrcc

illudcommunc

cii ratio

Filius a Pacrc,6r Spiricus

faudus a Fatre,

cntitas reaHs,vt fupra patuir,&taUs coccptus

a

fe,6i:

&: Filio.

talis diffcrcntia ellec

Et pra:terca

tum r.-itionis,vt

realcmdcpcndentiam

ratio formalis tcrminanJi

patet a

tan-

patet,fcd rclatio rationis noneft

Dodore in

niunis

formaUs tcrminadi

non cft in

muniSjfed n5

Vlcimo dicit Dodlor quod raiioforirialisterminandi ifiam dependentiam natnrx efi entitas

g

humana

dependentia

le entitasrealis,fed

modo poflec poni racio formaUs

fit

co-

bcnc primo

tcrminandi c6-

formahs tominandi alifada fibi propria,ficut natura

cfTet ratio

cui perfbncc,nifi vt

tcrtio,dift.i.

rale

eft ratio

formalis gencrandi

fibi fimilc,

qu.T eft comunis

omnibus indiuiduis liominis,&

perfonalis perjonj: rcrbi, fiue proprietas pcifona-

cimc Socrati no

ciret ratio

hoc proba: Dodlor quia racio formalis tcrKiinandi iftam depcndchn.im rcalcm cft ah'qua non cftaUqua entitas cntitas realis , vt patec

fimile,nifi vt fad.i propria Socrati,pu?a per lia:c-

ceitatem contrahetem talcm naturam ad Socra-

tribus perfonis, quiatui-w: trcs perfouje

tribus pcrfonis, id cft, tribus proprietafibus per-

lis,c<<:

,

comunis

fimul terminarcntjergo

&

cft

Verbum

perfonse Verbi,fi

aliqua entitas propria

terminat

,

vel propria

perfona Patris,fi Patcr termin.uct,fcd tahs entitas propria Verbi eft tantumpropriecas pcrfon.iiis,puca filiacio,

fi

Vcrbii conftituacur in efe pcr-

tcmjfic fimiliter

fbnalibus,

formalis gcncradi fibi

cllet talis

fi

illa eflcc

rcalitas

ratio formalis tcrminandi ta-

lem dcpendenci.im communis cllcc racio

communis

formalis cerminandi

iUis tribus,fcd

no

Vcrbo diuino,nifi

vc fada fibi proptia per jiliquid contrahcns ipsa

ad Verbum,licet hocfitimpoffibilc,quiahoccf-

impcrfcdionis in Vcrbo diuino , nam quiceft inDiuinis cx natura rei,eft fimplicitec

d pcr abfolutum , de quo in ftimo,d'fi-i-(>- talc abfokitum conftituens pcifon.am Verbi clfct ratio terminandi. Ec nota

fct

vnam rationcm,quam facitDodor««

contrahibilc,fiue dcterminabile, vt patct inpri-

fonali per relacioncm

probando qu6d

,

vcl

fola proprietas pcrfonalis

S

Hon qtie cjuh

i.difl.\.q.i.

C

fic

ra-

H O

quid

in vlciina aftualitate

,

ita

qu6d nullo modo

cfi

7/w,diIt,i.p.i,q.i.& d.^,qH4tJl.i.

L

I

V

M.

rept4gnat perfontc dinina termi/iare dependentiam natura creatt^nec quaferfonAym^

dtHina

,

ncqnc

dentiani)de (juo agit

jtia kec.Eatio esi

,

quia inde^endenti nonrefugnat terminare depen-

Do^.^M.q.i.nnm./^. vbi

teijcit

ratienes

B.Thoma^^' Henriti adhoc.

obifcit quatuorpulchras infiantiM.

de hoc^.d. i.q. 1.11.4

DE

fccundo articulo'' principali videndufn efl: , qiiomodo Cc poffibne.cx parie tcrmini,quomodo fcilicct hocfubfiftens incomunicabilc^vc taIc,poteft ccrminarc dcpendentia:hoc aucc potcftaliqualiter dcclarari ficSi repugnarct fibi dcpendcntia tcrminarc,aut illa repugnatiacfrcc pcr hoc,qu6d eft illud fubfiftcs fiuc perfona:aut per hoc qu6d cft pcrfona diuina:auc pcr hoc, qu6d cft ha:c pexfona, qua; fciL folaponitur cerminarc dependentia:fed proptcr nullu iftoru repugnat ifti perfonx.

Quod

XIX.

Quseftio

495

Q\i,od probatut dupliciter. Vtimb fic :lnde'pcndend ndn rcpugnat cefmiiiarc dc- r„depen^ pendenciam.etfi habeat propriam indepcndentiam noh tcpugnatfibieffetetmmuiU dtfiti mtt proprium dependcntiae. Nunc autem Verbum, quantum adcntitatcm fiwra , ctiam rcptgnof perfbnalem.cft independcns,& hocindepcndcntiafibipropria. Igitutnulloiftorura t^*"^^

Probatio minorisxui for- ^ ^*^"

modorum repugnat fibi terminarc dcpendentiam.

trium

mahtdr repugnatomnis ifnperfeftio

quod

ei

;

formaliter repugnat oranis dcpcndcntia

*"*

j

& rcfpc^u alteriu^. Hcc patcfj

eft formalis ratio rcpugrtatitii rcfpcftu vnius,

cft formalitcr imperfeftio , vel omnino habct neccJfTarid imperfc^ioncm annexam:nunc autemFilio rationc proprictatis hypoftaticae repugnat Repngntifi formalitcr omnisimpcrfcdio: icaquodiftapropriecascft ipfi Filio fbrmahsratio rc- «»»«'« "«^pughantia: niliil enim ponitur in Diuinis cx natura rei quin fibi prjecififlirti^ <;onfi- P^^f'"^" dcraco,Tepugnec qUiax;unque impcrfe^io alioquin praeciS^ quantum cft dc fc poffi^ i^zLr bile cflet fibi aliqu:im inipctfeftionem competerc & itapofito , quod iUafmpcrfe" ftiocompeterct ,adhuc ipfa poflcc manerc ipfa 5 & fi ipfamc^manet, eft intrinfeca Deo igiturpoflibilc cflet aUcju.im imperfcftioncm cfle intrinfccam Deo : quod cft

quia depcndentia vcl

:

,

:

:

:

impoflribilc.

Contra iftamrationcm ' obiicitutjprinK» contra maiorem t quia fi indcpcndcntla concluderetpofretcrminare dcpendcntiam igitur indcpcndentia tahs concludcret pofle terminare talem dependentiam confequcns cft falfum : ficut parctin multis. :

:

Prim6

in iubftantia,&accidente:quia

omnis

ftibftantiaeft indepedcns

indcpcndcn-

adfubic£l:um:8c tamcn non omnis fubftantia poteft terminarc dcpcnaccidcntis ctiiufcunquc ad lubiedum ficut lapis non potcft tcrminarc dc-

cia accidentis

dendam

:

peiidcntiam fapientiac.C6nfimiliter patec de dependctia totius ad pattcsrquia muhft lunt,quibus repugnat dependerctali depcndentia, quac eft totius ad partcs , hcc ta-

men poflimt

terminare talem dcpcndentiam, ficut

eft

quodcunquefimptcx

,

quod An-

jion eft cotum.nec pars. Patct etiam de indcpcndentia caufatiad caufam, quia

gclus eft independens a

qaocunquc caufato, vt a caufa non tamen poteft tcftninarc :

quodcuttque ciiufatum. Appatetetiam commLmifllme de prop'riet^tc,de quaeft propoficum,qUia ptoprietas perfonaiiSjCum fic omnino independens,fecundum hoc poflce tcrminate omnem dcpendenciam crcatura: ad Deum vt caufati ad caufam 8choc fecundiim c^uamcunque rationem caufahtatis,qnod eft manifefte falfum quia proprietas in pcrfona i^on eft formalis ratio caufandi,fcd ahquid communc tribus , vt didum cft fopca pcr 3.7Vtfe.rj, Auguftinum. Relpondctur Igituradmaiorem quod licct indepcndcnti , rationc fuac indepentiae non repugnat,quod ipfumterminetdepcndcntiaaltcrius:tamcniDdepenJ6cia ^^ ^Z. * non fufficit ad hoc,Vt fibi conueniat tetminarc:fcd opoctct qu6d habcat prioriratcm, „l"^'r{^ vcl pnmitatcrh erfentialem rcfpcftu iUius.quod depcndet aa ipfumtquia dcpcndcn- ^^ tirmi*tia cft pofterioris cflcntialiter ad prius cfTcntialitcrtopOrtet eciam quod iiabeatpCr- nadMm dt-> fedioncm aliquam,refpe6tu cuius dcpendcns fit impcrfedum:&; ad propofitumcn- pendentiH titas hypoftatica non habet ptioritatem cffcntialem rcfpedu crcaturae quia ordo cf- *tteriut, ,

,

:

'

,

:

fcntialiscftpctfeinterefrentias,diftinguendocfrsntiascontraeiuitatcmhypoftati-

terum fe habent ficut numeri : cntitas ctiim hypcrfcda vcl fimplicitcr pcrfcdio , prout didlum cft in quaiftionc dc hoc mota. Per idcm negarctur minor quia fi aliquid cflTct ratio rcpugnantiae refpedu cuiufcunque impcrfcdionis ipfum cfTct pcrfcdio fimplicitcr. Si cam.Formac cnim,id poftacica

non

cft,quiditates

eft fimplicitet

,

non cft pcrfeftio fimplicitor , fcquitur quod ipfa non cft omni impcrfeftioni, Sc per confcqucns ncc pcr ipfamha-

igitur cntitas hypoftatica

formalis ratio tcpugnandi

&et pcrfona formalitcr propriam indcpcndenciam.

CO M M i

Y^ O/r». S„il^ Scoti.

^

E

N T A %iy S.

'TN •^ fecando articvto principali videndMm L^cjt qHomodofitpoffibile ex parte termini,

id eft

,

ijnomodo hec fubjiftens incommunicabile,

,

fcJlicet

Vcrbum 6.mx\um,vttalepoteft

dependentiam,

terminare

& argujt fic;non repugnat Vcrbo

tcm. Probatur antcced6ns>qaia

tcrmiiiare d»-

fi

pendentiam talem fibi repugnaret, aut iquia

verbum

loqucndo eft

\

cft fubfiftens,(iue

aut quia eft perfona diuina

h«c perftna

,

id elt

iioc drer,

perfona.abfoluti j

aut quia

aut repugnat p«fbaut inquantijm diuina,

,

diuino pofte terminare talem dcpendentiam j crgo poteft fimplicitct terminatc. Patet con-

n«, inquantiim pctfona

fequentia.quiaficutrepugnantiadicit incompoC-

mcmbrum dandum,proptcr quod rcpugnet Ver-

fibilitatcm.itanonrepugnantiadicitpoffibilita-

bo

Sc9ti Qjnr.

Tom.

XII.

'

'*

,

,

aut inquanttim hatc pcrfbna

poflc

:

non

videtur aliud

tirminvc talcm dcpendciitiam

Tt

a

}

fei

pro

J^ff^-.y*

Quodlibet

496 propteftjullitm iftorum rtfp^gnat

&arguit

Vcrbo

ta fi
diuind,

x.Independentinon repugnat termi-

fic

nare dependentiam, &c. fed VerbHm tjuantum ad fuam etiam perfonalem , efi indepen-

lem depcndcntiam fibi oppbfitam. Refpondetur igitur ad maiorem. Ex qu6 1 Doftor dcdit multas inftantias contra illam maiorcm, hicdicit nonlecundum opiiiionem prcN priam,vt patebit,qu6d illa maior non eft fimpliciter vera, quia fola independencia non eft ratio

entitatem

dens,& hoc independentiafibi tlc

indep&ndentia.qux

titatis per/bnalis

qux

,

fibi

loqucndo

pru/^r»*,

cdnuenit ratione en-

entitas cft propria vcrbo.

Probatur ifta minor,quia cuiformaliter repugnat omnii imperfe^iv , ei formaliter repugnat omnis dependentia,& ^uod eftformalis ratio repugnantia

refpeBu vnius

tfietiam refpeBu

dcnti£

&

,

id cft,

,

alteritts

dcontra

fcilicct

tio rcpugnantiae rcfpedlu erit

quia

,

ftioncm, quia limitationem

,

& omnc impcrfe-

nihii ponitur in diuinis ex natura rei

, quin fibi prxcifiQIm^ confiderato repugnet ofnnis impcrfe(ftio, quia Ci fibi non rcpugnet , crgo aliqua

;pouibfIe

fonali

,

poffit fibi competcre,<5f pofita

mancret

7em

,

quia

eft ibi neccflc ellc

nifi vt intrinfeca

idcntitatcm,

,

&

noil

Dco , fciliccr per rea*

& pet confequens poflibllc cf-

refpc(5lu illius

,

rnaior fic intcUciSta videtur habere veritatcm, alitcr

non.

Nota ramen qiiod hac non

cft prarcifa ralio

,

veritatis illius maioris (vt infri patcbit

ifto

modo conccfla , minor fumpta

)

maiore

vidctur n©-

ganda,fcilicetqu6dproprictas pcrfbnalis habeat f rioritatcm cficntialem relpcdu crcaturat , Sc

quod

dicat

perfcdioncm

rclpecflu illius.

Dc

pri-

mo patet.quia ordo cflentialis cft pcr fe intcr

aliquamimperfedioncm efie intiinfeca Deo, quod cft inipofllbilc , quia enti infinito fci-

fcntiasjdiftingucndo eftentiam contra entitatcm

maliter^fimpliciter repugnat omnisimpcrfcftio.

hypoftaticam

fct

6,

ratio for-

dicit imperfead quod depcndct , ita terminans depcndcntiBm dcpcndcntis ncccfla-» Tio dicit pcrfcAioncm rcipcdu dependentis ; 8c

per

mane-

adliuc talis proprictas pcrfonalis

ret in diuinis

quod

,

dcns vt depcndens , neceflarii

dionem

impcrfciHiione in proprietatc per-

tali

,

,

Oportet etiam adderc

liter.

malis independentiaE habeat aliquam perfcdlionem refpedu dependcntis , quia ficut dcpen-

neceftario incliidit impcrfc-

ftum includit neccllario aliquam depcndentiam. Sed Vcrbo diuino ratione proprictatis perfonalis Vcpugnat formaliter omnis impetfcdio, quiii

imperfedio

lius.quad dependet adipfam ; patct , quia depcudcntia pofterioris enentialiter ad prius eflcntia-

quidcft formalis ra-

omnis dependcntiari

etiam rcfpcdu omnis imperfie^bionis

omnc dcpCndens

fbrmalis terminandi dcpendentiam ,fedo.p6rtet addere,Cdlicet quod ratio indepcndentia: habeac realitatem.fiueprimitatem ejfemialem refpeilu il-

omnis impcrfc{5lionis, , fcilicctomnis depen-

k

:

Contra ifiam rationetn. Do6lCr inftatcontra hanc ratibncm , vt magis dcclaretur , quanl etiam rationem facit in tertio, difi. ijuxfi. i Et

tialis , fcilicet

primo

phum

i .

ifta

inftat

non

contra maiorem

probando quod non repu-

fcilicct indcpelidenti

vera

fit

,

.

&

fcilicct fpecificc

qu^d tantum

pet fc pofterioris efTentialircr ad

, ptobatur per PhilofijMetaph.tex.com.io. \hi vu]t,qu6d for-

prius pcr fc efTcntialiter 8.

m£e,id cft,quiditarcs rcrum fc habcant,ficut niicft propric ordo cftcntialis. Dc

fecundo patct

pendcmiam,igitur

fimplicitcr perfecta

tali

independcnti podetcon-

bcnire polfc tcrminarc dcpcndcntiam talcn? ,pa-

S

H O

C

intcr cfTcntias,

diftindas fitpcr fe ordoeflcn-

gnat terminare dependentiarn,^ arguit fic Si indepcndenti non repugnac polfc tcrminare dc:

cf-

meri, intcr quas

prout ditaura

L

Soluit ohiecfioncs conira rationefh conclafionis

1

V

alUtas j

,

quia cntitas hypoftatica non

cft

,

cft

vel fimpiicitcr pcrfc^ioi

fuprk,f ««/?.;

M.

^

eariftn visfiat

in his prspcfi-

ad canfam , vel accidentis ai dependentiam terntinare , alio^uin ^ngtltts

Prirn* , independens tali aependentia ^ puta caufati

iibnibui.

fubie6tunt

,

non ideo potef qualenicuncjue

dccidens. Secunda , independens talt dc^ , <^ lapis fubiectaret otnne pendentia non ideo poteH talent dependentiam cuiufque dtpendentis termmare. Patet exemrcattfaret reliqtta creata ,

flli allatis.

tertia

,

inde^endens

tali

dependentia potefi alicuitu dependentis talem depen*

dentiam terminare , vel priorem ^ mediate vel immediate :fic lapis alicuius accidentis depen^ dentiam terminat.,& Detfs^licet necfueat terminare dependentiam accidentis per modumfub, terminat eam mediate, caufandofabiecfun>\ quod efi terminare dependcntiam priorem. ^uarta , independensfiittpliciterpoteHfaltem alicuius dependentiam terminare , huiufmodi

iicii

Diuifio de. est proprictoi perfonalis in

pendentia,

uid termi-

nanda

Deo^ (^ ideo ptteli terminare dependentiam communicabilis ad

fuppofitfim. Per hoi clare foluuntur qttatuor infiantia pofita, circa qutu babet Do^er putcher-

rimam docirinam.

di-

uerfas de-

pendentias formales,

AD

ifta

"",

Ad

prinium. Depcndcntia potcft dupliciccr

formalitcr,fiue quafi fpccic

,

diftirrgui-

Vno modo

fccundum rationcm diftindtam formalcm depcn-

modo quafi raatcrialirer,fccUndum diftindioncm ipforum dcpcndcntiiu

re^uiriitur

dentije:alio

diuerfa ra-

& Iioc dupliciier,vcl in eodcm ordinc,vel in alio, & alio. Prima diftin^tio rcquirit

tiones ter-

minadi,vil

tcrmino rationemformaIcthtcrminandialiam,& aliam,vclcandcm quafi

'va

illimitata,

vua illimi- vlrtiialitcrfcilicctjVelemirtcntercontinente tales ratidncsformalcsdiftindas. Sccuda diftimdio " non requicit diftin^lioncmnifi corum quae de^ndem:ds quandoque tata.

UU

j^r*

Qux{kio

XIX.

497

Sftadiftindarnntcmfdem ordinis, qiiando, fcilicet zque itnmediatc, vcl a»que mcdiacc dependcnt adidem quandoquc fLinta)cerius ordinis , quando fcilicec vnum dcpendct mediate &:ali'jdimmediatc. Licet igituriftapropofitio fitfalfa ", InJefendens tali defendenda. foieji ^ualen.cHnqiie dcpendentum terminare Sc iftaetlam: :

,

y

Jndependens dependentia tati potesi defendeniiam cuiufLU»(jU€ depehdentis tertnmare tamen videtur ifta probabilis,qu6d independens talt dcpendentia potesl alicuius dcpenden:

tis

talem dependenttam terminare^vel priorem-y& hocvel immediatetvelfaltem mediate : &: probabilior > Simpliciter indepefidens poteU cuiufcumque dependentis^ velfaltem ali-

ifta

Et iftatum duarum propoficionum nota,qu6d qu:£cumquc entitas quacuraque alia vcl cft vniica vidctur pofte haberi cx connexione cntium, per fe prior,vcl pofterior taceeorum,fiuc vniuerfi,qua: vnicas eftordinis lecundum Philofophura i r. Metaph. videreturenimillaentitasinconnexacum aliis,quac non haberctper fc ordirtem

cuius dependeniis aliquam dependettti.im terminare.

veritas apparcret,fi ifti eflet :

priotis,

ncc

,

&

&

Trit.rji.

poftcrioris.

modo poflet negaii confequcn- Quafe dependeniia non poflicterminarecalem dcpendcn- ^«*/'^ff idc6 .'*«'"^«"* tiam,hoc eft propccr aliquid anncxum fuac indepcndenciac, qux eft hmicata , potcft habere ahquam imperfcdionem annexam. Sed hacc ratio non tcnct dc indfc- ^,^^ Qj.iandoigitur argitur,fi indcpetidentia,&c.Vno

tiaP ,quia

fi

independens

uili

&

cHiuC-

pendente fimpHciter:quia in t.ih faltcm nuUa eft imperfci^io. Ahter etiam defidt illa confequencia i quia non oportet qu6d talis indepcndencia concludattalem ccrrainationem,nifi indcpendentia fimplicitetaccipcrctur in an:

tecedentCjficquodindcpcndentiafimplicicer, &: omnimoda concluderct pofle terminareomnem dependentiam fcd hoc nonfuitacccptum,fedfolummod6 quod :

indcpendensomnino

,

dcpcndcntiam tcrminarc:hoc cnim

/,^^ ^„^^ dentis.

Indepen«'"•'7''»-

^"'"^

*

^

ad

pgteftomnc

f ropoficum:quia per viam diuifionis,fcquicur cum illud indepcndens,de quo cft fcr-

dependenA

mo

icilicet

poflct aliquam

pcrfona,vel cntitasperlonalis

fufficic

non poflitterminare aliquam deperidcn-

,

tiam,quac eftcaufati,vcl mcnfuratijvel alia huiufmodi:qu6d poflit terminarc iftam,

qux eft naturac,vt cft communicabihs ad

aliquid,vtincommunicabilitcr cxiftens.

confequens fecundiim intericftum priiscxpofitum,fci!icctqu6d indcpendens tali dcpendentia, alicuiuscalitct dependcntis , vel priori dependentia , dcpcndentispotcft dependentiam terminare. Per hoc patec adillas inAliterpoiretco icedi

'

ilantias ibi pofitas.

Ad primam:quia fubftantia illa poteft aliquam depcndcntiam

alicuius accidcntis

conucnire &: efto quod cflcc aliqua fubflancia non fufccptiua alicuius accideniis ficut eft naturadiuina illa tamen poteft terminarc aliquara dependcntiam priorem,qu.im fitifta:puca alicuius caufaii ptioris tcrminarc puta ilhus,quod natum :

eft fibi

:

:

.

dcpendentiam ipfius accidcntis. de partibus per idem:quia fimplex , quod ncc eft ro- sirKpUx tura,ncc pars,non poteft tcrminare depcndentiara tocius adpartcs, (ed poteft termi- pouftter^ rninare dc* nare dependcntiam pt iorcm,quam fit illa,qux cft totius ad partcs. Et fi quseras quam dcpcndentiam terminat AngelusrcfpeduigniSjqui dcpcndet pt"dentia ipfo accidente:&

fic

racdiatc termindc

Ad fccundam,dc toto

,f &:

iparcibusfuis? ^

Rcfpondco,illani depcndentiam) quac

he

eiTcntiali

cft

minus nobilis ad magis nobilc in ordi-

naturarum.

Pcridemad

^Zd7^"' ^/J-J,"^'^

partthuf,

tertiam:quia Angelus tcirrainat dependentiam cuiufcunquc natutac

hoc mediate vel imraediate illam quidem, quac cft fccundum oi dinem eflentialcra quidicatum:& illa cft quodamraodoprior dcpcndentia illa,quac eft effc£kus a caufa cfficientctimo haec vidctur omnino prima & hacc potcft aflignat i corainferioris:&

;

fic

^nge-

lus Upidts

^ rnenjh^ ^*^''

,

muniter conuenirc cuihbet indepcndenti refpeftu ihius , refpe^lu cuius dicitur independcns. Ad quartam

' independcns •mninobenc vi(ietur,qiT6d nciceflario poflit llicjuani dependcntiam tct rainarc , quia non vidctur aliter conncxioncra haberc cum ahis entibusjfcd non oportetqu6d qualemcunquc dcpendcntiam pofllt tcrminare quia :

illam <\\Mc requirit in termino perfctftionem firaplicitet

Caufaciad caufam,non terminat:nifi

depcndcnSjfi

fibi

fit

pctfcdum

repugnet impcrfeftio

,

licetfibi

,

cuiufmodi

fimplicicer

:

poceft

non conueniat

ftio:quia entitas hypoftatica,vt talis,non cft perfeftio fimpHciter talis eft

eft

:

depcndcncia (^^^ ju^

autem eflc

itl- poftafisnon

fimpliciter perfe

dt-~

pendemii^

imperfeaa.

ScotiOper.Tom.

termtnat

ncc tanicn omnis omnem

Xlh

^^

}

^^^

Quodlibet.

49«

Per hoc cxcluditur refponfio ad maiorcm " , quia independenti omnino, necrafuse, nec ratione aliciiius fibi annexi poteft repugnarc gencralitcr tciminarc quamcunquc dependcntiam. Ec CLim tangitur, quod ad hoc vt tcrminct , tequiritur quod fit prius eflcntialiter: poteft dici,qu6d propric loquendo de prioritate efTcntiali quac fcilicet eft rationc

tionc indcpcndentiac

,

vt diftinguitur contraentitatem hypoftaticam 5 fic vna eft prioritas trium pcrfonaifum : fed cxtendcndo prioritatcm cfrentialem ad prioritatcm per fc , hoc

cffcntiae

,

&

Omne tertninans

prim eft dependen-

lefpcdu cuiufcunquecntitatis,fiuequiditatiuc,fiuc hypoftaticc, poteft cntitas perfonalis in Diuinis dici prior eflcntialiter,vcl magis proprie, per fe prior qnocumque caufaco. Et ifto fecundo modoaccipiendo prioritatcm, ncccfle eft vi Omne dcpen-

dcntiam tcrminans, fit prius co, quod dependct. Non autcm primo modo accipiendo prioritatcmrnifitantum quando eft depcndcniia caufatiad caufam, vcl aliqua fimilis dcpcndcntia puta caufati poftcrioris ad caufatum prius , vel caufse vnius ad :

tt

ab

eo.

aliam caufam.vcl mcnfurati ad menfuram. Et cum dicitur,qu6d folac formac.hoc eft,quiditates,fc habcnt ficut numeri

quo

,

lolum attcnditur ordo eflentialis, non igitur in entitatc hypoftatica. Potcft diftingui de dependentia eflentiah , quia quacd;im eft fimphcitcr cffentialis,qux eft rationc cflentia: in vtroquc cxtrcmo , vbi fcilicct fundamcntum ratioDef/enden- nc cllentix dependet,6c tcrminus ratione cflentias terminat & ifto modo eft depentia caHfati dcntia eflentialiscrcaturac vt caufiti ad Dctim vt ad caufam. Alio modo poteft dici adcaufam, cflcntialis tantum cx parte fundamenti , cui fcilicct efrcntiaeft ratio dependcndi: ad hoc,qu6d

in eis

;

fflejfentialis

,

ratione

vtritifqHe

extremi.

In termiilo

non

recjui-

ritur f/er~

icd nihil ratione cflcntiac terminat

,

("e4

ratione cntitatis diftinctac ab cftentia

puta

,

hypoftatic^.

Et ciim additur " qu6dtcrminans dcpcndentiam oportct cfle pcrfcftum, liccE hic poflit diftingui , qu6d perfc6lio, ficot &: entitas a:quiuocc conuenit cntiratiquiditatiuc,&: hypoftatice tamen propric perfedio non vidctur conuenirc nifi cntitati quiditatiue,quia cntitas hypoftatica non eft fccundum quam aHquid fotmaliter pcr,

,

:

fedio.

ficitur,fcd

fccundum quam

rccipit perfc(Stionem

,

vcl falteni determinatur ad per-

feftioncm rcceptam. Et fccundum hoc, neganda

dcntiam

fit

, oportctqu6d terminansdcpcnrcpugnetimpcrfe^Uo, qualis conuenic

cflctilla propofitio

cnim quod

peife£tum:fufficit

fibi

dcpendenti. Idemfimpliciter per

fetlo,

non

potesi

ejfe

Et pet hoc patet ad illud , quod dicltur contra minorem quia pcrfe(Stionem non extcndcndo,fcd proprieaccipiendo,negand.ieft ifta propofitio,qu6d fi aliquid fit ratio repugnantia: refpcdu cuiufcunque imperfcdionis,ipfum cft pcrfe£lum , vcl pcr:

fc£tio fimplicitcr.

Quicquid enim potcft realitei

imperfe-

fum non

ilum.

cunque

modo imperfcftum

potcft efTe aliquo

tale

m A D

&c. Hic Doclor refpondct ad

»/?«« ,

/jLinftantias failascontra maiorem,&

mo

ad priniam

,

qiiae ell

foteft

dHfli-

tmtt uct{t.

tioiiem ad

,

pri-

&

acci-

qux valent ad

folii-

dc fubftantia

dcnte, prxmittendo multa J3efendeitii/*

,

inftamias. Dicic ergo piimo,

illas

^jy^j dependentia poteft dupliciter aciipi. Vno , fcilicct pro ratione foilnali ip-

modo formaltter (ius

dcpendcntia:

yilio

,

quae cft formaliter rciatio.

modo materialiter pro natura dependcnte,

qua: formaliter dcnominatur qua: eft rclatio.

tali

Primo modo

,

id cft

,

quod

fi

vnam

pctfcdum.

S.

fpccie a rationc formali terminandl aliamjpatct

dc duabus dcpcndentiis fpccic diftin(ftis caufati ad cauiam , qua: tctminantur ad caufas fpccics diftindVas

aliam

,

fiue ad

candcm cauiam

fecundurti

&

aliam rationem tcrminandi fpccie diftinftam,vel fi talcs dcpendentiaE fpecic diftindtx ,

habcnt cundcm terminum fecundiam candem rationcm formalcm tertninandi talis racio formalis,

ccfi

non

fic

fpecic diftinda, virtualitcr ta-

continct rationcs formalcs

immediatc polFunt corrcf-

,

&

virtualiter

funt

dus dc-

pcndenti* fpccic diftinils , ncccirario funt ad tcrminos fpccic diftindos,id cft.qu^d ratio formalis terminandi

A X^IV

ip-

fpccic diftin6las,qux

eminenter continentem tales rationes

formales dtftinUas

fimplicitcr

,

qu6d quod-

Doftor di-

dicit

vel eandem quafiilltmitatam

fcilicet vel

fimpliciter pcrfcfto

mcn , fiue cminc :er

termino rationem formalem terminandi aliam ,

T

idcm

dcpcndcntia,

ftin^io dependentiA farmaliter accepta requitit in

aliam

efTc

& tamen non oportet

fecundumrationcmfuam formalcm,fit

QO M ME N -r^

,

necclfario diftinguitut

pondcre illis dcpcndcntiis fpecie diftinctis in ratione formali tcrminandi.

Excmplum Dcpen- £xmW« :

dcntia.qua calordcpdder ab ignc in rationecaufati,5f

qua vcrmis depcndct ^ Sole,fpecie

guitur,& vna termiuacur ad Solem,&

alia

diftin-

ad ig-

qu6d Sol terminat dcpendentiam vcrmis caufati ab ipfb fecundum aUani racionem focnc,

ita

malem fpeciQdiftinccamabilli^fecundum quain ignis

XIX.

Quseftio ignistefminat Jcpendemiam caloris ab eo caufa-

vcrmis eflcnt imroediac^ cau-

Si vcio calor Sc

ti.

fita a

Deo

depcndcntiae diftingiiuntur

illx

, fl

Dcus immcdiacc lerminaret dcpendcntiam illarum {ecundum aliam, & aliam rationem fpecie diftindara , non in eo formaliccr conten(pccic

,

quod

Jndependens

tunc

eflct caufa

cft falfum.

tali

coiufcutjque itX'-

Secunda

falfa cft iftaj

dependentia potefl talem depen-

dentiam cuitifcun^ue dtpendentu terminareipxei per inftantias immediace prxditSlas. Tettia

convcrmisi& cauia-

n

pro»^

pofitio vcra eft ifta,qu6d fndependens tali depen-»

Sed loquendo dc diftinftione /ecundo

dentia poteji alicuius dependeatis taltm depend^n^

modo.fcilicet dependentis materialitcr fumpts,

tiam terminare,vel prior(m,& hcc vel immediat^»

qui dillindio e(i (ccundum naturas dcpendcntcs , dicit quod calis dijiinEiio non reqmrit difiiri'

Hxc patetinam lapis cft independens dependentia accidentis ad fubic Auin, licctnon pofsit lerminarc dependcniiam cuiufcunquc accidentis.quia non fpirituaiis,poie{i tamcn tetminare dependcntiam alicaius cotpo-

iiionem,nift eorHm.tjut dependent.pztct, quia na-

tura hominis, &naturaa(ini diftinguunturfpecie

,

& non dicuntur diftinguiper aliqua extrin-

fcca.ficut dependentia:

primo raodo

accepcae.

Ei

addit,qu6d iftx narur» depcndcntcs ab inuicem diftindx.puta vel fpccie.velgeneic, quandocjue

funt eiufdem ordinU , quanda fcilicet immediate, vel ^cjue tnediAte dependent ad idem i ^uande^He

velfaltem medtate.

&

ralis,puta alicuius coloris,velquantitatis.SimiIi-

Deus

ter

eft

independens independentia acci*

dentis ad fubie
non

pofsii tetroina-

dcpendentiam alicuius accidcntis , ncc corpo-

ralis,nec fpiritualis

quia

,

non

poteft cfTc fubic-

funt^lterim ordtnii, quandofcilicet

^um accidentis,poteft tamen terminare ixiedia-

det mediAte,^ altud imrnediate.

te dependentiam accidentis:patet , quia termina? depcndcntiam fubftantix vt caufatx ad caufara, qux fubftantia poteft immediate terminarc dependentiam accidentis, qux dependentia caufatj ad caufam eft prior dependeucia accidcntis acj

vium depenExcmplum pri-

nii,quando funt ciufdem ordinis imraediati , vc fubftancis ctiara gencrc diftinftx , dependent in ratione caufati ad

Deum caufanterai& non

tan-

omnia accidentia

rca-

tura fubftantix, fed ctiam lia abibluta,

qux omnia

dicuntut depcndere dc-

pcndentia eiufdem ordinis imraediaci , fcilicet cauiati ad caufara. Idem patet de omnibus accidcncibus , qux dcpcndcnt ad fubicdlum dependentia ciufdera ordinis immediaci

,

quia

fubie-^

€lum immediate terminat depcndcntiam dentis

tis

acci-

ad fubftantiam

ad

,

acciden-

qu.-im vltimate dependct,

comparando depcndentiam

fubftantia: ad Deura,vcraquc dependentia dicitur dependentia ordinis immediati licct vna fit caufati ad cau-

Sc

,

fam , qualis

fubftantix ad

eft

Deura i

alia eft in-

hxrentisad fubieduracui inhxret,qualis e(t accidentis ad fubicAum cui inhxret. Si vero vtraque comparctur ad Deum , fcilicct fubftantix caufatx a Dco,& accidencis ad fubicdlum, prima dependentia dicitur dcpcndentia eiufdcm ordi(ccunda eft ciHfdcm ordinis nis iraraediati ,

&

mediati,qux fciUcet eft accidentis ad fubie(5lum. Licct enira dcpcndcntia accidcntis ad fubicclura , vt prxcise comparatur ad fubieftum cui inhxrec,fit depenJcntia eiufdem ordinis immediati.tamenvt comparatur ad Dcum,diciwrdcpcndentia eiufdem ordinis tantum mediati i nort cnim Deus immcdiatc tcrminat depcndcntiam accidcntis in ratione fubie^i

,

tetminat tamen

mcdiatc,quia cx quo cau(atfubftantiara,qux imfubftantia in ramcdiatc dcpendet ad Deura ,

&

tionc fubiefti immcdiate tetrainat dependcntiara accidentis, ideo

pendct

.id

Deum

incdiati,& hoc cft

o

5«

Licet igitur

dicimus quod accidcns dc-

dum, ficut patet dedependentia,quxeft fccun-. dum ordincm eflentialcm quiditatiuum, qux cft quodamram6 menfurati ad menfurara,& illa efl prior depcndcntia , qux cft cfFcdus ad caufarai ergo Angelus non terrainct immediate dependentiam lapidis,vt caufati,quia non caufatviC ab eo.tcrminat tamcn mcdiat^,quiatcrmtnat dependentiam iapidis,vt quiditatiuc menfurati , 5c hoc immcdiatc,& per confequcns terminat me-. diace dependentiam lapidis caufati , licet non ah eo caufaci , ac pct confequens ctiam dicitur tcr-» minarc depeudcntiam accidcntis iramcdiatc depcndcntis ad Iapidem,& hoc eft quoddicit,fcilicet, vel cerminat dependcntiam priorem depcndencia accidcntis ad fubie^lum, & hoc mediatc« vcl immediate;nam depcndcntia caufati ad cau-f fam eft prior dcpendcntia accidencis ad lubie-

dum & temiinans

,

dux

Inde-

eft

prior dependcntia

caufami& terminans immediate talco) dicicur etiam terrain.ire dependentiam prioria dcpcndentia accidentis ad fubieAura,& hoc mediatc

,

quia iraracdiate cetrainans dependcntiaiq

menfurati ad

pendcntiam

menfuram terminat mcdiat^ de-

illius caufati

ad caufam vndccunque

caufetur.

Quitta propofItio,& probabilior

cft ifta,5i»i-

flictter independens poteSl cuiufcunque dependen-

terminare.

falia cft ifta,qu6d

,

velfattem alicuiut dependentis dependeutiam

Hxc

propofitCo habet duas partes,

prima non videtur vcra,fcilicct,qu6d fimplicitcr independcns pofsit terminaredepcndcntiam cuiufcunque dcpcndcntis,fiue prioreni,& hoc mc-

pendens talidependentia, putacaufati ad caufam, vel accidcntis ad (a\3\t6k.\.\m,poteft ifualvncunque dependentiamterminare.PAiet inftantia,quia lapis

diate,vel iraraediat^:patet,quia proptietas dioina

indcpendens dcpendentia accidcntis ad fubie£kum,& taracn non poteft detcrrainare depcncentiam cuiulcunque accideniis, quia non acci-

nate dcpcndentiara alicuius accidentis ad fubie-

dcntis fpititualis.

ram

e(t

Similitec Angclus eft tndc-

Htt»,

& dependcntia quiditatiu^

mcnfurati ad menfuram

tis

dux verxiprima

,

caufati ad

dcpcndentia ordinis tantijni i/fa propajttiojit falfk,Scc.

immcdiate talem tcrminat

,

iramediatc priorcm

quod dicif.

In hac htcta funt quatuor propofitiones

f3lfx,&

fubie<5hira. Potcft ctiara tetminare dependcn-» tiam priorcm dependentia accidencis ad fubie-

licct

fibi inliasrcntis.

Comparando tamen dcpendentiam

—

ferioris,

tinet caliditatem Solis refpcftu

g.

«».

narc dependcuciaro cuiufcunque caufati inferio^ ris,vr patet,quia

tam.fcid cantuai vircualiter, quia virtuaHter

litatcm ignis re(pe(5lu caloris.

""^

499

pendcns dependcritia caufatiad caafam rc/pe^ omnium Jnfciiorum,& tamcn non potefl tcrmi-i

perfonalis eft fimpliciter indcpcndcns,quia nul-

lo rttodo depcndens,

& tamen non poteft tcrmi-

£tum,ncc dcpendentiam caufati ad caufaro , nec dcpendcntiam menfurati quiditatiue ad menfu" ,

c^uia tale

terminans dicit fontuUiter perfe-

Tt

4

^lionetn

|

o«

Quodlibet.

500

jaioncm i Ccd proprieras pcrfonalis diuina nulperfcdioncm fumaliter dicit , nec impcifcdlioncm. Sccunda tamcn pais illius pio-

km

dcomni

pofitionisdifiuncT:iucc(ivcra ti

fimplicitcr,

qyod

terminarc dcpcndentiam fonalis diuina

,

qux

inde}..cn-

potcft alicuius dcpcndcntiiK ,

& fic proprictas pcr-

cft fimplicitcr

indcpcndcns,

potcrt faltem tcrminarc dcpendcntiam naturic

comnmnicabilis ad fuppofitum diirnum,fiuc circ rationem formaiem tciminandi talcm dcpcndcntiam , quia fic tcrminans non rcquirit aliquam j>crfc£lioncm foiinalitcr, vt patct intertio ,d.i.

Sed fuifif it , quod talc tcrminans fit fimplicitcc fic patct veritas propofiincommunnicabile ,

&

tionis pro (ccunda partc.comra

turpodc

affcrri aliqua inflantia

quam non vidc,

quia noh vidc-

Eur pofle inucniri aliqiiod fimpliciter indepen-

dens

,

quin

tcrminarc aliquam dcpcndcn-

pollit

Et quod addit quod veritM dftarum propojttianHm vlttmarHm ejfet nota , fi ejfer notum quod «jttdcuncjHe erniiOi cjnacwtque alia , vel ej( per fe ,

prior,vei poJteriir,pMCt quia cx

hoc , quod

A cft

pcr fcfine c cnrialitcr prius , B ftatim fcquitur quod co modo quo yi cft pcr ie prius 'Z^ , puta vci iu rationccaufa:,vcI in rationcmcnlur^c quiditatiuse

,

vcl

irt

rationc fubicd:i, vel in ratione

fiippofitipotcft tcrminafc talcm

dcpcndcntiam

polkrioris eUcntialit. tiquiacrgo indcpcn-

dcns , fiuc dcpcndcntia rali fccundum tcriiam propofirionem , fiuc fimplicitcr indcpcndcns cft ciTentialiter , fiuc fii per (c priusaliquo cntc in aliqua pcrfc rationepvioritatis manifcft.-c,requitur quod poflit tcrminarc dcpendcntiam alicu-

qu6d

ius.Et

rioritas

tium,

fit

&

ordo

eft

,

cotum

fcilicct

in vniucrfo

,

qua: vnitas

prioris,& poftcrioris

hi? declaratis patct reiponfio

fupradj<5las

,.

n.iin illa

CiJmcrgo primo

ad inftantias

arguitur

:

Si indc-

pcndcns poiefttcrminarc dcpcndcntiam , igitur independens tali dcpcndtntia, potcft terminare taicm dcpcndcntiam. p Rcfpondct Dodor primo negando confcquciitiam , quia antecedcns poteft cfte verum confequcntc cxiftente falfojnam hoc confequcns fi

eft

terminum propria: dcpendentiae,&c. Nota ctiam quando arguitur fic in illa coniequcntia;indcpcndcns fimpliciter,& omnino pofibi cire

falfum

,

hoc crit propter aliquid anncxnm,

dependentix

eft limitata,

i

purtaquia talis indcpcndentia

& per confcqucns

talc

indcpcndcns

limitatum,&ide6potcft habcrc.iliqu.im impcrfciiionem annexam,propter quam tale independens non potcft tcrminarc talcm dcpcndcncrit

ni*ium

"dicit

ftrfiiiionim.

omncm

dcpendentiam , crgo detcrminarc talcra depcndcn-

ralc poteft

tiam

dtpendens tale

,

non dcbct

accipi pro

quocunquc indcpindcnte

tali,quia fic

conlcqucs

cft

ly

:

falfum

,

ftante tali antcccdcntc vcro:patei

Scd dcbct

do

accipi in

confcqucnte pro codem imdcpcndcnti fimpliciomnimodc , ipfum rcftringendo ad talem indepcndcntiam, vt fic fcnfusicrgo indcpcndcns tcr,&

fimplicitcr

,

& omnino .icccptum, tamcn fecun-

dutn ralcm independentiam talem dcpendentiam , quia ccrminarc

,

fcquitur

,

potcft tcrmuiarfe fi

potcft

omncm

qu6d etiam talcm

pollic

tcrminare. r Tcrtio dicit,qu6d confcquens illius primj; confcqucntiaB polfet conccdi (ccundiam intelic-

, dependentit potefl terminarc dependentiam,vt fupra patuit.Tencndo crgo confcquentiam valctc,& confcqucns cffc vcrum fe-

loco datum

,

fingillatim

Et primo ad inftantiam

de lapidc,&

dicit quod fubftantia lapidis potcft fahcm tcrminare dcpcndcntiam illiusaccidentis, quod cft liatum fibi conucnirc,& tunc dcbct in; indepcndens potcft tcrminarc depcndcntiam aliquam ; fed indcpendcns dcpendentiA accidcntis ad fubicdum potcft ttrminarc dcpcndentiam alicuiusaccidentis , fcilicet fibi conue-

ferri fic

nientis,& non rcpugnantis.

non

cft

Et fi aliqua natura fufccptiua accidcntis,ficut naturadiuiha,

tamcn potcft tcrminare aliquam dcpcndcntiam priorcm,vt fupta patuic. f Et pcr idcm dico ad inftahtiam dc toto, illa

&

potcft tcrminare dcpcndentiam priorcm

nt illa,quaE

cft totius

,

quara

ad partcs,quia (altem potcft

tcrminarf dependentiam,puta ignis.vt mcnfuratt mcnfuram quiditatiuc.Siucillam

quiditatiuc ad

qualis cft intcr

minus nobilc cirentialiter ad ma-

gis nobile effcntialitcr.

Ad

ihdcpendcns limit.itum. Scd ha:c ratio non te-

fiatct

aliquam pcrfedkionem formaliter. Secundtl) dicit illam confcqucntiam dcficerc. Si cnim fic argueretur Indcpcndcns fimpliciter,& oraftino tcrminans Qmncm dcpendcntiara :

*^ 'fimpf'"

partibus,quia fimplcx, qualiscftAngcluSjfaltcm

non pofsit tcrminare dependentiam, puta lapidis cauiati ab co, hoc immcdiatc, potcft tamen illa mcdiate tcrminare,

cit

*'

priori dependentia

tiam licct enim lapis rcfpeftu fapicntiae fit independens depcndentia accidentis ad fubic(3um, tamcn non potcft tcrminarc dcpcndcntiam Capientix,
netdc indcpendcnti fimplicitcr,qui3 in tali nulla cft pcrfc6kio;& idco benc ftar, quod independcns limplicirer poteft tcrminare (alrcm aliquam dcpcndcntiam , vt fupri patuit dc proprietate pcrfonali diuina,dc qua minus videtur,quia ctfi nirllam impcrfcftioncm includit,tamen non di-

J

dum prius pofitum , fcilicet , quod independens tah dependentia alicuitu taliter dependentU , vel

;

perronT

terminarc

tcft

pendcns

rcfpondct ad inftaniias.

aliis.nec pcr (cprioris necpofterioris

fua:

:

cundum fcnfum vltimo

vnitatc

pofte af-

fumerc naturam. Dicitcnim fic Independcnti non repugnat terminare dcpcndcntiam,& fi habcar propriam indcpendentiam non rcpugnac

patet cx connexione cn-

,

non vidctur habcicviiitatcm,liuc conncxionem cum aliis, qua: non habct ordincm cum Ex

:

ncqua probauit non repugnare Vcrbo

t.ilispcr fc prioiiras..& pcr fe pofte-

in cntibus

entitas

IX.

indcpcndcns omnino poirct aliquam dcpendcntiam terminare praccisc enim dicit in iila ratio-

lapide rcfpcftu fapicntiae.

tiam.

talis

cuiufcunque dcpcndcmis , crgo poteft terininare talem,& talem dcpendcntiam ; talis confcqucntia valcrer, fed tale antecedens non fuit fic acccptum.fcd folummod6 fuit acccptum , qu6d

patcc

,

aliam inftantiara dc caufato ad cauiaiti, qina licct Angclus

&

icet

,

quia potcft tcrminarc aliam priorcm,

illam

,

qu«

cft

Cci-

fccundum ordincm efiemia-

lcm quiditatum. c

Adquartam

uina pcrfonali

,

inftantiam de proprictatc di-

dicit

qu6d

tale tndependent fim-

pliciter potefl terminare ali<juam dependentiam,

puta illam qu£ cft naturx communicabilis ad fuppofitum omnino incommunicabilc , alitcc non vidctur habcre conncxioncm cum aliis cntibus

,

qualis in propofito

propriccate Diuina

non

,

fcilicct

loqucndo de

poteft c(Ie nifi prioris

per

'^*

XIX.

Quseftio pec (e ad pofterius » /*
dcpendens enira onanino

,

^d caufam.lri'

& rcrminans depei'i-

lis

tantiim rationc fundamenti pro quanto fun-

non dicitur efsentialis latcrmini,qualis aft inpropofitoj fcilicct de-

tatJue ad menfurarn quiditatiuam, eft pfrifecftum

npne

fimplicicer, ic perfedlum firftpliciter ell ncceffa-

pendcntiz naturac ad fuppofitura.

non tantum perfeclam

oitsnis

depen-

firopHcitcr eft

&:

,

omnino

tndependens,red etiam illud,quod nullam perfed.iohera dicit formalitcr.

Si

tamen

rcpu-

fibi

omniho infl.ependens,quiaomnino independchs.etfi non includat gnec omnis Imperfedio

eft

,

aliquam pcrfeftioncm , necciTario tamen excli:fi cale cflcc alidic omnem imperfcftioncm quo modo liependens , tunc non excludere': he-

&

:

omnem hnperfedroncm

cellario

,

& talc indc-

pcndcuscft propriecas pcribnalis diuina. u Per mc excluditur. refponfio. ad maiorem.

QuKrefponfio cxponcbat illam maiorcm , lcilictvomne indcoendens poiefl terminare dependentiarrt,Si\ie fic

,

independenii non repugnat terrni-

nare dependentiamflkc.

Cum

qu6d

cit Do
quxdam caufatum "prioritas

&

,

vtdependcns

menfurx ad mcnfuratum

:

&

hoc rcfpcdlucuiufcunquc fiue hypollaticc

,

di-

,

haic

quia rcfpicit cf-

,

eft prioriras jctrcnrialis

extciidcndo

prioricatem clTcntialem ad prioritatem pcr tiuc

cer:

prioricas en'encialis cft duplex:

proprie effenttalis

efl;

Alia

fentias.

,

piius eirentialiter

fit

rationc circntia:, qualis cft caulic ad

efl:

fe,

&

lioc

modo

proprietas

magis propric per fe prior , quocunque caufato, non quodentitas perfonalisdiuina poPfic tcrminare depcndeniiam caufaci, fiuc efTe ratio tcrminandi vc fupra pacuit. Sed dicitur per fe prior , quia cntitas omnino indcpcndcns clt vel

,

,

per

omni

fe prior

cntitati dcpcndenci, qitallS elt

fecundo

ifto

nccellc eft vt

modo accipiendo prloritaomnc terminans dependcn-

non autem pri^ mo modo accipicndb prioritatcm , id cft quod non cft neccirc quod omnc teiminans depentiam

fic

prius co.quod dcpendcr,

,

dcntiam

modo

fit

,

tantijm

irifi

dentia caufati ad caufaih

pcndentia

tum

pcimo

prius dcpendente prioritate

acccpta

,

quando

eft

dcpcn-

vel aliqua fimilis dd-

puta caufati poftcrioris ad caufa-

,

priusjficut Sol

tcrminatdcpendcntiam ver-

mis

caufati zh co , quia Sol elt ptii»s caufatus vermc,vcl quod talij' dcpcndehtia fit vnius cautx ad aliara caufam , ficut cft in caufis efTcniialitcr ordinatis

,

caufando , 8c lalem

,

vbi fecunda dependct a prima in

prima tcrminat depcndcntiarn vel quod fit dcpndentia menfurari ad

jTicnfuram

,

citm additur in

'^«o^/

illa reiponfioncad ma<» terminans dependentiam eporief ejfe

Hic dat duas icfponfiones

qitod perf(?6tio,dicitura!qiiiuocc,ficut

fic

fcilicet

fciliccc

,

& eniitav

pam cntitas

vidctur conucnire arquiuocc entitati

quiditatiiie

& hypoftatice

,

,

ita

diciturquidam

&

perfedio quiditatina , quxdara hypoftatica. TcCmen propnc loquendo,perfeiH0 tantiim entitati

cjuiditatiue conuenit

talis entitds

non

efi

,

&.non hypofiatice

,fecUnditm

^uia

.,

quam altqHtd for-

maliter perficitur :fe4 ffcunditfnquam aliqnid refpicit perfeQiohem

,

velfaltem determinatur aA

perfeCiionem receptam.

Vult diccre , quod cntitas perfonalis non cft perfedio , qua aliquid perficitifr,fed eft cmitas dctcrminatiua fuppofiti ad pcrfeclioncm nam

mcnfurati quiditatiue

,

fiue

mcnfurati fccundijm pcrfcdionem ad rocnfu-

habere talem pcrfedtiohem,puta Dcitatem, quia cx quo proprietas eft aftus nun pcrficicns Deitatcm , fcd adus tantum perfonalis pet qucm conUituitur aliquid in

ifam pcrfetftionalcm,

& fic

liara aliquo iftorum

rnodorum

terminans dependennisceflarioinclu-

ejfe

pcrfouali, pcr

citur decerminare fiippofitum

hoc di-

ad perfedjtionctu

vWc prolixius Dqqux ibi e.xpofui. Noca tamcn,qu6d quando dicit Dodor quod

np,turar,quam habet,& de hoc

CtoiC in primo,d.^.!].i.& d.iO.Sc

entitas conuenit Aquiy.occ entitati iijipofiatice,

hoccnim non

,

quiditatiue

&

videtur vcru. Tij,quia

coceptus entis eft conceptus vniuocifs c6munis, cuicunque enti etiamVltmiis dilFercntiis , vtpatet a Doftorc in p-rimo,d.yq. 3 Tum ctiam , quia ab vltimis conflitutiuis pcrfonarum diuinarura eft conccptus communis didlus in quid de cis,vc patet a Dodorc in primo, d. z 6. vide qux cx.

&

pofui fuper d.i^.& iyprit/ii,etgo multo 'erit

fortiiis

vniuocus cutitaci quidiiati-

uc, ik hypoftacicc.

Refpondeo,qu6d Doftor encitas realis

,

vt cntitas

,

fortc intelligit

quod ^Ufit />rA-

accipicodocntitatcm

rcalitatei,

prafdicatum{vniuocum,vtpa'tet ^ Dbftore <« /nnio,d.}.<].i.(^ in tertio,d.j.

uo'cc dicit

Nampracdicari vnf*

cpmmuncm

cortccptum

quiditatiu^

inclufum in illis de quibus pracdicatur;pra:dicatura ver6 vniuocum dicit bene conceptum com-

munera fed non quiditatiuc inclufiim. Et hoc modopoteft dici ptacdicari arquiuoce, quia recc-» ,

dit


vera prsdicatione vniuocc dida. Sed quia

videtuf

quod conceptus

entis includatur quidi-

tatiue in vltimis conftitutiuis

narum , quia

C\

abillis

(

diuinarum perfo-

yt aixi

)

potcft abftrahi

cc»mmuhis in qutdde cis.mulpoteft abllrahi conccptus cntisdidtus,

aliquis conceptus

to fottiiis

in cjuid-.ideb dico

qu6d dcbct

fic intelligi

,

qu6d

entitas realis pro vera ic, cui vere conuenic per-:

^^ '^""^ dicitur , quod tantum intcr cfTcntias cftoido cllcntialis: dicit Dodtor quod depen-

fedio tantum conuenit squiuQC^ entitati

f..n-jlmultifliciter ncci'

dcntia

.

.

kjftntialii

(tfrentialis

poteft duplicitcr accipi.


^

non conucnit vniUocc ehti- **'!"" ' tati quiditatiue , & hypoftaticc. Dico fefcund6, ^^X'''*' quod aliud eft priedicari vniuocc^ aliud eft eflc

pro aliqua

Uic perfe
.

i fii

:

concepcus entis

entitascaufati.

tt tcm ,

,

ferfe^lum.

6c

cncitatis, fiuequidita-

perfon.ilis in diuiuis poteftdici prior e/Tcnuali-

ter

Et

%

iorem

fuppofitura diuinum per proprietatem dicitut

dicicur,qu6d id hoc

mincc rcquiritur quod

^

;

datur in efscntia. Scd

dchcia neceirario includic imperfedionem

I^

eft ilmpliciter cJlentialis, qua: requirft

vtrunque extrcmum dicere cIIentiHm ficut efl depehdcptia crcaturi , vt caulata-, ad Deum ,'vt taufam. Alio niiodo dependcntia diciturefseniia-

dcntiamcailfati ad caufiim,(iuc menfurati quidi-

ri6,& omnino independens, quia

'Sot».

modo

501

reaii

quiditatiuc,£( hypofiatiiK^.

Vnp

SCHO

Quodlibet.

501 S

C H O

L

V

I

M.

Pfobdtfecu»dby nonrepugnate Verbo hanc dependentiam terminare-.qula dattirdependetT" tianatarit in creatisadfuffofitum^cuicommunicatur\ergo

tnunicabile^vt terminahs talemdependentiam:verhi

dandws ejijlatus adaliquod incotfi"

frratia, accides

terminaturjic adfuppojf-

ium creatumy cui inhieret^vtfuppopto extrinfeco-.ergo a fortioriyfuppojitum diuinumpotefi dependentiamnaturd humanaextrinfece terminare, ^uodhicait naturamfuhflantialemejfi idem fuofuppofitOynon vultduplicem ne^ationem in tjua rationemfuppofitiponit i.diH.x.q.j. n.^^.dr yd.i.if.i.a num. y realiter identifcari natura j vult etgo naturamjingularemfundantem tlUr» negationem,conHttutam per hxcceitatem^ ejfe eandem natur/t abfolut£ abjolute

fumptnyie quo i. d.yq. i.&6.obiicit dttplicitery&foluitperoptimam de quo alius ^.d.i.q^i.

^A^ fecundo

f^l'^'^'*.

^ d ""r

pbteftpropofitum

fic dcclarari':

aliqnaeft in cntibus depcndcntia

*

^"aturae communicabilis.inquantum communicabile,ad fuppofitum , cui corn»crgo inilladependentia ftatus eft adiiKommiinicabile, vt tcrminans

^"'^i^^^rctur

pojito, icci'

*

& claram doiinnamy

:

talem depcndentiam. Antecedcns declaratur,quia aliqua naturaliabct proprium per fe fuppofitiji,ficut eft natura fubftantialis, & ibi eft idcnritasxealis natUrx, fuppofiti,ncc cft dependcntianaturx ad aliquid extrinfecum,vc eius fuppofitum:&: aliqu;^ natura-proptcrciusimpcrfcAionem fuppofitum pcr fehabere non poteft , &per Confcquens non potcft fic intrinfcce teaninari:(«d rcquititfuppofitum cxtrihfccum: ficLitnaturaaccidentis rcquiiit fuppofitum rubftantiae,adquodvltimacc cius depen-

dentAlU^

&

m».

dcutia terminatur tanquam ad fuum fuppofitum.Sc hoc per accidens:quia fuppofiperfe haberc nonpoteft:tali aucem fuppofito per accidens non cft natura pcr

tum

fc idcm:quia natura,

Acctdens

& talc fuppoficum funtakeiiusgcncris

.

fcdeft ibi aliqua vnio

fnpplciis^yt pofiibilc cft,viccm idcntitacisiilla eft aftualis
:

& ex

P*^"^ fuppofiti adualis fuftcntatio naturrCjvel tcrminacio dcpendcntix eius:fic quod '^"^ naturam depcndcrc adiilud fuppofitum cft ipfam cOmmunicari ipfi tanqua fuo

tQCitmnv accidert}.

non poteft pcr fe habere fuppoficum, tantum per accidcns. Confequentiaprincipalis patet quia cum fuppofitum fit pcr fcaliquid incommunicabilc,dependentia n.uu ae vt communicabilis ad fuppofitum erit per fc ad incommunicabil rel="nofollow">& ita cikm pcrlbna diuina fit vc"^'^"^^ incommunicabilisjimo fitfola pcr aliquod pofiriuum incommunicabilis , vt dicctur in tcrtio articulo , non rcpugnabit fibi cx partc fui termiharc dcpendenti.im naturac,vt communicabilis ,tanquam fuppofitum cius , non per fe , vcl intrinfccum: fcd lantum cxtrinfccum,&alteriustiaturjc. Diceretur , b quod nuila nacura poteft dependcrc ad ipfum,vt ad fuppofitumcxtrinrccum quia non poteft informari pcr accidens aliqua natura , ficut fuppofitum fubftantix informatur accidcncc , 8«: procanto cft fuppofitum pcr accidens naturx fuppofito,ficut poteft habcre fuppofitum,quia

ficut fubftantia-.fed

„

.

.

na diuina incomimni. cabilis.

:

**•

:

Dehocj. d.

I

i.c}, 1

i.d.i.q.7.

n.38.

accidentis.^

Practcrea,qu6d depcndentia accidcntis cft pcr fe ad fingularcm fubftantiam:non

.&

autem ad fuppofitum, vt fuppofitum fcilicct quancum ad illud quod fuppoficum addu vlcra rarioncm fingulaiis:quia illud non vidctur efle nifi ncgatio j negacio auccm non cft irjcio terminandi aliquam dependcntiam. Gonfirraatur,quia natura fingularis afiumpta a Verbo codem modo tcrminat dcpcndcntiam accidcncis.ficut tcrminarct,fi non efrct afl*umpca,fcd afllimpta non habec rationcm propriam fuppofitijigitur quando non cft afllimpta ratio fuppofiti,noa eft ratio per fc terminandi.Nec potcft dici , quod quando cft aflumpta dcpcndcntia accidcntis,quod fibi inha:ret,tcrminatur ad perfonamaflumcntcmrquia depcndcntiaaccidcnris eft inhazrcrc s accidcnsautcm natura: afifumptx non inhxrct pcrfonx ,

,

afl*umcnti.

Ad primum dici potcft,qu6d fufllcit hoc habcre,qu6d non fitrcpugnantiaaparincommunicabilis,qu6d fit tcrminus alicuius dcpcndenriae an autcm aliqua naturaaliaab illa,quaccft propria ipfius incommunicabilij, poflic dependcrc ad ipfum incommunicabilcrde hoc in fcquenci ardculo. Quod autcm tangitur , quod incommunicabilc ccrminans dcpcndentiam naturae extrinfccac oporccc eflc informabile \ te

:

tali

na.ura,ficuc fubftantia Informacur accidcnce

Rcfpondeo , quando accidcns

depcndcncc ad ipfam.

incft fubftantia:

,

funt ibi duae habitudlncs

:

vna

forraae

' 5«^

^'

XIX.

Qu^ftio formaj ad informrfbilc:&: •

illius

e.xt'remum

vtpotcntialls/alte potentialitatc

cft;

lccundum

503

fubflantia, Vt rcccpcilia talfs

(]uid.k\\A

qfl:

form^:&

^«^/'•*^

habitudoaccidcnt1s»vtde-

"^"J*^^.

pcndcntis ad fubftantiam,vc ad quam depenclct , fi^ illius cxtremum eft (ubftantia, ^^ 'rJbfUf' vc cftentialiccr prior accidente naturalitcr pofteriori.Prima habitudo non poceil eile tUm, ahcuius naturje ad Vcrbum,quia illa requircret impcrfedionem in Verbo , quia aliquam poccntialiiaiem.Secunda poteft cffe, quia ilia non rcquiril in Vctbo , nifi pcr ie prioricatcm, qua: non rcpiignat libi refpe
habitudinem accidentis ad fubftantiam qux eft formse fecundum ijuid adinformabiie,non poftitflibftantia crcata habcrc rcfpcftu Dei:tamen habitudinem naetli

turaz

uina:

,

communicabiliscxtrinfece, &. poftcrioris,potefthaberc rcfpeftupcifonacdi,

qualcm habitudinem

h.ibec etiam

nacura accidentis refpe^flu fuppoiici

fubftanti:e

Ad fecundum poteftdici

<=

quodrubftantiafingulariscftincoromunicabiHsprouc ^thpantU fed non '^ '""!"r

incommumcahit. opponiturvniuerfali,quodcft communicabile pluribus

;

Prout/^f^wwM/i^fcdw/rexcluditomncmcommunicabihtaccm camcommUn;s,quam forniaj, ic hoc , cam rorm^e partia is qux dicitur communicari maccrix intoi mat^, faieJed c^" quam forma: totalispota quiditatis,velnatur« , qux diciiurcoipmunicaii luppofi o jnHwcabilU .

,

non corlucnit onini fingulari :,fcd foluro lih, vtforma. quod non eft ahcui forma alccro duorum modorum &r calecft illud quod eft vlcir macum habens formam , vc] cns pcr fotmani ita quod nihil habec ipfurp tanquam formam fiue principium cjuo cft'cndi:8c tale cft fuppoGcumrlicccigiiur accidentisdependcntiatcrminecur aliqualitcrad fub.ftantiamfingularem: tamen non eftvltiina participanti:(ic,inqu2m miorrmtuntcabtle

:

,

,

terminacio nifi ad fingularem vcincommunlcabile quiadcpcndeniii, quac eft in ^epcndf»^ communicabili non vidcturhabere ftacum nifi ad communicabile quia l) cft de- '"* ^""^^' pendcntiaadfinguIaremcommunicabiIem,cumillafitEatioeirendici,cui.commuui n r' catur,non eft dcpendentia adhuc terminata vltimate,nifi ad iUnd, cui communica- pefturfi. blle communicatur. Neccamcninrclligo quod communicabilc terminatis dependcac ad incommunicabilc,& propcer hoc conimunicabilc non vkimate ccrminat,{cd illud ad quod ipfum dependetrquianon cft vcrum lubftantiamfingularcm communicabilcm dependerc ad fuppoficum fubftantis,fcd eft ibi vci a idcntit-s fingularis communicabilis,&; fuppofiti icd pro cjuanco quod dcpcndcc ad fingularc communicabile vltimate depcndet ad mcommunicabile,quia communicabiJe cft alicui incommunica,

,

;

:

,

>

14

"^

,

biii ratio cfl'cndi,&:

quoddepenJet adillud,qut)d

vlccnus ad illud cui ipfum

cft alicui rdtio eflendi

,.dcpcndcc

ciTcndi^incommunicabile autem. nonfic cft ratijp cirendi alicui 6c idco quoddcpcndec ad iplum non oporfcc vltcrius dcpeiidcro ad aliquid quafi h;ibcns cjje pcr ipliim. Nbn igicur vltimatcccrminatur depcndentia aocft catio

:

cidencis,vc communicabilis

ad fuppoficum fubftanriae , vc incommunicabi.licec cocum genns dcpendcnciaE: talis quxeit incommunicari quia eftadincommunicabilc. Eccum arguicur = quod ratio fuppofici vlcra fubftantiam fingularcm non addic ,

nifi

fubfiftens, &r fuftencansipfum^&: eft ifta ad aliquidextra

nifi

negationcm.

Refpondco

fi

hoc vcrum

fic

,

camen

ilia

negaiio prius conucnic fub/lan

quam

terminarc depcndcntiam accidcntis, neceft: inconucnicns aliquam negationem imperfcdionis prius conuenire alicui , quam aliquod poftccix fingulari

,

Prins tSi

nan

t^omo

'"'t^'*'y'^*''

dependere ad ipfum , ficuc prius conucnit homini non cffe irrationale , quam '*" " efleaIbum,quiancgatio ilU ftatim(equituraffirmationcm,quae includicur in ratione hominis, ctiamfi nunquam talc accidens competcrcc , vel competcrc pof-

***'

rius

lec homini.

Ec ciimdicitur,'^ ncgatio non cft ratio tcrminandi. Rcrpondcojvltimacc ccrminare duo dicii,fcilicet tcrminare,8cfic terrainare:quod Vltimatenihil vlterius lerminct. Ratio igitur tcrminandi cft aliquod pofitiuum , fed ra- tcrminan ccrminans non cft communicabile. Si enim circc communicabile , cunp adhuc vlcerius cerminarec dependcnciam illud , cui ipfum communic.irccur. Exemplum. Si accidens depcndcrcc adaliud accidcns :ficucfccundum aliquos cotoradfuperficiem :eius dcpcndenf.iam non vlcimace ccrminarccur ad fuperficiem fed ad illud,cui fupcrficics cft forma &: cfto , quod noii dcpcndeiec ad illud,cuius eft forma , fed cancumtio

iftius,qu6d tcrminacio

fic

vlcimaia

,

cftilla negacio.

quia,

fciliccc

:

:

mod^

*'*'"''<^'

Quodlibet.

504 jid cofirm.

modo cflct fibi ratio cffcndi adhuc vltimata dcpcndcntia cffct ad illud,cul fupetfi-

fattt cx

cicseftforma.

,

Ad confirraacioncm poffct dici,qu6d accidcns naturx affuraprac,&c.

dtcit,

CoMMENTAKl^S. i6.

a

poteji propofitum/ic dtclarari. . DEfecmdo, '

^Hic DoAor adducit aliam rationcm, cjua probat qudd non repugnat Vcrbo diuino pode terminare dependentiam natura: humanac 1

fi tale fuppofitum extrinfccuni , tcrminat in ratione fuppofiti dependentiam na-

tura:

communicabilis,vt communicabilis,mulcd

in vnitate perfonae. Et arguit fic : jiliqua efl in entibiu dependentia naturd communicabilis. An-

diuinum potcrit terminare dcpendentiam naturac humanae communicabilis.Patet,quia (blum fuppofitum diuinum necef-

tecedens patet de quacunquc natura communifiue per fe , fiue peraccidens:

fari6eftincommunicabilc , quia eftfuppofitum pcr aliquam entitatcm pofitiuam,quaenecc(rari6

nam

fibi

cabili fuppofito

,

fi.ibftantiaquxcunque loqucndo de fubftan-

tiaper rc,nata c(t habere proprium

fuppofitiim,

& Iic,itaqu6d intcrriatiu.am.&fuppofitum proprium

non

dicicur per fe

prituT» fuppofitiim.quia

per

eft inter diftindta

fortius (uppofitum

intertie^d.\.(j.i.S>c

fari6,vt expofui fuper tenio,d.prima,^.prima, 8c

tantum ncgationem,vt patet a Doito^

qui

dicit

tei>i

primo.d.i.par.i.q.i.& intertio,d.i.(}.i.& in

.idtualis

nam quo

eodem

tOjin

inftanti.quo aftu cftfingularis

,

al-

non communicatur,eft idcm realitcr naturx ab(oliux, ita quod natura humana, fi aftu non eftcommunicata alteri fiippofico, diceri fuppofito

&

vltimatc fuppofitum pr .pccr completc , ncgationem dcpendenti?! adlualis ad aliud lippoTitum,qux immcdiatc concomitatiir & ha:c, citur

:

lcilicct

natuia

ad quam nata

humana eft

ratione

concomitari

liter identificatui natur.t

tum

Dodorc

i

fupcr

negatio, rca-

humanx,

vt cft proba-

d yj.i.& 6.& vide De hoc etiam vide qux cxpo-

infecundo,

qu.-c ibi expofiii.

hu

talis h.Tcccitatis,

talis

i.a.

tcvtio,«i.

i. talis

mvinicabihs proprio luppofito

com-

ergo natura

non depcndet rca-

ad illud proptcr rcalcm idcntitatem. Sed Ci taUs natnra nata habcre proprium fuppofitum communicatur fuppofito altcrius naturx,fiue cxlitcr

trinfcco.realiter

dcpcndct ab

cabilcrealiterdcpendetad catur

non cari

:

quo

pacet, quia cx

illo

illtid

talc

intelligitur per fc ftarc.fed ,

ftatim fequitur

lud^,cui

,

:

ficut

cui

comuui-

communi-

communicabilc alteri conununi-

quod vetc dcpendct ad

il-

communicatur,quia (cUicct communica-

tur fiippofito cxtrinfeco

:

&

hxc

confcqucntijc.quK dcpendct ex

illo

cft

probatio

anteccdcntc,

,

qux

fibi iion incft

necef^

cft ncccfTari^ in-

communicabile. Cum ergo fuppofitum crcatum pcr diuinam potentiam poffit tcrminarc dependentiam altcrius naturae in rationc fuppofiti,

iden-

re.iliter

tificari naturac.

depcndentiac

idc6 fuppofitum crcatum non

Dcbet eigo fic imclligi , quod fuppofitum proprium natura:,id eft,qu6d natura perfedlc fingularis, ad quam immediatc concomitacur ncgatio ad communicari altcri fuppofi-

ncgatio non potcft

talis

&etiam patec vidc qua- ibi expofui.Sed fup,

rcalis Icmtamcn qu6d

dependcntia

rcaliter.Nota

&

tj.

incommunica-

c(t nccc(Iari6

pofitum creatu dicitur vltimatc fuppofitum per aliquam negationcm , fcilicet per negationcra

talis

accipicndo Uippofitnra propriac naturs in crcacompletiua fuppofiti turis pro vltima ratione,

priifenti

incftperquam

bilc,vt patebit in tcttio articulo

dcpenderc ad jpro-

idcntitas,& per confcquens

eft rcalis

naturu Hita.

&

dct ad illud

natura lapidis poflct verc fuppofitari in fuppofito, puta natura»

humanx,

ali-

vt patet a

Dodore in tertio,d.i. multo fortius fuppofitum naturx diuinae poterit in ratione fuppofiti terniinarc depcndentiam naturz communicabilis, puta naturx humanx j fic paccc ifta fccunda

&

racio.

b

Diceretur.

Hic Do<5tor inftat contra iftam

fecund.im rationcm confirmationc.

,

duabus rationibus

,

Ad primum rcfpondet quod accidentis ad TOuflex ht*"'' fiibicaumeftduplexhabitudoVnavtformxad ^^'J*J°^ informabiIe,& fic dicit imperfedioncm in fubfMbuaMm. icdo,quia potentiam reccptiuam. Alia cft habidcpcndcntia: accidentis ad fubic-i , qua; eft

tudo

£tum,&

talis habitudo tantiim pracexigit prioritatem cirentialcm in fubicfto , hoc non eft

&

impcifcdtionis in fubiedlo. natura humana depcndet ad

Hocfccundomodo Verbum , & quan-

tum ad hoc eft bene fimilitudo naturs ad Vcrbum,ficut accidentisad dibicAum , hoc clarius paruit in temo,d.i.^. i c Ad fecundum DoAor prira6 pracmittir, quid fit fubftantia,qux dicitur fuppofitum talis

&

:

&

cnimcftfimplicitcr incommunicabilis vt efuo, ic vt ^uod.Sicat Tptolixiiis expoCai fuper d.i par, fecunda q.prima , primi, fiuc talis fubftantia , vt

fuppofitum dicit negationcm duplicis dependentix ad aliud fuppofitum,fcilicct aftualis ,

&

aptitudinalis

,

vt clar^ expofitum cft »» ttrtio d.

non nata haberc proprium non nata haberc aliquod fingulare eiufdem naturx ad quod immediate con-

prima q. i Deinde Doftor

comitatur negatio ad communicari ahcri

fingularcm.qux eft communicabilis, ramcn non cerminatur vltimatc,nifi ad fingularcm fubftantiam incommunicabilcm,quia dcpcndentiaqux

cx hocquia

fi

fuppofitum,id

natura eft,

,

qijia

adtuperfi: exiftit:ficut natura accidcntis, qua:

nullo

modo

nata cft habcre proprium fuppofi-

rum , quia tamen

nata

fiippofitum fubftanti.x catur iili,(equitur

cft ,

habcre per accidcns

quia rcaliter

qu6d dcpcndet ad

communi-

illud

,

ficuc

communicabile ad aUquod incommunicabilei ergo natura communicabilis nata pcr fc habcrc fi aftu communicctur f)roprium fuppoficum ,

ijppofico extriufcco

non

miniis rcaliter dcpen-

' '•

& vna

.

dicit

qu6d

licct

dependcntia

accidentis aliqualitcr ccrminetur ad fubftantiara

tft in communicabili , fiucqua dcpcndens communicatur altcri,non vidctur habcrc ftatum.nid ad incommunicabile. Id cft , qu6d talis depcn-

dentia

non

vltimatc terminatur

nifi ad incomdtptndtmia ad fingularemfubfiantiam communicabiltm,cum illafitratio ejjindi ei, cui communicatur noefi dependentia

municabilc

,

ejuiafi efi

Adhuc-

Qu^eftio nihuc

Md vltimati

ttrmy,7.ita

re

qu6d cx quo

,

md

nijt

,


ilhtd

,

tum

(

patct

ejfe

quia

,

vuimatc tcrmiilat dcpaidch-

fuo

tiam accidcntis.

Si etiam fubftantia fingularis

vt fupra patuir.

,

quia ro-

eft ratio elTeiidi illi,

pofitiuum fuppofitj creati

fingularis

tia

)

afubitan-

cft

qnod

fcquitur

iion poterit vltimatc terminarc dependcntiam accidentis

,

cum

quafi dcpendens

etiam comnmnicabilis,

fit

fuppofitum proprium

.id

iion propri^ dependens

fuppofitum

&

licct

iimpliciter independcns ad aliud,

fit

incommunicabile

fiuc fimpliciter

iS.

,

poHct dcpcnderc ad fuppofitum,

non

loliim illud

,

talis

fubftantia

vltimatc tcrminaret,quia ad aliud dcpendci

ret,&:

hoc

tninarct.

c(fct

vna

ratio,

quia non vltjmatc ter-

Eft aiia ratio fupradiAa

,

quia ^ofitO

quod nullomododcpehdeatad fuppofitum,qui4 tamen communicatur , illi non vliimatc terrainatjfcd tantiim illud cui

communicatur.

Noia ctiam quod dcpcndcntia

vt fupra dixircum ergo

,

fingularetn qUatn iocludit,ide^

nifi fubftantiatti

a fe fuppofitum

modointclligitur communicaci propriofuppofito

505

Vult dice-

fubftantia

fingularis

XIX.

minatur ad

vltitnata ter-

totum gcnus

extra

illud

accidcntist

quia tantiim terminatur ad fuppofitum fubftan-

vkimaic terminabit:dependeutiam accidentis. d Ncc tamen intelligo,quod cotnmumcabile

tix,&fic patct

terminans dependeat ad n.communictbilc.

trafubHantiam fingularem non addtt nift negatwiem modo ncgatio non tcrminat dependen*

Nota plura in ifta litcra. Primtli in Iioc quod qood fubftantia: fingularis, & fuppofiti eft vcra idcntitas vca.\ts,fuppcjlti!m non dcbet inteldicir

pio

ligi

illa

pofitum, quia

iiegationc aduali ad aliud illa

fafto in natura

poteft

non

humana

inefte

eft

&

patet de

fingulati fuppofitata in

Vcrbo,quae adlu dcpendet ad illud

iequcns non

,

fup-

,

&

per con-

ncgatio adlHalis ad aliud

ibi

fuppofitum,& fic non cft idcntkas rcalis. Debct ergo fic intclligi, quod fubftantix fingularis , 5c fuppofiti

non

,

cft

vera idcntitas pto quanto ncgatio

ifta litcra.

£t cum arguitur,(]uod ratio fuppofiti

c

v/-

,

:

Rcfpondet Doftot eft

,

qupd

pofito

diccns,y<

/;(?c

verumfit

ratio vltimata fuppofiti

,

id

ne-

fit

gatio

( hic dubitatiuc Ipqnitur^Iicct cxprcfsc tcneat hoc in tertio dift.prima quacft.prima,& iu-

meo

dicio

podet etiam fuftineri qu6d

titas pofitiua,de.qua

en-

eiret

vide quae cxpofui fupct ter-

tio dift.pt ima qua;ft. prima,)quia

t«men talis ne-

gatio immediatius ineft fubftantiz

quim dependentia

fingulari,

accidentis tcrminetur

finguUrem

ad

fiibftantiam

citur vera ideiuitas

gularcm adu incommunicabilem pcr talem, negationcm , & ideo fuppofitum fubftantiac vhimatc tcrminat dcpcndentiam accidcntis.Et quod

non

dicit

fuppofitata

adu

,

quia fingularis fubftantia

in alio fuppofito ncceflario

cft in fe fuppofitata,vx patuit in tcrtio,d.

Notafccundo ,qu6d

non cft

aliquo

i

ratio fuppofiti vltimata

modo r.ntio cfsendi

alicui,

cum

fit

puranegaiio ,Sc pofito ctiam qu6ddiccrct cntilatcm pufitiuam, adhuc non eft ratio cfscndi (implicitctjfed

tantum

ratio efsendi talc,fcilicet,

cflendi fuppofitum,quia fuppofitum habet vhi-

niatc efle pofitiuum luppofitabile pcr talcm en-

titatem pofitiuam

,

ficut

etiam fuppofitum vlti-

niatc conftitutum pcr negationcm

h.ibet

elle

fuppofitabile negntiuuni pet ncgationem addi-

cuius.fi tale

citur

terminans

communicari

(impiiciter

,

eft

alicui

communicabile,&

ali-

di-

cui cft ratio eficndi

,

non vltimatc tcrminat dependencommunicatur & pcr confe-

tiam,fcd illud cui

,

qucns fubftantia fingularisquamuis terminetdcpcndcntiam accidcntis,non tamcn vltimate terminat , quia communicatur fuo modo proprio fuppofito.cui cft ratio cficndi

tum uon habec aliquod ejft

:

quiataleiup[K>fi-

fimplicitcr pofitiuii.

S

C

H O

,

idco dcpendentiaacci-

dcntis vltimatc tcrminatur ad fubftantiam fin-

dicit

de negationc imperfedionis,hoc dicitpro-

ptcr affirmationem oppofitam.

f Et cttm dicitur

vegatio non

,

termi-

efl ratio

dcpcndcntiam accidcntis.Rcfpondct,qu6d vltimate terminarc dicit duo , fcilicct tcrminare

tiandi

abfolute,& tcrminare fic.quod nihil vltcriiis tcrmin.it : ratio ergo terminandi abfolut^ eft ali-

quod pofitiuum, quia risjfcd ratio

fcilicet fubftantia fingula-

tcrminandi

fic,{cilicct,vt

terminacio

fitvltimata,eft illanegatio.

g j^d cotifirmatione tllam,6cc.\licDoQ:oT a\i- ^ftliiHtiMt '• non rcfpondet ad confirmationcm,tamcn rcf-

cam.

Nota terti6,qu6d tcrminans depcndentia

ter

ponfio , patet cx (upradidis

,

quia accidens

duo

habitudincm form« ad fubiedum informabilc , talis habitudo dicit inhxrcntiam accidentis ad fubiedlum. Alia eft habitudo accidentis , vt dcpendcntis ad fubftantiam. Sccundo modo Verbum , vt fuppofitum natutae humanac,terminat dcpendentiam accidcntis , fcd non primo n>odo, quia non informatur aliquo accidente. dicit rcfpcifiu fubiedi, fcilicet

&

L

I

V

M.

K^ddncit duas ralianes D.Thom.pro conclufione huius Ait. Prima^qHia perfonalitas diui' na continet eminenter omnem ferfe^ionem fuppofiti creati. Secnnda.^uta qu^libet natur* creata

eH in potentia obedientiali adperfonam diuinam. Hat

tas Jiitina continct eminenterperfonas creatas ratione ejfentia

reiicit ,

Doilor , quia perfonali-

qua communis

fotentia obedicntialis non rejpicit perfonalitatem yfed omnipotentiam

,

efi

tribus

j

&

quaetiam eH commu-

nis tribus, De qtto latius agit ^.d.i.q.i. ».4. obitcitprimo contra concluf. quia ejfentia

,

qud

idemeft omnino in re proprietatiynoa terminat;ergo nec proprietas. Refpondet argumtntum

wgeYe negantes diftinlHonemformaUmafarte rtiinter effentiamy& proprietates

-.(jridem

docet ^.d.i.q.T.n.iy. Obiicit fecundo^quia adrelatiuumtantiimdependet correlatiitiim

:

Ref

fondet naturam ajfumptam defendere adyerbum,vt adfubfiftens ittcommftnicabile , nonfub ratione relatiui.

Scoti Opcr. tom,

X 11.

m,.

tiam accidcntis.

aliquam realitatcm pofitiuam di(lin^tam a fubftantia fingulari. Vel pro tamo di» illa

f

Vu

Tcrcio

Quodlibet.

5o6

fccundum aliquos declaratnr propofitum fic Pcrfona diuina emicontinet perfedionem oiiinis uippofiti caufati igitur potcfl: fupplenenter J^ '* re vicem cuiufcunque in fuftentando iilam naturam , quam polfct tale fuppofitLim

Var.l.j.q.i.

D.Tho.

r-|-1Ercio

ly-

**

in

:

5 *

"'

fuftentare.

refpedu perfona:

Praecerea. Q^iaclibec nacura creata eft in potentia obedlcntiali

diuinx.-igiturperfonadiuinapoteft fuftentare quamcunque. Pi ima ratio videtur deficere quia eifi pcrfona diuina ratione cffcntlx contineac

Perfonali-

mn e

:

diuina

tat

virtualiterquJimcunque enritatemcrcatam:tamennonvldetur virtualiter conrine^^ r.itione proprietatis perfonaiis aliquam cntitatem creatam, quia pari ratione con -

conn vir

7
jj,^^,.gj.q^,^jQij|3gf^g^jP2^pfQpj.iejjsperronalis elfcc formalitcr infinita

^^^ oftenfum

entttatem

eft.in

quajftione

omnes

Prxterca.Sipropiiecaspcrfonalis continerec virtualiter

creatam.

videtur

,

quod

cuiusoppofi-

:

de hoc mota.

pofTct efle ratioformalis creandi crcaturas

cntitates creatas,

cuius oppofitum

,

didum

inquadamalia quaeftione. Sccundaetiam racio videtur deficcrc,quia potcncia obediencialis creacura? refpicicomnipocentiamcreatoris,&illaeftcommunis:igiturilla fuftentacio, perquam pjijgs pcr omnipotcntiam fuftentat nacuram iftam cft communis cribus illa aucem ^"'^^"Catio, quaf eft pcrfonae vnitaj , eft propriaFilio non igitur per hoc , quod eft naturam efle in potentia obedientiali perfona: concluditur ipfam pofle nacuram eft

Potentia obedie>Hta-

:

omnipitenttam.

:

fuftcncare hypoftacice,velfuppoficiue,fcdcantum pofle fuftentarecaufaliccr

fcili-

,

cec effcdiuo.

Contra conclufioncmiftius articuliarguitur prim6 :quia vniorealis habet tcrminumrcalcmjqua^igitui funcfimpliciter idem inre ,func idem incerminando calem vnioncm , proprietas eflentia funt fimplicitcridemin re igicurficut vnura

&

i^.

:

terminatjfic ic reliquum terminabic.

Iccm , ad relatiuum vt rclatiuum nondepcndec aliudafuo correlatiuo igiad Verbum,vt Vcrbum, non dcpcndet nacura humana, quia folus Pater eft cor;

tur

Formdit

relatiuum.

Ad primum diccndum quod formalis diftindio relacionis ab

diJlinElie

,

naltt

|^q^

t

Natura humana et

dcre ad rclatiuum.vc correlatiuum,&: dependcre ad ipfum ad

adfkbrides incornmu-

nam aliud eft dcpcnVerbum relatiuum Nam :

hcetnaturahumana afl^umptaa Verbodiuino dcpendeacadipfum tanquam ad Verbum,non tamcn depcndct ad ipfum canquam corrciatiuum. Aliter poceft dici, quod "^^fuf^afllimpca dcpendet ad Verbum fed non propric vc ad rclaciuum , fed vc ad incommunicabik fubfiftcns,8d fic ncganda cft confequcntia. ,

COMMENTAKIVS.

fiicabile.

lO.

ad

,

ninet,&Ho tiasj^ proprictatisconftituentis perfonam. Ad fecundum dici poceft vno modo negando antcccdens tjfemta.

epe

cflcntia fufficic

,quod proprictas poflcc dici f )rmalis terminus vnionis realis & non cirencia, '^'^d J^^tio vidctur cfficax concra ponentcs ideniicatcm rcalem,5d formalcm efl!*en-

necefana,

TErtio

fecHndum alitjuos declaratur pro pojltum. Hic Do6tor recicar dii.is r.itio nes pro i;U pofitione, (cilicec, quod iion rcpu gnec Verbo tcrmiiiare depcnileiitiatn naciirae mimanx, qiurtimprima e.^ Varroiiis l.^.d.^.q.x. quia

Tcilicec pci foiia ciiuina

cmincnter concinec

litcr,{cd

(flioiic

formali

tio

iftac

ratiohes curA fuis ilnprobationibus patent in

Iitcia,&;multoclariusprolixius/.z «i.i.f.i.&vide qua; ibi cLvicxpofui,idc6 hic alic
Coritra concluftonem ifiiu^ arttculi.Hlc

ftorarguic

,

probandoquod Verbum non

Do-

poflit

forraaliter

,

ramen

vidcntur concludere de diftin-

de non idcnritatc formali,

ficut

tamen diftinftioncra forcodc primo,
Sed quia

,

m.nlem exprcfse

qu.xiibct naturacreata eft in potcntia obedien-

refpeftu pcrionK diuina::crgo,&c.

ita

vc patet incuenti:hanc

pcrfcvfHonem omnis fuppofuicaiiratij&c.(cci.inda eft: Tiiomas Itb.^.fcrtpt. d.i.q ^. quia (ciliccc ti.Ali

quod funt non idcm

ratioocs illx

propofito

calis

t.alein

vnum

fit

formalicer ra-

depcndcntiam

tcrminandi quin 8c eficntia

cadcm

formaliccr finc

ad hoc vc

& no aliud. tamen loqucndo,proprictas non cft tca-

liter •ratio

penicus

dminCtio formalis proprietatis,&

fiifficic

terminandi

Rcaliter

aircrit in

:

Sc

res realirct

quomodo

,

fcd

,

cum

non eadcm

finc

rcs

in cadcin rcaliccr pof-

cde plurcs formalicaccs vidc Do(^orcm ia

primo,d. 8 q.pen.ic qua: ibi notaui.

terminirddepcndcntiam n.atur.x humanx , quia tunc rcqucrctiir quod cfrentia diuina immcdiat^

Eraddit Doftor, qu6d hacc ratio videtur efftforCax oontra ponentes idcntitatcin reaJcm,

terminarcc,quia'proprietas

male cilentise>& propriccatis,fcd qu6d tatum r»-

Verbi,&

circntia di-

uina fuiic fimpliciter idcm :crgo fi vnum tcrcninar,& reliquum. Rcfpondct.quod diflinguuntur Formalitcr,vt eftprobjitum inprimo,d.i.parte

non dlcat afrcctiuc , qu&d

i. -y.i.licct ibi

diftinguuntur forma-

&

tionc di(linguantur,quia vniorealis eft ad tcrminiiin

rcalc.Tamcn tenendo ctia quod tantum ra-

tionedillinguantur poirct rcfponderi ad ratione pcr fallaciam amphibologis , vt dicit Docftor in j.d.i.q.i.

&qu6modD hoc,vide qu»

ibi expofui.

Sccund^

'"''"»• «»^».,r ./ *t',r!'li

-

*

firm»littuit.

Qu^ftio XIX. Sccundo aiguitur comra conclufioncm, quia

tl.

ad rclatiuum «i

,

coirelatiuum

vt rclatiuum,non depcudct aliud

(ic

Vcrbum,vtVccbum,

fcd

fuocorrclatiuo;igitur ad

non dcpcndetnatura humana. Pafet,quia Patcr iu diuinis

folus

pcndct ad

Rcipondct Dodlor primo , negando antcccdens quia aliud cft depcndere ad lelatiuum, vc correlatiuum,& aliud eftdepciidere ad ipfum reIatiuum,non vtcorrclatiuum ,quia benc primo modo folusPater eft coireiatiuum rilij,& fi hoc modo natiira humanadcpcnderct ad Veibum yt corrclatiuuni , ipfa natura humai.:. cilct Vetbi

fic

,

inpotentiaohedienttali

ncgahda

Veibum

fcd

,

non proprjc

incommunicabile

yt ad rela-

fubfillcns,

&

confequentia , fcilicet , igitur ad vt Vetbum,non depcndct hatuta humaeft

det ad

Verbum

vt eft pra:cisc fuppoficum

,

fiue

incommunicabilcfubfiftens.

I

V

M.

& vna csnfirntatiofuadentesferfonAm creatam

fofittHum.Pro altera parte adducit

relatiuum,

eft

na,quia non intelligitur dcpendere ad Verburo, vt coriclatiuum,fiue vt eft rclatiuumjfed depcp-

C H O L

\yidditcutttur tres rationes

modo , quta yc

Verbdm, quod

Verbum

tiuiim, fed. vt ad

,

S

fed betic (ecundo

,dcpendet ad

tantum cdrrelatiuura rcfpcdlu Pauis. Sccundo rcfpondet quod natura alTuropta. de-

corrclatiuum Vci bi.

eft

:

yo7

confiitiii per

Damaf. (j^ duat rationes. Frima , omnis natura creata ef

ad dependendum hperfona diuina-.ergonon ferfonatur fer fofitiuum^

vel illud erit iterum ferfonabile. Secunda

^fi

tiuOy veloporteretaliqtndjibi daride nouo,

dimitteretur natura aj/umpta^careret iUofofiti-

quodrepugnat ^quia non

ria^necforma, necfubfiantia compofita. Has rationes adducit

3

.


.

efifet

accidens^necmate-

q.\. art. 5

.

& alias duasy

vna quodmodo natura affumpta careret entitate humana , quam aljf homines haltnt.

Altera,

quodnaturaintellcClualis pcffet a6lu exifiere ,(ir non effe perfonata. Tenet ergo perfonam creatam tantum addere negationes natur
q.%.&cmnes

Sct~

ti!}£,Explicat optime,(^ cUretres negationes communicabilitatis.^ quarumdu<xfciUcetaUuA'' liSyf^ aptitudinalis dependentiJt con{tituu'ni ptrf»mmcreatam.T)e

17'

DE

tertio ^ arciculo certii cft iuxta

turam

in

atomo, hoc

cft,

tem non

Damafcenum.yj.quod Vcrbii afliirapfit na-_ U tamcn non habentem pGrfonaliratem

finguiarcm

propriamitquia illanon pofletftate

quo ^.d.x.q. i.n.io. Lib.}.c.t. °*5 |

,

cum aflumptione in vnitate perfonx Verbi. Si au-

propria fingularitas naturx pcrfonalis cfTet formalitcr propria perfonalitas cius^ poflec

Propcer

illa

efTc fine ifta.

quod oportet viderc, quo

formaliter

& complctiu^ natura crcata

fit

pcr-

fonata in^fcipia.vc ex hoc pateatjfi poteft ipfa carere propria pcrfonaHtate,& perfonari,etiam perfonalicate cxtrinfeca. Eft autem dubium,an perfonalitas propria fit formaliter pcr aliquid pofitiuutn:&

quod fic,auianegatio non cft primo incommunicabilis:ncgatiocnimquancum cft dc fe polfet cuicunquc competerc tantummodo igitur eft incommujiieavidetur

:

,

propcerincomniunicabilitatcmpofitiui,adquod ipla confequicur, ficita primum incommunicabilc cft pofitiuum proprictas pcrfonalis cft primo incommunibilis

:

cabilis

,

quiaeft ratioformalisconftituendiincomrounicabile,fcilicet perfonam.

.

.

Praecerca. Nc|:acio non eft primo propria alicui entiifed tantum propter hoc,quo(^ fcquicuialiquam afhcmatloncm propriam 5 proprifetas auccm pcrfonalis eftj)rimd propriailIi,cuiuscft:igicur,&;c'.

Pra:terea.

Quod cxcludit

impcrfcftioncm, ipfumcft pcrfeftum , vel faltem alieft imperfcdio-

quod pofitiuurti nuncautcm dcpendere ad pcrfonam exttinfccam ;

nis.igicur pcrfonalicas proptia,quz excludic formaliter illam

dependentiahi

,

cft ali-

qyid pofitiuum. Confirmacur:propter hoc enim ponitur , quod fingularitas nacurae cft per aliquid pofitiuum,quia cxcludic imperfcdionemjqux eft diuidi; vnde fingularc dicicur indi r oiduum,hoc cft, in plura ihdiuifibile a fimili in propofico , petf bnari in fc cxcludic :

t%»

depcnderc ad pcrfonam cxtrinlccam. Sed concra. Dd.vm(.c.sS'Nibil enimeerum .,quaplantauit innoFiranatura DeuSyFer-

lum a principio plafmans nos defecitfed omnia aJfumpfit:totHs enim toti vnitui efi

miht , vt

toti tribuat:quod ina(?umptibtle efi incurabile.V u\t dicerc igicur,qu6d quxcunefi quc entitas pofitiua in noftra naturacft vnita Vcrbo. Ec quod hoc fit poffibilc dc quacunquc,probaturracionc:quia quaccunquc natur» cft fimplicitcrin potencia obcdicnciali ad dcpcndcnduroadpcrfonam diuina:fiergo cflct Scoti Oper. Tom: Xlf. V« x

totum

Lib.|.c.fc

Quodlibet.

5o8 Sl perfonti fir^t

pgjl.

^^^ aliqua cntitas pofitiua,quia riatura cflet in (c perfonata,iUa entitas cffct pta a Vcrbo

mn quod

timrn tll'tt in

ohe-

dentja^ ad

Jis

-,

m

......

hii

per-

fonnrernr.

cft impoflibile

altcii pcifonaj,8c

:

quia

fi

pcr confcquens perfonae Vcrbi noncommunicatur,&: ica in ipfo

non pcrfon.uur.

ferjova dt-

aiTum' pexfonata fimul duplic/ pcrfonalitatc cteata } igitur per illam eft formalitcr incommunicabi,

& tunc natura in Chrifto cflet

:

prjeceica.Si aliqua entitatc pofitiua natura clfct formalitcr pcrfona crcata

Vcrbum non

poUet dcponcrc naturam allumptam, niu vcl

:

ieitur

mancrct non pcifonatarquod vidctur inconueniens,vcl oportcrct quod daretur libi dc nouo aliqua alia cnticas , quae cciam haberct pcrfonalitatem creatamjfcd hoc cft impoflibilc Illa illa

:

poflct dflc entitas accidentalis:quia accidens

enim 11011

non cftxatioformalis pcrfo-

nandi fubftantiam:nec pofl"ct cfle aliqua cntitas fubftantialis:quia nccraaccria , ncc fornia,ncc fubftantia compofita,quia quxcunquc talis.fi daretur,non maneret natura cadem,qu3e prius;quia haberct aliam nnatcriam , vel formam , vcl entitatcm fubi^aiitiae

Perfona creata non tft

compofitai.

quod noftra natura cft perfonata perfonalitatc creata , non , tanquam rationc fomiali :quia vltra fingulatitatcm non inuenitur pofitiua , qua fingularc completiuc fit incomrtiunicabile fed tantum

Potcft igitur dici

qitidfo-

juiuutn,^^.^

ahquo

poficiuo

jj]j(jy^

entitas

'?-

:

fingularitati fupcrudditur negatio communicabilitatisjfiuc dcpcndentiac,qua: cft in-

communicari.

eiiu^uodefl

fiuc depcndentiac. autcm intelligi triplex ncgatio communicabilitatls cnim poflTumus intclligcre dcpcndentiam aifiualem potentialcm, & ap& netitudinaicni fic poflumus intcUigGre ncgationcm adus dcpcndcndi gacioncm poflibilitatis dependendi , &: ncgationcm aptitudinis ad dcpcn* dendum. Prima ncgatio cft nuda fiuc fola. Sccunda cft cum rcpugnantia ad aftum. Tcrtia cft cum inclinatione oppofica , fiuc aptitudine contraria. Exemplumr primo modo fupcrficics , fi eflct finccolore omnino ,cflct non aiba quia habc^^^ folam ncgationem albedinis. Sccundo modo lAngclus eft non albus , quia Abi rcpuguac albcdo. Tcrtio modo lapis f eft non furfum , quia in lapide cft necum inclinatione ad non^f furfitatem ficut ad gatio aptituduiis ad furfitatcm

effefHrrum.

fuum oppofitum.

u4l. furfumitatem.

loquendo dc depcndcntia ad hypoftafim extrinfccam, , diuinam , de qua modo loquimur fola ncgatio adualis dcquod aliquid dicatur in fc pcrfonatum pendcntiae non fufficit ad hoc vel perfona quia anima Petri habet talcm ncgationcm , & tamen non cft

Trtplexntgatio cvm-

municahiex-

Ittatis

'""

'

Foteft

,

Sicuc

,

:

,

,

:

Alhabet neqationern

,

^^

^

propofitum

fpecialitcr

}

,

:

pcrfona.

Secunda ncgatio non inucnitur in natura creata pcrfonali quia nulli potcft omnino repugnarc depcndcread pcrfonam diuinam :im6qua:cunquc entitas pofitiua in tali natura eft in potentia obedicntiali ad dcpcudcndum ad ipfam & pct confcquens iila ncgatio non conftituit perfonam crcatam. quia illam habec natura aflumpta ipfa Ntgatio Tcrtia ctiam ncgatio non fuflicit aptttudicnim cum fit eiufdcm rationis cum mca natura habct aptitudinem eiufdcm ttaltidepenrationis & ita habct aptitudinem ad fubfiftendum infc, & non habct aptitu^'"C''^ *^ dependendum ad pcrfonam extrinfccam , ncc cft inconueniens pofflcitl "r ,

,

:

:

,

,

quia ad formas fupernaturalcs ; & fi fit potcnnon tamcn propric aptitudo : quia illa non cft proptic

fibilitatcm cflc finc aptitudinc

nam.

tia

aliqua in fufceptiuo

,

:

ad formam naturalitcr pcrfe£liuam ad pcrfonalitatem igitur propriam fiu« crcatam oportct concurrerc duas ncgationcs , primam&tcrtiam.itaquodtcrn r i. i. rr -^ r r ''* ^" 4"*" habitualis ncccflano conucnicns natura:,cui conucnit,fiuc fit pcrnifi

'Dutnega-

:

,

ttones fa-

ciunt

fonttm.

per-

.

fonata in ft , fiuc in pcrfona aliena fed ,

/iipcrucnicns

•

•

,

ilii

alia

negatio

,

fcilicct

aduaUs depcndentisc,

negationi complctpcrfonalitatcmpropriam.

COMMEH

'''

XIX.

Quaeftio

509

COMMENTARIFS. li.

|^£

quieratde Et in ifto articulo quzrit primo Doftor an pcrfona creata vltra naturam nngularem dicat aliquam cntitacem pofitiuam,an tantum ncgationem arguit primo tribus racionibus,& vna confirma-

^

fmJtf/ir/Jrw/OjpriW/''*/'

>

X.<^poflribilicx parte natiira? afsumpta:.

;

tione

,

&

perfonalitas propria dicit formali-

quod

tcr aliquod poficiuum.

Deinde

arguic,

probando

H O

C

S

qnod ndn

dicat po/itiimm <5uabvis lationibiis. CV deindc rcfpondendo dcclarat quoniodopcrfijrta dicit

ncgationcm

aftualis

tum taui tij.

,

depcndcntiae

duplicifi

& aptitudinalis

,

funt clara hic in litera ,

& cxpofui

Et vidc

ibi

fupcr

,

fciliccl

qux omnia non ,

fcd fpecialircr

diftin(5t.

i

.

multas difficukafcs,

qu^ft.

i

.

tan

no tcr-

& inulra no'-

tabilia,

L

I

V

M.

K^d argumentafuadcntiaferforiam creatam confiitui ftr pftiuum^addu6lA n.ij.AdjirT mumyexplicaii pnlcherrimCy communicari vel dependerefimfliciter tantum repugnare perfonxratione pojitiui^cuiid primo repugnai,^ficrcpugnatfolummodoperfon<ediuwai ic^r^uia de-

penderenaturd creatxrepugnat^nonftmpliciterfedfecundum quid ^quatenm ne^atione',talii entitaspojitiua incommunicahilis tjuia

efi

,

fctlicet fih

non requiritur. Per hacfatet adfecundunr^

oflenfum elt ne^tionem depcndenti^fmplicitcrnfn competere natura creata perfonata,

nonrepugnat eifimpluiter iDnimunicabilitaiyfedficutinharcre rcpugnat accidcntt feparatoi, manente fctlicet feparatione^nonfmpliciter. Adiertium , non re/J/ondetfed rejponderi poteli,

fic

fuffcere vt idyCjuodexcludit imperfecl ionem,dicat ^erfe£lionemfundamentaliter , (^uod connenit perfonx crcatx.Ad confrmationem etiam non refpondet hicjed

q.t.indiuidualitatem riii

3 d.

i

.q.x.n.

ij.drz.d.^.

^uodva-

pofitiuam,qt{ia ratione eiw fimpliciter repugnat dtutdi.

exemplis explicatyi.d. 3 .ij.t.n.z.at non repngnatfimpliciter natur^ perfonataajfumi, vt

f^efius

iOb

ejfe

dicium eff,& ideo.non efiparitat.

AD

-^

,'quacprobantqu6dperfonalitas propriaeft formaliter per ^li- n^'^ qiiid politiuum,ad omnia fimul cft vna refponfio, quod nuUi fimplicitcr repu- ^^j^ ^^ gnat efle communicabilc nec tanquam communicabile dcpcndere, nifi fibi fit fim- g„at mfi pliciter propiium aiiquod pofitiuum,quod fitratio rcpugnantia: communicabilitatis, per^ofitttm dependentixttamen communicari,5^ dependcrc poteft fccundum ^Wrepugna- ficundim rc alicui pcr folam ncgationcm quia dum neg.itio illa ineft, affirmatio non poteft l"'»/''"' incfle. Scdnon propter hoc eft fimpliciter impoflibile affirmationcm ineirc , nifi illud , cui talis ncgatio incft,cflct ncccflaria ratio , qu6d talis negatio conlcquei:ctur> tunc ncgatio eflTct fimpliciter propria , alias non cflet nifi fecundum ^«/«j/propria: fimili cnim modo propria cft alicui ncgatio , ficut ipfi repugnat oppofita affirmatio: *^^''*''*' fola periona diuina habet inccmmunicabilitatem primo modo quiacniitatem aliVerionatKi /1. r r\ ,v ^juam mtrmlecam hmpJicucr proptiam,pcr quam ubi repugnat poUe communican ^^„^^^ /,^^ natura autcm creata,licct in fe fubfiftat:non tamen aliquid habct intrinfccum , pcr ^f^ ygrm. quod impoffibilc fit candemdcpcnderc,& idcofolaperfonadiuinahabetpropriam gnantiam perlonalitatem complctam natura ver& crcata perfonata in fc,non habct:quia non ^^ conmu-^ habet rcpugnantiam ad pofle depcndere:fed tantum ad aftu dcpenderc , &: hoc fc- '".'^'"'' ^"^' illaigitur

&

;

&

:

•

•

•

•

•

:

:

<7«/<^,fcilicct dum fibi incft ncgatio dcpcndentiac aftualis. "rT* g-,^ * Adformamigiturpcrfona:rfttionisdico,qu6dincommunicabilcfimpliciter, quod j,„„j.j^^

cundum

poflx; depcndere , non comienic primo negationec talis incommunicabilitas eft in crcatura cciam in fc perfonata,fed tantum incommunicabilitas fecundum ^«/V,fcilicct rcpugnantia ad communicari , hoc ftante iUa negatione dcpendcntiae adualis } ifta autem incommunicabilitasfccundum^«/
fcilicet

importat repugnantiam ad

ni fiuc alicui ratione negationis

:

&

:

tnunicabilem.

Peridem adaliam niaiorem dc dcpcndentia, concedo quodfialicui repugnat pofle depcndercjhoc eftpropter aliquam pcrfcLlioncm.vcl racioncm poficiuam:fed illa

repugnamianon

Excmplum

:

cftin crcatura

:

fcd fola negatio dcpendcntix a«^ualis.

accidenti fcparato noii fimplicitcr repugnac inhacrere

Scoti Oper,

Tom.

X L

V

V

3

,

vcl pofie inhaErCrc

Quodllibet.

5iO

inbxrereifed fccundum quid dici porfet ci rcpugnarc inharrere , pro qiunto , quod ftantc ilU feparacionc non pbteft fimul ftare cum hoc,qu6d inhaercret.

Accidenti fepnrato

repninat

ConfimiliteradlUud dc proprio , dicoquod incommunicabilicas fimplicitcr cft propna illi,cui conucmtuc mcommunicabiiitasMncommunicaDuitas au-

fimpiicitcr

cundh»

tem fccundum qitid non cft ei

quid.

quod

/V perfbna dicat cncitatem pofitiuam.qiiia

non rcpugnat finrpllciter 5: necertarlo , tahs ncgatio no requiric aliquod pofitiuum proprium.,

ncgatio non eft propria alicui , nifi per aliquod politiuum proprium.Dicit Doiftor qu6d negatio ad depcndefc ad aliud fuppoficiiin poten: incde

poptcr quod infit,Patet, nam ncgatio alhedinis ad japidem non incft ncceirario , quia affirmatio oppofita non repugnat fimpliciter nccefsarii

^

Xi.

Nit4.

A D

quod foli illi conucuit-

propria;fcd tantum

bmncs

alicui fimpliciter

rationcs

qiix probant

,

& nece(rari6,& talis nunquam quod

incft nifi pcr aliquod poficiuum, per

niatio oppofita negationi repugnat

tnus

quod ncgatio

;

affir-

ficut dici-

lapidis neceirario ineft

Deo

pcr aliquod pofitiuum , cni rcpngnat affirmatio. firhilitcr negatio dependcntix adualis ad

5ic

aliud

fuppofitum neceirarid conucnit pcrfona:

diiiiiK'C,&

hoc pcr aliquod poficiuum,cui fimpli-

ta

ipfi lapidi

quia tunc lapis non poflct cfsc albus,

,

ncgatio poteft dici propria

"calis

adu non

albws

eft

incft fibi,& tunc

,

quod

fimpliciter,

ncgatio aliiid

lapis

tunc ncgatio albedinis adtu

quando iiieft adu.pro

potcft dici propria,

creatk ad

non

fccundum ^md, quia quando

fcd tantum

illo

timc

Sic dico ad propofitum,

dependentia: adualis perfcmac fuppofitum noh ineft necefsario:

citcr rcpugnat affirmatio oppofita ncgarionisdepcudeie enim ad aliud fuppofitnm fimp!iriter,& non nifi iiecedario repugnat perfona; diuinar, per aliquam entitaiem pohciuam iii peiiona di't]ina;qu.ecft propriecas pcrfoualis, & ide6ncga-

talis neg.-nio

tio depcndcntia; ad aliud fuppofitum fimpliciccr

rio ineft,idc6

& nccelfaiio conucuit peiion.-E

tum non depcndet ad aliud fuppofituu%i>e hocetiain vidc qux notani luper primo d.y^.frima, ^ fu'

&

r.ilis

ncgatio

non

cft

diuina;

& ide6

•

piopriapcrfona; diuinx.nili

pcr aliquod pofitiuu,(cd

quado negatio non

incft

nccc(rari6,& tunc eft,quando affirmatio oppofi-

S Tres

patet , quia affirmatio oppofita , fcilicct adualis depcndcntia au aliud fuppofitnm,non ncccfsario

lepuguat aifiu

patet

,

quia natura

humana

fingularis

non neccfsapropria fimpliciccr.fed tanfccundi^m flK/
non

eft

fertertio,d.i.qnefi.i.

C H O L

rtittGncs fatis fories.flfdes

;

dcpendet ad fuppoficum diuinumjquia ergo

I

V

M.

mnohJtAret yCO»tra fofsibilitAttm Incafnatiomi ex tAr-

te natttr^c ajftimftx.

j1l.dc

}.

i^iiHr art.

T^E Secundo

>"

igitutintcrtioaiticulopriacipaliquodnaturashumanserepugnac

y

dependere ad pcifonam alicnam vt iultentantem ipfam:Prim6,quia cft natu\ ra fubftantialisif ecund6,quia non poccft haberc alic]uid intrinfecum,quod fit fibi ratio taliter dcpendendiitcrti6>quia intrinlccc, fiue identicc habetrationcm non dcpcndendi tali depcndcntia. Et ptimo fic arguicuraiaturafubftantiahs no eft nata dare fuppofico nifi efic fimpliciter,& per confequens non praefupponit elTe fimplicicerjnatura autem dependes ad luppoficum alienum pi scfupponit in co ciTe fimpliciter, quia efte naturas propriae, qua: prius conuenit fibi,quam ifta nattira dependens ad ipfum. Anteccdens probacur natura fubftantialis eft entitas fimpliciter , ficut accidencalis eft entitas fecundiam ^«/V,& qualis eft aliqua cntitas formaliter j tale eiTc tribuit ficut igitur natuti accidcntalis tribuit tantumefte fecundumquid,& idcopra^rupponitensfimpiicitcr, ,

:

ita

natura fubftantiaiis dat

efiTe

fimpiiciter.6c idco

non

praeftipponit tale

efiic.

Omne

dependcns habct intrinfcce aliquid , quod eft fibi ratio depcndendi,natura humana non habet nec habcrepoteft aliquid tale intrinfccc,qu6d fit fibi ratio dcpcndcndi taU dcpendetiaiigitur,&c.Maior patet indudiue independentia caufati ad caufam,in quocunquegencrc caufx: &: probatut rationc: quia nifi in ifto fit aliqua ratio dcpcndendi , qux non eft in illo , non m.igis iftud dependet quam illud natura autemmca non dcpendeta:Vcrbo talidependcntia igicur ncc illa aflumpta magis dependet , nifi h.ibeat aliqu.im rationem dcpcndentiac fibi intrinfecam.Probatio maioris,non dcpendens non fit dependens,nec i conuctfo nifi fit aliqua mutatio mutatio auccm hon habct pro pcr fe termino, nifiaUquamformamabfolutamifiigiturnatura fitdcnouodcpendens, aduci^itfibi aliqua forma abfoluta,qux fit ratio depcndcndi, & talem etiam amittit , vt tcrminus a quo mutationis fiat
Ex fecundo arguit fic

:

,

,

:

:

,

:

tura

%i

XIX.

Qu^ftio

ca:fi auccm haberet aliquod abfodepcndcndi fibi propria oporceret illud corrumpi quAndo ipfafierctnon dcpendens: tum, quianacurxeiufdemrationiscompetitfimilisra.io
lutum , quod

'i^

5ii

dcponf nulloabfoluto corrupto in

eflet ratio

:

,

,

:

:

,

:

:

,

:

:

:

nifi itianerct

cadem vrraque pars fubftaiitialis. S

Pyo

refolutiorje

H O

C

& explic^time hulm arikuli

dependcntia natura vtcomjnu^/icaffilis

nantem eim dependcntiam. Pro alicjuididem

L

ipjiycui

cjuo

V

I

M.

defcribit de^en^eHtiar» hypjlaticam^qudi cfi

ddalienam perfonam vt incorntmnicahiliter ternn" notat klr^uiddici commnnicabite tripliciter. Primo , vt .

commiinicatmsfic 'vniuerfale communicatttrfingulanbui. Secundo^vtfor-'

m.i fartiaitsfibieclo., vel materia. Terti}(yVt farma totalisfuppofitv^ C^ hocmodoco^Mmunua^ tur natura perfon^ alien<e. l^^unc probat non repugytare talem dependtntiam natur^e creat.n

ofhnfum eji art.i. perfonam diffinani terminare pojfc aliquam dcpendcntiam j ^* millam poteH prxtev islam. Secundo^aaidens dcpendet kftppofao extrinftcotergc c^fuhnanr

primoyfjtna

cia

(ic

dependere psteft.

^^af-to, acctdens accipit aii<jualiter modum

Tertio ex Phihfopho. ,

fiibftantije^rjuande fcpdratur-jergo cr fubft.intia accipercpotefi alujualiter

dependendoadfupp(>fttim,VideaiigSrdiionesitdhdc yd.i.q.i.art.ya

^^°

}nodum accidcntis,

num6.

'T^Otcf): diciquodnon cft ponendaiiiteraiiqua efle formaUs repugnantia,

niii

vel

X. in rationibas eorurn propriis aliqua rcpugnantia includacur manifeftc , vci neceflariaratione probccnt includi, vcl icqui fcd ncutro modocll de natuia humana, j

& dcpcndentia ad petfonam alicnam tia

non

batur

,

cft fimplicitcr impoflibilis,

quia quodlibcc

poncndum

3

igicur

quando

eft , qu6d talis dcpcndenex parte fundamenti. Maior pro-

ponendum cft

eft pofllbilc cflTc, cuius

non patciratio impojli-

bilitatis.

Confimiliccr,quodlibet;compoflribilc, vbi non apparet ratio incompoflabiHiatis. DependtnPrinia pars minoris declaraair ex racionibus iftorum, dc quibus eft icrmo. I^acio au-

tcm

natuvse

humanx magis patct

:

ratio

autem

illius

potcft circumloqueTido, vel aliqualiter dcfcribcndo r<ey

tir.

hypo-

-

dependentia:, de qua loquimur ^"ttca dt»

poni

talis

:

dcpendeniia

ejt natu-J^"^'^''^'''

vlcommniticabdis adperfonam propriam altenus natur^^vt terrmnantem efus dependcn-

Wxc raiio exponatur,prim6, illudguod dicitiir -ur rommunicabilis:poic(\^ aliquid

tiam.

communicari alicui fic,qu6d illud fit ipfum quod communicatur ficuc vniucrlalc communicatur finjgnliri. Alio modoficjquod illud cui communicatiir fic ifto, tanquam formali principio efTcndi. Et dupliciict vel vt forma partialis qua: communicatur materiae informatac , 5c confequcnter communicatur compofito conftituto pci ipfam , vcl vt forma lotalis , ficut quiditas communicacur fuppofito , vt humanitas Socrati. In propofito intelligitur communicabile tcrtio riaodo, cilicct quod fic Triplicittr communicatum fit forma totalis , quam habens dicatur fecundiim cam cfle forma- "''^"'^ "^^ """^'"^ liter talc fed proprium fuppofitum naturaz dicitur hocmodo rale (ccundum illam, , ^ alt:rt, r r ependcnriam > Icd raagis propter per le JUencitatx;m > f ed ad luppofi^ tum non proptium potcft efTc pcr fe identitas , (e6. illud quod potcft ibi cfle quafi :

,

,

:

,

f

:

,

dj

'

•

I

X

i

iupplensviccmidcncitaciscftpcrfedtadepcndencia natur?J,&: pctfeaia iuftcntatio

ex parte

fuppofiti , fiuc tcrminatio dcpendentiae tale autem fiippofitum ,quiacft per fcfuppofitumalteriusnatur2e,&iftiusnacurxdependens,nonefi:pcr(cfuppofi- i.&Z, tum 6c pcr fc cft prius co , quod non eft pet fe fcquifUr qupd prius habcat natu- ^hf:

;

:

VV

4

xaip

Quodlibet.

511

ram propriam quam iftam depcndcntem ,

,

quae eft fibi

tanquam hatura aducntitiai

vcl nstiira fecunda.

Et qu6dnatur2ehuman£Enoniepugnettalisdepcndentia,qualisdi£taeftjpotcft declararij vt probatum cft in fccundo arciculo pcrfona diuina poteft

fic aliqualitcr

x^.

:

ciTe proprius tcrminus alicuius dcpendentiae

non autcm dcpendcntia:,quas

j

cft

cau-

ncc brcuitcr cuiulcunque terminati ad aliquid ratione perfcdionis formalis m ipfo:l'ed tantumillius,qu3ccft natuta: vccomraunicabilisad incommunicabiie fuftentans ipfam^igimr talis dcpendentia eft poffibilis in aliquanatura:quia fati

ad caufam

5

cfTc poftibilitas terminandidcpendentiam nifi in aliquo fitpoflibilitas dcpendcndi,fcd hoc non magis repugnat naturx humanacquam altcri. Prarccrca fccundo quia accidcns dcpendct tali dependentia ad fuppofitum fubinhacrere raftantix,cui inharret nunc autem licet ibi coniungatut depcndere , mcn prior videtur efle ratio dcptndcntiae , quam inhazrcntiac j ficut in termino vidctureflrepriorratioprioritatiscflfcntiahsjpropter quam terminat depcndentiam, quam informabilis vel fulceptiui , fecundum quamterminatinhaercntiam. Si igiturintclligatur alicui conuenirc dependentia natursEj vt communicabilis , hocfineinhajrcntla, nonvidcturcontradidio^ fed talis eftilla, quxponiturin propofito.

non poccft

ViclcAehoc v.^.fupra,

,

&

3

:

,

&

Confirmatur, quia

Tex.cA^.

SHbstanna

y

.

Metaph. quale

vno modo dicitur difFcreutia fubftan-

modum fubftantiaj, licet non perfefciljcctquodfibircpugnetdependcreadfubicdum :tamen aliqualitcrfimilcni,

dcpcndcndo aduaiitcr ficut apparet in accidente feparato pari raquod iubllancia potcft habere modum accidentis , licec non perfcdc,(cilicetdepcndcndo,& inhxrcndo fubicdo, tamen modum aliqualitcr fiinilcm, fcilicct in drpcudcndo aftualiter ad fuppofitum alicnum. /cjij^-^j

'

Tnodinn

phyf

Tertio dcclarstur ficjaccidens poteft habere

acciftt cjno (x^^^

^armmdo,

z.

modus qualitatis nonrepugnat fubftantia:.

tia::igitu

,.j,j,-,

j,^

^^^^^^ igitur

:

videtur

;

,

C

S

H O

L

V

I

M.

K^d raliones centra cofuli/r. ntir».

zi.. ad.^ift^tti. Ad frimaTn ^etft fnbfUntiA det eflr
fi/nplicitcf

,

,

naliyVt opiime explicat Docior^qtiando atitcm afjnmpta efyvltra habet rationem defendenti* achialis.,fjtia carct qit. i

.

non

affiimvta. K^ilias rationes lontra

eandem conclufonem foltiit

/\

.

disi. i

a nutn. 16.

AD

adduda funt in contrarium. Ad primum conccdo quod f eft ad f//? fubftantialc :fcdnon oportct,qu6d fic prifuppoflti habentis rf^i' pcr ipfam nifi quando illud cft eius per fe fuppofi-

illaautcm

,

quar

,

14,

natura fubftantialis

mum efe

,

tumrquandoautemcfteiusluppoficumnon perfe,fedalteriusnatur2E,tuncpcrillam «tlteram prius habct rjp.

Et cum accipicnr illud quod dat ejfe fimpliciter non pra^fupponit ejfe fimplicitcr codcm. Relpondeo aliquod ejfem fe cdejfc fimpHcitcr , & tamen fuppofito non proprio, non dat ejfe fimplicitcr omni modo. Ad fecundum , aliquid poteft efle ratio dcpcndentixdupliciter. Vno modo,fic quodipfum ncceflario confequatut , vel concomi,

,

in

,

tetur dependcntia adualis.

Ratw pcn

dc-

enttd,

alta e enaHo.

tialii

apiuHdinalif

:

pri-

niacreatu^r

P''"'

jecnK a

caufamfctiindam.

quod licet ipfum ncccflario concomitetur apticudo ad dependentamen necefllario dependentia aftualis fed ipfum quantum cft exnatura y\ n r r ^i^'^ acpencierct,&: quandocftactualisdependcntia conuenit lecundum iplum vc ptoximum fundamcntum. Primo modo cft dcpcndcntia crcaturx ad Dcum quia ncccflario fundamcntum dependcntiar cft in aduali depcndentia iempcr. Sccufido modo cft dcpcndentiacaufati ad caufam fccundam finc qua poflct ipfum immcdiate caufaria prima,&: ita poffct ab illa fecunda non dependerc a6lualitcr:licct fempcr habcretaptitudinem ad dcpcndendum. Maior ieitur lationis vera eft,inte!lig^^^^o o"^ rationc depcndcndi non pra:cise primo modo :lcd mdifrcrcntcrpiimo modo,vel fccundo nihil plus concludit prima probatio maioris , induccndo de dc^iio lYiodo

tJmTi.tion r i

,

inr.1.1

1

,

,

•

1

.

:

,

:

pcndentiis caufati ad caufam.

Sccunda vcro probatio " probat,qu6d dcpcndens habetaliquam rationem dcpcndendi,quam non habet non depcndcns quodneccflfarium cft , intelligcndo pcr raj

tioncm

2,

y,

XIX.

Qu^ftio

•'tonem depcndcntfic rationcm fbrmalem dependcndi

515 qua: cft ipfa dependcntia;

:

quia finc illa non poflct aliquid dcpcnderc j fcd intelligendo rationcni fundamentalem dcpcndcntise/ecundum quam incft dependentia,ficut (ecundiim albedincm limilitndo , non oporret quod illa raiio fit magis in depcndentc , quam in illw, quod non depcndet a£tu:cft tamcn a:que aptlim ad depcndendLim. Excmp!um:accidens

^'^f'»
quandoeft in fubiefto non magis habec lalem rddonerri dependendii quam quando Pf"y'"*' ipfum cftfeparatum:quiaipfamct naturaeftiftomodo proximarariodependendi: talii*"'*"'^ nccoportetad Koc qu6d aAu dependcatjfupcraddiaftutalem rationem dcpcndcn- ^^^^v, ^„ di.Sed fola ratio formilis,fcilicet adualis dcpendenria.

dependcme.

9«'*"' "» «o non alTLimpia. Tertia autem probatio vidccur plus probarcfcilicet quod a£tu depcndens liabeac ^'P^^den* fempcr rationcm depcndendi fundamentalem , &: hoc aliquam entitatem ablb- '^^V'

Confimilitcr hic dc natura a{rumpta,&:

^"^?™^ illa probatioinnititur,fciIicctquodomms muAd illam igiturpropo'utionem,cui ,

femperefi

advbi,fH-

habetproper fetcrmino formam ablolutam. Refpontlctur per intcrcmptio- pracj.i.ar. nem, imo motuseft lecundum vhi , 8c ad vh nectamen 'i^l>i dicicaliquam formam ^-dr i.d.i. abfolutam. QuliUtcrautemnonfit hoc contra Philofophum '^.Phyf.vcl ^didunlcft ^•'••''•'Jfupra,in quadam quxftione dc corpore,& vhi:,tcc. Minor principalis " rationis non eft vera co modo, quo maior cft vcra,rcih'cct in- f '^•'"^M*dtaiiciH4. telligendoindifterenterde ratiohe formali dtpendcndi , vel fundamentali , & hoc lieceflario fundante a£tualiter,vel ialtem aptitudinaliter j habet cnim natura afliimpta rationem formalem dcpendendi,lci!icet ipfam dependentinm, & rationcm fundamentalem im'6 ipfa eft proxima ratio fundamcntaiis depcndcntiiE liCec non neceflari6 confequatur ipfam talis dcpcndentia adu fcd aptiiudinc , nec plus probat prima probatio quia fi natura dcponerctur , nullum abfolutum in ea corrumpcretur:& ita non habuit aliquod abfolutum, quOd clTet ncceflaria raiio adii dcpendendijfcd ^bfolutum fuit proximum fufccptiuutV» dcpendentije & fine ifia manere poteft ficut fine rcfpei^iii nori ncceflarib confequcnte poteft niancrc fimdamer.tum tatio

j

•

,

:

,

;

,

,

abfolutum.

Ad

aliam probationcm dico

,

quodlicet natuiie eiufdcmrationishabeantaptTtu-

dincm fimilein ad depcndendum :tamcn nonoportet, qubd fi vnaadu depcndeat, quod fimihter &: altera. Patetde ^rccidente coniundo & fcparato natura autcni mea,etfi non aftualiter dcpendeat ad Vcrbum dependcntia pracdida,fci!icct ad fup»:

,

tamcn habct apticudinem,ficuc natura ilU aflumpta habct aptitudinem. A d argumentum principale dico , quod licct non omnis dcpendentia fufiiciat ad iJepiniu,,' verificandam prxdicationcm dependcntis dc iUo, aquo dependet taroen illa , qua: tia narnrt cft naturx,vt communicabi'is ad fuppofitum,vt hypoftatici fuftenrans eam , fulhcic ^dfiippofi' ad verificandatii praedicanoncm natura: fic dependentis dc fuppofito , ad quod de- '""'/*'#'*' pendct. Patct de accidentc fic dcpehdentc ad fuppofitum fubftaniia: , de quo ctiam '"cetnr^ pra:dicatur,&: ficutprasdicatio accidcntisde fubicdohc^t fit vera,non tamencft per rittpofitf,

poTitiTm hypoftaticc luftcntinsj

:

fe, ficut cflrcc natura:

dc proprio fuppofito

,

propofito non eft praedicatio

ita in

ptrt fc

naturx humana: dc ipfo Vcrbo.

QOMMEmAKlVS. 14.

m

"pv Efecundo igitHr in tertio articuh princi-

X^pali. Hic Dodlor tribus viis arguit,probando quod repugnct naturx humanx pofTc

24.

ejfe

fubflantiale fimplicitcr,&: ejje fimplic i

tcr

communicatum

eft

ejfe

illi

rupponto

priniLim illius fuppoliti

,

tameii uoii

quia efe priintrinfecum eft ejfem'

&

,

dcpenderc ad perfonam extiinfccam , vt fuftentantcm ipiam. Et piima via fumitur cx hoc

mum

quod cft natura fubftantialis. Sccunda cx hoc qu6d non potcft habcre aliquid inirinfecum, quod fit iibi ratio talitcr dcpcndendi. Tcrtiacx

turx fubftantialis noii pra:riipponit aiiquod

•loc.qui.i intrinfecc fiue identice

H.

dicat

habct rationena

fuppofiti diuini

,

turzdiuinaE ;rcfpcftii crgo proprij fuppofiti nafimplicitcr

,

ejTe

fcd tantiim refpeilu fuppoliti altc-

tius natui*.

Ex fecunda vla

arguitur fic,* omnt dependens

non dcpendcndi tali dependcntia. Ex prima via argait dc, * naturafubjlantialii

habet intrinfcce aliqHid, (juodeTtfibtriitto depen-

non

fati

ej}

nata dare fuppofito

,

niji ejfe ftmpliciter

,

Refpondet * conccdcndo qu6d natura fub.ftantialis

dat

ejfe

fubftantialc, tk eft

fubftantiale fuppofiti illius naturx

communicatur fuppofiio

,

primum elTe fcd quando

alcerius natuta:

,

Ucct

dendi.

l-*atet ifta

iiiduftiuc

in depcndtntid cau-

ad caufatn in quocliriquc gencre , nam caufatum efFcdiuc habct iii ie aliquam entitatcm, quac eft

fam.

qua

fibi ratio

P.itct etiain

formalis dcpcudciidi ad caiv-

rationc

,

quia nijiin

ijio

ftt ali-

ratto depevdendi.SiC.

Refpoc

^

^j

Quodlibet.

5H f-»4.

Refpondet * Do^or diftingucndo de tationc dcpcndcntix , quia aliquid potcft fic c(Ie ratio dcpendcntix,t]u6d ipfo pofito concomicaturnccelfario dependentia adluiilis , & hoc modoen-

depcndens aftu , hoc contingit proptet aliquod nouum fibi pro illo nouo , quo adu dcpcndet,

titas creotorae eft immcdiatum fundamcncum depcndLlit-rx a6U'.alis ad Dcunl,itaqu«id ipfa po-

Verbum, hocmodoconcediturquod

in adhiali cxiftcntia

fita

,

necciratiiS

,

quia ipfa

crcatuia

quantum ad tocum fuum ^j/iproquo-

cunquc cunquc

inftanci a

Deo depcnder

inftanti accipit

quia pro qud-

,

totum fuum

ejfe

a

Dco,

pcndet ab illapro

illo

,

nouum abfolutum

ra alfumpta, in

qua immediatc fundatur

pcndcntia,negaturlioc,&Jn 1

.

quod lapis tamcn tantuni de-

inftanti.quo accipit eJfeyW-

Dco dcpcndcat , tamen prb toto tcmpore {cquente illud primum inftans immcdiAtt^ depcndct i Dco , vt patcri Dodorc cct principaliccr a

cundum Philofbphum '^«««/o

necc(liiri&

concomitatur dcpendcntia adualis,5c

hoc modo

eft

dc^cndentia caufati ad caufam fccundam , a qua a«5tu dcpendct quando.cavifatur, noJi tamcnnccclVario. Parct , quia pollct inattic-

& nullo modo a fc-

,

dixit in Uftio, di^. i.cf.x. vbi gloHat il-

expofitiortcm

o ifta

;

dependeritiitfltcet

non

non rCpugnintiam.

,

fic

conccdo quod quia natura humana idc6

non repugnat

pout aptitudo

dlcic

vltimam probationem fecundx vit ,diDo
mca habcant fimilcra aptitudinem ad dcpcndcndum , non tamen oporcct qnod fi vna adu dcpcndcat ad fuppofitum diuinum , quod

eft talis

fimiliccr

&

altcra

,

(flualis

ad fuppoficura diuinum.

coniunfto fubicdto

Secunda probatio. Dicit Dodlor breuitcr, non depcndcnie adu , iic

chariftia.

n

non

tura

depcndentia a-

,

de accidcntc adhi de fcparato rel="nofollow"> vt in Eu-

vt patet

, ,

Sc

qit6d quia natura de

Q Vtrum

V

Sacerdos ohligatpis

iE

S

T

XX.

I

ad dicendum mijfampro

'vno

,

ohUgatm

epiam ad dtcendnm mijfam pro aliojujjicienter foluat

dchitum diccndo

pro

^nam

mtjfam

amhohm ?

D. Bonau.

i^.d.^^.\.p.art.\. c^.i, Rich. Art. i.c]. 3. Dur. ^«j/?.j. Palud. q.i. Gcrfon. Alphab. aj. Ut.c. Gabr. in ean.leil.ij. Soco l.io.de luft.ej.i. ort.i. cum Scoto neganc. AfHrmant Caiet.fo.i. opufc.

traH.i.c].i.& i.pi].79.art.s.& ^uodl.i. cj.ii. Sy\.\. Miffa.i. <»rg.

j.

uirgHnh

Vigucr.

Ang. v. Mijfa n.ji. Cord. Nauar. c.ij.n.Cii

c.vG.

d.j^. fetl.il.

/.1.5.5.

Soto 4.

^.j.Canus ii.de loc.c.i^. Alitmm d.ij. qM.x.
Rguitur , quod non , quia qui tcnctur ad maius bonum , rton fatisfacit folucndo minus bonum: fic cft inpropofico3quiaduzmiirzfuntmagis bonuni , quam vna. Vna ctiam mlffa pro ifto eft maius bonum fihi , fx dicatur pro illo quatn ii dicatur fimul pro iilo,&: alio. Contri. Qi^i plus foluic , quam ilkid fit , propcer quod o.bligatuc , videtut :

Ratio opp.

non

negtct

fed tantitm t£e mttum

.\A

Sc

adutnient,

localemf-vide

3*-

entitas

fibi

,

refffBui

intrinfecMt

ipfam AUte »d rbt

accipicndo timcn aptitudincm

in rcrtio, dift.i. ^u^^Ki. fed

cit

fiue .idhi.fiue ,

,

ejl

pro inclinatione naturali,quia vt fic tantummo- Autrreim S thyfctitf, do inclinatur ad proprium fuppofitum , vt patct

ipfim corcomitatur ncccllarid dependentia aftualis.vcl aptitudinalis, quia ctiam cft talis na-

dependcrc

necejfaric confequatHr

talis dependentia ailualis

Ltquitur dt

depen- reUtione quA

quod illa minor non mbdo, quo maior cft vera , &c. Jmo natura hnmana eft proxima ratio formalis

cundo modo, puta quia

vel fic

nec haberepoteft

vera eo

naturam

,

,

denditali dependentia,didt

aptitudine

fic

& ibi vidc cla-

Mirierfrincifialis rationis. Iftaminorff?

hatHra hnmananon habet

caufa fecunda,idco ip(b pofito, iicccllari6 !\abct

aptitudine, fiucncccflatio, fiuccontingenrcr

,

ibi fcci fu^er literam

altcjHid tale intrinfece ^ ejuodfetfibi ratio

ipfa

ideo ad

quam

,

depcndcn::am aptitudinalem ad caufam fccundam. Ad propollcum ,maiorprimae rationis clt vefa loqucndo dc dcpcndcntia , fiue de ratione dcpcndendi indiftercntcr , fciliccc primo, vel le-

turapotcft

Phyfi.tex.c.io. ad Doftor remittit fcad

Doifloris.

cft

cunda , tamcn ex quo illud cauficum hiibet talem tnticatcm , cui non rcpUgnat pcillc caufari a

tf.

qux

ram

,

Et

&

rclationetn noncft motus.

quod licct ad ipfum pofitum concomitctnr ncccftiirio dcpendchtia apcitudinalis, non tarrien

natura

dc-

^«,«/7.

, y t patct (jKtnto Phyftc. tamcn vbi noti eft forma abfoluta. Effi dicatur quod (c-

lam propofitioncm Phllbfophi

dijica

eft calis

talis i .

prob.itur per hoc,

tcrmilJum

ca

,

tcrtio, ^»/lf .

f itiprobatur fubtilite< a Doi5lore,vide ibi.

in i.dift.i. qHtft.^. Sccundo , aliquid potcft cfte ratio dependen-

diatc caufari a prima caufa

aliud a natu-

quod omnis mutatio habct pro pcrfe termino formam abiblutam. Refpondct Do(2or ncgando illam propofitionem, & patct inftantia , quia motus eft ad vbi , vt ad

gularia, qua: ibi notaui. Pofito etiara

caufatus \ fccunda caufa

ligacur aliquid

cum

vt claic patuit a Doftore infecHndo, dtft.t.^Hdft. \,&in qMdlib. (fuxft. 1 1.& ibi vide aliqua fin-

fit

vnio

talis

dcpendcntia, eftentitas noua immcdiaca,fundatain natura afiumpta. Si autcm intel-

realis, fiue

concomica-

Deum

tur adualis dcpendencia ad

quod eft ratio dcpcndcndi, intclligatur ipfa dcpcndcntia £brraalts , qua: cft vnio realis ad

fiuc

abuQ

>

X X.

Qu^ftio

515

abundanterT^tisfacc c fed vna mifla cft maius bonunl quam fint itli , prd qtiibus obligacurdLiobustquiabonum Midaccft exvirtutefacrificiJ5 lacrificiumautcmcft j

infinitum

,

,

& infinitis fufficicns.

cicns fuicquando ofFercbaturin

rr.tmittit wijfant

:

H O

C

S

Chriftus enim qui offcrtur in illo facrificio fuffi-^ Cruce ad fatiifacicndum pro pcccatis crgo,&c»

L

V

I

M.

non tantum ex cpefe operantis ^fed etiam ex operato valere ,

& Wrt

foliimvirtute mertti partiuiUrts ^fedetiam virtute meriti Ecclefu proficore \alioquin miff* mali faierdotis nihil valeretyijuodhabeat vimex operato-.tenentfere Catholict omnesy col-

^

ligitur in Trid.jf.i

a.cr de i

tjuo Bellar.i. i .de mijfa.c.j^.

pracmittondum eft vnum ,hoc,fci!lcet quod probabilc vidctur , quod T)Hptex non folum valct vircute mcrici ,fiue operisoperantis tfedetiam virtu- ''^'^^orMif '''• facrificij &: opcris opcrati. Vel non folum valct virtutc meriti pcrfonahs Saccttc dotis offercntis , fed cciam virtute meriti generahs Ecclcfiae : in cuius perfona per miniftrum communem ofFertur facrificium ralioqiiin Miffa mah SaceidiJtis , qui ia illo aftu non mcrctur perfonahter , f cd demeretur , tiulh valcrct in Ecclefia : quod rcputatur communicerinconuenicns,8crationabiUter, luxta illud loann.tf. /*4»//, quem ego dah^caro mea eft pro mundi vita : quandocunque enim Chriftus vt fum-

•TTIe

a

X. jMjff.i

,

mus facerdos offert , panis , quem dat id cft , caro cius , cft mundi vita. Ex hoc fe-» quitur , quod ad folutioncm huius qua^ftionis , tria funt videnda primo fi mifTa di* fta pro duobus tantum valet ifti ,ficut fi proco folo diccrctur , &: hoc merito perfonah ceJcbrantis. Secundo, fi tantum valet merito gencrahs Ecclcfije ofFcrentlSi ,

:

Tertio

, fi

ifte

fimphciccr fohiit debitum vtrique cui oWigatur.

CO 1. Miff» pofffl Juplulter

v^rt.

3

M ME NTARl F

Hic DoPrim^ vnum ncccf-

S.

^**^^

Ic pnmittendnm efi vnttm,

tiuemeriti gcncralis EcclcfiiB

IK' 7f I

*^°'' pi^^frnittit

pcr miniftrum

,

&

2^l^^J5 fariumfcnicctquodMiirapotclldu-

Vno modo

pliciier yalcrc.

.Sacerdotis,puta

quando Sacerdos exift.. ns m gra-

tcr

fc

,

ve! pro alio

magis meictur , Sc hoc

,

q»6d MilFa mali Saqui in illo adu non mctctur pcrfbnali-

,

MilFa nufli valc-

quem ego dabo , caro tnea ejt pro Quandocunquc enim Chriftus , vt

loan. 6. Panit

mundi

eft

'tiita.

tutc meriti perfonalis Sdccrdotis ofFcrentis. Sc-

ofFcrt

offcrt, panis

mundi

qucm dat,

id cft,

quando crgo SacCrdos illud facricificium, fempcr ofFcrt in pcrfb-

caro eius,cft

vita

;

& hoc operisope-

na

Chrifti,fiue in perfbna capitis EccIefiae,quod

& eft idem diccrc Mif-

cft

Chriftus,& tunc dicitur valcre virtute mcri-

valct vircute facrificij, ,

talis

rct in Ecclefia,quod cft inconucnicns,iuxta illud

funimus Sacerdos

ratijfiuc ipfius facrificij

fcilicet

(cd demcrciur, quia celebrans in peccato

quod diciriu- communitcr , quod Mifla Valet aliquando virtutc meriti operis operantis, fiuc vir-r cundi

,

mortali mortaliter peccat,

&

fi quis Sacerdote cxiftciuc in gratia , Saccrdos cum maiori deuotione celcbrat , vel

pro

,

in cuiui pcrfbni

,

cerdotis

pro aliquo , vcl aliqiitbiiSjtunc Deus acccptat illud, pro quanto oftia ofFcrt illud facrificium

fci tur a

fi

hoc iuconuenicns

virtutc meriti ipfius

j

communem ofFcrtur facrtficiumj hoc modo Milla non valcrct fcqucrctut

fani valcre virtutc facrjficij

,

&c ipfam valere vir^

S

ti

CH O L

operis operati fcilicet ipfius Chrifti.

I

V

M.

OrAtio{idem ejidt emni alio operebono^valetfpeciaUfsim^traHtiygeneralifsime otHHihui^ tjrjpecialiter cui applicatur,aiio^uinfruIira ordinajfet Ecciefia fpecialesorationes pro

defunBis tjfe.

j

dr

conflat

ex vtraqtte iege

veteri^

vims^t^

<^ noua^ hancfpecialem applicationem vaiidam

ifaacoratpro Rehecca Genef. i^.Dauidprofaiutefitf^i. Reg. 11. Eliasprt^fiio vidu/e

Reg. 1 7. Chrifius pro Petro^ Luca zt.dr Ecciefiapro eodem , A^. fiis vt orentpro omnibus generatim , ^profefpeciatim. Ephef6.

,

J.

li.& Paui.petit ah Ephe--

&

i

•

adTimttth, x . pro or»-

De generaiifsimaapplicationepatetexfymbolo 4t communiont San^orumyiuxtaquoddixitDaitid Pfai. 118. Parciccps ego fum omnium timentium tc,& cuftodientium mandata tua,cf Genef.i %.fireperti ejfent decem iulii SodomiSi parce-» »ibits o-Jpectaiiter pro Rege.

ret eis Deus. Dejpectaiifsima appiicatione patet

&gioria,OHatth. y Gaudctc .

tas

,

quiaomne opus bonumeft meritoriitm gratid

& exultatc,c^ z o. Voca opcrarios,&c. dr i.Timot.^. Pic-

ad omnia vtihs habcns promifllioncm sitx,iCc.Trid.Jf.6,c.i6,

& ean. 1$. dequo

Bei'-

iarm.iib,^.de iuiifi.cap. i .3 .drpertotttm,

jDcpri

Quodlibet.

5i5 Qut^eTo

\^ primo

\

fciendum ^ , quod

cft:

inter opcra meritoria oratio liabct

magis

ratio-

^ ncm mcriti applicabilis aireri quiaipfa dc ratione fui eftplacatina Dei &; rcconciliariua rci Dco &hocilUus, proquo per ipfum orantem fpecialitcr ofFcrtur.

tn 4.d.i;.

,

:

j>ttr.i.ar.\.

,

Poteflautem mciitum velfpecialiteroratio,in triplicigradu intelligi valere alicui, Meritum fic fempcr valet oranti,quandoeftin {}ue projiliquo. Vno modo rpecialiflimc %

'l'^'

&

&

cnim habet motum animibonum,&clicitopusbonum. Iftemotus Jlnd opus non fic lunt alterius pro quo orat , ficut orantis nec potcft ifte ordinata voluntatc fic illud alteti daie^quod non fir fuum mericum quia magis tenetur cx charitacc diligere fcipfum quam alium:im6 forte non poftetdare akcri fic , quin iftud efiec peccatum. Alio modogcneraliflime &: fic valet coci Ecclcfix nec enim dcbecorans aliquem dc Ecclefia excluderc fcdcx intentione habituali omnes inckidere. Tenio modo fcilicet modo mcdio vaIetilli,cuiperorantemfpecialitcr applicatur. No cnim valct ei fpccialiffim^.Patet cx piimo membro Sed ner praecisc valcc fibi gcncrah(fimc,ficut cuicunquc:tunc enim fi uftra in Ecclefia cfienc fpccialcs orationes a(fignatx,aliie pro viuis,aliae auccm pro mortuis & iterum pro viuis aliis,&: eiaiia

'l*^/'"'''^

iplc

:

,

:

tnr.

:

:

,

:

'

:

:

bcncfadoribus , amicis

aliis,puta

& aliis

,

;

vc pacct in orationibus in Mifiali

Romano

prodiuerfisa(fignarispcrronis,&ftatibus,velcongtcgatiGnibus.Fruftra, inquam,cffenr

fpccialiteranigiiatac

ifta:

qucin

:

quia non pius valctent ilhsjquam gcneralitcr cuicuu-

Ecclcfia.

COMMENTARiyS. C

ratte

hoitt

trkngu

mtiC'

nem

T^E primo

^

*. tnttr of*r» ,»tr,torm

mer^fi.

h^l,^.^

Hic Dodor

Artktilo.

L/pntTid,qu6d

iiitci

pracmitii:

opcia meiitoiia oratid

magis rationcm mci iti applicabilis

quia ipla dc ratione placatiu3 Dci, illius rci

&

fui

alteri,

formaliter loqiiancio cft

rcconciliatiua rei

&

Deo,

hoc

pro quo ipfc orans fpccialiter ofTcrt.

,

Licct cnim

Cinz

dta in charitatc,

aliquaopcra magis meritoriafa-

quAm

oratio

,

puta dilcdtio Dci

in fc,&^iIc(ftio pioximi inonlinc ad

Dcum,ta-

men aliquod

funt virtualitcr

charitatc ddigere fetpfum

dicit hic

ibi

ejHarn

,

,

alium

,

nam

,

,

Dodore

in tertio, difiiniho. 18.

quz

,

prolixc ibi expofui

Dcum

bet diligcre patct a

Dodorc

difiin. ij).

^ Do(ftorc in

nctur m.igis vclle

^.(^.

14.^.2.

potcfl valcrc alicui. Prirno fpecialijjime ,& Jic ,

(juando

e/f

in gratta. Sic ta-

mcii intclligcndo,quftd talisoratio (itaftu elicita

cum

quod

dcbitis circumflantiis,vel

(It

elicita

dcbitc circuin-

in virtutc alicuius aftus prioris

ftantionati.quiatunc talisaduselicitura voluu-

habcntc charitatcm fccundum inclinatio-

tate

nciii ipfius charitatis

ftsarhari. clifl^-,_

,

in i;

fcmpcr cft mcdtH.i^. cr jHpra

g^ adlus clicitus k chatitatc

ritonus,vt patct a Doctore,»'/ in quodlib. ejuifi. 17.
Dodorc

vt patet a

fttn^er

meriio-

quod

prima radix mcriti primo confiftit in afFedionc iuftitia: , non vt modtratiua affedionis commodi id cft , quod prima radix mcriti prinio con& proptcr (c , vc fiftit in dileclionc Dei in fe

magis placatiua , (icut dilc(ftio Dci intcnGi in fc. Et cft (imilc de dile(5lionc culpa: formali,fv: viituali dicitur cnim culpa dcleri formalircr per potjnitentiam, Sc dicitur aliquando dclcri virtualirer,pnra pcr inteniam diledioncm Dei,vt patet

du

riut.

cft

& vidc

quod ctiam tenctur a
femper valet oranti

tfi

& vidc qn.t

»9.

difiin^io.

,

hoc

tatncn opcra fadta in ch.iriiatc

&

Inpropofito ergo meritum Sacerdotis cclcc brantis,& fpecialitcr oratio ipfius in tripjici gra-

tittt

&

nec potefi ifie ordinata voluntate ,fic tllnd opus alteri dare, (jttod nonfit fibimeritum , quia magi-s tenetur ex ,

patcc a

,

elici'

in tertio

opus fadkum in ch.tritate ex fua ratione formali cft magis placatiuum Dei reconciliatiuum rei, ficut c(l oratio, qua qiiis formalitcr orat Dcum,vel pro re,velproalio,aliqua ,

ABhi

dorc,

cxpofui

quod

in gratia

,

&

hoc

1

.

eft

quod

oratio fempervalet oranti cjiiia

,

dicit Ijo-

(juando efi

tunc loabet rnotum animi honum,

er elicit opti* bonum. IJle moim animi,\d cft,bona inteoiio,& tllttd tf^w, elicitum fecundumitjtcn-

tioncm I>onani non funt

ita meritorta alteri

tjuo ijuif orettficut ipftus orantps.

ritas

ftu

,

pro

Patet,qnia cna-

magis inclinatad adbummcritorium refpc-

illius

fii

quo

cft,

quam

rcfpcftu alterius

habcns charitai^cm magis tcnctur vcllc

nummciitorium,quam

fibi

altcri.vt fatis patct

«i

,

&

bo-

Do-

tertio

gratuitc pro .iliquando, vt

nium

veilc diligerc

Deum

.

vt patet in teriio

,

hoc,qu6d quilibet te, qus ad dilcdionem Dei

Scquitur cx

hac vita

(ibi

& ad pcrfcdam

,

acquircndam valerct magis tcnetur vellc adum alia

efle fibi

Sequitui

tertij.

17.

&

diligerc

fe in

tenetur quili-

ficut

zS. 19. & magis tenctur fc Dciim mcritorie , quam proxi-

vcllc

in

&

difitnfi.

difiinSl.

,

,

meritum

,

quam

,

&

fruitionjcm in

pcr con(equcn5

bonum

alteri

,

a fc elicitum

im6

fortc

non

priuando fc illo , quin cfTet Secundum crgo pcrfcftam charira-

polfet darc alteri

pcccatum.

,

tcm debet aftum bonum primo vellc eftc fibi meritum & magis vellc cfTc (ibi mcritum ,&, ,

poft alteri

,

&

ideo multi ex ignorantia pcc-

qu6d tale opus mcum fa(Xam incharitate prxcisc valcat pro te. Secundo , oratio celebrantis poteft intclligi

cant

,

diccntes volo

valerc gcncraliflimc,

& hoc modo valct toti Ec-

,qu6d orans non debet aliquem de Ecclcfia cxcludcrc fupplc a merito orationis , fed cx intcntione habituali debet dc hoc velle valerc omnibus dc Ecclcfla , clcfijc, fic intelligendo

,

&

vidc

&

qus

notaui

,

in

ttrtio

,

difiin£lio.

28.

30.

d

Tcrtio

valcre

cialiflimum vclit

,

oratio cclcbrantis potcft intelligi

quodam inodo medio imer modum

& generaliflimum

eam valcre, non tantum

,

fpe-

puta quod quit

fibi,qui cft

modus fpecia

XX.

Quxftio

mcmbrum

517 pio qua Ecclcfia offcr-

ipccialiffimiis , nee tantuni toti EcclcGa:, qui eft tnodus gcncraliflimus/ed (pccialitcr vcUc valcre

cft

de Ecclefia , id eft , quod quamuis vellet oracioiicm fibi valcte,& etiam toti Ecclefia:, adhuc potcft illam orationem fpecialitcr valctc

cialiter,quia fpccialitcr ofFcrtur pro illapcrfona,

tur talisoratio

alicui

alicui calis

tioncs aflignata

Primo idquodexvi

1 00.fi pro duobt^s^ merito ceUbtantis.

habet

I

,

alia

V

tamnm valcre cuilibet iltorum

non habet

(jr

ergo,^

illi pcrron.i:!,

eflcnt Ipcciales ora-

pto viuis

,

alia

pio m<ji-

acfifro ipfo folo dice-

,

c.

estfinitum

,

fro vno, oblatx \fit ergo vt^

nifi jo.

fpc-

fibi

M.

miff<e correjpondet tjs^fro cfuibns offertur

aquAle eft merttum mijfeprofluribui,

,

quod ctiam valcac

&c.

tuis,

C H O L

tJHijfam dlEiam frofluribns non

fcd

quia detcrminatc applicatur

fiue

perfonx determinatc in Ecclcfia,ita quod illi pcrfbnie, non tantum quia

retur.

,

aliter in Ecclcfia frufti»

oratio valcat

S

Ecclcfix-

j

Secundo,

oo.fepro vno dtcatur^

1

h.ecprecedit de valcrc correjpondentc^

HAbetcrgo « articulus ifte difficulcatem fpccialirer intclligendo hoc teitio raodo. Et potefl: dici,qu6d vna MilVa dida pro

do ift:i,quantum

valeret

fi

duobus non tantum valet hoc mo-

pro eo folo diccretur.

Quod oftendi poteft fic. Merito finito fecundum plenam iuftitiam adaequ.uc concfpondcc aliquod prarmium determinatum ad ccrtum gradum. Prxter autem bonum, quod debctur oranti fpecialiffime

,

Ecclefiae gencralitcr

quac

bonum,quod

,

&; prarter

duo fcmpcrincluduntur

bonum

,

quod

dcbeturifti

Meritum *'/'/'^*^'*'^^

in prjemio debito orationi, acci- ^

^^' '"

""

dcbcturmcdio modoei,pro quo letcuiLbet determinatum ad cercum gradum virtute igitur iftius ac fi pro meriti non debetur, aljcui ifto modo medio aliquod bonum quod uon includitur in ipfo fih ifto bono dctcrminato. Si crgo totum illudbonum deturifti tnnquampra^mium ^pplicaremodo mcdio dcbitumorationi, nullum bonum debitum orationi ifti, dabitur altcri,-""'" &per confequens fi vircutciftius meriri datur aliquod bonumilli, vtdebitumifti otationi modo mcdio , lequitur qnod non to:um bonum fic dcbicuradatur ifti ergo, &:c. Confirmatur,quia aiquali merito prxcisc dcbctm- acqualc bonum,fiue prajmium, &; hoc in quocunque modo dcbitiJciliccc generaliter fpcci.jlifllme, & mcdio modo:nuncautem cx jcquahdcuocione ccicbrans habct opus a'quc meritorium loqucndo de merico pcrlonaii Concingic auccm, quod xquc dcuocc celebrec, quando cclebrac pro ifto fpeciaiicer, ficut quando Ipccialitcr celcbr ;t pro vtroquc fimul: pio illud

fpccialiter oratur

:

virtutc meriti ipfius orantis

illudcft:

:

:

,

,

crgo virtufc eius meriti dcb':-tur pr:Ecisca:quale bonum mcriiohuius miflse diftac &: merito illius diftae pro duobus ergo fi quando dicitur pro duobus, dcbetur Ifti totum illud bonum aiqualc , fcquitur quod virtutc illius mcrici nihil debctur altcri , quia botium quod d^retur illi alceri,nonincluditur in bono, quod corrc-

pro vno,

:

fpondcc ada;quace

ifti

mcrito.

Diccrccur ad maiorcm f quod merico xquali tam fccundum intenfionem , fecundum extcnfionem debetur bouum xquale vtroqucmodo nunc autcm

quam q'

:

an-

Prtpofui"^"

'^""**

do quis fimul pro duobus orat hcet fic mcricum a: luale lecundijm incenfionem,fi- "Z""'/"'''"' cut quando orat pro vno tamen cit" nuius lccundum cxtenlioncm quia pluribus ,^, ,„ applicatur &: idco dcbccur bonum a-que intcnfiue , fcd mai is extcnfiue quia Petn de ;

:

:

:

,

vttiquc.

TurMt.

rcfpondcturad primam maiorcm, ^ quod merlto ccrtigradus correfpondet boinim detirminatum adcercum gradum. Verumcft vniformitcr accipicndo vtiobique, icilicec fecundum intenGouem, vel vtrobiquc fccundimi cxtcnfioncm fcd licct mcritum ad plures extendatur, &:perconrcqucns pra;mi'.;m plurbubdebeatur, nontamenoportecquodintcnfiuc mlnuatur, hcet plurlbus communicetur. Hoc dcdaratur prim6fic:Bonum fplrirualc proportlonarur fpiritui, 5c fpiricus eft vbiquc tocus , non pcr parccs communicacur ergo bonum ipiriciiale comSimilitcr

,

&

raunicatur fine diuifione, &: ica

:

non diminuitur

,

hccc pluribus

commimi-

cctur.

Hoc cciam oflenditur exemplo: vbi tamen miniis apparet, quam in propofico. Aliqua quidcm corporalia, dc quibus minus vidccur , quam de fpiritualibu':, non minus camen communicantur, fi pluribus communiccncur. Paicc de lumine Scoti Oper. Tom. XII. candc x

&

X

Quodlibet.

5i8 Ca^dtUt- candel* qrdilU-m%!tmtnaht im^ncvnii.

illuminabilia

(iraul illuminantis plura

Patet etiam in vocc

& aequalitcr

,

qux

ficut illuminarct

,

immutat ^udjtum quemcunquc multorum audientium , ficut immutarct vnum illorum folum. Confirmatur tertio refponfio pcr auftoritatem^quas habctur de confecr.diff.y T^n medmr/ter. Et notatur ibi Hicronymns,vbi intcr alia fic habetur. Cumpro centum ani^ tnahus PfalmiiSj vefCMiJfi dicUnr:nihtlminus, (juamfifro vna quatibet ipferumdiceretur, q^ojijbgt iftorum per

(e.

,

aequalitcr fimul

fiKttitur.

MM

C e

y f Jhet

trqp articulus

JL X Dodlor qiix f lufionem

ijle

talis eft

,

:

N

didlum

eft

to medio

quod prxcisc

o£lo, tunc vt dida pro duobus valebit, vt \6.Sc

pro tribus

fi-

.tpplicatur alteri>ficut

non tantum valct vni folijquantum applicaretur & patcc.Certum cft enim

tun) duobus fi illi

foli

;

qtiM meritum

ipfius celebrantis cft finitum

per confcqucns (ecandijm plenam iullitiam dcbetiu'

bonum finitum,

^ntcafutn vt quatuor

puta

fibi

,

talc

fi

,

&

illi

prxcisc corrcrpondcc

dum

An bonum, quod

cantum bonum vni,quando MilTa ceicbratur pro quando cclebratur produobus, & patcc quoJ (i totum mcritum cclcbrantis cft applica^um vi:i, totum bonum corrcf[X5ndens adxquatc 8c Ci totum mcritum iili mcrito dcbctur illi foli fdcbrantis cflet.-eque applicatuvn duobus ficut vni, ft.-itim ieqnitur qu6d minus bonum dcbcie-

bonum

Ijonum

vr quatuor

(

vt dixi

applicatum, debcrctur jion prxcis('

patct

fibi

idcm bonum

,

) S<.

fi

,

pri-

o£l:o,

&

illa

fi-

plura coniunftafuntbo-

vnum eorum

eft

dcccm bona xqualia

perpartcSjcCim

nnm

bonum

tantum

fi

municatum deccm

fpirituale

&

cfient

clTct

Hoc

ne

dida pco duobus.quam pro vno tantum fcd di(ki pro duahus valct vr o6ko i ergo dida pro vno

municctur.

;

C H O L

,

I

ita

V

fit

declaratur

pnmo

indiuifibilis.crgo fimilitcrbo-

communicatur

non diminuitur

Vt quatuor,& per confcquens Mifta plus valerec

S

,

honum Jpirituale propontonatur fpiritm. id eft, codem modo fe habet fpiritus , cum crgo Ipiritus lit vbiquc totus , & non commiinicciur

bonum,quam vnum folumfeoi-

furn fiimptum,quia

Hnn^ vt

duo bona coniunda

bonum com-

minuitur,nec augetur, quia

Jic:cjuia

,

fic ifta

vniformiter accipien-

eft

crgo fitm*aiuscxtcnfiud

Lic(:t

fecunduin intenfioncm.

•,

''cbitum altcri,&

vernm

quando pluribus communicatur,& minuscxtenquando pnucioribus , tamen intcnfiuc non

bonum nnmero non potcft fimul ergo erit aliud bonum vt quacflTc in pliiribus tnor dcbitum vni & .i.liud bonum vt quatuor, rnul funt maius

Dicit quod

fiuc

ino,quia idem

,

ad primam maiorem^ qued merito ccrti gradus corrc-

do vtrohic]ue,&cc.

quatuor,&

quod dcberctur

fciii-

fpondet boniim dctermin.atum ad ccrtum gra-

dum.

cti.-im alteri fic

vt

xqualc,

propofitoqua-

.xqu;* intcnfiuc.

vbi di(fliun cft

quia vni dcbetur

bonum

in

Sirniliter refpondetur

g

,

;

Sed

,

;

vni

bonum

cxtcnfionem dcbctur

,

fine

fui diuifio-

Hcct pluribus

com'

M.

Refutat rejponfones adrationes pr» concluf (^ primo illam y ^uaait meritnmnon effk^ cjuandopro pluribu^y ac quando pro vno offertur , fed bene intenjiue } auia fecundum iufiitiam pro dtjualt bono non debetur pramium numerefius ^fcut necintenfius\ itcjuale extertfuie^

quia, plura. ilicjtto

bena

dicjualia acjuiuatent

in particutari

y

vni maiori

quiaji tantum habcbit

y

intenfiu}.

Secundo

,

pon

liceret orare

pro

etiamfi ftmul oraretur pro omnibus^quifunt

in purgatorio^ verbigratiay acjtpro ipfo folo oraretur,charittU ligat.vtpro omntbusfimuloretffusifuandotjuideni idfieri pofsi, £qtiefacite,(Jrfine vttius

w» micifia hum.tnafacitius meretur quis

J",

lioiicm,quiapluribu« applic3tur,& ideddebctur

illo.ficut

quim

;

do quis fimul pro duobus xquc dcuotc orat , ficut pro vno, licet fit meritumxquale (ecundum iinciifionem tamen eft maius fccundum exten-

*d.fquatc debctur merito cclcbrantis,fit prxiisc

Uir diiobus,

afccndendo crgo nun-

cct inrcnfiuc.&cxtcnfiue.

merico,fcd cxccdcrct.

Totaerj^»o vls iftius articuli,

C\c

f Dicerttur admaiire^n. Hic recitat vnani rcfponfionem Pr.Tpofitiui,qui dicit quod merito xquali tam fecundiimintcnfionem,quam fccun-

fit

jjonum iutcnrum vt quatuor , & Ci bonum cfif t vt fcxjtunc lecundum plcnam iuftitiamnontnet

adxquatum

&

valebit di^fla pro

mationc fequentc.

fibi

meritum

vt 24.

vno illi vni, quantum valct dida pro pluribus , quod taiTVen eft impoiTibile , fcilicet , quod valcat pluribus quara vni , loqucndo de bono , quod adxquatc conefpondet mcrito cclebrantis , quia Ci magis bnniim corrcfponderct didl.x pro pluribus, tunc bonum non circt adxquatum mcrito MilTx , 8c hoc eft,quod dicit Do6lor in ratione, & confir-

incritum MilFx applica-

tale

;

,

quam tantum

de racrito,tcrtio modo, fiue dc miri-

modo

S.

&

noniim quod debctur

mcrito orantis applicato duobus , non tantum valet vni roli , cjuantum valerct fi illi foli applicaretur. Siuc fic loquendo prxcisc dc meriro bi oranti.fcd

V

1

quod eftcontra prxfuppofitum,quia fuppofitum cft,qu6d Miila tantum pofito quod vni valeret vt valcat vt quatuor ,

vnam con-

cclcbrantis,quod non applicatut Ecclcfix,nec

T A K

tantiim valebit vt ofloj

dtjjictiltalem,

ponit

affirniatine

E

incommodo , vet dijpendio. Tertio bonumy vetremifsiomm cutpa vni , quampturibus. ^luartOf

BtntmJ^i', ''•tu*lttre-

f'"""*'^'"

Qu^ftio

XX.

519

^lHArtOtVotttntai 4ut irfiperatim velelicitiuandn habet
tnm^ ac haberet in vno 6.

POtcft

dici

,

j

ergo

idem de meritoria voluntate.

quod ifta non

inipediuht rationes prius pofitasrquia vtraquc maior Pro^.quali

mn

iftarum rationum eft vcra fimplicitcr jtam fecundum cxtenfioncm,quam fccun- bono

intcnfioncm:itaqu6dproa;qnaIiraeritbnonciebetur lecundumftriclam iufti- Meturhotiam,bonum numcrofiuSj ficut ncc bonum intcnfias:quia plura bona xqualia xqui- '""»p«-

dim

hoc in omni retributione iufta, & commutationondebeturmaius bonumlccundumintcnlioncm , nec pcr confequcns plura bona sequalia fecundum extcnfionem quia licut ifta, fi faccualcnt vni

bono maioti

intenfiue. 6c

nc. Si ergomcntoarquali

'"'''"i^*"*

,,^,j„//^

:

rent

vnum

iuftitiam

,

,

faccrcnt

quam

vnum m aius

altero illorum

,

funt maioris vaiori;» iccundiam

ita

altcrum illorum.

Hoc confirmatur

quia alioquin qui vcllet orarc proomnibus animabusin purgaintendcns quod fingulis valcrct modo medio , a:que vnlerct cuilibet licut fi oraret pro vna. Et tunc fccundum ordinatam charicatem dcberct quiiibcc orjrc pro quocunque:quia dcberet impetrarc bonum plurib js:dum tamen hocpoirct pcr euntorio

:

,

dem adum

finediminutione boni alicuius corum. Dices quod pcr modum fatisfadionis non tautum valet pro pluribus, ficutpro vnozquia poena debita non relaxatur,nifi aliquid cequiualens (oiuatur. Contra'' tunc aliquis poflec impetrare primam gratiam pcccaroribus quoccunquc, ficut vni quia hie non rcquiritur poenx foKitio (cd Dci placatio & impctratio boni ab ipfo. :

:

&

non rclaxantur, nifi per Item, fieut plurcs pocntt a:quiualcnt vni m.iiori pcenx, vel per pUira opcra laiisfadoria fic videtur dc phuibus

opus fatisfadorium maius

,

:

bonis impctrandis,qu6dacquiu.dcnt vni maiori,&L idco nifi per phirabona,vCl vnum maius bonum impctrantur:quare ctiam non fufficicad deictioncm maiialiquid,ficuc

ad impetrandum bonum, imo iccundum vidctur maius. Facilifa Confirmarur cti.im propoficum (ecund6;qma in amicitiahumanadiledusper fupplicationcm fuam mcrccur maius boman vni,quam Ci ("upphcaret pro niultis:nam obti>ietur '^'" f pro vno cxaudiretur vt tantum bonum impctrct ei 3 5c fi pi o multis pctcret, vel non " ', vuo quam ,. . n. 1 CLr i^ pro omnibus exaudirctur, vcl non tantum bonum impctraret:& iltud elc lccundura ,„uitis fufficit

.,

,

iuftam legcm amicitix.

CQnfirmatur tertio quia voluntas non videtur efficacior, vt eft a caufa mcritoria,quam vc eft cauf.i eliciiiua,vcl impctratiua:im6 miuus cfficax quia vt mcritoria Cum cft tantum cauCa diipofitiua habilitans,&: dilponcns ad adionem pr nci^niUs agentis: ^-'^" :

'

ejuis

:

autcm

'^"^^

'"""^"^

-^*"

caufa principalis:(ed voluntas vt eft cauia pervnum \r r u clicitiua,vel impccratiua non arqualcm eftettum cauiatdmu! in t]uo!ibec multorum, '^^^^^ ^^^^ vt

1-

•

cft c'icitiua. vel imperratiuj.cft

•

1

vno

ficuc in

1

folo cauiaret

rr o.

1

ncque cnim fimul intcnfa eftamicitia ad

:

1

<.]uotcunque,fi-

n,/'.-

adea

nec volnn.as arque pcrfcde intcns^ impcrac plures ope- amuitia rationes pocenciaruminfeiiorum,ficutvium.Minuiturcnimintcntio voluntatisplu- perfgHaefi '"' '""'*^''rcs adus infcriore.s imperantis. Confimilitcr vidctur, quod voluntas minus bonum inccnfiue mcrcatur,c^uando plunbus meretur. Ei fidicas, hoc verumeft,quando dcuottominuicur exdiftraftione circaplurcs, fed fi deuocio fit aequalis , non oporcet quod minus bonum mcrcacur multis, cutcfict ad

quam

vnum,

^.Ethn-.

vni.

non ncccfTario concurrit ex hoc, quod pro pluribus cclebracur, ^« m/«tquianon oportctcclebrantem pro multis tunc de eis a£tu cogitare fcd futficit, *'""' '" Contia:diftrA£lio

:

qu6d antc

rccolleserit iftos, proquibusintcndicfpcciilicerorare, 8cintencionem ^"jf"

luara talcm

Dco obtulerit. Ex tunc cnim,n tantum in communi eorum mcmoriara

&

habcat hoc (ufficit quia Deus obiationem dcuoti&ncm fuam pro illis acccptat, proquibus ordinauic piiiis fc vell« oifcrre &: in ifto ca(u vcrum cft qu6d propcer muititudinem aitentio a61ualis ad fingulos minuitur:quia non eft ad cos,nifi in communi 5 fcd deuotioncm,qua: cft motus mentis in Deum,non oportcc minui. Exeraplum non minusdcuotc celcbratquisdcomnibus (andis,qu.am dcvno Sando quia etfi minvis diftinde .ittcndatad quemlibet , tamen accentio ad cotara comniunitarcm (ufficit ad deuocionem, non tantum xqualcm, fcd maiorcm, quam fu0iccrccatccncio advnumcorum:nifi fintcad illum, in quo cmMicnccr eft illud, -j \ CL CLr r^ . r 1 quod1 eit materia deuocionis ad omncs , qui elt (olus Dcus tririus uc quando oratur pro mdtitudinc fiue communitace indigcnte , vt impctrctur fibi bonum , quo Scoti Oper. Tom. XII. indigct, Xx i ,

:

•"C-^^i

^^^,

otfutur.

:

,

:

•

^t^^

^^-^

nuitur deuotio,,iec

aitentto.o^<*'"<*<' p*'<'

'""'"''""" qK.t^tiamn

\

:

oy^reittr

provft».

Quodlibet.

Sio

&

ita maius defidcrium impcttandiillud, indigec, maiorcompaffiopotcfthabcri; quo indigec,quam fi pro vno indigcntcorarctur,& itanoh minuitur ibi dcuotio , licct minuatur atcencio aftualis, &c diftinda. Non ergo minus bonum tunc impetrat (inc^ulis

quod mcrito fuo

proptcr dtminutionem denotioiiis, fed propter hoc foliam ,

coiTcfpondet aliquod bonum ccrtum ,

dendum iUi cui

valct fpecialilTime, vcl

mcdio modo

vel illis,quibus valec

quimur,

li

cft

;

&

& hoc in quocunquc eodcm gradu,

fcil. rcdquibus valct gencraliflrimctvel eciam illi, pcr confcquens in ifto tettio gradu, in quo loillis

maior cxcenfio, eft mioor intcniio vnicuiquc.

COMMENTARirS. 6.

hoc modo

h f~^ Ontra. Hic Dodor argiiic , probaiido V_vquc.dnon coiicltiJ.ic Jc bono , fcilicec qiiod meiituin valeat ad

bonum

,

vni

ita

,

compaquod habitus fit par-

caufa a<^us, vt

eft principalis

taturad habitum, tencndo

dc quo didtum cft in primo, , Et dicitur caufa meritoria,non qu6d imimmcdiact caufet adlum mcricoriumformaliceri caufa atttus

tialis

ficut

pkuibus, &c ita pluribus ficut vni.quia tunc quis llcutaliquomcrico potcft alicui inipctrare pri-

diji.iy.

mam

giaciam , fciliccc Baptifinalem , ita eodem mcrito potell omnibus peccatoribus eandem

patcc

quia racio niecitorij

,

,

qux

cft

acccpcacio

jmpctrarcquia hicnon rcquiritur pocnx foiutio,

idoi a diuina voluntatc in ordine ad pra;mium «tefuum , eft a folo Deo, vt patety«-

fcJ Dci placatio ctiam impctratio boni ab ipfo,

fra,<ju£[}.

de pcccato rcmilfo pcrBapcifinum. Iccm,ficut pKires pccnjc icquiualent vni maiori,& i!lx' pccnxnon relaxancur,ni(! per phiraonera fitisfadoria, vcl pcr vnum opus maius intcnfiuc ; iic fimiliter vidctur cum pluraopcra nicriroria,fi (imul cfll'nt,vt ita eiret vnum maius ita iii'cnntie quolibct corum fcorfum fumpto

fa mcritoria

palliua

in pnmo.Mji. i ^.Scd dicitur cau^«*w ^;^^, quia ipfa habcns charitatem , vcl '«'• enuf» producit adtum fecundiim inclinationem chari- w''»"*.

vt pitct

iatis, ita

tciifiu^,

pliira

:

nili

plu^es

pa"ux

dum sc

fortiiis

/itpra paaiit,<]Hiji. 8. 1

ieuc viuim, tlTenr

(icundum

maius

dicicur voluncas caufa

,

adhis

,

vcl iinpeiatiua

fubftantiam

,

!k.

,

clicitiua

cxccde-

dc

refpcdu

hoc

vel vt

Tcl vc a caufi p:irciali principali

;

non

&

quod

lic

non

caufet vt eli-

cAy.6.

Nec

inteo!>c limul

fimiliccr voluntas a:quc perfcimpcrat plurcs operationcs po-

nus

bonum

fi vnauifolam impovideturqu6d voluntas mi-

intenfiue mcrcatur,quando pluribu»

mcrctur.

tamen quia

C

S

;

raict;(ic conllmilitcr

caufi toca-

ii

vt caufa clicitiua,

tcntiarum infctiorum,ficut

adlus fccundiim

intenfionem vcre ciicitur a vo-

iunt.uc,vcl impcratur,&

,

c(ied:uni fimul jn pluribus, ficut folo caulaicc ; ergo necmulco minias , vt

quiaamicitianon cftarquc intenfa ad quodcunque, ficuc eirct ad vnum , vtpatctS.

intelligatur ifta ra-

quando

Pro qiianto crgo producit

voluncas

cicci magi', cauiix

£ihu Vt

immc-

accepcctur,vt

citiua, p.itct,

intenliuc, &c (ic

bonum

fic

aqualem

vno

in

quia illaoperaii cf-

(}ri£Vam iuftitiam cale

Coifir/natnr tcrtioy

i

li,

,

bonum

Ci-

caufa mericoria.cum vt caufa elicitiua.fitfimpli-

taii

opns mericorium.

ret

lio

fic 3 fortiori:Si

caufac

correfpondet (ibiprxci-

opeti phira boiia xqualia

vel quia

;

illam difpoiitioncm.vcl primo, vel fecundo modo.dicitur caufa mcritoria. Hocdeclaraco atguit

vmoperi mcritorio.cui fecun-

quatuor, quod non debcanctir

vc

vt fic produdlus, dicitur di-

diata difpolitio ad hoc.vc adtus

pcr plura opcra fatisfaifloria,

llriiClam iullitiam

bonum

quod adus

nicatcm moralcmadus.qua^charicaseircc

vcl pcr vnnm maius,&. non delcntur pnrcisc pcr vnum opns fidsfafkorium adxquatum illi pcc-

nx.mult^

,

mul cum charitate producit aliquam entitatem in adu vltra fubftantiam,& intcnfioneni, & bo-

bona.vcl vnumniaius in-

imo magis videtur quod h

noii delcntur

y.&

fpofitio inimcdiata ad fic acceptari

,

dcbenrurcis.vcl

i

H O

L

I

V M.

K^d illud,bo»tt»t fpintude non diuidi,ficut necfpiriti*s,Refpondet honitates pluriumfpi'

^

vtrohicjue c!t diuifio nquiualent , alioquin non cjfe valoris , cjHnm vnius j minus ejfet reftfitare vnuWyqnam milleyfed honum fpintuale,nempe remifsio culp^^fft peen^^

rititum maioris

(^ Urgttiogratiarum^ diutfibtle esi ,e(fo (piritus fHhJhtntialu diuidi nequeat\^ furuit ar^U" mentnm.Opponit exempla exemplts^quia non aque poffum portare duo ^qualta ficut vnum.Ad replicAmyffHendit etiam tn alteratione non aquefaiiUplura moueri^ac vnum.,ntji adjcquentur shicclo aditquato mouentes, vel contineanturfub eo, cxcmpla de luce, (jrfono

o/J

det

, f).tc

tjr

ffntlia mrtttiplicant fe fpharice ,^(jr partes

;

Refpon-

eiufdcmfphtr*
mult£ \fitamen accipias alieriusfphdr^partes^ iUas non .iffi~ exemplafunt ad oppofitum juia in cafu nofirOy,vnus pro quo celebratur^^fi fuCcepti^

afncitt^ttiryfi'ie fott pauca^fitie

ciu»t:(irfic

Htim adaqnatu>n,qHafi fphara

hmas,qu*fatis

diffictlis

,

(jrficnonfe cxtendet ad aliitm. Videfotutionem

ad retltcam

eJi.Ad argitmentum gtojf^ dat duds clatas folutiones.

Ad

iUa

XIX.

Qu^ftio 8,

52f

A D illa in concrarium. ^ Ad primum de fpiritUjdico quod fpiritus, etfi cxcenn^ jl\ ue non diuidatur tamen numetaliter Ipiricus a ipiritu diftinguitur funt enim :

c

:

fingulorum corporum animatorumfingula: anim3E:&. illx Iiabent bonitatcm naturaIcm magis extenfiue,quam vna ex eisrimo arquiualcntcm bonitati magis inccnlse fecundum illud jde Trin.vcl 14. Plfa alicjutdjnHt duohcmines^quam 'vnm hotno. Et pcr

hoc

diftinguitiir pluralitas in diuinisapluralitatc in crcaturis:

hic dud,quarn vnum:tion foltts Paler.

fic

quia plusaliquid func

ibi.Vride iubdic:i^(V>» mator ejl Pater

& Ftlttt^fimul^ cfuam

Bonicatcsctir.m plurcsfpirituum !unt maioris valoris

,

& idco rcouirunc

bonum propter quod rctribuantur non enim qui oran^ vnum mortuum cadcm rationc aequc mtretur viuificationem do merccur quorumcunque mprtuorum.ltadico quocl bouum fpiritualc communicatur fine diuifione quanci^catiua fccundum exrcnfioncm camen communicatar cum diftindioplura bona,vcl

vnum

maius

:

viuificafe

Nonmam "^^"w

^

Ftltttt^

^ p"^ *

^^"^'

:

nc,

rcilicet aliu^ altcrt,& ita requirit

diftindummcricum, proptcr quod rcddatur:8c

hpc dico acquale ifltcrifiu^Concraj falccm bonum fpiritualc non communicatur per partcs > crgo fi virtutc huius Mifla: debetur bonum vtriquc,tanquam vnum tocalc prxmiumj,illud non reddccur pcr partcs,fic,icilicec,qu6d pars dabiturvni,& parsaltcri. Confirmacurj quia qai pcr fpiricum recipic, totum fpiritum rccipit crgo firailiteir '

:

9.

qui aliquod bonunifpiricuale rccipic: recipicipfum cotum. Refpondeo, Augnftinus 6 .de Trin.8. In his\ ejud non moie magnafum , idemeH ma^'"'""^'# iusejfei quodmelitts : duo vcro bona aequalia func mcliora aItcro:ergo in eiseft maior bonitas : maius autem licet nori poflHcadu diuidi,tamenhabct pluraparua fibi Jtqua- rT Jx Iia:ficutlicetccelum nort poflet adudiuidi,tamcncoti aequantur pluraparua,quam detac incdietaci,& in

illis

paruis cft diftin£lio,

& pro illo vno magno,

lic

fi' etin fe indiuifibilii dareturef-

tamcn diuifibili,vel magis diftinguibili in a-quiualentiajpoflent illa multa ircddi. Sic hic tanto mcrito dcbetur adarquaife tantum illud ih fe diuidi non potcft, icd tamen illi azquiualcrc pofllint multa bona minora , & ita ipfum potcft diuidi valorc j dum Jpro ipfo diucrfa bona minora diftinde reddancur. Non ergo illud bonum fpiritualc

f' '"ditdji^ ^'^*"'

5

rcalitcr pcr partcs dacur,fcd datur in multis botliis minoribus,quaj

rcipedu

illius

bd-

ni habent partialcm vatorcm.

Ad conhi macioncm

,

fi

poffibilc cflet

eundem fpitirlim diftribui multis in

valore,

dc bqno reddcndo virtutc orationis vnicuique minus bc5num darctuf &forteetiamrcalitcr fpiritus minus communicarctrr , fi tranlccndcrct fuum ilifcepciuum proportionatum , ficut fotte anima noii a:que viuiiicarct corpus, quantunicunque crcrccret,fcd paflFo proporcionato ajque communicatur in propofito reccptiuum proporcionatum bonO illi, quod cft reddendum pro merico, cft vna ficut hic cft pofllbile

:

:

^nima an ttejuevtr.

/"''

•2"««-

fi^^^f^offm 9"'*"^'"^-

:

pcrlbna

:

'^^t"*^'!'

& qUod datur iUi,datur non per partes.

Contra cxempla " jfum portatc

ifta pirius

duo xqualia

iicut

pofita infl:atur pcr alia

cxcmpla quia non :

a:qufe

pof-

vnum.

&

S\ dicatur,qu6d in trtoucndolocalitcr nonasque potcft agcnsin plura, pauciohoc quando illa pluca funt agenci xquc apra:ramcn in alcerando poccft , proximaca.

&

to.

Dico quod nes

fiii

aiiqui

mocus funt tales,quibus neceflario tocum fimul fecundum om-

parccsmouetur,hoccft,non

& de hoc incclligicur

j

priiis

.Met. Continuitm

vnapars,quam.alia:ficuceftmocuslocalis: motus cli vnus fccundumfe., Vnus

c(t illud,iuius

4ute^ cuius indiuijibilisundiuifihilis autein fecundhm tepus:Si

cnim tnouctetur " vna pars no motaroIucrctur'c6tinuitas.Ahuscftmotu';, ° quononeft neceflariu totu fecudum omries partcs fimill moucfi,vt cft alceratio:mobilc ctia p aut intclligitur iIlud,quod eft adqquatij virtuti mouetis,veI agentis:ita,fcil.qu6d no poflfct fimui

^^'^'

cotinui,a!ia

niouerc maius,auc aliquod mobile minus

cali

adxquato. Eft ergo aliqua diffcretia

'

intcr motii Ibcalc,&; a'ios motus:quia feiriper totu cotinuii fcciidum le totii eft inobile adajquaturiti riioucnti, ita tu. In

motu auce

quod noh aliqua

pars cius fine a!ia eft mobilc adajqua-

altcrationis aliqua pdrs ipfius mobiiis potcft eflc

mobile adacquatii

qu6d fimul no moucbitur nifi tata pars:fcd vcrobiquc ' imo in motu gcneralitcr,veru eft qu6d ab ifto mouete nihii fimul raouetur, nifi fuii mobilc adajquatu,vcl quod includitur in illo,& dico inclusu in illo realiter,ficuc aliquid moucti

tatjE virtutis, fic

no cft pars maioris,potcft dici includi in to,& fic illud quod poceft fimul mouerc illud mobilc taqua adacquatii, no potcft fitnul ahud mobilc maius mouerc:ncc etiam cii ifto aliquod aliud:potcft tamcn fimul eius:vel acquiuaicccrjficac minus,quodecia

Sc0ti oper.

Tom. XII.

Xx

3

mouc

^^"" rnouttitr „,77 Cuiim

mohtleddfi.

^«'«'«w.

Quodlibet.

521

duo mobiUa:qu* {imul iunda non execdcrent mobilc acticquatum,&: de tavcrum eft quod non minus mouet piura,quam pauciora quia non minus mouct mobilc fibi fimplicitcr adxquatum.quam mobile minusipfo,quiaiunc illudnon fid vmm, cflct omnino adarquatum:intclligo adacquatum,non llc qu6d moucns fecundum tocxponuur. j^jj^ conatumfui pofTitillud moucre, fcd fic, quodcumqUantocunque modico conatu potefl: ipfum moucre talcmobiicomninofubiaccrcrtalimoucnti, & mobilc omnino fubiacere mouenti poteft dici ipfum mobile omnino adaiquari pafilue ipfi i.Ca:li.te. agcnti. Talitcr Ccelum fccundum Philo(ophum eft mobile adasquatum Intclligen11. & ali- tia:,qua:,etfi non pofiic mouere maius,tamcn pofTct minus. Ad exempla illa dico r quod pafli proportionati agenti potcft quxlibet pars acque ^ p P^'^^^ Jt^ faltcm quod vnanon minijs perficiiur fialia pcrficiatur,quamfi fincilla proportioi^on

wio^^cfc

ett

miyiM tnoucreplnra

libus

;

,

nttti

,

perficeretur,quia

non

minuiper- tium ficitftr

a ,tpe-p

enim totum cftprimo proportionatum agenti,ide6 pluralitas parnon impcdit perfe£tionem afbionisin omnes, fi-

<\ux includuntur in iftototo,

,

cut nec intotum includcnsc.isjfcd

,

ejuodjtmul

* ^

,

•

fi

vni paflo proportionato adderetur aliud paf-

folum rcciperct aftionem afimilia, quantum eft dc fc, multiplicancfe fphxricc pafl"umergo proportionatum taliagentiquantuncunquc fit paruum,cijmtamen fic lphacricuip,includitpartes:& illae,qua: funt partcsciufdem fpharrazcircunftantislumcn aequeiliuminabuntur. Hoceft, tantum illuminabitur mcdium fecundum vnum diametrum ciufdcm fpha^r.t circa candelam,ficut fecundum alium:fed fi accipiatur alia fphxra remotior a candela, ambicns primam fphxram acccptam circa candclam,illa non a:que illuminabitur ficut prima. Ciuod crgo jf^ijj,

jjjy^^ jjQp,

gcncis.

oporteret aeque perfici ab agente, ficut

Moc patet in illis

exemplis.

fi

Lux cnim &:fonus,&

:

vnum,vcrum eftjquando puta quando funt contenti irt

dicitur,qu6d a:qu£ illuminantur plura illuminabilia, ficuc illa

plura funt partes ciuidem illuminabilis adajquati

,

ad cir- cadcm fphacra fiue intra eandem lpha:ram rcfpcdu illuminantis, vc ccntri ^, In procunfercn- pofico autcm duo illi, pro quibus oratur,non funt pcr fe partcs vnius,quod fit fufce-

4?,

«am.

ptiuum adaequatum boni rcddendi virtute oracionis fed vtcrque per fe eft fufccpliuum adajquatum. Conira,qu6d fccundafphaera minus illuminatur quam prima,hoc eft,quia fccunda cft remo;ioraluce,non autem quiafimulcum fccundaalia, fcilicetprimaillumi:

naturiimo fccundanuUumlumen rccipcicc,nifiprimafimulilluminaretur:ergonon vnum pafiTum: quiaaliud limulrccipic , fcdquiaipfum eftremotius ab agcntc. In propofito non cft talis remotio , fed tantum diftindio rccipientium. R<^fpondeo,duo mobiHapofic x<\uc approximari cidem mouenti,necefl*ari6 conPlura tnocludit iila efle mobilia partialia conccnta , fcilicet rcalitcr , vel jcquiualcntcr in vno bilia ap. pfoxtmata mobili adasquato 5 quodfcmper cft imaginari fpharricum circa centrum ipfius aeidem rno- gentis, quar etiam funt in eadcm tocali iphxra , hoc eft, infra diftantiam eiufdcm uentt conaxis,illa xque mouentur,&; alia non azque cum illis. Ad auftoritatem Hicronymi , glofla ponit ibi dupHcem refponfionem. Vna cft Pl""*!-,' "^^fci^ds ha:c ad ipfum cclebrantcm, vt fit fenfus: nihil minus accipitur , fupple pro adtquato ipfo celcbrantc, quia fiue pro vno, fiue pro multis dicatur , fempcr valet fpccialifiieim. ^rargum. mc cclcbranti,& azqualitcr, quandoeftacquedifpofitus, icquc ordinat^ facit exglo.n.j. hoc,quodfacit:hoccft,acque celebraturpromultis,quandopromultis,&: pro vno, iwinusrecipichoc

&

&

po/,tu,n.

Melior efi breuu oraetuamlou-

ga ,

^

fn.

liidio/a.

quandoprovno. Alia rcfponfio gloflac cft ibi refcrensad cafum, in quo loquitur, quod, fcilicet non minus valet vna mifla difta pro centum animabus cum cordis hllaritatc,quam fi pro quolibet vno diceretur cum anxictate. Prxmittitur enim ibi fic fJ^leltor efi quinqtte pj^^lfnorum decantatio cum cordis puritate^acferenitate^ etiamjpirituali hilaritate , quam ^"''"^ Pfalter^ modttlatio cum cordis anxietate^ ac trifittia Et tunc fubditur illud quod adduft iim eft Cum erge pro centftmyScc.Et hoc fccundum fuit fori^ fpccialiter fccundum intcntioncm Bcati Hieronymi,voleniis loqui ad confolationem Monachorum, quod fi pro multis tencrentur orarc: tamcn non oportct tot Pfalmos lcgere;quia vcr:

^

,

,

:

gcrct in faftidium:fcd meliiis ricatc

:

fatisfit illis, fi

proeis dicantur pauciorcs, &:

melius eciam valct dicenci,fi poceft ftarc cum obligatione

cum hila-

eius.

^OMME^^C,

'

*•

X X.

Quxaio

Si5

CoMMENTAKlFS. k

8.

D

yi

«y! diuifibi-

lUjttarne be '

^tHtlt

infl iftantias

Do
fadas contra conclu-

fpiritu

,

&

bono

fpiriruali

tonccdit fimilitudincm qno ad hoc,qu6d flcuc fpinras non eft diuillbilis inplures partes,cum "^*^ habcat quantitatem molis, ita nec bonum fpirituale.

fpiritus

poribus

Conccdic ctiam qu6d

idem

ficut

numero non poteft eiu; in pUiribus cor, itanecidcm bonum fpiritHalcpoteft

clfc in pluribus potentiis voiitiuis.

Et vltra fe-

quiturquodfi pluresfpintus , (lueplurts animx. pofTenc elfc in vha anima , ilta clfecpcrfcdUot qualibcc earum,ita plura bona fpiritualia erufit

maius

folum^&

fic

bonum

quam vnutn

inrenfiiic,

argumentum

nihil concludit.

Contrk, Saltem bounm IfiritMale non com1 municatur perpartes^ &rc.

Refpondet Dodoi quod licet vnutTi bonum quantuhctnqnc intenlum non lit reaiitpr^liuifibiie in piura boha» ciim non iiabeat partcs,& partcs, poteft tamen intelligi diuidi in plura bona fecundum arcjoiiialentiani, pnrafi fit boDum ilitenrum vt o
bonitatis,quot funt in illo vno bono. In piopofitOjtanto merito debciur adxquSte tawtum oonuro,iIiud in fediuidj nohpotelt,feJ tamcn ilii

bono aqaiualcre pofTunt piurabona mino-

&

ipfum poteft diuidi nf>n in fe , fcd in valore, dum pro ipfo diucrfa bonaminora di ftinda rcdduntur,& fic pofito quod quis celcbrct Milfam pro deccm , & mcritoctlcbrantis conefpondeat adncquatc bonum intcnfiim vt viginti , tnhc reddcntur deccm bona ilHs deccm.quaeiquiualentbonointcnfo vt vigiiiii,&
"

iilt

9*

ita

rcddcretur

bonum

toMilIa: correfpondcnt piura bonaacqualia ficut vnum,quia ficut plura pondera a:quaiia fa-

ciuncpondusmaius cxcedcns virtutem fcrenris , ita pUira bonaa:qualia faciunt maiusbocxccdens

bonum adcequatum

mcrito.

i» dicatur , cjnod licet inmdnendo localiter noH

aqnepote^ agens inplnra .^

,

,

& in pauciora, quia

honxquc perfede

potcftmouerelocaiiter piura pondcra xqualia, quam pauciora , tamen in alterando potefl fimui pUira pafia

approximata

,

«quc tamcn

ita perfciflc alterare ficut

vnum

iflorum.

Dicit

diftiiiguendo dc

mocu qula ,

motus talis.fecundum qucm ncceftotum corpns quod mouctur,fimui fecun-

dum bmnesfuipartcsmouetur,

hoceft, non

vna pars , quam alia, ficut eft motus loquando enim aliquod corpus locaiiter mouetur , omncs parcts fimul mouentui quando enim coelum mouetur in ilio tempore,

prius caiis

o

,

in quoincipit motus,

cettum

cft

& ficfolueretur continuitas.

parcibus,

iiis

,

poftet moueti, nifi diuiderctur ab .v

yiliHi

eft

motui,qiio non eft necejfario totum

fecunditm omnes partes ftmul

Patet

alterationis.

,

rnotteri,

vt

eft

motta

quia aiiquod corpus prjus

fccundum vnam partem,quam fecunprius cnim caiefit fccundutn vnam p2rtcm,quam fecundum aliam. p Mobile etiam. Hic ctiam diftinguit dc mobiii quoad adaequacionem vitcuti moucntis , quia quoddim cft vnum mobilc numcro, quod ficadxquatur vitruiimoucntis, quod finiul non polfct moucremaius,aut aliquod mobile minus mobili adaquato & tale potcft finnil moueri fic intclligcndo, quod fi raobile adiquatum fit vc o6ko , & fint duo mobiiia, quorum vtrumque fit vt quatuor, pollet agftns Vf lunqucmouere , quia illa duo finml fiiropta non excedunt roobile adxquatum. alieratur

dum aiiam

:

xo-

;

;

£B

q

localem,

ergo aliejuadifferentiainterfneiutt Si

S>cc.

ehim aliquaparscontiiiui

elTct

adxqnatum mouenti.timcpcr fcpoffet mouctJ localiter , quod non contuigct , mfi inobile

T>t£erentif inter

moium

''"^""'"^.^

folueretur continuitas, vt fnpra patuir. Sedin

motu ejfe

alteratienis aliqua pars ipfm mobtlis poteft mobile adaquaturn mouenti ianti virtutts ,fic

ijiiedjimul non mpuebitur

quia ignis

prim6,&

non fimul

riifi

tantapars. Patct,

aercm , fcd ada-quatc alterat tantam partem,qn4 aiterat tbtiim

aitcrara fuccefliucpoirunt alia: alterarf.

5f^ wr(;/*'^»f,&c.Vult cigo Dodor quod r h„bens mobile adxquatum vt odo , ita quod iiitclligatur fibi adxqUarijfic quod ctiam miniJho conatu poffit iiiud inouerc,tunc non |>oifcc miius moucre , & potens moucrc ipfum xauh

S«fcsi«V(»>'^'

lotum mouet, ficut & quainlibtt partcm C!Us in co realiter contcntahi,quia ponitut quod totum fit adiquatUm mbucnti ciiani fccundum minimum conatum.&perconftqucns totum cft xque mobilc,ficut qus iib; t pars eius. Si ctiam pars mobiiisaccipiaturpro mobiliminori, quod non fit pars roobili; adsquati , ad mobile adxquatum eft arquc fimul mobilis , ficut mobile minus, non fic intcUigendo.quod fi niobile adzquatum fit vt odlo , & mobilc minus fit vt duo, quod non cft realitcrpars eiu3, poffit vtraque xqnc fimul moucrc. Scd fic'dc-bct inteliigi quod fi mobilc adxquatum fit vc o£lo,tunc fint tria mobilia,quorum duo fint vc fcx,& aliud fit vt duo,qu6d arque fimul moue,

bic iMa tria,ficut

Dodor,

aliquis cft fario

quod non

faciiitcr

vt viginti.

Contra exempta i/Upriits po/itainnatur pcr alia exempla , tjuia nbn itjue pojjum portare duo tttjualiafatit vnHm,etg6 ncc limilitet menin

hum

quod corpusmoucretur localiter,& fimnlcm ncs partes non nioucrentur iocalitcr , ftd vn* pars prxcisc moucretur iocalitcr

Ad primam de

f^iMViw non

Nimc

in comrarium.

illa

ZjLfoIuic fionem.

omncs pattes caii fimul

moucntur. n Si enim mouereturvna pars

continui, alia

non motafoluereiur continuitM, patct, quia

Ci

ali-

mul

vniim iilotum,quiaiIlatria fiadxquatum ctiam tefpc(ftii

funt mobilc

minimi conatbs. f jidexempta iila. Nunc Doilot rcfpondet ad illa excmpia dc voce,& dc iumine. Hocpatet in exempiis,lux enim,& fonu^& Jimilia qua'

tum

ejl

de fe multiplicant fe fphxricc

,

Sc dicit

^uamitm eft defe , quia forte proptcr inipcdiroentum non poficnt fc rauitiplicare fpbxricc, Hoc eft tantitm iHaminabitur mcdtum jecundum vnampartem eiufdem fphara circa candelam.Jictit fecundum aliam, fic totum illud fphxricum

&

xqu^ fimul illuminatur

,

ficut

XX

quzlibei ciu$

4

patf

^*-

Quodlibet.

514 ^ars,

& omncs parrcs ilHus fphacrici acquc fnTiul

illumii 5 ur, ficurqiiaclrbccfeorfum

cejfario includit

qucd

fumpcapro-

illuminatur ficut pri-

quod hoc idco

Si dicacur,

11.

•clTct aeqiic

cft,

quia

adaequato.vt fupii expofitum

cft retno-

propinqua,a*quc fimul

fi

fito

il-

Sed

cft.

duo pro quibus oratur non

illi

in

propo-

vnius nec rcaliccr

Miiji func a:que praefcntcs. Rcfpondct * Dodlor quod duo mobilia fiuepajfa, aqne approxiwari etdem mouenti, fiue agenti, ne-

oracionis, fcd vtrunque pcf fc fufccptiuura

, ncc acquiualcnccr quod fic , fufccpciuum adaequatum boni reddcndi vircutc

boHum

,

C

S SAcerdoiem

ad«-

qualum.

H O

L

I

afflicare virtutem facrifcij his

fofife

cfTcc

funt parccs

luminaretur:in propoficOjpcrfons,quibusapphcatur

* »«.

fi

Vult Aktrt,

Scc.

poffibilc,

ma. tior.nam

,

^cquc approximaca

quod fimul illuminarcntur non fc habcrcnt,vc duo mobihaadxquata, quia hoc eflct impo(Iibilc,fed fc habcrenr, vt duo mobiha partiaha rcahtcr , vel a:quiualcntcr conccnca in vno

Sed fiacciftatnr aliafphtraremotior alHmine candeU amhiens pri-

ptcr rationcm fui^ra poluani.

mam fphiram,iUa non /qHe

ilU mobilia

talia niobilia

V ,

M. vel

duobm

Prohat ex

iUis.

Ucis

&

ex congruentia , quia in familiis hene ordinatis, ipfe Dominus Perfc^ x^ugufini y non diHribuit finguiis ^ fed aliis id committit. Soluit fatis clare duas rationes in contr^arium alUtas.

Anfit

in

feteftate

facerdotts

hom^Hod MetHr Ecclefualicmpirfo"*'

'T^\ E Secundo

JLy

dotis

fit

articulo pnncipali tria func

applicare certae perfona:

^ccM^Ti virtucc

iacrifioj.

fi

Secund6

Tertio,

^'"^^ voUintatisruas.

fi

,

vaiet

fi

videnda primo :

in potcftate faccr-.

fi

bonum, quod debetur Ecclcfije,

facerdos poceft illud bonum applicarc pro

ifti

a:que

,

quando

applicatur

fibi,

1 3

vel alicui in li-

& aliis, ficuc

fibifoliappiiciretur.

primo , vidcrur * quod non quia inftrumentum non Kabct virtutcm applicandi aftionem , vel efFciflum adlionis agentis enim principaiis cft applicare virtutem & aftionem nunc autem facerdos, quantum ad virtutcm facrificij,cft mcr^ inftrumcntumrquia organum inanimaium.Licetenim fitorganumviuum^quantum ad mcritum pcrfonalc in celcbrando q\iiafic mercri eft cius inquantum in fe viuit vita gratiac.tamcn quantum ad illud bonum,quod debetur vittute faciificij cft orga-

De

t

,

:

:

,

:

num

praecisc r.uione orclinis,&: cequc prouenit eflFettusiftc virtutc facrificij,

etiam

fi

miniftcr in fe non viuat vita grfUia::crgo,&c.

Bonum,quod non dcbctur ifti,non habetifteius alljaffignandi, vel bonum, quod debeiur virtute facrificij, non dcbctu rfacerdoti inquantum celebrans, fcd rantum ipfc cft nuntiusoflfercns pctitionemEcclefiae,& bonum, quod virtute facrificij dcbetur,non fibi dcbetur:quiacadem efTct virtus facrificij fi Sccuncl6fic.

applicandi

:

,

ipfe cflct in morali pcccato. Inpotefta-

tefacerdotiieitap-

tmem crifictj.

fa-

Dico tamen

,

quod in

poteftatc faccrdotis celcbrantis cft aliquo

modo applicarc

yirtutcm facrificij.Quod probatur duplici audoritate Auguftin.inEnchirid.8p.vel ^^^ j^^^ efi negandum defunctornm ^nimas relettariyCum pro iUis fairifcium mediatoris :

^''^*'': crgo ofFcrcns potcft applicarc

illis

facrificium

,

Oflendam

,

&

illa:

per hoc poterunt

rclcuari.

Idem in fermone dc Cathedra

faniSi Pccri

dcfun^torum iuuare poffuut adhiheant pro

eis

:

inquic

,

qua ratione animas

Sanclorumprects^^^facerdotaU eos profecuticne

Domino commendent .luumtm ctgo anima^pcr hoc,qu6dfacerdospro cis applicatvirtutem (acrificij Ad hoc ctiam cft congruentia vna quia vbi in domo aliqua aliquod bonum cft :

diftribuendum diucrfis fccundiim eorum cxigentiam , vcl indigentiam , rationabilc cftquod Dominus domus non immediate fingulisdiftribuat,fcd talis diftributio alicui,vel aliquibus ccrtis miniftris in domo committatur. Ita vidctur regularitcr in familiisordinatisj xquccrgo velmagisdebct itaefreindomo Dci,quxeft Ecclcfia: quod bonum ibi virtutc facrificij communicandum, non folum Dcus diftribuat,fcd aliquisminiftcr inEcclcfiaj nulli autcm magis conuenirc potcft in Ecclcfia quam Saccrdoti facrificium ofFerenti , cui ficut conucnitdcterminare inteniioncm fuam, proquo fpccialitcr oftcrat: fic conuenit fibi difpenfatorie vcl difpofitiue dctermi,

narcjcui virtutcfacrificij bonum,quodimpctratur rcddatur.

Ad illa. qux probanc quod nullo modo conucniat Saccrdoti applicare i»

virtutem

facrificij.

Ad primum dico « qu6d licct bonum, quod impctratur virtutc facrificij,non impctretur virtute mcriti pcrfonalis Saccrdotis

,

fcd vittute mcriti Ecclcfia:

,

in

cuius

pcrfona

14.

XX.

Qu^ftio

5^5

pcrfona fit oblatio,& ob cuins gratiam oblatio acccptatur. Etidco quoadhoc,

fcili-

bonum fic impetrandiira,

Sacerdos, licct fit mcrc organum , tamcn rationc ordinishabei gr-idum notabilcm Ecc!efia,proptcrqucm fibi conuenit ofFerre, cet tale

&

m

obUtionis virtutem dctcrminarc, fter

&

in

hoc non cft prxcise organum

Tedmini-

,

& diip( nfator.

,

Ad (ecundum dico faccrdoti pto fc

cx ordinc fuo

,

quod

^

fi

j

eft

bonum reddendum virtute facrificij non dcbeatur

Sacerdost

fccundumcius diftributtoncm: quiaipfc "«""«^ ^** nuntius Iponfx ad fponfum ofFercns petitioncs fpecialiter pro dc- ^""^"

dcbetnrtamcn

tcrminacis pcrfonis,

Ecclefiae

& ica difpenfatoric, vel difpoficiucdctcrminaDS eis iilud

,

quod

^*^

''

pro talibuspetitionibus rcddecur.

M ME N

C 11.

a

T^^EprttHo,

ttrdospojjtt

"*/-^„;

tMumJ<*cr(' £cii certt

ftrftnt.

•

Hic Do^lor videtur exSacecdos

jpoteft ali-

q^,Q niodo applicare virtutcm facrincij ccrta: perfonx , per coiifequcns bonum corrciponr -c r \. r > «cns virtuti r lacrincij,liuc bonumcorrclpondens mericOjquod haberur virrute facrificij, i]!iod bo-

&

num • (•

Scc.

L' prefsc cenere quod

eitf*m»d»S4-

dcbcrur Ecclefia:,poce(l ccrrx pcrfona:

quo modi)

applicarc

^

,

^oricatibus,qiuc patcnt in

quadam congruentia AliqHod bofiHm

€que ergo qttif.

eH

,

Ecclcjia,

vbi in domo altqtts

&c.

nulli

ejfe

ita in

,

&c.

domo Dei,

autem magis conuenire

quam Sacerdotifacrificium

of-

cx quo cnim poteft Sacrificium of-

&'c.

,

nam

vel magis debet

poteft in Ecclefa,

ferenti

,

dtftrthue^idum ditterfis

eft

ali-

probatduabus auProbat ctiam litera.

lioc

fcrrepro certa pcifona.ita vidccur

quod debetur

vircutc facrificij

,

quod bonum,

poflic applicare

communicando enim Deus cffeAiuc communicac

ccrias peribna: difpofitiuc tartwn

illud

tale

folus

:

bonuin

,

icd Saccrdos diftribuciue

,

ex hoc,

quandam difpoCicioncm ad calc bonum communicandum , quac difpofitio cft

quod

producic

oblatio

facrificij

pro cerca pcriona, quia creden-

dum eft quod Deus ordinaueric darc aliquod bonum virtute facrificij illi pcr(bnx,proqua Sacerdos ofFercillud. b ty4d illa qutfirobant •

fcs

,

&c. nunc Doilot

y S.

T A H^l

, quiahonum, quodnon non habct ifte ius alij alligiiandi.vcl applicandi pater, quia calc non cft in fua potcftate. i>cd bonum, qnod dcbetuc virtutc facrificij non debetur Sactrdoti inquanrum cele-

Sccundo

fic at^guic

dcbecitrifti,

,

bians,quia vc fic,efttantuim nuntiusoffciens pc-

& bonum, quod dcbtctn virnon debetur fibi patei, c]iHa ea-

titionem Ecclefije, cute (acrificij

dem ellec

,

,•

vircus (acrificij,

pro

fc ,

modo

attingic effafkum prin-

cipalis agcntis, vc paccc j« ^.diflA.q.i, vlcri, quiaprincipile

& ^. ic

agcns vtitur inftrumenco,

& non ^ concra, ideo principali agenci conuenic qui habctur aftionc inftrufed Sacecdos in Ecclefia refpeiftu boni#

applicacc cffeftum

menci

quod

:

,

debccurvircucefaccificij.cft canciim inftru-

raemum,qiria hoc conucnic

fibi

prxcise cacione

Sacerdoci

dcbecur camen Ecclefia: recundcim cius

Ecvulr breuitcrdiceieqoid cancum ad Ecciefiam perti-

diftiibiicionctn,&'c.

meritum nec

facrificij

quod oblatio

ica

,

racrificij

dicicur prxcisi

mericoria, pro quanco talis oblatio

&

Ecclefiit, co.eft

fic

bonum

ronum debicum

fit

in pcrfona

corrcfpondens

cali

mcci-

Ecclcfix, &: Saccrdos ce-

lebrans noneftcau(a,nec effediiua tiua refpcdlu mcrici Ecclcfiae

,

,

ncc difpofi-

nec aliquo

modo

caufa rcfpe^lu boni,vc dcbiti Ecclc(ia:, quia talc

bo.ium prxcise dcbctur Ecclefix co

oblacio

facrificij

fic

,

pro quan-

in pcrfona

Ecclefiar,

quia cnim Dcus acceptac Ecclefiam vt fponfam , ide6 acceptat oblationem facrificij fackam in per(bna Ecclefix , pro qua oblavoluncate

inftrumcnto.nuUo

non debcr'ur

virtutc (acrificij

tionc obligac fe

&

ip(c efTcc in morcali

Dodor on6d eciamfi bnnum rcdden-

d Dicic

dum

quibus pcobac parcsm negatiiiam,quacum prima eft, fcil. quia inftnimentum non habec vircuccm applicandi aftioncm vcl cffciflum adlionis pacccquia inftrumentum, proprii loqucrdo de :

fi

peccaco.

(bluic duas racioncs faftas in principio acciculi,

,

men

Sacerdos

difpenfatiuc

Deus

velle darc

,

,

ex fua camen mera , cantum bonum. Ta-

quia miniftet Ecdefiae pbccft

fiuc difpofitiu^

,

bonum debitum

Ecclefiae fpecialiter applicare cercx pcribnx, vel ccrtis per(bnis

,

& quantum ad hiiiufmodi

di-

fpenfationem non dicitur Saccrdos prxcisc in-

ftrumentum

Ecclefiat

,

(cd miniftcr

& difpen(a-

tor boni debiti Ecclefix virtute factificij vircutc oblacionis facrificij,

quam ralis

,

fiue

S.icerdos

offeCr in pcrlbna Ecc'cfix quia ergo habec fpccialcm gradumin Ecclcfia,(ciliccc gradunt faccc:

doralem

,

quo

in pcribna Ecclcfix poteftofferre

ordinis.

/acrificium,ide^ difpenfacoric potclieciam appli-

c Refpondet Do£lor qu6d liccc bonam,quod impeccacur vircucc (acrificij,non impecrecur vir-

care

tute meciti pccfonalis Saccrdocis/ed vittuce mC'-

defix virtutc

riti

Ecclefi«.

U-

:

illis

perfonis, pro quibus in pcrfona Irccic-

fix offertur facrificij talis

bonum , quod dcbetur Ec-

oblacionis

fa^ in in pecibna

£cclefi«.

SCHO

N«M.

Quodlibet.

526

Pnmum

tidc titera cdHtinet Alitjuot diiia. plicuerit

eam ad

alios^

dubium efl an

vtra^ue parte^ veriuspHtOy

nem tamen

valere

licet

H O

C

S

tenet.

,

I

V

M. vna tntentione , fi rf^rationes cr authoresjlant ab

ebligattu celehrarefro

2{tfjil refoluit_

peccaret offerenspro aliis

,

(jr

,

ab his (juibm debeat

applicatio-

,

SacramentorumfaBa quibmnon debes^ velcon" Sccnndum , applicatio pro ipfo celcbrantc (^ pro

alioquin adminiUratio

;

mandata , non teneret. communi non fubfunt determinationi minijlri

tra Superiorum Ecclefia in

L

,

bene tnmen applicAtio media

Confiat ex AttguJHn. allato

<^ praxi , ac tra^ , media aliquando ft ab Ecclejia inHituentt^, vt Parochi ojferant pro fuis Parochianis , d^ alij Sacerdotes pro aliis iuxta fnas fttvdationes, ^ahdvero Ecclefia hocpofsit ^ ^robat ex Hieronyme. ^artum, appUcaiio de~

pro aliquo

vel aliquibu-s fpecialiter.

,

Tertium

ditione Ecclefnt^

ex

betttr

iuliitia iis

,

celebrare pro aliquibt*f

qui. ,

5

conferunt

,

quam

^rtSacer-

T^ b

'^'»i"f

,

^intum

,

obligaltts

pro aliquo gradu longe in-

LMouet duodubia, (^ non refeluit sprimum , anpriiis paren^ ? Secundum , an potms mortuts , quam vi/fis,

quam *

iuftis ?

auccm In ifto

articiilo,rcilicct

/num dcbitum virtute facrificij

an pofnt pfo libita difiribucfe bo-

'T»

quod hoc bonum ipecialitcr rcddatur illi, cui ipfc fpccialitcr applicac virtutcm facrificij. Diccretur quod non fed ad hoc,qu6d applicatio fua habeat elFc(5lum,oporcct quod cam faciat lccundum beneplacicum Dei:quia ipfc folus cft dator illius boni Sc fccundum fuum proprium be:

ita,fcilicct

;

-

cri/icij

M-ftt

,

T^E Sccuntlo J

,'"

celebrantis.

Parochianis applicanda Hiffa

(^ peccatoribus

liot pojjn

ad fujlentationem

poteji fecundaria intentione, id eft

feriorif appplicare pro aliis.

tibut

ijla applicatio

dr

cut libuerit (tpplieare,

ncplacitum non crgodabiturilli, cuiSaccrdos applicacnifiSacerdosinapphcando conformct fc voluntati datoris. Contra hoc , nullam vidctur ille habere audoritatcm applicandi , Vel aflignandi aliquod bonum alicui, cuius applicatio nunquam tcnebit,nifi fiat fecundum voluncateni altcrius,de qua ifte regularitcr non potcft habere ccrtltudincm j fed Sacerdos cclcbrans non poceft habcre certitudinem deccrminatam de voluntatediuma , cui velic dare bonum reddcndum virtutc facrificij quia ncc rcgularitcr hoc Dcus rcuelat in (peci»Ji,nec ex Scriptura habctur dodrina de hoc,nifi multum rcmota, &: vniucrfalis, qua^non fufficitadfciendum voluntatem diuinara in fpeciali refpcftu huius perfonaj,vcI illiusscrgo fi nunquam applicatiofa^la pcr Saccrdotcm habcrct cffcdum.nifi eflec fufta fccundum bcucplacicum diuinum,fcquerecur quod Saccrdos MuUam habcrct audloritatcm applicandi virtutc facrificij, nifi multum in vniucrfali. Poccft crgo dici ^ qu6d vbi habccur dodrina ccrca dc applicatione , ibi cft fic facienda,ita,rcilicec quod (\ contrarium fiacforcc ncc ei cui applicatur, valec,&: applicanti nocGt:quia pcccac Cum autem oracio pofilc vc diftum fuit in principio primi j

:

jipplitauo

pro celt' iratiK,

i^*

:

&

articuli^alicui tripIiciterappIicarifcilicetipccialiflime,goncraIifiime,&

mbdomcdio

commums, intcr ifta,fcil.lpccialitcr,licct jHntdeterntfiata,

non fpccialillimc.Primaautemapplic.itiodcterminata oranti. Sccunda ctiam dctcrminata eft-quia fcmpcr fit toti

q^j^ fempcr fit ipfi Eeclefi^j& has duas detcrminatipncs facit regula charitatis,qu^ dcbct cffe potifiimc ad lcipfum &gcneraIiceradomnc proximu.Tcrtia applicatio,icil.mcdi/i,aliquando g(|.

.

vc detcrminata eft Cx inftitutionc fiue ordioationeEcclcfia:,qux in diuerfis parochiis inftituit diuerfo')

Saccrdotcs ParochiaIes,qui cenccur oRiciarc

fpccialicer profuis parochiants

5

Ecclefias,6(::

cclcbrarc

confimilitcrin diuerfi'; coUcgiis parcialibus func di-

ad oftcrendu lacrificium altaris,&r (pecialius fempcr pro ilDchocpoccftaccipi illud /.q.i &: nocat Hicronymusad Rufticum mona.chum.fn apibtt-s princcps v/jw:griies fefjuiirjtur vnam. Roma autem condi-^ ta duos fratres regcsjimulhabere Mnpotuit. Ec fequitur://-^^»// EcctcfiarHm Eptfcopijinguti uerfi Saccrdoces inftituti

li$,qui func in cali collcgio.

Archidiatoni,^' omnis EcclcftasiictM ordo fuis rectorihus rcg/lnr.

Wxc illc. Ncc tantijm re-

ad corrcdioncm faciendam , fcd ad rcconciliationem facicndam pcccatorum perorationcm Ecc!cfi£E,& hoftiam (ahjbram. Simihter vidctur detcrminari applicatio ex iuilicia.Et hoc illis,qui piouidcnt, vcl y j-* prouiderunt miniftris dc neccfTaria fuftciuationc Hoc modo multi dotauerunt Mocil.Ttid. fcff.if.ca. nafteriaSC Ecclcfiasfolemncs colIcgiatas,vclminoresEcdcfias,ad hocvtminiftriin 4 dc Rcf. talibuiEcclcfiis tcnerentur cclcbrarc pro illis,&; pro iI!is,pro quibus ipfi intcndcbanc quiruntur re£kores

in Ecclefia

.

eos obligarc.

Eceft obligatio rationabilis

,

vc qui rccipit elccmoiynas tcmporalcs,

rcfundac

'7-

XX.

Qu^ftio refundat pro

eis

527

ruffragium fpiritualc orationis,& oblationis. Sicut de tcmporali be-

rcfundendo pro f pirituali beneficio praedicationis,aic A poftolus 1 C or.9. Si vohn (pirituaLiA Jcmmr.mus , m.ignum ejlft carnaltA veUra. metamus ? quafi diccrct, non. Ex quo ergo licitrim eft,im6 rationabiIe,qu6d clcemofyna rcquirat orationci illc, qui cum elecmofyna luaimponit obligationcm orandi pro fc , ratronabilitcr facit,6c ita ifta eleemolyna ad qucmcunquc luccedentem fempcr tranfit cum oncre fibiimpofito:nulIustamenpr*eiumiturfe,&:fuumcoIlegiumficalicuiobligare,qn6d \tx prxnon poflct de cactcro alteri aliqua (uffragia committere , vcl promittere 3 fumitur cbligatioficri fecundum intcntionem obligantis, praccise tamcn fccundum ncficio

.

fios

«^'•A

&

notulam,Iicet non Ifti

fit

\\xc obligaiio nifi promifiToria.

vcr6,quorum orationcs

& oblationes funt fic detcrminata: cactcris perfonis

,

ObHgat*

;

non poflunt eas pro libitu aliis applicare qui.i faccrent iniuftitiam fubtrahendo dc- ^^ «''''^'"'""" bitum illis, quibus iam funt obligati,& intclHffo fi applicarcnt aliis, ita fpecialitcr fimedio illa.ipplicatio cot ipfis, & hocalus, quibus noii arquc obligantur. Si quidem n(,fru„t „_ modo poteft habcrc multos gradus. Exempli gratia,ponatur trcs,& lcmper ipfa plus uyrare tro valetei,cuifitinprIorigradu,puta fiquisficintcndat, qu6dquantumpoteftoblatio aliii. :

ab ofFcrente,tantum valeat ipfi A:iL tunc poft ipfum A, quatum vaB ipfi C,&: hoc fiue pcr A intelligatur vna fola perfona,fiuemulta:, pro quibus vult in eodcm graduorare.Efto igitur, quodcx ordinc Ecclefiac, vel ex bencficio recepto, tcncrur quis offerrc rtiedio modo : 6c hoc in primo gtadu pro vno, non praeiudicat tamcn illi,fi mcdio modo in fecundo gradu fic de quiin tertio gradu tercio ofterat , vcl applicet virtutcm oblationis alij, bufcunque gradibus:quia nunquam applicatio fafta in gradu pofteriori fubtrahit ali-

valere alicui

alij

lcrc poteft alicui altcri,valeac ipfi^:&: poft

&

quid 1 8.

illi,

cui

,

&

fada eft in gradu priori.

Cui autcm fieri debet

applicatio.g

& in quo gradu dubium cft :an fcilicet curatus

debeatpriusapplicare oblationcmiuo parochiano,quam

patri, vel matri.

Vidctur

-^" ^«'"^*'" ^'''"

enim qu6d de lege natura: obligatur parcntibus , &: illi Icgi pr^eiudicarc non poteft Clf'r'/ff/7_ poficiuaobIigatio,nccqui{quam rccipicnsobligationemdcbet vcllc fibifaccrdotem yrare, qua obligari contra redum ordinem legis natura:, S«: itainterpretandum eft, quod nun- proparoquam voluit facerdotem fibi fic obligari , quin poffet libcre rcdderc femper patri, 6c chiano. D. ^ hom.z.r

quo eis cenctur. Sed contrajpatcr 8c mater,fi fint parochiani alccrius faccrdotis,habent cum obligatum ad orandum pro fc ficut profubditi-» &. videtur quod obligacio ifta ipiritualis

^'y

filiationispracualcatquantiamadcfficaciam.

„,^;,j ,„

matri illud,in

:

non habcntes Curam,nec etiam Cappellaniam,vel Prsebendam, ratione cuius fit corum oblatio applicata certx perffuix, h

Alij

autem

(unt Sacerdotcs in Ecclefia

& talcs magis poffunt libcrc pro fuo bencpiacico applicare

debcnttamcnapplicationcm fuamconformarebeneplacito (ummi Sacerdotis, quantum poffunt de illo verifimilitcr coniiccre vcl conciperc quod difficile quandoque eft pcrcipere in fpeciali dc hac pctfona.vcl il!a. Probabilius aucem concipitur magis vcl certis perfonis

;

^"•''

^^]^^^ ^^_"

ordmecha, rttatiiprt. /*'''•

:

,

in

communi

"Apoftoli

19-

,

putaparentibus, bencfaftoribus, principibus, &: prxlatis,iuxta illud

.ad Timot. i. cap. obfecro ergoprimo^ &:c. Pro mortuis etiam.iuxra illud z. Sancfa ergo ^falubris ejtcogitatiopro defuniiis exerare^. 1 2 . I

Machab. Et adhuc fiftendo ctiam fic dio

in

communi dubium cft , quibus dcbet offcrcns mc,

modo applicarebcneficium, & hoc in gradu priori, & quibu^ in gradu poftc

ri:nam in aliquibus eft maior indigentia,ficut in mortui$,qui non poffunt pro

lc

io- ^^^'J^d''

mc-

''^'"' "

reri,quamin viuisi&inpcccatoribus,quaminiuftis,quipergratiampropriam,quam magis indigcnii videtur iullum prius habcnt, poffuntmcreri non ficpeccatores, fubucnire:tamen ex alia parte videtur maior vtilitas.Vtiliuseft enim viacori gratiam zuoc\i,8c ex confequenti mcrita,quam mortuo lolam poenam rcmitti:vbi non augc:

&

tur gratianec crcfcunt meritaVidctur etiamquis magis obligatus fratri fuo cxitlenti

in charitatc,quam pcccatori,qui

nec Dcumdiligit,ncca

Dco diligitur,ficut iu(ii:s:

& dcbco magis diligerc eum, qucm Deusdiligit, &;qui Deumdilig\t, quamillum, modofe habct. Tutius crgo vidctur applicationcm facerc generalcm talcm, Digneris Domineoblationem ijfam /pccialitcr acce^tarc pro tllis pro tjhihns nolti mr^ in illogradu , in tjuo noFlt me teneri pro eis. Et fi in vcc iali tenerifpecialitcr offcrre , qui contrario

^

dcfcrminetur ad aliqucm, vcl aliquos, tutiuscftj qu6d fi tibi flacet,

1

fiac fic

fub conditiunc,

COMMEN

'/"^*"

Quodlibet.

Si8

COMMENTAKiyS. px JB fecHtrdo

e

14.

JL/in

»'«

,

i^o articiilo. Nota quod

Dodoi

ifto articulo

facrificium in pcrfbna Ecclefixjdcbet illud oftcrre pro tota Ecclefia,& pro fc,& pro aliis,& tuiic

dubitaduc lo-

quod Sacerdotcs in Ecclefia non habcntes Curam,ncc Cappellaniatri, & hiiiufmodi, quod poflint applicare

Deus communicat bonum dcbicum

quitut cx vna partc videtur tencrc :

bonum

ad libirum

&

,

toti

Eccle-

fiac,& aliquod ipfi

Sacerdoti,& aliquod alij perfonx, pro qua ofFert. l'riuia cigo applicatio , lccunda rcipetflu boni debiti Ecclcfix fcniper eft determinata, tcrtia applicatio viJctur ali-

&

ex aliaparte vidctur te-

&

ncrc , quod non aJ libitum , fc^X tantum ad bcncplacitum Dei, quia ipfc plus cft dator iilius boni. Et contra hoc rccunJuui .uguit Doftor, quia tunc S.iccrdos nullam applicaudj bonum

quando detcrminata ex inftiiutionc quando non. Primomodo vidctiir

Ecclcfia:;aliifta

dctcrmi-

nario cire cx hoc.quod Ecclcfia indiuerfis l'aro-

alicui poflet habcre au6l;orftatcm,quia cclcbrans

chiis inftituit diuerfos Saceidotcs, qpi tencntiu

non

officiare Ecclefias

potcft habere ccrtitudinem dcterminatam

de voluntate diuina

cui ipfa vclit dare

,

bonum

liflimc eti.im

facienda

cft,

quod

contrai

fi

fortc nec ci cui applicatur valct

nocet, quia peccat

cum autcm

;

,

ium

dicftum fuit in principio primi articuli)alicui pliciter applicari .icilicct fpccialiflimc

iiflime,

,

cic

gari contra

iinerprctandum

nunquam

quin Saccrdos

&

primis duobus niodis tale bonu fcm-

per intclligitur applicatum;ii.Tm oblatio

facrificij

fafta i S.acerdote in pcrfona Ecclcfi^ eft meritotia

boni dcbiti Ecclcfia;

,

&

virtute tajis obla-

bonumdcberiir Ecclefia; , &: t.ilc bouum (empcr intelligitur applicaium toti Ecclcfia-; fccundo, ipfi cclebrantiitertio illis, pro quibus Sationis

ccrdos \n perfJnia

Ei.clcfia!

clefia;

,

tclligi,

Scd

toti

&: aliis.

,

&

illi

Icgi pr.xiudicare

ly.

non

fibi

cft,

Saccidotcm obli-

&ita quod obligans SactrJotcm, legis nator.c,

voluit Saccrdotcm (ibi

fic

obligari,

fcmper patenetur.Pofito etiam

poflit libere icdJerc

ccrdotis, qui tcnetur pro cis offcrre iactificiuin,

vidcturdicen-

dum,quod

& m.uri

naHUtV

m.ngis rcneatur patri

,

,

qnia

obligat, loquciido tamcn dc iu-

(ic

rc naturx largc funipto

,

vt parct i« tertio di-

fltf/ct.y^.

h

Ec-

.aliis

fto

fic

,

SccunJa conclufio

I

eft,

quod loqucndo ^le

Saccrdotibus non obligacis tales

plicare

C H O L

S

fcd

ipe-

ficut pro aliis l'arochianis,adhuc

iiis

dcbet inquod quando Sacerdos celebrat,& oftert dc cclcbr.inti

,

non

cri,& matri illuJ,in quo eis quod patcr,& matcr fiiic Parochianialtcrins Sa-

offcrt (acrificiuni,

Don quod iJcm bonum numcro dctur

,

rcftum ordinem

lirer, licct

j

perfoii.ili

raodo mcdio,& fic patct litcra. Cui autemfieri debet ttpplicatio,&cc. DiDotSlor quod de legc nacurx vidctur magis

obligationem debet vcllc

tri-

gencra-

applicari, fcilicctfpccialidimc, generaliflimc,

fed (pccialitcr

nec gencraliflimc, fcd tantiim fpecia-

obligari parcntibus

& moslo mcdio inrcr ifta,fcilicet fpecia-

/|KciaIircr

,

potcftpolitiua oblig.atiojucc quifquam rccipiens

vc

non fpccialiflimc:fic in propofito,boquod dcbctur Ecclcfia; potcft tripiiciccr

tati-

vt fupra dixi,non fpccia-

ncc generaliflime

,

iium

,

,

g

& appiicanti (

Ecclefia:

quod debctur mcrito

cialiffim^,

fiat,

oratio poflit

quodcisappliccntnon

liter, fiuc in

«flrinacerta de applicatione talis bonijbi applific

bonum

tiim

& cclcbrare fpccialitcr pro

,

fuis Parochianis,fic

reddcndum virtutc facrifici),quia ncc regularitcr hoc Deus reuclat , cui fcilicec in fpcciali velic darc talc bonum. f Poteft ergo dici. Hic Dodor ponit cluas conclufioncs. Primaeft, quodvbi habeturdocatio eft

no/;i.

,

etfi

modo

magis pofllnc pro fuo

iupraJi-

libico ap-

bonum,&c.

V M.

UHijfa mn tantitnt vaiet virtute fimfc^' applicata , mttltis ftcut fi vnifoli ap} licaretttr. Suadctur vt cQmlnJiofrimiart. mtm.x. Per -vtrtutcm facrifcij , fcu meritum Ecilcfjt in,

Do^. idtjiiod correfpondet obUtieni i»dependenter abono motu cdehantu, £^od idem efl ac opm operatiim , vt confat ex Doffore in initio quxsi. num. z .falluntur ergOy qui dtcttnt etim fenfffe nullitrnfruiliim corrcjpondcre ex opere opcrato. txplicat , qttomodo bcnum teddendnm virtutje facrifcif corrcfpondct merito Ecclcf<e militantjs, cr non cclebru/.tis,7teque telligit

bono contento in Eucharislia pracise j

autem

cjttia

hoc esl £(]ualc^(^uando feruitur tn pjxidcmcritum

Ecelefia eftfnttum, dr idco bontim ei correfpondens fnitum cft

,

(y-

cotifcqucnter

, 17«;»

cj/wdmfj ^aepfatnr voluntutc Chriftiinftituentis , offerentis , cJ' acceptattonem dantis adhuc mcrtiumfnitnm crit (jr hoceftfundamcntumhuiusconclufionis. Vide Do^. ^.dif. \^.^ Scholiumnoftruniihi ad

pluribus afplicatur^ eo minusfinguli accipient. Etfi dicatur

,

j

ftum. 7. vht docct etiam mcritiim Chriftinonfuiffc tntrinfecc fuit a principio jinito ce futt

infnitum

acccptatum cf

,

(jrprofnitis,

(jttia a'

&

:

,

,

o^^frnpliciter

;

ihfnilum

,

quia.

^ adfntla acceptatum: tjmen extcnfone, (^ ixtrinfe~

perfona infnita^

(jr

fync.itegorcmalice pro infnitis fuffcicntcr

hoc fenfu intclligttttr cxtra v. Vntgcniiu^s de pa-nit. ^r rem.

JJcclaratw

yx E

^utfitiprA.

\

**^"*

gradujficutfivnifoliapplicarctur.Hocdccl.uatut fimiliratione,quaprius:quiabonii

tcrcio

'

autcm in ifto atticulo dici potcft, ficut in pra;ccdcnti articulo, cjuod, non tantum valct virtuteraerificij applicata pluribus in codcm

/rcilicet iwifla

quoddebcturvirtuceiacriiicij

,

corrcfpondec, rccundumplcnam iuftitiam, aiicui

mccico

xo.

XIX.

Qu^Eftio

5Z9

meritoin Ecclcfiatilludtncntumcft finitum,& ccrci gradus crgo nbifccundum iuplenam adxquate cotrcfpondet bonum certi gradusrcddcndam:ita quod nihil reddctur virtute facrificij nifi illud,vcl inclufum in illorergo fi totum illud reddatur ifti,nihil vlrcute facrificij reddetur illijquia quod daretur illi,nec eft iftud bonum quod datuc ifti,nccincludicur in illo, vt aliquid cius per confequcns cx oppofito confequentisjfi virtutefacrificijaliquodbonumdetur illirnontotum daturifti, quod debctur virtutc facrificij:darctur autcm ci tocum in medio gradu, fi fibi foli fpeciali:

ftitiam

:

^^,,-

j^

correfpSdet

merit6

£f.

'^^'f'*-

&

ter applicaretur.ergo,&c. Ifta

aurem

ratio poftct

habere inftantias,qux pofitic funt in primo articuloi& con-

fimilicer foluercntur. §, r,

Scd hic eft ^ quoddam dubium fpcciale ; nam ibi patec cui merito finito debct correfpondere bonum reddcndum j quia mcrito pcrfonali celcbrantis. Non ita patct hic, cuimcritocorrefpondetbonumreddendum virtute faciificij. Et dici poteft,

quod non correfpondet prascise bono contento in Euchariftia illud cnim bonum x,qualc eft,quando Euchariftia feruatur in pyxide , tamcn non tunc a:quii:a!cc Ec:

&

cJcfia;,ficut

quando ofFertur

riftiac,fiue fit

in Mifla

:

& fiuchoc indiftindc dicatur oblatio Eucha-

al.

itdquotl^

yonnm.

confecratio,fiue perceptio, fiue oblatio, vel operatio aliqua Saccrdotis

in perfona Ecclefiae. Vltra ergo Euchariftia:. Ifta

non

bonum contentum

eft accepta nifi

fic

in Euchariftia requiritur oblatio

ofFerentis acccpti,iuxta illud Gcn.4. Rejpexit intentione

Deus ad Abel,(jr admunera eius. Prius ad Abel, quam ad munera. Et iuxta iliud Lucas pff*' ^^«^ """ *f *'• z r . yidua h^c faHfercula^lures,cjuam omnes mifit quiacx voluntatemagis acccpta j Greg.in homil luper ilKid Matth. 4. Ambulans lejiis , 5cc. 2{ec penfat Deus quantufn in eius facrlficio ^fed ex qnanto deferatttr affe^lu. Vnde fi ludaeus obtuliflct Patri Chriftum volentem , vcl non volentcm , non fuiflet ifta oblatio ita accepta a Patre ficut quandoChriftusfponte fe obtulitjimo nonfuiiretacccpta,iuxtailIud Ecclefiaft. 34.

&

:

:

22.,

G^i offertfacrificium exfuhftantia pauperis^quafi qui viCiimatfilium in confpe^upatris.. 1 Ex iftis patet quod ficuc Euchariftia non praccise raciorie rei concentae plenc acceptatur:fcd oporcct quod fit obIata,fic nec plenc acceptatur oblata nifi rationC bonac Yoluntatis alicuius off^erentis: non autem praccise raticinc ipfius voluqcatis cc,

lcbrantisjquia hoc percincc ad meritum perfonalcnon ad virtutem facrificij, nec immediace ratione voluntatis ipfius Chrifti ofFcrentis j quia Chriftus etfi hic ofFeratur vtconcentusinfacrificio.non tamcnhicimmediatc oflFert facrificium iuxta illud Hcbr. 9. 7(eij!Me vtfxpe offerat femettpftm. Et ibldcm-.Chriffusfemehbiatus efi, fupplc a. :

felpfo ofFcrence : alioquin vidcrctur

,

quod vniusMifraccclcbratioacqniualcret paf^ Certum eftautcro"' quod

fioni ChriftijfifdcmefrecofFerensimmcdiatCj&loblatus.

Mifli non aequiualct paflioni Chrifti , licet fpccialius vale.nt , pro quanto ibi eft fpecialioreommcinoratiooblationis,quam Chriftusobtulitincrace.Iuxtaillud Lucic tt.&c i.Corc z.Hocfacite in meam cemmemoratienem-.ciiiiA RttA.ifCitnmrcprxCeQtAndo ^*Jf* reillamoblationem in crucc,quam per eem obfecrando,vt fcilicct pcr eam Deusacce- P^*-!'"^** ^**'""^ ptet facriiicium Ecclefia;. Obfccratio ctiam communicer fic pcr aliquid magis acccptum ci,qui rogAtur,quam fic fibi f^upplicatio obrecrantls. Patet in cxempJis commu- pertJm oh nicer:fi cnim fupplico vc pcr falutem,vcl pro falutc animae pacris hoc mihlfacia^,fup- fecrat vt pono tibi magis acccpcam cffc falutem eius,quam fupplicationcmmeara : ^ndc pro- acceptetur. ptcr illam acceptam volo fupplicationem mcam accepnthidrpropterfuod vmmquod- P^t^pO' que

,

^ illudmsgis. Sic crgo patcc

"

quod Euchariftiaoblaca accepcacur non

voluntatis Chrifti vt immediat^ ofFerentis Jis:il!a

^

,

2,3^

:

autem habct rationem meriti finicam

ratione

ratione crgo voluntatis Ecclefiai gcnera:

P'^'^'"*"* '"'^'^'

8C cfto,qu6d acccptarctur ratione vo-

oblationcm,& dancis, fibi valorcm, ncc acccpcaretur ficut paffio Chrifti,

luncacis Chrifti vc ofFerentis,hoc cft infticuentis

& acccptationcm, tamcn non arquiualerct

,

U

itacfrctmcritumfinitum,cuicorrcfpondecbonumdcbitumvirtutefacrificij. Scd cum acceptctur ratione ° voluntatis generalis Ecclefiae numquid fi Ohlatufpt. mul Ecclefix criumphantis , militamis > Non videtur 5 im6 iftud facri- crtfidjfit ficium eft proprium Ecclcfias militanci , ficuc Sacramcntum in quo eft fa- "°^"" ^<^ :

&

&

r/
crificium.

Contra.fi cft folius Ecclefiac mrlicantis : crgo fi nullus viator efTcc in gratia , virtus Et fi vnus foIuscfTct in gratia , afquarctur mcrito perfonaii il-

14,

facrificij cfFct nulla.

Qualitcr etlam modo ad mcritum iftud concurrit motus illius., qui dc ol>lationc:cuiufmodi cft alius acclebrante,nec affiftcns fibi.. Hcoti O^er, Tom. XII. Yy

lius.

Cac

nihil cogi-

x);Vi

tuTn.

Quodlibet.

5^0

Dici ptcJ},qnod efl in to mouis virtualisivelfdltem hdhitualis , ^uo vult freces EccUfu. Propter ijia

argumenta

infne. Sccundo dicttttr^^uod iHud meritum

Deum dccepttire

ad argumentum

dicifoteftficut dicitur, refpondeitdo

frificipalc htiius cju^efiionis

Additio.

admeritum pafsionis

eft

ftui mcreatur :fed quia quando pa(fus eft

,

quod nunc Chriad meritum tUifd

Chrifti^non

meruit i^uod iftud meritum

ejfet

applicabile.

Leuch.

Tertto-dico pro prima inftantia^^uod nunsjuam erit Bcclefia

pi

ni vt tex

tum.

tre,vt

non

i

^ftnod»

wyf*^*'

MM

N

E

r^

E tmio in iflo articulo dici fotefl , &c. jL^Dicit Dodor quod boniim debitum vii-

j^jjg facrificij pliis /i

applicarctiir fic

valet applicatum Petro, quam Petro,& aliis,& loquor dc bo-

no dcbico

Ecclefix non fpecialiffime, necgeiie-

ralifiim^

fed tanciim

modo

,

fpccialicer

,

fiue

medio

plus valeat foli Petro,

quol

accepto. Et

& fimnl Pctro,& biis,

probatur eifdem rationiquibus in primo articulo ptincipali proba-

tum

cft

aliis ,

de bonodebito mcrito perfonali ipfius

Sed hw

eft

^uodarn

quod

cct an mcritum,

fcili-

ia-

pcr confequcns bonum debicum cali ctiam infinicum. Dicit Dotlor prim6, bomtm correffondens merito Ecclejie noa

mciito qui!>d

fit

corrcl^oiidet pncise

id eft

non

dubmm fpeciale,

eft virtutc facrificij fic

,&

fiuicum

bom

contento in Euch.iri(tia,

quod bonum d.birum mcrito Ecclcfii prxcisc cantum bonum quantum eft

,

cft

Chriftusconcentus inEucharifti.i, quia loquendo dc tali bono,a:quale cft ctiam qu.ando huchaferuatur iu pyxidc , q.iia vc ibi ita pcrfcflc Chriftus continecur,ficuc qu.-mdo Euchaiiftia cft riftia

in m.i!iibus Saccrdotis,

& lunc bonum

debicum

Ecclcfiivinutc facrificij non plus valet Ecclcf\?c c]u-indo Saccrdos oftcrt facrificium in pcrlona Ecclefi.x quam qiiandoEuchariftiafetuacur in nyxidc Sccundi dicic,qu6d vlcra bonum con,

tcntum

T

in Euchaiiftia,quodcxprefsccoriefpoii-

bonum

dct Ecclefia: aliud

de oblatione fiue

,

quod

iibi

debetur

loquendo intelligacur ipfa con-

,

fciliccc

fcccatio, fiuc perceptiofacramenti

Ec addic acccpra

Ecclefi.Te,nifi

quens

Hna.

quod nunquam

,

,

fiue oblatio,

talis

fit

cxiftcntis in gratia

Ex hoc

,

&

hoc piobat muliis

fequitur quodoblatio fa-

Oia ab cxiftentc in peccato mortali

ordinata a

oblatio cft

& ordinata ad bonum rcddendum ofFfercntis acccpti, & pcrconfc-

,

audoritatibus.

ritoria.nec

non

mc-

eft

Deo acccpta ncc ad aliquod bonum Dco reddendum,ncc fibi, ncc Ecclc,

•lcfia-^quia tunc talis offerens

non mercretur.rcd

magis demcrctur.

17,

1

rei

tjHod/icut Euchariftia non

,

contentA plene acceptatur

oportet cjund fit ohlata

,

,

fed

vidclicet a Sacerdotd po-

tcftatcm habcnte fpccialiter ofFercndi

vcrum

fa-

crificium, vt miuifter Ecclcfix;Jic nec plene acce-

ptatur oblata,Capplevt

mcritoria

fit

,

nifiratione

C^rtttm eff autem

ualet Pajftoni Chriffi

etiam pro

,

qui fit in

.nd

,

,

cjHod Afijfa

quia

talis

fiifficientiam

infinitis,

non

atjui-

Pailio oblata a fuit

mcritoria

,

& quoad cfHcaciam fuic Cm-

S.

&c. Exquoergo merirum, quod habetut

rentis,

virtute facrifici), fiue racione voluntatis geneialis Eccleiix otfeiencis facrificium , fiue rationc

& inftitucntistalc

voluntaiis ChriftiofFcrentis,

mciicum

facrificium, tale

fcquens ccrci

bonum

fiiiicum,& pet con-

eft

& decerminati giadus

,

corrcfpondens

fequitur

;

merico fccun-

tali

&

duin ftiiclam iuftitiam eric finitum , certi ac dcccrminati gradus , fiue loquendo de bono applicato (pcciali(Iimc,fiue gcueraliilimc, fiue fpccialitci

,

&

pcr confcquens patec

debicum virtute

modo quam

nbi valcat dicit

qu6d bonuni

factificij fpecialicer

plus valct Petro

hc quod

fi

fimul

,

fibi foli

Ci

,

fibi

&

,

alij

mcdio

fiue

applicetur, applicecur.

An

meriium dc merito paffionis Chrifti non fjaiZZ'"

vultDoaorqubd mcricum formaliter ir»finitum

p.iflionis Chrifti

fit

chriftl^fuL

cciam acccpcatum cum rit injiniomni circunftantia ad fuppofitum diuinum , vt """• lubciliter probat Do6tor tn tertio,difl. 9. Et hoc ,

1

loquendo iiueufiuc, tamen extcnfiucpotcft tfCt infinitum . pro quanto Dcus potuit acceptarc

padioncm

illam

proinfinicis pcrlbnis, vt patet.

Siuc ergo tale nicritum

fit

incenfiuc finitum, vel

infinituin.vcl cti.im extcfiae,adhuc paflio fti

Chrimagis meritoria, Euchaiiftia ctiam oblata ab ipfo Chrifto. Addic cciam Dodor quod talis oblatio

oblata ab ipfo

quam o

praccisc

eft fimplicitcr

Contia.

go

Dco

acceptacur i

Ecclcfix milicanris,&

ratione

voluntatis

non triumph.mtis.

Si cft folicus Ecclcfia; militantis ,er-

nullus viator clletin gratia virtus

fi

Dodor qu6d

nuHa. Rcfpondct

cftet

fi

(acrificij fic cftct

minimc valcrct Ecclefis, tamen quia nunquam erit Ecclefia nH'lit.-ins

virtus facrificij

non

fic cft

,

fine aliquo qui

Dei

,

fit

iuxta illud.

in charitate

Luc£

,

& hoc ex ordine

ii, Rogani pro te Petre,

vt nondejiciat fides tua. Arguit ctianijquia fi acceptarctur r.atione voluntatis Ecclefi;u tnilitantis foliis ciret in giatia

,

,

fequcrccur

quod

Ci

quod bonum dcbitum

Ecclcfia: xquaretur meriro pcrfonali iUius cxiftcntis in graiia

:

paict

,

quia

fi

meijtum perfb-

vcoito.ipfius celcbiancis exiftcntis in gratia bonum correfpondcns erit vt ofto ciim nalc

fic

:

eigo bouuni dcbitum Ecclefiae

fit

voluntatis exiftcnris in gratia

quod

Itonx voluntatis alicuius offerentis.

Chiifto qi!o

alicfuo

rogaui pro te Pc-

quoad pra:deftinatos , vt paDoiftorc in tcrtio.dift. 19. n Sic ergo patet quod Euchariflia oblata ac- K*t* ceptatur nonratione voliffHafh ChrifH , vt offe-

vnus

Ex iflispatet

pracite ratione

m

Ego

tet a

vcl opcracio aliqua Saccidocisin pcrfona Ecclc-

Deo

z i.

gulatitcr meritotia

virtute oblaHonis facrificij indiftinAc

fix.

mihtansftne

Luc.

A %,l y

qiiod

celcbrantis.'

k

chrifti,

deficiat fides tua.

Q i6.

dicJum

charitate ex ordinatione Deiyiuxta illud

talc

,

rationebona: vidctur /cqui

boniim a:quetur merico perfonali

lius folus exifteniis in gracia.

il-

Dico,qu6dnon

fcquirur, quia Deus magis .icceptat illam obla-

tionem,

qux

fic

vittutc iaciificij

,

quam acccprct

o^nis pcrlonalc.

Deindc

1

8'

XX.

Qu^ftio Viffi
»s'

Dcinde mouei aliatn difBciiltatcm , fcilicec quomodoad mcritum iftudconcurrit tnocus illius,

qui nihil cogicac dc obligationc

eft alius

icelebrance

,

nec alhftens

,

Primum dicium hutm liter
x

mcn

cuiufmodi

fibi.

S

dct,qu6d vulc

5:^1 non

ctfi

mocus

(lifficic

Deum

fit

co motus adlualis

in

ta-

,

viitualis,vel habiiualis,

quo

acccpcare partcs Ecclcfix.

Rcfpon-

C

HO

L

V

I

facerdos fotefi tcncri

M.

dd

celebrandur» pro alimo ex mera

fromtfionCyVelJlri^a obligattone-tprimumpropter eleemofynam, fedfinc commutatione lltritualis pro tcmporali

quia hxc effetfimonia. Secundum

,

tur , quatenttifi voluit obligare , e^ non plm. lo

>& pro illo

hrando

,

vnam

alio titulo

, |/

modo

obligatus prtmo

eatenti-s

tene-

^vno titu-

ftricie pro iflo

verba funt certa ad hunc tntcllcctum , non faii*facit celeratio data eft Scholto praced. ^uartnm quando ,

mijfam pro ambobtu ;

'uerbapojfuntftrtSiius

,

Tertium , obhgatu-s

&

velminus 0ri^efumi , ad cornmunem fcnfiim recurrendum

& in

eft-,

aliquem profua intentionc celcbrare , intendat totum bonum celebrationis fpeciaitter applicabileftbi deberi. Soluit fubttltfsime duo argumenta ex lure Cano-

propofito iseft,vt obligans

nico contra

quartum di^umfacientia. Docet num. 19.^«; intenditfe minus obligare , aliter , teneri iuxta cemmtmemjenfum verhorum :ficquifi^e contraxit ma-

qitam alius intellexit

trimonium tenetttrverc contraherCy iuxta multos citates ia Scholio id habet DoHor,

ly.

a

f~XE tertioartlculoprincipalidlco ,qu6d

4.


30. q.i.num.6. vbi

racerdos poteft teneri ad

dicendum

Simomacfi

/miflamproiftodupliciterVnomodocxIibcrjili piomiflionc alio modoex ^^onuentioftri^ta obligatione. Ncc intelligo ftridam obligationem pcr conuentionem lcgalem, "'"* pwc fiue per commutationcm fpiritualis,vt orationis, pro temporali, vt cleemoryna, qux / .«'»««<^ "' data eftiquia illa videtur Simoniaca. Nec valct diccrc quod Saccrdos commutaret L^ pro aiiquotcmporalifuum laboremcorporalem:quia non eft verifimile qviodaliquis rali. vellet iibi taMcum darc pro laborc corporali in illo adu. Sed clecmofyna liberaliter ofFertur,cum mcndicationeorationis,& recipiens elcemofynam tenetur fecundum iufticiamcxaudirc mcndicantcm orationem luam , tunc fccundum iufticiam 11beraliccr tamen,fciiicet finc conucntionc, & commucationc, ob^igat fe ad orandum pro benef iftorc vel fi eft communicas aiiqua Pras atus eius !e pro tota obligat vcl ipr?m tftam obligac vcl iplatota fe tocam obiigat hc quaclibet iftarum obligatio-.

J

:

'

,

&

:

,

,

,

,

,

num potcft eflc ftrida,Iicec non fic fecundum commucationem cundum iftud

liuius

pro

illo.

Sc-

inteiligenda func multa, qua: dicuntur in quacftione,vJ^ quaeftionis fo-

lutione. Si

tum

primo

modo teneatur,in poteftate promittentisfuit tantum promirterc quan,

voIuit,<S<:

ad tantum

fe obligauit,

& non plus. Si tamcn ifte intelledus poflii fine

mendacio ftarc cum verbis quac hjbcntur Extra di\c\x.fecundumpromifforem'pt interpretatio lace cottcipere ^ff.cle vcrb.obltg.quicqutd^^

:

de Jponfalibn.<:Ex

quta liherumfutt

tunc

fi

,

&

literis\\\i'\

glo. in

lictti4m ftipulaiori

fi.

verba

Super verh»

<.ntelli-

reddat ficut intendcbat in promittcn- g^""""'-

do,foluitdebitum.

autem tcncatur fccnndo modo,fci!icct ex ftrida obligationc alia,& alia fafta ildicendo MiflTam pro co:potcft dici tunc, qu6d diccndo pro ambobus fimul,non foluitdcbitumrdiftingiicndotamcn deveibisobiigationis,poteft diciquod Si

li,&: ifti,de

&

detcrminacaad vnum intcllcdum , puta fi obliget fc ad dicCndum Miflam pro ifto, vnacum alijs, proquibustcnetur vci fi cx alia parte aut lunt ceita

fimplicicer

,

obligct fe ad

diccndum

Obligatut "^'h'''*'''

^'^'

J?"'

&^^

^^ote alia,'pro

Mifl^-im pro iftoin fpccialitcr, ficur poteft Sacerdos fpccia- aho, nofa.& etiam t^facitv-

liusproalio afccclebrarcihoccftquantum poceft&:meritum perfonalc

virtutcm

facriftcjj alicui aiij fpccialius applicare.

Et in

ifto

gaciocft dcterminacaadccrtuminseiledumjpacctquod

lcdum

fatisfacic

,

Et

ficisfacit,fi

fecundum

intel-

& aliternon. Aiiquando autcm vcrba obligationis poflunt h.ibcre

diucrfos inceIIeLlus,ica

fic:dicam pro tc

cafu quando,fciliceT obii-

quod polFunt intelligi ftri£Hus,& minus ftride. Puta

fi

dicam

vnam Mifl'am,&: adhuc gcneraiius fic:cclcbrabopro tc. vcrba accipienda func fccundum intentione obligantis, Extra de /ureiurando , Fentens vbi dicitur dequodam A,

in ifto cafu,vt vidctur,

Quod probatur per illud

quod cHw graucs intmicitias incurriffet

:

illi,

quipartis vtriujque amutores extiterant

, fuggeffcruntpr^di&o ^ ,quod t» fut hfa^tone immicitiarum iuraret quorunda obedire mandato,

Scoti

Oper. tom. XII.

,

^Y^

^^*^*

'^" "^*^''''-

^""'l

T"

Quodlibet

53Z Trmtttens Ctim^ue ille non. credem fc tale pcr verba »9>t dcter-

„,^fj(^u^^ cnriam

ttnnute

ejttid

commi0ey fropter ijuodei aliquod grane

debet

impom

tltudftib tah confdentiafrdiJHttJfet-.ipftftbifuh iuramenti debito fraceferuntiVt

iur,imemum

diuu intrant ,

nift citm

omnesfer edi£ium

iffius gencraliter

adcuriam vo-

. ,

(jHo rnodo

sblizatur.

careinr,SiCc, f^eriirn (juin tlle, cjui dicii

fibicontrartum pnefctuiffct

:

Ducis

ejt

nautritis

Confiliaritu^nequaquamfic intraffct.ft mandatum illud

nosmaodaffe Patriarch<e

taliy

vtji mandatum priori iu-

tpfum aucforitate noflra denuntiat nouferuandum. Vultergo illud iuiamcntum non feruec , quando fibi vircuce iuramenti impoficum

Ydrncrjto Ircite fac7o,repngnet

Papa quod ,

cft aliquid t.un ditficile

,

quale non credidic

imponcndum

nifi inalii.sf;iciiioribus,dcquibus incellcxit,licecilli,quibus

gare in

inttUi^en'

appofuit.ijui debuit

ttm^

gatur.non

ita

ftare

bajintiHx X4

cum

dcterminac vcrba, vt

fint

non videtur lc

omnino

,

ad

nifi

dum

cmt-

paffum

t€.

illud

fuam , fibi imminus , quod potcfl:

vcrbis.

p^.^^^^ ^^^^^

ille cui iuratur tnteUtgtt & quotatur ibi Ifid. i .fent. Et ibi ^ quocatur Augufl:, jn (ermone c^uod^m, ^iper lapidem fdtfum^pcr,

c.

,

iitrat

fanUum nonputes fan6ium yputat itle cui

Vtrh^ oMi-

cjui

cui alius obli-

ccrta ad intcntioncm

vclle obligare

itirus eflfi tu iltttd

^antfecKH-

iile,

Sed videcur,qu6d verba obligationis funt arcipicnda fecundiim inrcllcfitum, quem lubccille, CLuficobligacioii.q j.Quacunque. ^acunque arte verbontm quis

mentem iuretyDctes2t
pTQrnii arij.

Ex literis^ ibi glo. contra eumfit mterpretratio ,

lcgem aptius afponere.ff. de Pa£i. vetcribta. Si ergo

puccc 5 quia obligans

S^odvcr-

& ita non videtur tcneri

iurauic,incenderunc obli-

cum ad illud difficile quodpoftca virtutciurameuci imporucrunc.

Vvxictzii.Extra dcjponfali.

verh

,

ittrasinen enimtibi aut lapidiy

fed proximo iuras. Rerponfio ad hoc dubium vidccur habcri Extra defponf Ex titeres. Vbi dicicur. St altcr non intcUexerityfjuod atter propnftitiad communcm verbi inteltigentiam rccurratur^

^

i0g^;uy vtcrcjue verba prolata injenfu

quem folent re5ie intetligentibm gencra^^t Ec glo. ibiadduciciilud.jfi (5^(ri'«/'t'//f(?/7i/i'^.<^?:/iri^f Habeo^ Njn ^x opinionibusjin" rnfcnCHm gtttorum fcd ex commtinivft nominafunt intettigenda, Jn ifcrbo b Scd qu.^^ros qua: cft communis intelligencia habcnda dc calibus vcrbis? Videfrxpofnit, tur quod obiigans diftindc facerdocem ad celcbrandum pro fc incendit obligarc cum ad illud,quodeft fibi vciliusjdumcamen iUum ad ilKid (iceat obligarcmuncautem quod maximuni bonum,quod dchecur virtute meriti perfonalis,& ctiam virtuttto retinere^

,

(c facTificij. Medio modo alicui applicandii,cotum reddacur ifti,cft ifti vcilius, quan^ quqd non cocum reddacur;5c hoc iiccc quia non cft co-icra charitaccm quod vnufquilque bonum fpiricuale fibi procurcc quancum pocoft finc prxiudicio altcriusrergo ifte,fi intcndit facerdotem Gbligare quod rcilicec totum ilkid bonum fibi debeacur: non aucem fibidebcrctur cotum fi fimul pro akero cclebrarctur, ficuc declaratum :

,

,

primo arricuio,qu mtum ad tliud,quod deb tur mcrito perronali;& in /ecundo quantum ad illud,qnod dcbetur viriutc faciificij Si ica efTctstunc celcbrans pro diiobusnon foluerct dcbitum ifti. Adilla,qua: probant vcrba intelligenda efi!e lccundum intentionem promit-

eft in

atticulo

tcntis,

ffoefiprt.

jtmerJurn

^d primum,prxfumitur quod nullus vwh fc oblig.irc ad ilHcitnm & hoc prxfumendum cft quandoquc non apparct cxprcfsc, quod oblatio fit ad illicitum nunc :

,

^

'f »*

y- aucem oblacionem

pbliffaread ilUe^iunt.

prius licitc

fadam velle auftoritace propria reuocare

,

cft illicitfi:

cftquodnnllusaliquaoblationc poftcriori hocvclit:& hoc quan^''S^ ptaefumendu ^" verba oblationis fequcntis non exprefse fonanc rcuocacionem prjC' cdentiscverba luro/laremanddio vef^ycyin incclle^lu, quem importanr. , videntur hcitajnccexprcfjeronanttalem reuocacionemoblationisprsEoedentis. Si crgo virruto iuramcnti calis imponacur fibi , qood non fcruct obligarioncm priorcm re£lc nccr-

ifta generalia,

prccandumcft,qu6d iuiamcntum fuum adiftud nonobligauit. txp^jt

e.

Siceftin caiu,de

quoarguisrquiaiftc 4 ,ob!ic^atusfuic Duci vt Confiliarius ,&:perconrequens pct lurtimentum quod tecit ciuibus pro pace corum habcn Ja nulio modo mtclligcns

,

dumerat obligarc eumad rcccdendumabobligationefada Duci Et breuitcr,fi hoc in fpeciali fuiftct fibi propofitum ad iurandum, nullo modo ticeret fibi iurarc,& fi iurarcc,periurarcc,&tenei.ur in hoc non lcruarc iuramcntum,fed obhgatione fniorem quando crgo iftud in fpcciali non iurat.fed aliquod iuramcntum gcncralc icitumjnullo modo intclligitur in illo iftud licitum includimon crgo Papa mandauic ^um iibiolui a iuramcnto , fcd dcnuntiari iuramcntum fecundum priori iuramcnto j

,

licii^

*•

XX.

Qu^ftio

533

&

ideo non eflc fcruandum. Intelligo rercpugnarcvcl cfTc rcpugnans : pugnans,noii fecundumformamiuramentijquiageneialefuit, &ciefo!um iititismtelligendum fed repugn4ns quantum ad illud ad quodipfi volucrint iuramentum applicarc,quod,fcilicct virtutc iuramcntiimporuerunt,& ideo quoadhoc fpecialiter |ion cftobferuandum.Sicamcnaliud impcfuiiret, quodnon repugnciretiurtitJx,ad licitcfafto

:

,

illud fuiflct virtutc iuramcnti prxftiti

,

tanquamfimpliciter liciti , 2c in

tali

cafu

licite

©bligatus.

Adfecundumctfi

nndicum obligare,ficut mddicum ibl-

videatur, quodobligansltavclit fead

potcft ftarccum vcrbis,qujcaccepratille, cui

obligatio

fit

5c idco ita

,

uere fufficic : camen necefl*ari6 fic obligacio (ecundiim communem verborum li^entiam,quando alter alcerum planc non intellexic

CO M M I

f

gwf

•

a

modis

SacerJes

f>tf-

E

1"^ ^ tertlo articHlo principali, c^uod crat

Ci

N

S,i-

JL/ccrdos foluac debicum firtul dicendo MiPCxm pro pluribus quibus obligatur, Et primo

fit^Migs- Do^ilor

modis poteft Sacerdos ie MilTamex fola liberali promiflione. Secundojex ftriftaobligatione, loquendo de liberali promiflionc dicit qu6d eft in potcftare promittcntis tantum promittcre quantum voluit,& ad tantum fe obliga uir,& non plos, fiue ad tantum quantum volinc prxcisc. Vcrbi gratia,quis nullo modoobligatus addiccndum Miftam,(i dicat alicui.pro quo non

***

dcclatat quot

obligarc. Prin,6 potcft obligare

,

& quoad

hoc

dicit

tantum

le obligauit

,

,

quantum

&

tibi

in ifto cafu

voluit ie obli-

Millam intendat cum

obligarc.

fic

qu

fcilicct

tum

applicCc

>d

poteft

fibi

applicari

fibi

Secundo modo loquendo de

&c. Primo dcclarat per quid obiigationem

,

,

eft

illccui fitobligatio,vc

cquacunque rquacunverboriim quis iuiet , Deus ita accipir, qu£i't.^.

,

(icut illc, cui iuraiur inrelligic

garione

licita

ncndum cft

intelligic ftriia^am

niens.

&

,

quia

fi

,

& dicicdc ubli-

obligaret

cum

commutationem,

vctba per

lem,quia

vidctur Simoniaca

illa

H 'C

,

ponit duas conclufiones. Prima,q'iod ancc verba obligacionJs,qiiibus fe obligat ad

dicendum Mif-

fam,lt (imt ccrta,& fimplicitcr detcrminata,puta

ad hunc intelle(5lum,(cilicet dicendo, obligo mc ad dicendara Milfam pro ifto bcnefudlore, vni aliis,pf©quibus tenebr

fimpro

iilis

conclufio cft

MifTim pro

:

tnnc diccndo WiC-

Secunda ad diccndum

pluribus, fbluit debitum. ,

quod obligaos

fc

aliquo^ita (pecialirer ficuc poteft Sa-

ccrdos ipecialius pro aJio a (ecelcbiarc, hoceft, eft,quantum poteft meritum perfonale,& vir-

&

C

S

,

e.xira

illicita,

fic

de ture lurando

,

expoc. Fe-

b Sed qus efi communii intelHgentia habendt

nam

temporacxpodto,

ilUid

ad

&

Sacerdoti,dicens,doiibi hanc clecmo(\'naro

vt dicas mihi

cendum

fe

vnam Miftam, an

per huiiiimodi

intendicobligaie Saccrdotcm ad di-

lam Miilam pro fe taijtiim:Dicit Do, inqaantum obllgans diftri(fl:c S.^ccrdotcm ad cclebrandum pro /e inrendft obligarccum ad iIIad,quod cft fibi vtilius. Dum tamen illum ad illud liceat ipfum obligare,nunc autcm , quod maximum bonum , quod debetur &.OX

i

fic

viderur

virtutc mcriti pcf (bnalis, ci) ipfius

dio

& etiam virtutp facrifi-

loquendo de bOno

modo

fpecialircr,fiuc nie-

ap(>licando, prout diftiiiguitur conrra

bonuiTi applicandum fpeciali^fimc finie,p'.out in

primo ,

,

& gencralii^

& fccundoarticulis cxpo-

iiium elL

H O

L

I

V

M.

Ponit Viiutn cafumJpeciaUm, in ejuo fatisfacit pUtrihas ebli^atttS vn/tmmijfam celehrando nem^e qumdo cjitisfundtit Anniuerfartum. vbi nouit vnum tantum fatrurn fer diem cile^ brariyrefoluit circa hoc varios

50.

O Ed nunquid

in cafu

f

xo.

de talibus verbis , puta ciim quis dat cleefniofy^

lcgalem, qualis cft inter vendciitem , cmentcm,ncc per conuentionem, qua: cft pcr aliqu.im (ciliccc fpiritualis in

po(iicp

adhilc icnetui' diceric

,qucm lubct

in:el!edura

firiila obligatiane^

per coniientionem

Ec

Millam canciimpioillo, quia vecba obligationis, fi obligatio eft licita, func accipienda fecundum

& dicic quod non intclligic ftri-

ftam obligacionem qu.T

(i

bonuni Niidae , quan-

tunc obligatas non tenctur fcruare,

g.nrc:

rum

ficobligans,

eriam qupd Saccrdos fic djcaccgo dicam pro te vnam Mi^Fam , pro (c tantummodo fupradiilb

qiie arte

liberalis

Do6torqu6d

pio aliquo vno non poceft pro duobus fatisfaccre,& hoc fi obligans Saccrdoccm ad dicendum

pto ego intcndo appHcarc mei iium MifTa:

mete

communem fenfum vtu borum.

rutem. facrificij alicui aliis (pecialins applfcaiis,

patct irjfecurjda

cbligatio eft

f'-

%l r S.

T d

tenetur cclcbiare,puta cx aliquo bencficio rccetalis

iucel-

Promittes ^'""J^J

cafus^^ clarifsim}.

aliquo fpeciali facisfacic

y4n ratto"

nah

Its co-.

fuirttdo

ifte

,

qui cenecur ad

vnam Miiram

,

qihdplMra acceptefir

j3proco,ficelebratfimul proeo,& alio, p codem Dicitur quod fic , quia rationabilis confucCudo interprctacur obiigacio die cft vna ncm generalem , nunc autcm rationabilis conluetudo cft , quod anniiicrfa- tantii mifja ria

cclcbrcntur in

illis

dum

Ecclefiis

morcui

go

Ecckfia racionabilcm confuctudincm habeac icoti 0}>er. Tom. XII.

talis

,

vixerunt

,

&

dici pofp.t iu quibus Ecclcpro mortws perceperunc Ecclefiaftica Sacramcnta.: fi cr

vbi corpora fepciiuntur

,

fiis ipfi

:

vbi ^n.ep~

>

quod eodcm

Y

y

5

dic

non dica

tantur»

Quodlibet.

5?4 dlcaturnid currere,

vtia

MKTi

fatisfit illis

pro mortuis,(i contlngatcodcmdicpluuanniiictraria cort*

Monachi &: Clerici in Sc ctiam faccrdotcs curati.fatisfaccrc per

multisper vna MifTam. Sic ergo vidcntur

Ecclefiiis cathedralibus 5c aliis collcgiatis

,

Vnammiflam,quamUistcneantur pkiribus .ficquodcuihbetad vnamMiflam. Ifti cnim non ob!iganturadimpofribiie,vcl omnino adinconuenicns illi Ecclcfia:,in quaminiftrantjcuiufmodieirentibi celebraic,ncc ifU

difficLiItas orltur

codem

die plures Miflaspio roortuis roJemnircr

cxaliquo

illicito

,

quia licicnm t\ut

obligare

iitis

fuorum familiariuminliiisEcclcfiis celebranda,&: dcbcc intclligi iftaobligatio fecundum rationabilcm confuetudinem taltum Ecclcfiarum. Secus cft depaupetibus icIigiofis,&: facerdocibusnon curatis.nec coUegjatis. Tales cnim tenentur ad fingulasMiflasproptcr fingulasobiigatiunes , ncc cxcufarcreos confuctudo,de non celebrandopluresMiflaseodem die, quJa ncc habenc rarionem promiccendi illa,ad quae oppofitum fequeretur quia non habenc rationcm fic accipiendianniuerfaria; fedtantumliccteisadillafe obligare, dc quibus fuerint ceitf, fe adanniuerfaria

;

quod pofsintcomplete fHnddrttt

foluerc.

Alicer dici potcft '^,qu6dbenepotcftaliquis{lvoluerirccdcrciurifuo,&ide6iIIc,

^nntmr aftumvbi rdt vnuTrt

^^

.

jr,

faccrdotem,potcft cederc, vt non tencacur folus.hahere mifTam (q(\ fi° /•• V 1. B .^L r f j II cummulcis^&iitacclsio hcetcxprcisc non nac quandoque in obitgationc , ra-

.^j QJjjjgj^j *

:

•

1

,

animo eius,non foliim eius,qui fe obligac, hoc quandoille,cuifitobligatio benc nouit conftictudinciH Ecclefia:,fcilicctqu6dquanquam multisproeodcm die ficob!igaca:non tamcii foletfoIui,nifi vna miffa. Et ideo probabilc videtur d Canonicus talis Ecclefi.-c orcfjnet fibi anniucrfixriurn cclcbrarc & fi multaconcurruntvna die, fati firdicendo

tantitmptf 'i^cn rationabilitcr intelligenda cft fieri in

fcd eius cui

diemctlehrartfolei^tjAttifit

fic

obligatio:&:

,

,

f^rcee ra-

,

fPiunencH 4lttt,

modum illius Ecclefiaj illis mukis. Scdfialiquis nelcicns obligareadtantum, ad quantum obligarec Sacerdocem fimphccm non cur.icum,non vidctur,qu6diftifacisfic,nififibi reddaturcantum inEcclefia coilcg>at.3,fciliLet propriaMififa, c]uantum tcncrctur rcddcre Sacerdos non Curatus, Vnam Miflam

fimul pro

'

fimpliciter intendut

quia confiictudo Ipecialis eft

ifti,&: licite

tudincsfpccialcsEcclcfiarum.

ignota , quia

iftc

non cenctur fcire confuc-

Non dcbetergoefiepraEiudiciumifti

propcerillamSaccrdosiftcminusfibicencrctur,

quam

alius

:

eflct.-uicemdi

Sacerdos,

modo

fimili

Sacerdospropterfuamconfuetudinem fibi notam allcuiari, cxprimat eam illi ignoranti , &L fi confcntiat qu6d fccundum illam confuetudincm fibi fatisfiat,benc quidcm. QUod ergoibi allegatur rationabilis confuetudotanquam fatisfacicns. Dicl poteft:, qu6d quanquam abfblutc poflTit rationabilitcr cfle confuetum quod obligatus. Si igicurvulc

,

,

inhacEcclefiafiancanniucrfariadcfun6torumfcpulcorumin hacParochia,abfolucc Ctiam pofliceflerationabilisconluetudo > quodincodemdie iniftaEcclcfianondicatur Mifla pro mortuis nifi vna > tamen in cafu non poflTunt Ifta duo racionabilicer cflfc

confuera, in

ifto

cafu

,

fcilicet

,

quando

iufticia requiric

pro fingulis obligationi-

bus fiugulas Miffasdicitquiaacque requiritur iuftitiainEcclefia collcgiata, ficuta fimplici Saccrdotc^ifi ille,cui Sacerdos tenctur,velit cedere iuri fuo (iiltcm impHcit^ acceptando pro fe confuctudincm illius Ecclefiac:quam non dcbct pra:fumi ac:

ceptarcnifi

fit

fibi

nota.

Ec ciim dicitur,qu6d non tenetur ad importibilc,vel ad inconucnicns. Rcfpondeorduo poflunt eflrc incer fe repugnaniia faltcm in cafu ita fcilicetquod atobononiuft^fiantfimul,&tamen vtrumquccorumdiuifimpoireiufte ficri, Sc ficut dc iuftijica de decenter fieri. f^hitdtum Dico ergo quod fi cx confuetudinc in hic Ecclefia approbata fadum cft fimplinumAn-^ citerinconucniens,hic pluics Mifias dici de mortuis coalcm die,ifti non licet fcobHHtuerfarnt ., i. ^\ tr r n— ~i ^^^^ ahquibus obhgationibus,cxquibusfcquereturlccundum luftitiam dcbere plupottftdiciy inittfieplH res dici. Si ergo iam obligatus eft ad vnam Miflam cali die,non obligct fc noua obligationc adaliam qnia illa noua obligatio non cflec ad illam iam debicam crgo a'd rnitcctf' tMtur, aIiam,quodcftinconuenicnsin hac Ecclcfia. Et ci^im dicicur, quodrationabihsconfuctudo cft,quod anniucrfaria cclebrentur in propnis Ecclefiis. Si»*nd» ,

.«

•

,

,

i

,

fAtiinnbiU tflanni'

Dico,qu6daliquidpotettefl'c in ferationabilc

:

6i

tamcncumalionon ftat,quod

abfolut^ poflreteflc rationabilc infe.Sicabfokue rarionabile cfict anniucrfarium hic

cum ordinarionc

ficuc ipfc imendit, , quod ica fierer Miflam fcd quando non poceft , licuc pofico ibi rationabilceft anniuctfarium non inifta Ecclcfia celebran vcl fi

*"/^'^"*

ficri,fi pofllc ftare

irZ'


£feU%t.

^'""^«du

iftius

Ecclcfix

prOcurat,fic valec,qu6d habcac propriam ,

j

cmnino

^**

Qu^ftio

XX.

5^5

omninofaccrdosiftcvclit iftud anniuerrarium recfperCj&Mmcn confuetudinem fux Ecclcfix fcruarcprocurct MilTam propriam proil\o dici ab alio facerdote. Ec confimiiitcr videtur efle dicendum de Ecclefiiis dotatis tionc ordinationis Ecclcnae

,

vel

quarum

,

^

miniftii ra-

clccmofynarum receptarum iam fuiu ,

dototi

,

vcl

adtantum mimerum Miliflrum,proquantoipfi ad ccrtum numerum (uffragiorumjnon cnim vidctiir,qi^6d tales fe li-

•?"" '"^

1-

certis pcrlonisobligati Ipccialiter

cere

fufficiunt,vcl

fn>7t

^V

voC,

non

citepoffuntobligareadMiflas, vel ad talia lulhagia aliis lolucnda,nifi intcndanc popmttm^ y'"'^ <'^''" procurarc taliafpecialitcr fo!ui pcr alios,qui non funt iam totalitcr ob'igati.

De tertio in ifto articulo pocefl dici ,qu6dinca!u

53.

propofito,r.b;oluie

^*"^''

non

fatisfic

Ecclcfixiquiaobligatio complcca, fiucquxfitin folid;im,quando eitalia, &:aliaad

idem in fpecie,ipfa cfl; ad aliud,&: aliud,ficut patct. fF. Sccus cft,quando cft ad idem innumero,vtquando pluribus obligationibusob!igorh.icfcxtafcria.iciunare puta expraecepto Ecclefia::quiaeftfextaferiaquatuor temporum;&: iterum quiaeftvigilia Apoftoli ieiunanda , & iterum cx regula mca:Iftis oblig.itionibus , quia func ad idem numero, fatisfacio vno adu ieiunandi. Secus auteni eft fi ad idem in fpccict&: ratio videtur quia obligatio non cft ad impofllbile lolui quotcunquc autem func obligationes adhoc , nullipoteft latisfieri nifi ibluendohoc non crgotenctur ad aliud. Sed quando funt plurcs obligationes ad idem in fpecic, potcft facisficri eis foluendo aliud,& ahud.Nunc auccm in cafu propofito eft alia,&: alia obligatio complcta,&: ad idem in fpcciejfcilicet ad dicendum Miflam:ergo fimpliciternon fatisfacit, ,

,

'

V?'°"

:

:

:

reddat diftintta. Confirmatur,quiaadaliamobligationem, erataliud ic aliud expartccius, cui fic inducens obligantem, obligatio,alliciens ita videtur, quod dcbcat cfle obligatio ad aliud,& aliud correfpondcns alteri indudiuo. Ad argumentum principalc patet ex didis in fecundo articuIo:quia virtUs facri- ^'"'«^ f*""" ficij non adarquatur valori eius,qui contincciir in facrificio , fed corrcfpondct alicui '^^'P'^'^ merito in Ecclcfiatnon etiam adarquatur meiito paflionis Chrifti,ficut didum cft in- Jl„fg„ig ,_ fcrius , fed pro tanto ad illud plus acccdit proquantoillam paflioncm fpecialius rc- eo , necue prajfentat, &itavirtuteilliusfpccialius.Deum placat, bonum imparat , quan- meritopafyw"^. tura ad mcritum communc. oifi

&

H*

&

,

&

CoMMENTAKiyS. }"}'.. c j,P"M» *u»-

^Ed v^Hic

quod quod

nu^qnid tn cafa aliquo fptcialt , &cc. recitat vnam opinioncm , quae dicit

vbi eft lationabi!

is

confuetudo, qualis

anniuerfaria cclebrentur in EccleHis

,

eft,

in

&

quibus corpora fepeliuntur , in quibus ipfi mortui dum vixerunt perceperunt Ecclefiaftica facramcnta. Si ergo contingat plura anniuerfiria concurrere,fatisfit iliis multisper vnam Millam, quia

ifte

non obligatur ad impoffibile

,

vel

om-

nino ad inconueniens illi Ecclefix.in qua miniftiacur , cuiufmodi eftct ibi eodcm dic plutcs Miftas pro mortuis folenniter celebrare. d jiltter dici potejl. Hic Doftor exprcfsc videtur tcncre quod non poffit fatisfieri in vna ,

Mifta folcnni fimul pluribus anniu'erfariis,&hoc fiillaMifla

fit

obligata vni anniuerfario

,

quia

tunc tenctur fatisfacere fccundiim intentionem obligancisjvc fupr^ patuit.Dicic taiiicn,qudd ille

qiii teft

obligauit Sacerdotem ad annincrfarium po-

cedere

iori fiio

,

vt Sacerdos

cclebrare Miifam tantum pro fic pofllic

ccicbrare pro aliis

non leneatut quod etiam

ied

,& tunc in

poteft Sacerdos obligatus ad

provnoetiam fimul

fe,

ifto

cafu

dicendum Miflara

fatisfacere

pro ahis excef-

fione illius obligantis.

c

Et addit

illim Ecclefit

tudincs

,

,

, qutd JialiqHis nefciens modnm &c. fi tamen fciret tales condie-

& ccderct

iuri

fuo.vt fupra dixi

,

tunc

poftet fatisficri proco,Sc aliis,fiigiturvult facer-

dos proptcr fuam confuctudinem

fibi

cxprimat cam ignoranti illam

notam

&

al-

con» fcntiant,qu6d fccundum illam confuftudincm fibi (atisfiat,benc quidem,quia tunc fatisfacit fibi, aliis fccundum confuctudinem illius Ecclcfis leuiari,

,

fi

&

cadcm milTa. Si vcro non non fatisfacit. Cztera patcnt. in

Yy

4

confcntiat

,

tunc

QVifiSTIO

Quodlibet.

556

Q

V

>E

s

T

XXL

o

I

J^tmmponcns mundi Atcrnttatem pofit JhHinere alimem

effe

'vni"

Vtrum ponens mundi atcrnitatcm

poflrt

lierpJtter bene fortunatum.

Heniic.

t]tiodl.6.eiti4Fi.i6^

'^^^^^^^^^^

Argum.

""

^

"

Ltimo

quajrittir.

luftinercalicjucmefre vniuerralitcrbcncfortunatLim.Arguitur quod ficjquia poncns mundi arternitatciri non ncgat motum,led ponit,&: per confequens nonncgat naturam,quje eft principiummotus :bona autcm fortuna fccundum Philofo-

phum in Ifbro dc hona fortuna^cftftne ratione natnra^icc.

Dcum

Contra ponens mundi jcternicatcm ncgat pofTc aliquid immcdiate influerc in animas no(lras,licuc habeturS. ^hyf quod impofTibile eft-,principium jetcrnum , fcili;

JRatto opp.

Ccmm. d-

ij-.

Shdr

lilik

cct

Dcum,a!iquid agerc

in inferiora,nifi mcdiantecoelo 5c modiantcillo nonpoanimam noflram ergo nullam influentiam potcfl Deus caupoficionem: fcd poncns bonam fortunam haber ponerc Deum

i

tcfl: fieri

fccundum

rc

,

influcntia in

immcdiat^

i'lam

in

>

animas noflras influcre , vc habeturin

fortin.itisn«nexpeclit conflltari

parum ^o^^yratioms autem

:

illolibcllo veifus finemj^^-»^

habent enirn prtncipium tale, ejuod

principium non ratio

,

ejf

(ed aliquid meVw-:

melim intelleff» , &:

5

rjiiid ero^o ertt

rnelius

fcientia^^ intelte&u^nift Dei4s?virtits enim intellccfui eH ofgantnTi^vnhxbicx^xci^^c-iC^nod.

immcdiate moucntur aDco. Quxilio ifla vt patet per afgumcntum ad oppofitum,non quarrit dc quocunquc modo poncndi xtcrnitatcm.fed praecise dc modo poncndi Phi'ofophi , an fcihccr, ^•J. op. & cum illis principiis Philofophi proptcr quie ponit mundum cfTe ycernum poflic fbre d.primo ahqucmcfle bene fortunatum. Non poteftautemaliquarum pofitionum compoffi& in Tla- bilitas vidcri , vcl repugnantia,nifi vitaqtjc pofitio vidcatur. Hic ergo primo videntone de dumcft depofitionc ponentis ahqucmcfle bencfortunatum,&lpccialitcriIIa,qua: tnultipltci tangitur in libro de bona fortuna , quae dicitut fuiffe Ariftotelis &: fccundo vidcntHKido, ifli

Ktde in prima d. 1.

At.

eitu

dc

tnuiidi

,

dum eft dc pofitionc locis.

Tertio patcbit

mundi

huius fi

xccrnitacis quse habccur fA- 8. l'hyf.

eft incer iftas pofitiones

& multis aliis

repugnantia.

itttrnitate.

S

H O

C

Prima co;iclftffl,-ltifirfortHnay(jr

ejl

L

V

I

M.

caufa per accidens cortim^qttte eucninnt in minoripay-

tc^aBionc ageniis a pro^ofilo.Se^ttnda concliifw jtoii dillinguiturfortuna a 'voluntate telleBit •.fcd volunttu

Tertia conclufo

^

,

omnis

qUie ref^cliu intenti esl caufi perf\refpe^H effiiitis

fortuitus habet caufxm pcr fe

,

,

^

/»-

non intcnfteft fortuna.

ncmpe

prim.in?

;

oftendit

K^itgttfttno,

fhf.t.^.

QVantumadprimum,fufficicntcr potcftfcntentia Philofophi debona fortuna ad duo rcduci Primo an fit,& quomodo fir. Secundo^propccr quid, fiue propcer quam caufam fit. Primgm iftorum rcqulrit tria/cilicet an fit fortunn. Sccuiido ,

an bonafortuna. Tcrti6,analiquisfit bcnefortunatu^. De primo habetur " fuccindc vcritas in tribus conclufionibus. Primacft affirmatlua, & communi conccptui plurium confona & talcm phiiolophandi modum habuitcommunitcr AriftoceIcs,quia fupponitfcmpcr communitcrconccfTa. Sicuc patct, ponens locum cfTc immobilcm , ficut communircr omncs concipiunt liccc inquirendo per'rationcm vidcatur difficilc. Et poncndo ccmpu^iClle idcmnumcio vbique,qucdctiamomncscommuniterconcipiunt licet pcr rationcm aliquacirca ,

,

,

hoc

difficultas

occurrat,&

cer concefTaihoc

quid cucnit a

ica in

modo poterat

fortuiia-

tanquamcommunilanquam communiterconccflum,qu6d .\\icnim qMod agcnci a propofito aliquid cuc-

multis,qua;accipit Ariftocclcs

accipurc

Manifeftum

eft

nit prxccr incencionem,ai illud dicitur

,

fonuicum,

fiuc cffc6lus fortuitu-sjcius igitur,

vc fic

£»

QujBftio vt

fic

557

autem caufa fic.patct^v 2..vhyf. vbi Philocaufa per accidens eorum, quje eueniuni in minon par-

eucnientlSjfortuna cft caufatqualis

fophns dcclarac tc

XXI.

,

quod

eft

adionc agentisa propofito.

^

quod fortuna non eft aliqua caufa pcr fe diftmda anatura & intcUectu , fiuc propofico: imo cadem voluntas quar relpcclu cffcdus intcnti cft pc! fcca jfa refpeftu cffedus non Inccnti dicituccflcfort.ui.i :uiteut.iraquidem Seciiuda conciiifio

Tex.fi.

Fortun»

<^

ijHidfit,

,

,

cucnic a propofito,& idco caufacur volimtaric:non inccniumcuenit

pi actcr

propofi-

tumj&idco caufatur foituite:falfacft crgopoficio Paganorumimaginantiumforcunam efTcquandam deam, cuicanquam caufa:perica!.cribuunc ciicftus,quos vidcmus forCuitc euenire,8c fortc proptcr iftum intellcdum malum paganorum repre,

hcndic Auguftinus fcipfum ^iimoKctvtii^x.i.von mihi , u(]utt,pUcci i 'icji> af^pcllajje fortunam , &c. Catholici autem potius debcnt talia actribuere prouidcniia: diuinac, faltem gencraliter.

d Tcrtia conclufio eft , quod fortuna non eft caufa tocalis , hoc cft quod nihil Lib.i. Omne forCc cuenit a forcuna, quin euenict ab aliqua caufapcr fc incendcncc iuxta illud pla ,

,

tonis in

Timxo

C.9. dicic

bilicer conccffit,quia ibi requiritur

&:

tuffum ha~

&

ne» pr^cefctt legtttmu caufa , ^. dc Ciuit. Dei, Auguft. Ciceroconcedit nihilferi , (icaufa efficiem non pr^(e^ar,&c hoc r.icionaNthtlcft^cuius ortum

quod non cft a

fe

non potcft haberc effc nifi a caufa

bet

caufam

^erfonam.

cfficiente:

aliqua caufa per fe,fiue intendens,quia fub incentionc cauia: vniuer-

&itafub intentione caufz prima:caduntomnes :fcd non apparet caufa proxima per fe,fiuc intcndcns:tunc ille vclcaufalis,& ficcft intelligendum illud Auguftini de

falioriscaduntpluieseffedlus,

quando alicuius

cfFcftus

diciturcffcftasfortuitus

yide in

i.

,

Traa.e.i.

Acadcmicisqnxftionibus tn principio^vbi dicic ,fortafe nihil altudtn rebus cahtm vonift ctiius rattofecreta eft. Ec hanc opinionem tangit Philolophus in ifto libello cap z. fi autemjin(\u\Z,afortund hihildicendttm eft gcri ^fed nos alia extjiente caufa propter non videre^hoc eft quia non videmus cimfortunam dicimits effe caufam, camns^

COMMENTARIFS. I.

a

^

p\ E primo habetur fuccinEle veritM in tri-

intclle(ftum,&

t.^bus conclufionibus.Prma eji affirmatiua,

6lus, qiiem inrenditjagens vcro pcr intellcftum,

cofnmuni conccptu plurium confona

quod

aliquid euenit a fortuua,

,

fciliccc

& hoc Philofo-

phu« non probat , fed fupponit manifeftum eflc, confonum communi conceptui plurium

&

,

talem Phitofophandi jirift.

modum

&

habuit communitff

quia fupponit femper communiter concef-

tcx.comm. 41. vbi vult in fine textus, quod locus fit vltimum contincntis immobileprimi , vbi aliter nonprobat locum cife immobilem , fed fupponit vt conccffiim communitcr, & cjuomodo iiladefinitio loci intcUigatucvide Dodlorcm tn fecundo , d. 1.^.6. dc loco Angelorum. Hoc criam modo ponit tcmpus eile idem numero vbique quia communiter omncs hoc concipiunt, fi autcm non , non crit. Vult diccre, quod fi motus faftus , puta in vna hora fit vnus numcro , ita & tcmpus mcnfurans illum motum crit vnum numero. b -Qk/ eueniunt tn minori parte aElione 4tgentii a propofito , accipitur hic in minori partc pro quanto cucniunt practcr intentum agcntis a propofito , vt prolixc patct ^ Dodlore inprimo, d.i. ^.^.vnde Philofophus 1. Phyficorum,tcx. comm.ii. Manifeftumitacjueeiuodfortuna caufa fit fecundum accidens in his./ctUcet eorum qut. in minorifunt jecundum propofitum eofa

,

&c. vt pacec

4. Phyfico.

&

,

&

rum.qHXpropter hec funt

,

id cil

,

qux

funt pro-

ptcr fincm,t/it circa idem,cr inteUe^lui, fta eft,\d cft

,

quod agcns

intellcdium,ficut agcns

3k

& fortu-

&

2k

propofito

cft

caufa per fc etfe-

a fortuna eft tantum cauia per accidens effe-

ftus, qui eucnitprarccr intcntioncm agentis ptt intellei3:um,& a propofiio.

Secundaconclufto

c

eft,

alitjua canfa per fe dijftn^a

efuod fortunit non

k natura

,

&c.

efl

Vtilt

diccre,qu6d eadem voluncas dicitut agcns a propofito,& agcns k fortima. Dicitur agens a propofito refpcftu cffcdus inrenti,

per

fe

& boc modo eft

caufa fecunda talis cffcdus.refpcdlu vero

effcdus,qui euenit pcactcr eius inientioncm,dici-

turagens a fortuna accidens

:

;

& ficcftcaula

fortuna ergo

qux

eft

tantum pet

caufa pcr acci-

fe a voluntate.quia eaagens a ptopofito , foriima. Potcft tamcn diftingui pcr acciden», piout voluntas comparatur ad cffe<^um inten-

dcns,non diftinguicur pet

dem

voluntas dicitur

&

&

tum diftinguitur i fcipfa , vtcomparata ad cffeftum non incentum , quia primo modo dicitut voluntas ^ens \ propofito , & caufa pci" fe cffcdlus.Sccundo

modo

dicitur forcuoa,

& caufa per

accidens effedus.

d

Tertta conclujio

eft

,

efued fortuna non e/f

caufa totalis,&cc. Id cft,qu6d omnis effedus fortuitus habet

aliquam caufam

tcm talem effedum. fauri

fit

effcftus fortuitus

cratem fodicntem tcrram quia

talis

p«

fc

intcndcn-

Licct enim inueiuio thevt

,

,

comparatur ad So-

vt inucniat fonrcm,

thefaurus nonerat intcntus a Socrate»

^ fortuna cft agens pec

tamen inucncio

propofico eft agcns pcr

ccncus ab aliqua caufa ftipcriorL

thcfauri cric effedus per fe in-

inccllcAum. Diccrccut tamea quod agens pec

SCHO

538 S

Quodlibet. C H O L I V M.

"Datur bonafortt^na^ejuia patet^agenti a ^rDpo^ts prxter intentionejn

num.Diuiditnr dupliciteriprimo in eam^qua

cum fcndent ex noHris aSfibus^vt inuentio liuw^vt

flcx

Datur

cffc

,

eucnire aVttjuod lo~

illorum, quxjunt in noiira potcjlate ^fcilioet

thefauri

non tntenta } c^ in

qux

eant,

nor. eft

ta-

diuitcrn^nobilem. Sec.undo in honttm acquircndum^cjr malumfugiendum>ifta dn-

habetur ex Phitofopho.

diutfio

^ Ecundo

ho*

^

mjortuna,

eji

in ifta particula

^

quodeft de bona fortuna

,

cxplicatiir in

vna conciu-

5-

{ionc,& duplici diftinflionc. Conclufio , qux ctiam vidctur communiter concclla hjec cH-.bonamfortunnm «^y/p^manifeftum enim eft quod agenii alicui a propo,

bonum,& ita cum bona fortuna f dicatur bonus cfFcdus fortuitus,vcl magis propric,licet minus vficatc,cauia talis cfFe£l:us,5
eucnit praeter inteniioncm aliquod

ncm quafi

vocis in fignificationcs,puca

bonx forcunx,vt accipitur pro caufa,

vel ef-

feftu,tangitPhilorophus,cap.i.C4rty^w/rfi7«d7?/^rrf'/(/w^/ ipfam ej/r.caufi autcm

num a .Al.tfuod eft tn

Vlterius

hoc

^„'^L

bona: fortunx,&: cft prima diftindio

ifta

ca, iw

Fortuna

:

Etcnim cui prajter cognitioncm fuam accideric aliquod bonum opcrari , benc fortunatum dicimus Sine rationc cnim habens impctum ad bonum , & hoc adipifccns, (jjcicui- benc fortuuatus. Vcl planius , intcndcns vnum , & in cxequcndo adipifcens *, ,., „ 1.. r in a*"-iti non nitencuTn,&: tamenbonum,dicitur m hoc habcrcbonamrortunam. Utx

tur,&c. ^

ene

]o>tnnatn\ eirciicr,

autem bonam fortunam diftinguitPhilofophus dupliciterpcnes

excmplificat,nobilembencfortunatumdicimus,&;totalitercuitaliacxiftunt, quorumip/cnon dominus eft. Alio modo bona fortunaeftinhis,qu3e funt in nobis:

Q^ii ce»-

11

alic-

Wxc ibi.

catifa aliiid eji.

bonaeftinhis,quasnoninnobisexiftunt hoccft,quorumnoniumusdomini. Sicut

'

.J

expltca-

7ev

s

quiijiis efl:,hoc efl;,pencs efl^eftus

fortunit fit

jenr u>

nominccaufa enim,(jr cuius efi

.111

.

^

diftin(3:io

in il!ud

,

communitcr vclminus proprie

quo:.l cft

intclligcndo

,

tale

:

nam

j

&:

proprie bonafortuna

qux funt in poteftatc noftra ficut £c abfolutc fortuna Sd hoc quod liccc fortuitum non fit per (c,fiuc primo iii poteftatc volunta-

vidctur efic illorum fic

1

bonaj fortunx pcnes eff^cdus vidctur eflein iIlud,quod cft propric cale

:

,

:

tis,quianoncuenit exintcntionccius tamcncft inpoteftateeiusperaccidcns, &: vtannexum per fcintcnto^rcrpciftu autcm illorum , quoe nec fic, nccfic func innoftrapotcftate, &pcrconfcqucns acciduntnobis,non inquantum agentibus a p-opofito, non eft proprie fortuna,fcd cafus,ficut patec x.Phyf :

quafi fccund^rio

Alia cft diftindio

efl^cduspcr fe cft

bonx fortuna: fccundum

bonum fumcre

:

cffedus,(cilicet per fe.& pcr accidensf

cffcdus peraccidcnscft

malumnon

furacre,

&

hacc diftiiK^io fxpe tangiturin libro.

QOMMEnrAKlVS. ..

^

Q^Ecundumin i^aparticula.^^mc Dodioc

C

pho

in lihro de bona fortuna,

i3oftcndic fecunduin principalc in primo articulo , quod crac , an fic bona fortuua dicit, :

nec per

& du-

pofito,

quod hoc

explicatur in

vna conclufionc,

,

qax dap\ex di-

fe,

nec per accidcns

cft

ab agcnte a pro-

& pcr confequcns non eft propric fortu-

plici diftindtione.

na.redcafus^vcpatct i.Phyf.tex.com.^^.6o.&(,i,

BonafortHnadiciturcaufahonicjfeSimnon intenti ah agente apropo/itOyO' tlU duo ftne fe in-

vidc

f

ided ,(i\ib
jncludic

J-fanc dtuifioriem tjuafivocis infignificatio-

crt.

Ves

,

tun

'

&rc.

cap.

PhUofophm in libro de bonafor. Caufam frecjuenter atmns ipfam ejfe:.

tangtt I .

(aufaautem alienU a nomine. Canfi enim,& cutus tft

caufa aliud

funt

e/l.

aliud,&.' aliud

Id cfl:,qudd caufa ,

8c

lic

,

& cfFcdlius

bona fortuna,vt

acci-

pitur pro caufa pcr accidens cfFcdus boni non jntentijCft aliud a bona fortuna,vt accipicur pro Cffcftu

e

bono

^//^««'^«^fw.

AlionioJo bona fortunacfl inhisqus &c. Hoc modo accipitur propric bonafortuna frilicct qux cfl; rcfpeiftu coruni, qux funt in poieftatc nollra,fiue rcfpcdu corum, ibi.

funt in nobis,

,

qu^

fiunr .nb agcnte a propofico practer intcntio--

ncm.Scd impropric.finc

cafiialicer, accipicur

bo-

fortuna cciam rcfpedu corum , qux non funt in poteftatc no(lrn,& propric rcfpcclu ralium dicicur cafus. Secunda diftinclio bon.x fortunx (cjia

cundiarn cffcdiis

cfl:

pcncs pcr fc,&: pcr acidcs,ita

quod cfFcdus bonus prxcer inccncum nominatuc cfFcdus per fe bonx forcun.Ti& malu non accipcre.dicitur cfFei51:us per accidens bonx fortunx, vuic diccrcquod bona fortuna propric,&: per /c cft

profcqui

bonum nonincentum. Fugereaute, malum non intencum.hoc cft tan-

finc declinarc

intcnto.

Nunc

ponit dupliccmdi-

ftiuitionetn bonjc fortuna:, pofitam ^ Philofo-

j„pi^,.

ftinftio accipitur pcncs cffedus bona: fortunse, /if//
tum

pcraccidciis,

SCHO

^,„^

XXI.

Qu^ftio H O

C

S

L

V

I

539

M.

Secmdutn Philofophum nemb ex vno faito dlcendus hene fortunatus : neque ex eo, quod iffi fem^er bene fortuito accidit ,fed quando inpluribus benc fortuito aecidtt, SiaguUs fartcs ad mentem Philofophi expUcat , quomodo riullus ftne miraculo eji vni-

&

tterfaliter benefortunattts.

^'

^T^Ertlnm in hac particula ,

fcillcet

de benfe fortunato

,

ftat in

quadam

diuifionc

-Al. in

hoe

anicuU.

X. trimembri.

Primum mcmbrum nuUus ,

dicitur

bcne fortunatus eo quod fcmcl fibi bcne ac-

Ciditfortuite.

Secundum mcmbrum

5

anncxum

hoc prajcisc , qnod

fibi

cum omni propofito

fuo

nullus didtur benc fortnnarus ex

femper fortuite bene accidit,quia fiuc

intelligatnr fic,qu6d

aliquod bonum fortuiium,fiue

quod cuicunque propofito fuo annexumeft aIiquodfortaitum,ipfumcftbonum:neutrum enim iftorum fcmper accicft

,

*^

„j.

7

fyrtuna-

tm.

finemiracnlo fpeciali.Et hocnonrolumintelligcndo vniuerralitcrablolutc vctali a^u puta militari , vel. negociaiiuo , hoc fiue de bono eucntu

dit

:

rumetiam in '

iic

^^" "'"'?

&

:

,pnti vidoria, vellucros finediflimili, pntahoc,vcl illoanncxocafnaliter: iiulloquidemiftorum modorum diccret Philolbphus aliquem cffc bcnc fottunauim,ficut nec ratio probabilis perfuadet.

fimili

Tertinm membrnm,qu6d aliquis dicitur bcne fortunatu$:quiafibi,vt in pluribus bcne fortunite accidii.Vndc fecundum Arift. i Ethic. vna hirundo nonfacit ver fic vnus adus & fimiliccr vnus euentus effcdus fortuiti non facit hominem dici bcnc fortunatum/cd quando acciditci,vtin pluribns.Vndcdicit Ariftotelcsinlibdcbo-

Caf.i,

:

.

,

fortuna.

U.a

In/ipic/jtcs exifientes

dirigunt rnulta^

(jr

idco

quando habcnt aclionesperfe

in...

ad cjuas prster eorum intentiones^eucnerunt i't inpluribffs bona^ dicunturbenefortunati,^ hocpjtctex communi fcrmone. Vnde primo Rhethorica:. videmns proptcr bonaf tentas

,

fortunat.ts bcncforttfn.itos eleSfos

7.

Sedeftncaliquisvniuerrahtcr bcnc fortunatus ?Hocpotcft dupliciter intcliigi, Vno modo , vt cullibet intento ab co per fc fit fcmper annexum aliquid bonum pcr jccidcnSjVt in arte plantandi,&: ran.uidi,&:c Alio .

cunque cft annexum

fibi

aliquid fortuitum

,

modo fic, vt fi talis, quod quandofit bonum & credo quod neutro

illud

,

modo aliquis dicitnr vniuerfalitcr ben^ fortunatus

fine miraculo fpeciaii

,

^^""''^">^

^^ y „at^

^

"^

f^.

fomtur.

qnia nul-

luspoteftefle quin ina(flioncfua,aliiscaufis contingentibus concurreniibus poflit

aliquidmalum perjccidensconcurrere ,qnia in poteftate fna non eft concurlus aliarnm caufarum.fcilicct vt f^diensfodi^t adbufonem,vel ad ferpentem,nifi Dcus ^/.f^^^ faceret ex miraculo concurfnm caufarum fpecialem ad hoc, ied vt in pluribus poteft vfejne ad. nlicjuisefrc bcne fortunafU-s,& hocaliqnando,quantum ad bona fimiiiaconiunda Duplexdilimilibus propofitis,vt quando eucnit vidoria comunfta voluntati beilandi- A liquan- fi'^'^">for»

do quanium ad difllmilia bona difllmilibus iiim ad bona diflimiliafimilibus propofitis

propofitis.

Aliquando e conucrfo,quan-

, & fic eft pofsibilcaliqucm , vt in pluiibus efTcbenc fortunatum,vc p.ntet pcrexperientiam. Sedinquibusconfiftit bonafortnna?AnftoteIcsdicit />«>»# jr^f/<»r?V^/A^
&

qnis non incidit in latronc?.

Alio

modo diftinguitnr bonafortuna fecundum

/?/7,qu6d fcilicet

aliquis intcndit

Ariftotclem in

bona fortunadicitur rcfpcdu cotum,quaj

vnum per fe

,

& aliud euenit.

quod

Alio

in

lib.

deBona

fortu-

nobis funt, vt qnando

modo rcfpetfiu corum, qux non

&

pulchcr , diues nafcaiur &c. Et iftadiftin(flio fortunae cft in fortunam propric didam, fid minus propric diclam, qux magis dicitur cafusrquia non eft ab agenteapropofiio,quia non eft talis cucntus

funt in noftra poteftate , vt

aliquis

fit

nobilis

,

,

in potellate noftra.

S Vcumfecundum fcel

Theologos

C cffe

H O

L

V

I

caufam bon
,

M.

quia non habet caufam intrinfccam^

cotnurfiim cauf^rum extrinfcairum,
tmpetum natur£

^**"*'

Quodlibet.

540

cum is quiflus haheat de intelkrhiy minus httleat fortHn/t; cum eadcm voluntate , v. g.fodiendi vni accidii fortuito bonuni /tliter multiplicitercontra K^rifl.n. i % docet primam inteUeftionem effe ^nodam-

rtaturd, tjuia nonpatcjl ejfe ratio

nec vbltmta»

,

;

cjuia

rniilitm.K^rguit

modh acafu^dc

,

,

,

ejuo x.d.^z.ej./^.n.^. ijuia nihilejl

inpotcfiatevoluntatis nifi inteUecTum-.ne-

gat tamcneffe ahfolutefortuttamtfcdacaufa naturaliyfciUcet ab ohieBoy.uius phantafmafortius mouetfVt habet i .d.^.q.^.xx Caufthont

q^ gj quxcfl:

^

forthfjd,

on^C un-

caiifa cfTendi

poteftatc

bcne foitimatum, quod

cfl:

fecunduin principale in

& hoc de bona fortuna impropric difta

pri-

5.

qux non cft iq nortra.Non inucnio aliquid intrinfecum in hominc, proptcr quod debeat:

j^Q articulo pnncipali

,

,

bene forcunatusifto modo,fcd hocaccidit (ibiex concurfu caufarum exrtinfepotefl: elTc ex Dco difponcntc fecundiim Thcologos , hcet non fccundum Ariftotelem ficuciiaurumfitibi, & ahquisintendCnsfoderc,ipfuminucniat,hoc cft ex cocurfu caufafum cxtrinfccaru, & non cft alia caufa,nifi ipfc cft magis difpofitus,vtcaufa vniucrfalismoueat ipsii ad hunc logu magis, quam ad alium. jS.hoc ho5g^| tamcn quare ud propofitum ilhus fequitur bonum & non ad propofitum alvum magH rgr[y$>Ariftotclcsin hbcUo dc bonafortunainquiriccaulam intrinfccam^quamdixic * Arifl. ^ici

dum

carum qui ,

,

auam

altH ^

^

's

.

*"^ impctum. Sed fi dicasjtu quaeris caufam,vbi non eft caufa cfFedus fortuitus non habct cau-; fam:Diccndum,qu6d notumfuit Ariftoteli,qu6d ficutillud, quod cucnit in pkiribus habctcaufam vtinpluribusvniformiter:itaquod cuenit in paucicribus,& diffornniter habct reduci ad caufamvniformitcr agc ntc,5c per fcCaufa autcm intrinfc-

vt,&c,

:

ca>iS<:

proxima huius cuentusfortuiti,fccunduin Ariftotelem

in

pra;dido iibello

,

^.

cft-

,

'^yj":.

'

iixi^cius,dick ciiiayficEj} ergo bonafortuna fine ratione natura ,bcne [ortunntns enimcji fine rAiiqne habens impcttt

'

t,ale ,nAtura,<jHO

ad bona,/^ hxc adipifcensxhoc nute

esi naturtCytn

get a('Opcrate^cjuareficfacii:>}efcio,in<juit,fcdplacct mihifimile patiens X>c>n(]iit

Etcnim. a Deo vecitfine ratione impetu habent ad opcrari

parttT^eo- habeni:a'f//f,ad lcn^ns cr

rhd d

h

coTnoHit tn

hocjiatu.

anima enim inefl

impetu fcrimttrfine raiione adqu£ vtirjuc henehahcbimus. BtfKfiiis interro-

quodfcquiturbonvialiquod

prarter

hisy(jtia

a Deo

agiitiir.

aUquid.YuW diccre,quod aliqui intentum eximpetu.&: ifla finc

raiione>& caufa huius impetus cft natura Et diucrfitatcm hominum accipit Arifto^^^^^ ^^^ expericntiam quod enim ifte impel!atur,& iftc non,cum finc ratione eius, ^^^y impcllitur,hoc acci.dit,non poteft cfTc ratio ergo caufacft naturajfcd illa diffcrcntia,vel diueriitas non ponit dilferentiam fpecificam in naturajfcd indiuidualcm, :

qu6denimagenscxtrinfccum vniformitcr agens rnoueac iftum ab bonum & non alium , ciufdem rationis exiftcntcs non potcft effc nif; propter aliquid intrinfccum in vno quod non cft in alio. Hoc autem non potcft cfTc ratio, vt diftum cft,ncc ali,

quid confcquens fpccicm quiaillud vniformiter :

cuilibetin,eft:eft

crgo aliquidpcr-

tincns adindiuiduumiqu6dautemnonfitratio,patct,quiax'^; />/««/»«/ ;//^f//fc7f//,C^ jPij bon*.

fertunac.i.

ratio^ ihi

mmima fortuna

y

vbi autem pUirima fortunay

&

ihi

minimus inteUeitus , fcc undu

m

quia fimilis poteft cfTc adus voluntatisin vtioquc, tamcn vnus affcquitur cfFe£tum fortuitum , &: alius non affcquitur crgo illud in-

Ariftotclcm ncc etiam voluntas

,

:

^rinfccumeftimpctus a natura proucniens,ide6 dicit bcnc forcunatum,henc natum; quia in cocft difpofitio^qua a fupcriorc mototeimpellitur ad propofitum/ccundum quod cucniunt fibi commoda. Scdilla dirpofitio naturalis cftne difpofitioex partc anima: , vcicorporrs? Rcfpondeo,fi A riftotcles intellcxit , qu6d anima: diffcrunt fccundijm gradus nayin impt' XHs fequi' turales in nobihtate,&: pcrfc£tionc:tunc cfTct diccndum,qu6d anima nobilior habctuy anima rcc talcm impetum,ficut brutum nobilius habcc nobiliorcm a^ftimationcm , nofccHndum jjiijorem inlbnftimi naturalcm,ad afTequeodum commodum mnius.Scd non credo Ariftotelem fic intcUcxifrc , fcilicctqu6d iftc impctus fcquaturaliqucm cx nobilitateanim2E,quia dicit vbi mtnimus inteUccfus ,'tbi maxim.ifirtuna. Vndc dicit,qu6d talcm non cxpcdic confiliari :non crgo hocconucnit intellciiilui cx fua pcrfcftionc, fed quia habctnobiliorcm impellcntem/icut nauis malc rcgibilis mclius frcqucntcr nauigat Jed non propter feipfam.fcd quia habct bonum gubcrnatorem. In corpore crgo ifta dilpoficio cft confequens complexionem dctcrminatam. Scdeft dubitatioqualitcr natura cft caufa iftiusimpulfusad volendum aliquid,

&

'^

,

adquodfcquacur qommodum practcr intentioncm opcrantis j fi ficut grauiias eft caufa dclccnfus dcorfum in graui,tunc cnimforcuitum non cfTct a fortuna quia in ,

i^acura eft aliqua difpofitioiilclinans

^d hocdicet non fufticicntermotiua.

Itcm

i^,

Qu^ftio

XXI.

541

Itcm probo,qu6d omnia eflcnt a forcuna , fi cx hoc dicatur quis bcne fortunatus» quia habec difpolitioncm , qua impcllitur ad volcndum aliquid , ad quod iequatur commodumfincrationc,&confiho,quiainadibus humanis confilians , ncc prius

Lib.de ho» fortim* longe

tit

k

€onfitiatur,necconfidcransprius confidcrat:aIit;erefletproccflusin infinitum. In ^"*' primis crgo aftibus non habctur impulfus a ratione cogcnte ad ehciendum tales '3'

adusjcigo eliciuntur fine t£:tione,& natuia,& taUs dicitur forciinajergo,&c. h Ircm cu diciji,qu6d ahquis habet impetum fine ratione. Contrarnon eft bona Tcx.6\,f^ fortuna fine aftu voluntatisi quia fortuna eft effeftus contingens confequens effe- cinUer. ttum agentis a propofito nunc aucem adus vokmtatis eft citca obicfthm oftenfuoi A rflcioncjergo taHs impulfus ad volendum,non eft fine racione. non ratio:ergo non cft fortu i Itcm,fi natura impcUit ah'quem ad volcndum :

&

diflrrentiainterfortunam,& cafum x.Phyf. f^'"^Refpondeo,prima ratio vadit ad hoc , quod prima intelleftio fit fortuna 5 fi fc<juodl.6. quitur aliquid bonum,& conucniens,dicercturquisper eam ben^ fortunatus. Refpondeo igicnr '',& dico quod fccundum qu6d vnus Dodor exponic Philofo- ^'^'

na,quodencnit,fed cafus,quia hacc

eft

&

phum in praedido hbcl!o,vidctur vellc, qu6dprima intellcdio

,

fiue volitio fita

Dco

moucDtc

intelle£lum,&: voluntatem,non pcr oftcnfioncm obie£ki,& dicit praediftus Doftor,qu6d hacc eft lcntentia Anfeimi de cafu Diaboh c. i i.qui d\c\x.^qHod K^ngc-

non hubuit primum a£fum a fe. Sed credo,qu6d habuic primum aftum a fe,ficut fccundum,Iicct voluntatem ha- yfngeltu buitaDco5adaftumcnim volcndinorirequiriturnifi voluntas,& intclleftus prxuius habuitpri'^*"» "^^" oftendensobieftum.&pcrhocpatetfolutioadrationemfuam. ^•''' Contra,fi Angelus habuic primum adum volendi a fc,aut habuit volendo , 1 fic eft procefllis in infinlcum:auc non volcndo,quod eft inconuenicns. Reipondeo:'" dicoqu6dhabendointclledumoftcndcntcmobicftum,&habendovoluntatempriusnatura,Cmultamentcmporehabuitff//f. Dico ergo quod ifta Prima inconclufio cft concedenda,quoad aliquid , fcilicet primam intellcdionem non cflc a tellciHo ratione,fedquoadaliquidacafu:quiaintclJigens non prius intelligendo intcUigit. V-o^^f^Prima intellcdio non cft a rationc oftendentc obicdum priusrcrgo eft a cafu quo- "!'"^°^ '^*' dammod6,fccundum Auguftinumlib.^.dc Lib arb.»tf» estinpotejiate noHra qmnvt- ^"^^ "^ Ihs

^

14.

illudfortuitum,& cafualc. " Etfiarguas. Primaintclleftiofi fitfortuita,omifiaconfequcntia crunt fortuiia. Dico quod non fequitur quia habita prima intcllcaionc , volitionc poteft aliquis raticcioari de agendis , ita qua:fcquunturilIamdchberationcm,nonerunE

yfj M»^^^/w«rySc

ide6

eft

&

:

&

fortuica,{ed a rationc deliberata.

Sed

fi

qiiacras,pritna:intellcftioncsfuntne fimplicitcr fortuitac

?

Diccndumqu6d

non;quia lunt ab obiedis fortius moucntibus fecundiim phaniafmata magis imprcffa,ccflantibus impedimcntis,& fic prima intellcdio habct caufam naturalem moii-

uam in nobisjquiacamen oonefta ratione deliberantc, non nifi

cft imputabilis

interpretatiue:quiain potcftate hominis fuitfaccreobiedumfortiiis

frcquenti confidcratione

,

cx qua fortius imprimatur phantafma

tale in

& per confcquens fortius mouet & prius,ceflanteimpedimento.

homini,

mouensex memoriam,

Prima ergo

intcl-

non cft in poceftate noftra fed prima indifl"erentia, quia poteft quis fe determinaread volendumjvcl non volcndum,hoceft,a volantace,n6n ab intcllcdu quia Secuttda intcUedus ab obicdo naturaliter mouetur,& ideo fi voluntas naturalitcr mouerctur inttlletli» ab intclledu naturaliter moco voluntas naturalitcr moucrctur, & fic homo cflet '^ '* "*" vnum bonum brutum voKintas igitur non mouctur neccflitatc naturali , fcd habita ^'''* '^'''""" Icftio

,

:

,

:

prima intelledione

, in poceftate eius eft conuertere intclledum ad confidcrandum .j^„.' hoc,vel illud,& hoc,vel illud vclle,vel nolle:& Hc prima volitio omnino cft a nobis,

ncc

eft itaa cafu ficut

prima intelledio.

Adfecundum,dicendum qu6d Ariftoteles vidctur dicere" in libro pracdido, Siupmode quod ille impecus,vcl impulfus ad vellc aliquid ad quod confequitur commodum, '^/'""^ A non cft fic a rationc, quod talis fciac fic rcddere rationem quare hoc facir. Diccn- ^ """ •'" dum crgo qu6d illud velle habet a ratione oftcndenie obiedum volitum fcd non a ,

,

,

ratione confiliante oftcndcnce

caufam , quare hoc facitdiftindc fcd hoc habcc ab ,

impetu,

Ad tertiumdicendum , qu6d licecnaturafit mcdiata caufa illius cuentus fortuiti, non camcn immediata,fcd voluntas vnum iptendens , lic^t fic aliud eucnicns praetcr intentum,quoddicitur fortuna,non cafus.

SmiOfer.Tom.xn.

Zz

CO lil

Quodlibet.

542.

CaMMENTAKlVS. A

h

Rguit contra hoc , quod

quod

x\.phus,fciliccr,

tum

fine titione. ContrA,quia

na,fine oEiu voluntatu

,

Philofo-

dicit

mn

dum,patet,quia nullus

effeBtu

e(t

contingem confecjuens effeiium agentis a propofito, \d efl

qiiod effedlus fortuitus

,

cft eftc^aus

,

&

non

qusro de

intentus ab agcnte a propofito.(cd agcns a propofito intendit effcdum aftu clicito voluntatis;

non

(ed voluntas

poteft vcUc aliquid

oftenfuni \ rationc

i

crgo

talis

impulfus ad vo-

crgo effcdus fortuitus

&

cric a

tus

,

illud

lendo , id

,

k citat

luntas elicit illum

quando

fortunam,&cafum, quia fortunacft ab ,

ab agentc pcrcognitioab agcntc
& cafus non eft Refpondeo

igitur.

vnam opinione,qux

diatc

quod piima fit

primum tjuinta

re-

intc!Ie6tio, fiue volitio

primam

diate caufindo illam in

intellcdlionem

tali

tntellcdu,

imme-

& fimili-

aliquo

Et

,

Dodorem

fecunda

,

infecundo , d. qu£ fonitut addita ,

&

modo

dici icafuifcd

quod

iila cft

loquendo de prima ratione oftendentc.

ideh eft illHdfortmtum cafuale

non

,

proquan-

qui dicitquod Angelus

non habuit primum adum a (c. Scd Doftor hoc improbat quia A ngelus ficut habuit fecUndum adlum a fc.ita ad primum:patet,quia ad primum

q.if.Sc per confcqufenS habcat caufam dctfrminatara intendenccm illam eo modo , quo na-

actum volcndi nonrcquiritur, nifivoluixas vt principium immcdiate clicitiuum, intelledus

&

non

quod volun-

tamen

,

cap.

1 1.

to

obicdtum

circa

tasclicitaftum.

y

1

Contr.-i.

ter per

S

Dodore

potcftate

tnprimo,

d.

cj.j.& in quodl.

.

j

fuum , ,

pro qnanto

prima

talis

&

vt

fic

vel fortuitus, ,

vel for»

intcllcdlio nul-

modo eft ab agenrc

lo

qu6d voluntas Angeli non primam volitionem , quia aut ha-

a propofito, fiue ab agencognitionem inccndente talcm cognitiontm.

C H O L

yiriB.hic

eft in

aliqualiter poteft dici cafualis ,

Hic Doftor adducit vnam rationc

Ojlendit contra aliquos

,

poflic dici effeclus cafualis

tuitus

Heniici.qula probat potuit eliccre

fcilicet

tura poteft intcndere effcdura

,

praeuius ofteudcns

,

vc paccc a

,

tftitnem.

tjuitft.

nolka , nec ab agentca propofico. Licetenim prima intcllccfkio fic immediatc caufata ab intellcdlu , & obiedo,

decafu diaboU

Xcatui rontm

,

hoc

in

Hoc modQelicic

a<Slum volcndi,Volendo illum.Etde hac

volitionc dicit,

non caufando illam pcr cxrcnfionem obiedi tanquam per caufam mediam , & dicit quod haec eft fentcntia Anfelmi, voluntace

non elicere,&

Dico ergo. Nunc Dodor foluit rationes priijs fadas , dicens quod ifta conclufio cft cxponenda,quoad aliquid, fcilicet, qu6d bene prima intclleiSfeio noneft Jirationc , fiue non cft ab intellcdu prius cognofccnje,& perconfequenspoteft

imine-

tcr immediatc mouet voluinatem ad primam volitionem circa obie6l;um,immediate caufando illara in tali

Sic Ubetc eHcit,qu6d

etiam diSt.t^.

Henrici quodlib.6.

aDco.ica quod Dcus immediatc raouct

intellc(5lum ad

aAum.

ilIum,poceft

matetia vide prolixius

Hic Dodlor prim6 eft

elicit

confiftic voluntatis libertas.

fiue

qu2ft.t5).quam non tenetmam Hcnricus videtur f^elle

patec»

,

fi vcr6 intelligatuc qu6d habuic volcndo.accipiendo volendo libere , id eft , qu6d quando vo-

,

patet i.Phyfic.tcxt.c.59.tfo.&6i. Optnio Hety-

volendi

non effct fortuna, fiue effcdlos fortuiquod fic euenit fed magis eiret cafiis,

agentc a propofico

ncm

adu

mediance alio

cft

<ju6d non,quia cunc cflec procedcre in infinitum,

fiue cffcAus cafualis:patct,quia haec eft differcncia intcr

quaeritur, auc habuic volendo,

auc nonvoIendo:fi incelligacur,qu6d habuic vo-

fiue

& non

natura impellit aliqucm ad volendum,

ratio,ergo

,

fcmperfir a rationCipatct,quia

cffe(9:us forcuitus fi

cum

buic veUe,Sc

Icem arguit , pcobando qu6d fortuna

tamen cempore ha-

luntatcra prius nacura,fimul

ratione. i

elicitillum volcndo,&: pcr

m

,

;

illo alio,aut

confcquens vult illum mcdiantcalio aftu volcndi,& ficcunc proccderct in infinitumjcrgo prima volitio erit immediatc caufata. Rcfpondct Dodor quod habendo intel''^*' ^^'jf* Icdtum oftcndentemobicdum , habendo vo- *

non prs-

Jendum aliquid ad quod fcquitur commodum, fiue ad quod feqtiitur cfFcdus non intentus non cft fine rationc

elicic

volendo illum.non primum-,patet,quia tunc eflct proccdere in infjnitum in adtibus volcndi , quia fi elicit aftum volcndo illum ; ergo prius habec alium adum , quo vult aftum volcndi , tunc

bonafartH-

eft

quia fortuna

non volendornon fccunadum volendi non

illam volendo,aut

biiit

impe-

aliquis habec

I

V

M.

y&%. Phyf ( vbi

videtur dicere nihil nouumfojfe

ejfe

immedtate a Deoyibinoncontradicerejic^t teneatnr pofaiffe Deum caufiim fortuitorumimme~. diatam-.quianon negauit %.Phyf.aliquid de nouo iminediatefieri a Deo abfolute ^fed manetftihus caujis aliis ailiuis

,

&

receptiuis.

Eedem modo pofuit animam de notio creari ob

ttones nouxs materixyfimbus pofitis.Deus neceffario fecHdiitn

difpoji^

ipfum,eam creat.Vide Doffore

i.

d.% (j.yn.6.& %,vbiagitde opioione philofophorum^qttod Deits omnia agat neceffarto,tjuod-. (jtic

ifui^tjuid agit

immedi.tte,fecundum

eoSyeji necejjarit(m,&

d.^t.& fupra q.

1

7. ».1

6.& k

Deum omniafacere immediate Jine aliarumcau~ firum 'Oncmfu. Hac de Philofophoru opinione. Ex tfuibus patet quomodo a/i<juis pojfet ejfe benh fortuaatui^itiamfi mundpti ejfet abaternoiquia effeSiuifortuitiin aelum velin Deum refern.x9.vbi tenetnon

ejfe

demonflrabilc,poffe

,

renturfccunditm fidem tenendum

neralem

,

iuifta

det cuilihet Jmpctueiia /ffffndnTff

(incjuit

Docl.

)

Detim habere de omnibus prouidentiam ge-

cjuam omnia agunt fecundumnAttttas fuasy&fpecialem, iuxta quamprtui^

hominum,fcundum fua

occulta iudiiia,& aliqua meritafibi nota.

C[ Eddc caufaextrinfccahuiiirmodi cuentijs fortuiti fecundum Ariftotelcmvidc}!js»t dicetidum , (juod natura non eft caufa eius quia natura ed deccrminaca ad :

vnum

Se»tus

fii^

''^'onet •'*'**'•

Qu^ftio

XXI.

545

&

connexionis. Euentus autem fortuiti non videntur habere conncxioncm, nec ordinationem adalia:cr2o naturanon cft caufa fumcicns,& completma eucntus fortuici.

vnum/altem vnitate clufdem ordinis,

-^'^'li^-nvef-

^!r n"^'n"* ' ,^^,^^

Item tunc fcqucretur , quod fortuna cfTct caufa pcr fe. Item , nullus dicitur bene fortunatus , quia impellitur ad volendum aliquid ad ,

quod confcquitur bonum

,

nifi illiid

bonum adipifcatur

i>on poteft,nifi caufa: intcrmedije concurrant ad

;

fcd illud

bonum

adipifci

hoc:cum crgo natura non poteil cfquod clt aliqua

fccaufafufficienshuiusconcurfus,naturanonfufficit:idc6fequicur

j^

caufa cxirinfeca coniungcns Sedjquac fit illa caufa extrinfeca fecundum Ariflotclcm,eftnc ccelum,vel Intclli-

gentiamoucnjcoelummediantecoelojVelDcusipfeimmcrdiatc moucnsrDicendum C\ nihilfit efFedusfortuitus, nifi illud, ad quod caufilitas cccli poteft fc cxtenderc,tunc noo^ft neceffarium caufam inquirere nifi cut lum, 6c moucns ccclum 8c hoc videcur probabile quia nihii fortuitum videtur in hominc nifi illud ad quod caufahtas coeli fc extenditmediate,vel immediate. Scd primum non credocflc vc- -^^ ^»/'rum,quia aliquideft in hominc,ad quod caufalitas coeli non potcft fc extcndcre, {\- ^^""^^ "'» cutcfl volitio ,nifioccafionalitermoucndoappetitum fenfitiuum iccimdum cuiiis ^" '^^'''^'^"

quod

,

,

,

,

quia non poceft volicioncm cceUi attingere,nec etiamcaufasadeiuscaufationemconiungerc idcoallquidcft inho- cj.i.

inclinationcm apta

cft

voluntas inclinari;coelum ergo

,

'J"u

:

mine ad quod coeli caufalitas non poteft atcingcre.Et fi dicerctur, 5^ forte verum cft, quod nalius effedus fortuitus cft in voluntace, & coniund is volitioni per accidens, fcd tamcn caufalitas cceli ad omnia aHa fe extendit, &: fic non oportct aliam caufaiii cxtrinfccamponere, nifi coelum,&: Intclligcntiam moucntem cceum,^: Deim moucntcm mcdiate,ita quod fi Ariftotclcs videtur diccrc quo J tale prlucipium fit ,

Deus,debctglofiri,vcrum

cft

mediate.

Si autem aliquis cffcdus fortuitus ponatur in volunratc cum ccclum non poffic talemcffedumatungerc neccaufas adcaufandum ipfumconiungcre , ncc aliqua Intclligcntia creita tuncoportetcffeftus fortuitos in Dcum rcducere quiomnia ,

,

:

,

prouidct,& coniungic caufas mcdias ad cffedus tales fortuicos caufandos. Sed quomodo hoc potcftcoucordarc cum principiis Ariftotclis , qui non vidctur S.Fhvf. t. ponerc aliquodnouumimmediate effe a Deo:vndc ipfe ponensmundum xteruum S-f^i^nonpofuitmotumpotuiile effe nouum,nififccundumparces,itaquod toiusnon po- ^'^f'*p^-& ^ ifta conclufio poteft depcndcre a tribus principiis , primo propter tuit effe nouus, immutabilitatem primi principij,quiaprincipiumcftomnino immurabile:id;o nullum motum,nec mobile putcft immcdiate de nouo produeerc,quia alitcr fc habercc '

&

nunc,quam prius. Scd non crcdo quod arguat folum ex immurabilitatc agentis-.imo oportct addcrc aliquidcxpartceffetl.iSjficquodagensimmutabile non putcft immediate caufarc aliquidnouum akeiius

rationis.quia aliter contr.-.diceret fibiipfi

:

quia Intciiigcncia

omnino immutabilis,fecundum cum, caufacnouam partem mocusjncc piopt< r hoc cftmutabilis,ncc"fadhuc fufficit,fcd oportetterti6adderefic:agensomninoimmu- ^'- ^'"' '^''''' tabilc non poteftcaufarc immcdiatealiquid nouum alicriusrationii,nulla pofir.^di^"J^ ucrfitatc in mcdiiscaufis adiuiSjVel receptiuis:aliccr non habcpet piopof:rio Arjfto 'n tclis veritatem:Si enim caiifae intermediaradiuiefintdiuerf.cclifpolitionisin agcnirnmHtAbidojVel paffiux diuerfxdifpofitionis in rec ipiendo :i-0£eft eftl- duicrfitas cffcctuum: Utate, DcU

^

daco qu6d I J.

in caufa

nibd pojjf prima nulla fit mutabilitas,vcl nouitas aliquo modo, Ariftotclem qu6d agens omnino immutabile non ha- P'^^' '^^

Dicemus ergo fecundum ,

medias vidiuas , vel receptiuas diuerfa: difpofitionls , non potcft caufarc aliquid nouum altcrius rationisjfcd aliqu \ iftarum conditionum dcficicntc nou habcbimus fccundiim Ariltotelem vndcconcludamusaliquam nouitaicm in Dco. Dicendum crgo,qu6d non contradicit fibi i» lihelio dc hona fonnrfa Sc 8. Phf-fccundCim quod aliqui volunt fibi imponerc quia fi fccundum primam viam fufHciac omncm effeftum foi tulcum reduccrc in coelum , hoc non pcuiit altquam nouicat; m, vclmuti^bilicatcmin Dco:quianon caufacDcuseftcftusfortuitosdc nouo, nili mediante coelo, &hcc noncftcontra eum dato etiam fccundiim aliam vi.im, qt od oporteat aliquos effedusfortuitos nouos rcduccrcimmcdiatein Dcum adhc.cnon contradicitfibiipfi, quia ccrtum fuit Ariftotcli fccundum fua principia anim.xm intellediuam cfle a Deo immedi*te:8c ad hoc attingerc potcft r.itio naturali> cum i;c bens

cauflis

*""*^'

yH.nulhtw.

,

:

:

^'^'''^"^-

:

,

ScotiOpir.Tom.:^/.

Zz

t

inmioriahs,

"'

"]

'* ' «^

'

Quodlibet.

544

ita aliquld nouum potcft immediate cfTe a DeOj<5£ camen non conti alecundum fua piintipia. Sed quomodo eft hoc poffibile Dicendum quod immutabilitas agentis excludcndo caulas aftiuasintcrmediaSjVel rcccptiuas concluditui-rccundum Arillotclcm quod non poiTit ficri aliquidnouum altcrius utionis fed li vna condiiio defeceritjfcilicet quando caufa; intcrmediac adiua:, vel pafliua: diuerfimode fe habent in caufando,poteft caufarc dc nouo aliquid alicrius rationis. Sicciam cffeftuscaufandusfiteiufdem rationis,pote(l Deusipfum caularcimmediate,nu!Iapofita nouitate

immortaUs,6c dioTt libi

?

,

,

:

Jll.iiKuitit.

ineojproptcrdiuerfitatcmcaufarum receptiuarum, ficutSol immediat^ loluit glacicm&coagulatiutum nulia pofitanouitate in cq3 itafccundum Ariftotelcm hoC corpore organizato,Deus neceifitate immutabilitatis * caufat hanc animam:&: prius

In^iMtift

non :quiamaterianoneratdifpofita, ficucnec

,

aere, &: in

aqua

& aHum radium'in

Sol caufatalium,

pioptcr diucrfitatem recipientiumjfic in propofito,Dcus inHuic

nifi

:

inquancum porcft,fccundum Ariftotelem &quiaifte eft non, ideo Deus impcllit iftum ad calc propoficumjad quod confequitur commodum,illum autcm non impcHit quia non inucnit in eo difpofitionem illam,quam diximus prius. Et ipfa pofiticr Ariftotelis de hQnnfortuna ftat cum pofitiovniforraiter in quodlibcc

:

difpofitusjille

:

ne Detif

»m-

via fortttitt fpeciitli pronidc/]-'

quod Deus non poccft caularc nouum mundum, nouum motum (ccundum fuam cau(nlitatem.

Sed fecundum fidem,&: veritatem dicendum cft quod Deus habens prouidenregit rcs, fccundum quod natas funt rcgi fccundum quod dicitury.de Ciu.c. 5 o.Stc Deits rcs cjUcti ccndidit &c. tamen practer iftam gcncralemprouidcntiam habetprouidentiam fpecialem cx quadam cledionc lccundumquam prouidetvnicuiquehomiuum,fecundum meritapraefentia,velfutura, &: ,

tiam generalcm de omnibus

,

:

,

,

,

tia pro-

uidet

,

ra-

tionihus fibi cognitis,

nouum

vcl

fua, 8. Phyf.(c\\\cct

ccBlum,6c

occCilca

nobisjtamcn

quod aliquando

nobii occttl-

Confo.profi 4. ita

tii.

hil

fibi praefcntia

:

quia eius iudicia funt fempcr, licec occulta ira quam profpcritas, fccundum Boct. ^ de :

aduerfitas plus proficit,

quod

licct

ponamus aliquem bcn^ fortunacum tamen ex hoc :

ni-

nouum ponimus in Deo:vt diftum cft, Et fic patct ad racioncs.

F

I

N

I

S.

ADDITIONES QViEDAM AD QV^STIONEM rcptimam immediate aute

illudj

lam conjcqtienterj^c.

D Solutiones iflorum obic^oritm

proprjeidr

Do&oT

hoc effct perfe nota.

remittit fe alibi.

Poteft

lefffts viatoris

pofit eiffitis naturalihus co-

fcffct perfe,

non tamen ex

Me- Cognitio de Deo excedit cogniticncm Philc- Mecafvh.dc

Adtertiiim dicendum , quod cognitio

tamen dici ad frimum negando confetjuentiamy qnia licet intel'

t/ir/jen

taphyfici

fophi dc Deo:tam extenftife,proptcr

mtiltitti-

Dco d.it

gnofcere ibi

ejfe

perfe&ifsimam voluntatem^

tamen efi fer conceptum imperfcilum: Pcr concc- qtiia non efl inconueniens fer conccptum im^ ptum fini- prfe6ium cognofci aliquid effe ferfeclifsitum comum:ficut per conceftum fnitum cognofcitur hoc

gnofcituc jnlinicHm

^

ideo nonfequitur infnitum quodper talem rationcm veluntatis , quam

aliquid

effe

;

viator habet ex legc

communi

,

pofsit tan-

quam per medium euidens apriori cognofcere Deo

ineffe

omnipotentiam.

dtnem p.ifsiontim, wlpro^rietiiium

lofophi de

nionem^^^perfcciiorem modum cognofccndi.

co,&:

ccdendo pritHam confequentiatn

,

cJ'

confe-

quens adifium tntelle^um^quod tMetaphyfictts potcfi

re,quam

ad altiorem cognnionem

cjl

iVa cognitio, C[U\3j

fifficit nattivalis

,


attinge-

qttam iion

vel Vhilofophicm

.tttinge-

Nam in cognittone quia eHdare Lxtitudi-

nem^excefi'nmfccundHmmatus.,& minus^ tdeo atm tam intetifiue qttnm extenfiii}

ganda:quiaetft Densfit resfimplicifsimaxnon

vlteriHS inferiiir \ er^o ^olefi .ilingcre adco-

ftt

de maiore

tarnen omnis contepttu

,

,

qucm

nos habemtn

de eOyeftfimpliciterftmplex^& ideo non oporttt

omntm

propofttionem talem

ejfe

per fe

quo-

Etper hoc adformjm argtimenti diiatnr,con- modo?

minor videtur ne-

tercunque

tionc Phi-

rtim,qnam inlerfmCy proptermaiorcm perfe-

re.

i^ dfecundum dicendum ef,qHod quali-

cognita-

cxcc-

cogr/i-

:

,

gnitioncm proptcr quid

,

&

ncganda

cfi

ccn-

fcqnentia de demcnjfratione quia,crf.

ADDI

54S

ADDITIONES AD decimam quartam

A.

^j^fi

^^'^f^^o entmfpecies coloris

*^^ deturfcut ^uando '

vitrum rubeum ,

radius tranfitfer

rttbor apparet in pariete

fofito'.^ ille rubor ita vifus

non tU

ratio

dendiruborem in vttro tfubprepria

fed tantummodo diminute

modo , mftper

vi-

,

ftt

opacum interpofttum

fed

otulus

,

&fii etiam debitx

qui tn determinato

vi-

Jitu exijtens videret alhum infpecalo

vel forte nullo

ad

illumy tanquamfmilis iquando autem fpecies

obieCitmfubprO"

prm raiionefua.ipfa non esi perceptaperfenf»m,fcut apparet manifehe in

etiam videri ab ipfo extsiente tn aho ftUy dumtamen mediumftt illuminatum , <^ non dtftantia:

collatitnem huius ruboris

fenftbtlis efi ratiofentiendi

n. 2.6

op-

ratiofity

vifione recla,

M

,

idem adfecmdum

XEMPLVM huitu dffartt infen-

^i^^il y*

TI O N E

finem ante

illam particulam

Et per

^S

QJV

circa

,

,

atibt

non vtderet : quianonft vifio iftay iltopun^o , ad quem peruenire poteft

exiftenSy nijiin

qitifemper eft in eadem fit, cum radio incidenti<eyC-r cum ipfo conangulum aquatem itli anguloy qut in-

radius reflexits perficie

ftituit

tereipitttr inter

radtum incidentis,cr

corpus. .

fuperquodtnctdtt.

J^^^^^ ^„ aere proqua Ipecuta non (unt jormatttcr perfpicuaji- pinquo ^

vbi ntbtl videtttr in medio inter colorem, (^ oeulum-.S'

tamen

eji ibi

mul-

fpecies coloris

Sed contrailicet hocfit ibi;in vifone tamen refexavidetur yquod ipfa fpectes videattiry ^uia hocquod videturyapparct videri tnfpe,

c^ tamen in

cies eft ratio

fita propria

,

tali vifione reflexa

fpe-

fcntiendi ebieclum tn ratione qtiia

obie^um videturfub pro-

pria ratione vtfibilitatisfd-.ergo aftmtlt

,

in

Deus videri per medium tamen fub rattone proquafifpccuUtum

propofto poffet

:

-5-

Ipccies

in

f"

^

Sed htc dicendumyquod f^lacen

in pcr-

fit 1'^

rubiediuc.

C^cd:i\i:if\iAlib./^.C2i^.^\..exintentio»ede('^^'^'"''t

quod fpecies non efi infpeculofttbeft ihi , vt terminans aclum

ic&iucy neqtie

ttdendi. Et breuiter oilendi potefl vnico expcrimeiito

:

qnia quod

altcithi cxiftcns

videtur ah oculo txtstente in hocjitu

Scoti Oper.

detur atiquts cotor tanquam tn fpecuto:^ ta-

mcn

non recipitur Jfecies

in ifiis

nonefi nata

coterisiquia

reiipi nifi tn perjpicuo

tantum-

mcdoiergo hic retipitur in aere propinquo ta-

:fedvt tbi non poteft terminare quando etiam recipitur in fpeculo

ltbu< Ipecutts

vtjionem

:

perfpicuo vttreo

,

adhuc

ibt

non termtnatur

ad atiquid opacumfuppofttum:putA pltibumyVet attud hutufmodt. Dico er^o quod vtjio., ntft

tn vifione tali fpecutari fpecies non eft vtfa:

pria obiectiua.

Vtrum

quod ali-

cut in calibepottn,,cr argento polttoj^ene vi- 'pcculis.

tiplicata.

culo

Patet etiamproprfitumper hoc ,

Tom.

X J I,

,

fcd tantum ratio videndt obteilum tltud.,cuius cft JfecieSynon tamen per tineam rcciamy Jedper lineam reflexam, Vnde obie&um qutdem non eft pr,tfens oculoper tineam refiamy fcd reflexam concnrrcntem cum reiia in

in fe

ftincio

poteft

qatheco.

:

vbi

eft concurfus radij vifualts cun^

ADDI

548

ADDITIONES AD deciniam

odauam

De Jecmdo 6K^3 |E^5

OT A

aitod vltra naturalem

'4/^»»

voUtioms

inqmfttum tns

^u/e

,

,

bom-

qux competit

Jibt

maius

, (jr.

minus , pr*ter illam

triplex bonitas nnoralis

eli

fecundumgradmfe

Q^id

Prim*

cft

ex genere , ijUte ex hoc ^quod tranfit fi-

dicitur bpnitas

competit volitioni

cx **

^^y obie£ium cenueniens aiiui diim diSiamen re£iA rationis

,

tali

,

fecun-

^ nonfolum^

quia conueniens aiiui tali naturaliter yficut

Sol vi^oni;^ h^c ejlprima bonitas moralis:

qud ideopotefl ictialts

dici

ex genere:qui4 quaft ma~

rcJpeBu omnis bonitatu pojieriorif

Jiue vlterioru in genere moris

:

nam a^us

tranfiensfnper obiedum conueniens

efl

quafi

ipfe aiitu in genere natitr^

re

;

tfd in genere

quia iam habet alicjuid de

illo

gene-

potejjt dici

ex

lircunflantia

hoc

,

bonitas virtuofa yfiue

qua competit

cx quodipfa elicitur a voluntate cum om,

volitioni

nibtts circunHantiis dtElatis a recta ratione

debere fibi cetppetere in eUcien4a ipfam

fium enim

Dionyf

M

contrahcntcs bo-

dtne

ad pramtum qu£ .

or^

,

conuentt aiiut.ex

^ I I r r j I t hoc quodpr^juppojtta dupUct bonttate

,

j-

dinata,

/4«»

quod

eft

primi

,

cundi

,

(jr

gratia

4.

efi

:

be-^

ex caufa integra ficundum

dc diu.

110.

Et ilUtd efl quaftin

ffeciemoris ^o«»/»:(juia

,

Excmplum ExempUim fe-

vel charitas.

dare eUemoJynam.

dare eUemofynam pauperi , qui eget

.

in loco^quo potejl fibi competere propter

amorem facere

,

Exemplum

Det.

terttj

,

illud optts

non tantum ex incUnatione naturaU^

ficut potuit fieri in ftatu innoceatii

:

(jr

for-

tcpoffet modofieri a peccatore , fi adhuc peccator exisiens te

,

^ non

poenitens

ex pieta-

naturaU moueretur ad proximum, fed tancharitate

yCx qua faciens

eft

refpicit opera eius

i

amicus hjictri-

plcx bonitas e^ ordtnatadta quod prtma prafupponitur fecundx ^fecunda

tertitg

,

(^ noa

ccenuerfo. Hutc tripUci bonitati cerrefpondet fffaUtia. Prima fiquidem eft maU- Triplcx ex genere quandofctUcet aBtts qui tan- malitiaopfum habei bonitatem natura ex primo , ex po'"^ "'7

tripUx

pnta iibit6ium debitupt aClui.

Secunda

cjuid /

E

Tertia verff bonitas pote/i dicimeritoria^ Tiiplcx ""^* ^'in „

Dei , inqua,ntum

3ooitas

ON

ftue zr^tuita in acceptatione diuina

tumex

,

I

numexgcnerc.

Jiantiam moralem ; (jr ita quafi potcntiale non omnino fic extra genns moris ficut fuit :

virtuola

diffcrentias morales

formabilis per quamcunque gjiam circun-

moris

T

ante illud.

diiia eUcitur conformiter primipio merendi^

habens. 4-

iE S

prsnctpali.

etiam contpetit cuili-

iet entifofitiuo ^fecundum differeatiamfuA entitatis

QJ/

iam habcc omnes

tia

,

confiiiui ingenere moris habet ma- ^ 'f ', l"*' j „ . quia tr&nftt fuper obieSium dtfcon, ^ itentens-.putaft odire tranfttfuper Deum. Se~ 1 2.

quo debet

Utiam

'

cunda autem maUtia ex aUqua

eft circun"

ftantia deordinante aCium^ Ucet habeat obie"

£ium conueniens. Tertia demeritoria.

CONCI

549

CONCILIATIONES LOGORVM libetis

EX QVOD-

Scoti , cutn

aliis

eiufclem

Dodtoris locis,qujE inter

fe

apparenter opponi videntur.

AD LECTOREM. ^^A^

attente perlegerem Quodlthetortim

doris fuhtilis textum nes Leuchetl

,

,

Gadtj ^

Do-

^ curfim ^ Tartarett expofitionesy ,

ac per occafio-

ac Paduanl Grafits contradictiQnum libelium, iudicaui

quA

pruipua

loca

,^

tn

loca,

,fi

cum

aliis Thilofophtcis, 'vel Theologicis ope~

vnum

a pr&fatis

Scptifiis

tn his apparenter diftdere vtderentur

dodrina eiujdem ^Dodoris in rthus ,notarem

grattftmum futttrum

coUeBa breutter foluerem :

auHorthtis veluti dtftdentta

collegt

crgo

lam prtdem

ohferuata , omifis multts , quA minoris momenti vtdehantur

,

adiunxi , qux, ex propria ledtone , notatu digna occurrcrmt.

quibus Solui,

^

qua hremtate potui ,fingula , Do^lorem Jecum vhtque conctlians , mentem eius plerumque , vhi res exigehat , ex contextu apenens atans determinat} , non tantum diflinCiiones , qu&fttones vt altj ha^enusfecerunt , fed articulos ,paragraphos, verfum,ac numerum, *,

^

tam tn

hoc,

quam tn reliquis

renteroppofita

,

Scoti operihns

,

,

vtfine lahore loca appa-

infuofonte , quando Ithuertt, examines qu& ex

dejumpft, plerumque aliter,femper hreutus expedio.

tum

ejfe

Qftod te moni -

volui{hentgne Leiior,) vt, quando noftrafolutio

non arnfertt , ad

altis

,

velpaafi-

Audeo polltceri coUeBtonem , tis qut Dodorisfhttlis do^rtnam exa^e perctpere , penetrareftatuerunt ,magno vfiii futuram. Fale,

catio

tUos recurras.

^

Zz

4

E

X

.

Conciliationes

S48

7.4.1.C0».!. ait diftindliflliHamcoeffitioncinha- ». , , bcri poflc de Dco a viatorc, line eo quod tcndat Angeloruet

EX QVODLIBETO N prxfacionc ad

I.

quod

§lut. eftpri-

emif

in eius cxiftc^itiam.Rcfpondetur

I.

f;iin,quia loquitur

qiiodlibcta dicir,

,

advlt.

&

crcatumji ic,&'ib alio.nccclfarium poflibirc, finitum , &infinitum.

&

& non quantuiji:e"rgo

Refpondctur, hic

agit

dc

fi

,

perfona diuina

ftcret

;

formalitcr iu-

cftet

,rclatio pcr fecxi-

vbi pcr infinitatcm probat cxiftcre. Rcfa poftcrjori.

CoNCILiATIO.

III.

Art .1.^. De ifia ejfepttan

cittc tea.\i:!i'nodltheto JIq

.

J

ait

.

cflentiam efle •^"

tur

aiioquinhoc.nihuefict nngulare,quia Dee. cft conceptus iimplcx,vt habet

5c

,

ctiam diflinitum

Scot. .di/}.^.e].i.^.Adfecundam ^».£/?.».ii.OpI

& acci-

plicitcrfimpliccm, quia quicquid concipias.fiuc

tesin

Dcum, & creaturam,

dens.

Quifnam ordo feruandus

dum Scotum.

,

:

fubftantiam,

in iiis,& aiiis di-

Tem,C^^.}<J.,^.i.«.8.j).infccundnm quid,&c pliciter.cJ'^»/;?.!^. ej.i.n.^.C. in

Vide

Met.

c. 7.

vnum,&

varias cntis diuifioncs

^"^

4ntrinf»cut.

primo modo pcr fc,& idem

"-^- ^°^

'?'^*

ijuid Logice,n.

1

Dei

:

"^'^

*jl'

,

ait j

.

difl.

modum cxtrinfccum exi-

Hanc partem tenent Leuch.& Tardi^a /ocrf.Radato i.Controu.i.a,^.S)':c6tus,& VVallo in formalitat. P.Smifing.rr**^?. difi.i.q.i. Scd oppofitum habet Scotus vt videi

eirc

ait

hoc

Deum

cum ait cirentiani

clTc

conccp-

.

&

Aliter dtiitur. Ciim aurcm dicic Dcum non haberc conccptum fimplicitcr fimpliccm, fntclligit de conccptu nullo modo refijconftat

e.x

lubili in

plures:quod verum eft.Dices,conccptiis

§.

rejiat.

taict.»«

infinitum,quam

,

tur conceptui rcfoJubili in conccpcus detcnuiadlus^vt n3bilis,& concrahencis,fcn pocenci.^,

de Deo Sed

ergo ipfa exiftentia non cftmodus

turi, MJi.S.tj.^.fi.tt.i^. vbi

miiic,

fimplicitcr fimpliccm, imelligit vt oppoiii-

11. §.

cxttinfccus.

e(Ic

increa~

cflc cntis infiniti.

j.

i.d.i.
pi'Cdicari

,

rcm qucm de Dco habcre poirumus pro

II.

9^ ijuodl.6. a.i,§, Nunc

"vbi ait ar tcrnitatcm cllc ftcntiae

fimpliciter fimplcx,vt /«»»»»««»

&

fiin-

tum

eTcdc quiditatcDeii& idem.habet

noncrit conccptus propriui

1

Art.i.^.Illa entitMjfj.^.ad i.ienct cxiftcntiaih

"*' "'*

non

Rcfpondetur

fftfilMeius

,

tttm,infinitum,immenfurn:vnde .difi.^.^. 1 .n. 1 7, pcrfertiobencait, conccptum nobiliorcm ,

diiicr-

apud ipfuni

CoNCfLIATIO Unexrfle».

tur

& habcns quidita-

,

vcri

,

Deo,nifi add.imus aliqnid.quo conccptus reddi-

Pra:tcr loca citata i.difi.i.(j.i.n.ii.

diuidit ens in quiditatinum

fiim.

cntis ,^boni

prxfcribetc fccun-

difficile cft

('«bia-

rationem primamJimplJcitereflcndi DeQ,& Ujr- ^"'loacepia quitui de fimnliciterfimplici;«^>.{. AHterdici- r^ir"""

pofitum habcr i^.t.tj.i.num.^. Vbi aitqu^d dc Deo pronnncnullurahabcmusconcepcuiii fim-

uifionibus cntis

",

ait

fccundum rclationcm

primo , pcr pafEonesin vnum,& multa.Prim6,pcr quiditataphyfici, in finitum,

*TJn

habeii

cqiitradidio.

cntecommuniflimcfumpto:^ quodl..^. deente quoad diuina. Secund6,dici poceft qu6d fumcnAoprimum pro adttc^uato , omnes ifta* diuifioncs funt primx. Prim6 modalitcr Theologice , in quaotum,& non quanturajprim6 modaliter Mc-

& inhnitum

fcietia viatoris,qua;

finira

pondetur,incellige id

Se(lquodl.^.prm.& 1.^.5^.^.1.« 5;.ait,qu6d primo diui^iitur in realciS»: rationis:&^;W/.f ./«<, in qu^ntiim

etiam cx- vinbuu

tis,& praffcntis. Diccs fccundo, Scov^,d.ii.ej.i.

prima fui diuifiocrcatum in in-

in

de

ibi

,

& facialitcr vi-

poccft cicra vifioncm.vcl intuitioncm rei exiftc-

cns, fcu rcs

ne diuidicur

di-

I.

cludit cxiftcntiam vt pixfentem,

CoNCILIATIO

ma

,

pcr prius

cxiftens^fed infini-

(ecundum cum .eft modus inttiniccus Dci tbi h-iy. quodl.^. & ideo hanc partem tenct Bar<

fimplicitcr fimpley pcrtinct ad perfc(3:ioncra:er-

go Dco conucnit. Rcfpondctur,

modo

noftro

Deum

vt cft

ita eft in re, (cd

Conceptia

non concipimus conccpcus non ita

fimpUciter

inteiligendi,qui ,

perfcftior cft

fif^P^ix,»»

quia plurcs cntis perfeaioncs ccynprc- cZ"epl^\oa hendir, vt in cxcmplis : conceptus entis cft fim- fimpUfi, plicitcr fimplcx , fed m3ximHmperfe£tus , quia

fimplex

,

cxcludit alias perfcdioncs : dicitur tamcn pcrmifliuc pcrfcdiis.quiacompatiturfecum innni-

tfls

&

gius i.d.i.^.t.^.Exhis.V3.VLeat..4iff'i^,c.i.

tacem. Vide

May-

C ONCILIAT

XQn.i,d.i.q.i.a,& (jf.y.Primam partcm magisad

mentem

Scoti efle

puto;quam ctiara lenent Vi-

guerius,& Paulus (criptor in 1. locumcftatutn,& (jiadittt

An

infnltiu

fit prior exiJiinti/t

Dei,

& quid ritatt.

hoc <juadl.

tatcvel hzcceirate:cxiftentia^'autcm

non eft

for-

malitcr fingularitas.vel hzcceitas. Ibi potiiis vi'

de

jgjyj diccrcquod eft dc fe exiftcns, dc fc infini^* *' tus,& (k fc hicqu^fi hoc ordine. Se^ quia forti ip(a fingularitas cft dc cflentia Deiimeliiis dices

Scotum loqui fccundum impcrfcftum modum noftrum concipiendi quia prius c,oncip1mus iil Deo id,quo diiFect a creaturis, &hoc.cft infini;

tas,non fingularitas. Dices, Scot.i.
Angclo notiriam diftini^am ab-

(Iradtiuam diuinz eflentiae

:

ergo exiftcntia non

QHAlitfci*».

de ehis quiditacc , alioquin incuitiua. Rcfpondctur, dicitur

ti» diftinSa

non

eft

** ' 2>(i haltiri '

Art.i.§

Narn

cil eiTcnti*, vt exiftentis,

illa

notitia forec

^bftraifbiua,

quia

& prxlencis, non

TCt6i Vt abftrahic ab exiftetia.()omr^,^uia quodt.

Scot.

i.
j.^.z.».i j.

IV.

10

contradiiUo,». 10. ait,qu6d vita

intellcftualisjfcu intellcftualitas cft dc quiditate

Deiivcl eflcntiat

Ad locum obicdtum,non ditpi; itififiitatem cflc priorcm cxiftcntia j fed qu6d cft prior fingulari-

^M4/?.n.6.tribuit

addidoncm ad

duiinat.it.i

intellctftualicasintrarct 1

quod

fi

dcfinitionem.Idem habct

modum in-

cipalia, ».55. ait, tnteUeUualitas dicit

Rcfpondctur , hoc loco fumit fic eft quafi intdlcftualitatem pio potentia , ejfentit.

&

modus intrinfccus, non propric attributum. Dc quo videipfum i.d.i.q.j^. quiaacctibutafiipponunt rcm in fuo ejfe intrinfcco pcrfe«a:am,& per moiium qualitatisadueniucvt fiipicntia,iuftiti«.

&

Sed hk, in Repottatis fumit intcllcftnalitati pio natura inteile(2uali , & fic eft de quiditatc Dci. Conira.quia ih loco ad oppofitum coparat intellc«flualitaterti lationalitati icfpcftu

hominis:

eigo non lumit eam ^to potcnlia. Rcfpondetur, fionfoparat in rigorc, alioquin nondiccrctcflc

mbdii intrinfccum.ficut nec dus

incrii^(ecus,fe(i quiditas

j^tj-'!*

dcfinirentur; j),i

.Report.d.^s.a.Offid i.^.i6.folucndo argu.prin-

trinfecum

^* ''""''':

rationalitas.cft

homints

:

mo-

comparac ctco

V

.

Locorum Quodlibetalium. ergo ineo tantum

homine rationon eft attributum, voluntas in Deo non funt attri,

quft.d ficutin

citMto artic.

C

nalitas prscedit atcriDuta,& fic

intelle6lus,&

buta,(ed praecedunt ea, ficut infinitas

,

& fe habent quoad hoc, Dodor

vt ibi ipfe

ailcrit.

Vide

hic Scholium fextum.

CONCILIATIO

Diitinit.

primam,D*«i *»/r,tenet

i.difl.i.q.x.n.^

&

^.d.

Rcfpondetur,

7.<]ittfi.i.n.j.quitfl,}.Prologi.n.i j.

hic loquitur in ordine propofitionum neceliariaium,ibi contingemium.

CoNCILIATIO VI. Omne ntttiEodem ar.^.Ex tflo/ecHndo,n.-;.Omne notionsU *» rel*- nale eft relatiuum ad intri,&: econtra:& ibidem in.

tiuum *d tr».

tn dfiinxugf«

tx n»ttt-

eft commune tribus.At i.dtfl. De quano dico.nH.^. ait quod Filius cft

non

eft talis

& fic non eft

,

,

diccns pcife-

CONCILIATIO VII. Eodem art.i.^.Secundaratio,n.^.(^ ^.Secufida ratio,n. iink attribiita elTein Deo ex naturarei, diftinfta.Quod fuse probat i.dtfl.i.q^.

diam,&

ergo

tantijm ait id

,

fcd fotmalitatcs funt rcalisates,

quo

(cnfu Caflio-

ibi citat)in Pfal.^o.vocat mifericor-

iuftitiam Dei,duas res.

CoNCILIATIO Ibidem ^.Tertia da intcncio ie(5la

for-

diftinguantut for-

fi

& realiter. Refpondetur

ratio,n.\

intenttofit eft paftiua

tus,

& iinclligcns.Filius autcin licct

VIII.

,

eft .nftiua

ejftnti»li4.

quam

prius

fit?conftituitur

&

tht Maur.& VVallonum ^.5

ftcrior

is

dicitur

qui ab alio

,

Patcr,&

Filius

cft

,

c^turtionter

,

quam

in

ittfi»ni

quo.

& p.iternicas:

Filius

feu quara

.

gcnernndo, vel refpicicndo Filium , ipfc eft a fc , fci? a cjuo
,

id eft,

d.i^.q.^

n.<).

& i.d.

1.

q.i.a.t.&qHodl,^.a.i.n.^. Bargius i.d.i. q.i. cxplicat illam propofitionem , Pater prms eff btatw,qHam generet\it3 viTater fupponat pro Deo, non pro prima pcrfona. Sed hinc (cquitur Dcu, quod rcpuvt abftrahit i fiippofito , gcnerare :

gnat

•,

quia gencraiis re diftinguitur k genito cx

Auguftino I .de Trinit.c.i.& i.de amma frA.-f.47. Dcuseft vcic,&realitcr Patct,Filius;& Spiritus fanftus,vt bcne ptobat Dodtor, ( & eft dc fi-

de)

I

,d.^.q 1.

EX Q^VODLIBETO CONCILIATIO

formuliftas, q.

deeme

IX.

ARt.extra Tunc I. §.

arguo n.

caufam

efl

11.

I.

ergo contradidio.

rem

les.intelligenda fttbieilum

pro hoc Deo exiRente in

natura diuma

, non inielltgendofitppofitHm ergo ad cxtri praecedunt notionaiia.Relpondctur, tantiim vulc quod ifta conucniunt ,non ratione :

eft

qnia incommunicahilitas Clnquic) ratio talium-.nam fi per impolfibilc tantum

u. Afet. faccretomnia adextri,codcm modo, ficut trcs faciunt,vt bcne Dotflor i.d.i.q.t.ar.i. vcrc tamcn pra;ccdunt produtftiones ad intra omncni produdlionem, & opcrationem ,fcn invt pofuit Auerrocs

fOOT.39.illa

tcIlc6lioncm ad cxtra,vcprobat

Dodor

loco

izm

,

quo aliqnld §1^" ,

eo cfi hoc

fibi

,

qux

vltima realiras formaliter diftincuab

ipfa:

elTc

dc

ill^uid

tftextraeau.

fe

per haecccicaiem

Refpondetur hic non vulc , fed bcnc per aliquid ,

fingularem

intrinfccum,efto form.ilitci diftimilum.Nc-

gatcrgo tantiimpcr pracdi(Stavciba rein indiuiduaii pcr aliquid extrinlecum

frgofruHra qutrftur quid extrinfecum.

:

fubiuiigic

ratio finguLiriiatu

CoNCILIATIO

ifta

,

ait

fe,vel cx (e:&q.(>. §. E'JtqHt.>as

ait i.d.i.qu i.art.i.n.i.CcJi i.d.4f.q

««.j. docet,qu6d Deus Deitateeft hic, & inillo conceptu nuUa includunturfuppofita,C^ hocmo
f>.

& tnteHe^um

ftrrtue/ in-

indiuiduamdc

i.^.Refpondeo

,

primo, quiafic ejfe noncoropetit ntfihmc. Scd z telUttwn, to d.^.q. i . fus( probat naturam non eirc hanc, vcl e(i hicprime.

ctcare,prardcftinate,& intelligerc creaturas. Idc

,

Prloritat ori-

expiiexplicari pcr inftans gints

gcneratio palliua

».15. docet indiuiduari

elTct vn.t pcrfona

Refpondetur.Jam

cft.

non

prior, a qno alnts, & povnde licet fimul fint natura

Art.i.§.SecHnda conclMfio,n.i6 docct notionalia inDiuinis pra^cederc elTentialia ad cxtra, vt

non efl

vcl intclli-

,

fic

:

prior originc

rcfpedu

t

fiippofitorum

bcatus

fit

cnim per generationc,

:

CoNClLIATIO U» prtceddt

fimul na-

comparaiio,quia duo ob-

& palfiua rcfpedu obieftorum. Obfcurum fatis eft.quid fit lecunda intcnlio fccundum Scotum. De quo vide eum , q. i.

^n Httionn-

fit

at

i,innuit,qu6d lecun-

nemadliuam. Rcfpondetur

VniHtrfal.

gencrct, vcl

tamcn pofteriusoab alio,non i lc. Diccs.quomo-

dixi prioritatc originis

ab intcUeftu comparantur. At videtur di-

nttionis,

ifuim gtnt' rtt.

vel rclationcm ad Filium:crgo antci nnllahabet

cere i.d.iy^.Contra opin.n.i. elTc comparacio-

potentis, vcl ailus

Itt

tura ii)celligcns,& bcatus.cft

gcncrctjvcl refpiciat Filium

fimpliciter.

dorus(quem

Pattr

quod licct fimul natura lit cuin gcnito, clt tamen prior originc iplb, & pro illo priori beatus,&omnia intelligcs,id cft, a fc bca-

Pacer

,

An

friin he»tus,

FiliusjfcJ

tiali.quod ell formaliter iiifinicum

feu rcs(inquicjfecundum qutd,

f»r»tit'

fit

in qut,Ccd

polTc conccdi

»/?«,». j.quodeft

non

nocionale,fedc(Tcntiale. Dices , ibi ad fecundum docet Scocus eircntiale cire ad fe , fed hoc non conuenit acqualitati.Refpondecur loqui de clTcn-

maliter,

X.

quonon

firbcatns,vcl intclligar, in

prioritacem,quia ncc iplc

:

O

I

&

notionale. Refpondetur,hiic loquitur de rciatiuo

fcilicct

AT

a.^.& i.d iS.q.^.ad primttm,docez,<]i\od paternitas , gencratiocxnatura rci funt idcm formaliter.nec prius intelligit omnia in fe, quam in Filio, quia pcrgcncrationcm Filijeft P.itcr. Relpondctur,lcnfus cft,non quod in aliquo inftanti

gat,

Sed ^.dijl.^G.q.^jn fir.e, admittit quot funt

com-

I

aqualis Patri ad intri , habetur cx fymbolo Athanafij,& tamcn ^qualitas eft cdcntiale , non

malitaies, lot elTcrcs

pMJliuii

t

.q.i.^.Quantum ad

riginc talis,quia

rti.

An fecuni»

i

do capi potcft,qu6d

^lionem

tttr

lio,(^ i.d.

icf.ij.i.§.

originis,& zqualitas

Mtrilu-

I

jlrt.i.^.Ad argumenta probantia,nH. 10. ait quod Pater ptiiis nouir omnia in fc,quim in Fi-

ait,qu6d effcntialc

&

An

NC

O

549

2.

prius pcrfcdle bcatus,quam gencret.Sed cjuoJl.^.

V. Art.i.^.De ifia eJfentia,nMm.^. ait qu6d hsc, 4Detiseji, eft prima omnium in Diuinis. Ide haAnht(Dc\u c&Jitprim» bet I .d.i.q.z.^.Ex his ad ^»ct/?.w.4.fed hanc efte fr*ptfiti» in

C^

i.

cmm:

per ali-

II.

Ar.i.j.De fecunda ratione «.8 doccr omnem intcllctftionem crcatam fieri per did>ioncin:feciis in Diuinis di(ilionc.

,

vbi intcllcdio effcinialitci prior

Quod

Ad

eciamait i.d.i.eji.^.

cft

ScJ quoJl. i.a.i. ^. Tertia Conclufio. qualis cft ordo rcalisintcr aliqua, quando realiter diftinguuntur , talis eft ordo

qu6d

fo rni.-i!is,vcl r.-itionis,quando formalicer, vcl ta-

tionc diftinguuncunergo

fi

in creatis

,

vbi realitct

crtmt»

fiip^ettit di-

iliontrtt

..dn- uih»

biuut n.ii. n.i6. ait,

§l>;»re irttelietiio

,

non.

di-

Conciliationes

550

Aidmgmwnv, dicere cft prius,quam intellige'

tcr

re,i
'f",

Art. x.%.

Htc propofitio

n.

1

III. , (^mdcunque

7. ait

plarificahilt eittfdtm rattoni-j pctefl

,

(^uantiirn efi

de fe, extendi ad infinita, fiijiaitttnde determine-

communicabilis , tribus tantiim perfonis communicari poilc. Rcfpondetur,qu6d cireHtia non piurificatur, ncqucctiam communicatur pluribLrs eiufcicmrade

eft

vt hic docet

tunc ad

Dodtor


fe

piocedant peribnx, id.i. q. 7.$. Dico

tionis, quia diucrfa lacione

&

cnim Filius pcr intellcdum , quomodo natus , & Spiritus landus pervoluntatcm, quomodo datus. qttitfi. n.

procedic

8.

1

C0NCH.1AT10 modo H.i^.

Ar.j^.S.Tertio

Q

fti^g"» qijafi

IV.

ait

proccfliones di-

fpecie ex principiis formaUbus,

nestiijlin-

qnia vna per mcmoriam foecundam,alia pcr vo-

iuumur

luutatem foecundam.Idcm

'X

ait qtudl.

1

6.Scd

i

cft

Sed

VII.

qu6d

,

Filius nihil

\.d.^. ^.t. fusc probat,qu6d cffentia

CONCILIATIO

VIII.

Ar.^.§. St qHtras,nu.i^. ait,qu6d efrentia,&: An inttUeHtfi,& c^en^ intelleftus non (c habcnt,vt principium propin- ti»

quum,& rcmotum.lcu

minus principale,(ed vt vnum.quoad vtramque partem .xquc proximum.At i.d.^.q.Z.^- Refpondeo, dicit intellcdu cllc caulam principaliorc obic6lo,fiue vt principalius,&

IX.

C ONCILIAT 10

Ar.^,.^.Sitjui>as,n.i^.e{lentia. fpiritualis

non An

I

niis cffcdliua

fux fimilitudinis.quam corpoialis. <j. i i.Scoti de anima,an»ot..^KcC-

<5£

Vigucrium

in

locum

illum.

CONCILIATIO G^oicutue-

Art.x.^.Tunc

vnxyi^ ^if /j^jf ^^ repugnat

illi :

ergo praiexigit in

eis

di'

Sc^Ld.yq.b.^. Ad qmft.n.c^.Aoctt Z"pon»t'du0 fi^"^*0""»ha:cceicatem eile principium indiuiduacionis, 4ifttnila. ficconuenic vm,rcpugnans altcri, & tamcn non prxcxigit in cisdiftiiidioncm.fed facit camrctgo contradi(ftio. Rcfpondctur , hic loquitur dc eo, quod fupponic duo,& rcpugnatvni, conueniens altcri ; v. g. de apticudine , qurt fupponic cntir.-itcm huius.&cilliu? animxrat in loco obiedto no fic,fi:d dcco, quod facit vniim , cuiconucniat,

&

rcpugnans

aliis

nac encitatem

,

patct

nec lacio cucis ina6lu,icd

,

qnia non

cft

ad

fe,

taiitiim in pocentia.

C0NCII.1AT10 VI. Ar.^.^.Ad Jecundum,& primo,n.i6. ait,qH^d

Vnde ViUm

Filius

nequitgigncrc.Idcm habet

i.d.i.tj.y.n.iS.

Scd ihidem ar i.prin.ex Aug.contra MaxirninS, l.i. habct,qu6d crtatore giHuit Pater,non Filiiu, neque enim nenpotuit , fed non oportuit ergo eft in Filio potcntia gencrandi : ergo adlu gencrat, :

quia quicquid poteft cfte in eft.

Refpondetur,

Deo ad

eft in Filio

intra

,

^diw

potcntia gcncran-

tntitas fpiricualis

Sc

;

loquitur de produdtione comiinicatiua cllentix: non negat eigoaliam pioHuftioncm naturxfpi-

non

cft vitalis, fed

communis omni

enti,faltcabfoliito,qu.a!is cftproduftio

lirudinis.velfpcciei. Id niltcm

fpiritualcra

tudincm

producerc

partialiter

fu.-im

ccccum

fux fimi-

eft

natura

fpecicm, vel fimili-

CScotus vult quod totaliter)

Angclus,& nnima fcpaiata non poffenc babcre vllius natur<e fpiritualis abftr.idliuatr noaliociuin

titiamiquia

hxc

Ncc

finc fpccie habcri nequit.

dici.poteft fpeciem fieri

a folo iutellcdlu

,

qiii.i

cbie(flum fenfibilc cccflicit partialitcr fpccicm intelligib

lcmex

Scor.i.(i./.
ni.igisidfaciet obiedluni fpirituale.

CONCILIATIO

X.

Ar.^.^.Adfecundttm,&primo, n.i6. air,qu6d diftiojid cft,gcncracio dc fe eft hxci& idem eft dc omnibus, qux funt in Diuinis. Ec idem aic i. aic

pi,vc coinmunis.vcipfedocct i.d.^.cj.-j.^.QHt di'

c«»r,«.;,concra D.

Tho.docentcm Angclum

clle

hunc. Refpondctur, vulc c-mtum ab cis abftrahi modum communem , non ver6 aliquid, cjuod fc habeac,vt natuia. Ita habct i .d.i6.§.Di'

dc

fe

co«Wr'"',''.4S.diceiispaternitatcm,& filiationcm ellc

dicquodpec \A,nee^ue enim no potuit ^ntelJigic,non fuit impotcns,fumcndo negationc chct.hic.vcl

10. §l!tidquid ejt tn Deo.efi de

i.d.ii.& i.d.x. fe hot. ej.i. vbi lencc pcrfon.im diuinam multiplicari,& a tribus pctfonis rationem pcrfonx abftrahi ; fi autem pcrfbna cilcc de fc hxc.non poflcc conci
Augtiftinus,«fiy«f enitn gignere non potuit.-itA Li-

:

ncn fCf

non cftmi-

quoad abfolutum, non ver6 quoad proprictatcm rcquifitam primx pcrfbnx & hoc fciifii ait di

,

podetur.hic loquiturdc produdionc vitali, qux ncquit proucniic immcdiarcnifi i potcntia^quia

ab eo:qu6d ver6 aptitudo fiippo-

animx

cittt

De qtio dixi ad

ritua!i,c]ux

V.

argH0,n.6.2Lit,fi aptitudo conuc'

aliijuid efi-

i.n.^.&ccivhquodl.i K.a.i.^.Si vero teneretur, fotcntinfn^

qnod

tum,

nntHr»

fpirituntis

priucipium alicuius produftionis, nifi vt coincidit cum inrellcdtu.vcl voluntatcSed ini.d.^.

ratio fiiadec,

pcr fuos terminos totales.Vidc Bargium, Liche-

ti^ui

xquc illimitata eft, ac intellcdlus diuinus , nec ei fubditur quoad exercitium,magis qu^m hicipfi.

h.ibccqtiod producit fpeciem intclligibilcm

in propofito. Vidc cum quod Pater eil a fe formali-

iiionis

frima.

creatis:& rationem dat , quia intellcdlus cft illimitatior,& vtitur fpecie,vel obiv'fto,no ccontra: Icd hxc locii non habent in cflcntia diuina, quia

& ponitcxcmplum dc diflTcrcntiisoppoficis.qux effe-.dc

fint prtntifi* intellc-

in(e,fiuein fpccie concurrat : crgo contradiftio, Rcfpodcturribi loquicur de intelle(3:u,& obicdo

fe ipfis formalitcr diffciunt,fed effc6liuc per ca,

ait,

uifi

nalcendo accipit;& Cic Spiritus faniSus nibil habetjuifi quod procedendo accipic

q.

i.d,z6.n.^6.v\ii

nihii

hahtt

cencem,Filitis nihil accipic nifi natii, id cft.quod

ftingui,fcd formalicer ie ipfis

a quibus habent

9' filiitt

qua habet Filius.non cft nata:eigo coucradiiflio. natum. Rcfpondctur , Scotus hic explicat Hilarium di-

.d.

itaic cxplicat ibi:

cx Hilario

non gcnerat,ncc gcncraturrcrgo

cffeutia

eft

:

i,.prin. aic

liabec ni(i natii.

^Adqnitfi.nHm.i^. ait diftingui fe ipfis, ita quod non fitquzrcndum , pcr quid diftinguuntur. Refpondetur originatiue fuis principiis di-

ter,ah effentia fnndamentaltter incommttnicahilis.

neqiiil gi^-

CONCILIATIO. Art.

j j

Poflct etiam dici, quodccrminatiuc diftinguitur

ftentt

.Report.d.y.^.z.ad fecu»'

tix cft poffibilcfcu caulabilccx Sco.i.
eilcntiam diuinam, qua:

frincifiuf

i

«/«w.Videcum t.d.7.& i^.Dices.Patcr ergo

parando dicere , fcu adum intcllcdus produ^iuum ad aiflum eiufdcm produflum : eft cnim idem ordo in Diuinis,& creatistfed cjuoad intcllcdionem improdu6tam, feueflcutialem non ell: (Imilis ordo in creatis , quia omnis intellcdio crcata ell produda.

/«r.Idem habcc i.«/.i.^.7.««.3(S Scd 1.^.1. ijf.j.J. Dico titnc ad ^.«.iS.Cr §.iV«wc refiat «.jy.docet

^nprocefto-

infinitanrcr.Ita Scotus

potcntior i-iIio:negatur,quia obieduomnipoce-

CoNCILIATIO

^'I'

vclfola

ratione diftinguiintur. Refpondetur,ita eft,com-

jlrt plurlfi-

edhih poteft

,

primo diucr&,quoad rcalitatcin contr.ihibinon quoad conceptum communcm intcilertusificab iudiuid»iis abftrahitur idcm molcu), fed

dus

Locorum Quodlibetalium. dus vniuociiscon(lituendi,vel indiuiduandi,quo fenfu hic cft fupcrioris vniuoci de inferiori, Hec indiMiduum eji indiuiduum.ViAt Scot.ibi in fine,& <j-7.& 8. yniuerf.& i^JMaurit. Bargium x.i.il. Viguerium.c^ Liehet. i^i, ac Mayronem qui circa hoc

tj.l

multum

tradant.

CoNCILIATIO pt ohitdum $»teStciw.

A!^

III.

ftriSed i.d.i.^.^.f.GluantMm ad fecundum ar.n.

&

Cjuodl.i.^.a.1. idait deentereali. Sio.C^ 14. Refpondetur ens communiffim^ fumptum ,ab-

ftrahesareali,& rauoiiis,elIe tetminatiuum ob-

ieftnm.fed teale folum cft,motiuumi& pto hoc f^Hoi

efl

eh

tetiv.m pro-

ftatu

quiditastatum

rci fenfibilis,i.
abfblute loquendodt naturalitcr motiuo.cftens

fer:ioi»tum htelUfliu

finitum,abfolutum, verrefpediiuum,non habens

fr» nmic t

pro tcrmino Dcamy^uodl i^.a.i.&

vnum obicdum quod ,

fit

y non habet vniuocum omni in-

Jln ens r«'i» msfiMbetcff^

in inieUe

itKm

rationfs przcise

in re.

habet

in

effe

Mauritium

& in re (ub-

inhxrendo,fed denominando. Vide

ie
& loanncm

Afiglicura diila q. 9.

Ttomb.f»^r»ff. Formalitaium.

II. *»

III.

modo poteft ede in anima, vcl intelligibilc. Tamen lA.x.ej.iad fextum pro vrima o:'inione,n.i^.

ia /tnim».

docet,

quod

Qua ratione

di(^ria.

4j.

quod

fenfus

non fciret

probatur

i.

cffecontra-

de anima tex.

communis nouit obicdla

quia

parti-

eft intelligibile

chymeram

ap-

appr^hendi-

fic

Vidc hic cum Achillino , an Dcus

eius partes rere concipimus. ,

inteliigat

qui difpucat

chymeram,&

negatiuc refoluit.

CONCILIATIO

IV.

j^n InhtreH'

jir.\.^. Refj}ondeoftatidum,n.i^.z\ty(\\ioA in-

eadcm eft ipfi realitcr idem docet vniuerfaliter dc omni rcfptitu in(cparabili i fuo fLmdamento i.<^. 1.^.5. Sed ^d. 1 2.

litet iffi.

hjcrentia fimilitudinis

^.u.con.\. n.6. docct

:

&

inhxrentiam accidentis, vt

abftrahit a refpeftino,& ab(bluto,e(re rerpcflum

extrinfccus aducnientem.qui

fiuidamento,& termino, tur ad

eum

Cei\

non

refultatpofitis

prxter hoc rcquiri-

aliamutatio ex Scot. 4. d.

Contra iflud, n.

j. in

quo

C. ^. lo.J.

diftinguitur i rcfpeflii

intrinfecusaduenientCjVt ipfc docet

^.d.ii.tj.i.f.

Siergo n.^.& i.d.i.q.i.etgo diftinguitur rcaUtcr inhzrentia a fimiIitudine,alioquin tt.efpe8iu iiu

trinfecM

ini;rinfecus.

Rc(pondetur primo, Scorus nondat

illam diuifionem rcfpedus, nifi de eo, qui re di-

^uomedo dif. ftinguitur a fundamcntOi& frritiU'

cfTct refpe(ff us

(Jf

«xtrinftcus

rentia:ergo poftit

tionis

fic

cum fccundum cum

poni lelatio

ibi con.

jnhxrcntia rela-

noneft rcfpcdkus intrinfecus.ncc cxttinfe-

cus aduonicns.Colligiturex ipfo ^.d.i.^.i.§.yld illudin eppofltum, n. 14. Dices, eft

idem

r^(pe(au inttinfeco, erit crgo intt infecui.

An inhtrem-

fecunda,

tia ncciden-

quin inhaeieat

,

fubie(5to, tis fi:

rtfpe-

cttu extri»-

aducnien- /«««. gat hanc rcm : voluit ergo tantum quod inhsrentia accidcntis abfoluti

non

cft refpc(Sus intrii)(ccus,

cxtrinfecus adueniens

:

quod verum

fHmmvmi,qu6d inhirentia vt

fic

eft

habet

fed

vel

,

ad

fe inflsir

pa^TioniSjVcl aftionis.modo expIicaio:quia habcc

quandam

fimilitndinem

cum

quidquara

eisjnec

crg« hic

e(i

VndcHierony. Gadius, qui cxplicans hunc paflum dicit quod Scotus hic dor,

itiiuit,

graui fbporc dormilTc vidciur

cxpofitoris ofEcium

re

cum

Nega-

,

& fblertis

ncgU xillc.

CONCILIATIO

V.

Ar.^.eodem.^.Si qu£ras,n.i6.a.h,<]ux feparari ^" ?««/«ncqueunt,c(Te idcm rcilitcr. Idcn habet i.d.i.q. ^'^^^rf^

^.^.Adqutfi.n.ii Scd ^.d.i.q.i-i.i. docct to-

tum Phyficum

rc diftingui

ii

partibus

;

quod

idg rtaliter.

ta-

repugnat cxiftere fine eis.Refpondetur prohoc nonnulli eum gloffant , vt toiuin vcri

non diftinguaturapanibusfimul

fiamptis,dc

quo

dixi ia Seholio j. d. 1. q..i. Alij dicunt diftingui

non dcpcndentcfrentialitcrab non econuerfo cx oppofira ratione. Sed tcnendo diftingui , dicendum rcgulani illam, vt

partes a toto,qiiia

co,fed

tiarela-itnU re»-

quado tbi.^.&fiqutrefpedlum intrin(ccus

&

pter

,

cfTe

tcrminus,fciquia dari potcft fundamentum, licet accidensabfoIutum,& fubie6lum,fineinhx-

men

,

inhzretiam

aliquid,

vcl Paffio-

,

aduenient«m;rationem affignat,quia no refultat nccelTatio pofitis cxtremis. Quod probat co». j.

biiccui aflentias:benitamen

mus & Gadium

pt idem

roi, ncf^at

culariumfcnfuum,quia ca comparat. Rcfpondetur, negat contradidionem cfTe vnum intelligi-

prchcndendo

ad gcnus A^aionis

niJ,rarionc affignata.Vnde

contradii^oria (imul apprehendun-

tur ab intclledlu, alioquin

Ad

inttinfecus aducnientcm,feu generis licet reduci poffit

contradiilio.

Ar.i.frin. includens contradiftiouem nullo

pttefl ejft

denominaC

alitjwd,

refoluif, fcdvtitur vetbo/orrr.nulla

C.ONCILIATIO CQttrAdilHt

Jd

,

omnealiud prstcr Dcum.Ex quo fcquitur,qu6d nonnegaiinhstctiam relationrs efFe refpe^aum

e(fc rcfpccflum intrinrc-cus

intellc^u confidcrante. Ar ^.9. Vmuerfzii^ niiierfale pro (ecunda intentionc efle in re. Refponderur,eft in intelle(£lu efFcsftiuc,

detcnninati generis denominare plura genc-

ra,vt creatHm,c[\.\oi cft

& fic refultetncccirario pofitis extrcmis.non ne-

II.

vtl

,

eimm

^r.i. prin. Ens

dtioncm, quod Scotus non dicit inhjcrcntiam vc Gc efTc refpeilum extrinfeciis aduenientem , fed poffc rcduci ad aliquod genus talis refpettus ;&

non

tcUigibili,! d.ytj.\.n.i.& i.d.z^.n.6.& 7.

CONCILIATIO

;

eft

reali,&: ratio-

primiim obicAum intellefkus no-

nis cire

eft ipfa

detur quafi agerc in fubic(ftum,& fubie^flu quafi ab ea patimcc putat inconuenicns, aliquid quod

I.

commune

i.prin. aitens

idem eft fe cum re-. adio,tamen non eft refpcAus extrinfccus adquod fufficit diftinftio formalis. Dico fccundo melius ad conttaditur,quia inharrentia adlionis

fpcdu cxtrin(cco,qualis

forte,inquit,ad adlionem,vel paffionem,quiavi-

EX QVODLIBETO An ea: re/tie

551

,

ipfe Scotus eamexplicat fccundo loco citato, in-

quando altcrum nondepcndet ellcntialiab alte;ro,nec t ft fimul natura cum eo , fi cft contradi^Sio feparari , funtidcm. Sic excliiditur l^*"f',"*' tclligi,

ter

crcatuia, quac ncquit e(Te fine

tiuum, quod nequir

tum quod

Deo

,

& correla-'^^/-*'^ ^^^ & to- titMem.

c(fe fine cortclatiuo

,

componitur cx partibns. Diccs , ergopartcs funt rcaliter idcm toti quia non depcndet clfcncialitet ab eo , ncc (eparari polfunt ab co : multi id volunt. Scd verius eft re* c(fentialiter

,

diftingui,fi

totumab

cis fic di(ringui(ur,quia di-

& hacc non datiir vno extrcmo,quin dctur inahero cxi(teri, mod6 fit creatum:quod addo vt exrludara Dcum,in quo non cft relatio realis, correfpodens relationi ftin(ftio realis cft relatio.rcalis,

in

ipfum. Ad repliram crgo, cum»J*'^* /*'**• ^"!'^* Scotus cxcipit iregula ifta,quoddepcndetefIcn-

reali ctcaturx ad

^J*

tialiter

ab alio

,

cxcipit conlcquenr^r

illius dcpcnd^riac.fi fit

totum non

tcmiinum

f^, t»ttibut

creatus,& cxiftcns.Quod vntut,

diftihguitur ^ parribus vnitis,videtur ientire

Conciliationes

S5i ientire Scocus, noti

Sed

ftcHttdo,

i.d,\.q.^.a,iJi,

omne

vbi dicit

non

eojfi

fit

folum hic i

,

& loco citato e»

abfblutu prius alio pofleede

Hne

detur

j4r i.prin jT.ii.non eft

in-

ter fubfnn'

tUm,^ Mc-

cendeuS,vt hic.

VI. medium interfubftan-

Atift.>«

rctiac adlualis

i

Q.& d, i G.^.Rationes

potcntiam obiadliuam non eilc fubftantiam,nec accidcns. Refpodetur, hic loquitur de ente leah' exi{lenti,nonde poflibih,ieu de effe ifiti

ftantiam,vel accidcns in illo ejfe,(^iz

obiedliuum

Ah

filiut (i-

intel.

fum i quia

nuUumeft non

iUnd

refpondeo/i.x^.

CoNCILIATIO Ar. } .%^Ex hot non efi n,

nem fundari

VII.

in aliaj&

idem

ait

/*.v.2o.Sed z.«i.i.^.i.».8.^
cepto relatiuo:quem locum i.prin.Sc alibi paffim.

Met.c.de Priori.Sccud6 fumitur pro ordinecaufx ad efFeaum ex Scot,i.d.xZ.q.y§.Hic feci*ndo, ft.io, Sc Auic. ihi cirato. Tertio minus propric, vel

lemper

Biodo pcrfe!

^ Scnui^Ie.^ qnodl.j^.fine, zh^c^xhA relatio origin6 praedicatur denominatiuc, vel formaliter de fuppofito.Refpondctur prim6, forte fumi h?c ly Pater.^io Dem ita colligitur,

Refpondetur in

abfolutum ex

,

locis

&

Cic

ob-

,& hoc Au-

ctiam expone

z.locoobiefto.

ARt.i.^.lHxta tllud

IV.

I.

».4. ait,quftd relatio pri-

An patimi.

vax perfonae ad ft;cundam,lcu generatio eft fffitprima prima proptietas inc6mnnicabilis,& quod con- f^f'"'*' «« ftituit

nis,vel perfonalis

'" *'**•

Sco. qHodl,i,a.

CONCILIATIO

VIII.

hanc c(Te forAn hxc, P«- malem,& in primo modo pcr fe, Tater generat. tergenerMt. Scd i.d.j.ef. i ,ad i ». lo.ait idcm clTcPatrcm efle,

*"''

ex-

eft aliquid

EX CLVODLIBETO

vna

primam pcrfbnam.Idcm habet i d.^,q.i.&

d.iS.q. ySed

-^r.i ,^.Refpondeo AliqHa w.i^.ait

13.

cft

guft. Ita colligitur

prioritate naturx.

CoNCILIATIO

citai

,

iedis loquitur de fundamcnto vltiroato

fiipcrius prius eft inferiori. /.

4.

'vn» re^»tiofunde-

om-

tur in Auguftino y.de Trin.i .dicente q^uod

•vnfie

,

1

An

1.

fundari in abfoluto:& habe-

nis ellentia,qu£ relatiue dicitur

eft perfedlior altcra

rclatio-

qHodl,6.a,i.&

d.i,q.^n,i^.& paffim.Sed t.d,i.q.^.§.i^antHm adifiHm n.ii.&i.di. q.^.$, Hoc ergo vifo,a\t

ede prius natura caufato:etgo ide de producente. fumi- Reipondctur prius natura fumitur propric pro co,quod poteft cife fine altero,5c non econuerfo,

quando vna natura

XI. vnam

6.ait

\

Prius nslura

potentia prascedit aliam,& hoc modo impropric Pater poteft dici prior natura Filio, quia eft ik quo Filiusj& fic prioritas originis idem eft cum

i

d.y.^.QHta autem aliqna

j//,-^

n.ii.Siit

quod

gcneratio requirit diftindioncm fuppofitorum:ergo non conftituit illa. Refpondetur,hic loquitur f jpponendo perfonam conftitui pcr rclationenijVt ipfc praemittit:in loco autem obiedo loquitur fccundiim opinionem, qUsponit quod conftituitur pcr abf6liitum:quain putat probabi-

:

vt vidctur ex Sco. quodl.^.fine. Secundo,

quod

gcneras pratdicatur denominatiuc cflentialitcr de Patre,fuo modo,ficut rationale de homine , quia eft fotmale conftitutiuum cius , quandodicit

&

idem

Patrem efle,& genuifle, ita eft re iuxta modum noftrum concipicndi.

cfle

non ita

CoNCIlIATIQ An »liqu» habitudo de finut id,eui aduinit.

fed

,

non priEfupponat

ma folutio

^hyf. tex. 8

1

.

caufate deftrudionem

,

quia

effe

fubftantiale.

CoNCllIATIO

& licct

vt fornia conftituens ,

non

formadenominans, ficadioconftituit agens,

&

CONCILIATIO

II.

Ar.i.f.Contra tfiud «.19. ait,nulla negatio eft de fe incommunicabilis, (ed pcr affirmationc,

10

•1

li,& i,d.i.q.i.§.C»»tra

X.

&

j

ifta

«.i.Sed

.id.i.q.iut.

&

ait

i,«i.i.^.7.Sed q,ii,FhiHerfad qnar-

pofitiuii:ergocontradi
aliara inhaerentiam, fed fe ipfa

qu6d modt

air,acci-

non habent

inh2ret:& ide

Ggnificandi gramaticales

fimplicitcr.quac eft repugnatia,non conuenit nifi

incommunicabilitas pet-

caufant falfitatcm,quando funt circa idcm fignificatumrvt albedo eft alba.lket non quando funt

fbna: diuinae:at incomunicabilitas perfbns creat^

circa diucrfa; crgo

eft tantuit)

h«c

eft falla

iphtrtntiainha-

«%«» modo f'*Pt'0'-"f'*f'

poteft illud fupponere vt

i.i.^dtertiamn.i \. qttodl,\%a.i. docet(\K\bd incommunicabilitas vt quo, qua: cft negatio,non conuenit pctfbnae creatae pcr affirmatiuum , vcl

dentia,feu inhsretitia firoilitudinis,

tHtn, docet

,

idein
Ar.^.f, Refpondeo.ftandum eftn.17.

^d.it.q.i.&

quo

nec DcxSior dicit

fupponit illudjvt denominabilcab ea.

& hac ratione eft prima radix cor-

tatio , qua perdatur forma dans Vide Scot. ibi,%.R4tiones «.9.

:

quiritur vt lubicctumdenominationis,quiaa6tio ^J^ eencrandi nequit dcnominare aliquid przccdcns

luppofitum

mortem

ca

melior vidctur. Vcldicquod przre-

fupponat fuppofitum

dicit

ruptionis, quia fine ea nulla poteft efle tranfitiu-

rit.

ftat,qu6d

non

&

rentia inh*'

w.^i.C^^/i^.Secund^dicOjquodgcneratiorequirit diftindlionem fuppofitorum comitanterjcu

qu6d mors deftriiit hominc , & ide6 Chriftas in triduo non fuit homo. Rcfpondetur ibi tenet

feoc conuenit efFeaiuc agenti , pafliuemateriae,qus appetit formam,ficut foemina virum i.

inht-

fusc traclat i.d.i6.§.Tertia opinio,

rcquiritur ad potcntiam propinqua agcndi, pri-

^r.i.^ri«4)ulla habitudo ctiam rcalis dcftruit id,cui aduenit.Sed ^.d.ii.^.Modo adpropofitHm,

,

ytritrn

lem,quamque

«.xj.fbluens argumenta contra ei.§.Ad illa qua

prxrequirit. Qn\zta.mcn ibi ait,qu6d fuppofitum Geaer»tio»m

IX.

«i

,

Scoz.i,d.i. q.^.^.Ad

Ar,j,§,In primo ergo intelleStt «. t i. ait quM Pater,& f ilins funt fimul in inteileau, quia fci-

quomodo omne


non eft realis in iftis qua non eflct admittcndus , ex

diftin
exiftentc proccllus

omncm refpeftum

lur.

f**

inhxrcntix aliquo modo difFercnt ; ncc abfurduin erit confequentet admittere hic proccf^

eft fubftantia pofllbilis.vel accidcns poffibile.

muljit

foimaliter diftingui

illa.quia illa fiidatur v.g.in

praeter tran(cendentia,quod

CoNClLIATIO

modo

aliquo

inhtren.

ti» inktren-

ciim termini,& fundamenta difFerunt,etiam ilUe

».j. ait

obiedliuo. Addc potcntia obic
ejfe

noii

albcdine,& termi- *^^' natur ad fubicdlumjhaec rundatur in inhicrcnt.-a albcdini$,& tcrminatur ad ipfam albedinem:ergo

ab

Antepr*d.& 7.Met.tex.S.& iz.Sed i.d.

i.§,Igitur videndti n.

fignificandi

quando prxdicatum cft tranfVide Maurit.dida q.i j.Yidctur ^»

eti.am nonefleinconuenicnsinhxrentiaminlia:-

tiam Sc accidens.Idem habet qmdl.iM.i.& habet I t,<j.

aideHs,

modum

in refpedtiuis illum

CoNCILIATIO An

ita eft.

falfificare,maximc

ide ipfi realiter.£f i,Phyf.q,$,\xinc

partetn aflcrit,«^8.yW«.g'.4.w.7.in idem inclinat.

medium

Refpondetur pl<m6, iti Secund6,non inconuenit

ret,fimilitHdo efi fimilU.

rigore (crmonis

/^.& lui.ii.^.iin.^,

pcr pofitiuik,&

talis eft

fecundum quid negatio, quatcnus

fc.

^* ,. „ negmtt» de fit fe in» foiHmunie»-

rel="nofollow">«

^'^''

I

.

;

Locorum Quodlibetalium. ttnutnit re-

iSta noh communicatiir, cum tamcn communicari poflit, & fic non conuenit per proptium

fpeSufafiti-

pofitiuum.Colligitut cx Scoz.<]Hodl.i ^.««r.j.vi-

mif

dc

iht

Seholium fextftm,& feptimHm. Sic non in-

telligi, non videri,non conueniuntiis, de quibus dtcuntut tationc pofitiui.Dices^incommu-

nJcabiiitas cfl

communis

ttibus perfonis diui-

nis,& non per affirmationcm

communem,quia

communc

pofitiuum habcnt,quod fit incommunicabilc; vt bene ttaiHat Scot.^/.ij.w.y, S.crgopoteftcirepropriafinc pofitiuoproprio. nihil

kefpondetur,

incommunicabilitas

illa

fum communis petrationem,&

cft tan-

nihil vctat ali-

modo cemmuneab-

aliquid pofitiuum aliquo

ftrahi a perfonis, vc ibi Scotus admtitit infine.

Scd negatio extragenus , vt ibi bene cxplicat, quiaconuenit cnti, & noncnti.v.g.non homo, non petit aliquid pofitiuum tationc cuius con-

Conciliatio

ueniatalicui.

Ar.^.^.Contra primarn viam n.\^.z\x.yCommu-

Aitv»lftreffcnfio prr »piitttdiitem}

III.

niter refponfio per aptitHdinem efi nifi detur aliquid,per

quodfit

minus

efficux,

illa aptitudo-.fienim

ijutratur quare lapis defcendit, nonfufficit dicere, eft , mfi afftgnetur ratio , fcilicet quia Sed i.d.i. t].io.§. Tamen propter n.<). ex Phil. docet lcuia moueti furfum, quia apta

funt.Refpondetutjtcfponfio per aptitudi-

CoNCILIATIO 16.

kfiursi

fecnndum Philolophum non

la

IV.

^.Phyfjcx.G^. ponit rcgulam,quantum cotingic eirein poientia tantum contingit elfe in a6lu

n ^.docct fuse parernitatem,^^ tlTentiam ibi n 45. ait ex Aug. rci. quod pjter eft aliquid ad fc,quia omnii efentia, reflat

&

diftmgiM ex natura

qui relatiue diciturefi aUquid exceptorelatiuo 7. Tr/V.c.i.ergo cumpatcrnitas non dicatui rclatiuc,nec cfTcntiam indudat, diftl-ttapartc rci i patrc.cu! vtrunqueconucnit.Rcfpondctur prific nulla mojhic loqui de patre pro formali, cft diftindiio ex natura rci , nifitahtum ratione connotati; fic albnm foiam qnalitatemfignifi-

&

catjfcilicet

pro formali.ex

Arift. c.de fub^antia.

Philofophum , contingit quantum molis hoc , qu6d partes ablatx ab vno quanto addaiitutalteii,& fictatum cft in adlu, quantumeft in potentia,fed non ita fecundum vctifatem,& Theologos. Sed quoad veritacem huius rei Doftor nullibi ex profeflb,quod fcia,

Chtifti infinitas habct fpccies. vide Schol.

Conciliatio

ftrum didlaq.6. Ar.i.^. Tertio arguitur

noIII.

n. 1 j. ait, qu6d ha:c jfn hteftt non cft vctz,generatto a^iua efl fpiratto aCliua; ver*gt:ncex quo fequitur quod diftinguuntur realitcr. "'^° adiua Idem habct \.d.\x.$.^uodauteniintelleatu nu. ^^}?'\»'**

rcalitcr diftindas

Deo.Refpondcturjhictantum aitiftamprsdicarionem non admittcnda,quia ncuftum cxtremum cft infinitum ; fcd hcec benc admittitar, fpiratio efl deitas, & c conuerfo ; quia dcitas eft in

rormalitcr infinita. ,

Dices,

funt idem realitcr

eompofitio

,

quxcunquc

funt in

alioquin eircc

iii

fed in eo eft gcnetatioadliua

;

,

eo

&

idem rcaIiter:ergo vnii Rcfpondetut eire idem

fpiratio aftina:cfgo fiint

de

altero verc dicitur.

ratione fuppofiti, in

quo

funt, fcd

quando ab-

ftrahuntur a fuppofito,toIlitut ratio idcntitatis,

&

fic non funt idcmjne c non idem, de quo vide Scot.i.^/.j.f.i.Vidc etiaipfum de r.bftra(flis, eotum praedicatione, i.<^.8.^. 3.(^ yd. ii.n.u,

&

CoNCILIATIO

IV.

Ar.i.^.Ex comparatione «r.j.ait^quod tcrminare dependentiam alicuius dcpcndcntia- , eft

faltem.idcnticc

An ietur in-

Ar.^. Separata

yad

habet

tc.rneii

&

V.

relatione n.x\. ait dari

/^d.w.q.

if.d.% .q.t.con.<).n.\^.S^A

quartum, pio fecundo 4r. ».54. »U,non

ali^uid indiuiduutn fub genere corporis.

eft

quod

eft

totumcomplctnm, dircdlcin gcncrc , & immediatc dcfeil

cendii in hoccorpus.

^EX

QJODLIBETO

Ar.i.prin.^ah

non

Sed

malitcr, tcalitcrdiftindka

jinitm re»li -

nas cflc formaiiter infinitas

j

,

i.
pcrfo-

& tealitel: diftin-


proprictates,qux

non

funt

infinit.-c

formalitcr

funt autem inhuita: rationc clFentix, Scoii Oper.

Tom.

X

J.

fuf-

CoNCILIATIO

V.

Ar.i.infine,& ar.i.prin.ah quod hxc propric non cft veta , patermtM eft infintta fundari -,

&

hoc videturin regulaquam hibet \.di]}.^.q.\. eiuando f'bieEiH eft vlttmate abfiraBum,& prtdicatum aptum tantum formMiter pridtcari,^ronon

efl

veYatnifiinptimo modo. Sed

ejuodl.

i^.a.i.^.Hic intelligendum,& in fine djcit,qu6d cllentia diuinacft primum inotiuum naiuiaic,

quodjantum natutalitet mouet funm intcllc^um. Et i.d.\yn.iy& lui i.^.i.»M8..'iit,qu6d

I.

pofte dari plura infinita for-

d»ri flurt in ttr tlt/liniU}

V.

hoc non

cft petfcftio, fcd

ficif,alioquin elTcntia petfonalitcr tcrrainarct.

pofitio

CoNCILlATlO An rttngnit

:

Refpon-

dcturin locoobicdo loquitut decotpote,quod cft alterapats compofiti,quod non cft in gencrc,vt ibi dicit, nin per reduclionem:at hicloqnitnr de corporc,quod

18. "lerminarl

^'"P""^'^'"^ pcrfedio.Sed }.
indiuiduum generis.vt hoc animal.hoc corpus,

rationis ad ronftitutiim.

CoNCILIATIO

in-

&

& idem

rcUtionem

QutJSeet fentit defof-

negat infinitum producibilc efle , fed videtur fiblUtatt problematicus ^. Met.q.Cn.i. y d.i^.tj.y^. /"'"• Sed hocmodo,\hi ponit vt ptoblcma,qu6d anima

Ktiru.

dicit

*'

dum

lliiiidnumjc.

tnr,vt ptoprictas.qnia fub hac tiabitudine tan-

tum

'

crefcere pcr

nis terminare dependcntiam naturx airumptar. Refpondctur, ibiaitcontraD.Thom. id ei non conucnire ratione pcrfcftionis , vcl vt virtn.ilitet continerperfonam creatam.fcd quia cft independens omnc tale poteftterminaie dcpcdcntiam altcrius ad ipfum, vi natum eft tcrminari verum eft, quod talc indcpcndcns , in fe

Secundo mclius.hicloquitur dc patcrnitatcno fccundum fcfcd vt infcnfuD.Tho confideta-

**'

:

crgo.datur .idu infinitum.Refpondctuf,fccun-

Paire

Ar. z .§ Prtterea cum dicis n.\6. PaternitMforatiofie differt a Patre.Scd i d.i.q.i.^.Sed htc

17,

polfe dati in zSta infinitum,fed in potentia.Sed AninfinitutM yd.\i.q.,\jt.i.&i.d.i.q.^.n.it.ca\-n Philofopho, fit»Ottfr»-

i5.Sedi.a.?.f.7.«.}4.^«.io.w.}i.doccttantum

;

ttiifola ra-

y4r.i./ rel="nofollow">riw. ait

in-

II.

elfe tres relationcs cuiginis

efl.

eft vUiniara, quia rcftat adhuc inquircnda aptitudinis caufa & catenus potcft dici incfficax^quiarelinquit ignorantiam caufx.

tiene dfjfert

Conciliatio

finita:fedvnum.

quia aptHs

ncm non

pattrni-

555

vna;& fic non funt plura formiliter

eft

^rauis

iiata

An

tum

qus

tan-

eifentia diuinacftobieftum intelledus,

luntatis

Dei

&

4f.d.$o.q.i.n. i.

& vo-

qu6dcircn'ia

eft

omnia bcatis,& \J.i.q.-;.n. }i.qnod comunicatut abvno ftippofitoduobus modis , & i.
ratio cagnofcendi

,

AAa

pcr

f*trrn!iM 'fi <"fif*'*,

V^r^"*'^"''

.

Conciliationes

556

horum prsdicato; fed nullum primo modo;ergo. Rcfpondetur, Afajiron.iJ.^. q. i. Figiteritti.

per trcs fimul

rum

FAHli44fcriptoryLychetHtyvorilon,Tarta,rett*Sy&

SargiM,v:itih modis cxplicant,

&

limitant di-

vltlm»te

ftam regulam Scoti.difputantcs an,& quomodo prxdidtar propofitioncs fint vcras & an hqc fit vcra effentta diuina efl vna fumma,infinita, Scc. Cuni Bargio vidcntur omneSjin rigorc logico non cdc veras , quia vltimatc abftraftum & idco includit hancparticulam/^^r^/^nwo

^b/lrmlis ni,

ha-c cft fi[(i,hufnanitM eji rifihtlt^,alha,&cc.con-

;

,

:

JJe

,

ccduntut tamen bonx rcnru,& cft, quod elTcntur nifi in tiacft res.qux cft vna,rumma,&c.& fic pracdiprimo modo ^c exfoni- catumfiimiturnonformalitcr,necadiediuc,fcd htt

frtdic»

fubftantiuc.ColligiturexScot.i.^/.j.g'.!.^- -^d altud dico,n. lo.vbl iit,fi pater fumatur fubftantiuc.hic cft vera pcr identitatcm.fj^wrM ejipa-

inr.

ter.ii aHiciftiue, crit falfa

,

quia fignificat ipfam

dcnominatiue,& idem

proprii-tate

cft

(Jfentia refertur adfiliit,vel generat:c[\ii

habet Alcn.qucm

ibi citat,

dodrina

& dcfcndit Dcflor.

CONCILIATIO An

acdicere,

VI.

jir.}.^.y^dvlttmMmn.i^.U)tc\\e(kns cftinfi-

19' plures

infim tates in De».

Jlnr

ca alterum mcmbrum

nitus propria infinitatc

buris.Scd <j.i.Prol.&

i

:

& idcm

.d.i.<].i.

dc

attri-

traSl,

de pri-

ait

&

Anftnt plu-

vnumeirc infinitum. Rcfpondctur, in Dco efte tantum vnum infinitum realc, & radicale cum quo ftat plura cffc formalia, realitci indillinda.Eodemmodo tcnendumcft

res exiflentit,

in Dco edc

in Deo.

tiuas,idquc fcciidum Scoti

q.&

pKircs cxiftentiasabfolutas,

mcdi

& rcla-

&

cidcns mctaphyficc, quia talc refultat cx rcbus

gcnere diucrfis,& d.i.(j.

etia exifletias fimiliter diflin(5las;de

(^iafimtum.

y &

3

gice,qiiia harc, Chrifitu

19.

docct,

quod

cfl

finitum.vcl infinitum:crgo

qiantum,

finitum,vcl :

crgo

omne

nullumnon

Rcfpondctur,

vtaflerit hic Doi5tor.

illam pflHloncin conucnirc cnti quanto.

Ita

CONCILIATIO

cfl

Rcfpondetur,illeaflctit

primam

primum motorcm

hoc,vel illudyfifie omni negatione, vel relatione rationis.

Sed

,

elfc

fubftantiam intra genus, quod

quia non

cft in

gcncrc

,

mter

tum

eft

CONCILIATIO

ijualitate.

&

d.^G.q

}

Rcfpondctur, vidc Schol.fcx-

CONCI LIATI

O

I

V.

quifitas rationcsadducit, i.d.i.,^.y. an.j.^cd 1.

cllc naturalitcr

tc

cnim fidc Tridcnionftramus quafi a priori,pf r mcmoriam fotcundan» gigni Filium & pct voluntatem forcundam prociuci Spiritum lancftum. fide Tiinitatis.non alitcrthabita nitaris

,

V.

dicerc pcrfe^tioncm; aiigct

d

& quod

pcrfcdionemjdocet

non

i.d.t.cj.i.n.i

^

,&

dirat perft-

i.

air

aetcrnit?tem fpeiihare ad

non

,

finc

dicit petfcitioncm inirmfcca,

fedexcrinfcca fic,vt

tantum

beacitudmem

quis pcrfcdc beatus. Rclponde-

cflct

ibi

Dodorcxplicat,qui vno

inftanti frucretur Dco,ita beatus cflct fi

pcr totam arternitatcm ftucrctut.

jir.i.^.Deprimon

quod bonmn

,

fcii

j ait

VI.

ex Phii. ^.Aiet.tex.xZ.

pctfeftum,

cft paflio cntis.

in.tqualitas impcrfedlionis.

tiam dcfcftus in pioprio gcncrc , conucnirc omni cnti, fcdbonitas quantitatiua, fcu vitru-

rcm

in crcaturis

,

refpcftu altcrius

mcmbri no-

bilioris,& hoc intcr varias naturas:fcd in cad£ natura illituitata mclior eft lequalitas, quia fine

ciioricM.

i.ij-.jfw.iO.Sed 4.
SeA.i.d.i^,<j.i.adfecundHm,o^^o(nMm air. Refpondetur,ibi ait ina»qualitatcm efTc perfcdio-

,

XI.

duratio m.iior \\6 Anaerniiiu

I. docct rclaTJoncs onginis non dicerc bonitatcm,vcl pcrfciflioncm.Rcrpcndctur, bonutntranfcendcntaliter , id efl: ,carcn-

AR,^.^. pcrfcftionis

an dtmcnfiretur.

fcicntiadiftintSla

CONCILIATIO

I.

Diuinis dMtt

incognofcibikm. Rcfpoiidctur, AcmowiitMioMe propter quid la-

quam non gencrator

pcr

,

Docet Trinitatcm

Dci,vclTrinitatis,fed confufa,& hocfuppofita

intcnfiuc,.ic

VI.

tei difiinii».

fusc pro-

Relationes Ar.x.^. Iitxtatfiudpatet n. ii. ait rchtioncs originu in originis dcmonflr.iri propter cjuid; pro quo ex-

tuvjduratio

/4d inclinationcm n.^\, squalitas cft

int'

fc:crgo.

mc-

menfuram cxtra gcnus.

Andttrtlut*

hic.

qua non

non ncgat tamcn

EX QVODLIBETO

tnelior

i.d.i.<^.,\.n.io.

eftc

iruni citcrarum fubftantiatum.Hocreiicit Sco-

tus

Deum

Dicimus

magnum,fapientem,honum,Scc.nen tamenpro- in Deo fint pterhoc oportct qttod illi ex natura rei conueniant ex natur* ejfe

y^r.i.^.Hicconclufio «.K.aita;tcrniratcm

menfura,quaomnia mcnfurantur pcr acrelfum.vel rcceflimi abco.At 1,^.7.^ 5.$.-^^ .j4i<er.dico,n.xs.tciicit Aucrrocmid diccntem. nitiim

lll.

yir.i.^. H,tc concluJio,n.ij .ait.

VIII.

principalc, Dcus, feuinfi-

conceptutie.

natura? humana; cum diuina cft longc diuerfa ab omni vnione Philofopho nota,vnum refultans cx ea non regnlatur lcgibusaliarum vnionum , & fic non eft vnum per fc, nec per accidcnsmctaphyficc,vcl logice,fecundum rcgulas Arift.eft tamc vcrc per fc vnu pcrfcitate fuppofiti , qua pcrfeitatem logici pagani non norunt.

CoNCILIATIO

Ad aroumentum

portiinu fir fe dictt "vnu

ej.i.^.Giuartovidendum w.y.rcfolutiuc^quia vnio

Scot.hic in fine.

CONCII. lATIO

Chrifisa

fc fitperfevni

duo.Sednoncftomnino peraccidcns,quiafub-

hic loquitur de

in alia

Refpondeo fiCHt n

pcr

cft

iei3:um includit pracdicatum.vide Scot. i.d.j.

mcmbra.Refpondctur,fupra quo. i.conciliauonc prima, Diccs,S otus i.d.%.q.i.

prim6

non

dicatum cflet necclTarius efFcaus fubicfli.Prxterea ad propofitioncm per fc requiritur vt fubiedum dicatvnum conceptu, & C hrifl lu <\icit SuhieHa fie.-

d.i.<j.^.n.\^.& quodl.i^.ar.i.

cns

JEqu/ilitg^

homo,

efl

logicejalioquin eflet matcria ncccflaria,vtl pr^-

quo

ad argumcn-

infiintnmcft pafllo difiundacntis

reriitK.

i

tum principalc diuidit ensprimoin quantum, & non quantum. Sed alibi pafiim diuidit iilud

$.

Vrns

Verbum non cft in gcncrc dici vnum pcr accidcs lo- An

tamen

potcft

.

&

^.quibus

CoNCILIATIO VII. dalur firimo infiniium,

pcr fc vnu.Sed^.*/.^.^.

ait

Ad

<j.l.§.PrAterek& ].d.i/^.ei.^.^.

Ar.i.^.Tertio arguiturn.i

an d'ui-

fit

Chriftum eire pcr fc vnum,qui tamcn conftatexabfoluto,& rcfpcAiuo,natura, Verbo. Refpondctur,non cfte vnum pcr acx.ad primii,

bat attributacx natura rci diftingui ab eflentia,

do(Sliflimc traftat Patcr Smifingus/r
f.ns

& rcfpcftiuo non

to,

d.yq.i.j.Ad

locis fignificat rcalitatcs formaliter diftindas

habere

II.

.Ar.i.^.Secunde contradicitur «.ip.ex abfolu-

Moprin.c.j^.a\t

:

imperfe&um.

ibi cflct

CONCILIATIO

cft in

Scd

cjuodl. 5. a.

tis, idcft,

fecundum quam aliquid cxccdit, vcl

exccditur, conucnit tantum cntitati quiditatiux, fcu communicabili

,

non vci6

cntifatj

pctfonali.

An

homit»

fit ffffio ci

rvunts emnit

intu.

;

:

Locorum Quodlibetalium.

557

pcrfonali.feu hypoftaticac.Ita Scot.(jttodl.$.infi. Dlnifio entit

quantum

i» fy>

non qua-

tum

m»

,

vnde

i

Scd dc hoc variefcntiunt Scotiftz > ncc potcft paucis cxpediri. Theologica diflScultascoifgit Scotiim hancdiftiniSlioncm entisquanti,&n6

EX QVODLIBETO CONCILIATIO

quantiadinuenircneadmittcrct contraAuguft.

& veiitate, ircs

VII.

I.

petfonas cire perfedliores vna.

Ar.i,^.Prima con,n,f,iixc

CoNCILIATIO VII.

cft ncccfiaria,!);»^

efl omnipotensyCcd tj.yprol.^.Contra

via etia

n.ii.

dicitquod cftcontingcns, quiaprxdicatu dicit jir.\.§.E(l ctia alitidn.^.&^.yltimo in

An v"i* fif d^ualitUf. i»

ViMinit.

iz.vna

eft arqualitas

iflo,n.

inDiuinis.Sed i.d.^i.§.y^d

fecundum,n,-j. ait tot arqualitates cire,quot funt

petfcdtiones attribatalcs. Rcfpondetur

vnam

tfrcreahtcr.pluicsformahter.VidcScotumibi.

rcfpcdtu ad extra,qui

cft rationis

tantiim i.d.io.

^.Adfecunda ej.n. 4. Rcfp6detur,cft neccffaria pro connotato,quod eft ipfa Dei voluntasj fccundo , licct contingenter agat , eft nccc(rari6

*5'

An

, hie fit

rteceffaria}

Dcus

cft

oitinipotet.

1

poiens agcre

ncc

:

cft

inconueniens admittere quando termini

rcipedlus ncccllarios adextra,

CONCILIATIO VIII. Zl.

yir.

I

& a.i. prin.

.fr.

funt necelTarij ,quales funt res in

requiri ad tda-

ait ttia

An voliintas

lionein rcalem-.extremareaha,rcalitcr diftindla,

tiimelicit «-

exiftcntia

Sum, ad fe

habct i.d.}O.0deo hreHtter n.io.& d.ii.§. Ad gf*«/?.& vidctur habcri ex ^.Met.c.Adalt
realiier refe-

ratUY,

& quod pofitis

,

illis

rcfultet.

Idcm

&}.Phjif.yCcd i.d.^.ej.j.^.Ad ^«<e/?.«.zo.docet

&

fic intellcaumeliccrein fe intellcftioncm, motu.Si dicas qu6d obiedum in eft moucns

&

(Cy

vel in fpccie concurrit.

Conttaquicquid

primi fccundum

tur a fc rcaiitet.Refpondetur

De

ibi J.

tioncm

balneo n.ii. prooabile cft cogni-

effcdliuc cqficurrcre ad

in fj^poffibili.&affirmarc videtur Scot.}. d.^i.

cHndHm,\bi

fcil.fit

intcrrcs diftin-

May-

ron. i.d,^. q.B. Terti6 dico,& colligitur ex Scor.

CONCILIATIO

quintumpro Godof. qu6d vomota habetamorem,vt moucns nen

&

fic

haec relatioeft inter diftinda realiter.Vi-

de Bargium

i,d ^.^.y./o/.i^i. lit,K,

An autcm

produ6tioamoris fit adtio rcalis, difficultas cft: dcqiiadixi traEl.de a^ih.moral.c.i,m.6.Lychet. x.d.i^.acgai minijs benc relationem realcm rcquirerc cxcrcmarealitcr

clTcntias.Sed 4.(^.48. f.i.docct motii cocli cefla- nit turum poft iudicium,pcr(eucrabunttamencoe-

CONCI LI AT Veo habet qualitas in

in

htcceitatem.

I

O

IX.

Deo habcthafcceitatcm.pcrquade-

terminatut eius pluralitas, (ed quodl./^.ar.^. ad eft in Dco^cfle dc fc hoc

/rf««<^«w,ait,quicquid

Rcipondetur, fupra ciHodl.^.con,vli!ma,xc[\iA\ilasnon habct alias ha-cccitatcs^praitcr ipfas rejationcs originis qua: funt de fe harc.

fccundiim fubftantiam, vt ipfc docet ^.d.^}.

q.i.ad fecHndum,c\xm Aiig.Hiero.& ibi in

in Diuinis eft

relatio

tealii.

X.

cfte

,

d.io.§.Contra iftud diciturn.j.iU ciTc rationis,y<

per infpoJfihUe,m^\3'n,in perfonis diuinis

hanc propofitionem Aucrrois, cxplicans ea cflc vcram,fi intelligatur de ablatione aptitudinali, vel virtuali operationis, non vcto de a<Stuali.

C O NCI-LI ATIO

ejset

dno

Henricum adcrcntciii fd.quod rcfertur.dcpcndcre abco,ad quod refertur:quod impugnat Scotus, quia perfona:

homincm

haberc conceptum fimpliccm, & diftirdum de Deo,continentem omnes veritatcs ncccflarias, qu5 ci coueniunt.Scd q.^,prol,&i,d.^.q.i.n.iy. ^.3.».i4.docetnon polfc nos h.iberc de Dco,

&

iniellcilusagcntis, caufatos. Refpondetur,hic Totejlviator loquitut dc viatorc , non fccundiim proprias h.ibcre nnivircs, fcd eleuato, vel fpccialiteradiuto citra ii*m diflin,

gloriam:

tia

;

& aequalcs fine dcpcndcn-

& quia Hcnricus diccrtt

has cffc lelatio-

Scotus declinans tradlarc dc hoc, acfipitquod fuo int6to fufficit.fcil.fiperimpoffibilc cdcnt duo fudamcta,illa eftet rclatio rea. ncs rationis

;

li$,& fincdcpcndentia.

VidcLychctumibi.

Scoti Oper.

Tom.

XII.

quomodo

Angclns

fortc adiutus fuit

dam Vei,

habcnd.im diftindtam notitiam diuielTcntuT.dequo Sco.z.d.^.q 9.

in via.ad

nr

CONCILIATIO Ar.i.^, Sfcund.t

prum

h.ibuifle ,

co>i,n,j.3i'\x

IV. Paulnm

diftindam cognitionem

poft raditiinai

quia manfit fpecics cx.faciali vifionc in raptn.

Q^od

ciiam

ait 2.

24. fiAuCri forelf

prn hoe

fiatnJi/l.n.

Ha Dti d.^.q,9.& ^.d.i^c).q.M.ScA ahbi paflim air.non, gnitit. poflc nos h.iberc pro hoc ftatu nili cognitio-

nemconfu(am dcDeo^c^

^.prolog

eo-

Kcfponde-

tur vt inconciliatione prjtccdcnti.

CONCILIATIO

V.

Ad primttm argnmentum in centrarium w.3 3.

arguit contra

diuinoE funt fimiles,

III.

,Ar.i,§.Tertia cow.n. ii..'iit,qu6d viator potcft

fundivnenta,ejfctfimilitudo reali^, Refpondctur,

ad

Grcg.quos

Refpondetur,hic ponic

citaui-

Dci.quam habuit

&fimilitudincm relationesrcales,& idcm habet 1.^.31. fcd i.

,Ar. 1. docetsqualitatem

HtnHrtud»

Scholio

cfl"entia*

CONCILIATIO

ejfentia.

nificonceptAsconfufosvittutephantafa)acu,&

difiiniila.

Ar,i.§. Ad fecundum de illa n.i6.Mt,ci\.\oA x-

Mqualitiu

II.

Sedfecundum n.ij. cura Auerroc.9. Ahlata tpeMet.3.\t, ablata opetationc t crum auferri earum ratiene defiylr.i.f,

1. Report.d,ij.ad

luntas vt

quo .d.a.i^^.Adfe-

ait

i.(j.i.ar.z.n.ii.deqHo quodl.iG.Dicam.

li

lcm,non fimplicitcr,qu«

fine,(a.\xtt

refpcftum Dei ad ejfe poffibile crcatura,',cire neceiTarium.Rada i. tom.Controu. I i.4.i.fcd huius oppofitum haberc vidctur x.d.

amorcm.Sccun-

do dici poteft cx codcm ibiadfecundum, quado voluntns fe mouct , eirc ibi relationem reaa:as,fed formalitcr,vclfundam£talitcr.Ita

& quo.i6.a.i,in

pr,

fit

de hoc , faltcm voluntas fc fola mouct fe , clicicndo in fcamoremcx Scot.i.d.iyn.i. ergo rcfertut ad fc tealitcr , & tamcn non diftinguiScot.

poflibili

ejfe

hoc eft tattim ncccflariumfccundum quid ; & fic non cft contra id, quod dicitur q,^.prol. Hic tangitur anDcus necelTarid amct crcaturas

fcd

ait

quodpoffibile,

eft

obicdum

Tcfftbile.

omnipotcnti.-u. canfahile

Idcm habct i.d.io.^,i^uanthmergon,y. Scdt.

oiieiii

feu cji

om-

nifottmid.

di^.i^^,

§.

u4lttcr dico n,j

,

dicit,omnipoientia non

habet obieSnm,quodft primopoffibtle,(cA hocfit

pcr intcllccVum.Rcfpondctur,non

cft

obieftum

cffcftum abomnipotcntia, fcdqu.ifipraefuppofituin i"

effe

gibilc,feu

pcr intcllcdlum dantcni

effe

intelli-

diminuium.

A Aa

2.

CoN

Conciliationes.

568 CONCILIATIO Loco iam citato

&utdMtH ni-

VI.

EX QVODLIBETO

omnipotentiiifed i
CoNCILIATIO

.

Deo cffefta. Refpondctur itacft fccundiimPhilorophum,fed incocrrauit , ficut

ncce(Taria,& a

!2i£/'"" *

& in mulcis

aliis.

AR.i.pri».

CONCILIATIO

modus

perfonx funt

vnum

princi- Tresper/en£

Idem

/**' fnitm

babet i.^^.i.^.i.Sed i.^.i7.^.5.«.i5.aitcxAu.

^^.Sr

,

Vcrbum

cft ars Patiis,

& colligitur ex

&

Hcbr. i. Fer cjuemfectt facula : ergoeft principium cjuo , non c^uod. Refpondctur,cft

VII.

illo

&

^r.i. con.fecunda $. Ex hoc arguitur n.%. ait ^» rxtjleii^Upmodttf quod dc Deo habcri poteftcognitio diftinftifliintrinfcKs ma abftradiuaiexiftcntia non eft de eius clTcntia, fed

tres

I.

& vnus creatot & caufator.

pium, guft.quod

f*^''

VIII.

ponit poflibilc cire obicdlum

& fcientia, & virtus Patris appropriatc & cft fcicntia & ars vcrc non miniis

ars,

,

Pater ipfc

,

,

quam Filius.

intrinfecus.Sed iJ.i.^.i-^.^x his ».4.

CONCILIATIO

tenet eire dcquidicatc Dei.Rc(pondetur quoM.i. conctliatione

II.

i.

jir.i..^.jidteruttmprobationemn.\t{i\K,c\aoA

CONCILIATIO ^n

prima

fnrsccniinut

t^dprimum argumentum

motu« eft aliquid abfolutum Scd 1. d. t.ci.$.& i.d.\
VIII.

tetrainus

contrarium, nu.n.

n.4^.& d.io.tji.2..n.ii.& cj.^.n.\o,2k dari ^d vbi,

caufahilc cflc obiciSlam ornnipotentiaf : ergo -, ., „ o r conlepotelt omne caulabup produci ab ea ,

& ad omnem relationcm cxtrinfccus aducoicn-

jjit

trod-^cift-

.

,

uftaDs».

:

quentcr prima pars continui

ipfum

i. d.i.

cj.ef.

n. 21.

,

&

I

fed hoc

cft

contra

& Z5. quia omnis pars

continuicftdiuidbihsin infinitum.

non

eft poflibilc,

dc motu altcrationis,cuius

pium cftforma

abfoluta,ficut

Si,

princJ-'

terrainus.

Refponde-

CoNCILIATIO

& per confcqucns ncc oh-

omnipotenti*.

icifluin

/"'"*''•

tem.Refpondctur,hic loquiturde motu non vniucrfalitcr, fcd

tur.ptoducipptcft in continuo.non fcorfim.quict fic

x6, Terminu* '»'"*«*'»*^

II L

y^dfecundum n.ii.aknontcpagm-

jir.y^.

Triui nhfi..

rcponipriu.sabfolutumfinepofteriori. Aitidera lutumpetefi

CONCILIATIO

IX.

4.
z

Himnhm

ejt

fnteinitas,

an verUde WitnJlraliU'

^r. i.^Hic pnmittcnd* n j.ait,omne ncceftarium.non enidenscx tcrminis potcft demonftrari pcrveium cuidens. Sed hxc fecundumeum i.d. ^.cj.y.& d.%.c^.^. Diuin^tM eft paternitoi, eft verum ncccirariu-ji, & tamcn ncc ex tcrminis cuidens cft , ncc demonftrari poceft pcr aliud cuidens , quia cxtrema ahftrahnnt a medio , cum prxdicatio non iodtd.acj.

I.

fit

formalis, fcd idcntica, ex ip-

Rcfpondetiir dempnftrari per

infi-

nitatcm.quia cxtremanon identificantuttantiim proptci identicatcmad tertium eft fpiratio, fed

CXtrcmi,

ctiam ratione

ncmpe

cft

Deum,tamen non &c 4.^

tnt

ejl

verii

:

oppofitum habet

eire

fit

1 .d.

1

.^.5 .n.

poteft poni finc illa rclationc,

opinione n.i^. vbi ait paflloncm

infeparabilcm a fubiciSlo. Diccs,er^o partes

ynitx poflunt fcparari a toto

eum

,

quia (ccundum

yd.i.cj.i. diftinguuntur rcaliter

{pondctur cjuodl.^.

co ciliatione

ab eo.

quinta

:

Re-

an veri

fubiedo.non eft omnino certum in via Scoti, Vide Schol^r»w«wj i.Met. q. t. vbi vaiia eius loca circa hoc expendi. paflio re diftinguatur a

CONCILIATIO IV.

aherius

an omnino

fit

fidcqua feclufa,igno-

patcrnitas in

Dco.

.^r.5

.

§.

yld

ifta ».i j

.

ait

qu6d

X.

dctur primo, hic loquitur de notitia fadlibilium

ens eft verum eft , quia hxc, noneft immediata, nec per fe noquia pallio praedicatut dc fuo fubicfto pcr

Contra idipfum

creata.Secund6 ^.4.^ro/.w.3<5.problcmaticus eft, an notitia Dci dc contingentibus diccnda fit pra-

necne

ad rationem prafticac requiras,

ftica

ta

voluntatcm,{eii potentiam pra
medium

,

fcilicet

pcr cjuod^uid

Sco^.i. d.i.ej.i.rt.1.

Kec

eft fubic<3:i

,

cx

eftmediata,quiapaflio-

,

fi

alitcr

non.

civis

habeat dcfinitioncm, eius pafliones ci immediateconucniuntrfcd qu.-indo fubicftum eft dcfinibile

:

(SVificabilem.vcl uliundc dirigibilcm ptaftica eriti

non habcnt ordincm ad ens,vt ipfc habct i.
A» nttitU

ars cft notitja

Scd 1.^.38 .«.z.ait.quod ^*'^'^^* Dei defa(Slibilieft fpeculatiua. Rcfpon- «"f'^^,-,^,

pracSica dc faciendis.

necelTaria, fed ,

fJf*fi»tpop.

Ptior relatione ad

;.^.i.4r.3.»«.<5.&exprcflius i.d.j.cj.^.

I

ad fecwidnmpro

notitia

Anhicfit

6.n. 1 4.

ficut paternitas

infinitatis

CONCILIATIO intr.tdiata

1

vbi habct.licct creatura

Dcitatis. Ita Scot.i. ^.8. cf..^.ad

l/ir.Incelligc hoc,fuppofita

tum

,

i .

,

de co,

CONCILIATIO yfr.t.§. Tertio

paffio per eius definitionem dcmonftratur

lu>itM,vel altcjni^

&

gat cxecutiuam.

fic

intcllige Scot.loco obic6to.

Si ad-

arguitur n.

caufandt in Deo,(*r proxima

mittaturordp intcr has pafliones,faltcm pro pri-

dumhocn.\&

ma, non cft inuenire medium. Vidc aliam IbluUoucm apud Lychctum hic

ro alterum «.40.

aEitti

V.

6. zh-.formalis ratio

eft

intelle£lH),vel vo..

Vbi neyj.^.&fecun-

huita, vel illitu.

Idcm innuiti.

d.

cj.^.prol.ar.i.antefol.arg.^.Sive'

&

^.d.i.cj.i.i. Ifta e-go «.18.

&

.

,

}„1tfZ^*£

$.A^eo<^(m/.ib.negatpot(-ntiam cxccutiuamAn- txecuttHamt i.^/.^S. in fine dubicat de poientia cxe-

gclo. Sed

cutiua in

Deo,^

rtia rcliquifle

^.4./>r«/.4r.i.»w.57.

vtproble-

videtur. Rcfpondctur, Scotus

fe refoluit firmitcr in

non

hac cc anre hunc locum

:

idc6

^

Locorum Quodlibetalium. ideo Mayron.i.rf.4;.^./,e^ d.^S,q.i. p©nit executiuam in Dco Vigucrius, Faulus fcriptor, Bargius in locum prologi negant , fed in An-

Dei terminat

gelo eam ponunt , propter articnlum Parificn?'em i di quiapotcft executio Arigeli impediri,

ej.i.ic

&

;

noii impeHita cius volitione.

ma

fcparatarde

homine certum

fdem eft de anieft, quod iiabcc

exocntiiiam a volutitatc diftmdlam,

nempcpo-

tcntias corporcas, imperio voluntatis fubiedas.

559

relationes ctCAiurx»

prol.n.6,

ef.x.

& fe<j.& i.d.i.<j.tji.S'& d.3,o,n.io.iX voluncas caufat,vt hic habetur tfrg«»>*r,<^ z.
pafllim.Rcfpondctur,non dicit effentiam atiis jn Deo, terminare re-

vt condiftinftam ab

quod efl;

latiuncs creaturz, fcd fufficit aliquid

idcm effcntix.tcrminarc, modo fit communc, quiaterminare depcndentiam creaturarum, ficut

&

cascaufarcdicunr pcrfc6lionem,qua ca-

rent proprietatcs perfonales fecundiam fe con-

CONCILIATIO

VI.

Stcundo dico,qu6d

fidcraia.

cffcntia cctminat

vt radix,ac f«i>damcnlum,quac funt in Dco,vo-

,—

yir.i.§

jlnnctitUfu

fnncipi-m erta-idii

Ad tertiam prohationem,n.\i. ait.quod

turas. Scd z.
gentcr

fierct.

non

R.efpondetur, hic

titia.qtiam ille vult c{Te rationem

duccndi crcaturam

,

Stvm ad cam,quam vt quae

fcjmalepro-

non plus includac

principium agendi natucale

cft

refpe-

hic includitur in forma, ,

fequitur

I. $.

Contra

diuina

non

eft

£t.one Spiritus fandi enenriaconcurrit,tamen

2.<^.i.^.i.

cflTc

libciam,vt produifiio

fufficere (it

libera,efto clTentia

modum naturae moucat,fic ha-

bitus naturalitcr

moucntitamcn aOlus cotuni a

ejfe

voluntatc

Ar.yprin.

turam

cft

ait,

quod

nullus rcfpc(5lus ad crca-

proprius Vcrbi. Sed i.d.i.q.i. fecim-

dum cum Veibum

dicit icfpcdlum ad naturam alfumptam Rclpondetur,tantiim hic dicit nullum refpediim ad creaturam indudi in conftirutiuoVcibi:fed benc ftatrcfptdhimproprium

comVcrbum ad creaturas , vt produ cxemplo:pofret etiam intclledlusdiuinus

fcu comparatio padlua ineo.

CONCILIATIO

Ar.t.prin.

in ferfan»

eft nccclfc eftc.

paliteryiit,

Sed

quod

i.d.i.a.-j.§.

(flionis

duni

:

tio

eaufandi,

efi ratio ter-

c\i\\i,fHpra qkodl.^.non dicit

mintmdi Vc».

in

Ar.i.

Heofecunpcrfedionem. infi-

eft

Aecidens ab'

ait

Arijl.i.poji

te.\.<).

RefpondetiitjConuenirc hanc

doperftitatit

perfeitatemaccidtnti,ftdminiisproprie,vclper illa

Ar.i. tiiis

ccr.

:

§.

I.

III.

Ex hocpatetn.iZ, aic, quod

v.g.humanum

Scd

q.}i.tnfine.

d.B.

effe.cft

r].i. n.j.

& S.& d.i.cf.j .n.i^.&

pcrfc6Honcm fin.pliciccr ex Adonol. ij. quod eft mclioi omiii eo,

qt(odl,^.ar.i.def\nit

Anlcl. i»

l^-

efle co-

pcrfeaio fimplici-

£{}ecompafi^^^f/^'/'* "»/ k J

^^^

quod cll ei incompoffibilc:ergo cum effe totius non fit mcliusrj/lf increato fibi incompoffibili, non eft pcrfcwtio fimpliciter. Refpondctnr, hic non agit de perfc6lione fimpliciter 1 hcologicc.iiixta

definitioncm datam, fcd dc pcrfcdlio-

CONCILIATIO

IV.

Ar.i.^.Tcrt,iwiritellecluin.i\.a.n,(\nw\ fcnfatio rccipitur

immcciutc

Senfkfltrt'

in orgai.o copofito cx '>l'turincf-

anima,ik dctcrminata paitc corporii.ldcm ha- '^ \>cr 4t.d.io

^14. Sed

&

d.^t). CJ.7.& d.j,y<j.i.& d,4,^.q.i. h^.j.^.y. ad argumenta opin. n.i^. ait

recipiin fpiritu,vel sniina.Rerpondcrnr priilio,

X.

id,quod eft rarationem fotmalem cerminandi dcpcndcntiam caufati. Scd cffcntia Scoti Oper. Tom. XII. §. Vltimopotefl w.y.ait

j i.

Sfcundeprinci-

neccflitascftfimplicitcr pcrfc-

tio formalis caufandi, cffc

q. i.pofl

fci^ionem fimpliciter.

IX.

at proprietas perfonalis in

CONCILIATIO

Scd

ne complcta, quiacomparat pcrfcftionem anirax ad perfedlioncm^totius,& banc ait cftc pec-

Rcfpondctur ,dicit petfc£lionem identicc nitam.quodfuffKit. e^cde/lr»-

II.

quod accidens abftraAum

perfeitaris.

diuina.efint. fefeejfe.

fenfu

,

jiraaum eft folam fubftantiam effe in tcrtio n.odo,iciquc cx in tctitmo-

-/^r.}.^yi«.ait,quicquid eft in perfona diuina, efl

ait,

modo

in tertio

CoNClLIATIO

parare

18.

cft

,

Philofophumquomodo

CONCILIATIO

VIII.

rationis conucnire vni perfon2,nan aliis, vc in

Suicquid

magisdcpcndens

eft

fijnilitudincm.vt explicat in

eliciti liberc fiunr.

CONCILIATIO frim Verbi »d cxtri i

voluntatem

obieftr pcr

in

quod

forma fit magisens quim compofitum iam dido,& quia cft pnoc materia.

inprodu»

Spiritus libcrc proccdit,vc ctiam ipfe tenet,iif-

dcmlocis. Refpondetur,

fcd

modum natars.Sed

»lit.

C^

:

imperfe6Uus:ergo. Refpondetur, ica eft caeccris paribus:fcd anima licec nc minus dcpcndcns,cft

vbi explicat fccundum

fecundum eum

i.d. 10.

ComptSpm

eft pctfcdlius

incompleta,& parcialis, natuta fua ptdinata ad compofitum.VidcScot.7../I/«.tfX7,

n.7. cffcntia

me- principium agcndi,nifi pcr

I.

anima. Sed ibidemy efi perftlHtu & i.d.ti.. an.j^. docet compofitum dcpcndece ftrma. ab anima , Sc ideo Chriftus in triduo non fuic homo, quiacaruit ea, vt ibi ptobac §. Afodo a4

pofitum

entitas

Ar.

IX.

AR.^.^.Ad ifla (juinejue ;7.i4.ait,qa6d com-

tur refpcdus ad calefadtum.

dum nntMrt

pro-

CoNCILIATIO

fropofitum

tjfentt»di-

^eRm

EX QVODLIBETO

quod non includitur in eius ratione talis refpe(flus, fed quod fequatur ad camjficut ad forniam adiuam naturalcm,v.g.ad calorem>fcqui-

CONCILIATIO VII.

lAnitturrt'

& fic dc aliis.

aflerit,fed

conira Henricum diiputans refpondit ei,fino-

$ilna fer

luntas,v t potcntia libera,

notitia eft principiii formale produccndi crca-

fumit aniinam, vt opponitut concaurc, fciliccc obitclo , non vero vt opponitnr compaiti , vcl tori.Seci;nd(j dititur

non

cllc

tionem. ita Bargius/^»/»/.

i

textum.fcd addi-

non video

}8. fed

AA

a

}

cuv

"*'

56o

Conciliationes

curdubiretan fittcxtus, ciim onmcs cditioiics Contra datam foliitionem eft , qwoiihulem dicit fcnfibilem fpcciera non efTc in eodcm fubieftocum fcnfationc; fcd illa eft in organo, fcu compofito;crgo fcnfatio non eft in compofito. Refpondctur , vult fpeciem

proportionata accidentibus corruptJuis fpecie'

mcdium

ficut

& fcnfationem

humore.vel

reeifiatur.

^at Scotus

qupd

mixtum

id. 11.^. Sed de

ta

&

Dei,agcn$ naturalc potcft agcrcinillam,&fic videtur ficri nutritio ex fpecie-

fpi-

biis

ibi

vcl fpiri-

cum

ncnufMo.

V.

ti

&

C»i,fa»li. <juidaccif>it

confecrads:fed in

,

quodquc dum vnitur

ab hoc

pcrfcflum

^ accipit

niam ex

f/f.

quod non cft

fubftantias a toto; quia cx fe

fubfiftcns>faltcm vltimatc;at

non

tenendocum ar.\.

accipit ejlttC-

bene ipfc i.d. Thomiftasdicentcsanimam Chriih accipere cxiftentiam,& fubfiftentiam k Vcr-

&

<ent!ar,vcl exiftcnti.-ca caufato,vt

hxc Solutio cx

ipfo 7.

Mct.q.6. Dici etiam poteft,quod accipit perfedlius ejfe, quiaconcurrit adf//f totius, &partivr caufa intrinfcca quod addo, vt excludam rcplicam qux fieri porcft cx Scoto hicvbi ait,qu6d uon tantum accipit hoc,quod eft communicarc effe : quod intcllige eo modo, quo caufa extrinfcca qu« non participat illud

cipat illud

,

;

,

,

effe,

tx m»tin»

i^formaeft

fccus eft dc intrinfeca.

CONCILIATIO VI. Ar. i.^.Tertio medo w.^.ait quod compofitum ex niatcria, & forma eft cns per fc fubfiftens, 6^ ^^^^^

ordinabilc ad aliiid.Sed

le

.

r

\

m.'

fubfiflen!,no

"" lationem

f>rdin»biUiKi

nicabilitatis,vt g'«o,& vt

ahud.

ejnoM.

i

p.in

rublutetiac jn

I

commu-

CT ^.d.i.tj.x.

gi«o
ncgatione aftuaiis,

&

&

apiitudinalis

depcndcnriac. Sed cns pcr fe fubfiftcns iion potcft

conftitui pcr ncgationes. Refpondctur,in-

tclligit

naturam completam; non inclndendo

ncgationes illas , &licct non rcpugnct fibi fic confidcratx communicari alteri , vt fuppofito, quia non Ci

cft

,

quia

fic

non

CoNCILIATIO Annnn

h»-

fccnnditn Thilcfophum

fundament»

cftct

natura

eodem

ffc"a;!^'"*'

,

&

inftantifor-

vidctur Scotus alicnus

q, vlt.

ad

3

.

licet in

corpore

difficultates,

ipfo i. d.^.q.^.n.ij.&^.d.w.ej.x.

accidcntia fubicAari in cora-

d.i2..ij.}.

CoNCILIATIO

II. §!uodl!htt

"""'"'ipofe "

in quodliber conuerti poflc.ldem habet ^.d.\i.

^.i.f.Htec ^uxfrio.Scd lo.ait ex Arift.i.<^ff

aecipit

ejfe

i. ^.

7.^.5. §.

jld

illa quitn.

Calo tex.i^.tyiod fubftantia

nccellatium.-ergo nequit conacrti in

non cftetnecciraria. Refpondchoc ait non cx fc, fedcx Ariftotcle errantc, in co quod poluciit Dcum agere ncccirario quodcunquc immediatc agit. a]iud,c]uia fic tur,

CONCILIATIO .jir,i.§.

Ad

tjfa

III.

n.^.crcztio animae

non

eft o-

Creat!» /mi.

^usmi\2iC\.\\o(\\m.Sci q.i.prol.^.Deo^auon.w.

aitcx Aito.miraculum clle

opusarduum,&

in-

""

"on

tfl

"ff"""»''*-

lolitumlupra racultatcmmirantis. Relpondcriucx Scot.j. d.i^.^.\.§. Pnterekqtiarto m.\i, infufioHsm anima!,& alia,qua: dc communi le-

non naturam. gcfiiinr,

dici

miraculofa

:

funt tamcnfupra

^r.i.^.Tertinf intelleElui,n.\

EX Q3^0DLIBET0 XL

VII. i.ait proximum

Sed <j-\^.de anima tcnet in anima eftc matcriam.Rcfponderur, id abfolutc, & fecundiim propriam opmioncm non alleru , led luxta fundamcnta

CONCILIATIO

I.

fubicftum inielleftionis carcie matciia.

Philof.

& D.Thoma-, quac ipfc non apptobat

;

admittamus tamenid cireprobabile,&dcfcnfibile i-de qiio cgi in commentarto co».j.vbi folui

atgumcnia

in

folutiuc tcner

non

contrarium. Sed quod hic,ait,rc,

licct

oppofitum locoobicfko,

CONCILIATIO D

argumcnta

<j.

i

fit

j

locum

.vniuerf. aii

uum

.

r.

.

cfle

principium cftedi' j

/-

rr

I.

5

*-•

Oefendemia '"^''" 1'' i".*

tumtflaHt..

generationis. Rclpondctur, eatenus cflc ^^ cfFeftiuum, feu confernatiuum locati,qU3tcnus

habct qualitatcsci conuenicntcs

locopcr accidens

,

non

pcr

(c.

,

fcd

hoc

cft

hic loquirur dc

loco per fcibi peraccidens. Vidc Scox.i.d.i.q.

Defeiundo dtco

n.ic.

CONCILIATIO X.

in con u. , quod noua fubftantij.

in finc ait

nc Eucharillia:

AT{t.i.adfectindnm ».^. depcndentia locati adlocum non eft caufati adcaufam. Scd

6.§.

rcputet improbabilc.

EX QJODLIBETO 3^

""'

vltimatc folitaria, ramcn rcpugnat

informare aliud

conipleta.fedpars.

i>etm*teriam

,

Ar. I .§. u4d illud de fubflantia n.%. air,qu6d Dcus potcft conuertere fubftantiam in accides, & ^ contra,& §.Secundo modo «.j.air,quodlibet

.«/.i.P^tr.i.a.i.po-

negatione

Slttemodojit "/^'"'l'

pofito.

«j.^.i.contra

bi pcrfbna. Colligitur

Non

ca educi.

modo diSa

,

crcari m.atcriam

cum impugnet.Scd magnashabet

5j.j ^.^.prol.j.Prjtierea erdo n.ti. dicit, caufa >n-

hil accipit acaufato. Refpondetiirjvuli hic

«ns fer

fpecies

aftione agcnris naturalis

ejfe

vidctur,intercedit

D.Thom.4.«(.i 1,^.4. rfr.i.tcncnt in inftan-

quo dcfinunt

y.Met.tjH.^. ik, Ar.y^.Ptr eandemn.i-j. q«6d anitna feparata non cft in pcrfeilo ?]/f,

accipit

Comfofitum

hocvt

fpccialiier concurreret, vtid fubito fieret. Alij

CONCILIATIO

^"'

,

ibicxprefse habet,qu6d

diatcfitillacopofitafubrtatia,fcdpofitahacfub-

bie^li raobilis,& inconftantis.

jO.

"'

imponunr quod ibi nullo modo haber, a^VioncDciimmc-

ci

phantafmata pationc fub-

humore,

&

nemturfubftantiaaaic-

Scotifta:

hinc forfanfacile

nam

,

altii n. 6.

tuibantur fpccics,

quidam

miraculum.vt fides habeat mcritum,quia oporterctcalorcm naturalem dc nouo agere in fubftantiam aDeo crcatam per notabile tempus, vt conucrtcrcr cam in aliti naturam , nifi Deus

perfeftius ponit in

cft

quod

,

ftantia actione

voipfum phantafma,

ritu,& fcnfatio in corpoic folido,

in quo

hoc

im6

diaphana,

cft

Rcfpondctur

lcmgcncrari.

in toto orgaiio,

vcl forte fpccics fubieftatur in

^peciei vifihiltf

,

qur

,

ch»rifti»rt-

t//r.ait,mediante caufa naturali fubftantiam ta-

proportionara a-

efle in aliqna partc cotporis

dtioni obicfti, vt in pupilla

^^^^

rum,& immcdiatc aflionc diuina.Sed ^.d. 1 1.^-

vt textum punant.

II.

ad tertium n.<). quies mcnfuratur remporcimaginario. Sed i.^.i.ij.^.w.ii.ait cx Phil. 4. Fhyftex.i 18. mcnfurari tempore pcr fcmotum,& pcr accidcns quictcm,& addit hanc mcfuraripcr fc co modo,quohoccoucnircpoteft y^r.i.

priuarioni.

6J«;« w*». furtiurtem/""'

'""•x*-

'""*

Locorum Quodlibetalium. &

loquitut cum Philofopho de ; temporcreali. Rcfpondeturjhic loquitur incapriuacioni

quo

fu,

ccflaret cosli

dicium, cx ipfb

motus, quod

4. d. 48. ^. t.

omnino imnginarium motu.vt

,

&

fict

poft iu-

terapus ctit

fic

quia nondiftinguitui a

hahei ^ContrafecMndamvitimn.

ibi

ti.

camea ioquamnidc temporc parciculari,ctia exifteiiiemotu cccli;quies tempore imaginatio fi

motum

m»nfuraiur,quiaexcludit

rcalcm.

561

ar.i.^.Secundocontradicitur. Sedi.d,f .q.i.^,Jie' ^^^ t^ p^ r ffondeo vnitat n.i§.& d,i6.ad ^rtmumpro tertiA vnutn.

vta «.4S. dicic perfonam diuinam confticui per fc

ex eifencia

,

& rclationc.

Rcfpondctur, vujt

non componi vnum per fcex abfoluto , & refpciSliuo, quia funt diuerfi generis:de quo in i. bcnc

d.ii.ij.j.Sed

vniim per feconftituiex

ftat

omni compofitionc , & hoc locum tantwn liabet in Dco,vbi hxc duo concurrunt

iiiis

fcciufa

fine vila potcntialitate,vci componibilitacc,fcd.

CONCILIATIO

fumma

III.

fimplicicacc

&

,

idcncicacc ad confti-

tucndam perfonam. Vide Scoc. Ar^

}. infine

aitquod muhiplicata forma,

,

tion idcdmultiplicaturconcrctura, nifi fuppofita

multipliccntur.

Idcm habct

^

d,6.<j.i.&d.

S .ad prirnnm.Scd i.d.ii.i].().§. luxta cjMtiln.i^.

quud tcrminus numcraiis addiiusfiibftanformam,& idco admitterc non dcbcs duos fpiratores, fed bcnc duos fpirantes: crgo fi das duas naturas humanas in aliquo, clit duo homincs & fic vidcturcxprcfse doccrc lit,

tiuo rauitiplicat

:

MulttflrtMto Scot.}.
dam

Scotiftx

dicant qui-

non

vcrius cft fccundura curo

,

citato loco i.d.

vnum pcrac* dcns Mcraphyficc cllc quod includit rcs gcnere diucrfas,vc horoo albus logicc vcr6,quando fubicdum non includic raiioncm inhxrentia: przdicati , quia cx calibus non Bc conceptus vnus , in crcatis autcm oninc pcr accidens logiraie metaphyficc , fcd in diuinis h^c eft cc , 26.vbi bene cx Phiioiopho docct

;

&

per accidens logicc, DeitM

Paternitoi, quia

efi

fubie€):um,vc fubiiciiur,non inciuditrationem inha;rentia: pracdicaci

Vide

formaiitcr.

quia de co

,

non

dicitur

conciliationem i.ad cjuodl.6.

mttlti-

t>!ic.\t:ii-

cfH'

numcrari concictum

nuraeraco fuppofito:

nifi

non

dicitcnim i.d.6.tj,x.ad.vlt. qudd Chtiftus

trftnm.

dicicur duo, iicec habcat in fc duas naturas

:

&

adprimum

, quod Chriftus non eft duo habcat duas voiuntatcs i 6< d.Z. ad prif/iMm,quod ad pluiihcationem filiationMm

ibi q.\.

volentcs,

iicct

non fcqoiturplurificatio filiorum,quiaad piurihcationem concreri rcquiritur tara forma:, quam fuppofiti mulciplicatio c]uando ergoait quod tcrminus numcralis additus fubftan-

Dices, fuppofitum crcatum

quia pcr

ramen cx

pet fe vnutn,

cft

ponitur in gcnere Subftancia:

fc

,

&

Scoi.^.d.t.q. i.ar.j.& infra quodl.i^,


& duplicincgatio-

nc:ergo muito magisvnum pcr

potcll fieri

fc

ex abfoiuto,& refpcAiuo. Rerpondctar, vt inciudit illam

ncc

in

ncgationem non

Pr3Edicamcnco,fcd vt

vnum,

clfe per fc

cft fingulare.

:

tiuo multipiicat formaro fufficit

vcrnmcft

,

fcd

,

hoc ad muliiplicationem concrcti,

fuppofira multipiiceniur,& ibi fuppotiir (e

multiplicata,&

res,

non

non

tantiim

nifi

cf-

ilia

fic

G admittercs duos fpirato-

duo

fnppofica, fed cciam duas

formas, vcl potcntias fpiratiuas admicteresrdux tegulx ergo fecundum ipfum tencndac funt. Ttnninui Prima,
pofilo

drfof-

VI. quod vbi eft

diuifibile peraccidens, fcii. ad diiiifionem

bilis,& fpatij

& fucceffiuuin

per

riturin tcmpore.ScdJ^iiifw §.

Ua, a\tvhi

cundum

fccundijm

efle

fc

De

;

mo-

fe diuifibiie,

cum

fe-

mocus,& ide6 tantum conucnic corpori (ecundilm ipfum,z.«i.i.gf.6 ad

faccor,eftcum hoc concordare, quod habct

in airud,continuc acquirit,& perdit vbi.

1 0,

& formaii dco non valcc

d.i.<j.^.ad

Chriftm

prtmum,mfi ccneas

ticum.Vide

&

,

ibi

fnillc

duo en-

ejl

}.

probicm.!-

LychccTarcarcc. Arccin.Fauent.

Ouandum.

&

mcntcm

cllc Scoti elVe

fecundum

illud poteft

Ad

CONCILIATIO

<ju£j}.

fe

cfl^c

patet

,

ex co

diuiubile

niotus

n.S. piobat

;

,

quod

Hanc

dicit vhi

quia fccundiim

& quia 2. d.

1..

q.

Angclum moucii

<j.

J.

poflc

continue, quia intet quilibct duoi'^»,

IV.

di-

f'fii"l(-'.

iliud pofllt efle

tia,dKO volttores,intelle5iores,Scc. Difticilc camc,

fubjlantiuiu non numeratur ntfi numeratofuppofi-

< a.

vbi tftftr

quia acqui- acddem

tertio intelle-

argumentan.xj, Rcfpondetur,fumcndo vht pro tcrmino motus locaiis , quod cft rcfpcftus (c •• cundum fc fimpicx , tantum pei accidcns diuifibile.Siaucem fumatur infieri pio coordinatione nniltorum vht, ficeft fecundijm fc diuifibiie , quiacum corpus mouciur dc vno vhi

tnertuo fuf-

mn.

CONCILIATIO

yir.^.f,Diceretur quod ».i 4.ait,

fuiit

infinicai-^j.pcrqujEpotcft tranfirc, iia vtnulio Ar.j^.§.Similitern

J3Refl>»iinf ex. tritifect<

}.ait,qu6drefpC(5kus ex-

non fultat pofitofundamciito,&

refHltxt ftft-

U fundntniu,

1

trinfecus aducnicns eft, qui

^ ttrtni-

non

CONCILIATIQ VII.

tcrmino,& fcxvi-

trinfccusadueniens ncccflaiio lequii jt funda-

eciam pofica dcfeftu concurfus potcft non

mcntum,& tcrminum. Sed

jir.^.^.Htc dicitur ».T4.a!i,qu6d rclatio in-

37. Reln-ioin^

ar.^.prin. ait, pofito

i.d.i ^.^.fusc docct '""f"^"^rcfpeftum , cuiusfundamcnium poccft cfle fi*^",""^,v!'j./nc termino, vt fimilitudincmduorum alborum faniextrediftingui reaiicer ab illis. Docct cci.im i.d.^o.§. ">*>

refuitarc vbi.

Rejpondeo

Idem

fe-

hihex. 4,.d.ii.<j.\ .n.cf,& d.Cuq.io.n./^.

locis citatit conciliatione

i.ad «juodl.Z.

Sed

hic

coipore,& ioco nccc ftario Refpondcrur intclligit dc corpo-

te pofico in ioco:fcd fimplicicercxiftercpoflunc

corpus,& locus

fic

pcr

fc

«.9.& paflim rclationcs fuppo-

ncm V.

Ar.^.^.Si dicitur n.ii. cx abfoluto,

^iuo non

lattttr

ncrecxttefra:ex quibus fcquicur,Iccundijm ip-

fum.duo. Primuin, quod Deu$ poccft rtlacioper fc prodiicerc, & lir non ncccflario fc-

fine rcfiiitantia vbt.

CONCILIATIO U" rpfpe^iua

nifi indiuifibiliter.

:

&

*bfoltito

fit,

tima 1'racdicamcnta confiftcrc in taii refpcdu v.g. Aitio, quscft talisrcfpcdlus, non rcfultat pofito ignc,& ligno,nififiac approximacio:hac qui.

tv

iliorumv^*

neccftario re-

qiiitur ad extrema.Scqucla patcfjtjuia tjuodl.-j.a.

&

rcfpe-

vnum. Idcm habcc «««ia//,6.

i..ioH.\.& \.d.\j.cj.^.^.

Secii>i,ia

via neo

& ^.d.

\o.q.x.n.i^.& d.ii.q.i.^.Coair«t,coii.ti paftim,

AA

a

^

docc

Conciliationes

S62

Deum pofTcomnemeffcaum

Aoctt

(equitur, cft

tioncquia

,

immediate

becundum

(ine caufa fecunda caufaie.

cxtrema poni poffc

,

quod

fine tali rcla-

trcmapofita, verutn eft de legc ordinata

quod gic

alitcr fieri

examinacioncm.

aic i,d.i.^.;.^./4d ^u
CONCII-IATIO

i.d.iZ.i].y§.j4diju
idem

rcaliter

:

poni fine

illo

de quo fupra ^Hodl.

?<.

fuftinendo, (quod mihi rc ipfa magis arri-

dcrct) dicipo(fct,cvimer,qu6d

nunc hanc, nunc

Vidc eum

bat.

i

.d.

7.^.

1

j

.

illa

partcm

fuftinc-

Hnnc viim nur/i.y.

J.

Eodem ar.& §. docet qu6d refpeftus non habet propriam neuitatem ,

^.cbficil.^.

pro quo varia loca Scoti .idduci pofrent,

hoc

c\\i'ii\t\ot\tnY.Scd x.d.\.ef.

non

cft

omnino eadem

in

infinuaiis pcr

,

terniratem in aliquo fine a6lione gencratiua

Vidc cum z. d.i^. q.i. n.^. vbiait polTe poncrc omnc abfoiutum finc alio abroluto. Sed hasc folutio non potcft applicari ad fecundum,qiiod infcrtur, quia ibi agit dc rclationc creatuii» ad Deum,probans eam non di-

&

tra ifia n. 4. rclatio diftinguitur a

cum hoc

fundamentOi

poteftcfle fine tcrmino, vt patcrnitas

Deum. Itm

tj.^.proLad tertium pro q.i.n.ii,

quac eftcxtra cfl^cntiam fubicdi,

eo

caufari ab

lealiter

&

;

ideo artributa

caufariab elfentia, quia (unt idcm

non

ipfi tealiter.

Refpondctur,h£ec probarc,fi teneamus telatio-

ncm rc diftingui a fundamento , eam habcrc propriam nouitatcm acquifitionem pafliReUilo in~ uam, diftiniftam ab acquifitione cxtremorum : vult crgo hic , quod non h.ibct relatio intrin- trinfeca ncn foteft effici fcca nouiratcm immediatam quia non produimmediati 4

&

,

,

citur nifi aliquo abfoluto prius produ(fto:& fic Deo. intellige loca addufta concil.pr£ced.<\\\x vidcn-

Deum

tut dicere

non pode

feparari, quia

cadem adtinne

GijiantHm adtfiuin n,\.

&

tclatio

non

ptopiia a-

fiat

CoNCILIATIO

I.

&

5.»,

jf.d.\3,.ej,\.ad

onim haberet proprinm caufationem,non video quare non pofTec Dcus ad cam dcncgarc fum fuum concurfum.Addc cxtrema concurrc-

A7{j.i.f.Dc primo

quodidemnon

«.i.ait,

potcft dcpcndcre ab aliquo pluribus de-

i6.fi

modum

quod

EX QVODLIBETO XH.

ipfa extrcma,ncc habetpropriam caufam,vt tenerc vidctur ScoOuc ^.hic dicirur, i.d.iy.ej. j .§.

,

dionc.

qua

fit,

pendcntiis ciufdcm rationis.Idcm innuit <].^.^.Qj^a?itum ad cjuartam viamn,^.Sci

1

d.i.

partes vnitasponi fine toto,vtl c conrrario,ir:i

& cxtiema fine relarione^vel c conucrfo.

quia ratio

liuin

,

cxtrinfecc

licct

mihi non

jilrtcet,quia

,

fi

partium cflcntia-

& ideo

ficut rcpi-gnat

Hoc

vcic nonhalicnt aliam

q.i.§,

n

finis

vcrum obicilum

fe

f\ veio ipfa cxtrema habvint vcr.im efficicntiam circa rclarioncmfvo-

ratio fiuis,&:

;

cundum

cuifum,qiiia hb.^r

gencris referri ad

eft

ad extra.

pcttl fme

re dilHntla

fofleriori cx-

ncntem rel.itioncm non diftingui rc a fundamcnto ; & fic fibi non contradicit qui.i ab ilia fentcntia non cft alienus:vel /1 tencatur omnino fccundum cum rclationcm tc diftingui a fun-

,

pqfitameirc iuxta fcntcntiam

damcntojconfcquentcr ad regulam illam, cum q. 18. tencndum polfeponi cxtiema finc rclatione v.g. duo alba,finc fimihtudine formali:quo cafu is, qui alium genuit,

Mayronc \.d.ty.

:

nou

(

llct

patcr formaliter patcrnitate diftJniSta

i fimdaiTicuto,

&

rationc fundandi

tun) fundamentaliter

hic

«Jicit

Dodor

intriufecus

,

&

;

hoc

fecunduiTi

alias pafllm

,

,

fcd tan,

quod

rclationem

aducnientem nccclfario fcqui cx-

tiufdtm r»n tionu.

ibi,non addit ni-

:

& finis.

hic

Hic tantiam

formalircr diftinguuntut.

ncgat aliquid idcm duplici caufatione ciufdcm cientis

vnum

& confcruantis

,

,

& idcm

,

nempe efti-

quia hsc ad

vnum ge-

nus caufs fpeftanr.

te-

,

dtpendentiit

malircr,& funt idcm rcditcr. Deus eft cfiicicns voluntate,& finis vt eflentia,vcl ens infinitum,

&

Diccndiun ptito vel rcgulam illam Scoti, quod prim poiei} poni fine ^ofieriori, ejuando funt

tfuo plurihue

crgo cflcntia feRcfpondctur, ratio cfticicntis diftinguimturforfruibile

fc cft cfiicitns,

cmo) qua illj trihuani efe in gcncreifticicntis, videtur quod Deus potcft negare tali efticientiac fuum concctur rclultatio^vcl emanatio,ron

cum

potefl dipen,

rcfpcdluni rationis cir(ntia»,quinon potcftef-

canfadonrm jiairuiam, nifi extremorum, id cft, qua cxtrcma ponuniur in ejfc, non cft quod diftinguanrur rc ab cis

fccnndi^im

37Idem nen dere nh nli-

l.d.i.

Qtunjthm adfecundam n.\%.& d.\.q.i.^. Deqit.irto. ait Dc.um ellc clficicntcm, & fincm crcatuia: , idquc vt vidctut fub eadem rationc,

re ad rclariofem pcr

uUione.

habetct etiam relationcm effcdus ad caufam ad Dcum , fic in infinitum:trgo ciim fecimdiameum ibid.§.Con-

ipfius.

ftingni rca creatura, quia crcatura eft prior ipf3,& infeparabilis ab ea.Rcfpondetur,pro nunc

nouitatem,

re diftinguereturab ca,ipfa

ait paflJionem,

,

cuin.

fittjuefrtfriit

ad

non effcdiim relatiuum,quianequic poncrc pa-

?''duro Jco-

y ^.Secunda ratio n.i}. Deum

docct.fi rclatio dcpcndcntia: crcaturae ad

Prasdicamenta realiter diftinguantur. De quo etiam difputat f. Met. ^.6.anu.6.& <]Hodl.iS. *. 3. $. Cencluditur tnrneny ait, quod rclatio cx-

hoc rdationcm intrinfccam elfcci idem tn rc. Scd tencndo re diftingui , dici poteft q'i6d Deus poteft immediatc caiifare omnem effciSliim abfolutum fed

Poiiitur fe-

het profriam

crcataihec dicit proptiam dependcntia effeftus

trinfccus aduenicns

fioni

ReUtio hA»

vel ac-

oj)in.num.t6.& 8,//cf.vbi problematicns eft.an

re fundamento

3«.

inttin-

fccus

vbi fuftinerc videtur relationem noii diftingui i.d.\.q.$. adfecnnditj}! pro i fundamento ,

&

J^rtM

VIII.

non funt

fi

,

Refpondetur , argumentum maximc vrgcrc, quod rclatio rc non diftinguitur a fundamento,

non

,

repugnet:fed hoc fufiorera exi-

CONCILIATIO yir.^,^,

cipit pcr

jidaliumdico n.\^,

primum

II. gcncratain- Kts gtnepAn' minc efi &im- Ja hahet pri-

res

(\\\ejfe,{c\\.^ct

mediate ante non fuiiw.g.nunc ignis

-y

cft,

& im-

mum

eire,(y

vltimum mcdiarc ante non fuit:fimilitcr dcfinit per pri- non cITr. non ejfe, id cft, pcr nunc non efi , itnme-

&

mnm

diate anteafuit, Scd i.d.i.q.ef.^.yidaliud de/e-

cundo

«. j

I

.docct cx Kx\[\.6.Phyf.tex.^i.^^.r\on

primum mutatum efie in motu , fcd ante omnc taie dari motum, & e conucrfo. Refpondari

detur,rcs r.iptim tranfjens,vtinftans,& mutatio

vitimum efie, Res permanens , vt

Rit rxptim trarifiens

in-

ferprimum t^ decipit

incipit pcr primucfe,&c dcfinit pct

finit

vt hic habet Scot.4rr. j.

tiinftm cffc.

Anjiclus,

fer

t7-

Locorum Quodlibetalium. lignum incipit per primum pcr primiim non ejfe : rcs autem

Angelus, lapis

R«

fucctjp-

,

MA qutmtio

&c definit

incifit^de-

ccfliua incipit per

fimt.

pcr vltimum non

primum non

ejfe ,

ejfe,

fuc-

& dcfinit

&

loco Vide Scot.htc 4^.5. d.i.^.^.&C.Phyf.qudJt.^Mde ciiam Wc

citato i

ej/e.

& quartum.

Scholium tertium

tcr

filius

,

57J

non ver6 pro pcrfbna

;

in

abfbla-

effe

quomodo Scot. ^.i. vntturf. fiimit hunc tcrminum Logicus , dum admittit hanc , logicus eft faens.-ergo logicafcientia : non cnim fumit loglcum prohominc , vel fubftantia , fed formalitcr pro rclatiuo. Ideo autcm regula non tcnct in to

;

quia fecundum Scotum i.d.j.q.i. in tantum rna concrctio,fcil.ad fuppofitum, & vnaabftia^ioab codem ; qua pof\ta,nulIa tcmanet ratio idcmitatis extremorura. Vidc Gadium hic, qui tenet aliquando tegulam ctiam in fubftantiis,

CONCILIATIO T)HU Mt»ihiUrt foteft,

^

CTt»rt in

titmfoti.

eis cft

III.

^r.^ .§ .Hm probatio n.i^.a,\t c^abd innihihuo (idcm cft dc crcatione ) potcft fieri in inflanti, vel tcmpore.Scd $.d.^. q.vn. &aliasaitDeum opcrari in inftanti , & hoc non conucnire creaturae, loquendo de opcre ad cxtra crgo non poteft Dcus cfcarc, vcl annihilarc in tcmpore.Re-

fubftantiis valerc.

CONCILIATIO

:

fpondetur

Deum

aflerit

,

in inftanti

agcrc in tcm-

ci

quod

aftus eftprior potentia tcmpore,definitio-

ncpcrfcjaioncScd

porc.

/fAT.iy.

CONCILIATIO

ait ^.«/.^^.^.^.«.y.ex

quod prius gencrationc

feflione:etgo

IV.

cum V\\\\.9.Met.tex.ii.

Ar.ixon.priman.^.iit

opcrari poirc ad extra

non negat

fed

,

II.

fi

efl poftcrius

38. Effc rei tn

ctcati

n. 3.

aitquod cadem

vnnm,^

ijitm.

quod

telligit id,ad

ex Philofbphi cxemplis

ait.vbi prqsdicantutcontradidoria cx natura \ti,

pet fc<^ionc

ibi c(Tc

diftindione cx jiatura reijfed rcs pro ip-

ftanti,quo creatur,ncccflari6 cfti at pro tcmpprc fequcnti contingentcr , quia poteft non eire,

;

cum

fed

,

quando :

quod eft

dicit,

adu ,

fpet-

& hic homine,

feu oidinc,aIioquin accidensTcqucns ad fubftan-

pro

inftanti

,

h'cct

cx fuppofitionc ncccfJa-

ti».

prior ea

pofteriora perfcdione.intcUigc jneodcm gencrc,

eft

quamftten-

comparato

cnim quod

conftat

impcrfc£tiusembrionc

,

nccvcrum eft rem ncccffarii quo creatur , fed eft abfbhitc

;

vt creatx,

,

rt,r»titnt,^

prftHiint,

& fperma. & fic

homo

loquitur de entc in

cnte producibili

ma eft

tia foret petfc(£kiu$ ipfa. Ita Scot.

cxponit diftos

tex. Philofophi.

& idem eft de eadcm rc in conferuari,inxx3. omne cjuod eji , quamdiu eji , necefe eji effe. Qu6 ^.Adfrimum id

:

ejl

ttmfo-

ptior potcntia definitionc&

quia hsc non HifFert re ab ipfa crcatura,

Rcfpondeturquod cadem

ergo.

tunc contingcntcr, rio

,

fit

quia ptocefTus naturs cft impcrfcdli ad pcrfc6kum,& fic prioratemporcvelgencratione funt

:

vel eius cxiftentia cfTe

tcmpore

in-

& conferuatac ad

vel deftrui

habitudo crcaturi

Deum

quod ad):us

patct

adum

frioT

aliud cft ordinatum, vt coftac

eft exiftcntia rci in fua creatione,& confcruatio«e.Sed i.i. 1(^.-1.%. Sed htcreftatn.4,1. paflim

&

^

confetqati «jt

Prima fcilicet

pct-

adtus cftptiustempote potcntia,

haec erit pcrfedior. Rcfpondctur,pcr -<^r, I. §.

Phil.iW

39. jicius

;

CONCILIATIO

,

III.

jir.i.^. Circ* fecundum n. 8. ait qnid imagi- lm*pn»ttu» non difttrnit natiua cognofcit rcm non cxiftentcm , ac (i exi-

reffondeon.x^.

ntc iudie»t.

CONCILIATIO

Ar. I prin.m quod velle diuinnm rc

Vctle diui.

num

rt

,

(^

r»titnt idtm

terminat h»biiudintm rtr&in ctca-

ftcrct

V.

.

& ratio-

ne idem terminat habitudinem crcaturx, vtcreata»,& conferuatx.Scd 1 .«/.^j.docctquod volun-

refpcdlum rationisrcrgo poteft comparare ad rcm,dando ei ejfe poft non ef[e,8c f i , 6" con- vt dat ci ejfe poft ejfe przhabitum ; fic fecunCctuati. diim varios rcfpcdtis rationis tcrminat crcaturam in creari,&i. conferuari. Refpondetur ibi pof^ tas caufare poteft fe

&

funt cfle tales rcfpcftus rationis

num non terminat rcfpcftus

,

dcpendet,

fed

non

;

refpedu

n.\i.& q

de anima. Rcfpondctur, cius cogni-. apptchenfiaa , fi propric loquamur, nec Scotus afferit hic oppofitum , fcd tan-. tum tfibuit ei cognitioftem nec ait cffe iudicatiuam. Vide qux dixi in commentario ad di-^ g.

tio eft tantiim

;

ftam quaft. mentum.

9.

annot. tertia

ad tertium ^rgu-

CONOILIATIO

fcd velte diui-

habitudinem fecundiim

IV.

illos

fccundum fuam cntitatcm , i qua a

vbi videtut rctribuerc vim difcerncndi, negat i. Met. ^.4. ; quam tamen ei

;

& iiidicandi

rationis.

Ar. I. con. frima §. Secundo probatur ».4.. ait Vir^,irviquod virtus, & vitium funt ad ali^iiiid cx Phtl.j. tium funt Phyf.tex.17.Sed ^JL.^^.^.Ad quaft.n.ii.3id virtu-

tcm

EX QVODLIBETO

cffc habitum in voluntate.habitus autcm

efl

qualitas. Refpondciur,eft habitus pro materiali,

XIII.

(cd pro formali dicit rcfpcftura ad pr udcntiam. Ita cxprcfse

CONCILIATIO

»d»li^uid.

habet ipfc i.d.ij.q.^.^.Giuantitmad

iftum n.^.& §.fnteUigendum eftn.ii.& i.d.i6.n,

I.

\y.& qttodl.i%jtr.i.

An a etncrttttad/ihfir*-

B»

ttnet eS-

fequetttitH

A% &

1.

prin. ait

quod

i concrctis per fcpri-

CoNCILIATIO V. & Nunc tertio n. 16. ait qu^d

mo modo ad abftradb tenct confequcntia,

q.i.& i6.vniHerf.Mt rcgulam hanctcncrcin

accidcntibus,

ad

1 . facit

non in

hanc confequentiam

habet quicquid vult

,

non oer

,

Beatiu eft,

ejui

&c.

ergo beatitudo eft hahivbi tcnet conicqucntia i con-

tio illitu obietli :

crctis

fubftantiis. ScA^J../^9.q.i.

fe

,

prirao

concreta hic nimi ita

,

modo. Rcfpondetuc fit primo

vt {>ra:dicatio

niodopcr(c:quia beattu fumiturtclatiui

,

vt p*-

Ar.x. prin.

$.

fclicitas confiftit in

&

f.

ponit

eam

opctatione,&

4. d.Yj-q.\.A.

in fruitione formalitct

,

non

io

40. Be»ciludo etnfifiir

in ».

ferMi!ontvt-

Sed ^d.^^.tj.i. adfecttndum, tcnet cam UuhmU. ef& in coniundtione ad obie£lum bcatificum,qu; eft relatio. Rcfpondetut effe formaliter in ftuitione,tnitiatiuc in vifione, concomitantcr in ilU

vifione.

coniun^ione.

C ONCI

.

Conciliationes

564 CoKCILIAtlO

>WJr^/«. I j.Refpondetur fccundiim Scot>4. d.i. q.t§. Deprimon.z. qiiod definitio aliacftnoniinis,ncmpe cxplieatio diftin^a cius,qaod no-

VI.

men

Ar.i.^Jfttt diftinElione «.ii,ait non poffc poni intuiciuam finc pracfcntiaobiefti>& loquitur

JptuitiuA»»* titi* poai po

ttftfineobit-

de potcntiaDci. Scd

Ho exijlenti.

etiamfi illud

ipfum

non

Dco poni

in oculo,

tJr aliis loci* citatis

T)iccs,Scot.i.d.^.(j.6.§.

poted

obiedum

vidctur tamcn

i

quod

inciuditprKdicatum,fednoncftabfolutipcrfe,

CONCILIATIO

finc obie(fto

Ar.yyAdfteundumpotefi dici,n.iZ.tit qu6d quo prodticitut intellediio,eft aftio de gencrc Adionis , qua dici poteft intelligificatio, iA eft,intclleaionis efFcdio ; & idem habct i .d.


Oecam ; Tartarct.^ Gadius hiCy&

adlus

fauet Scot.4. d.\o.q.$.i. Etfi oltijciM n.^. vbi aic Don oportcre obieftum cflc pfsfcns propter tcr-

minationem,

omnem

Dcus

fed ptoptcr caufationcmrat

canfationcm fupplerc potcft.Idcm ab-

Hur-

folutc tcncnt Vafq.Molina,Buridanus,&

3.^.7. (ed ^,d. i}.t].i.§,

vt

qua:

intuitiua,vcl abftraAiua,

dubium

de anima

Rubius quafi,

q. ii.

1

j.

dc quo cgi

CONCILIATIO

& ^.d.^9.q.

Tertim

ffi«-

reUtiuO'

rum

Jifiin-

guiturab»liu,qiihdnoH pfi

mutuut.

eft

VII.

,

&

vtroqae extrcmo eft ratio fundandi , ratio terminadi relationem aliam; fed in tertio raodo rejatio eft no mutua, ita quod ratiofundadi eft in vno extremo,& ratio tcrminandi in alio.Ide habettnt.<^. 30.9.1. ad arg.& d.^^, Scd oppofitum habct y. Met. q.i^. vbi ait hos modos diftingui,qu6d primus fuper quantitatcfecundus fupcr a6tiuo,&pafljuo, tettiusfuper tebus omnium generum fundatur.Refpondetur,fumitur diftindtio horum modorura exttinfec^, & funformaliter pto

ferri. vel dic,fi

hzc

yt cffe non vidctur

mutuo,

d.i.q.

I»tuittu»,tjjr

^.t"'^''*^

1

alia

approximatio, fcil.obie-

(e,& in fua fpecic.Refpondetut,qu6d hi£ aliud , aliud caufatiuum,quia ad intuiti-

eft

&

uam

obiedum

requiricur ipfum realc

przfcns>

An vero fuftincri pofEt has fcientias effe eiufdem ad abftradliuam

fpeciei.

c on.

fufticit cius fpccies.

Vidc qus

dixi difp.^. de animafeil.i l.

j.

EX QVODLIBETO CONCILIATIO

XIV.

I.

& non mutuo renon

diftindlio ,

& abftra-

i.d.i^.&

&.i in

damcntalitcr, vtin illa^.i^, fed formaliter, vel (^uafi

ait

1.& 7. Met.q.^. fed i.d.i.q..^.§. '^;"^'^" Contra tertium art. iit qu6d diucrfa approximai> tio non variat rationem formalem a^us, & hic

qu6din duobus primis morehtio mutua itaquod in

ait

Idem

fpccie diftingui.

tantum cftalia,& Ar.x.in fine, d!s relatiuorum

XI.

Ar.i.§.Circa 2.«.8.ait intuitiuam,

uam 9.

difp.i.fea.14,.

CONCILIATIO

tranfmutantis ad tranfmuo

ille rcfpe(Slus eft

abfurdum

admitcere fenfationem extcrnam abftra^iuam, vttcnct Molina i.f.f.ss.ar.iJ.i.m.^. Buridanus 1.

cft focmalis,

non eftcinconucniens

di-

AR.

I. §.

Tofl igiiurnu. j. ait

Trinitatis

,

quam

qu6d

quisaccipit ab

notitia Kotltia Tri-

hominc »"«'" «»

rcuclantc,cft naturalis.Scd q.i.prol.§.Tertio ar- "^/j""*"**

ftingui cxduplici capitc.

&

guitur n.m. §.yld q.n. i o. ait, qu6d cognitio de Trinitate cft fupernaturalis.Refpondetur,ex

CONCILIATIO VIH.

ipfo

3. d. i3.§.

De primo ».4.

nos habere fidem

Ar.y^. TertiumfcilicetyUi quodlibet obicftum

acquifitam dc rcuclati$,q(iia viribus noftris cre-

Vtrbum diuinum non

accipctc

ejfe per cognitionem.Sed i.d.iy.§ Nequeobie^umttenet verbum non acciperc efsepet

dimus ca^fTcut contentain aliis hiftoriis:fed vltrii, dc eifdcm habcmus fidcm infufam , & fu-

ccctptt efTe

intelleftionem. Refpondetur,hic aitquodlibet

pcrnaturalem,

ferinteUt-

ettnem

.

r

11

zi.-

acciperc efse rationis per inteliettioncm ibi ait

verbum non

accipcrc

tatcm a£kum,quod vcrum

fuum

,

efse tcalc

quam noftris

viribus habcre ne-

r j

fed

quimus:

per

quatcnus ad eam, vt ad perfc(5l:ionem naturaliter

cft.

dici tamcnpoteft haec nobis naturalis,

indinamur, non qu6d naturae viribus illam

attingere poirumus.

CONCILIATIO

IX.

CONCILIATIO

Ar.^.§.Sx hii n.i4.aitqu6d nihilprzdicatur per fe de co , quod cft contingens vcl nen eft ,

tUai patifi

i'fiwt,

per fe vnum.Idem ]Mhetyd.'j.ei.}.&d.i.x.ex j. Mct.tex.^ /^.(cd tjuodl.i i.iit cia6d IliMiefinitat fic

:

efihifiqria

'^

cftiverius vieft

;

"^'^*'"''

%Z

altio.

rc/pe6lum producentis ad produdlum efle relationcm quarti Pratdicamenti. Reiporidetur, tatum,eft zdiio de genete AAioni^. Vide Scotura vltimo loco citato.

illa vifio,

41. f^oduaiti».

air

tadus, quos ciuai,difi.yfe£l.'ii,de anima.Miy-

detur qund forct abftra6liua nec

diis

Ex diSlis patet n.ix.

ton.in prol.i .q. li .8ci\i).kn vei6

poncretur in oculo corporc non cxiftcntc,forct

4'-

X.

qualicas notitia:

intuitiuae poni potcft finc co. Ita Lychet.i.

^.^.ad vlt.pro

».10. di-

quia requiritur alia conditio,fcilicet fubiedunrt cire pcr fc vHum.

.

aeionc attingcntiae ad

7.Met.tex.i},

obijcis

quod hsc eft per ict fuperficiet alba efialha; tamcn fubicftum eft vnum pcr accidcns. Refpondctur, ibi additciTc pcr fe, quia fubicdum

poni prius finc poftcriori:crgo & iimiitio,qu3E eft quid abfolutum fccundum ipfum hic&dtfta tj. f poteft poni fine rcfpcdu adobiedum {^ra-fcns. Refpondctur non pofte poni cum reexiftenti

& ckm

Hias primo

cit

i.d.i.^.^.n.ii.

quodl.u.concil.feptima,

»«ii^

qux pcr fccft vna.

modo definitur.non fecundo.Ita

vifio

exiftcrct. Praeterea fecundiira

^.je^ i.d.l.q,^.n.i^.&

ibi

aitquod

i.d.io.t^.9.

corporis Chrifti potcft a

importat. Alia eft rei,& tant^m conucnit

rci ncceirariae,&

de beUt Tr»i*no. )deni babetuc 7,

II.

Ar.i,^. Alia differentitt w.^.aitlicct fidei ac-

qvifitx poffit fubelfe falfum

coiiiunda cftnnfufic

,

,

tametl

non potcfV

,

quando

4j Tidei4t,qm-

quia haec fi"'f'^'P

ncccfTati^ twdit dctcrmiiiai^ io vcrum.

Vide

eum

^i^lfl^^

17

Locorum Quodlibetalium. eum

).
),n-8.Sed i.d.i.<].^.^.Ifi
concra Henricum arguic riinc fptcics creaca,

non poiTc dari ccrcicudinem in ad quod cciam adducic id i.Poft.c. ii. ex

ipfe voluic

aftu

•>

ad a£bum concur-

(i

,

& cxcmplar increacum, (vt

)

&

rtecejfArio

eonttngenti

non feejuttur conclufio

,

Rerpondecur, Henricus dixit nifi contifjgens. repugnareccrticudinem fpcciei creaC£,quiaeft in fc mucabilis cx quo bcnc iiifert Doclor, qiiod non potcft concutrerc ad adlum ccrtum: at fidei acquifuac non rcpugnat certiiudo , ideo concurrere poceft ad aftum certum,&r infallibilcm. Scd non concurric cuni infula difcurHuc, vr vna pc-Emjft^a concingens cum alce-

uifioneruppofita,(aluatur

56J

cum decreto Dei no-

ftra libcrta>,qu^ diflicillimc faluari potcft pofi-

omni adtu noftio. qux ad hoc cxpendi i ul.

to dccrcto Dei abfoluto dc

Vide vana loca 3 $).(»

Schel.ad §

.

eius

,

f^tfo

de contingentid, vidc etiain

c^M i.princ,

Schtl.^jid

CONCILIATIO

VI.

;

&

ra neceiraria.nd conc!u/ionem:idc6 illud de ne-

Ar.i.^. Poteft igitur viatorn.^.3.\t quod poquis ex natuialibus fc difponcrc ad fidcm infuiam. Scd t. dtft.<).qu.i.nu.\^. aitqu6dnullus poct-ft fc difponerc ad formam fupcrnattft

An

pottft

qutife d!fpontre adfiJem iufitfMm

ex

naturitttbM.

turalem. Rcfpondetur, vide Scholtum tertium hic.

ceftario, 6c contingenti hic non habet locBm quod camen contra Hcaricum valere videtur, quia per modum difcurfus videcur duo illa ;

exemplaria pofuiftc ad certitudincm ncceffatia ; quomodo vtraque fides ad vnum a£tura

concurrunt.

Vide hk Scholium

tertium,

CoNCILlATlO Ar.y.§.

Nunc autem n.iy. aitqu6d

diuina contmet eflentiam in q.i.prol. §.

VII.

ex

dtitts «.7. ait

rjT*

voluntas Veluuttt

dl-

cognito. Sed ui»a ctnti-

elTentiam continere

ntt

ejftntijf.

& Jn ^cognito omncs paflTioncs, & quad paflSoncs & atcributa. Relpondciur» virtualiter,

GONCILIATIO. ^ -•.•-... C«t»tttenrumin

Vtr-

kteftintui-

Hua,

III.

,

Ar.iprin. ait quod intuiciua eft tci exiften' r -n t'S>& pracfcntis in propnacxiuentia : & idem ziz i.d.i.oj.ii.n.ii. Scd \.d.ijj.i.^.Sedhtcre(iat ».4i.cognitio rcrum in Vcrbo qiia hibent Beatijcft intuitiua,& tamen non cft rerum inpro•

.

•

t

pria exiftcntia.Refpondctnr,ibi addit in exifien-

a6luali,& hocy vel infe,vel

tia

m

voluntas continct cam vnitiuc,adxquate,identice, fic caufat cius nociciam a poftetiori,

&

raliter nifi

ab

Ar.i.§. Hicinttlligendum

motio

intclledlus pra:cedit

cj, a priori,quia cft quafi paflfio cius,flucns

Doftor i.d.i6.n.^^.&

Ar.t.i.Hicintelltgendttm ».14. aic eflcnciam

n.i^.alt Cfubd

motioncm volun-

frcceditm}- tatis.Scd i.d \.q.\ .^-Gluantumad ftumn.j.doti»tiem vc££( quod Piter ptius origine qnam gencrct tft Aunintit.

perfedte beatus

exipfo

;

quodl.i.

CoNCILIATIO VIII.

IV.

eft,

non mouec natu-

intellet9;um;contincturaiJcera

aliquo eminen-

CoNCILIATtO Mttuintel-

fuum

abca., non vcro atrributum pcoprie. vchabcc

ter continente totam entitatem ipfins.

leliutinVi.1

&

in incelledu creato, quia ipfa

beatus autem amore, maxirpc

d.i.q.i.&.\.d.^^. ^.i.<^i.ergo hic

&

1.^

Tertto dicon.\6.^ei{ ..d.i.cj.i.^.Secundo ftc

nul-a

quod

«.3. ait

potentia

non

poteft cognof-

(equitur

pioduAi-

gnofcit rationcm cncis vc fic,& oronia alia a fe, vt aic Sco\. \d.i^.^.Circa j/?<««.7.Kefpon erur,

uam

ex ipfo hic §. Rtfpon. Filij. Refpondctur motioneni iniellc<3:us cllcntialem pti'ce-

loquicui ibi dcob:c(flo primo primitate pc^dicationisjVt patctpci exemplu, quodadducic dc

deo.

motioncm

ii)tcllc
&

dere cflentialem motionem voluncatis , nocionalcm niocionem illius notionalem bu-

y^„^„„,,,^. ,-j^/^^

communioccrcaliouod obicftHra {<.ib ri, quam fit racio fui primi obicdi:at Dcus coratione

non

X.

45-.

Inteiligit diuinam fingulate efle primum iaicUcdlus i'iuiDeusAliquid 1.^.3.^. ni obicftum. Idcm ait q.i.prol.n.i.i.

colorato

,

& lucido rcfpeau vifusrcflcntij au-

cft cbitdum primum , &c adarquatum incclIe(ftHS Dei,non pracdicacione, lcd vir-

tcm diuina

habti Scot.^.i.prol n.ii §. uidtertiamquiiiion. nihil ergo inicUigic n.fi quod concinecur vinualitcr , vcl emincntct in tuali roncincntia,vc

CONCILIATIO

V.

quiroi n.\6. ait ideo Dnim inu4r.i.§. ..^ fi Anfuturum telligetc futucum contingcns.quia voluntas eiu$ dcterminauit iUud fieri.Idcm ait \.d.^<).i.Vifo antingens ex decret» Je contingentia,n. ti.& d.^ .§. Primum ifiorum,

&

Dei0,hfoltit»

veritatedt-

termin»t»m.

Ex qiio fcquitur cum Dcus fu immutaomnia ab actcino volucrit,vt iple habct i.d.^^. quod pradcftjnati necelfario faluantur,

„^

fiia eircntia

fc ipfo

& fic diciiuromnia

,

ex.Scot. ciuodl. is- art.

1.

inielligtTc in

& ^.dift.

16,

qtu^.i.

CONCILIATIO

,,

IX.

D'lis,&

&c rcprobincceftariodamnantur,

& vniueifim,

qu6d nuUi

,

adius noftri func libcci

quia futuri

funt ex dcterminatione voluncatis Dei

,

quaf

quacque nullo modo mucari poccft. Scd ipfc docec i.di.^o. prxdcftinacum poftc faluari, & pafltm voluncaccm noftiam liprxucnit noftras

,

cflc. Rcfpondecur , hic tangitur infcrumyfterium concordiat libcri arbitrij,cum gracia & diuina prouidcncia, ac infallibili Dei

intellcdus cteati tfle cns fin

i.dift.i.e].i.^.Contrahocarguitur,
ueciir;fed fuis vici()us

tellcdus, fed cns vi

quacum

luit

dici

,

quod nonvo-

Dcus pracdetemiinarc ailiones :

repuguat

:

cns nnitum clt

fic cft

cius obieftum

.

ci.c-

vc ablhahii a proportionato,&r impro-*

portionaio: ex Scot i.d.^.q

3.§.

Adfecundum

articulum ».8.

noftras ab-

foluto decreto,ancequam przuidiflet quid

uisoccafione eflcmus fa£luri

non

obieftu adaequatum proporiionatum noftri in-

tabile

Pro nunc poccft

:

qu^

hac auttm ptx-

obieUum »d/
rcpugnarc intellcckui noftio cognorcere Dei ni cj,,^^^ in particuIari.Rcfpondecur.non repuenat fi elc-

bcram

fcientia.

obicftum adxlum Sed

jir. i, §. Dicoigitur n.\i. ait

quacum

CoNc

I

""

Conciliationes

566 CONCILIATIO Ar.^.pnn.

Continfns *-

qux

tio

liquiii cjuo»d

ait

qiiod

niliil vt

Scd (f.x.frel.^.Aliter ttiam fefet »,ii.drcit qupol motiua intclledus ad notitiam fupctnaturalem. Refpondctur,ibi vultquod poflit mouerCt fed non qua elfentiajfed qua volcns:quia nihii

X.

cft

medium,vcl ra-

continct aliquid quoad cognofcibili-

notiitam.co- r.itcm,nifi tir,tquo.td

ad extra caulat naturaliter.

etiam contincat quoad entitatem.

iJcmait \.d.i.e,.x.n.%.& i.d.>,.q.^.^.Contyarecundamn.^. .Scd i.a.3.^.;. ar.^.n.^. docetaccicoiitmcrc notitiam fubftantia:

dciib

EX QVODLIBETO XV.

idqiic fe-

,

anima te.v. ir. vbi ajt accidentia multum confere ad cognofccndum quod quidejl rei tanien accidcns non contmctcntitatem fubftantix. Refpondctur, nihil continct

cnnilum

Arift. i. de

CoNCILIATlO

I.

:

diltindVam notitiam alicuius.nih contincat

il-

Corfiunon I. §, De fccundo pri/ni n. 7, ait, qu6d corpus non apit in fpiritumrde quo ud.t. *V"" J?""»-

A^.

^

j *»um. j ,T cj j .ad prtmum pro tIenr.n.Xif.\itQ. i.d.^.^.ii.ad

ludfccundumentitatcm , id tamen non requiad contincntiam notiti.r confufa::& hanc tantum habemus nunc de fubftantia pcr conceptum accidentisfenfibilis, a quo abltrahitur

primum,zit quod corpus .igit fpeclcmintelligibilem in intelleftu Angcli, 4.
conceprus vniuocus, communis fibi &fubftanVidc eum in locoobieiflo^nonloquiturdc ratione cognofcendi ^«4,fcu non cognita.

pus non agit in fpirituro, vt caula totalis, fcd particulariter, cx Scoto fccundo loco obiedo. Ad alterum locum, ignis inferni non vrit

ritur

tiar.

cj.-j

&

ignis infcrnicruciatfpiritus. Relpondctur.cor-

bcne

detinendo eos localiter,

(piritus Phyfice, fed

CONCILIATIO

XI.

rormalitcr (eftcaiuei Deodctinetur^ iionaliter

Ar.^.priti. aif

Ag^

Adnm

noiiit

diflinai ab'

^1''' n.-^iuralitcr

dcm

quod homo pro hoc

cognofccre

ait i.d.].q.i.^. Tertit) dico ».16.

Adamum

ftracdtteDeu q.c).nu.%. ait

ftutu ne-

Dcum diltindie. Sed

immutando eorum

eum dt£la qu.t.^.Ad

CONCILIATIO IL

z.
in ftatu innocentis ha-

&

matcr concurrit MMteraBini gencrationem,& hoc ex Phil.i.^^^*«. f<»ui*rrit ad. aiimaLc.i.ScA ^.d.^.in calce, «it magis ftandum i"»*'**"»*' cnTc Galeno hoc alferenti, quam Arilloteli ne" .Ar.\,§Sed hicfunt duo n.io.

ailiiiead

vcl pcccati potuit habcri talisnotitiadiftindta, concurrentibus caufiv mcrc natutalibus, Sed pro illo ftatu videturDcus dediftc Adamo Ipe-

ganti. Refpondettnr

ciem

quando ncgat.matrem concnrrcre

qua ipfum

cegnofceret.Pro eodcm ftatu probabile eft quod conucrfio ad phin.^^afmata non fuit nccciraria de ,

diftinft^ ;»bftraftiuc

:

quo

Scot.i.
i.&

i.


1

8.

deanimayvbi de

nccclTaria

non

B.

Virgine tcnui quod

Ihidem

XII. 5,air,qucd

ftr.

veibum Verbum, quia non nafcitur tanquam prolcs. Sed i. «^.2.9.7. §. .Qjiod autemomnta »«m.i8. ait, quod diucrfitas

produaa

a folo

Deo non

:

cft

ait

Patrcm

IIL

& matrcrrf cftc caufas fub-

qnod vna

eft

».}.;iitir.vio./l/ir/./fxy.matrem,&foEmniam Uf»^'ritina.

cllc

eiufdem fpccici : crgo non fiibordinantur, nec duo CHlore-s , nec duo homircs tta-

licut

gcnitis

vniuoce

,

vt ibi

& apibus. Refpondeiur, Lipidisab ipfo catifatam, & notitiara

Eoritiam

eiufdcm ciei

;

a fol©

fed

tet;fic

illa

Dbo elFedam ciufdcm

elTefpe-

hibet tcfpcdkum vcrbi.quo

Adam,& Abelciufdcm

iuc habuic relationem

er.-int

ifta

ca-

fpeciei,fcd

qua illecaruit. Dc vifionc beata.vcl notitia retum in Verbo,an fit Verbumcontrouertitur, ctiam incer Scotiftas : verius puto verbum elfe , qua prolcs intclledlus naturaliter abco genita quatum eft cx parte ipfius; efto voluntas Dci non filiationis naturajis,

natiualitet concurrat. Ita Scot.i,^.i

tim

quo

art.n,

cgi

cj.-j.^.

tj.&d.i 7.^.3 §. y4luer dicitur de anima fe£i.i.

rf//j5.}

.

Ter-

n. 1 5 .dc

.

ftri

i.Phjfcj i.patat potentias patris,

fpccicdiftingui ipfi fint

-^f. i.§. Dicoigitnrn. 11. txit,<]ao(i clTemia dieffe motiuaintcUc^ut^reati.

:

& matris

quod mihi probabilecft

(efto

ciuldem fpcciei) loquendo dc virtute

fcminali,

non verd deipfa

potentia principali,

genifum ; quia femen conucrtitiiur in genitum,& fic nequit cfte potcntia prin-

qua

attingitur

cipalis. Dc quo Scot.j. d.^.^. Sed hicduhittm n. i^.& i.d.iS.de quo dixi difp.i.de animd/eii,ij.

Videeam

i.d.\.ei.j.n.ii. vbi explicat

natioDcm caufiitum

CONCILIATIO XIII. iiitMnonpotcft

^T

tt..

&

do tantiim.quiapatcreltprincipalior, & mater minus priucipalis; nec vnapotcft ita perfici, vt altcrius concurfum fuppleat, & hoc lufficit ad fubordinationcm , clloambi fint ciufdcm fpecici.Pcr quod patet adcxcmpla.Ioannes Magi-

cum

*..'""'

agendo , & eftendo, ficut crcatura, Deu>,,Sol,& homo,i./'iy/r/*A.Mtf.fcd in agen-

ciufdem

fpccici

''

henies n.nucm. Rcfpondctur,non funt fubordinata? in

exemplificat dc vefpis,

^g^

dcpcndeat ab alte- Tattr.^-mgm ra,ncc accipiat ab ca virtutcm. Sed ^.d.^,opinio ttr furt cau' ncKi

ptuicipiorum.fcu caufarum.non diuerfificat cffeitus, idcoaninialiagenitaarquiuocc funt

&

47

in-

ci

notitia hpidis produfta a lapide eft ^'^'^

,

&

CONCILIATIO

». j

adtiue

rciiciendum elfe putat^

ordinatas.itr,

Ar.i.^.j4d probationem maiorit

Ariftotelem,

ibi cxplicat

,

tcilinendum elledc adlioneprincipali: vel (inquitj ftctnr mngisG.ifeno , quia Arift. vidctur dubius, efto conftet qa^d oppofituni vclit,

fuit illa conuerfio.

CONCILIATIO i?'«/7*'l'^ *f; a«n}tm-

^.DefecHndo.

I-

buiflV talcm notitiam de Dco : idem ait de y\ngeIo \n via.Refpodetur.ncc in ftatu intcgro

Notitialapi-

eiutcfi.&

& intcn-

intellciflum.Vide

in

C O N CI L r A T y^r.

I.

^.

fubordi-

cncndo,& agendo. I

O

Si veroteneretur n.

IV.

18. ait

rcm

fpfri-

tftalem finc alia concaufa cfliccre fpccicm

in-

telligibilcm.

Rttffiritua,

Us prtJiuit

Locorum Quodlibetalium. Sed 1.^.3.^.1 1.§. Ex iifdemn.^. docet Angeliim haberc intclleftum agentcm, quo abflrahic fpecJes a rebus , & idcm ait de anima feparata 4. d. difMp.fiH.il. Rcfpondetur intclledlum 4;.$. »gentem crtc ncccflarium, quoad fpecics abftrahendas a fcnfibilibiis , non a fpiiitualibus , quia rcsrpirirualisnon eft minus eftcftina fua: fimilirudinis, qnam rcs corpor..a:dc quo dixi commtn. Adj.ii. Scoti de amma,annotAt ^.

nequit

cum

Ar.i.%. OntnditMrn.^.zh

A9

..

^Xhh»''ht feraciui

,&

hi ftrobieSttnt.

tex.

& I }

1,

3

quod

.

hi pcr •

V. Arift.i.

dean.

potcntiae diftinguuntur pcr adus, fe principia. Sed qModl,

obicda, vt per

antefinem

ait

,

hic eflc

vcrum tantum quoad

inanifeftationem. Refpondetur,etiam ibi ait polentias diftingui per adus a pofteriori,& hos per

obicda

a priori.intcliigc de

adu

gcncrico.vt

eft

inttlligtre,velU.

Aducrtc non fcmper,fed vt plu-

rimum obieda

diftingui per adlus

,

vel poteti-

per obiedla, quia a^tus virtutum Thcologicarum habent idem-obiciflum.cx Scot. j.
1

S. $.

Duo

igitur

&

:

intcUedlus

& voluntas ex

Scot.i .d.i.^,i.n.ii.& io.dtanima:<ma.ndo\ci:6 obicda funt diucrfa, potentia; tales func , fed ex

obiedi non habetur potentias cire Sc idemeftdc adibus. Ratio eft,quia po-

idcntitate

idcm

:

tentia.& aftus,

cum

fint cntitatis abfoluta:

;

non

poflunt conftitui in efe, ncc diftingui perrefpe
i.ad quod

I

Vide cttm

.

dicitur

,

ij.

zo. de animA. vbi cxplicac

potcntias diftingui pcr obicdia,

ortendens non fic habcri apud Philofophum; quando autem obicftum cft indiftinftum,diftinh\o potcntiarum,& adluum aliundc petcnda eft, vt cx diftindionc fiibietlorum,vt in fidc,& chatitatc&r fcparabilitatcjvc in charitatc,5c fpe.

CONCILIATIO Deus tinuit creatumt in

fua

tArtiitm

tijjtntia.

Adprirnum iHorum n.iy Deus cognon i» ipfis. Scd tjuodl.vlt.infine.ah Deiim haberc prouidcntiam ergo nouiteas in

ipfis,&

fe

in fe ipfis eas nouit docet i.<^}^ nttm.i.§. Suppofito. Refpondecur , nouitomnia in fe ipfo

quod

motiu^

,

CONCILIATIO

fed alia h fe nouit in ipfis terminatiuc, vilefccret eius intelle-

non vcro motiuc , quia (ilus.

ait

non

intcllfr-

IX.

dito nu.io. ait quiSd patcr,

vniui eauft.

& matcr funt du;v caufae cfteftiux gcncrationis,

i.'mc» ejl r^-

hk furii

y}r.\.§ Sed

habentcsduas virtutcs;& idcm ait dc inicllc(ftu, '.\l^*^'^'f^"" "' ,refpeau intelledio- ^'J° , ciufvc fpccic num. ^.arguitur 9. nit. Sed i.d.i^. $. /"rtterea hab6t hanc maximam: f^iiin* cattja in vno ordme

& obiccto

caufandt ratio. RcfpOneft vna perfe dctur,norando cx ipfo i.d.i.^.i.num.ii.^. Vltt

caufandi

KOt.inditm,

quod caufi pcr

fcdicitur illa,qua: fe- G rel="nofollow">„iJcMfa

cundum propriam naturam

,

&

non

aliquid itbi accidcns, caufat, vt ignis

fecundum;''^/'.^' f« Sc ""' ""

ignem

,

ideo aqua calcfada non pcr fe, led pcr accidcns caufat calorcm , quando vero plures caufx convirtus feu ratio , in qualibct poncndaeft caufandi vna in fuo ordine,vt in exemplisi fcd in caufa totali compJcdcnte plures partialcs,non oportet ponerc vnicam rationem cau-

currunt pcr

fe

fandf,nifi

fccundum vnitatcm ordinis, & ficonaccidcns hoc accidit,fed vni, pcr

currat vnitas

tas ordinis cft per fe, ita in tciminis

l.ej.yxoncurrat (rgo nu.ii.

illa ratio

hocin locoobicdo,vbi

Scotus i.d.

cxponcndus

eft

iuxta

valct,quia pro-

bar contra Hcnricumdiftin6lionem rationisin principio emanationis in

Deo non ,

poflc faccrc

principiumcft,vnam per fc ra« tionem produccndi.quia cns rationis nullam haomnino pcr accidens bct propriam virtutcm ,

cum

re ipfa,qu2

&

conuenit alioquin

tali

principio

non ellct cns

,

&:

non cx naiura

ipfius,

ratiouis.

EX QVODLIBETO XVI. CONCILIATIO

y^r.i. J.

:

rantum

dtioncm infinitorum.

VI.

nofcit creaturas in efl^cntiafua,

dcomnibuscrcatis

ita cofTnofccre infinitajfed

rcpugnare fortc,qu6d rccipiataDco

^

CONCILIATIO

567

I.

petfcdius cft amare neceflari^, ^ quamcontingentcr. Sed i.d.%.q.s.§. Ifiti p^ji^/^.jf raitoryibmn.iS.&d.i.q.i.n.ii.& i.d.i.ei.i.do- ^uigfrenecet Ucum agerc ad extri contingcntct:crgo hoc c-firi^qnS

ARt.x.prin.

eft

perfedius. Refpondctur.vbi terminus

amo-

contingentir.

adionis potclt cflcnecciraiius ,-ibi pcrfcproducete , vt in dius eft neceflario amare , ris,vcl

&

Deoadintra: cde talis,vt ad j. adpitmum.

fecus eft

quandoterminusnequit

extri. Colligitur exScot.l. d.i.q.

CONCILIATIO VII.

CONCIHATIO ty^r.i.

co

An

to.iem

aHu

vitfet

betntti iffcn-

ti»m

^

^ ^^

cundcm aftum, quo

& crcaturas. Scd dicit

i.d.

i

bcatus vidct eflcntiam, .ej.i.^.Modw pontndi n.6,

contrarium. Rcfpondctur , hic nihi! alfcric hk in Scholio oBauofolHtionem.

dt hoc. Vide

Ar.i.prinjiit ex xde anima /f.v.i46.potcntia '<'"'=''V'; ponens diflerentiam vnius obicdi ab alio, nouit ]'"^l\2' vtrumque. Idem ait i d.%. f .3 J. Scd mteiuaiu ^^^.^,.^ ^„,^ n.y.& l.vniuerfei.^.& ^.^.de antma.Sed u-uci eognofcit "j.

erttUMriu.

^.d.

CONCILIATIO

I

^.<j.i.ad 4.

dc non

VIII.

eri*tHf fttifl

fimulcogr,, ,1

Ar. i.antt folut.arg.

tacitcadmittit intcllc-

^L„-n beati cognofccre infinita fimul

,

&

idem

ptobabilitetfuftinct yd.i^.q.i.^.Pottfidtcin.i%.

Sed

i.d.i.(j.i.§.Ofienfi) oppofita «.j.

probat

Ucu

infinitum.quia cognofcit infinita fimulRefpondetur,non cx hoc prxcisc, fed quiainfinitacognofcit in

fe,

ex

(c

,

Sctti Optr,

& adiuc Tom.

:

intellcdlus crcatus

XII.

quod pro nunc

cognolcimus. Idcmaic

(fed ibi de ItitiUiBud

II-

^.Contra fecutidum nu. 11. inniutnon

cogimionc

fingulare difiin-

id

i.q.x.num,^.

fenfiis agit)C?'7-

Met.q.y

^u.ii.de atitma,&c tamen intcllcflius vniuecfale. ponic diffcrcntiam mtcr fingularc, Rcfpondctur fiifficerc cognitioncm confufam ad poncndam diffetcntiam ; quia ponimus cam cointer crcata,& Dcum, quem tantum confusc

num.

\y&

&

,

gnofcctc pofllimus.ex Scoto

i.
to dico,n.i.H.& cjHodl.i.^.art.i. 15

Bb

Giuar-

C ON

tr:tm
»

Conciliationes

568

CoNCILIATIO

CONCILIATIO IIL Vsn. formX

^'- 3 S-^^^propofitHm »15.

qui dat f^r-

air,

d»t eonie

mam,dat confequcntia ad formam

qutntm 4^

fph.aericitatcm,igni calorcm,fJf &. Thyf.iex.

eam.

^ i.CotU rMr.i8.Scd x.d.i^.<j.\Q.^.Concedo, ^Hod: ait

^

,

licut coelo j 1.

quod grauia & leuia Habent fuum malum roh a gcncrante , vel dance for,

fe effediiuc,

mani. Refpondetur rcguiam intelligi de confcquentibus form^m necclfaricy , motus autem lcuia , fed princinon fequitur ficgrauia ,

&

pium,fcilicet grauitas, ycl lcuitas,

qux haben-

luri dantc formam , ficut calidicas fimul cum jgne ; ncc intelligitur qu6d tonfcquencia fint cfFcftiue tantum a dance formam, quia fuffici: effe ab ipfo compofito per formam , vt dicitur dari mcdiate a dantc focmam , quomodo calor cft ab ignc,& fimol i datore formam, quod cll

exempium

xr-^

u4r.i.infine,xit lic^t

in

eum

ejfe pofliibili n^ccefl'ari6

loquitiirdc<'j|/cpoflibili,&

lia-

r/i

amai

^'''^""''".P

^"= f^'"*'

^ej.f.J^a/itMm

d.

1.

ad fecHidnm n.iz.O' id.^j.§. Sed

Deum amari neceflario

*•

cfficaci,tamcn rcipc- jifKsnceeJf*.

bereadumcomplaccntix. Idcm tcnet 3. d.^i. prin.Sc fauet i.^.8.^.;.«.i6. & quodl.S.a.y§.M fecundum. Scd i.d.i. q.i.ar.i. infert vt abiurdum quod Deus necelfario amaret ctcituras, & ifie,i'n Co\i\r»

Rcfpondetur primo loco difputat contra Hcnricam dicentem emanationcsrequiri, vt rationcs voluntatc &ei.

a

,

fotmalcs crcandi,

& quod ideo pradlica funt in

qu6d Vcrbum eiret genitnm dccreatura & quod Spiricus fandus eflct; amor omnis araabilis , & fic creatura eflet nc-

Patre

quo

cx

:

infcrc ,

cclTaria

Ariftotclis.

contingcnier velit Dcus

omnia adextra voluntate

du creatur^

VI.

:

vbiloquitur dc creatura in ordine ad

ex)ftcntiam,quiaideaprafticanonrefpicitpof.-

CONCILIATIO

IV*

Aliisetiamduobus

fibiles.

locis loquitur

de a-

more cfficaci, feu qubad exiftentiam & fic verum eft folum Dcum neccfl'ari6 ab eo amari Addc qu6d non fe rcfoluit an Deus ncpcfl'ari6 ,

f 1. Tofitopriori

Mbfolutopo-

tefinonpom

abfolu-

Ar.i.^.Ijli. rationes «.^.pofito priori

to,poteft*non poni poftctius. Idem aic 1. d. it. tj.ii.n.yScd i.
tcrmino , quia dc rationc termmo a eius eft , quod mobilc fit partm^ partim in termino ad cjuem. Refpondequo, tur,hsc non cfle abfoluta. Vidc ^uodl.i i .concil.

j^^

^^^^ (-^^^

j^^

,

amet creaturas in ejfe poffibili, tiuam magis inclinct.

licct in affirnu-

m

CONCILIATIO

&

J.&

quodl.^.concil.^. Mayton.i.^.i4.iJ^4.1imitat

hanc regulam. Prim6,quod non habet locum, quando eft eireniialis dependentia intecaliqiia, vt vidctur ciTc intcr motum & terminum Sqr cund6,qu6d vnum non includaturin altero,& ficparces vnifa; non poiTunt efie fine toto. Tcr;

ti6,quaBdo pofterius

rclatio,& prius extre-

eft

ma,de quo dixi <]Uidl.u.concilj.yidc d.^2.^.i. Occam-4.f.37.

CONCILIATIO

j4r.i § .

non

.

Sectmdo

poffe vcllc

fcilicet

num.; .ait votuntatcm

^ ^ ^^ J l.d.i.q.^.n.lZ.& tj.z.6.q.i.h.iy& d.^i.qu.:. n

1

1.

dc hoC conftarc.

dicit

raanfit

locis

illis

4.<^.49. qtt.io.

"IV.IT.I. aere tmnem

:

Refponietur

voUtionem.

potcft fufpendere r r

illiam,qua

reg.^.d.^cf.q,^. ifttim

,

ait

,

\

1 •

i

j

voluntane lutpcndit. Idem

ait tn

omni docct qu6d

potcft fe fufpcndere ab

volitione,& i.d. i .q.^.ad ypro opin.

voiuntas etiara quoad ipfum Deum clarc vifum, hjtbctlibcrtatemexercitij.Prxtcrea, quia

&

^.d.^<.).ej. ex his locis,& i.d.^fi.ad i.pro ef.^. io.§. Dico ergo w.io. habctur fecundum ipfum

dari omiflionem pucam. RcfpOndetur.hic

ad primnm.

VIII.

fitumnum.

quam

15. qirod

libcic.

& ar.^.^.Adpropo-

rcpugnat camngere

Idem habet

non

an ver6 fine aftu reflcxo fufpendcrc non cxaminat , quia de illo alio tanQutivolun.^ Secund6,loquiturdc voluntaria fufj^jj^ » * t*rm fropni „ pennone , ad quam requintur ^clus , quia vodiClum. ;

hic

.

,

dciur

,

locis allfcgatis«/7 /).ic^«x/?.

agitde libcr-

i.


14,^.1. ««.I i.propricdiciturquodcft ft^te voluntatis

adiue, icu caufatiuc

cludit aftum. Terti6, dici poteft

maticus fuit

qu6d hic

,

cum

neccflitatc

comqoam habec Dcus a-

mando fe & pjoducendo Spiritiim fandtum: non ncgat ergo.quin lalccm pcr Deum ncccflitari pofEt voluntas ad adlus aliviuos im6 ,

,

idhabecur exloco in contrarium addu(fbo hic <»>-;.

1.

Dt

^.

ifto

ar. reliquit vt

&

;

dabium an ,

.

ipfuni i.<<.ji

,

&

4.
potcfic

in-

qu6d proble-

an dctur pura omifllio.

loquituf reguiariter

,

d*

iii

''^^''*-

cefficac eam, 5c hac rationc paflim reiicit dcterminationcm Piiylkam adadus nolhos 4.^.1,^. PnJefermii.ad vlt.& d.^yq. 5 .§.Tertia optn.n.t i . Refpon- "*'.'<( '"^'''* ^""'""^

patitnr

fecundum

effent!alittr

&

aftum fineada.fcd explicat,quomodo non ncccflitcrur ad amandum vltimum fincm , quia poteft fufpcndere adlum amoris pcr a6lum re-

luntarius

r^_ yoi„aia,ef{

Primttm iftorum , vbi ait libertatcm clTc diffci. d.i.q.j, rcntiamconftiiutiuam voluntatis, ^.Item potentiet,\h'\ vocac voluntatcm pcr cficntiam libcram. Sed ^.d.^^.<j.6.§. Dico erao,tc\tct quod voluntas Dei prasacnicns humanam ,ne-

tatc clfentiali, ojipofita mturalitati, quac

pofllii,

alirer

in Report.i. d.6,c[.i.^.

agit cx profeftb an voluntas po0i
flexum

,

•

Sed i.d.j.n.i^.f. jQ^iantum ad

qu6d

nec

& & d.^o.ejit.cfi.i,

ad fecundum art.

yir.i.§. Praterea conditio nit. 8. ait libertatem

V.

r

,

^^^^ y^^^^^

dubius

fcd poftea fe refbluit hic

CONCILIATIO

omntm vohcioncm.quia ' .

,

'"'^^'

malum

Balfol. ^.

Ar.\,^.tttc dicitur nu.^. dicit,<\\xod voluntas

non non

Volunta! »e»

malum.neque noUe bonam.Scd f""f

elTe intrinfecam voluntati,

Voluntatem

VII.

Quarto,

quia raro

,

aut

nunquam contingit a(5lu pra:ceptum omiiti fin'e omni aAu,quo diredi^, vel indireftc fit vo^ica omiflSo. Dc quo dixi deanima d.j.ftc.iC.

voluncis creata beata pcr aliquid fupcrnaturale neccflltcturiad fruendum ergo non ponit :

libcrtatcmcxercitij eflcnria cius

14.

:

,

de quo dixi

Nec obftatqu6d

diftionem cogi

ell

,

vcl contraricratis eirc dc

animafcc.

difp. 1. de

dicat ^.d. 19. efTecontra-

quod voluntas cogatur

,

quia

habcrcaftam contra fuum aftum

eam fcu

,

oppofiturn fuo aftuifimul.quod repugnat,quia

idem fimul

nollet,

&

vcllec. Ita ip(e

Scocus

rcm.explicat: Scoiift* tamcnniultialiter

ibi

cam

cxplicant,

Locof um Quodlibetalium. cxplicant,quos non fcquor.fed veritatem. Vidc Bargiutn .d.ii^^- Ifia ratio de volmtate.

569

CONCILIATIO

IV.

i

EX QJODLIBETO CoNClLIATIO

XVII.

&

I.

Kemo mtretur

nrfi liht'

ri tferins.

\

mc

Rt.i.§.Potefi dici tium.^. ait nihil cflc

jr\-titoriiim rantis.

Sed

nifi fit

,

in libera potcftate ope-

^.d.^.if.O.i.I/oc medp a.i,ait

inmat-

tyribus.dum adlu patiuntur,ab(brberi vfum raidem habct j. d. 1 ^.^.QMantttm ad i.a.n. 1 8.& tartien ccrtum eft

&

tionis acerbitate poenarum,

non

cos tunc mereri.R.efpondetut,vel

totum

mcritum, quiafinc ipfancmo mereri 1

Sco.i.^.17.^.}.

CONCILIATIO

non

retfmritur

meritum

indiniiti»

eharititlis,^

fufficcre

1

II.

pofle fubcflc falfum

efle in

ad ncc

,

rcracharitatcm tenet i.d.ij.q.^.k n.6.& i.d.j.

ttnti».

an.u.&

yd.S.Se.d<{.d.i 4,^.1.^. y^d hHifuintelle-

peccatorera per bona opera

ipfum pofle ad gratiam difpoi)erc,& eam de congruo mereti.Refpondctur mcritum dc congtuo non cflc fimplicitcrjfcd fccundijm ^nid mcritum:ncque Scotus vult quod homo fuis viribus poflit ait

,

&

ait, fidei infufa:

.

a» fide infw fa,(^ tUqHt' fit* eliciptkt

acquifitx

fic

:

crgo.

&

qutdl.xJ^.

tefi.

i.ibi.

CoNCIlIATIO

VI.

gratia,& rcquiri fal-

vtrttMlis in»

Qum,

,

1

.»»jf»f,ait,qu^d

8.(f.i

rcquiritur inclinario chvitaiis

hominem

poflc ex fidc infofa

Scd qmdl. 1 4. art.

Rcfpondetur,videco»»/Mrf0»m2. Scholium

Ar.i.infi.& quodl.

V.

Ar.i.^.Contra conclufionem nu.io. air,vnum Idem ultus

& cundem a£lum elici acquifita.

runc

Ad meritum

t.

}.

vir-

tualem libertatem , qualem habent diftraifli in operc aliquo , ad quod liberc fe dctcrraina-

CONCILIATIO

potcft,

fcdin efje virtutis rootalis conftituuntur per conformitatem ad prudentiaro. Vidc Cor,

tollicis

manere /altcm

rationis vfum.vclibi

Art.\.^.& cum arguitur n.i.iit quod charttascftforma virtutum. Stdi.d,ij.q.i2,.§.lntelfl^uort.odo ligendum efi autem,n,n.& f. ^uantum ig itur ad chjrita» tfl iiUm n.^.& }.«/.; 6 $. D« tertto art,nu.i\, docct forntn viriU' tum. dari virtutes morales fine charitate , ari.4. idcm ait de Theologicis. Rcrpondetur,charitas cft forma omnium aliarum virtutum quoad

qu6d non

fc difponere ad gratiaro,fcd

fc

rcquiri-

tur adhochabitus fupcrnaturalis, velfortdauxilium lamin intellc6lu,quaro in volunrate.Vide varia eius loca ad hoc, in Scholioad locum

obiedlum:quibu$addcipfum

Art.i.^.Ctntra polfc fidcm

,

&

con. nu, ix).

fupponit habcri

fcientiam dc

codem obiefto. $. De poffibilttate

Sed oppofitum habet^.j.pro/. ».if.C" i.d,i^.§.

Ad quifiionem,

hic non aflcric, fcd

Tides

,

Jcienti»

(j^

non

dnntu: Hmul tU eodtm.

Rcfpondetur,

cxcmplum

adducit

cxemplis non requiiitur vcritas

fi

:

quando vidcaturadmitterc fidcm,

,

&

in

autcra ali-

&

fcientiam dceodem,intelligitdc habitu fcientis, collato ad habitum,vcl a£tum fidei, vel cconuerfojnon

vcro de

adu

«/.24.$.

Ad qutcfi.& infequentibui.

vtriufquc. Vide Scholia nofira, j.

in Rtp.i.d.i.tj.^.^.

CoNCILIATIO

.Vicunt fecmdiim, vbi air,qu6d ad- iuftificatio-

VII.

Mcm Deus

infunditgratiam gratis datam. Vidc qHodl.i^.concd.%.& Scholium ^.ibi. Dices: Sco. 2. d.j.^,

Malitta

teriio

modo nu.

i

^. ait fufficere

aliquem eirein gratia

, vt opera eius boiia fiut fneritoria,idquc coUigi vidctur f.v Tnd.jf6.c.i6.

&

Art, }. fusc probat amorcm naturalem , mcriiorium, fcu charitatiscflceiufdem fpeciei,

& idcm adn

vult htc

gisplacetjlitct altcra pars

fitas

fit

romniunicu-.neni,

faltem virtua-

fa

,

&

ideo fidem ,'fpcm

non

cfle

,

CONCIIIATIO

rtuio'

Ar.i. prin.

ait

quod

intelledlus,

& voluntas

funt potentix coUatiux.Scd cjuodl.i.ar.i.^.Ter-

tiaratio.&

^.d.i.cj.i,^.

cns rationis

,

ait ficri

Nec

efi

^.nu.i. explicans

ex fccunda confiderationc

imcllcdus.Refpondctur.ita eft frequentiu$,fcd

non negat

a voluntate, imoailcrit hic

ficri

3 .d.i6.q.i.n.i},& 4.^.16.^.1.». 7.

,

&

An vero lc nfus

coinmunis caufet ens rationis,nccne,non con-

Quidam affirroant , quia cognofcit difFcrcntiam obiecflorura fenfuum uenit inter Scotiftas.

particuIarium,eA;^«o
& puto vctiusjfi rcquiratuf ad ens rationis cognitio rcflexa

quia fenfus non rcflcdit

nec componit,ncc iudicat, fi propricloquaniur, licet comparatiueapprehcndar, vt quando ima;

ginamut montem aurcum mima,annotat.

>

,&

Sceti Oper,

:

de quo dixi

q.<).annotat.y

Tom.

XII,

,

q. 8.

de

&

,

,

Ad

quod

tertio

num.i^,

&

,

& .ncquifi-

i, d. if. ^.

De

& dcchari-

i.d.jj. qu.^.§.

Contra iHam ».i!5.J4.}8. Refpondeiur,excitatis omnibus fccundum cum habitus mfiifi funt abfoIutc,& fccundum fubftantiam fupcrnaturalcs:fed aftus eotum tantum fccundum moduro videmur tales, & fic fecundnm fnbftan-

tiam funt ciufdcm fpccici cum natntalibus. Ita vidctur fcntirei» i.d.iy.q.i.ad ^.pro opin. Ma-

non clfc proprie fupernaturales, ficut habitus, fed poflc fic dici raiio-

gi/Jri ».34. vbi ait, aClus

nc formac , feu habitus concurrentis ad cam. Citatur pro codcm i^.d.i^.qu.i.& ^.d.x .qu.^.§. Contra ifiam nu.^.-.iit nullam formam fupcrnatuialcmeduci depotentia naturali fubiecli.fcd aftusautein charitatiscducitur, & non crcatunergo {ecundum cum non eft fupernatu>

creari

:

ralis.ldem habent Alm.iT^/.Gabr.?.*/ ij.q.i..& ^. d.\^q.t,a.i.con.
B Bb

i

.

Occam PaCaict. i .i.^. 1

ralium, (^

jupernatura.

Uum

ti» Jtf~

infu- fcrnnt fpecii.

ergo eorum adus

ficut virtnsinfufa

dc fpe d.i64 -^d qu.

De

fil

chaijtatcm acqni:

& dc fide docct eflc infufam

t.ne,d.zy.^.

III.

,

Theologicas

fpp.cicdiflerunt ta

charitatis.

^.d, ij. ^.

qu-fi.Sed i.difi,i6.§. Refpondeo trej »,i^. ait ad

fecuindo n.6.S<.

nis tfenfus

&

virtutem Thcologicam requiri

Jem

eh iru

Contra conclufionem nu.io de tuum nutu-

fidci infufa:,& acquifita:,

ergo no tequiritur inclmatio charitauii ad hoc. R.efpondetur,reputat vtramcjuc partcm proba bilem:de qno i.z.ij.ii^.ii »«.4,& h.Ecniih ma-

pc rcquiri inclinationem iliam

ViluntM pi-

$.

y7.Allus hnhi'

iQcj,

.

Conciliationes

570 ^$).
Scholium

1

voluntatiam mcdiate

4.R.ac1a x.tom. Controu.4,.ar.i.Yi^c

^d^iuj}.

quift.i.jifcl.^.

& Arctin.

fioncm mali

diff.ij.art.y.

bus

£X QVGDLIBETO

quatcnui voluntas vo, nempe apprehencius nolitioncm;qui-

,

luntaric applicat cius caufas

3.

cxiftentis

&

,

pofitis, nsccffario fcquitur triftitia

;

qua; ta-

rocn fimplicitcreft libcrl.Ita Scotus ibi nitrn.ii, vidc etm 3. ^.ij. J. f^Ueriitsde triftiiia ntm. i z.

XVIII.

(^ ibi Scholium, vbi cxplicatur quomocfotriftitia

CONCILIATIO

cft pafllo

I.

ARt.^.prin. externu

propiiam malitiam dirtindlam;»b interna. Scil 2. d..^i. 4.§. Secundo dico,ah peccattim non polle clfe formaliter nifi in voliintatc: crgoin

efl

freprta tnntitia diflin-

fia ab intef-

tntn in volimtatc ,quia inaliis potentiis nifi

depcndcntcr ab

ipfa

,

non

immcdiatc

cjiix

ell

C

I

L

AT

I

I

O

Art-^.Ad primtmefton.i^

J8-

ait

qiiod alia cft

,

principij. dicit

Idcmait

hnliet pte-

priam vtii-

iaum.

quod

^«caf/.iy.
Scd

i.d.i q.^.

quxdampar-

veritas conclufionis eft

5

.

$.

^

1

clle

catum auferri gratiam : ergo cft eius ptiuatio. Rerpondetur,ita eft/ed exdcmerito, non cx na-

II.

vevitas conclufionis a veritate prjemiffarum, vel

fZonclufn

V.

'

cft

libcia.

CON

««

ReJ}>ondeo,malitia num. 8. ait pccca- ^*"^**tm priuationem reditudinisadualis , non ''*"^ '*'." vero iuftitix habitualis. Idcmait id.^j. qutft.i. torii opttl^" §. Concedoigiturnkm. 6. Sed ibidem §. Argu- nmt»r. menta,Qr 4.^.14. ^»4/?,!. num.^. fateturpcr pccy4r.

tum

cflefoimahter tan-

dici

necadlHS cli-

,

CoNClLlATIO

porcntiis noii cft piopria diftinAa malitia.

ah'is

Refpondctnr ,catenus

dici poteft inuolunta-

cft libera

citus vojuntatis.

maloscxternos haberc

ait aifbiis

& hac rationc

:

immcdiatc non

ria:,qnia

tura rei, alioquin

non

poftet tolji gratia nifiper

peccatum,nec ccontra. Sicut npn poteft tolli viliis nifi pcr caecitatem , ncc ccontra. Ita Scotus ibi,

&

art.i.&

Refpondctur.ita eftcaufaliter,vcl vlrtualiter, (ed

ria

&d.\^.

Rcfpondeo,

^.d.i6.cj.i.§.

ticipatio vsritatis, rel veritas paitialis principjj.

qUitfl.i.

y&d.ii. ad tertium : de quo inmatc-

de pcccaiis, &: gratia.

fbrmalitcr habct conchifio propriam vcritateiTi.

VidcciuTj 6.met.q.\.&

i.«l.i.^.j.».z.

C0NC11.1AT10 Bonitai

^rt.i.^.Iftudautem

ejl

fefptchtf ex-

«.

i

III.

'"mfe"'''

^"

5-

yirt.

<J.ait,qu6d bonitas eft

rcfpcdlus extrinfccus, Scd \.d. 17.

"'""^'^ ^^^*" "•

CONCILrATIO

ij.

j. §.

6^4«.

!!""'* '^^ intrinfecus

'

ucniens.Refpondctur.ibi

ait

adde virtute,qu«rens,

an influat adiuc inbonit.-item &ref6luit quod non,quia hocrcfulrat pofito adu , didaminc

num. 8. ait qu6d fi-imahiHprima bonitas nioraIis:& 'f^ '"o^altt idem ait i.d. 7. J. Ad folutionem num. 11. Scd ^'^So'' 2.^.40. ji. Defecundo , ait primam bonitatem fumi a conucnicntia aclus ad eflficicns, &fccun-

dam

intclledlusjfcd quatenus elicitur libere, fcu

cum

cft

eft

dicittir moralis

commiine hono

de bonitarc prima in

tantum rationis ad idcm di^tamcn. Primo.qiiia ejf: morale vt fic , non eft aliquid rcale,

quifito ad

Sccundo

pura omillio fecundiim Scotum cHc

,

potcft bon.i

,

ti6,qnia

liberum

effe

qu;v tainen rcalis cifc ncquir, Tcrin aiflu

non

cft aliquid rea-

le ei fiipcradditum.qiiia fiiie mut.itioi)e reali poteftadas necciraiiusficri libcr,& ccontra.Quarto , Scotus hic a>: i. tcnct probabiHtcr bonum

ncgationem imperfeclionis. Qiiin-

cllc tantimi

to

,

Scotus

flingui re

1. d.i6. nttm. 14. ait

.-ib

ente

&:

;

Circa fecnndum

idcm ait

,

verum non

di-

cjuodl. 13. art. i.

ergo idem de bono

boniergocftrcfpcdus cxtrinrecus,& rationisformalitcr habcns tamen , vcl fupponcns refpc€tam realcm aftus ad dic^amen. Vel dic bre§.

,

:

tas

tantum

ibi vulc

fumi ab quo finquit) ,

t^uia libere elicitM,

,

& malo.

,

f)oreftate,non eliciendi,non eft in co relatio reais, fcd

,

conuenientia ad efficiens,^!

illa

a^m

didamcn

vohintatis ad

cjuod vltra

cx obiccto. Refpondctur

rcifloiintcllige fund.nmcntalitcr.qujE cft vcra dc-

adus

§.

priimm condiiionem ad bonitatcm

pendentia

realis

i.

bonitas ex obicdo

,

&

Ncta

VI.

bonum

fe

&

,

& hoe

Loquitur ergo, non fcd de aliquo pr.-Ere-

malum. Ncc

obftat

quod

conditionem fiimi ab obiefto , quia loquitur dc fecunda conditione communi ad bonum , malum Secunda conditio, inquit ,eft ex obieila,^uod ft conueniens efl, aCltt4 ioi dicat fccitndani

&

efl

:

boirm. Si eniin loqucrcrur dc bonitatc pro-

pric fumpta ex obictfto

uenicns

,

quia

do libcrtatcm

cllet

,

non adderct

nugatio

:

,fieft con-

vultcrgo numcran-

vr primam condirionem fccundcfumi ex obicdo hoc eft dicerc,fuppodta hac conditione gencrali,ad bonum,& ma,

dam

,

;

&

lum

, piiniam conditioncm bonitatis fumi ab obiedo.

,

uiiis

,

quando

quod

dicit

eft relatio

rcalis, loquiturde adu nudc conquando dicit quod eft extrinfecus, loquitur de eodem,vt libcro , & fecundiinj omncsciicuinft.inti.is qua: , non omne$fa|rcm cx

aduenicns,vcl fidcrato

j

CONCII. lATIQ

&

,

narura ici.fcd pcr habitudines rationis

.cumaf-

fifiunt.

yfrt.^.

§.

Si dicas nutn.xy ait

IV.

quod adus non

m.nncc aliqu.imdiu ,fcd raptim tranfit ,hoccft,

&

:

Tll

^'''-

voIumJL (^-

iaiiolan-

ta/i^.

•

/l

^'"'"'"''fc

,

§ principale, ait, quodtriftitia cft in

& tamcn

non

cft

vohintaria.

Sed

4.

H-f"''/- ^arr. 5, ait panitcntiam , tiufque tiiP.itiam cfTe voiuntariam. Kcfpondccur, cffe ^-

60, -^^i/sregit.

vt videtur, in inftanti, & fic non mutatur dcbo- '*"'"*"» no in malum. Sed 1. ^.17. qu.x. §. Puantum ad Tl'*''"^ '^* iJtHm , ait quod bonitas elt conditio accidcntahs lum. adus crgo ab co fcparari potcft. t.d.i.qu.^. §. Si aHtcm,m operationepi noftram menfurari, quod cft cocxiftcrc poffc in inftanti.vcl tempor^ noftro .crgo non tranfit raptim. vcl inftantancc. :

CONCILIATIO

VII.

intrinfecus

Refponderur , hic tantum dubitatiuc loquitur , non manet inc^uit , aut commuft manet , ,

niter non miitatur de bono in

malnm:

funt

enim

qui dicunt nccefrario manerc vltra inftans;& qui

tcneni

,

Locorum Quodlibetalium. tehent paffim mutari de bono in maliim.-Dodlor vero nihil refoluens dc primo ad fecundum docet, cfto mancat , regulariter non mutari deboMO in malum, vel ccontra. Ratio eft , quia a
acftus

ncc potcft adlus

;

malus

fieri

,

nifi

dircdc,

fint in

anima, vel adu;fed catemis funt in rebus, hs mouent appctitum.non pruut fuuc

quatenus

in anima.

EX QVODLIBETO XIX. CONCILIATIO

Tcl indirciflc tendat in raalum.

CoNCILIATIO

VIII.

ARt.i.§

.

Refiat igitur

Vcrbum

naturac ad *f«fi»M

AiW.^.Contra^irctmfiantii

«/«/»

friu»t!ua,a-

diuidi in priuatiuam,

fia fiiraria.

^..d.

QutUyct

7. J.

«.y.ait

malitiam

& contrariam. Idcm habct

ifiarum n.

1

Scd malum vni-

1.

ucrfaliter ponit inpriuatione z. d.ij. q.i.^.

Relpondetur

qMtfiioneSy& htcart.^.

pcr malitiam contrariam circumftantiar

,

vt

,

,

Ifia,

intelligit

appofitionem mals

priuatiuam carentiam circum-

ftantix debits.vt

quando das elecmofynam,non proptcr malumfinem quia

Dcum, ncc

:

pofitiuum dirigitur opns in ma-

ertro pcr acflum

lum finem,vocat malitiara in datam, contrariam

,

tali

dircilionc fun-

quia eius fundamcntum

cft

omncm malitiam po-

pofitiuumjfed pro formali

Modum hurw: loqucndi

nit in priuatione.

quod vnio noii

,

reb-

j.^.i.^.i. num.i,.

autcm xuuiparanti.-E {ccundum ipfura ibi habct habitudmcm ciuidcm rationis in v^roquc extrcmo. Sed ^.dii.tj.i. adprimum , ait quod vnio denominat vtrunque extremum codcm modo , quia Verbum cft vnitum natura: & e

^1 Vnf

hypo'

ftaticaejiri-

j"""['*

'*

r»mi».

contr3,& ^.d.j.q.x.^, Sedtantitmn.}. hif patct

i

F.x

<5.

& eius

conDetts ; & hoc rationc vlicct quoad aliqua vnio

docet hanceflc veram

ucrfam, homofa^tu efi nionis. Rcfpondctur ,

&

,

denominet vtrumquc extremtim codcm nomine.tamen non cft rclatioa:quiparantis,quia non denominat eodem modo ; eft enim realis in natura,& in Verbo rationis tantum.

fu-

hoc loco malc intcllcdo coiiatur trahcrc Doftorcm in fuam fcntcntiam , quod peccatum confiftit in poVaf<j.\ .i.d.<)^.

.»«m.z.ait

eft relatio rcalis

tio

CoNCILIATIO

in Prccdicamentis c.de Qualitate.

mit ex Boetio

Idemait

aquiparantix.

j

I-

,

quando das elcemofynam ob

malum finem,& propter

571

II.

fruftra cx

c.cf.

fitiuo.

Ar.r.%.Et iftarum n.6. ait pcrfcdionem vni- ferfcaio vordincex 1. M^t.tex.^i. Sed "J""^ ""fi' x.d,^.ej.j,ad 6. Cr }.d,ii. .iit exAfeclex. 11. uerfi eonfifterc in

m

indiuiduis

CONCILIATIO

IX.

.

ris.

non

eflc

ordinem prioris,& poftctio-

Refpondetur non efle in eis prius,vel pofte; (ed benc indiuidualitcr,vel ac-

rius eflentialiter

g

I

.Ar.

,

5. §.

^d

aliud dico ,quod iuflitia n. ij.

jlnhithitut

ait:quud habitus

virtutis re-

rcquiritur ad aflus

tjuiratnr

»J

aBtu boxet mtralts.

,

bonos morales.

j. d. jj. $. Ad(]titfi.

art.^.nurn.\T),&

vum.xx,

i. d.\-j.

c5"

f.3.§.

pro (juinta opinione nu.it. Scd

Idem

AdargHmcnta num, i ex .

quod habitus iuftitia; gigmtur ex adibus iuftis , non tamen iuftc fadlis.hoc ergo non funt adus boni eft, fine virtutc faftis Arift.i. Ethic.i. ait

:

fine liabitu,alioquin iuftc fiercnt. Rcfpondetur,

nonfiunt

iuftc

iuftitiadcfumpta ex habitu vir-

,

tutis,id eft,firmiter,

acccpta

ik

rcfto

,

& faciliter

quod

fed

;

bcnc

CONCILIATIO

iuftitia

^*"

''ft ^'l'"Ar.i.^.Et ciimadditnr num,ii, ait quod cns squiuocc conuenit entitati quiditatiux , & hy- /cnf.aUa,^ poftatica:. Scd i.d.i6.ad i.profententiacommu- notioualia. ni>& i.via num.^^. d,i}, infine,zn conccp-

&

tum communcm perfonarum,qui

prardicaium

,

&

qutfi.

dicas,n, 1 5 . ait poftc ncgari

&

verum,

&

falfum cire in intelle^Stujbonum, malum in fdfHfn in in. teUeaujbc rebus,& id illc alTcrit cum Philof. G. Met.tcx.S,

Refpondctur

i.*'"'-!?*" in expofitionc iliius textus.

^,

rum

vniuerlun lutnptum non

tantum eft fic

vniuocus. Refpondctur,

dicitur dc

eifdcm nominatiuc,

& fuispaflionibus:dc quo Scotus \.d.^.q.>,.^.Ad X.

n.(y. diftert

uocc prsdicari

Ar. 5 .§. ^»

fiteis

non admittit abftrahi poflc ab eis conceptum vniuocum pofitiuum,(ed quafi negatiuum,cns tamen ad conftitutiua petfbnarum eft vniuocum vel identicc, ficutdicitur de vltimisdifFcrentiis,

CONCILIATIO

^

abftrahi pofle a conftitutiuis

,

abfolutc ad iufti-

fufficit

tiam moralem.

Verum

III.

aic

4. d, 14. g«.i.

1. «^.41.

cidentalitcr.

non

fcu iuftitia habitualis

vniuocum piadicatum.ab vniquod hoc includitnr in lubic-

£bo,illudnon: vt habet Scotus i.<^.8.^.j.»m.I4. i.d,j, num.j.

&

CONCILIATIO

ve-

,

,

IV.

elt in intellcctu

&

Scotus explicat Philof loco obie(fto. Dicitur

ar. 5 §. Ar,i,§.Nectamen intelii^onum,\^. tiu. 8. tenet perfbnam conftitui pcr negationcm,& idem habct j.^.i.^.i a,i,&i.

flimiturfer

& maUim efrc in rebus, verara,

i.2j.«.j.& alias paffim.ScJ i.d.i6.^.Attaefiopi-

ncgnt-.iuei.

,

;

fcd veritas cognitionis tantuni in

maximc compofitionis

autcm bonum

,

,

&

diuifionis

;

co

&

Potefi igiturdici

1

&falfum in intellcdu , quia cijm intcUeftus intelligit non appctit f/7f realc rei intcllc(5ta: in-

nio comniitnisn. 4. docet pcrfonas dininasconfti-

fcd contentus eft eius fimilitudine,

nionu. zj. conftitni pernblolutaincommunica-

,

telligcnti

,

intcntion.ili at voluntas amando , aprem amat.im , (icundum efie reale vniri amanti ; v. g. qui appetit vinum non fatintut eius fpccic fed fccundum ejfe rcalc cupit illnd habere non cft crgo lcnfus quod bonum , & malum fint in rcbus fubicdliuc , ita quid non

vel

ejfe

:

pctit

,

,

:

Scoii Oper,

Tvm.

XII.

tui pet relationes,& dcfcndit ibidc J. Tertto npt-

biiia. ta.

Rcrpondcturjiic loquitur de peifonacrca-

Diccs

,

qu.irc incicaia

pcr ncgationcs

?

non

fic conftiruitiir

Rcfj'ondetur , contra fidein

(c-

qucrctur non cflc tres pctfonas rcaliter difiin£las,nequc vllam produftioncm ad intrkjqnia fo-

lumcflct

cfrentia.

Diccs fccr.ndo Scot. ^.d.

BBb

j

i.

.7.1.

65 p^rfena een-

Conciliationes

571 q.i. art.^. inclinac

qiiid

pofitiuiim,&

eultoi n.i6. vbi

mam.

,

quod peifona

faiiet

i

fuppofuum

ait

Refpoiidctut

ali-

fit

fubfiftcre per for-

o H C

L

I

«/»•

''quid effe fcfpi>ilf,fi

Kon

oftendttur im^tffibile.

quodlibec

I

A T

qmd

poucndum

I

o

non

& fecundum, & qttodl. 5.

eft poflibiie

Sed

patct ratio impofllbilitatis.

ii.

diuina «s/.i.^-i.

efi

in-

dependen!,(y

ait relatio-

perfeijx.

nesoriginis nullam dicere pcrfeftionem. Ref-

V-

efl

indcpendens. TerfcHAlitM

cft

eftpcrfcaa.Sedi

ait j.
ad primum

Ar.^.^.Potejl dici

nnndum

y^r.i.pnw.Vcrbi pcrfonalitas Idera

improbabilcm.

C

T

CONCILIATIO VIIL

Ttrm diffi-

reputat illam partcm

non

,

crcata

.d.^.q.i.^.

>f\*^ry

pondetuVjita

quod

ii. ait

clIc,cuiusiion

i.d.i.(j.-j.ad fe-

cundumpro q.G.n.ioAoctx. fjlium noii elfc pofl[ibile in quo tainen nulla parcc ratio impoflibilitatis. Refpondecur, non eft poflibile, id eft, tcrminus potencia; a^ftiuje quo fenfu poflibile eft

eft

formaiiter

gaciuc funt pctfcdliar

.

fcd identicc,

,

&

ne-

quia func ipfa efrentia,

&

nullius imperfcdlioniscapaces.Similiter funt in-

depeiidcntcs.

CoNCILlATIO

IX.

,

,

obiedumomnipotentii:, exSco.i.
&

&

^

(ftiuaEjMon qaufatiua;

fic

non

a!lu.-ilis

aitquod negatio dependentix complet rationcm perfo-

Sed

i.d.i.ei.i.art.yid tribuitnegationi apti-

jir.i.^. y4dpropofitum,tJ.iQ.

nac.

tudinalisdepcndentiac. Refpondctur.rantum vuk vtramque requiri,& vnam ab alja cpmpleri.

difFcrt a neceffa-

CONCIIIATIO

rio:non enim hic fumifurpollibile,vtopponitiir

6StJegatio

H'

Hnnlti depexdentiA cotnplet per-

fonam.

X.

necclTaiio i.poJler.tex. 6.

Ibidetn ait negationcm

CONCILIATIO

VI.

Idem

npgationis. ^'ii» ef}

apn-

tudo ad forrniu jupernn-

gj

& d.t.ei.j.n.i%.&

formam fiipernaturalem non eft

pondeo cjuod trtpUciter

aptitudo, (eu

Sed q.U ProlA. Ad eiu.tfl.n. ii.aic intclleclum noftrum naturahter inclinari

ad notitiam fupcrnaturalcm

quod

,8cad

1.

proopin.

potcntije paflluaE naturali noii ncceflTario

& 4. d.^c).

corrcfpondet adliua naturalis,

Refpondeo

,

ait

ncceilario

,

&

particulari.

non

eft

ralcs

j

ij^.io.

§.

quod volunta^ appetitu naturali fummc appetit beatitudinem in

cft

,

non pcr

tJegiHtofenit

ratio illius ptr conuenit

fit

a.ki.d.i.q.i.& i.d.ii. cj.i.n.ii,

Ar.^.§.j4dpropifitHmloqHendo w.ip.aitqu^d j,^j.jj,,jjjq „atur.ilis.

non conuenire alfcuf,

pcr aliquid poficiuum,quod

nifi

ratione alicuitu pofiti-

Siii. d.i6.^,%efait,qu6d negatio in-

z.d.^.ti.-L.

n,\ j

.

alicjuod pofitiuum

quomodo

,

ineft fuperficiei.

Refpondetur

ncgationc, quac non

,

fed per fblam

negatio albedinis

abfentiam caufae

id

,

verum

cft

de

rcpugnantia fed hasc

eft

:

fcmpcr rcquirit pofitiuum. Vidc

cum hic, &

z.

d.i. q.i.

Rcfpondctur, hictantiim dicit,qu6d

aptitudo propric ad fonnas fupcrnatu-

non ncgat crgo ad

tantum iliam propriam,

eas apticudincm

:

fed

EX QVODLIBETO

& ftriflc fumptam,qu.-E

CoNCILIATIO

XX.

I.

cftad pcrfc(5l:ioncs eiufdem prdinis,natura: dcbi-

quod ncgac tantum apcicuScd non placct tum quia fe-

Alij cxponiuit,

tas.

dincm adfiuam.

cundum ipfum

,

z. d, 18.

naturalitas fumitur pe-

nes principiiim pafliuum ,tumetiam, quia ad a-

dus

habemus incomplccam aftiuitatem. Vide qux dixi dc hoc diff. ^fecl.i, de fupcrnaturales

Antma.

AIl.i. prin. ait

,

quod

exiftcnti in gracia

oratio

&

,

non prodeft

cjuadl.

nifi

ij.qu^d ora-

d i%,& 4.^.14. 14. ait, quod opcra

tionondilc6li non placet. Sed i ^.i.§.

Ad hiiimintelleiium n.

Orntio non prodefi

no»

txijienti in

gratia.

Rcfpondetur, bpera peccatoris pcr gratiam , non gratum fa-. cicntem adiuti , difpofitiue faciunt ad falutcm. Scd finc gratia gr^tum facicntc nulla funt me-

peccatqris faciunt ad falutcm.

,

C0NC1LIAT|0

VII.

ritoria.

64. Nfurain clinaiur na-

iuraltternd

fuiim^ ad al'et,um 'up-

fr.ffim,

Ibidem ait,qu6d natura afTumpta h.ibet inclinationcm natur&lcm ad fuum fuppofitum :*^

Scd locis iamcitaV ^'^ p"""^ incunationem naturalem ad omncm formain fupernatuialcm.cuius fubic(£bum eft capax ergo eontradiftio. Prxterea fcquitur, quod jj^,^ admittic .

.

CONCILIATIO

•

i

1

Ar.i.^. Tertia applicatio nttm,

'

:

cft violciucr in

Vcrbo

,

cft ipfa rcs inclinata; vt

4.^^.49.^.10.

quia inclinatio naturalis ipfedocet

i. d.O.q.i.

&

Rcfpondctui primo.i^at aliquid ha-

bcrc inclinationem naturalem ad plura iucompofIibilia,&tunc

fubnuUo eorum

tft

violenter:

ad vl. vbi ait totcfTc quot funt forma:. Sccundo dico, qu6d inclinatur naturalitcr appetitu magis pioprio ad fuum fuppofitum fed cum hoc ftat, colligitur ex Scot.

appctitus materix

i.d.i.i^.i

,

:

q^i6d ctiam naturalitcr inclinetur

piopric ad fuppofitum dininum,a 6: cfignificatur turalcs

j

ad

alias autera

,&

quo

fi

non

ita

perficitur,

formas fuperna-

magis propric inclinamur

,

quam

ad v-

iiionem hypoftaticam, quatcnus naturalem exi>'[cudi

II.

;,rf.i.<7.i.,;r<^ 5.

.

modum non

cxcludunc

,

vt facit

hxc

ifi.

ait

tempo-

66.

raliapolfc rccipi pvo cclcbratione mifra:,& prae- Labrr (^f*dicatione. Sed 4. d.x^.§. Tertia pana, tcnetefre tigatio iu f[i»

fimoniam darc tcmporale pro

fpirituali

contra:& idem

& ideo

1.

ad

j.

co, qui

ait htc

ar.yprin.

,

vel e ritualibus a» -vtndi

^.d.f.q,

negat Baptifmum accipicndum cflb ab

non

vult illud date

fiiie

prctio.

Refpon-

& locis in contrariii adduftis, tacijm

dctur,& hic vulc eum,qui

fe

excvcetin fpiritualibus in vtili-

ratcm aliorum podcab

cis recipcrc

ftentationcm, idque ex

iufticia

tione

,

vel

commcnfuracione

,

dcbitam flivUavendiad 1 iborcm

fine

precij

intrinfccc requi/itum ad opera fpiritualia talis

labor ab

ipfis

non

diftinguitur.

,

quia

Sed

fti-

pcndium fuftcntationis confidcratur in ordine ad pcrfbnam , quatenus fuftentatione indiget , quam non potcft acquirere , dum aliis iii fpiricualibus feruir', nir fajtem

rationc

&

idco cx iuftitia debeconditionis ncceflarix ad

talcm

ptffunt.

,

Locorum Quodlibetalium. talem ob! ig.it Joncni. Labor autcin cxtraoidinariiis vcl accidentarius ad opcra (piritiialia;v.g. fi aJ fufcipicndiim confcflioncm alicnius , vel ad altera lcuca conficienda

celebrandum vna,vcl eflct

comnninis.D.Tho.4.£/,if 'ft. i).

d.iS

Soro,

de

5>.

Iitji.

,(j.

5.^.1.^.1. dr^«ff/i/.8.

Dur.4.

qnitfi.6. art.\.

Syl.vnb.Sirnonta q. y. Suzwtom. \ df rflig.l..\.dc Si-

cjuf.n:',.n.io. Vnl.i^.f

G.ib./fc.z8./«

c/ir..

«dum

baptizarioiiis.

tizarc,

modo non

nicramentale

inrcndai cmere

,

pollc

cit. ait,

fed

,

rcmilFam limul pro parentibusjbtnefadoribus, Principibus,&c, Re(pondetur,vcrum

bus,

liberc cclcbrat

detcrminatc

&

,

pro aliquo, vel aliquibus

,

laboris propric di-

vnnmquewjne de ftto

lahore

,

taliter

COKCILIATIO

CoNCILIATIO

Ar.i.^.Ctti antem n.

1

r

II

8,prxccptum de hono-

prBTccpta fccunda; tabiilae

}.<^. j

non

7.

^,Ad q.n.^.AM

cipti rmsurt.

jg jmg tiatni a:. Refpondctur cx ipfo ibi, prsccptum luris naturx ftri6\c loqiicndo, eire ptin-

cf-

fg

cipiutn prafticum cx terminis

notum

vcl con-

,

tlufioncm ncceirario ex eo dcdu£^an::Iargo modo tamen de lure naturae dicuntur , qua: funt

confona luri naturac:(ic diuifio rerum Uippofito lapfu, confona eft hnic principio , pncific^- efi viuendKm. ItaScotus^. d.xy. <j\. d,i6.ef.\.in prajccptis aurcra (ecunda: rabulx plcrumque

tuna

rationc narura

cft finc

tionem habet

quij

cft ftridc luris natura: obligatio,

finem ; nec negatiuamalitiam ab eodem neceflario auertcntem ; 8i idc6

Ccirari.im ad vltinuim

\lde Scholium, Dixi pteritrnque , quia mcnda-

in his difpenfaic.

quod ibi pofui. cium forcc eft contra pra:ccptum fccundx tabulx,& tamcn difpcnfari ncquic per Dcum , quia ii clfct contra intrinfecam eius perfcdionem:

perdcret enim dignitatem infallibilis

certum

,

tcftis

didum

quia ab co

poircteflcfalfum.Vide Scotum j.
CoNCILIATIO

,

&

,

qijin

Mter

IV.

^r.i.^.Contra

p/tter n. 18. ait

jlpfUcatio

ficij

rerie fit

(iiccnditiotie, /? V>io

pUcet'

tio facrificij

bonum

cui nullus effedus

pro aliquo

quo

,

dcbct

aliqui nelcientcs

im-

eft fortuitus

dicitur

autem

cuenit;e(J cnim cfFcAus voIuntatis,non intentus, quia iion pracuifus,vt quando fodicns tctram,vt fic reducitur ad plantct , inuenit thcfauium :

agcns a projxifito

,

ttxt. 7. ficuc cafus ad

tripoda cadcndo

&

habct Aiift.

vt

ftcrit. i,

tum II. Met,text.j.&

Ar.x. §.§iualu autem ,

,

Phyf.text.(>.

vt

ii.text.ii.

CONCILIATIO ip(a voluntas

Metaph. Cafus^^f^» •«''' quando '""* Vidc Sco-

11.

agens naturale

II-

tum. Sed u.^fMi.ait quod forcuna 6lus agens pra;tcr intentionem,

^^^''''f^^^s* ,

natura

ftum tra

intelligit a

naturam

luntatc,&

,

fic

propofito, vt diftinguitur con-

non vcro

aliquid diftindtum a vo-

paflim fumit Atift.intellcdiim

,

&

,&

Vidc ipfiim 9. Met. gr.14. proeodern ( inquic Scotus diBo $. Dicestf^hilojophm )fiimit yirifl, rnaxime in librii Ethic. inteUeflHm,artem,propoef.4,.

,

:

quia fingula (ignifi-

vc diftiijguitur concr^

acrensnaturalc.

fieri

CONCILIATIO jir.i.§. Ali
III.

.

1

aic ri

, •

quod

nullus

^

•

I-

lct

ccntum

vtilittr illa (

quod

conditio

hic etiam ha-

bct Dodlor)/; non pojfitm vel debeo applicare npplico ilU,velilli*,pro ejuihus fcts tne teneri

ifii, ,

vel

dcbcre oJjerre,& in illogradn,cjuo ohligur,

CONCILIATIO

dics

I

homincm quod vnum meritpm intenfum

bonum

millia rcmifTa

fortuitt)

quodam

:

ergo

,

calis

non

t^r.j.^.Siaiitein icncamrn.i6.ik

qubd

fic

licct talis poflic dici

fcnfu a;c]niua!cntcr

propric camcn

va-

vnum magnum

eucnicns valct multa parua

cuenientia. Refpondctnr

miim bcnc

bcnc fortunatus,

eft ,nifi ci vc in pluti-

forcuito fucccdat, quia licct femcl ci

bcnc cucniat.potcft cum hoc ftare, q-.iod fcmcl, non malc (i dc fatSto aut bis malc cncniat

V.

:

obli-

Ciil fetttel ^'^"V'a).'^

^'"^ foriuita

^cciflit /tccirfit

.

uoa

ieue firfccliccm,i. Eihic.^, fcd t.d.^.q.i. tu»»tu:,

&

eueniat,hocpcr accidcns cft,& non quia fcmcl <j8.

vt

Scot.oftcndit 1.1^.1,^.7.$. Refpondfo ejHodn. jj. A,.d.i,
2.W.4I. ait

&ide6

n^.^

agcns prxter intentionem. Quod etiam docet JiriB.i.Phyftext. y 1. Rcfpondetur, per intellc-

ad

:

•

F*»'"'»^ *lt

cft intellc-

& cafus

gratum Dco, quia de maiori bono, & ad ipfum immcdiate dirigitunat valor facrificij applicatur lipc alicuijde quo dubitari potcft,an ipfi.an po-

& addcndumeirct

^9

quod fortuna cft

». j . ait

vt ci aliquid cucnit prxtcr intcn-

fitum,eleEHonem,appetitum

quod applicacumcondi-

;

benc accidic fibi bencaccidic quia femel (ibi eftbenc tbenc forcunacus, quiafcmel forcuicc,quia vna hirundo non facit vcr,nec vna

aliisdebcatur

nttttr*,

;

quia nemo dcbet oftcne aliquid Deo^velic,noIit. Refpondcfur,ita eft dc voto.quiafupponiturcflc

ponitur;

ejlfine r*-

natura,quia fine rationis di(curfu,vel pracuifionc

tionc ,y< Deo placct. Scd^.d.^o.tj.i.ar. 1. ait quod votum non dcbet fieri cum conditione, Deo platuent ^\c\ nift Deus aliter difpofuerit, fi

tiiis

jj,»^ fortU"

na

de bonafortuita. Sed ''""

Arift. libeUo

cant agcns a prppofico

valorisficri-

dcfini-

Phyf.text. ji. ait cau(am cius eflc yoluntatcm:

affir-

non continent bonitatem cuidcntcr nc-

nihil eflet ita

quam

,

ibidem ^.Gjwalis autemcanfa «.j.cum Aiiftot. 2.

&

Dcus

I.

quidquid ipfc pcr hoc fcnlerit.Thcologi illam impulfioncm Deotribuunr,

f.ireme.yprt-

potcft

fic (e

AivM.§.C<«A(/4<«wm».5>.ait qucdbonafor-

pelluntur ad

tandis patcntibus eflc dc Iure'natiira:.Scd

niatiua

&

EX QVODLIBETO XXI.

citur impctus natura;,

non

,

ergo non natura. Rcfpondctur, ab Ariftotele di-

qnaliter vi^itare.

mncr.ne

quai ido

cxplicat Doftor.loco in contrarium addu(5to.

laborcm faccrdotis .Jicnt inqnit, nd ctlehrandum:

Cla,fcd defuftcntatione iure dcbita, quia fubiun-

(,j,

cft

fine obligationc cclcorandi

,

non loquitut dc venditione oportet

fr".

f^^j^ ceiehrd^ doprt plHri-

inqnantum

eroo vulc laborem intrinfecc,& necclfario rcquifirum in fpiritnali opcrccmi noflc Refpondetur,

,

Stdcontrapattr,an quod laceidos pocclt applica-

Ol^U/Mtus et'*"'*'''

cmi

(accrdos nolit alitcr bap-

Ci

coi:duc»ntHr [Mcrdotes

"ir

fi

fimulproipfo,&aIioeamdi.at.Sedhicrfr.i.$.

.

fww.r.ii.OiccSjScotus vh.hco

c(l

Ita

rcftc vendi potcft laboris exccflus.

,

$73 BOn fatisfacit,

gatus diccfc mi (Tam pro aliquo,

bcnc fortuico cucnic. Vcl dic D B b

ci

in (enfu Aviftotclis

4

ralem

eft

Conciliationes

574

talem noncenferi bene fortnnatuniiin rcparum rerei loqiiaiis fic , vci (\c'.(t\ verius cft lalcm .

non

bene fortunatiim, quia po-

elte (impliciici

malum fonuno

teftfxpius

Rcfpondctur,ipfc Scotus

bi.quia non cnuit

piimoimmediaiiquia ipfe pofuit

Co w

c

I

L

AT

t

IV.

o

I

niotus

quud quod

qui

,

nili

,

fiint

concili.it

nouum

niliil

,

quod

bns. Prinnun,

cucnirc.

ci

bilis.

ricii

cum

fi-

ab agcnte

roncurrcntibus hisduo-

cffcftns

aherius rationis,

fic

ln'.elli>j;cntiam caufatc paitcs

Sccundum,

ciuldcm rauonis.

niilla clVcr diucrfiras in canlis

mcdiis

.1(511-

ratio naturalis nt-

tii^jjvel

palTiuis,quia pofuit ipfc •ininiam intclJc-

^ntmn im-

tingir morcaiitatc anima.'.Sed 4.<^.4<.i7.i.§ Poteft

(ftaiam

immcdiatc

rnortnl

dici

PauI6 ante (inem,

70.

Kon

t.i'

demen-

tcnct immortaliratem ain^mx

6.

f7.

ait

monftrari. Refpondctut

Hra.ur,

naturali attingi

,

tanciim

liic

quod anima

,

eft

non dc-

ait

rationc

immeJir.fc a

ncc inde fcquitur naluralircrdemonftrari circ immortalemifcd lufti-

Deo,quia

eft

immortalis

,

quod fuadetur multis rationibus naturaliter: de quo ipfe videri potcft loco citato. Vidc circa cit

hocciox

dixi difp.i.de

animafec.

ij.

vbi/ff. 11.

autom i Deo quia immurtalis eft , probatur fecundum viam Arift. quia omnc stetnum eft neccflc i. de Calo text.

d«mente

i^8.& cft a

9.

Ariftotclis: creari

Met.

tex. 19.

&

,

omne tale

imrncdiatc

Deo,quia quod facit mediate eft nouum, 1. 8. 6. de/nhjiamia orhis c. 1.

Phj/f. tex. 74.

&

&

Phyf.text.^.i^.

CONCILIATIO Omnenounm

ex Platone uiorcum.cuius non prsceflit legitima cau-

j^rt.i.^. Tertia conclufit\n.4f.z\t

hil efle

tfitieHtm.

V.

fa:& idem

ait

Aug.^.CjM.j. C/«ro finquic )<:»«caufA efficiens non pracedat.

cedit nihil fieri

,

fi

Scd i.d.\7.ej.i.^.Profter igitur n.^.dacct pcccatumnon habere caufam efficiLntem.Rcfpondctur , peccatum pio materiali eft cfFcftus pofitiuus, & fic habet caufam cfficicmem pto for:

mali

cft priuatio tcwtitudinis

dcbiti inelfc

,

vt

habct Scotus i. d 57. g.i. $. Concedo n.6. Sc fic non habet cfficientem, fed defificntem , nempc voluntatem creatam. Si tene-tur dari peccatum

fic ri

a

Dco

,

fcd concurrcntc

difpoiitionc varia caiifT pa(Tiiux:iuxra lios

tcrum hoium

dcficcrec

boni

cfFc

,

fi

al-

pufta Dcusinvia Ari-

immdiaic

ftocclis aliqiiid

eftc cnnfa

,

ageic de

dlus fortimi

,

nouo5&

fic

cauia

fici:t cft

onmia ns^nt nctcir.irio , quia vnimi quo cftaliquabcn.idifpofitioad aliquid facicndum, ex quoc. ciunit bonu'n;& aliii non , quiacarct lali. Scd tontia , quiavoliiutas vnius eodcm modo planc difpolita cijinvolunanim.t

licct

,

impcllit,in

tate altcrius pofiet a

Deoad bonam foiainam

dirifji.Rcfpondetur,ita cft

c;

\

c, fcd

non ad mcn-

tcm* Ariftotehs. Dices, 1plc7.M0r.ad tudemiiim iS.vt refcrt D. Tnom.tex. i.q.^.a .^. tcnct

...

.

jg ffrtimx errMui.

primum motum voluntaiis cftc abexttinfeco:crgo immediatc a Deo,&: finccaufamcdia diucifa. Rcfpondetur , poncrct ille fuum inTj^ctHm , vix jiobis inteUigibilcm. Sed noncftquod cum laluarc concmui a contradiclionc, cijm ie fortuna crralFc conftctjait cnim , i.Afag. mor. 8. bonam fortunam non efte aDeo,quia cft iuftui , & iniquiflimi homincs qnandoquc funt bcncfonun.iti,&loco iam ciiatoduas efte fortunas qusE

fit

;

vnain

impctu numinis.quamvocatdminamial-'

teram finc

impetu, cuius caufa

illo

cft

naturaiSc

cficbenc foitunatus, non a nn-

h.tc poteftqiiis

mincfed a ••onftellatione.Vcricas fidei eft,vt hic condudic Scorus,oraniaqujE fitmt Jl natura, fortuna j vd cafii in Dei prouidentiam reduccnda elfe., ctii nihil forruito , vcl cafu cucnit, de quo^ ,

Aug.i.CJ^ii/.p.

omiflionis pura:,vt vidctur tenere Scotns 4.<^.49.

CoNCItlATIO

g. »o. nullam oinnino habct caufam efficientcm, quia matcrialc non habct,fcd confiftit praccisc iii

aitex Arift. illum

' *^'

Refpondeofiu^rifiot.n. io aitcfle in corporc,quia eft difpofitio fc-

„^^"l„

defcdu.

Efi ergo hona n,

./1r.\.%.

ur\pea\m efTcin anim:i. Scd

CONCILIATIO T>cus habft

fpecialem

frouidentl.'m

de himint.

VI.

In fine ait,in Dco cfre duas prouidcntias,vnani vniucrfalcm,qua rcgitomnia,alteram fpccia^tcm, qMa prouidi-tcuilibct homini, (ccundum merita aliquaipropria.vel ahena.Sed tjuodl. i^.a.x .^.Ad

frimum

ifiorum, ait

Deum non (cit« res

fed in fua eftcntia^ergo in parciculari.

non

in ipfis,

potcft eis prouiderc

Rcfpondetur^/^rA qHodl.ij. cen-

CoNeii.iATio

VII.

cundijiu Ariftotclcm,

.An

Oem

eauf» ie>;« firtuna fit /ecundurrt

^.

Dicendhm quodfin.i^.

ftotclem

Deum eflc

fecundum Aricaufam immediataboni efait

fcchis fortuiti. Scd§. Sedcjuomodo hoc n.j^.nit

Aridoti.Phjif.text.i ^cti iiqmediatc a

&

i)

.

tenere nihil dc

Dco, quia

foret in

koc

nouo

^.

quiafccundum eom

,

/•

„».

in Mimii,,-vel

cui "^"P'

pluscft intellcdus, minuseft fortuna::eftcrgo aliqtia di/j'ofitio

fequcnsdctcrminatam complc-

xioncm cTporis ,non mcliorem Cvt opinor

cundum

Ariftotclcm)quia

fic

lc-

niclius intclligcns

quodeft contra ipfunr.fi eft eranima, ponitur a Deo ncccflario, confequentcr ad complexioncm (ecundum Ariftotelcm;&connenit anima? non fccundiimcnefletfortiinatior,

aliquid in

titatem

7N

8.

queus dcterminatam complcxionem. Refponde- «n eerforef*' tur.non vult inha:fiuc cde in anima nobiUori (c- ^"^^^"^

go

fU.quinta.

VIII.

lam

,

dixi

fed quia agitur a nobiliori impcllentc.

non

ftoteles in d-^

efle

ciirandum quid fenlcritAri-

hoc, quia crmflc conftat. Vide multa

impulfu

in fupplemcnto noftro de

ammti

diIf..^.feEl.vlt,

tnuta-;

Arijl,

GVIDI

M 57S

BARTOLVCCII ASSISIATIS Ordiais

Minorum Conuentualium opufculum

DE DVCENTIS QVADRAGINTA CONTRADICTIONIBVS

TRIBVS

Q^

,

in Scoti operibus apparcre viclentur,quarum fingulis

fuas adhibec folutioncs. Vel dicas.quod

lcm non

CoTV

s

in

pnr»a

tH>n

0:am

ejtitt/i-

dicit intclle-

,

cflc palliuutn

'i^ natiiraliteiaclquamlibet cof^uitionem L-J7f*'

etiam Dci in

,

hoc non

qiiod

,

&cju6d eft ali-

miraculiun

,

ncc alicjua fupcrnatnralitas. Huius opporitum habct iu i^.tjnxfi.ejnodl. quod ad forniam fupernaturalem non eft habitudo naturaHs.

diccndum cft,qu6d ifta forma comparata ad pafliuum non cft fnpernaturalis ; comparata vero adagens, a (^uorccipit,tunc forma, nuc cognitio dicitur ciTe {iipcrnaturalis. Dicas itcrum , intellcftum paflTiuum ad duo pofTc comparati. Primo ad a6lum quem recipit, Si fic nulla cft fupernaturalitas. Secundo modo ad agens, aquo recipit, Sc tunc omnis cognitio, qu.t: non potcft caufavi abagcnte,& phantafmaSolutio

;

Vcl dicas cft

,

pa(Tiua,vel fcd

fic

,

C[u6d

fic

non

bcnc potencia naturalis

tia,5c .iptitudo.

I I.

ab

;

agente

intcllcdu

&

,

a

phantafmatibus,

Huius oppofitum habet in ^.d.q.i. Solutio , dicas quod id, quod hic habet Do(Stor,habet veritateni dc motione mcdiataji?»: non de iminediata

nihil enirp alind volcbat

;

Dodor

tnprima q prologi , nifi quod pro ftatu ifto opor* tet haberc rccurfum ad phantafmata, & idco dicendum eft quod phantafmata moucnt intclle-

dum

poflibilem caufando in eo partialitcr taij-

tilm (pcciem intcUigibilem,

III.

Scotus in

q. prologi

I .

refpondendo

nem

dicit,

non

poteft elfc obiecluin

quod

ad qmjlio-

motiua noftri intelledlus.Huius oppofitum habet »'« 14. <]ti^fl, cjuodlfbetaliart, z. vbi dicitquod cflentia diuiria eftcntia diuina eft

motiuum

intellcdius

crcati.

cnim potcn-

contingcnter, di debct intcIHgi nonclfcntia pu-

, cft tamen apautem quod cft talis

eft

tamen ad

aptirudo naturalis,

quod ad formam fupernaturalcm :

eft

quod Scotus in i4.q.quodI.vulF non fit motiuum obicdkum intellcdus creati naturale,ita quod naturalitcr cun» poflit moiierc , ficut naturalitcr mouct intellctilum diuinum & hoc cft verum,in prima vcr6 q.prologi vult quod" poflGt moucrc libcrc , &

aptitudo natutalis adiua

titudo naturalispaflTiua

,

Scotus in prima quafiione prologi dicit > qu6d intelledus poflibilis non cft aptus natusmoucri

Solutio,dicas

quod

tCjcft fibi fjpcrnaturalis.

non

ad forroam fiipeniatuta-

e.im potentia obcdicntialis.

ijH
pondcndo ad

h'cet

aptiiudo naturalis

fit

difi^ert

clfcntia

,

rcjfed cflcntia volens,feu encntia ciim voluntate.

Scotus

Contradidiones

576

nuUibi vcrius cognofcit,quai-n

JV. Scotus in

q. prologi foluendo

I.

mentum,ixxxT^\x\x. giaiuitatem, intelledtui agenti;huius

qua cft

frimum argH-

& intcllc<3:ioncm

oppofitum communitcc

ieilo

quam

quod cns non confuampaflioncm. Hiiius oppofiin eadem qutftione panVo infcrins , & .cf,prologi,A\cil

ius

rum

quift.i.

,

,

&

non de quocunque VI.

Scotus ini.^.prologi,diclt, quod terminicomfnuniflimi funt nobis primo noci.

Huius oppo-

/itum habet tn i.d,^, cf.i, vbi dicit fpecicm ipecialiflimam eile priinum notum,

Solucio.Duplex

cognicio

cft

,

confufa

& di-

,

Tccmini coramuniflimi func vciquc nobis piimo noci noticia diftin(5ta,(pecies vcro fpecialiflima eft nobis primo nocanotitia confufa. Nota quod prima principia nobis dicuncur naftinfta.

turalitcr noca.id cft,cerminis cognicis

fumus

non

illis

aflcncire

,

,

murad cisaflentiendum ,& non dcbet incelligi quod finc nobis naturalitef nota,id cft, quod eorum cognitio fit nobis infita natura» VII. h.

Scotus

dicit in i.cj. prologi

hominem docerc

poteft

;

,

quod

folus

Dcus

oppofitum

fed huiiis

quod Angclus poteft vcrios hominem docercquam faciat homo. Soliuio.lta dcbet intelligi,qu6d Angelus non habet in

i.

d.n. vbi dicit

,

poteft hominem doccre immcdiatc , ficuc facic Deus.quia Angelusnonpotert hominem docerc

circaca,qu.x funtfidci,nifi priiisipfe Angclus ab codcm doccacur.

VI 11. Scotus in

i.

prologifoluendo tertium argu-

cj.

mentum principale

,

dicir

quod mulci

^utfiii.

Solutio. Dicas

qu6d

Scorus,t« 1.^. prologi

ita

intenditjdatoqiiod tales aflus fimt dubij.ex hoc

tamen noneftdubia via falutis, & fic fufficicbat eadem qn.-cftionc Scotumdocere, quomodo Thcologia fit fuflicienter tr.-idita,etiam concclTb quod illi aftus funt dubij \ non tamen incelligit in

Scotus afliimare illosaftuscfledubios

tum

vult h.ibcre

finc

,

,

fed tan-

noii cfle

dubiam, ;

fcd

? Dic.isquod non , vt quoniam de quocunque

iftiadus dubjj

.Uabet Scotus in ejuarto

adu

falucis

doiftrina cft fufticienrer tradita

fic ifta

vtrum

viam

,

Dicasquod Scotus

&

ibi tantillra

eom»

XI. Scotus intertia, q.prologi inquit quod illud primumnotum neutram habet condiciontm:&: tbidem paulo pofl dicic quod habct priraara conditionem. Solutio. Dicas tertia,

quod quando Scotus

dicit in

^./'yc/o^»,priniumnotum ncutram babc-

rc conditionem,loquitur dc primo noto , quod nullo pado cft dcmonftrabilc ; dum dicit

&

inferius habere

^«1«/^

loquicur dc co

priraam conditionetti^

quod

,

eft

primo notum

in

(cicncia.

XII. Scocus infccufida, q.prologi dicit quod pernacuralis

non

Huius oppoficum habet

nis.

finis fu-

includitur in racione hotni»'«

prima

quift.

prologi.

Solucio. Dicas quod hic Doftorloquitur de cognitioncnacurali poflibili in prarfcnti ftatu,

&

in tali cogiiitione

non

quamtumcunqucperfedla

includitur finis rupcrnaturalis.

XIII. Scocus in tertia , q. prologi dicit quod ifta, Dem eft trinm , v>m<, cft fpcculatiua. Huius oppofitum habcc in 4.^. prologi , vbi dicit quod

&

cftpraftica.

Solutio. Dicas quod Doftor loquitur in rcfpLCliuo (ermonCjComparat enimiftam,Df«^f/?

trinMs,2.6.i{iuw,Dem creat.

xiy.

func adus,

dequibiis ignoramus an finc peccata mortalia, vcl non. Huius oppofitum in 4. d.^o. in corpore

prtm

bonum

non pof^

& naturalicer inclina-

petfe-

ad alios concepcus attribucales, non ad infinicacem,qux non eft actributum.

parat

alio fub-

iciflo.

quod

difiinil.

oppofitura habec in oBaua

Solucio.

:

;

ipecialiffima

tertia q.Prologi, dicit

conccptus.qucm naturalitcrpoflamus habcre de Deo,eft concepcus entis inhniti.Hu-

& non aliam &

cura dicitur,fubic<9:um virtualitercontinet fuam palllonem loquitur de fubiedo , vt eft fpccies

fcicntiarum par-

iliflitnus

fed concedit Scotus ens virtualiter conti-

cantum pallioncm fuam

iicre

omnium X.

Scotus in

quod cam continct virtualiter. Sofutio. Dicas , quod fi ens ahquam padioncm virtualitcr contincat.non cft diccndum cns virtualiccr continere pafTionem fuotum infcrioinquir

,

rcfolurio

ftat

ticulariuro.

tinet virtualiter

^

in quit quirit de fubalternationt fcitntid.

fed non habct vcritatcm , comparandofcicntiani particularem ad fcicntiam communcm , ad

V.

h.ibec

,

prim6,qu6d hoc diftum Scoti habec vcritatcm, comparando fcientia particul^rem ad aliam pacticularcm , vt eft in propofito;

parcialitcrcaufat fpeciem intelligibilem.

tum

Scotus circa finem q.tertit, dicit quod ad propofitionem pcr fe notam fufficit haberc coufuse notitiam terminorum. Huius oppofi-

tum habct im.

diftin.primi: vbidicit

quod

rc-

quiritur nocitia diftinda terminorum. Solucio. Dicas qiiod in fcicntiisfpccialibus, &c fubalternis fufficit confufa notitia ccrmino-

rum

;

fed

in fcicncia vniuetfali

,

vc

eft

Mc-

taphyfica,rcquiricut diftinda nocitia tetmino-

rum.

XV. Scotus in quarta,q. prologi,dicit qaod pra^licitm Sc fpeculatiuum non funt differcniis cf,

fcntialcs;

&

tamcn

in finc illius quxftionis di-

Thcologus fatis iudicabit an fit coijtra Icgem di^Slum , aut fjdum aut concupitum & fic iudicabit an fit peccatum, vcl non,

cic

ytpatet in dcfinitionc pcccati.

exponijid cft,circumfcribcntcs nobis vltimas

pcritus

,

,

IX. Ssctus

2.

Solutio. Dicas

Dicas, quod intellcilus agens caufat intelleftionem mcdiatc, partialiccr tamen, in quantura

I

iiu fclcntit^iii

dift.primi qutft.i.& in qut,n. coUaterali dtfub^

tcnetur in via Scot!.

Scotus in

iti

Huiusoppofiturahabeti»

fubie6lura.

dicit in 3. q.prologi

oppofitum.vbi

tic-c

fic

dicit,qu6d funt diflcien-^

cflcntialcs.

Solutiu. Dicas

quod didum Dodloris dcbct

differcntias cffcntialcs.vcldicuntut effcntiales, ,

qu^d

fubieftura

quia func pradicaca fccundi modi, neccirario

fcqucntcs

p^^nr ftquentci cfTehtiinl

Scoti.

Doftor tamcn

J

m fine

577 non

flatu ifto pecunia:

pofTunt tffc prxfentes

huiiis quxftionis loquitur in refpe^liuo fcr-

in intclledu,nifipriusfuerint

mone.

tute phantaftica.Vcl dicas

XVI.

DoQtoz

Scotus in fecundo,diIi.prima in f.d.j ^.(^ «>i4.<<.49,^.j. dicit

inffiuiduum

fpcciei nobiiius

,

qutfiione 6.

,

intellexcrit

quod infimum

& pcrfcdius eft

fnpremoindiuiduo ignobilioris fpeciei. Huius oppofw u m habft in j dtfi. 1 4. foluendo ejHintam prtncipAle.

Scotus in capit

ejfe

cundo

ejfe

abfo!ute,& in

^is locis

nc naturali

,

non tamcn

potcft caufare

aftum

fcicn; quia lumcn habct potentiani,& obiefta valde proportionata,fed non fic lumcn fidei ,&:idc6 ita

diccndum ell quod cxtcra non funt paria , ex hoc prouenit effcdlus.

XV

quod caufa e^trinfcca fubfiftentia;

fed

,

,

de

non

quiri

&

Primuni

fecundum

fcilJcot fubftantia

fccundum rationc fui non fed prinuun & fccundum id cft

fis,cum

fit

fadibile; fubftantia

,

,

adktis

adus,

intrinfccus,nonpo(runt ficria diuet-

& conditio moralis bcne poffuntfieri a

,

diuerfis. C.onxx2,Scoxn%in

tn principio prim.t

d.\y .priml ftfU. q.i. columnt, dicit quoj habitus

non habet aliquam rationem

principij a€^iui,

inqtiantum habet rationem principij adli-

quod Scoaftum moralem

ui.refpedlu fubftantia aftus. Dicas,

modicum antc dixit erTc quandam relationem

tus ibi

pro formali

,

&

fic

potcft habere fui acquiri, fed folum ratio-

ne fundamcnti

,qvioni.Tni ad

eamnon cftmo-

tionis

,

&

:

quod

rcdam

& li.ibitum

,

Huius oppofifum habeti;:

d.iy.tj.i.

i

& in i.^/.y.er 42.^1» l-d.i^, ^ »«4. d. & 8. dtfl.

acVus

\^.q,i.

dum

Dicasqu^d

a£t:us

moralis dicitur

dupliciter.Primo ab habitu,& refto

didamine

fnnul.Sccundo, dicitura folo diftamine, qno-

niam rcdum didamcn morali

,

adui adus inDicas cigo quod

cft cffentialeipfi

& habitus tantum cft,vt illc

capitur aftus

reflam rationem

a^um

,

&

humanus pro

cli.

itus fecun-

tales funt

quim

p;axes

fi

Alio modo capitur aftus humanus profpeculationc non dire^iua in praxim. funt alteiius potentije

,

intcIIc(Slu$.

XXIL qu6d fi 4(flus vnam pcrfonam & quod illc aOus non eflct re-

Scotus inprimo dtfi.

1

.^.4. dfcit

fruitionis eiiceietut circa

non

circa aliam

<Sus.

,

,

Huius oppofitum habet

i«

eadem qut-

fiione.

Dicas qucd poftumus frui vna

Solutio.

perfonanon fiuendo

alia aftuahiei, fed

non

XXIII. non

4f.q.prologi,C'' in

requiritur

eodcm

,

i6,d.6.tenet

quod

hotitiam pra(5licam Sc praxim

fubic<5lo.

Huius oppofitum ha-

bct tn i.d.^%. Solutio. Dicas quod Scotus protulit illattJ propofitioncm fccimdiim cummuncm viani, qu.T: fic

tcnebat.

XXIV.

1

Solutio.

vt diftinguitur contra

aclu,qui cft in potcftatc noftra,

elic in

41. dicit

Scoti intelligi^

fic fiicare

modo

mani. Alio

Scotus in

VIII.

tjfe

batbam , & fimiles a(^us,qui fecundum Do£lorcm funt indift^rentesivt patet in d. 4. fecundi , dicuntur a6lus hu-

&

,

tiam adus,id cft.qu.mtumad funJ3mcntum,& non quanium ad fuam formahtatcm.

vittutis

quoddidum

nota , Primo,

habitualiter.

X

in di-

aliquid de

fccundum didlamen raquod a(ilus humanus capitur

lus,& i\c intcnjit Scotu^jcjuod fcilicct habitus eft tantum ptincipium quantum ad (ubftan-

Scotus infecundo.fent.d. moralis requitit r?tioncm

,

tur de aftibus clicitis

bcftialem

&modu5

capit ab co

dtm cjtttfiione.

quod aliud eft confiderare in adu intcntione qux eft modus intrintecuSi& ,

tantum

capit a caufiito

quo loquitur Scotus

XXI.

triplicittr.

aliud cft cofiderare conditione adiuale moralc.

nihil

ScotuS in ^.q prologt in principiot \uh dati multos adlus indiffcientes.qui non (unt praxcs, nec fpcculatiui. Huius oppofitum habct in ea-

fitum paulo antedixernt. Solutio. Dicas

Caufa

errcntix,necexiftenti.-c.

Soluiio. Dicas

tn ij.difi.primi ^.z.dicit

lefpctfliuam. Se-

di(5bum.

acaufato,hzbet vetitatem de caufa extrinfeca , fed nc-n de intrinfeca. Tcrtio dicas

I.

I

habitumiepropter fubftantiam adus. Huius oppo-

Scotas

non

quod iUud

pcrfc£kum,(icut naturale

tiale naturalc

nifi

denommatiunem

dicas

!am Scoti non c,(Tc vetam in fufcipicntibus raa& minus. Vel^dicas, quod in vcibisScoti nulla efl contradiftio,quoniam etfi lumeu fidci quiditace Ih pcrfcdius lumi-

tj.O.

Solutio.Dicasquod caufa ^caulato capiten-

captt

f.ia

quod caufa nullum Huius oppofitum habei in

(jUdn.<j.& tn i.Adetaphyflcx

<jHod.ltheto

innatutalibus,& in.morahbus Vel dicas regugis

leprelentatiuura.

^.(j.prologi dicit

cau(ato.


titatem,fcu Scoti habcre

diifla

vir-

XX.

,

Solurio. Dicas vcritatem

earum

&

przfcnicsm

quodpcr phantafma

Sotus in ^.ejprologt, viderut poncrc animara fcnfitiuam cfle foriv.alier in hominc.

oppofitum habct Solutio.

Huius

in i.d.i j.

Dicasqu6d

platiter,nonautcm ad

Scotiis

mcntcm

loqoiturexempropriam.

XXV.

tenfius , &facilius cliciatut. Scotus in ptimo d. 17. etiam in i^.ftcundi,\o~ quitur de aftu morali primo modo,fed non fe-

Scotus in ^.(j.prolog. tn folutione principalium argumentorum imitiii quod atlus voluntaris eft

cundo modo.

itTiperfc(flior

&

XIX.

habct in

Scotus in 4. q. prologi, dicit qnod pccunix diun funt in phan-afmate.tunc volunras poteft cliccfc velle datc libctalitcr. Huius oppofitum

do(ftrina.

habcti»; yd.i.<j.6. Solntio. Dicas

quod Scotus loquituv fccun* dtim opiuioricm Hcnrici. Vel dicas qu6d Scotus loquitut communiter, Vcl dicns qu6d pro

iAn

^.dtfi.

inrelL-dns.

Huiusoppofitum

49. quail. tertia

,

&

fjcpe ih fua

SoUitio-Dicas quodScotus dum dicitatflum intcllc(5lusmibilioicm effcailu voluntatis rcf-

pondct cx propofitionibus conccffis a fic at& tcnentibus partem oppofitam.

guentibi.s,

XXVI. Scotu;

circc. finem ijiiafi ^.prologi ^refpondtnd»

ad

.

Contradidiones

578

ad argMmeftt/t pro opiniotie , inquit quod pradiciim,& fpcculatiuum funt difFerentiac ellentiiilcs.Huius oppoficum habct in eadem ^udfltone, in artic. fecundo

fecmdz qudjiMlius

cjuartt

, (j.

frincipali^.

XXXI. Infurgitpulchrumdubium,anbcatitudovia's

Scotus in 4
a6liuim,& habituum. funcdiffcietia: circntiates, id eft , lion ita accidentahs ficut fuiit ie(pe>3;a intcUcftus.quoniam inintdledu (uotaccidcn-

dicit

communia

tia

,

XXV II.

Scotus inquarta inprimo.dift-

•

,

cic.cft

&

& »« i.dj. vult cir-

»/;

&

quod differant fpcprobabilior,& dicitdato quod fit eadera ifta pars, fcilicet

&

pocenti»

quod

ijuxfi.prologi.circa Jifjem,

j.ij.fecunda

,

quod

idem obie(flum,tamen

approximatio

&: fcparabilia.

patriat,fint eiufdcro

fpeciei.

Dicasquod Scotus loqiiiturin tcfpedliuo feimone , tc vult diccrcquod refpcdu SoUitio.

tamcn,& bcatitudo

crcdita

facit

fola diuerfa

aiftus fpecie diftindlos

,

&

diffcrant fpccic exprefsc babet Do(5loc

&

i.d.i6.& i.Metaph.^.icA cxprcflius, cladcterminatiue tf,

rius,& magis affirmatiuc

qa6d

cunftantiam cbicifti efte primam circunftantiam aftiis inoralisifcd huius oppofitum habet

docct

in li.q.quodl. vbi vult circunftanriam finis cilc

obic(fVi,fola diucrfa

primam.

f]iecic,& ita eft

Solucio.Dicasquod circunftatiafinis,vtdiftinguirur contra circunftantiam obic6li,eft prima primitate perfeitioms , fcd circanftantia objefti cft prima primitatc natura; , fcu gencra-

diffeirantfpccie.

net

diffcrant fpecic

quomodo

,

& & ibi

valde egrcgie

ftantc idcntitate potentix

&

approximatio facit difftrre tencndum in viaScoti , quO(i

Scd dicescotra.Scotustw 1.(^.3. ^.^.dicit quod confufa albi funt ciufdiftinda ,

&

intclle(flio

dcm

rationis.

Dicas primo.quod funt eiufdem rationis ob»

«ionis.

xxvm.

non eiufdem rationis fimpliciter, Sccundo dicas,qu6dScotusi« i.fll.}. ^.7. ar-

ie(Stiuahs,fed

ScoUis in p^imo , d.i. q.\. dicit quod accidit quud coniungatur in codcm ratio primi cffcftiui,& ratJo finis. Huius oppofitum habct in i.

guit ad

bomincm.

XXXII. Scotus

d.i q.i.

Solutio.Dicas diipliciter.Piimo.qu^d Doftor fjcne concedit quod ratio primi cffcdiui concludit rationem vltimi finis

fcdquod primura

;

non dicitur quietarc vltimate , inquantum ptimum cffe(Skiaum,quia vt fic.tantum efficii:fcd dicitur quictate inquantum cft effc<5iuurri

in

i.d.^.&

f

vult

.gr.i.

Beati vclit aftum beatificum

quod volantas immutabiliter,

Huius oppofitum habeti« 1.^.1.^.4, Solutio. Dicas quod ScotOs ibi arguit ad honiinem. Sccundo.quod ibi loquitur communi-» tcr.Tcrtio quod lcqaitur, fcilicet ifto fcnfu , id cll

qn<jd

,

ille

a(^iis

nunquam intcrrumpitur,

obiedumpcifc(n:iflimum,&: ratio pcrfc6Uffima

Quartodicas,qiii^d loquitur in rcfpc(fliao fcr-

terminandi adtum potcncix nataj quietarc in

mone

obicfto.

lali

pidit ex

tate

Secundo

dicas,

quod hoc non ac-

natura rei,quia cx natura

coniunguntur jn ccdem

tfopnmi

rei

dc neccili-

latio finis

,

&: ra-

Scotus

in tertio dift.prima,quifl.qiiinta,\HC['S\t cft ratio foimalis

tcrminandi,

eft

cum

di,&

non

quod crcatura

vnaperfona,non frucndoaliis ratio

ratio

tcrminandi

&

:fi

,

eficniia

tcrminan-

fiuc

eHentia cftintribus,igitur

poteriiTius frui eHentia

non fruendo

pcr-

cx paitc

fu.)

bcrc«>7 4

d

qaod non

Solutio. Dicas

cft

fimilcquia cf-

fentia, vt cft obiedlum tjuo,8c ^«oif^frnicionis, /ibiaccidit cHc in fuppolitis, itaquod,pcr pof-

non cllct in (uppofitis.adhuc clfet talc obicdumifcd vt fit ratio formahs temiinandi illam vnionem, noii fibi acfidit effe in fuppofitis, imo nccefiario vt fic, libilc, aut impoffibile

cffct in fuppofitis

&

,

,

fi

tunc tantuin

fuppofitum

fiuc rerminus cjuo,S<.

patet diflimilitudo.

cftet

ratio,

ellct e}Hod

,

&

Secundo dicas quod non

de adla 3(ftionis,vtl fiuitionis immanente,& de vnione illa quafi tranfcuntc.

:

Scotas

in

2.^.^,&

&

d.j.& ii.tj.i. d. d 1}. ii.& in 4
in i.d.i.tj.i.& d.6-c).i.&

i.&tn 5. habct quod in cuius

49. ^.9. ,

incius pottftatc

agendi. Huius oppofitura habct in (juicft.i

eft

modiis

i. dtft, i.

fit

Dicas voluntatcm fupernaturalitcc

fiue obiccffo btatifico

gi.Vnomodo cx

,

potcft duplicitcr intclli-

partc voluntatis,

& fic fcmpct

nianens libcra hbcrcfruitur obie(5lo beatifico.

modo

Alio

obie(5ti

poteft confidcrari voluntas ex parbeatifici

,&

fic

voiuntas ncccffaii6

fruitur.Contra Scotus in 4.^.49. ^.^.dicic quod non in clt poteftatc anima; viderc,& nii gaudcrcicrgo

non

c(t in

& non fiuatur,

ffuiiio, fcd paflio

&

poteftatc eius

Dicas quod

qusdam

quod

videat,

non

delc
tft

fequcns vjfioBCm,

Gc abfohitc potcftvifio feparari agaudio,

fine contradi(5tionc.Dices,crgo vidcret

gauderet. Dicas

non

quod hoc

cft in potcftate fua.fcd

cft

vttum

Diuina

,

,

,

& non

fed

hoc

qua- caufat

vifiontm,& non gaudium.

XXXIV. Scotus«« eadem

quod

cj.i,

quod pcccatorpccHuius oppofjtum habet»«

i.d.i ^.v.dicit

cans fruitur feipfo,

ij.jo. 34. etufdim

quantum

eleaat.im vellc ininnitabiliter frui finc vltimo,

cft fimile

XXX.

,

fcd huius oppofitum videtur ha-

'{^.q 7.

vSolutio.

le

fonis.

ita

cclTario fruitur obit(Slo bcatifico

potcft

igitur cf-

igitur

,

quoquoquc fiucndi fruitio,

i.

Scotus diclt quod voluntas clcuata non ne-

terminat.Haiiis oppofitum habct it primo,dift.

fcntia

immobilis,fcu qU(jd

XXXn

prima,(].fecu>ida,\h\ dick

eft

a(5lum be.uificum ad

ixft dici ille a(5liis bcatificus

cffciftiui.

qnod vbicunque

ibi

voluntas imniobiliter vult illum.

XXIX.

frui

,quia compatat

4(ftum metitoriam in via,& rcfpciflu illius po-

ilUus primji diftinc 1 ionts

friiitur

,

\hi dicit

zStu fuo,vt obic(5to.

Solutio, Dicas q.jcxf illcailuspotcft compatariadduo. Primo jd obicifVum.ix fic pcccatoi: fruitur zCin , & non obicdo. Sccundo potcft comparatiad fubicftuiTi,r(;jli:ct8dpcccatcrem,

&

fi(

Scoti. Ck

6i

firuitur

fubiefto

ipfomct pecca-

fcilicet

>

tore,& non a£ku. SccundD dicas quod quando Do(ftor dicit quod pecaror fruitur ailu pcccandijloquiturimpropri^ de fruitioiie, qu« amore inhxrere alicui rei propter feipfum.

cft

deBnitum,&definifionem diccte alium,& alium conceptum. Huius oppoticum habet in B.d.primi,^.i. Solutio. Oicas definicionem , &dcHnitum

Primo

,

pro rerminis,

modo

pro conceptibus,& hoc

/iue

&

definitio,

dcfinitiim diffcrunt realiter prout definitio,&

definitum accipiunturproconceptibus.feu notjtiis exiftentibus in mente. Secundo, poirunt accipi pro conceptibus fignatis

,

&

fic

tantum

diftinguuBtur cx uaturarci.Dices,Scotus in Z.d.

l.tj.i^ in

I

quod dcfinitio,& deeundem conceptum,& ita videtur

.^«ff^/.
finitu dicunc

repugnare his.qu^ hic dicutur,fcil.qu6d defintalterius coccptus. tio,& definitu sut aiterius, $olutio.Dicas,definicioncm polfe accipi dupliciter. Prim6,tatum pro ipfis partibus definic-

&

«ibus fimul fumptis,&

fic

partcs definitionis di-

flinguuturex natura rei a definito,loquedodc dcfiniiione Metaphyfica , capiendo definitione pro quiditate tefultante ex partibus definientibus,hoc modo definitioeft idc omnino ex patre rci cum dcfinito. Alio modo furaitur dennitio pro definiiione Phyfica , fic accepta di(linguitur xealiter ik definito,qaiarotii Phyficu diftinguitur realiter ^ partibus. Vel dicas,dcfint. tione, &definitii dicere vnii conceptu rcaliter,

&

non auiem

XXXVI.

formaliter.

Scotus invna

per fe nota fufficit con-

fufa notitiaterminorum.

Huius oppofituhabet

in i.
Dodlorem intelligere in fciennempe, quod ex conceptu con-

Solutjo.Dicas fpecialibus

tiis

fufo terminorum fiunt propofitiones pctfe no-

tx.vt in Phyfica,& Geometria, lcd

cum

non

in

Me-

qua ftat rcfolutio aliarum, requiritur quod nemini finrdi-

taphyiica,quia

fit

fcientia,ad

XXX V

ftindc cogniti.

Scotusin primo,diJ}.i. ^.z.reprehcndit iftnm quod fit aliqua propo-

pofteam acceptac ineadem fciliccr in fe

,

tamen pau!6

cire

pcr fc no-

& in nobis, polfc duplicitcr

Prim6, aliqux funt propofitioncs pcr fc notx ex folo conceptu confufo tcrminoru, vt ifta,/««M efi lggititdo,{'ed non omncs.quia non intclligi.

illa, {cilicexjinea ejijpecia quantitaiii coniinut,

& huius

difFcrentia eft, quia ex

conceptu con-

fufo teiminorum primac poteft cuidcnter vetitas fecundae

tx

:

homo

eji

:

vnde

fuhilantia

iftjc ;

fciri

non funt pcr fcno-

Homo eji corpM

,

qui^

poftimt probari pct aliam priorcmpropofition6,fcilicet

quod animal. Vnde piopofitiome-

diata,& confufa potcft ria fubaltctnata.

propoficio eft

:

vtique pej

ceptis

fe

conceptis, vt

&vni*i

,

notacx tcrminis confuic con-

nota ex terminis diftindc conceptis,

patct,

piuntur

,

&

nam

cuius termini

diftintStc

illud diftindc c oncipitur

Scoti Oper.

Tom.

XII.

\().in i.d.i.

;

(cd huius oppofiiimi habet in i.d.

&

in ^.d.^^.^.i.

d.i\<).

in matcria

dc

dotibuscorporum. Solutio.Uicas didium DoAoris babcre veritarem in copofitis , & non in fimplicibus fiuc fpiritualibus. Dices , Scotusi» i.^.i4-^.i- dicit quod copofitu ex materia & forma dato qu6d no habeatcotrariu vincens,eft tame corruptibiab cxirinfeccco quod habet maieria,qua re$ n6 cflc&patet 7.Mctaphyfic?,&

le

poteft eftc,&

idc habct>«i.<^.i5).^i«

iJ.io.&tn

^d-^^.<]'

i.&4.^9.in matcriadc dotibus corporum licatoiH crgo tale incorrupiibile, &abextrinfcco poteft dcfinerc e(rc,& non taitim per incopof;

/ibile pofitiuu,vel priuatiim.

Secund6,Angclus

& Anima po(runtnonen'c,& non per inc6pofpofitiuum, vel priuatiuujeigo no poflunt defineicedeabintrinfcco. Teitio.materia pri-

fibile

ma

potcft no eire,& tame non per incopoflibilc pofitiuu.vcl priuatiuii:ergon6 eft corrujt.bilis

abintrinfcco,vcl ab cxtrinfecD,vt

di; it

Dodlor.

Dicas ad primam rationcm,qu6d Scotusper incopoflibile intellexit

forma oppofita, fcu

di»

fparata mcopoflibilc in eadc partc matcria:,

&

ideocopofitu no habes conitariu vinccsadhuc elt

cotrupiibile pcr inc6po(ribfle,f.cx forma in-

copoflG^.ile pofitiuii.IncopoflTibile priuatiuu e ft tencbr(t- rtfpcdbu

lucis,& ficdicasquod copofi-

no habcs

cotrariii vinc5s,coi rtlpitur ra-

tu tale

tioneappctitus matcrtae appetcntis alia forma inc6poflibilcforroq,quah.iber.Adrecudadicas,

ncgado Angelum clle corruptibilc,& fimilitcc de anima.Ad tertia,negcs materia in via Philofophi

pofll"

XXXIX.

dcfinere cife.

Scoius in

1

.t].e}uodlihetali,vuh

vitam intclle-

diumx,&

dliua ciVedc formali raiione cflentiaF

Huius oppofitu videtur

habcTCfn primo,dirt.ib.\h\ dicit

Solutio.Dicasquod

intcllv-dlualita-

eiVcnaa: Diuinx.

tem ciremodumintrinfccum ifla fe

habctit pcr ordi-

di intrinfcci.Tertio,attribui«:craicrgointcitio

Do(ftoris probaic iiuelle(3iialiraie tribntii,& vt

mouere

:

conei-

fcd ler-

hoc

a tcrtio

non

facerct,fibi 'ufficiebat

loco

,

el!c ac-

eam

rc-

& cnllocare e5 in priorc

&

ideo dixit ipsa eilc rnodu intrinfccu, vt ex hoc excludat ea ab attributis non tan.c c;us

loco,

prarrcfercbat opinio intellc(2:ualitatc cfTc

modii

intrinfecii,quoniam' paulo ante coparauit intcllcciualitatcm ration.tli ; fed manifeftum eft ra-

tionalenoeflc modiiintrinfcciiipfi hommi,fcd cfle

de formali rationc eiufdem cft de intcllc(flualitatc.

;

ita pariter di-

X

ceudum

Scotus in \.d tas

fit

L.

quod

1.^.3. videtur vcllc

pafliio.Hiiius oppofitfi

Solucio.Dicas

i(ta

in nobis

fcdintclleduibeatifico h.TC propofitio

,

cft per fe

quod

diftin(flc

Dem ejl irinM,

piiuatiuum

nota in fcicn-

Aliqux funt propofitiones pcr

cx tcrminis

fc notas

efte per fc

eft

pcm.Prim6 e(rentia',& eirentialia,Secund6,mo.

quiiflione.

Solutio.Dicas,propofitioncm

lam,

:

quod compofitum

corruptibilc per incompoffibilc pofitiuum, vel

clarius in diJi.i^.Repor.

1 1.

diftindlionemjvidelicet,

Ctio per fe nota in fe.vel in nobis

.d.i.t].iA\c\t

i

copoflibili in eadc partc- maieriaE,& tale eft in-

q. Collaterati,^. cj.frelog. inquit

quod ad propofitionem

miiiis diftinftc conceptis intclledlui beaiifico.

Scotus in

i.<^.i.^.i.dicit

poflc duplicircr accipi.

&

XXXVIII.

XXXV. Scotust»

579

mini iftius propofitionts , 'Deiu eji trinu» , vnus, diftinfte concipiuntur ab intelleftu bcatifico:ergo hxc propofitio eft per fc nota cx tct-

habet in

fini-

ycj.ejuodl.

quod Scocus in i.Sent.d.i..q.i. omni eo,qu6d cft extra cjui-

accipic pafTione pio

dicacem,& neccifari^ mlcquicur quiditatem,& fic

modi

incrinfeci poflimt appellari pafliones.

XLI. Scotusi» z.
C C

c

»«

Contradidiones

s8o

vuliquod

in t.di/t.i.if.i.'& i.Met.<j.6. vbi fit

quendo

fecundum auccm Philofophum hoc

;

conccdit Doftor qu^d fimplicitct

tale

impollibile.etiam Thcologicilo-

inHnicucn

bet verius

quia hxc

quam domus

ralijVtrumque

non

citcr,

verius

ejfe

cunque

,

in intcllcftu cuiuf^

de (ubftantia ncgat Doftor quod in inte.Ieclu creato habeat vcrius ejfe quam in ie i nec loqucndo dc ejje fimpliciter,nec dc ejfe

colligitnr cx litcra Do(Stocis, fed, vc patec,

/ignatur cxtra.

&

(cd

:

ejje fubltantisE,fcilicctf^
ejfe talc cft

vetius in fe

qu^m in

,

hic vcro in propofito loquitur de

lciStu

;

mo

quod

intel-

fum-

Contca, Scotus »« ^.Sent.dift.i^. tj.t. ponit regulam quandam Ariftotelis, qu2 dcfumicur ex J.Pyf. t. com. 6c). ^Hantum contingtt ejfe in fotentiajantum contingtt ejfe in aSu , Tunc fic,

& deejfe fimplicitcrtalejvcl cxponas illud,fcili-

concingic dari numcciun infinicum in poccntia; ergo contingic dart iniinitum in a&a i fi-

pcr illud

nwltter comingit dari lineam infinitam in po-

ergo mfinitum in adu, & fic ericpoffia^u. Dicas , veram cfle propoficioncm Aciftotelis & Auertois , quod non dacur infinitum in adu , fcd in potcntia cantum,vc habecuc ^. Phyf.tex .comment .^^.& 6}.& tentia

;

bile infinicum in

cum

quancum

dicunc

refpondcc Auerrocs

concingic cflc in adu,

Thyf.com. 68. quodilnumeris , ratio eiuse(i,quia numerus caufaturex diuifione c6]a propofitio

non

roc

qu6d

,

&

propoficio habet vericacem in

illa

quancicatc continua tancum.fed

dubiaiPrimum,fi Unea canta ta in pocencia,

&

quod ra,

I.

lih.de

duo emergunc

;

pocencia

eft infinica in

,

Si genita cx putri mateiia generarcnt,

& illa gcnica generarenc alia eiTetproceirusin infinicum

&

,

&

illa alia,

&

(ic

quodn^tuca ab-

,

dicas, lineam aliquara

mfinicam in potcntia, poteft dupliiicer

eife

Pcimo,

incclligi.

ind

,

concinua,

tum in

,

&

argumenco.

cft infinica

bcne fecundo modo.qui.i cft continuum cft diuifibilcin infinifcd

pacces inexiftcntcs

fccundum

Secundo.in

Primo modo non

uifibilicate.

in pocentia

in

dicav

,

quod

,

& potem iales.

Ariftoteles

non

Ad

inten-

negarc infinitum in potcncia in indiuidnis, neque in numcris, quantum ftatuit in j. Phyft. dit

quantumcunqnc

C9«.6j.iiifinitum eft.cnius

&

videtur neg^arc infinicum in poccncia. Di-

cas

quod

Ariftoteles loquiiur dc

illis

fpecic-

bus canta impecfcdbione impcifcftis quod non funt iudicandas elTedrpccfctSione vniuerfi, vc

XLII. Scotus in cogicabilc in

I. dift.i. cf.i.

rcquam

oppofitum habet in 4.

tabile

arrificis,

fic

quod

maius in intclledu. Huius dicic

dift.i. ^.

quam

i .

eft

vbi dicic

quod

extra.

primum quod veium eft mentc diuina habenc vccius ej/e fimpliciccr, fcd non veiius ejfe cale, quia cunc Dcus eftec fonnsilitcr lapis.Ad fccundum ctiam Solutio. Dicas ad

quod

rcs in

,

,

,

fi

vis

vniuerfaliter vc-

fcilicec

de

ejfe tali,

in intclledu,fi ly/^fr-

Si vero detcrminet

ficut rofa cxiftens.

perfe(^iori

modo

verum,&

fenfus eft,qu6d

intcUigiiur cxiftens

quam

,

nonexiftens.

X L III. Scotus in ^.difi.^^.q.iG. tcnet quod duo corpora poirunt cflcin eoden) Ioco,fed nonambo rcplcbunt locum. Huius oppofitum habetiw 4. vbi vult

diji. 7. q. vlt.

quod ambo replebuntlo»

cum. Solutio.Dicas coipota pollunt ter,fcd

cum Scoto in io,^.4.quod duo cflc in eodem loco fotmali-

non cfFediuc.

XLIV. Scotus in

i. ^. }. vultquod voluntas conformacur voluncati naturali.

I. dift.

rc(fta,& libcia

Huius oppodtum habec

in i.dift.6.q.i.& in 4.

11.& in i.d.i6.& in j.^^.jj.vbi vulc qu64 voluncas rciSa in niultis dcbet difcordarc a vo-

d.,^o

cj

luncace nacurali, vc eciam paccc in 2. dift.^6. in ^.dift.ii.q.i.& in^.difl. ^o.q.^o.

&

Solutio, Dicas propofitionem Do(5boris habcre vetitarcm de voluntatc teda pcr elTcntiam.cuiufmodi cft voluntas Dci,qU2e cft regula oiiunsre(ftitudinis voluntacisctcata:.

XLV. Scotus in iparte. i dtfl.i.ponU produ(5liones diuinas diftingui parncs principia fotmalia.Huius oppofituni habct indift. lyprimt» vbi dicit

quod

(eipfis diftinguuntur.

Solucio. Dicas

DocSoris

quod

fi

bene videris liccram

in dtft.i6 ex ea colligcrc poceris folu-

cioncm ad iftamdifficulcatcm, feu apparentcm contradifStioncm

,

&

ibi

vidcrc poteris Do(fto-

rem concederc conccptum communcm fcd non aliqiiam rcalitatcm. Veldicas quodquando Do(flor dicic qu6d produ(5Honcs non can,

turo diftinguunturper principiaformalia, qujc

volcbat

Hen-

quod diftinguantur

feip-

diftin(Ska ratione,vt

ricus, fed ctiam vult

res habcnr vccius ejfe in mcntc diuina,qiiam in fe.Sccundi dicit quod domus habec vcrius
inmencc

tahtum

intcIlc6kiojiem,fic eft

tantum erani

patet dc mufilionibusj&papilionibus.

ejfe

vcl

feBius dctcrminet ly cogitabile, id eft, quod ipfum fit perfedius cogitabilc ; fic eft falium, quia rofa non exiftens cft ita pcrfeftum cogi-

ac-

cipientibusfemper icftacaliquid cxtra fimicre, fic Scocus ponit »« ^.eju.quod.&c ramcn Ariftoteles in Itb. i. de Generatione animalium capi~ I.

eft

fit

;

pcrfcftius cogirabiIe,qiia

eft in re eft

quod

ergo

Sccundum dubium , AriGener^tione animaltum capite i.

horrec. Refpondeas

diftingue dc duplici

ad:u,quan-

ecit in

negac dari infinitumin potemia in numcris,5c arguit

neceiTario cft fubftantia

propofitio Doftoris

cet,qnod

eric infinica in -.'^u.

/loccles

,

j.

cenet in

tinui; concinuum aucem eft diuifibile in infinitum i ergo femper dabilis eft aliquis numerus maior in potentia,quam ipfe fit in aftu. Scotusi» }.5tf«r.
te

fit

clacum efle impofIibilc,& tamen pcacfcns catio eft ad PhilofophHm ; cigo in dupiici via fupponic vnum faUuin. Solutio, Dicas qu6d harc cft cantuni leiiis quasdampecfuafio. Secundo dicas , quod hoc eft

domus ha-

mente artificis , quam exit^, abilla , tamen domus extra habet in

ejfe

contra Hci ricum, cx natura

fis

cunquc habent

ejfe

ejfe

,

quia qua*-

pr.Ttcropus inicIIe<Stus

ftinguuntur ex natura diuiiix habeni

rci

rci

praitcr

;

,

di-

fcd prcdu<Siones

opus

intelIe(Skus:igi-

Dicax quod quando Scotus ponic produdliorcs diuinasdiloquicut ad ftingui peiics piincipia formalia hominfni & quando oppo(icum dicic in dift. primi dicas quod ipfc loquitur fccuudiim 1 } tur diftiDgiiuntur cx natura rci.

,

;

.

,

ptopriam opinioncm. Scotus

Scoti. XLVI.

581

loquicur de gradibus entium fubftantialiunl*

Scotus inprltno, dift.i. far.i.quift.^illiui 2. f^rtU, dicit qu6cl diuerntas adus non variac fpecicm, tamen in i.difi,iy.& i^.& i^.quodl. vultquod nintellc^us meus , lapis caufanc nocitiam lapidis, ilia notitiadicitur verbum,

quas funt de perfe*flione vniuerfi,

&

&

Dcus miraculosc caufarct illam notitiam, non eflct verbum cxdiuerfitate ortum;crC\

& aliusortus variabit fpecicm

go

alius,

eft

contra determinata a Do£lore in ftcwido,

difi.

,

qnod

1.

Solucio. Dicas <ju6d

nocitia fic

illa

eaufata cft eiufdem fpeciei

fcd

;

qudd

,

&

fit

fic

vcr-

bum, vel non,non variar fpcciem notitis.quoniam vctbum proformali nihil e(l,nin quidam non tamcn

refpeftus, qui licct varictur,

variat

fpeciem abiolutam illiusnotitix, licec varict a!ium, & alium rcfpcdum. Scd contra, Scotus ht i.difi. 17. in fine Tolcns probarc charitatcm acquifitam non eire eiufdem rationis cum inprobar j quxcunque naturanon potcft ab aliquo efHciente ciufdem fpcciei cum cfficicnte alterius,non eft eiufdem fpedci cum

&

Antcnius AnScocus«« i.Met. tjHdfi vlt. dreas ibidtm, & Canonicus 1. Phyf.q 4. tcneiit contra D.

Thomam, quod

ncgat in eadem }. dift. ptimi > im6 vult quod Deus fimul cognofcat illas infinita$partes,& ita ita cognofcit infinitum fub ratione infini,

&

non

intclligit talc

infiniium ca ratione, qua cft

&

cum dieit Antonius infinitumin potentia, loanncs Canonicuscontra Diuum Andreas, Thomam , quod infinitum a nobis cognofci-

&

tut fub tatjonc infinici

nito in potpntia.

& in

x.difi.i.ej,6. vult

tcllc6lus noflri

&

,

Met.

q.^.

Scotus intelleAioncs in-

codem obicAo

Angclici de

,

intclligunt

ipfi

de

infi-

XLIX. Scotus in prime, difi.^ q.}. dicit qtiod repu->gnat cognofccte Deum in particulari. Huius oppofitum Kabet in prima q. prologt ,&ini n.q. quodlthetali.

rum

potcntiarum efFaifliuatum illaintelledionum. Dicas quod quando eft

vnus

cffeftus, qni indiflFcrcntcr potcft produci

teintelleftHS

differrc fpccie

Huius oppo-

Scotusi» \.difi.i.q.i. Solutio. Dicas quod Scotus ibi loquitur de infinico in ailu ; in primo veto ftfnt. dift. }. loquitur de infinito in pocentia uec ctiam Scotus fiturn h.ibet

efTe

nmiliter
infinitum cognofci>-

tur a nobis fub ratione infiniti.

fufa,fic

illa,

Logica

XLVIII.

&

ranicn

& in

loquicur de fpecieb^s animalis cantuim.

quod non tcpugnat ex patcognofcercDcum in pacticulari,

Solutio. Dicas

de pro&: pcr putrcfa^io-

ide6 fibi non rcpugnat recipcrc taJcm cognitionem, hoc eft , quod ihtdem dicit , qn6d obiedum adarquatum cft Cns inquantii cns.ad

j fi vero fit vnns cffe^us , qui tantiim fic «atus produci .ib vno cfncientc,& non ab alio,

quod naturalitertnclinatur exnaturapotcnti^, non cft tamcn cius obie^um adxquatum , ad

aduobiiscfficientibusfpcciedifliu^is,tunccau-

cfFcAiua

fi

(iuftis

non

variat fpccicm,vtpatet

per propagationem

,

cem

qui tantum

vt charitas infufa,

&non

Deo,

abadibus

poteff produci a

noftris,tfinc caufacffi-

cjens s ft di(lin
caufs

,

nunquam

erit

ciufdem rationis

cum

ef-

&

quodpoflitintclletftus cx fuis caufis narurali-

Contra Scotus hoc in loco ciufdem

bus.

quod

ftin^ionis vidctur velle

efFc<£tuum poflit cognofccrc

Dcum

in patticu-

m Dco, & fenfibilibus. Secun-

fedlu huius caufa.Ad fecunduro,dicas quodli-

lari.

Dicas, quodtriplex concepcuscft

cet a caufis cffentialitec ordinatis, quaturoeft

vnus

cft

vniiipca,

& .nltera xquiuoca poflit

cflc efF>.£tus

vnius rationis , tamcn quando canfs cfFcftiuas proximat ciufdemordinis ad cfFcdum, caufant aliqua inquantum

caufx funt diftindlx, maximc Ci vtr.iquc fic vniuoca cflcclui,fiuc vniuocatione comp!eta,fiue diminnta, non poccft ipfjc

dus

communis

proprius,&

eft fibi

men

fibi,

p.ircicularis;

hnbicus

Tunc

quod poffumiis quantum ad primum & fccundum conceptum , fcd non quantijmad tertium. Dicastctci6, quod non bitus cx propriis.

cognofccre

Dcum

dicas

in particulari

a caufis talibus diltinftis eflc cffcdlus eiufdem

lepugnac

particulari, quaniijm cft cx partcfui,

XLVII. ifj

modo vultquod f )rnia magis mnltiplici-

2. dfi. r. cjHifi.6.

quanto cft perfelia. Huius oppofitum habet in i. dtfi. i. IHifi. 6. vbi dicic quod quanto forma cft nobi]ior,tant6 diftingnitm: in plircs gradus nobililatis

;

ficut funt plures

roentarcs, flJmati,

formx mixti.quam

& fortc plura animalia

quam

,

plaiux

igitur plura crunt difFcrcntia fpccic in

ra

intcllctfluali

non

ele-

& plures formz animati, quam ina,

quam

potcft clle nifi

ininttllcdluali

Angclus

,

& anima

;

natu,

hoc

difFc-

ranc tpccic.

quod Scotusin fi-cundolode contcntis fub gencre remoto.in Vniucrfafibiis vero loquitut de contcntii fub gcnetc infirno. Dicas etiam quod ia fccundo Solutio. Dicas

quitiir

Scoti Ofer.

Tom. XII.

ca-»

cx comraunibus. Tertius eftpropiiusha-

rationis.

Scotus

di-

intclltdlus via

intelledui

ccgnofcerc

Dcum

iii

dum-

faciac pra:fenccm ia racionc

D^i^s ic

pbiedi.

L.

Scotus»« i.dift.primi,quffi.i. dicitquodpotcntia non poieft conofcerc aliquod obic«flum fub ratione coinmuniori , quam fic ratio formalis fuj primi obiedli- Huius oppo-

Ctum habcc in i^.quitft. quodltbet. vbi dkic quod tfFcntia diuina flt obiedliWTi intelleAus diuini , & cimen Dcus non tantum intelligit cirentiara fuam , fed ctiam inteltigic alia a

fc.

Solutio. Dicas git

alia in

qu6d Dcas tanttim

enenria fua pr«cise

gencrc proprio

,

,

&

intelli-

non

in

vt habet 'DofXoxin i^.qtiifi.

& in

4. difiinth. 16. qutfi. 2. Contra dicit Scoquod quicqnid cognofcifut ab aliqua potentia , vel cfl eius obie«5tum primum , vcl conriiictur fub cius obiefto primo. Dicas quod

tus

ob:c€tum ad^quamoiiui, fcii cc;minat:ui, nonacctpic ipfum ens tanium pro con CCc 1

ciiiin

tum

Doctoracccpit ens

efle

noftri iniellcdus in racionc

Contradidiones

58i

conccptuentis communi omni enti.fed accipit Eroiu includitur in omni cntc,fiue vtcomprecndit omne ens, & hoc moJo conccptus cutis

enim docuit Scotus in dift. qu6d vniuerfalc, vt totum ,

&

qu6d Dotlor

diccrc

,

LIIL L

I.

Scotus tn primo,difi.i.<}.iAicit quod mateiia prima vltinia forma funt primo diucrfa.Hu-

q.prma,&

in i. diji.M.

S.dtjf.primi, q.i. vbi dicit

de materia

quod

in

cnspra.*dicatur

& foima, quod

non

cf-

primo diuerfajctiam anima eft vhitc tamcn non ed fimpliciter fimplex , quia definitur, &eft cns fcibile , de quo paflloncs dcmonftrantur ; fcd ifta non polfunt compctere rei fimpUci etiam materia dcfinitur ab Ariftotclcpnwjo Phyf.com.%i.& ^.A'/ct.i.& ^.tex.& y. ]\4et.ii.&j. Met. 8. definit ipfam matcriam primam.quod non contingcrer, fi eflct

fi

forma

efient ,

;

fimpUcitct fimplcx.

fet

Solutjo. Dicas, ad tollcndain iftamcontracfic modos dicciidi. Prinnis quod matcria , & forma funt primo diucrfa obiedkiue, co pado, quo dux difFercntix funt primo diucrfae. Secundus modus dicit quod funt piimo diiicrfa quantum ad fuos vhimos conceptus,fcu quantum ad fua vitima conftitucntia fed hoc nihil eft qnia (\militcr diccrem quod homo, & equus funt primo diueifa. Tcrtius modus dicit quod funt primo diuerfa in rcalitatc fpccifica, quia non pofiunt efte ciufdcm fpe ici.fed non in concep. tu quiditatino. Quidam dicit quod funt primo diuerfafubicftiuc, fcd non obi5d!i.e; quidam vcro dicit qu6d funt primo diuerfain reahtiire fcd non in conceptu quidam dicit quod funtprimo diucrfa Phyficc fic quod ni-

di6lionem,muhos

&

in i,difi.6. Scotus in i.diftinil.y qmft.io. in y dift. J 5 7. 3 3. (^ in prtmo,dift. i tjHdft. I

&

.

&

oppofitum habct

ma

. 1

quod quxhbct porentia cognifuam appctitiuam fibi corrcfponHuius oppofuum habct Scotus itt

ij. dicit

fjttsft,

tiua habet

dentem.

primo, dift.^.in fine, in quibus locis habet qn6d cuicunqueappetitiuae correfpondct fua cogni-

& tamen hic, vt vidcs, dicic

tiua, &: c contra,

oppofitum. Sohitio. Dicas,

;

,

,

;

& ctiam niuil potentiaUtatis ditur in forma,fcd

Phyficus non eft

eft iile

&

plcx Phyficc

ie,&

vlrimiis

Me-

.•idlus

vltimus adtus Mctaphyficus, adus vero Phyficus ;

vltimate aducnit

qiii

prima

lia

eft

vltima diffcrentia ,

efleiitialis inclu-

funt prima diuerfa

Vnde aduerte , qu6d

tapliylicc.

qui

non

in materia,

\

cft

cnim mate-

vltima forma fimpliciter fimita

,

qiiod

non

cft

verior

non funt fimplicitcr fimplici.i Mchoc habct vcritarem taiuum dc inima & vitima forma,fcd non de ma-

niatcria

&

,

tcrijs,& formis intcrmcdiis.

cft.

LIV.

Scotus in

I.

difi

qiufl. 1. dicit quod fpcptimum cognitum. Hu-

5.

ries fpccialifllma cft

oppofitum habet circa fincm eiufdem diftincSlionis , vbi

ius

tcitix

ftionis

intcntiones vniuerfalcs funt

dicit

illa: ,

quxquod

qua-primo

occurrunt. Solutio.

&m & y. & dift.ii.prima,&in j,

art.i..& mprirno,dift.\').

& i»

4. dift. 6. qnAft.t.

Aietaph.

i.dift.\.ej.^.

matciia de telationibus dicit

'\n

& itarclatio

ne,

non omnis

fundatui inrelatione

qu6d Dodtor loquitur dc fun-

Solutio.Dicas

darnento, aut proximo, aut faltem r«moto, fcu

de fundamento vltimato.

LV. Scotus in primo, dilL 3.^.5. dicic quod abiblutiim priiis maicrialitcr potcft terminare caufationcm,quani relpectus hoc ncm vidctur efverum , quia tuiu tclaiio iffut in aliquo priori , in quo non cflct tcrminus quia caiifa ;

fe

,

cjuando cauiat

,

cft

qiiia rclatio caufa:

cum

ptior iintura eifcCtix

ad cttecfium

eft

adcaufam. Huic rationi dux dantur tcfponPrima cft Lycheti , qui dicit quod cum

rclationccftcfttis

fioncs.

dicitur

,

caufatio eft iclatio

,

lat

,

:

nam

facit, nifi

quia

falfum

qiiando caufa caufit, nihil aliud efFcdlum, qucm hahet in virtute

tu

,

pofito qiiod

pcr fc pro ifto fta-

Secundo,qu6d hahet veritattm dc

cx accidcntibiis

his,qiia;

communibus concipiuntur

a

Trnio, qii6d habet intelligi in cogiiitionc confula. Sccund6, potcris icfpondcrc cx opinionc I^argij , tc dicerc qu6d vniuerfanobis.

liora funt notiota

,

vt funt

quxdara tota;

fic

cft

ponit in

,

efte,

iniclligcndum cjuod quando caufa cauquod fit aliqua rclatio intcr ipfam caucft

&

fatum priot natuta r aufato,fcd tantum ubfoln-

tumin ciufa ponit effeftum abfohit^,quopofi-

&

caul.ati ad caufatum , c conuer(o,& quandocommuiiitei dicituf,qu6d ge-

to oritur relatio

generatio formalitcr

,

illa

accipiatur

fi

,

tcniiinatur ad gciii-

nihil eft in fe aliud a caufa gcneraiitc.

non cognofcatur

tum,

Sol-.itio.

tioncs vniuerlalcs ad fingularia (iivgularc

;

iimul natuia

vt cftptior gcnito

,

ita

folufum.

mo.ex cpinionc Vigctij, & hoc triplicirer.Priquod verumcft comparando talcs intcn-

m6

&

,

fundamentum ab-

fcfpcdbus habct

neratio tcrminatur ad gcnitiiin

Duplicitcr poteris rcfpondere. Pri-

quod

proportionabiliias fu-idatur iuper proportio-

Ncc

LII.

vc-

Scotus in primo, dift.f. dicit qnod omnij rofpcdius fundatur fupcr abfolutum. Huiusoppofitum habct i» i.<jitxf/.tjHodl.art.^.& <]Hitft.6,

compofita cx

rc, fcd

taphyfice

cflct

,

,

formahs includitnr

quod iUaptopofitio

tencndo qu6d pro ftatu ifto fingulare pcr fe non cognofcatur,& tunc diccndum cftqu6d vohintasappetit fingularc, quod tamcn non intelligitur ab intcilctSu. Sed quomodo fcrtur in cognitum ? Diciturqu6d far eft quod fit cogniturn fenfui ; fcd primus mudus diccndi ra

cft,*qui dicit

hil adualitatis

»« i.diflir/n.primi quafl.},

rcfpohdcat ex conceflls ab homine.

intcUigibllium.

«Jtjidiiatiue

prirnif

priusnobisno-

tum cognitione confula ; vt pars cft prius nobis notum cogiiitionc diftin(3:a.Potcris ctiam

non contincatur fub connTiiiniori, cum fit communiflimus tamen dicitur allquo modo contincri,cLim ponatur clfc de numcro entium Ctfi

^is

<j«(
j,

cft

tum,&

poftcrior

cft

,

tali

.ibfoluro

Alitcr rcfponder Bprgius,

gencratio

,

adio

&

:

fi

accipiatur

tnnc gcncratio formalitcr

aiia

qu6d

qui dicit

capumtur

duplicitcr.

vt funt dc gencre A6lionis. Vno modo modo vt funr in genere Aftionis. Primomodofunt telationcsintrinfcciisaducnicn,

Alio

tes, Sc

fequuntur abfolutum in eftedluin.

Se-

cundo,funt rclationescxtrinfetus aducnientcs,

& prr

Scoti. 8c

przcedunt abfolutatn in efrc£lu.Concra,ab-

fulutu in cffeftu prf ccdic relationcm ciufde ad fua caufam,vel cft caufacUivel incaufatu. Dicas,

quod

caufatum fundamentaliter,& fi iterum Deo cft vcra generatio,& tamcn non priiis tcrminatur ad abfolutnm quam ad relatiuumrergo propofuio Do^loris videtur fjifa. Dicasquod loquiiur Do<5tor de co,quod tcrminat caufacioncm.perfona vcro diuina non poteft Perminarecaufationcm.

tiua obie^i

LIX.

cft

Scotus inpriim,

difl.^. in vltimo,^u*ft.6.

Scocus in primOfdiJ}.^. negat figmcnf a

li.ibc-

genus,& difFcrentiam. Huius oppofitum ha-

in ii.^.Prscdicamcntorum, vbi vult

quod

intclledus contingcntcr coniungitiu potcntiis inferioribus ; fcd paulo antc in illa

quseftionc dixerat oppolirum

,

non intcUigimusvniuerfale

nifi

,

tentiis inferioribus

quod Scotus

Logica loquitur communiter. Secundo , quod eciam in illa quarftionc Vidctur hocdicere , tamcn non cxprefsc hoc ponir. Tcrcio, &forcc nieliiis, dicas cum Antonio Andrca 4. Met. ^.1. quod negatio habec diftin^lam formalitacdm ab afEttnationcfi c quod habetdiftindam formalitatem,eo modo, quo eft ibi fornialitas; ita ctiam

quod

in

cntiarationis,figmenta,negationes,

& priuariones

,

eo modo, quo

tionabilitci habcnt gcneia,

funt,fic

propor-

& difFcrentias

j

fed

cx hoc non f(rqui(ur,qu6d fimplicitcr babeant difFcicntias. genera

&

L VIL

pet virtutem er-

&

cft eft

pro ftatu

necclfatia

fit

:

cumpO'' non con-

intcllcdlus >

Solutio. Dicas

quod verura

ifto:indift.vef6 rcrtia,quxft.^.loqaicui Scotus

in rationepocenciz.

LX. fuppofitum fuppofitum perdoasncgationes.' Huius oppofitum habet in praecedcntidiftindiooe, vbi Scotus

Solutio. Dicas

quod

vbi dicit

tingcns.

,

cies.

,

phantafticam eiusphantafiemur fingulare

eniia

& phuationes habcant inter fc fopcrioritatcm & inferioritatera; fimiliter gencra, & difFerentias & fperationis, figmcnta, negationes,

6i-

quod

cit

go vidctur quodconnexio

LVI.

dicas

Deo«nnecon<

etiamfi cau^retur \

;

curfu caufarum fecundarum.

inftes, in

fc

583

in }. difl.primi, ^.6.dicit,

cft

quod fuppoficum natum formam. dicic

Solutio. Dicas

eft fubfiftecepcc

quod Scotns per fuppofitura Secundo dicas quod per

intellexit fingulare.

fuppofitum

intellexit

compofitum, Tcrciodi-

quod intellexit fuppofitum , & tunc pct \y formam non intcllcxit rationem formalcm fuppofiti , fcd aliquid neccfl^ario prscxadlum cas

racioni formali ipfius fuppofiti

,

quz ratio for-

malis cftduplcx negatio. Sed inftabis qu6d fuppofitum in via Scoti

non

fit

taiepctduas negationes

,

quia in 15.

&

t»ritas,

quod natura fingulatis, Ad hoc rcfuppofitum funt idem realitcr. fpondetur tripiiciter. Primo, quod ibi Scotus non comparat rationem fuppofitalcm ad nacuram finguiarem , fed difFerentiam fingularitatisadnatutam abfolutc fumptam. Sed hacc rcfponfio non eft ad mentem Scoti. Secnnd6 dicitur , quod ratio fuppofitalis eft cadem ncgaciue , fed non cft cidcm aifitmatiuS, qui» non dicit aliam rcalicaccm,vt dicit audloi For-

(eu raateriali; fcd

modus. Eciam Dodlornon d/citquod natura, & ratio fuppofiti funt idem , fcd natu-

Scotus in

I.

difl. q.6.

dicit

quod

vniucrfali-

prima conditio obiefti,inquantum pra:cedit adum intelligcndi. Huius oppofitum tas cft

habct in

din-.^.

1.

<j.

& in AIct.q.6. vbi dicit

j.

quod uaturaeftratio fotmalis cft

& fingulatitas

,

coiiditioagentis.

Dicas quod aliud cft agere per potencix,& aliudcftagereper niodum

Solutio.

modum

Ptimo modo fempcrrequiritur finguvtcondiiio agentis ; fcd fecundo, fciUcet per roodum obiedi , fingularitas eft ctiam conditio neceftario requifita in aftione reali, obicfti.

non

in a
LV in i.d..i.ij.t.cr

Vult

qnod

fpc-

ab incelledu , &.' h. Huius oppofitum habct tn qut-

phancafnoate.

quod ratio na& parum infra in quod obic(5tum non

fltone 7. eittfdeM j. difl. vbi dicit

gignendi

cft raiio

,

,

iftamct refponfione, dicit

eft totalis caufa fpecici mtelligibilis

tum

prtiaiis

;

crgo ab obicfto,

;

fed can-

& non a phan-

tafmatc caufatur. Solntio.Dicas

quod natuta eft ratio formalis

caufandi rcmota,

& phantafma cft ratio foima-

lis

caufandi propinqua.Vel dicas quod Dodlor

indifferenter locutus fuit, capicndo alio,

tamcn ab

vnumpro

intellc£lu fcparatoobiedlum eft

c^ufa immcdiata,vt paccc in

i.difl.

3

.^.i.& noca,

quod dum obiedum eftcaufa

,

fpecicm

dum phantafma

cft

caufa

cicm

fui

fui in iniclicdlu

;

fcd

tunc imprimit

,

tunc non imprimit in intellcdu fpe-

,

fed fpeciemobieifti

;

& ideo (pccics

genitai phantafmatc nonTcpra:feiitat phantalma, fed ipfum obiedum a quocunqiie crgo caufctur , fempet eft repraefcntaintelligibilis

;

Scoti Opcr.

Tom.

modo

inirinfeco refpedu

iliius,

&

fuppofitiim

;

quia fuppofitum ,

&

ncgaciuo.

quid

eft

Tercio

mclius dicicurquod Scotuscomparat naturam

6.&S.

eies intelligibilis caufctiu;

tnr^

malicatum de

aggtegacuni cxpoficiuo

H.

I

^uodlib. dicit

cuiuseft

ra

iRtCDCionali.

Scwus

(jH^tfl.

XII.

fubftantialem ad accidentaicm fiibftantiaiis

trinfeco

,

non

,

& dicit

quod

fuppofitatut in fuppolito ex-

ficut facit

accidcntahs

,

&

idco ciiin

&

fuppofitum funt idcm , ioquitur in rcfpediuo fcrmonc non fupfic natura accidentaiis , Sc tunc naiura {>ofitum flint idem , cum fuppofitum nacurae dicit, natuta fubftantialii,

:

&

excrinfccum

accidcncaUs

fic

Dodloris

vcrum

cft

,

&

idco didlum

in refpcfliuo ferraonc.

LXL Scotus inquitw i^ifl.i.qutfl.i. quod volitio non eH ca.ufadelc6lavionis; fcd huius oppofitum habec i'i j. dtfl. \^.& in ^. difl. 14. tjiu. I.

&

difi. 44. quxft.i.

& difl.46. qutfl. 4. & in

z.d.}i.

Solutio.Dicas quod

Do&otin

\.fetn.d.^.tj,

lecundum ccncnccs quod vcl!c,& deleftacio func idem reahcer. Sccnndo dicas quod hxc non eft iitera Dodoris,fcd taium eft vnu cxtra. Tcrii^ dicas quod Dotflor in ^.d.i6, 7. ioquitur

loquitur rcfpcftu doloris.qui

eft in

carne,& dc-

IcfVationis fibi correfpodetis.obicdu coucnies,

CCc

}

&

Contradidtiones

584

& diTcomienfens funt cau** lotalcs finc aliquo

a

aftu cx parte potcntiae; fcd refpcdu

cffe abftraftiones in (ubftantia,gIofla, id eft,ilU

qux

anima

cft in

dicit

,

quod ad

quiritur obicftum dirconucniens

ttiftitia:,

triftitiam rc-

cum

velle^

fundamento

»bftradlio a fuppofito habct muTtosgtadus.

LXVL

& Scoius iuprimo

tc ad gaudium oppofitum requiritur obicdlum

cum velU. LXII.

conucnicns Scotus in

fcnfatio rcci-

Huius oppofitum habet

pitur iu fpiritu.

in i.

&

MJi.Z. in ^.d.io.q.y. &d.^i.
&

vbi vult quod tecipiatur in compofito. Solutio. Dicas quod ctfi fenfationes lecipiantur in organo,id eft, in toto compofito, non in anima, ncc in carnejfpecics tamen ipfa: fcnfibiles tecipiuntur non in toto compofito,

&

fcd in parte m»tcriali ipfius organt , cit (cnlationes elTe in fpiritu

nam

/imilitudinariei

q.u dicit quod Patct Patcr fuo aiflu gcncratiuo. Huius oppofitum

cft

quod

}.
&idum diverum

dicas

,

& dumconceditSeotus pluie*

,

eire

ucuti fimilitudo lapjdis

difi.^.

habet in primo di^.\i.& ij.&in ^.dift.S.tjudft. 1 0.& d. yq.prima, in eiu$dl.q..^.vbi cxprefse

&

I

quod Patcr non fit pater fuo adlu gencratiuojfed co, quod habct genitum fccum coevult

xiftcntcm, Sc idem habet i» i.dift.S.& in ejuar; Pater nonefi pater eo

ta ejutft. quodl. fic dicit

quod generat,fed quia habet genitumfecum coexi, fed habere genitum coexiftentem videtur differre ab eo, quod eft generare , quia in anima-

ftemem

Itbus decidens femen habet

&

&in quarto,in

ncrare, fiucgenuifTcnon

ncs fcnfationum

tcrnitatis

LXIII. Scotus

in

I.

homincm

d.yq.-;. vult

cfte par:

fimili-

tet afinum in generationc afini. Huius oppoiitum tcnent fcrc oniHcs Scotiftsc, prxfertim Antonius Andrcas in ;.Met.q.i. Sc Parificj>fes

{s,&c

(x partiales

non

,

j

homo

fic

fiiultis taufij

,

vero

&

equus funt

da,

autem Sol

cum

qui concurrit

,

fecundis ad raultos effe^f^us pro-

funt.

LXVH.

LXIV. ,

quod

fcilicct Paterefi

ha?c

Dem.

&

in Huius oppofitum habct inprimo dift.iG. ^uolib. ej.6.art.i.. vb} vult quod hxc propofitio, Pater cft DeMyfit verior UUyhomo eft antmal,(cd tion formaliter,quia non cft formalis. Solutioi Dicas quod Scotus»«
dliuo fcrmone,

fcilicet refpeiStu

huius, Deui

eft

non vult quod abfolutc fit formalis. Vnum tamen fcias qu6d hxc, Pater eft Deus,8c (imilcs,funt formales , tcnendo quod pcrfons &:

conftituantur per rclationcs

,

quia vt

ibi

docet

Scotus, tunc pater cftens per accidcns, logice loquendo,fi tamen teneamus quod peifona: diuina: conftituanturper abfolut^, tunc ift« proFilius eft Dfus, pofitiones, Pater e(i Deus,

&

Spiritus fanllus

eft

&

Deus, funt verc formalcs.

eft fimplicitcr

tum habe;

in

%.&

fimplex.

quod

Huius opppfi-

i6.diftinEiionibus primi,ic (c-

Scotus in

r.

d.^.q.i. dicit

quod

in fubftantia

abftradio in fuppofito propris

quod

qu6d

,

fit

fimplex,ideft,non compofita,ide6 (fbor dicit

quod pcrfonaeft

ria-

in fubftantia cft

tantum

abftraftio.fcilicct a fuppofito,quia ctfi fint

multa: abftradkioncs in fubftantia,

omncs

tatue

quandoDp-

fimpliciter fimplcx,

debct cxponi firnpliciterftmplex, id

cft ,

fummi

fimplex.

LX V

1 1 1.

Scotus in primo,dtft.quintaq.i. dicit qu&d nirila natura crcata habet prius efte naturaliter, quim in fuppofito , cuius oppofitum habet in quarto,dift.^^.q.^.

Contra

ter prior fingularitate; tali,

, natura eft naturalicrgo ratione fuppofi-

&

qu$

cundo

,

fcquitur naiuram fingularizatam. Selalis natura cft prior natura negationc

Fundata in

illa.

Antccedcns

eft

Scoti in fecundq

dift.^.q.x. Tertio, natura aflumpta i Chiifto

nunquam fuit in

fuppofito. Quattd, data vcri-

quaecunque natuia Vcibo , i qua^ pcrfona diuina. Huius oppofitum ,

crcata cflet inaflumptibilis a

tura:.Huius oppofitum habet in i.dtfl.j.q.i.vhi concedit plures abftra6li'oues in fubftantiia. Solutio.Dicas

quod Scotus noluit hic infimplcx,id cft , non rcfolu^ bilisinmultosconceptus, fed tantumquod eft telligcre

tate huius propofitionis

LXV.

vna

perfona

Solutio. Dicas

difi. 4. q. 1. difit

propofitio eft formalis

cft taiuiim

Scox\Xiin primoydiftin^ .quinta ^.t.dicit

piflimc in do(5kiinafua.

ScotUS in primo

,

funt

caufuC

ucendos.

Pater

facit in quarto dift. 13.^.1.

Prima eft, quia quando a
non

particulares, id cft, determinatas ad illum effe-

(ftum

eiijs

formaIiter,priter iftam.qijianilaliud facitpatcr nifi dccidcrc fcmen.

inpradiSla di'

,

fic eft

cft

loquitut dc

in e^.-j.d.^.primi,

locis, videlicet

& in columna prtfxedenti

caufj totali

gcncratiua

proptcr duas rationcs»

vtcomplcftitur totum genus caijverumquod Sol, &pattr funtcau-

Dicasquid Scotus

& in duobus primii ftin^lione,

quas

& hoc

,

Solutio. Dicas , quod Dodlor noluit habere quodpatct cflctpatcrfua adlione , id cft, adij fuo gcnerandi, quia hoc eft falfum, fcd tantum voluit dicete quod patcr nullam aliamopcrationem habet , pcr quampoftca dicaiur patcr

t.PhyJic.q. i.ar.i.dubio primo.

Solutio.

fcd potentia

,

fimdamcntum

tialem caufam in generatione hominis

quod gccftfundamcntum pa-

locispra:diftis, dicit

eftin anima,itapariterdicendumcft fimilitudicJfc in fpiritu.

aClum generationis,fed

nonhabet genitum fecum , per confequens tunc non eftpater,fedpBftea. Hacc Scotus in quodl.

cunquc

alia

habct Scotus in

&

^.d.i.q.x.

Dicas quod natuta cicata non habet vefumrjf/^exiftcntia: in vltima adtualitafc, Solutio.

nifiinfingulari, quiavtpriorfingularitatc, etil

vt habens lis

vcrum

ejfe

exiftcnti*,cftcontrabibi-

per ha;cceitatem cxiftentem propriaexiften-

funt a fuppofito.&rita vnic^

eft

abf^radioTcili-

tia

tantum

cft

infubftantia,&

verum ejfe in vltima aflualitatc , etiam natura crcata non habet ejfe vltimum aincommunicabile, quodrj/ernatacft dlualc,

c:ct

a fuppofito,qua

&

multos gradus , fic dcbct intelligi, quod fittanium vna abftradio , id eft folura Iiabct

,

ibftri^dio k fuppofito

,

& norj a fubie(flo

,

ncc

i

fcd natura diuina,vt prius natura fuppofi-

&

to, habet

&

habcrc,

cum

fit

diuifibilis

,nifia€tu habcac ne-

gacioncra

Scod, gstionem duplicfs coramunicabilicatis

auicm

natura

;

ciiuina,eiiam in fuppofito diuino ,nuIlo

mocto adluatur.Vcl dicas

Do(Sor,qu6d connderaiz , conuenit quod (it pcr fcitaquod fibi repugnct eilc in fuppofito alicno, fed nonfic repugnat natur« ctcataf,nifi vt habct effe itx proprio fuppofito, L X I X. Scotusin i.d.$.
iiaturas diuina: in illo pciori

eft fimplicitct perfeftior terniino formali.

oppofitum habet

&

de termino formali partiali , Doftor in .d. de tcrmino foimali tutah',qui eft ipfanatura. Sed dices contra, ens quod inclui

& differentiam indiuidualem

,

fi*

mul , adhuc eft perfe^ius ipfa natura. Dicas qupd Scotus »« i.d.j.i].v»ica non comparat naturam ad totum,quod includit naturam,& differentiam j fed coinparat naturam ad quodcungue aliud concurrens cum ea ad geaerationem.

LXX.

nifi

elTeniiam,

&

adio prsfiipponit non iam conftitutum , ciim ipfum conftituat \ fed pra:fupponit ipfum denominaeftcncialia praefupponcns.

tiue

;

Dicasqu6d

illa

quia nihil ptascedens fuppofitum potcft

dcnominare illa adio.fed primum, quqd denominat,eft ipfum fuppofitum.

LXXIU. Scotus in prim»,

in 7.

5.^.1. intelligit

dit naturaro

adueniat clientiaf,aihil aliud,

Hu-

MetApb.q.G. vbi vult compofitum eflTe perfedlius forma. Solutio. Dicas quod argumentum procedit ius

s8y

non prcfupponat illud , ic in 4. tjUJtfi. qu«dUh. dicit quod eft primum incommunicabilcquod

& in ejuarto.d.

qu. i.

difi.j.

quod ignis eft pt ior fecundum caufalitatem calore. Huiusoppofitum habct itt /ecundo,d. i .qu. i .I

t.quaft.i. dicii

iupponit calcfacere

cundum

ergo calor

;

eft ptior fc-

caufalitacem.

Solutio.Dicas qu6d Scotus compatatignem, d*ft. vbi

& calorem ad fuos cfFeflus^^vt patet in fupra

In quarto v*r6 comparat igncm,

citafa.

& calorcm inter fe,& hoc modo ignis cft prior calore.

LXXIV. Scotus

qu6d forma

in frimo, diil.7. dicit

eft

Scotus i» i,d.\6.&in i.^.ejuoUbet.^Mh quod intelUgere ^izcciiidicere \\ix\\x$ oppofitum habet in ijmUbetis q, i^. «frt.i. vbi dicit quftd ob-

ptincipium agendi inquantum hace. Huius oppofitumhabet(»^r(»>0 Afetaph.q.6,

iedum diuinum

cat

'

quodam

ordine

naturali

mo-

uet intelleftum diuinum,prim6 ad intclleftioaftualem fui ; fecund6 mouet ipfum ad

nem

,

fidiualem notitiam genitam

lui

oido,priin6 intelUgere e(reinia\t

ifte eft

i

fccun-

do, geneiale ; tcrti6, volitioeftcntialis quarto ; ergo notionale prsecedit eftcntialc ad intra.quod eft contra determinata. Solutio ; Dicas qu6d Scotus aflignat duas ;

fpirare

otigines completas, extra.

Totus ordo

& aliam ad

vnam ad intra,

origjnis ad intra prxcedit

ris

qu«

piimoordine originis

intrj, id cft, quae funt in

pra:cedunt omnia originis

ad

qu6d omnia ad

funt ad intraintei (e, fed

,

qu£

,

qus

iaht in fccundo ordine

in rcfpediuo fermone dicuntur

difTerentiamdiftinguitur, ,

Scotus in

i.di^.y. dicit qn6
nifi orig:naiiter.

Et ad-

ucicequcd tres funt modi diftinftionis relaii. uorum. Primus eft pcr fuam diffcrcntiam. Sc^undus moduseft pencs fundamcnium.Tertias eft pcnes terminum.

L

Scotus i»

diflFertaquacun-

quac

cum illa num non diftinguitur, ,

&

non fit ciufdcm gencper fundamcntum , & pcr termi-

alia relatione

cxtri.

LXXI.

di-

;

Spiricus fantflus pra-ccdcbant notitiam lapidis,

diccre dc proceflione corum,

vnam relationem

tum habet infecundo,dti}.i.q.4.& ^, Solutio. Dicas qu6d Scotu^in feptifnadift. ptimi,tantum vult habetc quod y«a relacio non diftinguicur ab alia pcnes tcrminum,& quo ad hoc folum negat quod penes terminum vna relatio non diftinguitur ab a|ia fcd non negat abfolute quantum ad alios modos diftindionis. Vel dicas quod relatio per fuam propriam que

nuc intendebat

in yjiff.i.negit

ftinguiab aliapenesteminum. Huiusoppofi-

totum ordinem originis ad extra fufficicbat crgo Do^ori habere quod volitio clTentialis,^,: ;

i»^K4nr«OT,fignifi-

LXXV. Scotus

;

&

ly,

rationemformalem, falfum eftdiftum Scoti ; fi vei6 fignificat conditionem aliquam necefTati^ requifitam, vcrnmcft.

& paulo poft

,

hanc fcquitur ^Ctio voIuntatis,& iftacft duplex , fcilicet ad ama:e fimplex , etiam ad amorem procedcntcm;ergo feciindum Scotum dicit

Solutio.Dicas,qu6dfi

XXV

7. dift.primi

diuina diftinguitui ab

,

alia

I.

habet quod rclatio penes principium

poteft agcrc.ficut &coniun6lus Huius oppofi-

produdiuum. Huius orpofitum habet inpnmt

tum habet

dtft.i.

in 4.d.

1

0.^.9.

quod diftumDoftoris debet

Solurio. Dicas

inteingi, vt feparatus a fubftantia

non

fepararctur k quantitatc, runc ri,

quoniara tunc non

quoniain

;

fi

poiret vide-

eirct in loco.

quod Scotus in d.i^.primi,valt non diftinguic extrinfecc, fed non negat,quia

SoIutio.Dicas

quod

diuerficas -principiorum

formaliter

,

&

diftinguat efFcdliuc,vel quafi effedtiuc.

Lxxn. Inquit Scotus

quod

,

LXXVII.

adlio requirit diftin-

ftioncm aliquoium in natura,fcd veUeS: inteladiones ; igitur ambo requirunt di-

iigf^e funt

Aindionem

in natura, fcilicct in eirentia.

Solutio. Dicas

funt a<5lioncs ^Htfl.ejuodl.

contratius

qu6d rum,

,

,

qu6d

velle

,

dices,

nam

Dodor

,

vt patet /«

vidctur

in i.fent. d.-j,

(\h.

i

j.

fibi elTe

vntca. dicit

a6lio requirit diftindlioncm fuppofito-

'JUift.^.

& etiam in

quod quant6eft fotroa no*

bilior,tant6 in plures gradus nobilitatis diftin-

Huius oppofitum babct

in Vniuerfali-

bus,q.i8.

Solutio. Dicas

quod Scotps in fccundo loeodem genere remoto,

quitur de contentis fub

&in

Vninerfalibiis loquitut de contcntis fub

codem gcncre

infimo.

Vnde dicas qu6d Scotus

& in qHodUb.

in fccundo loquitur de gradibus entium fub-

qutft. z. vult qu6d piimum fuppofitum , &

niuerfi,&in Logicaloquitur defpccicbus ani-

& in difl.iZ.efmfi.vU.primi i. difl.$.

gcncra^io conftituat

ftin^i. I, tj.6. h.ibct

cuitur.

& intelltgere non

fcd opetatlones

Sed

Scotus in j.dift.primi,df clatius infecundo di-

;

ftantialium

,

inquantum funtde peifeftione v»

CCc

4

malisi

Contradidiones

586

Vd dicas qu6cl in Vniuerfalibus

malis prscis^.

non loijuitur afTcrtjuc, fed

infecundo

quod negatio non mcft

eimft.t, dicir

difl.^.

,

««

vnam

ncgationcm , ba:cimpoitat tres ncga-

Dicasdupliccm

fimpliciter

&

;

cfTe

tioncs fcjllcer aptitudinalcm

a(aualcm;&

non

haec

potcnti.ilcm,

,

ide6 vr

6i

&

potcil ine{Te,nifi per ali-

illistribus, vt cll ncgatio fupponiiua; potcfl:

LXXIX. &tn ^rtmo,

.& in fecundoM^.x^.

dtfl.S.tj.i. vult

& 3.

dtft.ii.<j.i.

fubdantiam conti-

ncrc accidcntia in gcncrc caufa: cflicientis.Huius oppofitum habet in t ertio,dift. i.^.l.

Dicas qui)d Scotus in terrionon

Soiutio.

1 1.

Scotus in S.dtfl.primi. ^.3. appellat iritelle(ftum, voluntatcm attribuCi,& t» xC. difl.pri4 w/,dicitnon clfe arrributa. Solutio. Dicas quod Scotus appcllat intclrKdum , voluntatem attributa lar,2o mo^

&

do.

LXXXIIL Scotus inpiima

qudft. Gluodlilr.dicit

quod

fi

efrcntiadiuina definijctur, quod vita inteileAualis non eirer cxtra eius rationem, in prirno Rcport. dtft, 35. dicit quod fi eftentia diuina

mcntioncm dc habitudinecaufaf efticienquia ibitantum volcbat faccre mcntionem

dtfinirctur

vita intcllci^lualis cflet intra cius

,

rationtm. Sclutio. Dicas quod ifta fc habent pcr or.r dinem. Primo funt praedicara cflentialia Dci i fecund6 modi intrinfeci; tctrio attributa. In-

tcntio Do(5loris»« i6.

facir

intelleftuahtatem

jtis

vt faccret

,

requirit ideam.

&

ine(rej& necelfario incft iinc .ihquo pofitiuo. ScotU'; in j .MetAph.q.i

non

LXXX

quod pofitiuuraialteram dicas efll- negationem fecundum qttid, qu« ramen importat duas cx

& tn tertio,dtfi.i^.& in quarto,

fic

&

^.difl.primi,<j.i.& in GiupdUh.q.i^,

Solurio.

eft pcifc£tio fimpliclr

,

alicui,pcr

Huiusoppofitum habct

aliqiiod pofirjuum.

inquantum

fcd

;

habct ibi aiiquod formale fibi corrcr fpondens , pcr quod a Deo porcfl cognofci,

XX VIII.

L

»« f)rim(>,dij9.iS.&

Scorus

ideam tcr

toplcc.

&

Report, crat probarc

difl.

non

cflc

attributum

,

& hoc

ipfum rcmoucre a tertio coUocare ipfum in fecundo loco j fufiiciebat

,

&

de habitudin^quae eft (imilis habitudini Verbi ad naturam & quia habitudo fubftantiae in ra-

loco

non eft illi fimilis, ideo cam non cnumtrauit quia non faciebat ibi ad pro-

tamcn intendebac co loco incelledualicatcm clfc modum intrinfccum , quoniam ibidcmin littcra immediatc pricedenti comparaiut in-

;

tione cfficicntis

\

&dum

pofitum ; dicit Scotus, quod fubftanria continct accidentia virtualitci, cxponc tu, fcilicet quod fua entitas cft ratio formalis contincndi illudatiud. Vcl tia virtui«liter

poni modo

digasquodfubftan-

aliter

conrinet accidentia,ira dcbet cx-

telledbualitatcm e;i

quod

cus homini

,

^C.folncndo

difl,

non

fcd eft

,

incrinfecym,

non

mamfeftum modus inrriofor

fed

,

eft

de formali ratione ho-

minis.

LXXXIV.

Scotus in % .dijl.pritni,ej.i.i.i(.'\i difFcrcnti.nm intcrcompofitum ex rt',&: rc,& intercompofitum cx realitate, & rcalitate. Huius oppofirum habct inqtiarto

modum

raiionali

rationale

perfcftiori.

LXXX.

mentum

,

idcodixic ipfam clle

primum argU'

SciMaiincUaua dift.primi, qudfl. ^. dicit quod mugis neccllarium iron debet toUiproptcr hoc quod roliatur minns nrccflarium , (eJ bcnc e contra, minus neceflarium tolliror , fi tollatur magis necclfarium. Huius oppofituin ,

q.i. vbi vulc quod

ifta

verba. Necoportet ex-

habct

ponere res per realitates,

& forn:alitatcs, ejuia fi-

ctiimfi negarctur produflio ad iniri pcr iai-

mdis

y

vbi habet

eft difttnflio rei,

&

rei ,fictit realitatis

realitatis, velformalitatis,

Dicas quod

Soliitio.

,

&

& forrnalitatis. cadem

cft

&

do rem fimpliciter , & fic cam capit Scotus ibi , vbi fic dii:it ad prinium cxtendit duasrcsadduali
^ttid.

LXXXI. idca cftf,^ cognitum

habcnt tantum quiditatiuo,

,

id eft

q. }. dicit

quiditatiuum

effk

& limitato

effc

quiditatiuo

non iuquantum tra in via

eft

,

,

,

ejfe

vrnatiira talis

habct idcam

Scoti idea eft clFe

habcc

fiue in

,

fcd

perfcdio fimplicitcr; con-

fed fapientia noftra pliciter

,

qiiud

cieatura:

habcnt idcam,& quod

pcrfcftio fimpliciter in creatura

limitata in

quod

,

efte

,

cognitum

rci

;

vt cft pcifet^lio fim-

cognitum

;

crgo habct

idcain.

DicasquodScotus »« loquicur ad homincm.

^nitfl. 3.

8. difl.primi, Illi

qui funt

opinionis, vt parct in jy. diflinit. primi, dicebant quod idea cft ratio cognofccndi ip-

Jllius

Deo, (qu6d tamcn ncgat Scotus ) &c idco ifti fic habcnt dicere qu6d fapientia noftra yt natura in taii gradu limitato , non hafi

beat ibi aliquod formale Sf

(amcQ ncccilario

,

fi

fibi

corrcfpondcns,

debec cognofci

i.

npn ex hoc debct negari

prodinn^io

,

vuic

quod hoc ideoeft, quia

potcntia caufatiua na,ficur

nunc

rot.a

rcmanerct in vnaperioiribus;& ideominor cft ne-

rta

eft in

produdionis, fcilicet ad extri ad produdtionem ad intra, quam fit produclionis ad cxrri ad fuam caufim. Vel dicas quod Do(5tor intell»j;it ,quando intcr magis ncrclfarium,& raiiiusneccl!arium cft talis ordo, quod ab intrinfcc» ratione rcpugnat minus neccffarium poni , nv.jr^s ncccllario non pofito,fcd fic non cft, vt ibidem docct DoSot dcprodiidione ad intr^,& dc | rel="nofollow">rQdo(5lione .td extra. L X X X V. Scotus inprimo , difl. i. ^ar^.qui(}.i.& alibi fitpe dicit principium formalitcrdifFcrrc a conclufionc in demonftratione. Huiusoppofituni cclTItas fecundae

habct in prtfno,difl.2.qii<e;}.i^.whi dicit quod inter

Solutio.

,

Solutio ;Dicas

diftindlio

realitatis,

Scotns inprhno Sent.dift.2.

poflibile

fecundo , dift.

ad cxtia.

capiennon fecundum quid , 8c

fci, &c rci, ficut realitatis,

in

cauram,& caufatum

cft diflin(Stio realis;igi-

tur iniei principiuni,& conclufionem.

SoIutio;Dicas quod noncft fimilcquoniam jntet

caufam

,

&

caufatumcft diftinilio realis, conclufioncm;quia

fed ntjn intcr prinripium intcr (.aeft

tantum

&

diftin(flip

cx nacuratci, lcu

foinialis.

LXXXV Scorus in fectindo,

dtfl, j,

I.

^«.10. ponit qu(jd

poflitc(lcvna rpecics caufataaDco

,

qn«

di-

dina^

1

.

Scoci. diuinam & ta& tanicn repraG,ntabil

(iindtc reprxfcntabit elTcntiam

non

..len

erit infinita

,

,

vnum infinitum. nonautem

Vel dicas quod

alTertiuc.

poflct eflecaufatai

Dco vna

ftindc reprjcfentabic cflentiani

non

fit

infinita

ctfi

qnx di* diuinam qux

fpccies

,

,

tamcn rcpr«fcntavc vfed notabis, Scotus op-

potcrit

,

haberc ad

icft Ce

illas infinitas vifiones.

Dirs*

quod omnesilli modi funt Topici,& piobabilitcrdiiki. Vcl dicas quod anima Chril^i poflit vtique habitualitcr vrderc infii/ita non autcm ,

aftualiccr.

Huius oppofitym habet

intentianibus.

quod

vbi dlcit

tj.4f,

in

1

fccundae iutcntioncs

pullamdicunt pcrfedlioncm.

quod Scotus

Solutio. Dicas

in 8. disl. primi,

^«ie/?.4.1oquiturdc pcrfeftione rcali^non

de perfcdione rationis

XXXVI

L j«

quam

,

I. dtft.S.

autcm

attribuit fecun-

gradum fu«

intentionibuSjiuxta

Scotus

entitatis,

LXXXXL

quod ordo cauneceirarius. Kuius

^.4. dicit

i.

&

Met. qutH.

fecandum

loquitur

I.

LXXX

X.

I

in 9. di^. primi, dicit

Huius oppofitum habct in i. dift.j. de intclledu , & obicdo, quse intcgtanr vnam caufam totalem , »« 3. dift-.^.

Aa,non quod

aliqu^in pcrfeclionem dicat; fcd

pro

crcludit

quanto

omnem

impetfcclio-

ncm.

Scotu$»»/»'/mo,
Spiritus fandi pracedat

& tamcn in ipfis

•i/f//f

prodtKTlio

cflcntiale.

Huius

difi.prtmi, p.irte i.

;

negat quod praiccdat vt ratio formalis talis produdlionis, vr dictbat Henricus. Sed contri

Tliom. Anglicus

hoc quod

dicit

contra Do(!;iorcm,in quod voluntas non vt fub a6lu

eft fufficicns :

eft

,

ptincipium

,

&

primo

ar-

Voluntas nuda vt non fub aftu, non

cft infinita

;

crgo.

Secundo

perfcdior

quam

,

voluntas vc fub

finc illo

adu

;

fine illo actu cft fufficicns principiiim

quod voluntas non

ergo ,

fe-

rcquiicrctur tan-

tum fccundiim totam adluaUtaccm ad fic producendum. Tcrtio , non producit crcaturam, quia volcns

crgo maior pcifcdtio fcquctetur a4 produdkioiicm creaturarum , quam ad producSlioncm Spirirns fandi.Dicas ad primutn,

nifi

non

eft

totaIem>

pcr fc vna ratio cau-

Solutio. Dicas primo quod non eft fnconuenicns cx potentia,& obie61:o,qu6d fiat vnuni per accidens; fcdnon ell inconuenicns quoj ratio obicdi

feu ratio potcntia:

,

de

fe fit

ens

quod & illo verbo DotSkcris , fcilicet in eodem ordinc benc ponderato folutam habcbis inftantiam , quoSecundo

pcr accidens.

dicas

ris

non eiufdem

fcd

,

ciufdem gcncenim caufe

caufa: vcique polfunt cflc

funt eiufdcm ordinis

ordinis ,

illa

;

qua: funt in

codem

gc-

ncrc,

& eiufdcm fpccici,& diciintur altcrius or-

dinij

,

qu2

codcm

funt in

fecundum

fiibordinatae

gcnciecflcntialiter

& poftcrius &

prius

,

funt altcrius fpcciei.

LXXXXIL Huius oppofitum habet in i6.
;

quod antecedens eft falfum. Ad fc.vindum, negcs quod affumirur loqucnHo dc fua pcr,

fe^lione quiditatiua

,

&

formali

,

Dicas quod

Dodor

&

&principiatiuc,

Scd dicescontra 5. qUitst.

,

quoniam

vnica

,

intclligit ori-

non

fovmaliter.

l^o^tor

i/i

primo^

impognat Hcnricum, qu<

tcncbat quod diftinguuntur penes principia

<j.^.&dift.6.&in^odl.q.\. Soliitio. Dicas quod non negat Scotus velle abfolutc prscedcre fpiritioneni fcd taatum

quitur

vnam caufam

fandi.

formalia

vulrquod

oppofuum habct »« Ceciinda,

,

^

qua: intcgrant

,

dtft-

LXXXX.

a£tu

8.

& in Quodlihet. dtftin^. ly. de patre & ma-

SoUitio. Dicas qiiodgencratio diciturpeife-

fi

&

quift.y.

ftiones diuinaifeipfis formaliter diftinguuntur,

quod gcneratio

Hiiiusoppofitum habet»« j.eiH^ft.g^odl.Sc fajpc in dodrina fua.

fic

habet Auerrocs ««

caufandi.

l'hilo-

diuinaeftpcrfc£la,

guit

quam

,

Scotus inprimodift.il. dicit quod produ-

Scotus

volendi

niaximam

bct hanc

i.Phjff.tex.comme»t:i7.& }S. quod vnius.caufaf in vno ordin<; caufandi cft vna per fe ratio

fophos.

«irguit

iydift.prirm,diftir.St.i-/.qHAfl.i.h(i'.,

,

Solutio.Dicas quod Scotus»» S.dift.primi,ei. 4.loquitorTheol; ^..difi.ti. cjutfl.i. 7.

Scotus »«

niam

II.

farum non eft fimplicitet oppofitum habet in i.d.i.q.x.&in ^.d.\i.q &y.Metaph.<j.\,

&

fcd

i

fic

;

trc

II.

Scatus i» 6.qutft.Fniu€rfaliHm,& diH.t6.pumi , videtur attr ibuere perfeftionem fecundis

iiis

Patcr gcnerat Filium volcns

,

XXX V

L

dift.S.

quod

intcUigcndo , quod volcns fic forniale principium ; ita dicas quod volcns fpirat , non tamenly W/f eft formale principium &con^ ccdas quod longc plura praifupponuntur in produftione ad cxtra , <juam in produ(5lionc ad intra.

nuui infinitum finite ; pofitum habet in tertio/iijl.t^^.fjujft.i. vbi vult

^uod anima Ciuifti poteft rccipcrc infinitas vifiones,& nonfolum hoc,fed quod a<5liuc po-

Ad tertium,

nitur talc principium fufficicns. dicas

non

Dicas quod Scotiis proccdic To-

Solutio.

picc,

587

,

fub qua po-

clicitiua.

Dicas quod Henticus vo-

lebat productioncs diflingui pcr principi.i for-

qU£

maliaelicitiua,

tanciim erant diftinrta ra-

Doftot hoc iuipugnat,

tionc.

quod

poflibilc

& dicit c(Ic im-

aliqua fint diftindarcalitcrper

(^ua: tanium finc difiinda lacione. Scotus , vt didum eft «« 15. dift.primi, qftift. vnica, dicic quod fciplis diftingutm-

aliqua

,

Contra

,

Hniusoppofitum habet infcrius dtft. 20. Dicas quod produt^ionesdiuinx diftinguuntur tur.

fc toiis,quantumexnaturarei,fed non inconceptu ; conueniunt cnimin conccptu commu-

ni

illis

liccc in

,

Deo

patcc dc

nulla realitaie conucniant

,

vt

&

de crcaturis , quac in nulla reatitace conncniunt , tamen vniuocc in conceptu conueniunt , itaquod Deiis creatiir^ ,

&

dirtinguuntur fcd

non

fe toiis

icditer

,

& & cx natura rci,

conccptil-iilirer.

LXXX XIII. Scotus in primo,diflinB.

15.

dicitquod pcr-

fona formalitcr includit cflentiam. Huius oppofitiim dicit tn primo, dift.a,. q. i. &. clanus «« primo , dift. 16. vbi dicic quod lixc propoficio, Pater

eft

Deiti-,

non

cft

formaiis

,

fcd

tantum

identica.

Solutio

1

,

Contradidiones

S88

Solutio. Dicas quodl Doftor

qn6d

jntclligir,

fic

cfTentia tn iftis prxdicationibus cft rcr-

& pcrfouam includit formalitcrminum fuum formalem fed non for malirer, id cft quiditatiuc ita quod elfciuia dc pcrfona formalitcr prx Jicctur. Vcl dicas quod

niinus formalis, tcr

diftinft.i^. vnica. capitur

formaltUr in

pro nc-

cefTario rcquillto adf^^perfonar/icut fidicctc-

homo

,

Dicas quod ifte habitus natus cft conformis prudcntiar , fi incllct ; vndc nc-

clTc

ccflano, vt

iftc

habitus

virtus

fit

mitatcm aptitudinaltm

(ed diiftamcn rationis vult ncceliati^ conformi-

•id

tatem adualcm, &c ciim dicit Dodlor quod eft caula adus morahs, non intcliiquo ad fubltantiam , ncc quo ad intcntioncm adus fcd fiilura quo ad hoc , quod c(t

git

j

ronformatiua adus.

LXXXXV

tcntix inrati(?ne.idiui, dk non intati.onepafli-

Hoc idcm

Scotus in primo,

1 1 1.

di(} .ij .q.x

,

&

habt t in prima qunft. frologK Huius qppofitum habct>«/"'<w»9, di.iy.qutft.t, vbi dicit quod habitus detur etiain potcntix

tributre ai-liuicatcni inftrumcnto.

in rationc paflloi.

clarius

Solutio, Dicas

quod Scotus

primo Sent.

»«

&

loqniturTopicc, probabiiirer. Sed dices contra, Scotus tnfccundo, dift.w. dicit quod lignuin ficcum eft magis djfpofitum, vt rccipiar calorem , quam habituc dctur potcnci» in rationc pafliui- Dicas quod Scotus<« i7.df(t.primi,qutft.\. loquiturdc habitu

dift.iy. qutft.i.

confuctudinali

qgoniam re,

eft

quoJ

non

fiuain difponi

,

Vudc

Dododicas,

in primo, dift.y q.6,

& infecundo,di/l. qnod

rti. Secunda , Inftrtmentumnon hahet caHJalf tattm proprie diiiatn. Tcrtia , Inilrumentitm non habet aliquam virtutem uec in hOiO cffc, ,

iiecin

1

dift.

,&intertio,dift.i^.i

dicic in tntio, dift.i^.qu.

$io,dift.^

1

.

& tn fecundoydtft

do.dift.^.qittift, II.

17 qn.i. y

.habct

Huius op-

^ tnfecun,
Cinter-

Dicasqu6d habitus fimpliciter,&

abfolutcnoncft rcprac^^cntatiuus.red

quo modo, pio quanto

roliiin aii-

habitus yiriualiccr par-

tia!ictTContinctadum,qui aftusvcreobircinm jiepricfcntar-

Vel dicasquod Scotus <«

Si^nlt. ^rimi, q. i.

17. (^»-

loquitur connmunicci,<:<<:

non

LXXXX VI ij.d^ft.i q,i.

ijf

Lliti

in (^pdlib- q.\$. dicit

dift.i^. qtt^H.i.

qu6d volimtas

operari iufta, Ik iufte finc uiftitia, fine habitu morali.

jecundo, diFi.^i.

potcft

& moraliter

Huius oppofituni habct

««

& citat fupcr hoc vnam audo-

Titatem A^iii.i.Etbic.cap. tuilii^it

i

.fie

diccntis,//*i^»>*«

generatttr e^ operlbuj turiis

.

non tamen

Solutio. .adiis

ililicet a

Dicas quod adus iuftus S' quilidicitur moralis dnplicitcj, ,

moralis

,

didamine

rationis,

t\-

ab habitu.

.Sco-

lus infetiindoj.i^.^x. &: Atiftotclcs intclligunt

quod

talcs .idlus

non

func iuftc fa<>i

ab Jiabicu icd nonncgant quin uaacccptaa diftaminc raiionis. ,

LX X X X .^coti.is

>'«

16, difl

ptimi

V ,

,

inlHria

fint iufti iulti-

proprie

modo

eo

,

,

quo

effe-

&

Dodor>«

h.ibet

Scd

17. dift.

vbi vuit lcnitatcm cllc

,

hoc etiam vidcturmanifc-

ftum apud fmfum.qooniam fccuti quiefccntc, habet propriam formimi , ic ctiam cara noa lubet ab agcntc. Dicas cpiod duplcxcftratioagcn-

quitdnm partialis motio icorfum acccpta ; &

di inftrumcnto fiue

:

,

vt acinies,

totalis

lanp

cum illa niotionc; illa cnim duo intcgrant vnam totalem formaUni rarioncm agcndi in fcturi & ciim dicit Do-

agcndi

eft

acutics

fiirijl

,

fuam rationem moiionc , verum cft compktiiic , non aurem toialiicr. Et nota qu6d diltingueniium tft de inlirumcnto , quia primo fuquarro, c^uhA

in

agcudi

iii

ca;pit

illa

&

mitur pfopiic in artificialibns, indc deriuiiur ad i.l(ud , ficiit Holabr.i. Sccundo , in naturalibus mmiis proptic; ficut aliqui dicunt

litarcs vocaiitur

d

ontur

&

&

&: hoc

ficut poicntur , quibiK anima opcratur,

minus

in fiipernatnralibus

dicuntut rij ,

,

,

inftromciua

inftriin>cnta,

habitus

modo

inflrumenhoc inodo qna-

caliditatis in ignc cft

Tercio, in moralibus

,

ficut

Sacranunta

inftritrfiofita gtaiijcCSc ignis

acquc Infcrni

Quarto

propric.

Pnrgato-

inlltunicntum diuin.x iu-

,

Dicunt aliqni qiicd dmnis caufa infttu-

ftifiat.

incntalis habcc liupliccm caufalitatcm

;

vnam

quantum inftrumentum. •Exemplum ptimx doLtbra h.ilebet formam acutiern & duritiem fpcifbu iftorrim non cft caufa inftrumcnti» quando nrtifex Excmpluin (ccundcc lis. ;

aliam in

,

,

,

c*>
,

impcUit dolabram &c cx ilio impnlfu facit fccundiim hoc infttiimcntalis dicitur arcam agcns. Contia, (\ dolabra n^Vct. .Vliua n.aruralirer , clfct (uljHcicnrcr approximar^ ,

,

&

1 1.

(jHtft. i. dicit

fit

fimpliciter actiuum,

eft

oppofitum

diccs, huius

rationonitura.' fux

inile fabiii.

bot

Non

,

prior dicitur catifa reffeilnpofleriorn.

luni.

in fecundo, dift q.i.

& in quarto.

ii teuio,disT.^\.

vt per talem virtutem

fed folitm fecundyrn quid

quod forma

propric.

Scntus in

,

Quarta

caufa.


1.

Soliuio.

fit-ri

Solutio.

&

habitus eft reprxfcntatiuus.

pofitum

C^ Cr

,

LXXXX V. Sccotus

&

ab iiiftrumento,

mchor.

cft

&

pritnit quaft. fecundit

quod ab ea rcmoiicatamcn tcfponfiocft

vidctur at«

Huiusoppo-

hoc habcr in quarto,dift.6. qu^tfl.^. vndc in via Scoti hibcntur iftar ptopofitioncs. Prima , Inflrumentum tautum eft caufa ftcitt effeUu6prior dictmr caufa refteilu tffeElns poj}eria~

aliud cft potentiana paf-

tur impcdimcntum, prima

i.

litum habcc in quarto, dift.i.foluendo principalia argumenta, difl.6. qridft.^. eiufdem quartt ,

potentiam pafliuam effcd tantum remouct im-

aliud cft

,

a

Sccund6

facit

fe uiagis difpolitam

pidimcntum.

repcritur,

di^um eft

tahs, vt fuperius

ta:)tHm in viucntibus.

ficcicas

non

qui in ligno

,

•,

prudeniia

Scorus »« tertio,dij}.i^.<jUAfi prirnit, *> inpri» mo, cHfi.^, qmft.-j. 0" in quarto, dift.C. ijuttft.io, G' dift^ 49. cjimll. 1 1. (^ dift. jo. qmft. vltima, exprcfsc docet quod habitus folum datur poui.

vult confor-

,

&nonadualcm

,

includitformalitcr anima!,

XXX XIV.

L

ad a-

quod

dixit

cxponatur nec^ario.

rilibilis

ita<ju6d/o?7«*«r

tamcn paulo antc

Solutio.

,

,

eft fimplicitcrnccciraiia

(imphcitcr ncccflaria.

fit

•

vrt

tuf

prudcntia non

(flum moralcm;6c

quod

agcrct pcr fc iplam, Slccuod6, acutics

eft (i-

gtiia,

"^""^'

non dicit nifi ordincm partium in toto , fed nulla forma refpediua porcft efle aftiuaj igitur ncc dolabra pote(t cfle fofma a
589 CI.

figtira

nullam habet canfalitatcm, fed imjnediate caufatur ab agente, vt patet de agente inducendo caliditatem in aquam. Scd diccs , caufa inftriimenialiseft vcre caufaquantificialibus

do

^

Scoti.

aliquid caufat.

Dicas

,

quod vctc

in-

eft

llrumentHm. Sc quando dicitur quod cft vcre caufa. Dicas quod caufa inftrumentalis deficii a vera caufa,ficqu6d dependeat cffedlus ab iiiftrumento. Sed diccs, inpulfationecampanz, chordaagit immcdiatc ad campanam. Dicas quod chorda non eft caufa fonationis campanx , fcd fufficit contingcrc chordam, virtus cxtenditnr ad rotum , vndc caufalitas fonationis caR>pan
&

Scotus inprimo

damnat

piuerfale,

ip(um in

& tamcn

t. dtft.

1

fcn-?

quod Scotus in ptimo

dift,

fitiuaf.

Solutio. Dicas

jy.qusft. prima, vtique damnatconfugicntcs,

&

rcciirrcntes

ad agensvniuerfale per

foluendo argHmentum pro opinione

& fecmdtt, dicit

,

quod

&

dum,

confugiendum

Vel dicas qu6d Scotus in f dift.17. damnat illos,qui confugiunt ad agcns vniuerfalc creatum , cuiufmodi funt in-. .

qua:ft.i.vtique

tclligcntiac

qu« dicuntur

,

,

increatum , quod nium,vt Dcus.

cft

quod homo primo

Solutio. Dicas

quod

gratia abfolutenon requititur

ncque ad adtuni meritorium,nec ad fruitionem. Solutio. Dicas quod Dodlor in j. in corpore (juxfiti, difi.iy.i], i.\oqmtut de potcntia Dei abfoluta,& vt potentia rccipiat, non vt agar,

&

&

&

gloffat Scotus in

fic fe

difi.

1

3

.

In ptimo vcro

Bata,& vt potcntia non folum recipiat, fed

&

vt agat.

c.

intelligit

&

,

i.dicit

quod non

lo. q. 1. re

,

&

dum

& in q.^.quodlihetali.

in ptimo , dift. homincrn primo intelligc-

qu6d Scotus

dicit

non intcUigerc per animam

,

refpondet

Henrico ex propofitionibus ab eo conceflis. Secundo potcs dicere qu6d Scotus loquitnr quia vtitur hac didtione , fortc. , Tcttio potctis dicere quod Scotus loquatur dubitatiuc

cxcmplariter.

& 2, loquitur de potentia ordi-

fent. dift.i/.q.i.

I.

intclligitperanimam. Hoiusoppofituni habet in ijUarto,difi.^i.q,i.

1.^.4. vbi dicit

& mcnfura om-

metrum

diilinEl.,\tf. tpt^fi.

,

Huius oppofitum habet in detcrminatioj.ii.

cfle agcntia vniuer-

faliafecundumcaufalitatcm, non tamen reprchendit illos qui rccurrunt adagens vniuerlalc

te.

& in

ad agcns vniucrfa-

modum voluntatis,&

libertatis

potcft cfte aftus mctkorius finc charita-

illius quajfiti,

cfle

le,quoddicitur agcic pcr

non ne

modum

natura;,in i.veto Sentcntiarnm dicit rccutrcn-

CI

dijf.jy. cjHtfi.frimtt,

rtfugit ad

ptodudionc animae

Scotus in primo i.

&

ipfe rccurrit

8. in

LxXXXXIXScotuSfw

ij.<].pr$pM,&ficH»daf

difi.

,

fugientes, fiuc recurtcntcs ad agens v-

C

I I

I.

Scotus inprimo,difi.t%. &im.difiin,^.quiff. 1. in qu. 4. dicit quod nulla ncgatio eft dc fe incommunicabilis. Huiiis oppofitum habet

&

in

I

.difi. ij,.

& in tertto

„dtftir.ll.

,qu£f{.

i

i

.& in

l^.quodltb.

&

Scotus inprinio,difi.ij. &infecHndo, difi.^. in terti«, dift. if.&in ejuarto (^ dtfi. 14. ^. ,


&

i

,

qu6d delenobis imme-

4r6. dift.c].4^. dicit

& triftitia non caufantur a tantum mediatc, & tantum mcdiatc,

Aatio

Solutio.

Dicas

negationcm fimpliciter fonaturpcr dnas

diat^, fed

nem

& nbn immcdiatcfunt in poteftate noftra, ita quod pofito adlu non poftumus non triftari,vcl

quod pofitiuum

&

primo ver6 difitnEl. y.<juafi.prirna, fecunda , dicit quod talis dclecStatio fit immcdiate in potcft.nte noftra.etiamcum adus naturaliter fit produdiuus dcleftationis , neceiraiio lactari

;

in

i

aiflus perfediorproducet petfcdiotem delcftationcm, ita videtur f.illum id , quod Scotus

&

dicit »n

quod pcrfona qus

natur per tres negationes

non

Tunc

bene potcft

vnam negatioquod nega-

dicas

poteft inefle nifi pcr nli-

fcd negatio

}

iiie(re finc

fecundum quid

aljquo pofitiuo coirc-

fpondentc. Sed dubitabis,an incommunicabilc fit

vniuocum perfona:

diuinac

nicationcitt adtnalem

&

aptitudinaIem,e(lcon-

cft vniuoca multis.quando idem aftirmatum ncgatur j fed

ceptus vniuocus ipfis,quia ncgatio

dclcdratio.

ncgatio communicabilitatis

tione confugiendum

cft

,

&

folu-

adid,quod habet Sco-

tus in primo,dili.prima,qu
quitfi.j.

vbi valde exprefsd determinat

difi.

quod

delcaatio

eft realitcrdiftinfta ab operatione,& effedus leahter ab operationc diftiiidlus, quia fi cfret idem rcalircr , non polfet e(Tc mi-

eft

nor dclcdatio

Deus

in minori aftu:hoc ftantc poteft

cor.currerc ad opcrationem,

rendo ad dcledationcm

adus

fine triftitia

qucntibus

,

&,

&

&

idco potcrant

in

cire

dcleaatione confc-

vt ibi vidcbitnr

maximus conatus ^ationc.

,

,

non concut-

z(Xw cura

,

poterit c^fc

minima ddc-

& perfonae

,

crcati) Relpondct Scotus in j. dift. i. qu. r, qu6d incommunicabilequod ncgar incommu-

ptimo, vidclicct, quod poteft edc qu6d ftante maiori conatu in adu poflit clle minor Solutio. Dicas,& pro refponfione

vnam

& pcrfona creata per-

quae faciunt

,

feciandum qutd.

tio fimpliciter

,

diuina perfofaciunt

,

,

qux

includit rc-

pugnantiam ad communicari,non eft vniuoca. Scd dubirabis , an perfona dicatur vniuoce do tribus pcrfonis diuinis. Refpondct Francifcus de Mayronis dift.i^.qu£ft.vmca, quod fic.& ratio hxc eft , quia petfona fecundum idem no-

mcn

& fccunJimi

eandcm rationem pra:dica« SecundOjOmccrtusdc vno,&dubiusdcduo-

tur de perfona creata,& increata. nis inte!lc6tus

bus, habet viiuinconccpium,deqao

quo eft dubius quod in paflionc

diftindiim ab co,de potcft cflc ccrtus

;

eft cetrus,

fed aliquis

aliqua pcr-

fona paticbatnr,dubit.indoctiam vtrijm pcrfo-

na crcata, vel incrcata paticbatur

,

ficut aliquis

infidclisi igitur pctfona vniuoccpra:dicatur

de

pcifcma

J

;

Contradidiones

5go

pcrfonacrcata,& incretta. Sccund6Jicuti funt pcrfopa Plato , ita diio homincs Socrates perfona crcata funt dua: perfoni diuriia,

&

&

&

homo

fcd

vniuocc prxdicatur de Socratc & igitur,& perfona vniuoce prafdicaiur

Piatonc de pcrfona diuina, :

Scotus

& dc petfona crcata. C 1 V.

»« prinu,dij}.i. p^r.i. quafl.

i6. vult conccptuni

\

.

& Mjl. ila-

rc vltimis conllitutiuisdiuinarum pcrfonaium.

Solutio.

Dicas

tn

.dtft.i\.cj.vnica.

\

,

non

fcd

vni^

efuU didum, ficut eft conceprus alecjui. Sed dices , Scobi rcfpeftu liominis ,

uotc,&

ergo ratio relationis in cis numeratur, pet confcqucns cfteis communis vniuocc confirmatur,quia eadcra ratio definitiua relationis conuenit Patcrnitati

in

&

&

quantu

tioni

,

aliiid

;

ergo relatio

indiuiduis poreft

ftante bac diftindionc,

,

quod fecundiim Scotum datur concep-

dicas

tus vniaocns vniuocc didli)S in quid

jion

awcm

realis

vel dicas

;

qu6d datur con-

ceptus

vniuocus

Logica,

non autem vniuocationc

quiditatiuus

C Scotus inftcundo,

quod

rationis,

,

vniuocatione Phyfica.

quam ncn

ipfa.

non ptus communis; fjmplicibus

negatio fimpliciter

(jtufl. 5.

non

&

Scd dices a

fcd attributafimt fimpliciter

non potcft abcommunis. Dicas, fimplicibus vtique non po-

igitur ab attributis

;

a fimplicitcr

conceptus quiditatiuus,fed benc poteft abf\rahi conceptus tranfcendciis,

teft abftrahi aliquis

qui dicitur de

eis

ad

modum

ditFcrcntix fubal-

ternantis de fubalteina, talis eft perfpdlio firnpliciter.

Scotus

6, dicit

potcft incfil; ni-

I I. i ,d.iS.<J.i.& in totus ordo originis

in quodl.quift.^.& in

^.dif}.\yqu£/}.i. dicit

vno

quod

& tamcn dicit oppo-

ftat in

communi

vnica, dicit arguendo, fcd inferius,

non finc pofitiuo abfolutc. Solutio. Dicas quod fi bcnc pondcretur lifeta Scoti , clarc patct quod Scotus conccdit negationem aliquam poirc ineire pluribus fine pofitmo communi , fed non fine pofitiuo ablolutc,

fcd

quiaineftmcdiante poGtitio proprio,

&

per aliquid pofitiuum ineft. Sed dubitabis,

ita

an vltimis difFercntiis fit aliquid eis commune ? Videtur quod non.quia vlcima conftitutiua funt primodiucrfajfcd vltimxdifFcrcntiaE funt vltima conftituiiua; igitur fun: primo diuerfa;

non potcft aliquid eis efte commune.Diqu6d licct vltima differentix in creaturis funt primo diuerfaj,tamen ei$ quafi dcnominatiuc conucnit fccundum vnam lationem ratio primac diucrfitatis , quod non eft aliud, nifi non igitiJr

cas

habcte quiditatiuc aliquid commune, fcd tan& dum tum aliquid confequcns quiditatem :

dicis

,

fimpliciter

aliquis conceptus

ftr.ilii

qu6d

.

(i peraliquod pofitiuum. Huius oppofitum habet in 1. dift. 15. vbi Scotusconccdit negatioliem aiiquam poflc ineirc pluribus fine pofitiuo ;

;

poteft abftrahi aliquis conce-

C.V .

igitur ab conceptns

&

V.

difi. 3

communis

abftrahi aliquis

Sed diccs, vtrum diuinis attribucommunc vniuocum ? Dicas quod fic, quia omnibus conucnit vnum,& vna ratio definitiua ciufdcm, quod cdperfeiliojimr pliciter, quia fapientia iuftitia quarlibetcfl pcrfeftio fimplicirer , i»am quxlibec cft mclior

fimplicia

quiditatiuus rationis

eft eis

filia-

fcilicet eflc a

,

aliquid

fit

dupliccm eifc conceptum; quida eft conceptus quidam vero cft conceptus vniuocc realis ;

relatio eft

comn)imis.

ipf.i

:

ctiam conuenit

relatio cft, qua;

quantum

in

conceptum vniuocum vniuoce didlum in ^«jW igitur rcfponfio Vigerij non tollic dubitationem.Dicas tus inlocis citatis concedit dari

:

&

tis

Vigerio.conccdit con-

cum

communem vniuocimi

cepuim

& fp>rat.i«

Paternitas,€Iiatio,

:

paijiua funt tres rclationes

in

commuiicm vriinocum

Huiusoppofitum habct

quentia valet

vltimas difFerentias primo elfcdiuerfas,

figno natur,T

,

fitum in i.dtjhi6.^.vnicA. Solutio. Dicas

qu6d Scotus

fpondebit ad argumenta

,

in i,difl.i6. qu,

dicet

quando

rc-

& confirmabit

fuam in 4. q. quodl. & in aliis Ioci$ Huius oppofitum dicic Francifcus dc Mayronis in\.dift.\ j.(y«<e/?.i. vbi vult quod ficut in vno inftanii tcmporis poteft ellc totus ordo natuax, ita c conuerfo in vno inftanti natur;c potcft elFc totus ordo tcmporis , & ctiain h^ vno inftanti originis poteft elFc totus ordo natura: , & tcniporis. & hoc probat quadruPrinio , in omnibus fignis duratiopliciter, nis hominis fnbftantia pixcedit natura fua accidentia , & tamcn illi figno naturae cocxiftunt omnia fignadurationis. Sccundo.in illo priofciitentiam

citatis.

ri

quo

fjgno in

Patcr producit Filium in diui-

nis, Patcr conflituiun ex cfFenti3,& relaiioncr

autem ordinc natur^c prarintcUigitut

qlleniia

prajccdcicproprictatcm. ri

figno,

quo

Tcrtio, in illo prioquia ab eo ,

So! producit radium

nullum habent conccptum communfm. conccdcndo vltimas difFerentias elFc , Jjrimodiucrfas in rcalitatc, non tamen in con-

gignitur, eftcompofitum cx matcria,& fornia,

ceptu.

ucrfale antc particul.ire, ipfum vniucrfale con-

igitut

Pieas

C Scotus inprimo

,

VI.

difl.i^.

flat

concedit ab indiui-

Quatto, quiain ilquo intcllcdus concipit vni-

intcr qua^cft ordonatur.x. lo figno rationis,

cx gencre,

tialitet

,

&

&

diftcientia,quaE intct feeilcn-

naturaliccr ordinantur.

quod

&

concluordo rctro-

duts polle abftrahi alium conceptum a concep-

dendo

tu fpeciei.Huius oppofitum habet 7.yl
gradus igitur apertc vidcs in hoc Francifcuiq dc Mayronis aducrfari Scoto. Tainen f\ bcne pondcrabis.vcrba DoiSoris in 4. q.qHodl. agnolces lententiam Francifci dc Maytonis noncfrc contrariam Scoto , quoniam Sfotus ibidem non dicit quod totus ordo naturx non pofTic

<juift.6.& in efuano,difl.i\.q.^.

Solutio. Dicas

,

dubitationem hanc varic a

Scotiftis folui. Vigcrius dicit talem elFe pofitiuum,

non tamen vniuocc

jndiuiduis, fcd tantuni qtnd.

Lyclictus dicit

citur qnafi

proprius

,

conceptum dici

dc ipfis

denominatiuc,& non ia quod t.ilis conccptus diquia non dicic

quidit.T/-

icm, Francifcus de Mayronis in frimo, difl.n. ^fWif/?.}. dicitquod ab indiuiduis poteft abftrahi aliquid commune ^iam, iuquit ipfe.ifta confe-

dicit

inter illa figna eft

:

in vuo figno originis , fed dicit quod ordo oiiginis non necclFario prxexigic ordielFc

nciTi

naturx.

C V

I I I.

habet pro inconucnicnti reUtionem fuudari inicIatione,& tamen huius

Scotns

/;;

\.d. 16.

oppolitum

Scoti. oppofiram

dicit

itt

f .j.

&

6. quedl.

&ini.d.i.

&

d,

591

habec pro inconuententi qqod idem

I.

iic

&

gat de iAisdt)abus,videHcet de ina;qualitate,&

cancum adiuum rcfpedtu alicuius a£lus , qu6d etiam fic tantum pailiuuro reipe^u altcrius a^us ciufdcm rationis, C X l V. Scotus in i.«/.27.ponit habituro in mcmoria. Huius oppofitum habet (« i .d-i.q.6.& d.ij,q.i.

i.d.iG.q. vaica,

& in i.d.n.& ii.& zj.vbi vult habilum nui-

<j.i.& in 4.d.6. q.x.

^.4.&i.& d.i^.

9. i.vbi vult proporcionabilicatem

dift. 12.

fundaiiin

proportione.

non neeat

Dicas quod Scotus

Solacio.

ab-

folute relationem fundari in rclatione;Icd ne-

«qiialitate.VultenimDo^or»»

non

arqualitatcm

pofle fundati in inxquali-

lo pa(5to efte reprsfentaciuum.

SoluciOiDicas

tatc.

CIX.

tur

Scotus i» I. dift.i6.dicii quod mQtusfpecitermino formali. Huius oppomum habct in i.d.i.parte i.q.^.& in 5.^.14.^, prima,

fit

iicaluc i

Sc Antonius Aadie3s,7.Metaph.q.S.Sc Trora-

bctta in lo.Metaph. q.i. tenent

rcprxfcntatiuus

tiaro, hic

modus

motus

,

fed quia facilitat poten-

,

CXV. Scotus in l.dift.j.q.vttima,

vt

poteft acquiri per rootura (circula-

in i^.*^. i.loqui-

diccndi videtur tuiior.

qudd idtmtcr-

tninus poteft acqujri pcr diuerlos

Idem vbi

qu6d Scotus

fecundum opinioncm tcncnte-quod habitus fit rcprzfentatiuus. Secundo dicas quod habitus dicitur percinere ad merooriam ,non quod

qu6d

in i.d.iy.& i$.dicit

& in

i. d. 17.

intcllcdlus

rem,& per motam tedum^& taroen funt motus

rooria funt vnapoccncia tanturo.

incomparabiles.vt dicit Ariftotelcs in j.Phyfic, r^Af.ii. ergo vidctur quod ^ tcrmino non Bac

habct in i,d. 1 j, vbi dicitquod potentix animac.

fpccificatio

Solutio

quod

iili

motus func

& tanturo diifierunt fpecie gccidentali autem e

in ud. 2. 6. ^.'{/«(^'«^loquituc

localcs, ,

Scotus

de diffccentia

(rcntiali ipecifica>

cx. Scotus in

tum habct formalis

,

in i.d. 4. q.i. vbi dicit

^

Pattr,Filiuj,

trcs

iunt

Dicas qu6d abfolute tant^m fune

tamcn inquantum funt partcs quopiam intelledus fub ratione mcroori» conftituit ptimam partem itnaginis, & fub tatioue intcllct^us , feu intelligcntijs confticuit fecundam tamen in fe eft cadcm potcmia,qux pro duabus accipitur^ quoniam intelle6lus diuetfimode conlideracu$ duae potentiae

,

imaginis,fic dicuntur trcs,

quod

ha;p eil

conftituit duas partes iroaginis.

CXV

Spirittu faniius (itnt

Detu.

I.

Scotus ini.d,iB.q,i,in fine,dicitqubi natur^

Solutio, Dicasqudd Scotus in d.^. q.ii. lo^ quicur fccunduro opinionem tenentem quod perfonsconftituantur pcr abfoluca. Vel dicas

3u6d Scotuf

comparat ad inuicem iftas uas propofitioncSjvidjcliccc Vatercfi Deiu, hzncDetu eft Pater, dicit hanc , Deus eflPater, non ciTe formjlcmjfcd ben^ hinc , Pattr eft i

vnum fuppofi^uro. Huiuy oppofituro habct in quodlib,qu4ji.i..& ih i, d.^.

crcata cft limit^ta ad qutFf.y,

Solucio

ibi

&

&

^etts

&

roc-

:

quod haee non eil fork, Pater eH DeM\huias oppoH'

i.
roalis,hec pcr

i

^

Huius oppoo

fituro

motus.

Solutio, Dicas

,

Dicas er go qu6d Scotus dixit

formalem non

iimpliciter

,

fcd

iti

eam

ciTc

rcfpe^iuo

i

Dicas

qu6d quai^do Scotus dicic quod natuta crcata

in i.fent.diftin. 17. qu
cft limitata ad vnum fuppofi(um,non intclligic de aatura in fe, ied de natura hac iingulaii, ita qu6d omnis natura creata dc fe comtnunicabi}is cft,

CXVII.

(etmon^.

CXI. Scotus in 16. d. i.circafinem £lualicatem in

Deo

Scotus ,

modum

iick intelleinttinfecum.

ift

militudo

6.quodl.

vuliqu6d zqua]itas,& iiHuius oppor

fint relaFioncs reales.

Huius oppoiitum hsbet in quodl. ij.i. &in \. Report. d. } j. vbi dicjt quod il eirentia diuina

fitum dicit in i.d.:} r. SolujioiPicas qu6d Scotus «» jl. d.i. arguii: ad homiuera,& contra Hcnricum, qui volehat

ilenniretur,tunc intelledfcaalitas elfct de formaT

quod

li

elTc

clfent rclationes lationis.

ratione dciinitiua cius.

CXVIII.

qu6d intellcAualitas potcll Primo , vr eft adus primus, &

Solutio. Dicas

capi dupliciter. eftdc formali rationcjfecundomodo.vt cft

fic

& iic

modus meliusaptitudo quxdam.

qi^asdam habilicas, crinfccus,vcl

poceft dici

inr

C X 1 1. Scot«s»«

I

.diftin.^.cjH^.7.& d.i-j.wxh

notitia diftinda

,

quod

& confufa de eodem obic«Slo,

iint eiufdcm fpeciei. Huius t^mcn oppofitum in 4. dift. 45, habet in i,dift.z6. q.i.& in 3. d.^.& i.Metaph.q.i. Solutio i Dicas qu6d funt ciufHero rationis

&

obiedliualis

,

fed

non

eiufdero rationis fim-

plicicer.

CXIII. Scotus in

1. d.

z?. habct pro inconuetiiente

&

pai&uuro rcipc^u qu^d idem fit a^iuum , eiufdem:huiut tamcn oppofitum dicic in a. d.i

^.lo.&d.

ly.

qu6d Scotus in ty. d. 1. arguic adborainem Secundodicas qu6dScocus M17 SoIutiojDicas

Scoti Oyer. Torn.

XII.

Scotus in i.d.}o.q.i,& diii.if.& inquodlii.

q.ii.&

in Prjdicamentis

qutrit

anrelatiua fint fimul natura, tenet

,

,

qutftione Ula

modus relatiuorum

icrcius

,

in qutf

qu6d

diftinguatur a duo-

bus primis modispcr referri mutuo,8c non mutuo. Huius oppofitum habet in ^.Met, .1 j, Anf tonius Andrcas. j. Metaph.quaft. 1 6, vbi tencnt qu6d diftinguanturpencsfua fundart)cnta j vbi dicunt qu6d tertius roodus nort diftlnguitur k

&

duobus primis pencs mutuo, Sc noh mutuo fcd pct iua fundamcnta quia priiiius roodus fundatur fuper rem dc gencre Quantitatis , & fccundus fupcr rem de g?pcre adio» referri

nts

,

,

vcl paftionis

&

;

,

ieu fupcr principia a
ua , p.iniua j tcrtius vcto fuper rctti cuiufcunque genciis , & fupcr rcs diuetlorum gcneium. Solutio;Dicasqu6d diftimflioiftorii rnodoriip^ teftduobus modis inquiri.Vno modo ciFtAiue, excriniecc,& ifto roodo diftinguiicur pcr funD Dd dameuca

&

Coniradt(Sliones

592-

cxxr.

damenta,quibus applicantur;fccundo modo diftinguuntur inttinfecc,& foimalitcr aliquid habcns

.fccci&

fe

Scotus»'» !,.q.Prologi,& in

fiuc pci

locoiftitisformalitatisintrin-

& in ^.dijl.i6. q.i.

modus dirtinguituraduobus

tes in

& nonmiuito referri, Sc

dtft.^$.

Cic tertius

firimis per mutHo,

;

fic fo-

CXIX. ifi

.tj

.ejncdUbetali,

cdcntia.Huius oppofitum habet inprimo,

«.«,argait

x6.& id.c}.i.&dip.^^.&

i.dift.

1;

SolutiojDicasquod Scotus«« i^.dift.i.tj.vniad hominem.quoniam, vt vifum fuit

uta cft contradiftio.

Scotus

1

quod Deus cognouit

dicit

in i.t].Prologi,Heniicas voleb.it

paUionem

qu6d Dcus inhncam,quod im-

45.habcc quod relatiuum nondcbet definiii per fuiim corre!a'iuum, fedpcr fundanicntum (ui correlatiui.Huius oppofitum habet ni Vniuer-

telligerct

falibus

q.i^.& in Pr£dicame rel="nofollow">nif,q.iy vbi dicit quftd rehtiuum dcbet dofiniri pcrfunm corrc-

percipcrei

latiuum

lolum intclledlio detcrminatur ad res in proprio gencre,fcd etiam raouetur ab eis;& ita ar-

cie

vbi citat Porphyriura

,

vbi dicit

,

quod necelTe

ir:

cft in

capite de Spc-

vtrorimiqnc

&

rnrionibus vtriique vti. Arillottles in Prxdicnmentis cipite Ad aliqaid , dicit quod fi quis dcfinitc nouerit

&

fcet

vnum

duplum non

potcft

in (S.Topic. dicit

quod

diuiidio definiri,

fiiic

&

&

qu.-Ecumque pcr fc, ad aliquid dicuntui". Sobitio. Dicas , fi vis folucrc hoc argumcntum confugc ad fohitioncin , quam habct Scotus fn fua Logica , vbi babet tn qutft. z/. Pn,dicamentorum, hocargumcntum, Id qiiod ponitur in dcfinirione cft prius, notius,verum eft

&

dedcfiiufionc.qua; tantunidaturpcr cflcntialia, ficut cft dtfinitio fubftantia:

cuius abfoluti

mutuo

ftiua

non

pugnauic Scorus,quia tunc intclledus d-uinus vile(ccret,fiinoucreturalinca,vtciusp3(I)onein

,

refpediui.

deptfndcnt

vcl ad piinus ali-

Quiaenim refpemutu6 fedifi-

idco

,

neutrum fit prjus altero ; abfolutum autem poteft cognofci in fc per clfcntialia & niunt,hcct

&

,

;

idc6 iufua dcfinitione alia poni noii

in d.^ ^.(j.vnica cll

&/-jwo,(!/«/?. 3 o.^.i.C^'

&

&

fundatui fupcr proportione : ergorelatio tcrmjnari poteft ad aliud , quam ad abfo-

litas

lutum. Solucio. Dicas , rcfpondendo dupliciter, Primo,qii6d rdatio tunchabet viccs abfoluti, ficutpatcrnitas, quando ad ;jliud refertur. Sccundodicas , qupd Doftor loquitur de fundamento vltimo , fiue fit immediatum , fiue mediatum,fcd primus modusmagis fapit vcritatc.

xxni.

c

Scotus «V; 1.^.3;. i^.i.dicitquod tcrtius modus rclatiuorum diftcrt a duobus primis pct

capite

dc-

fed quia finc eo definitum co-

telcsw

j.yt/f/.i.r. io.

gnofci non potcft. Ad illam aucloritatcm Porphyrij refpondet Tarrarctus in cap.de Specie d< glodat illam Gi.;

Scotiis

m 5 Aletaph.q.

rclatiuum dcbct dcfiniri pcr iuum coirclatiluim.id eftjptrfuum fuiid mentum fuicorrdatiui,quod cftprius,& notius tis

refpondet quod

illaL:

&in Prxdicamen-

audoritates

,

vidclicct

Ari(totcIis,& Porphvrij,dcrigoreferiiionis(unt

&

quod rclatiuum bcnc rcfertur ad corrielatiuum fcd non tcrminatur ad illud, faKa;

,

dicit

,

fcd ad eius gloifat

fundamcntum. Praftcrea Tartnrctiu

audtontasem Ariftorelis, vbi

quis dcfinitc cognoocrit

vnum

dicit

rclatiuum, :

fundamcntuin fui corrclatiui abf, & pct quc hoc quod cognofcat fuum rebitiuum. Ad contiadi(5l:ioncm dicas quod cuin Dodlor dicit, rclaciuum dcb^rc dcfiniri ptrfuum fundamen,

intclhgit dc dcfinitionedita pcr prius,&

pcr notius,&

non dc dcfinitione

CX

abfolutc.

X.

Scotus in S.dijf.i. quijl,.\. dicit quod in via Philofophorum Intelhgcntix fccunds funt in fc formalitcr ncccfTari*. Huius oppofituiudicit I» i.c/»//.3.vbi dicit quod talefic dcpendcns non cft

cx fc nccclfaiiurn.

quod Scotus «w j. <^«/?. i. ^. s. non crit formalicx fc,id cft a fe fcd non negat

Solutio. Dicas

tantuw' ncgatquod illud talc tei

nece(rai,iim

quin in

lc fit

,

,

foimnlircr ncccdarium.

Reiatitiu

&

,

hoc idem habet

ir$

& in Pr^idicamentis

(juodltbetis q.i^.

hoc haber Ciiam AriftoHuius cppofitum habct 1

vbi habet ha:c verba

3.

formalia:/i?w ergo patet quod

tfte

modiu

diftin~

guitHr afecundo non fer mutttam dependentiam, vel non viutnam,jed pcrfandatnenta alia, alia.

&

Solutio.

Dicas qu6d

duobusmodis

&

cftcdiu^

;

intclligi,

& ifto

ifta

diftindio potcft

Vno modo

extrinfecc,

inodo diftinguuntur per

fundamenta,quibus applicantur.Alio modo intrinfccc,&formalircr,liuepcraHqu!dfehabciK locoiftiiis fotnialitatis inrrinlec^,

guuntur pcrnuitu6,&

(k\o

I.

&

ficdiftin-

mutuo.

tion

CX X Scotus in

f.ici-

tum

^um

& Kon mittuo refem;

,

fic, Ci

lognofccrc &rcliqnum docct ibidem Tartatcrus quod quis potcrir definitc cognofccre vnum rclatiuum pcr fuun) fundamcnliccr potcrir

quodproportionabi-

d.6.q.i.art.finali, vbi vult

non

,

ta-

&

.

cap. de Rclatittis ,8c idco ponitur corrcl.itiuum ,

&

oppofitinn hshec in qfiodlih.
& in

vt notius

quod

j j^.dicit

<:/.

men

d.!,o.

,

;

ad ho-

tc-rminus rclationis cft quid abfoluium;

Mutito

;

non

CXXII. Scotus ;h

illud autem quod per fe,fcvundum quod cft; Jepcndet.id riliud fine illo cognofci non potcft ficut dicitur in Pra:dicamenris in

debeiit

,

nnnem.

,

i.ociora

fecundum Henricum

ita

gumcntum Dodoris

relatiuorum.dcfinitc no-

rcliqanm.& idcm

lineaj per

I

V.

dift. 3 j. ^.i. dicit

quod intdle-

nodra menfuratur ab obicdo ;hoc enim

Nam cimi intclIc(5lio noftra tcrminatur ad aliquod vilius fe,vt adquantitatcm,vel ad relationcm , vd cns rationis, vel viderur falfum.

sd priuatiuum

,

fine

non ens quomodo tnnc ,

poteft ralis intdlcdio menfurari a fuo

obiedo?

Solucio.Dicas dupliccm cfle mcnfuratn, licct

perfeftionis

,

&

quantitatiuam

,

fci-

ftantc

hac diftin(5lionc dicas c]n6d omnis fcicnti.i mcnfuratur a (ubic
&

communiSjvel particularis. Scd inftabis, probando quod ctiam ab obiedlo fciertia dicatur perfedajvcl impcrfef^a ; quia dicimus Logicam c^fc imperfe^fla, quia eft dc tali obie6lo & fimilitcrdicimusTheologiam cflc (flo

dicitut

;

perfc
perfcftiorem

,

&

impcrfcftiorcm

dici tiibus

modis.Vnomodo,rationefux vitimacdifFcreia» nobi^

Scoti. nobls i'gnotar,& hoc nialiter.

Sccundo

eft k prlori Intrlnftcc for-

priori extrinrece

, ii

& fic fiicitur perfcda, &

6tiue,

& cfFc-

,

inipcrfedla ab

obiefto motiuo.Tcrtio mod'j,a priori.vt acau-

qua non

fa finc

,

&

fic

talis a priori

dicitur

ab

59?

non dcbet expoui,id e(i,priM/ , v/}ifitrfalttcr,qaia in cauf.i

re(pcdlus:im6

fi

quod hoc

pctfedlionis,

innotcrcenrioe

ftabilis

, fi

quia pcrfedio (cicntiar nobis

,

fuum obicftum. Scdadliucin-

innotefcit per

ab ob-

fcientia a priori dicitur c(le

t\o motiuo tffeiliuc pcifc6la,ergo Logica

ciit

iiobilior M.nthematica, quod ell falfuu.. conLquentiam dcduccs fic , iS: capies fcicntiam dc fpecie fundata iii homine,mnnifertum eliquod

hxc

fdentia habet nobilius obii

quam Mathcmarica

:ergo

6um

mociuii,

pcrfcdtior ea.

crit

ad hoc qnod vna fcicntia lit alia perfeftior,non fufficic qnod h.ibeatobicftum pcrfc-

Dicas

,

illa pctfcdio fcientiae non tepugnetinaodo rcpugnat Logic£B habcrc rantam pcrfedionem ficut habct Mathematica & fi

ttiusjfedquod

:

& illud cft illud.

Vel dicas eam pcrfeiflionem Logicae repugnarc per fuam vlli qua:ratur, cur vltima timam diffcicntiam. differcntia eft talisi-Dicas, quia hoc eft hoc , illud eft illuJ ; & talis modus retpondendi fumitnrab Ariftotele S.Afetaph text.coM.vlt. Diccrc etiam potcris fcicntiam dici pcifcdlam, Sc impcrfeftam ab obiedtodenominationc cxtrinfeca , ftu dcnominatione,fcumen(ura innotef-

hoc

eft

,

&

&

Gcnti^.

Sed adhuc quls poffet dubitarc

,

li

Logica

prima

in

ria

,

,

&

rccefTum ad illam.

dtori fpecie mcnfurari debcant

,

docct Arifto-

impctfedio nobis irinofcat per fuum obiedum , & ita denominatione a fuo obit-dlo debet menfurari. & telcs

lo.Met.cap.u

licct talis

nota,qu6d quando obic<5lam fcicntia

,

tunc

triplicem

fc

cft

perfedius

habet ad fcientiam lecundum

refpcdum

videlicct

primo

vt cffe-

«3:Juum;fecund6vtmenfuiatiuum;tcrti6 vt terminatiuum.Primus refpedtus cft mutuus dc le-

cundo modo relatiuorum fecundns mutuus dc tertio modo relatiuorum. >

cft

non

Solutio

pro rcfponfionc nota quod Dcus

,

prinium obieiftum, id eft, cffcntiam diuinam priusopcratur quam producati fed circa obiccT:a fccundariapriiis prodncit,qnam operccirca

,

tur. quo noiato,Dicas quod obiedta fccitndaria" fucrunt in memoriAcUmua,fcd in fccundo inftanti naturafjfcilxet poft produftibriem perfo-

nariJm.Secund6 dicasquod ubicda fccundarla non fucrunt in memoria diuina in piiori mftanti naturs.

Vcrum quia de

,

contra D.13onau.qu6d ide:c iion pi.flunt icpra:fcntare complexiones contingeiites , quia jdcac pracccdunt a<5kumdiuinx voUinraiis,i<£ n-.niljx compleJcionescontingcntcs hunc prxccdunt.

tcsbrcui ftiJo,& incthodo.Prima

I.

d. J5. dicit

quod

Si qua:ratur

quid hoi um cft pci fcikinsiDicas,

quod omnes modi funt aEquepcifedli idcnti-' cc,non autem formalitei n;jm hoc modo cffc ;

modus pcrfcdior.quiacu.n fic vltimus.aliosduos inchiditiprxiupponir enun

cxvmplariter

cminenriam

non

tft

in Dcitaie,&: virtutcm inpotefta-

c contr.i.

Si quaeratur

in

fc

habct

,

vbi rcs h.ibet vcrius

quod

Dco

in

,'

fcd

ber.e ratione connotati. Si

quxratur, m.ilumhab(?cne idcam In Deo? malum ratione fui non habet idca,

Dicas quod fcd h.bct pofiti.

&

id.am tan hoc debct

um

rationc boni

inieliigi

fibi opde malo culpac}

raalum autcni pocnac habet pr- piam idc^iin, filtem rationc conno:ati,& ctiam racione lui, cum jxiiafornia!itcr,& ratione fui fit tns pofitiuum. .nri

,

omnia viuant

in

Deo-Dicaj

quic habcnt idiann,viuunt in

Deo. huic excluduntuc omncs priuaiiones

malum

,&

pccnx.

analiquid pcrrevfliusalio viuar fic , quia iJea hommis cft pcrfcftior idia niufcae. Vorrillon vcto dicit cjuo.l idca: luiUam dii unc pcrfedioncm,LV iiic6 vnumnon habct iJea al:0 pcrfcdioie lcd b v.i Si qii.cr.itur,

in

Deo Dicas quod ?

principaliorc.

fhnc dicunus quod

coJiiUccfthomb,alia;a

i

alia ratioiie

onc odicuscftequiis.

CXXVIIL prologi M^ii quod Dcns tamin Theologus ,qnia ca,qu.c cognoui ,tap li in

Scoiusi'»

in teriio figno

^'.q

cfr.ntiacogno!ci',vt p.MCt

rcfpedtum caula: ad ctlcftiim

c(fc in

d.\6 ej.i.H

iiis

vnicA,'jW\ dicit

i

u<j-Gluodlib->r '''4.

oppofitum habcc «« ,6. d.i. q. quod Dcaseft ivlcraphyficui.

Solutio.Dicas quovl Scoiusibi a;.pcilat Ocii

qiiarto figno.

SolutioiDicas

in fc,

Si qiijrr.itur an impctfcfla habcant propriam ideam in DeojDitas , quod impetfeaapio fotmali non hubcnt idcam in mentc diuina , fed

Huius oppofitum habet in i.d.i. (],^.& f.vbi vultrcfpedum cffcftus adcaufim eirc in tcrtio

&

ejfe

fimpliciter

vetivksejfe tale.

cft

,

elf:Ctira

Cmineter;fei.iid6, virtualit(*r;ccni6,cxcplariter.

cxurgit relatio cfFedlus ad caufam, 6^ c coiura.

figno

hic

habeant ejje in Dco ,quot modis res in Deb «/(fhabere dicuntur ? Dicas cnphMfcr. Primo,

CXXVL Scotus in

eft

rcs

qnod omniaiila

Scotus in 2 » \.d. ^9. habct quod tantiim cft refpcdu ntceir riorum. Solutio. Dicas quod Scutus hocnon dicit ex propriaanimi fcnrcntia fcdlohimhjcUicit

non

dubitare

fingnlis

moucnturhic aliquxdifficuha-

inutiIc,idcirco

Si qua:ratiir,

CXX V.

producuntuc

ied rantirm ab intelligcmia

vel in DeovDicas,

fpecies imperfedtionis a pecfe-

qiiod obicdVa

ptim'\ ifieJfeimcWcdo.

,

rabitur per accelfgm

n.

6. dicit

j

iusoppo/iciim hnbett» i.^.i.^. i.vbidicit quod nunquam h.ibuerunt (?//^f in memo-

menfuratur

Quod autem

^

iftaobictfla

te,'^

fcihceti Mctaphyfica, vel i Thcologia menfu-

,

fccundariapri.ducuntur inf,^ intclligibdi.Hu-

non menfuratur a fuo obiecfto mcnlura pcrte6tionis a quo ergo menfurarur 2 Dicas quod a petfcdiirima fpccicfui genciis,

XXV

c Scotus

quarrcreturqnarc hocfibi repugnat?Dicas,quia

hoc

qucd illaedu*

origine alia,vidc!icct rd.itio caula; ad cffcdum,

mtnura

vcrum de mciidua

eft

aliquando nullus cft

fn rclatio ,dato

relationcs fint fimul nat«ra,tamen vnaeft prior

obiedto cerminatiuo. Veldjcas, quando dicitur quorl fcicntia mcnfiu-atur ab obic
fed primo, id cft»

qu6d Scotus ihfecnfdo loqui-

tur vr.iu€iialiter cx parrc ct^edusjidco ly pttmo Scott Oper.

T>m.

XII.

mciaph..n rclpcdliuo fcrmone,iia <)u6d no Logicus,CN.raiio cft,quia iHud cft cns rationii L<'gi-

DDd

1

cuiv.

Contradi(5liones

594

& nota

xiuc

cum.cui rcpugnat e$cieDS realc;fcdrcs cognitx a Deo fic fe hibent,qu6d eis non rcpugnar, qn6(ipec potcntiam (Jiuinam habeant vcruro

non

ejfe reale,

ra dcpcndct.

CXX

Scotus,»/»

quod

nullam habet proportionem ad intcl-

fi

ius

?

SolutioiDicas qu6d impo(Iibi!c cognofcituc «on abfoluta intcllcftione fed tantum intelle-

pojpbile eft

& ideo dicicuc

viafua,im6

cpntingencer

quiaomniairitelligit merito eircniii.

figno

v\i\t

cognito, intertiq figno

non r^pugnantia

fit

quod

tia(>bie<5liua: 8cin i.d.^^. dicit

figno eft

quod

bucrunt diccre.

in pti-

CXXXV.

porcntia Lagica.in {ei:undo figno

fit

e/fe

V.

&

CXXXI. Scotus in i.d.prima,qHiji.i res in

I

dtjl.^i. dicit

nipotentiam inDco. Huius oppofitum habec & clarius in prtmo,d.Z. ^.4. vbi dicit qu6d nuIJa coniingcntia poteft effe , nifi prima caufa contingcntet caufet. SoIutioDjcas quo Scotus in ^^.d.primi, loquitur fecimdum id qupd dixcrunt Philofophi; »« S d.prtmi loquitur fecundura id quod de-

Solutio. Itadidlum Scoti dcbe, inccrpretari,

mo

cft

,

inprimo,d.i.cj.i.

dicit

id cft,non mcrito principij illius conclulionis,

fit

in

qu6d caufate medium d probandum ora-

Scocus inprimo

dicit

quod Dcus nQH intclirgicpadionem lineaE,virturclincat, fcd omnia per circntiam diuinam. Huius oppofitum habet in i^. d. i. vbi quod intcliigit conciuiionem inmicdiatc.

&non

pcr enspojfibtle incclligit ens caufabile.

C XXX Hcnricum,

,

in via Scoti implicar concradi-

cxxx. i.q.prolagicontxa.

Hu-

dionem^aliquid cffe in fe neccllarium, cffe(fliue ede ab alio. Secund6, dicas quod Scotus

,

»'«

omnipotentiac.

&

quanium ad efrc fmproportionatum tantiim intcUcftioucm abfolutam , & nou jnquantum ad aliam. Scotus

obieAum

oppoficum habct i/;i.
tcnuic illud fccundiim Philofophos

,

dlionc per accidens,& collatiua,

.d.^i.ffr in quodlibetis , q. 7. dfcit

i

ftac , quod aliquid fit in fe formalicer nccclTarium;& tamen eft cfFedum ab alio. Solucio.DicasdupHcitcc. Prim6,qu6d Scotus

,

kDeo

ImpolTibile,

C X X X M T. quod im-

fcdum diuinum,hocvi4cturpati difticultatem, quomodo nunc coiiam hoc circt vcrum gnofciiur impoflibilc

Deus , per

fi

lapidcm,non proptct noc circt impcrf..dus,quia tiulh eius perfedio i cteatu-

X.

I

Scot»s,d.in iy.q.vnica primi, dicit poflibilc

quod

intclligcret

in

Scotus inprimo.d.io.& d.^i-&

poten-

primo

liberali.dick

quod

pojfibile eft

j» 2.^.

obie6tuin

^»0^-

omni-

eft

poccntia;.Huius oppofitum habec in iJ.^^. vbi

potentia Logica,& in tcttio cft potcntiaobie-

quod non cft obicdlum omnipoccmiac. SoIucioDicaSjobieftum clTe dupIex.Primunj dicitur obiedlum efFtdum a potentia ; alterum

fecundo

&: in

,

dicit

crgo Scoius vohiit lcmpet potentiam I/Ogicam prscedcrc potcntiarn obicftiuam, <5liiia

;

&

i)otentiam oblcdiuain

realem

obiedum

quod vetiaPrimo pojfbtleed obiedhim intcllcdus diu
& ita potcntia

Logica ptaeccdit obicftiuam,& rca'cm Huius oppofitum dlcic t« i, d.}^.vhi vult poicniijm Logicam fpqui potcntiam rcalem. ,

cft

praecedcrc potentiani

pisefuppofitum^circa

tnr poccntia.

:

omnipotcncis ficut fccuudiim 0( iiiiontm tenencium quod vuiuerfale reale caulcur ab in;

vmue fale

obicdum

Dicas quod compararjo debct ficri potcntia enim Logica tantijm rcpcricur in complcxis potcncia autem realis rcpcritur tam in incomplexis,quain in complcxis; ^cuni incomplcxa pr.Eccdaiit complexa, idco poccntia realis prscedit poicntiam Logicam,

Scocus in 4^.4tJ}intl. 49. <].j. dicitDoum efle fincm natiiralcm hommis. HuiaS uppoficum

inquancum

habcc in

Solutio.

vnfotmitcr

*,

,

potcntia-realis reperiturin

plexis, in qnibus

non

cft

incom-

te,8
nulia propofitione ftantc

&idco

,

non autem po-

Logicam: vci dicas.qUod potcncia Logicafequsturrcalcm hvMi refpcdu cffc
;

Scotuiiw i.d ^5. dicit qu(Sd intelligcrc lapidem eft pcifcdiq fimpliciter., Huiusoppofi-

1

j. d.i.

quando

Prim6,c|
dixit intcUigcrc lapi-

fimpliciter

hominem. Sccuiido , quod

,

arguebatad

illud erat

&

trinfcca.Qtuint6,qu6d icrminatiiii ,

didum

& oliiedliuc

Scbti

vcrum

cft

non fubic^iue. & non Septimo , qqod vcrum cft complc,

quod verum

formaliter.

Dcum

elTe

mcneft

,

fed

cft prjECxigitiuc

,

cft

Dicas qu6d vtiqnc Scorus dicit fincm naiuralem hominis , nun ta-

nacuialiter atcing-bjlis.

CXXX V Scocus inprima

tjuujl.

1 1.

prologi

,

d'cic

qucd

''n-

naiuralem inclinationcm ad onineens,& nacuialiter cognofcii cmne cns. habcc

tclle<3:us

mcn

intclletflus

habeac

omne cns,nonta-

ad oBinc potcftnaturaliccr pcitingetc.

CX XXV

1

1 1.

quieJi.prologi,c\\ibd

om-

ni agcuci.p^r cognicioncmncccliaiia eft diftin-

da cognicio

fui fiiii«;igitur

diftirftecognofces

quoque finem fub rationc finis. Dicas qucd Scoius pct dtjitnciam

fitiem agnolcic

vcrum

qnoadabfoliicum , & non quoad connotatum, Tcrcio , quod erat vcrum in fcnfu diaifo, non auccm compofito. Quart6,qu6d Scotus ibi loqncbatur dc pcrfcdlionc cxtrinfcca, non in-

fccpndo

qntfl. prologi,

Scocus dicit inprima

dem clle perfedlionem

Scxto

I.

Solucio.

in i.d.46.

Solutio. Dicas mulciplicicer.

eft

&

CXXXVL

Soliitio. Dicas qu6d etfi naturalpm inclinacionem ad

GXXXIL

S.cotus in

priniomodo,

inrcllc(ftu:> poHibilis.

rcalis prqrcedit

habete loco illjus,iiucm habet.

tum habct

agcnte, tunc

obieiflum

potcncia Logicajciiam

potcnriarealis polTt-tdari^nuIIointclleduftantcncia Lqgica,

iclledlu

inrellciflusagentis

Solutio.

cognitiouem incclligitcognitionena cciiam.

CXXX ScPtus in prima «juteji. I.

lion

X.

& in ^uodltbetis

qwtit.

,& 1

diji. ij.i.

4. dicit

qu6d

poffumus cognofcete Trinitatem pcrfo-

narum ifto.

, quoniam Deum non valcmus pro fta-

in diuinis naturaliter

diftind^ cognofcere tu

I

(juaji.prtlogi

Huius oppofitum habet qutJHo

6.

qnodlibetali.

Scoti. dicit^uod de Dco poflunt demonftrationcs propter tjuid ad proban-

*l*odlihet»li 4r.i.ithi fieri

dam produdlionem Veroia Paire,&

59?

intelleAum noftrum nihil pro ftatu

ifto poire

natutaliterintelligere, nifi k-nfibilia infe, vet

Spiricus

eftcntialiter, vcl vitcualiter inclufi» in fenfibili-

Tandi a Patre,& a Filio. Solutio.Dicas demonilrationem propttr quid

businon tamcn fibi repugnat quin fcparata \ corporc perfcftc intelligat , nec vt in corpore abfoluie , quiavtin corpote gloriofo pctfed^

dupliccm circ. Vnaeft.qux fit«x puris naiuralibus , &-hacc generat fcicntiam.vt habct Arifto-

qua eftcxrchxc generar fapienciam quz eft co-

intelligit fe.

C X L n.

reles i.Pofier. text.com. ^. Altera

&

uclatis,

,

gnitioaiciCGmarum caufatum. Sed inftabis,demonftratio propter (juid facit fcire diftindie, fed de diuinis produdionibus fiuat \ de Deo , Bobis demonftrationes propter quid ; etgo deinonftranturiila diftin&e,quod eft contraomnes do<£h>res. Dicasqnod demonftratio/»ro/>r(rr

&

fumf ta ex

ejuii

naturalibus

4)uifitts facit fcire diftindlc

3UX

eft

\

,

& natutalitcr ac-

demonftratio vero

cx principiis rcuclatis

non

,

facit fcire

CXL. j.

dS.

dicit

qu6d in qiialibct relatione reperitur fundafnentum,& terminiis,& habetlAtiftoteles in cafite de.t^d ali^Mid,qii6d fi quis definite nouerelatiuorum,definit^ nouerit

& relin-

^um; hoc ftante, dices,in relacionecaufaci primam caufam ,

&

gnofcitur

&

inentam

funt

ifta

duo

fcilicet

,

ad funda-

terminusjigicurcognito vno teliquum.

,

co-

Solutio. Dicas rclatiua efte duplicia:quzdam

lationis ;quzdara ver6 realia

;

fiue qiiaedam

tnutua,quaedam non mutua. Rationes ergo luperius addcr6la: vcrx funt de relatione reaIi:modo ifltcr caufatum prinv^m caufam non cft

&

relatio realis,nifi cx parte caufaci.non

autem ex

parte priroac caufz

licct ergo cognofcatur ; caufatum diftind^, non tamen pro fl;atu ifto cognofci potcft prima taufa diftindlc.

C X L I.

primam caufam. quod pro ftatu ifto ncmo

turalitercognofcere

di-

dcpendentiam effcdus ad primamcaufam. Secundodicas quod ratio proce^^ dit de fine,qui eft cauiafinalis qiii noneft beatificatiuus ; non auccm procedit de fine 41tingibili per operarioncm.

ftinfte agBofcit

,

CXHI. ScQtus in frima, tnens

fic

eadcrafibi

, dicit quod liccc non tamen pro ftatu ifto

cft proportionabilis fibi in ratione obietfli intelI'igibilit,boc

aoimam poile

enimvidetur rcpugnareponere

pctfeft^ przfcntem inielloftui,

cog,4iofci abiiio,-,

& non

cum ad cognitioncm

nibii. aliud tequitatur, nifi prxfencia obiedi,

yel

ii»

fe,vel in (j)ccie intelligibiliihoc

enim

fa-

dt pptfcdam

mctnotiati]

d.z\part.i.ij.^,

& d.$. fj.7^ftimi- Si.crgoanima

ell

in

fe

,

vt patet ^ Scoco tn

prxlens proprio ioteile^ui

;

potctit in

eocaufirc fpeciemintelligibilem. Hoius oppofltQm habet in i . quaft. prologi vbi dicit quod ,

apima pto

fi

intciledlus

dr infecundoyi.i. <].<). vbi dicit,qu6d fi intclle6lus habcret pro obi€do adaequato ens in-

quantum ens,naturaliter polfet cns

;

& fic naturalitet

in

quodcunqiic

poftet cognofcete vlti-

, qu6d ens inquancum ens , eft obicadzquatum intelledus noftri , & fic cx natura intelledlus>vtpatet ind.i.q.y& d.ij>ri-

dum

M/icrgoex putis natutalibus potcft cognofccre

Deuni fub ratione SolutiOiDicas

Deitacis.

quod

ifta

(lacu ifto t)on cognofcir fe iiuui-

&

habet ens inquani ijm cn;,pr obiedo fibt ada:quato, ergo poc;eft nacuralitet cognofcere ais, inquantuin ens-,ncges hanc confequcmiam. Si icerum dicacu>- ,Scotus tn prima qudfitone pro' logi , dicic qiiod cui naiuialicet nota eft aliqua

notum

eft obii

6tum

il-

potentix ciitn ergo incelleiftus fcpiratus naiuralitcr cognofcac fcipfuni lub ratirtnc prolius

,

& diftiniStiflima

ergo naturalicer notunt fit eius obiedum adiquatum ; Dicas quod iftapropofitio debet fic intelligi,qu6d fi alicui noca eft aliqua pocencia fub tatione diftinda,& fub illa ratiopria,

eric ei

nc,qua eric

;

ens inquaniijincns, ciim

rcfpicic obietflum

adacquatum.ei

notum

taleobic^kumiliccc ergo inrelleiius fepara-

tus cognofcat feipfum (ub rationediftin^iffi.-

ma,non tamen fub

illa

ratione,qua tefpicit cns adzquata.

ratioiie

X

C U I V. Scocus in prima q.prologi , dicit qu6d

int
lcftus eft fiifficiensprincipiumprodiiccndi co-«

gnirionem ifto

fui, nifi

impcdiacurjmodo pro ftatu

incelled^us impedicur cxire in cognitio-

ncm fui fub

rationcpropna, quia pro ftatu ifto lantum moucti k fcnfibilibus. Huius oppoficum victetut babete in eadem qutfHone

natum

eft

prologt.vhi dicit,

qu6d Adam potueric

dilfin£lc

cognofccre natutam fuam fn ftatu naiur»

hoc

naturaliter

fedfinis naturae

;

Solutio

;

,

&

igitut fineni iliius naturar,

hiiman*

oft

Deus-, ergo

potuit nacBralitcr cognofcere

Adam

Dcum.

Dicas » pofito quod Adam pocognofccie naturftm fiiam

dfftindlc

Solutio. Dicas x}uod etfi anima fit inrcllcA,uiproprio perfcdc przfcns,ci^m fintidcm rcaJitet ,non tamea eft prifens in ratione ob-

abfblutc

X U.

fimul.quod in-

quodlibec conrencum lub cntciquia ad cognitionem obiedi non tanrum tequiritur poccntia,fed ctiam requiritui prxfentia obiedi,vel in fe,vel in aliquo reprxfentatiuoi& eiiam requititurquod tale obicdlum concurtac adiue ad cognicionem illamjciim ergo dicitut,ince!!et!tus

tuerit

ic^i intelligibili$i& ratio eft,quia Deus ftacuic

ftant

habcat cns inquantum ens,pro obiedo quod nacuraliter non cognofcac adxquato ,

telle<5^us

tjue.

Sfott Qpcr. Tom.

videtut concedere,

quod

,

inquaiitum eiis,fub

q. prologi »

, ,

inquancum cns , pro obie<%o adxquato,natucalitcr pollet in qiiodcunque ensi& fic nvuraliccr polTet cognofccre vltimum fincm.Huius oppoficum habct in §^odlib,q.\^. haberet ens

pote.-)tia,ci naturaliier

Scotus inprimdy tf.prologi dic!tqti6d quili^ bec efFcdus dependet a qualibet pcrfecaula efTeotialiter i igituc agnolccns dependenciaai eftedlus ad caufam nacutaliter,potcft criam naSolutio. Dicas

refiondendo ad yiuerroem

cedit ipfe

Scotus vtprimofent.dtft.^o.& in

vnum

i.tiutiJl.prologi

mum finem,quod eft impoflibilei& tamen con-

iftin£fce,quoniaro genetat fidem.

ric

I

Scotus in

,

non tamcn

fequitut

quod

natii-

cognofccre fub illa ratione , qua ordinatur ad vltimum fincm. Vel dicas , qnod aliud eft cognofcere nacurahter DDd } raliter

potnctit

illam

,

Contradidiones

596

Deum cflc vltitnumfinemj&aliud ipAim Dcum cognofcere in fe liceteigo Angclus non poflit cognorcetc naturalitcr vl-

Solutio;Dicas primo quod

*>aturalitcr 6ft

timum finem

diftinftc,& in

(c,

Dcum

puta

Xatione Ucitatis.vt habct Scotus »« ^.14. fortc

tamen

g^uodltlf.

non tamen Angelus

iiaturalitcr;

Dcum

4tlam potucrunt

,

naturaliicr in fc

ncc co-

giiofcere>& diftintHmcc intuitiue, ncc abftra-ctiup.

C X L V. Scotus in primxqHJtjl.fralcgi vult cjuod ens, inquantum cns.fit fubiedlum Metaphyficae:hoc ctiam vult

in ^.d.c^i frirni

,

Q- tnfua Afctaph.

hocellct vctum, igitur intellcftuspoflet na-

cognofccrc quodhbct contenrum fujj cntc, quia pcrfcdbus Mctaphyficus pcrfciStc cognqfcit fubiedum Mctaphylicx ; etgopcrfefte cognofcit cns inquantum cns. Huius oppofituu) habet in prima tiiuJi.prologiy\hi6icitc^\i6d licct cnsjinquantum cns,(it obieftum adacquatupr intclicdus noftri , non tamen poteft cognofcerc , ctiaminteiledus fcparatus,naturaUter cns , inquantum cns , obieftum efle adaequatum potcntix tamen dicit in i. qazft. turliter

;

&

Mctaph. qupd ens inquantum en$
:

eft lubie-

,

ergo

(5tum ajarquatum intelledus;igiiur

eft

fi

obie-

natura-

liter potcil cognofccre cns inquantum ens,crgo naturalitcr potcft cognolccrc qnodlibct contcntum iub cnte fcd Ucus continctur fub

Deum naturalitcr.

Solutio.Dicas quod

eomodo,quoquis

cftpcr-

fedus Mctaphyhcus ,co modo cognofcit fubicCtum Metaphylici:&: cum pcrfcctus Mctaphyficus

vciletur ptacipue in cognitionc valdc

vniLicifalium,ide6 Mctaphyficu^ cogi/ofcit ens

inquantumcns, dcmonitrando dc ipfo pafliones vniucrfalcSjfiuc mcomplcxas, vtt/««w, boK«/«,vfr«r«,re.«,&c.fiue difiunftas

\iaiiui

,

vel

vnum^vct multa: t|u6d pctfedus Metaphyficus

poteniia,ft'ittum,vel infifii(ur/t

cor.cedas igitur

,

;

cogiiolcit cns iiiquantum ens , efie fubicdlum Metaphyfic2E,non tamen quodlibct contcntum

fub ents:& dum dicis,quod eft fubic£ltum|ada:quatum Mctaphyfica: , eft obicdum adc-equa-

tum intellc(ftus;Dicas quod hoc non cft vcrum quo ad omnia eft ennn verum quo ad hoc, quodficut fubiedlum Mctaphyfics cft com;

niune ornni cnti

rcali,

& prajdicatur in ejuid dc

faltem eft prsdicatum vniuocum ; Cxc obiccVum intelleftus , lcd non cft vcrum quan.tum ad hoc,qu6d ficut c|uodlibet cns

;

quod Do(ftor

inprima,^uiejt. prolegi

non

,

abfolute,qu6d effcdus dciJucii incrrorcm

fic

qu6d

vidctur poflc concludi

primo

entc. Dicas

,qu6d

illa

fi

condudit contra Philofophos , oportct cOnccdcrc nos pet efFc(5tum polfe cognofcerc demonftratione quia primum agere contingendift. 2.

tcri& in hoc

non

fitJi

ejudft.prologi ,\iAct\ii

contradicit,quia»«/'r»»w4

tantiim loqui fecundCim

opinioncm Philofophotum

& in d.l. abfolutc

,

loquitur contra Philofophos.

C X L V H.

^

Scotus in fcctmdfi,d.\.q.i.& d.S.primi.q.^. d.^i). conttadicitPhilofophis, &probat contra cos, quod Dcus ad extra agit contingenter ,

&

hoc cv effc^ftibus.feu cx caufis fccundis. Huiu* oppolitum dicit in prima quift.prologi , vbi dicit quod ex cft"ci£tibus probaretur qu6d agit ncccl!ari6.

qu6d Scotus in illis ; Dicas non qu6d fenfcrunt PJi-.lofophi

phis,&: pra-cipuc

fr»w»»>quaf proccdit

&

ab

cfff
,

fcd

quod naturaiiter in via vcntatis eflct tcnendum. In prima vero quaeftionc proIogirecitaC nqn cife tenendum,fed quod de fa<3:o tenuctur. VIII. Scotus dicit qu6d Metaphyficus dcbet confidcrare omnia in vniuetfali huius oppofituin

CXL

;

habctmulti ScotiftaE,nempe Viguetius,&Bargius , qui tenent Metaphyficnm deberc in par-

omnia confiderarc

ticulari

cuius oppofituni

,

tcnet Do€toz inprimo Aietaph.q.^. SoliitiojDicas

qu6d Scotus

ibi

commurem

in

Metaph.ink-

opinioncm,ctiara quamuis

non tamen illud quod in patticulari

ad illam partcm dcclinci

multum

ponit,fcd

,

confideret.Adduco multa loca Scoti ftionis collateralis

1)'). vbi dicit qu6d aliqux non polTunt folui aPhilofoilla, qux accipitur d^. 39.

locis

Solutio prob.it

auiftoritas eft in ^.quaft.prologi infineillius

habjt d.i.q.vlt. CJ d.

dc

ratio Dodtotis

Metaphyficx.

illarum rationuin

fed

via naturali

exprefse

fitum habct in q.i.d.i.primiyvhi probat pcr cff'.(ftum primum ^gcre contingcntcr. Hoc idem

,

pofliimus cognofccrc hanc proptietatcm

inquaiuum cns , eft obiedum intelle(flus quod fimilitcr quodhbet cns fit fubic
natur^ad extra eft caufarc con(ingentcr,& adoppofitum huiusdicitquod ctfcftus magis ducunt in errorem.Huiusoppo-

dicit

hoc tantumdicit fccundum opinioncm Philofophorum;& fi dicatur , Philofophi fupponunc ordincm cflentialcm caufarum ; crgo pcr rationcm DoOiomd. i.pnmi poirumus cognofcere primumagere contingcmet per effe(Stum}&

quitur

Scotus in prima quAsh prologi dicit qu6d

& fc-

voluntatem crcatam totalera elfc caufam fui non concutrcnte prima caufij,tunc ratio Do(5toris d. i. non probarct Dcum agete contingenter fupponit crgo in illa ratione volunt.item creatam dependere \ ptimo entc tam in effe,&c conferuari,q\i!im etiam in agendo;& quod voluntascreata non fit totalis caufa fui a(5tus per rcmotioncm primx caufac. Dicas teriio

&

proprictas ptima;

qu6d

aiftus,

:llis,vel

CXLVI.

,

contingcnter non poflct probari primumagerc contingentcr. Dicas fecund6,qu6d fi tencatur

;

entc;ergo cognofcit

primam

cundam;& idco d negatur ordo cflcntialis intct primam,& fccundam caufam , pcr cffc(5tura

potcft naturalitctcognolccrc

;

Adam

raHo ptobat

illa

agerc contingcnterjfapponendo

fitordo eilcntialis intcr caufam

fub

iplumDcum , viclaic vilum, eflc vltimum Hncm & fone etiam hoc poiuit cognofccre

fi

primum

:

vbi

,

ait

;

&

prim» qu£-

quod Geometcr cx

tcrmiojsconfusc cognitisformat fibi propofiprobatur pcr eandcn , ncc notam a Mctaphyfico , fed ipfe Metaphyficus tiones per fenotas

eandem

pctfc(ftiijs

cognofcit

:

quomodo

cccc

Mctaphyficus confidcratinpatticulari. Sccunda eft in primo , dift.i. ^.4. vbi ait qu6d Metaphyficus confidetat ad quod gcnus pcrtincat linca

,

&

quod

confidciat iftam

tinea efl

,

fpecies quantitatit difiin^* contra corpHs

fuperfictem

>

fed

hoc non

facerct

,

,

nifi

& in

partici!

Scoti. particuktl confideraret. Tertiaeft inftcundo, diflvitl. i,. qnifl. I. vbi dicit quod cqijinitas in fe

noncft

vniiierfalisjnec particiilaris, nec vna,

nec plurc>:&

&

(!C

Tk-

cxprimitur per definitionem;

CXLIX.'

& quictis.ty quod a^iliuo intrintc-

natura dicitor de principio

Huius oppofitum habct

co.

motu

infecu/ido,

1

dtfl.

8.

tacionc,

quando

;

ad quictcm tcfpc^lu centri. Dicas quod quamuis natura fic dc-

ab

uam

alio,

Scotus

in quarto,diJiin. 49. fubtiliter

cx puris naturahbus

attingere fqslicicatcm^ad

quam

probat

non

poteft

ordinatur.

Hu-

cuius non

dicas,

&

quod fubicduni

Arguit Gregorius Ai>minenfis eft

etl diuifibilis in

duo

Ljnca re-

fic,

mcdia;ilia diuifibilicas

propria patlio lincx redaf,cunc ficivcl habet

illam diuifibilitatcm adku.vcl potentia:non ptim6 , quia tunc Deus potTet faccrc lincam finc ;

non (ccundo, quia quando

abfurdum. Dicas quod ratio

etTcc

non

nulliu'$ eft

vigoris,quia di-

eft aliqua les

pofitiua, fed eft tantum negatio vnionispattiutn, dato quod

&

fit alia rcs.

non

Dicas

,

quod

cft alia rcs

refpediua,

Ciim dicitur,ergo Dcus poteft facete lincam fine diuifibilitate > negatur conttquentia , quoniam Dcus non potcft faccic abfoluta.

abfolutum finc rclatione , quae dc neccfllcate confurgitex natura extrcraorum, ficut non potcft

facere

duo alba

fine fimilitudine,

& tamen

fimilitudo eft realitcr diftinda ab illis,6c in linea rcdla confurgit aptitudo ad diuidi. Simili-

non

fequicut, linea redacft in

uifibilis;ergo caufar

diuifioncm adlu in

turahter rccipi.

gatuiconfequcntia;

nam homo

;

primavcioquiftione prologi loquitur dcprincipio pafliuo naturaU poccft tccjpi, id

anima

cft in

;

& cum dicic,nacurahtet

eft, eft pcrfeftio,

ad

quam

ipfa

CLL Scocus in fdlis dicit

rcfolutione tertij

argtmcnti princi-

qu6d muUi adus funcde quibus

ig-

notamus an fint peccata mortaha,vchic Huius oppofitum habet in eiuarto, diftin.'^(). e^uxft.i.in corpore cptifiti , vbi dicit quod nuUus adtus cft perplexus in Icge diuina , ctiam quocunquc aiSlu proprio pofito;tamcn non manct aliquod peccatum mortale, perquod ficpcrplexusjergo cognofoi dcbctquodlibetpcccatum morcalc. Solucio; Dicas, quod Scotus non affirmat fcd daco quod fint hoc tamcn non fcquitur qnod tit duviafalutis;& fic.quoniam non eftdubia via

e|u6d cales aftus finc dubij dubi) bia

;

cx

,

falutis,

ide6 hirc dod^rina

cft fufficientcr tradi-

ta,& hoc cft.quod intcndit, quod hsc doftri-

na

fit

fufficicnter tradita.

CLII. Scotus tenet in

ftum continct cft

^.q. prtl. art. i.

;

Grcgorius dc Atimino quit; vult

fubie-

fuam patlioncm , &: Concra Scotum arguit

in 4. tjuafl. prologi

Scotusquod fubiedlum

fedliua patfioms

fit

,

in-

caufa cf-

ergo paffio cric alia rcs a fubiedlo, 4i ticfubicdum continebit paflioncm Jiftinftam tcalitcr k (ubicdo ,quod cft inconucnicns.

;

cum

,

poccnia dife

;

ne-

eftaptus natus

& tamcn non caufat a€tuin beatifi-

in fc.

Secundo arguit Gregotius ad idcm, aut tali? antcquam fit diuifaj

diuifio lecipiiur in linea

aut poft.autfimul. ,

quod quantitas

cft diuifibilis,

lineaautcmcftdiuifibilis.fcdnon prim6,(ic talis diuifio in nullo rccipicur ,quia talis diuifio nihil eft in fe

etgononioportecquacrcrc in qu<|

;

Secundo dicas qu6d

recipiatur diuifio-

,

diuifum ab alio dicit qucndam refpoium

qu6d

ctfe ica

,

duo refpedlus fundati in duabus partibus , ica quod vnus fuiidacur inparce A,Sc tciminatur ad partem .ff ,& c concta;& cum dicic Gregotius qu6d pallio cft alia les fecundum Scotum Dicas quodeftalia ves formalitcr,non autcm realirer. Vcl dicas quod cft alia rcalicas paflfio a fubiedo , fcd non alia rcs cumdicir Grcgorius qu6d etTc annihilabile cft patfio communis omni crcacurx crgo fi patfio funt

,

,

;

:

&

;

cft alia rcs a t'ubicfto,poccft

Deusfaccrc creacu-

lam abfque eo , quod fit annihilabijis. Dicas qu6dquando Dodlorloquituf dc paflIone,quae cft alia rcs a fubiefto,

quod

virtualiccr

condicio fubiccli

beatificati

Dicas primo

pocentia nacurah rcccpciua.

linca

diaidererur,caufarec diuifioncm in fc ipfa,quod

rer

Sohitio j Dicas qu6d in maleria dc Bcatitudincloquitut de ptincipio adliuo naturali in

•

ali-

ejfe

iusoppofitum habct inprima ejutfl prologi , vbi dicitquod illa foehcitas cminencet poteft na.

mu-

propuIIul3tiua;& illud,quod pulluiat cft ncccflcrcahter diftingui ab illo.

uifibilitas

quod homo

,

,

habeat cf

non

tclcm, fedinicndit tantumloqui dc principio aAiuo natuiali intrinfeco quodcijque fit illudi ficut dicimus quod grauia non tantum dicuntat cntia natutaha , quia habentnacuraleminclinationem ad motum , quietcm ; fcd quia habenc principium ctiam inttinfccum tui motus,& quictis.

CL.

Vcl

prarcctreiit.

diuifibilitate

&

qux ablhahit a mocu

& talis non ett uccclfe quod

ab Ariftotele dicatur de principio paffiUo ; iionnegat tamen quinetiam poflit diti dc principio aftiuo.Vcl dica5,qu6d Dodoiin prima ^uift,prologt,non intendit exponete Antlofinita

,

lahs produquacdam cft

;

dicitur caufa ctFet^iua palTionis, accipicndo ef-

&z

Solutio

diftindum

feiSlum teaiiccr diftindum

naturalcm inchnationem ad motum , &: quictcm, vt patet dcgrauj , quod natuiahtcr incli-

motum,&

non cum

Phyticalis,qui:

eft

motum,& mutationcm,&

Mctaphyficalis

fcdl

,

dicitut ctTc

Vcl dicas duphcjrm ctrc

&: mucatione.

caufam etfcdiuam, quxdam

didum Ariftotehs fic, quod natuqua eft principium motus & quietis.dicitur de principio pafliuo , quod fcilicct hnber vbi exponit

t»,

ttatur ad

,

cic effc
Scotus i>i prima qttxfl. protogi vidctut expo«ere Ariftotclcm i.Thyficor. vbi dicit ,quod ilta

quod fubieftum

caufa effedliua fubicdli pullulaciua

agit pcr

coiifideratur a Metaphylico.

naturaeft principium motus

597

Solutio. Dfcas

rcs.cuiufmodi

enim

nihil cft

eft ,

loquitur dc

vifibilitas

quia

,

talis rclatio

illa

,

quic cft

annihilabilitas

tcrminatur ad

nihil.

Tercio arguic GrcgorjusjNulIa crear ura conaliquam rem virtualitcr ergo ncc fubic-

tinci

;

dbum paIIioncm,quia caufa fccunda non producerealiamrcm,quin

poteft

& illacaufcturctiam

a Dcopartialiter.

Dicas c]u6d non loquiturad propofitunvquia

DDd

4

Sco

Contradi(5liones

598

Scotus loquitut de continentia vittu»li !n fj^ Gtcgorius loquitur dc continentia cognito;

&

virtualiinefrereali.

Quafto arguit GrcgotiuSiSi fubicdlum Con,; crgo Deus poilct fa-

creatura

continct »(3:um ridend^

cfTe lifibilc

;

quod fubiedum non contiHct notitiam paflioni$,vt caufa totalis, ita vr nuUa ali) Dicas

,

caufa concurrat, fcd ficcontinet pattialitcr,ira

tinct pafifionem efFeftiue

quod

ccre paflionem fine fubiedo , quia potcft fupplerccaufalitatem cuiufcunquecaufac fccunda:,

Dco. Similitet quando cft aliqua pafsio connotatiua, qux dicit relationem, cuiufmodi cft rifibilitas,& huiufmodi non potcft haberi , nifi prxcognofcantur fundamen-

Dicas quod fiibiedum in refpccflu pafliouis

Vnoraodo,

duplicitcr confidcratur.

Alio

cfFcdiua cius.

modo

vt caufa

vt habet neccflTa-

,

riam habitudinem ad fubicdum , tanquam nd roceptiuum;tunc dicas quod bcnc Deus poflct fupplcte caufalitatcm cuiufcunque cauia: C^cundae

,

tamen rcmancrct

&i ad paflioncm

illa

habitudo fubie-

quae fcmpcr maneic

,

pofito

,

Qujnto atguit Gtcgorius; Sphiticitas

eft

(>a01o decocl6,&^fttis dcmonftrabilis ,/ecHndo

&

tamen coelum non c«h^ex.comTnen.xi.& 48. caufaefFediua fua: fphsricitatistcum illa fit sctcrna , & rcs stcrnx , fecundum Ariftotelcm non habcant caufam agentcm.

cft

Dicas quod fiibicdlam non ,

& dato quod

/equitur

propria cau-

adhuc non

;

quod «tcrnum non habcat propriam ,

qux

njm

SEterni. Alia

caufa duplex

eft

producit cfTedum per

mutationsm

vcl per

eft

propria caufa

fit

caufamcfFciSliuam, eft caufa

tum

Non vult ergo Do^Slor quod contincat vittuaiiicr nociciam alqu6d nihil aliud concurrat ab illo, fcd

Sc terminus.

obie^ftum terius

,

fic

habci detcriDinatam caufalitatcm refpedlu illius;& primo.quod a nullo poteft fuppleri nifi fic

foi te

Dco,&

ii

fic ruit

ratio Gregorij.

Odauo

{abicQiQ,

fa

eius caufalitas partialis a nullo pofljt fup-

pleti, nififortca

,

&

hxc non

,

Vi>a

eft alicuius

eft,qux producit cfFc(3:um

motum,& mutationcm

;

motum, non pct

& haec poteft cfTe

ali.-

Et aducrtc,qu6d fetnpct Gregotius fupponic quod Scocus tcneat paflionem .cuius xtctni.

quod cft ulfum , SiC propnc caufa cfFedliua,

aliam rem eflc a l^ubic^o

>

qu6d fubiedura fit nunquam cogicauit Scotus.

(• atguit fimilitcr

in prologo,<jUit(f.

contra Scotum

,

notitiaintuitiua alterius

rci,

ncc notitia intui-

ciua vniiis rci continec nptitiam abftraftiuam

huc non;tum,quia

alcerius rei,&

diua non

fic

contineretut virtualicet in fubicfto

fi

;

,

•primo continerc

tum

;

abftradtiuam vnius

rei

confcquens

quia multo minus per ,potcft haberi intu;ciua ,

alcerius,quampcrintuitiuam,& fecundum noi) cft pofsibilc , aut intuitiua vnius continer abftra(5liuam alterius;& hoc non, qnia vcl abftra-

communcm

(Sliuam talis

&

conft;f

m;& hocnon,quia

etiam ab alio potctit caufari,yelpropriam,

diftin(5lam,& hocnon,quia nulla

habcri

nifi

calis

potcft

pra;habita intuitiua ciDfdem rei,aiit

quia abftraiStiua vnius continct abfttadiuara

iam di-

caufiis

«aas.

Dicas

paflio

tunc im-

notitia abilra-

poccft efTc prima,necper

al(crius,& hoc non propter

4)uod

Sexto.Alphonfus Tolctanus

aiguitetiam Grcgotius fic,quia fi fubie^Stum vinualiter continct pafsionem , aut notitia intuitiua fubie^i coniinet nocitiam incuiciuam pafsionis, & hoc non quia per nocitiam incuiciuam vniusrci , non poccft habcti

,

quod

notitia intultiua fubie(fti conti-

net noticiam pafsionis,

& cum dicitur

,

notici*

non caufu notitiam

pcrfctSlius contincrct perfc^ius,(ed boceft fal-

incuitiua vnius rei

fUm;ergo& quoddicit Scotus. Dicas » quod tatio Alphoqfi nihil concludit, nam non valet, maceriaeft informabilisaforma;ergo forraacft cius paflio:ficut non valct,

Dicas,quandovna res fcotr fum eft ab alia.fcd non quaiido unt vna fcSjficut fubic(Sum, &paflio;& l:cc-t fubicdii prius caufet noticiam fui, & imnicdiatc , camen mc-

forma

informaca matcria ; ergo maieria eft fic nonfequitur, imperfcdius

diatc vna

dicatur,pafIiocft prx-

ftra(3:iua,

cft

eius paflio:

&

continct pcrfc(fliusi&

fi

tiuain alicrins

intui-

rci.

f

i^is

cum intclleiSu r aufat noticiam

intuitiiiam

,

ica

dicendum

quod fubicdi

paflio-

dc nocicia ab-

cft

noricia abftra(5liuapar-

,& cum

dicatum.quod eft perfc(fHus fubic(fio,quia prxdicatum habct rationem fonipx. Dica$,qu6d pafl[io, vt prxdicatum,eftperfeftior fubie(3:o , fi autem coi>fideraturin fe , vt

notitia intuitiuu alicuius rei

poteft partialitcr

pullulat a principiis fubie(fli

caufaie notiiiam intuiciuam

fui

,

continet virtualiter paflioncn

cft.gerfedHor fubie^o

,

&

fic

&c vt fubic(f^um ,

fic

paflio

non

nihil concludit

contta Scotum.

Scptim6,Guillielmus Occham arguit contr» , Sc probat quod noticia fubiedi non

contineat virtualiter noticiam paflionis

,&

cft

argumcncut^i Grcgotij de Arimino; omnis notitia prim6 contipens virtualiter aiiam nocifine

,

omnemaliam notitiam, illa habcri non potcftj fed

con^inet prjm6

qua

caufali(er

notitia fubic(fli

tur.noritfa intuitiua fui

non

fic

continet nptitiann paf-

uam (5lu

gorij.

,

firoilitcf

titia fiibicdli

;

primum

illuminabili radiofi;

fubic(Sbp

,

diftin(Slas a

vt cfreinformabilecontinec

diftindtam a materia

,

cflebcacificabilc

formam conno-

facbca(itu4>nem; vt rem diftindhm aracionaii

,

,

& abftr.r(Sli-

cft

,

& & Ck foluitur fatio Grc-

arguit Gregorius,qu6d no-

contineat vircualiter noci-

& id duobus cxemplis manife-

poffe caufare calorem in corpore

& calcfa(flibili,cft paffio corporis

fccunJum

paflio rheubatbari

rum

hominis,iftx funr paffio-

non

:iam paffionis ftac

,

^

Nono

calefaiSiuum

& ccunotant tes

no-

poteft caufare notitiam fui abftra(^iuam,

eirc beatiiicabllccft pafjio racionalis crcaturx;

pes connotaciux,

diciV

potcft caufarc

altcrius, vt cffcntia Angcli in fuo intelle-

fionis, quia effc infprmabilc cft paflio materixi

pffc lifibilc cftpaflio

non

titiamabftra(Sliiwmalrerius,hoc cftfalfum.quia

notitiam intuitiuam

Scotum

riam

notitiam paffionis

tialitcicaiifat

purgaciuum qholerx eft &addii quod quxlibct ha-

eflc ;

immcdiac^, fciUcet,omnc tadiofum eft , & omnc rhcubarbarum eft pui-

gatiuum choIerx:&tamen notitia corporis radiofi non ^ontinct primo notitiam paflionis» qoianoncontiiiet primo notitiam colorum. Cimiliternotitia fheubatb:
ScotL quod

599

condderatur dupliciter,prirnd,vc eftquid ab(olutum,vt purga-

f>rimam conditionem, fcilicet contineri yittuaiter.Sed tanttira habet obicdlura ptim^ notu^i

tiuam cholcr2,not!tia ip(ins paflionis non dcpendet anotitia cholerse (i
ens infinitum.

Oicas>

pafllio rubfedli

CLVL

:

relationcm , tunc non potefl haberi cognitio paiConis , nifi cognofcatur fundameiuum , 8c

tcrminus , attamen fubiedum habet dctcrminatamcontincntiam, quar a iiulo hippleri potefl, ptsterquam a Deo. Simii tcr& ficognitiu cholera» requiratur ad cognitionem paliiunis theubarbari non ex hoc ,qu6d riicubarbarum contineat virtualiter cognitioncm cholerxifcd Iblum fequitur qu6d non prsehabita notiti* cholerz , non poteft imraediate habere noticiam rheubarbari perfedam , & iic fubie^um erit cauia partialis fuz paillonis , non tota> lis , cum prarrequiraturnotifia cholers ; fic dicendum ad fccundum excmpliim , hoc rc-

&

&

&

quiritur intcr paiGonc),

ncm:& cum

dicitur

tiuum cholerz

Aiuum,

qus

includunc rclatio-

rheubarbatum

,

e(l

purga-

& corpus radiofuni eft calefk-

,

func propontionesimmediatz;refpon'r

deas negando cxemplum

vel dicas

,

:

hzc


inimcdiata

nocum

femper ignis

non

erit

ignis eft calefa-

;

ejuteftione dicit qu6d vino Beatorum circntix diuinz noneftTheologia, fed notitia incomplexa. Contri notitia complexa eft perfeoftra,qi4aE eft notitia compjcxa, eft pcrfedior vifionc Beatorum , quod eft fal-

lura. ; Dicas qu6d comparatio debet fieri vniuoco,non autem in zquiuoco, fic abincomplexo ad incomplexum , non aucem ab incomplexo ad coraplcxum. Similicer dicicuF quod Beaci h^bcnc ambas nocitias,fciIicct complexas,& incomplexas & vifio beatifica ambas

Solutio

in

,

includit;nec Scotus dicit

illa vifio beati-

totalis

fit

;

C L VI

l.

Scotus dicit idcm efte fubiedura Thcolo^is noftrz , articulorura fidei ; fed articuli hdci

&

non funt de cntc

iniinito

qu6d

tione entis infiuici

calcfacic appofito combuftibili,

Theologiz noftrz.

pcr experienciam,

eft

quod

incomplexa , fcd illa quz eft incoraplexa.non eftTheologia;fimi|iter illa vifiq eft intuitiua huiufmodi non eft Tbcologiat quam habct Theologus, fica

duphcem

propofitionem immediatam : qua:dam ci^ immcdiata perexpcrienciam,quxdam ver&fimelle

plicicer

ScotHS in tadem

non

;

igitur

Deus fub

ra<

potetit efie fubic(5tura

not« per fcnfum,vel per cxperientiam , immcdiate; crgo funt fimplicicer & abfolutc immediats ; negatur ifta confequcntia.quia quo ad (enfum aliquid pracdicaeum eft imjtiediatum de aliquo fubicfto,

Solutio ; Dicas quod articuli fidei funt de cnte infinito przfuppofitiue,ieJ non prim6,quia

quod

qu6d idem fit fubicilum Thcologix noftrz & in fe tamen eft prim6 notum nobis pct quid primx veritates Theologiz noftrz demonftratur de fubie£lo,fcilicet cns infinitum.quod non

fed

fcquicur,func

&

tamen

fimpiiciter

per rationem forraalem

inha;ret

iili

fubiefto,

illius fubiefti.

C L II

Seotus i» 5. tjuafi.prolap, dicit quod fubiccontinet virtualiter, partialitcr notitiaro

Aum

oppofitum habet tn cadem quzftionc.vbi dicit quod fubiedum virtualitet

pal&onis. huius

totiliter continetnotitiam paflionis.

SolutiojDicas

quod

cotuineri virtualitcrto-

Vno modo q«6d ,

totilitet contineat notitiam padlonis

non

,

&

fic

Alio raodo quod contineat habitudinem neceftariam padionis ad fubintellexil Scotus.

ledum

;

Sc fic intellexicqu6d

net vircualiicr

totaitter

,

nem,id eft, notitiain eSe&ava.

,

&

fubiedum coptiadaequate paflio-

neceirariae habitudjnis

a4

Scotns dicit qu6d Theologia noftra eft de , dc quibus cft Theologia in fe ; crgo idcra

his

fubietflum erit in h>c,& in

quod

non de

eft

de

pro formali

fe

;

fed

,

fed tantura dc his,

tot,

Scotus dicit qu6d Deus fub ratione infinitl fubieftum in rhcologia noftra. Huius oppofitum habct in tertiaqut.fi. VniuerfdtHm, vbi ^«ii«;ens

fubic6io prxfupponitur qutd

,

&

veto infinitum quarritur in tcrtiaqui-

ftione prologi

;

igitut

non

poteft circ fubie-

,

&

fi

Scotus qutflt^.frologi dicit qupd Theologiji in fc,vt pcrficic intellcdum , poteft elTe de omnibus fcibilibus.quia fcibilia (unt infinita.Probatut antcccdens , quia fcicntia de hominc,

&

homo

,

vt eft in gcnere Subftantiz, cft alterius

fpcciei ab

Qualitatis

hominc nam ;

;

i fcicntia dc

Solutio ; Dicas qu6d quxritut non vt dcraonfttabiledcDeo ,fcd vt cft ratio formalis. Et notaquod Theologia noftra non haber pro-

de hominc

,

pro matc-

faltem negaciue.


pric fubicftum pro formali

etfi

conceptum , dicit tameq non affirmatiuc, & pofitiuc,

CLVIU.

cft

qu6d de

Dicas qu6d

;

dicat aliura

fcBlicitate.

CLV.

dicit

non

riali

fe

^ux nobis expediunt pro

,

de

qqot

Theologia in

fubicdlum , (ed tantum primo iTotum Sed diccs dc fubicdo przfupponituc quid, & quia, fcd cns infinitum non prxfupponitur ; crgoensinfinitum non eft (ubicdlum; Dicas quod dc fubicdo , fi non prifnpponitur quid rei , przfupponitur tamcn quid nominis. Sed diccs,magis notum eft Deum c(Ie,quam infinitum cfTe ; ergo ens iufinitum non cft fiibieAum;Dicas qu6d etfi fit magis notum, non tamenprim6 notum,de quodjcantur veritates,& cognofcantur,&: deraonftrencur in Theologia, ficuc ens infinicuro. Ec ciim dicunc aliqui,qu6d idcm eft direre , Dcus fub ratione Deitatis , fub rationc entis infiniti ; cft fubiedura iii Theologia , quia fecundum Scoium in(initas cft modus intrinfi;cus,qui non dicit alium condicitin:

nobis.

ccptura a Deitate

illa.

noftra Theologia

his.de quibus cftiila in cft

;

&

CLIV.

Solutio;Dicas

Infupcc

infinitum.

,

I.

taliter contingit duplicicer.

omnes prxfupponunt ens

dicas,qu6d Scotus non tenet ens infinitum eife fubiedum Theologiz noftrx quoniam volt

quia non habct

fi

homine

fit

fcientia cft in generc

ergo fcicntia dc ,

&

cum

homine

alia^crgo erit alia fpecies

fcietia fcientiz

fit

quoddam

eft alia

fcicntia fcicntiz ;

& cijra

fcibile,habct aliam

fcicntiam altcrius fpecici ab ea;crgo,vt fic,proceditur in iufinitum. Solutio.

6oo

Contradidliones

Solucio

i

Dicas quod in adibiis intellcdus

non tamen omncs ad argumentum Hcgaiuc

infihituiu

clt pioce(l'u$ in

adlusdifferunr,rcd

illi

i

ijmihiudo incerhomificm &c fcientiam luam;

& incer fcientiam fuam

lcientiam kicntiat:

, iSi

qnoniam

obieclutn fcieuti^dehomine cftfub-

flanria,t5c

obic-ftum lcienuae

in omiiibus infcrioribus

non

geiicns,.?,:

cft tjuaHtas

&

,

diffcrunt (icut

Diccs. in numcris

& lic

,

ficfunc ciuldem

duo

& riguiis

eft

principia.

procclius ia

appofuionem vnius iiunicri numcrijied quocunquc numc-

inhiiitiim, quia pcr

variaruf (pecies

ro dato palfum apponere in figuus ii

qiira pcr

,

vnam vnitatem,

lic

appolitioncm vnius angu-

quo-

variatur figiira (ccundCiin fpccicmjfcd

,

cunqiic angulo pofuo

gukmi ergo cft quod ifti niimeii ;

&

& figuis

non

variati

diftc-

runt fpecie eflcnciaii , (cd lantiim accidcntali, 8c Gc non cft proccluis in infij)uum iu numcris, ik figuris in

juam

rotus

cntitate

niinima cjuaiuace

fic igitur

;

jneri, (Sctalesfi^gurxtiali,iicut

& perfcdione

,

,

quo-

pioccirus ininfinitum rccedit a

illc

dicitur

quod nu-

nondifFcrunc fpecicelien-

bicubitum,

&

qu«noa

tricubitum,

CLIX. Scotus >«

qmrit,

^.<^itxJl.collaterali prologiyvbi

in fe ,diftmguic fcien-

liamjvcderiniturab Ariftotcle C.Ethuor.cap.^. a lcienti^,qufc dcfinitur ab Arillotcle

i. 'Pojier.

argucndo contra Thomatn Anghcum fophus

6.

Eihtccap.j.

fe

,

Philo-

rcmittit ad conditio-

nes pofitas in primo Pofteriorum dc fciencia;

&

ibi exprcfsc dicit

qudd

icicntia cft nccella-

lioium , & corum , qaa: non contingunt alitcr fc haberc; crgo non cft bona talis diltinaio. Solutio Dicas quoad illai« partem kilicct in Ethicis, vbidicitur,fcicntia cft habituscon;

clufionis per

vnumfcimus

dcmonftrationcm acquifitus, ,

non diftinguuur

,

qux notantur

qiio

a iciciuia dc-

clarata in i.Poftcr. fed diftinguitur

uia

quo ad om-

in Ethicis de fcicnua,vt

continet fciliccc opinionem^ilk fulpicioncm.

Scotus

dicit

CLX. m eadem eju^jt. 4. prologi

tingencmm, liucnotuia non

dicit

quod

Thomas AngliciiS.fi ,

fic

fcha-

vt intclledus

principiorum.dc ratiooc intellc<5lus priiicipiorum eiret polle gcncrarc fcicntiam vcram ; crgo ex contingcntibus poiTumus dcmoniharc pro,

qaod

fallum.

cft

cft magis ne» habitus fcientificus ,prirno

Prstcrea habitus principiorum <e(ldrius,,quam

fit

crgoTheolagiacontingcntium eft magis nccclTaria , qu^m fit Tlicologiancccllariotum,quod eft fallum.

jPoy/enor«r«

Solutio

;

;

Dicas quod ScQtus non vult qtiod

Theologia contingcntium

fit

fit

nam

fimilis illi,quam fcientia

qux

;

ftac

quod litlcienCia,quod ncgacScotus.

SolucioiDicasqu6d Anftorelcs lantum cniimerauic habitus naturaiiter acquifibilcs , non

auccm oinncs enumcrauit , non agnouit.

fic

hunc habituin

coiitii)geiuium

C L X U. Scotus in reJponfoneadprimumargtmenMm rattoi/etmiatn 3. ^.prologt , dicit quod fubic«fluin aluuius fcicmia: pcifcdiori modo cognolcuur in illa lcientia , in qua cft fubicduni, quam in alia, in qua non cft fubieaum ; & fu-

perius dixit inetria,&:

quod iiuca eft fubicaum in Gcotamen in z. a. prologi,& 1. difl.primi, quod Mciaphyficus perfcdiori uiodo

dicic f 2. cognofcit lineam, qiiam Gcomctra.quoniain .

SolucioiDicasquod liibicdumeft nocius in fcicntia.cuiuscftfubiec^um ,quam in fcicntia, cuius iion eft fubicdtum.comparando fcienciam particularem ad particularcm.non licicntia particularcm comparandoadvniucrfalemadquam ftat vltima rcfolutio ; fic Mctaphylicaeft fcicntiacommunis.idco poicft perfcdtiori modo cognorcere Iii)carn,quam Geumctra.

CLX

1 1

L

Scbtus dicit quod perfcdkiHImusconceptus,

qucm

Deo, eft Huius oppofitum habct inprimo,diJiS.e]it
cpuceptus cntis iniinui.

,

CLX

omnino fimilis quod maconclufionum,

principiorum cognolcitur ex terminis,ica notitia contingcncium habctiir ex licut notitia

nociiia extrcmorum. Similicer ficut principioium repugnat demondrari

habittii ,

ita

&

1

comp.t-

8. q. 1.

tantum conccptu? attributalcs pcrfcdior cft conctpcns boni. rat

,

intcr

quo$

V.

in '\.cj.proLogi, dicit

fubie£lum Thco-

logixnoftiffjrcilicct cns infinitnni ,nullam ha-

bcrcconduioncni fubiecti ;in finetamen iz dicit quod habcc ptimain conditionem

litc-

fcd

,

non fccundarn. SolutioiDicas,

quod

talc fubicclumfcientia?

prirnum nottim contmcre primam conditioncm ftai dnpliciccr. Vno modo refpcdu noftri, & fic nullam concincc conditionem jalio modo in fc confidcratum , 61: fic continet primain ccMiditionem. Vel dicis

quod

in finc litcra: lo-

quitur de vero iubiiifto Theologi.x in

fe

,

hic

autem loquitur de illo prinw noto,fcilicct infir nito,quod neutram habctconditioncm.

C L X V.

nptitiarintellcdtus principiorum,fcd gis

cft fapieiuia,

arceinorum; ncc opinio, nec priidciicia,ncc ars,ncc fidcs;quia cuacuatur in Bcatis crgo rc-

Scotus

quilm {cientii concUifionum.

jpofitiones vcfas neccflarias

quiiique ha-

eft

gia,ma"is artiniibtur intellcdui principiorum,

berct Tlieologia contiiigcntium

($,vbi

bitus jntclicduales cnumcrat;talis habitus con-

ptus eotis infiniti ;in dilh veto ,

notitia contingcntium, vt habctur inTlieoio-

Argiiitcontra

w

Arirtotclesw S.Ethtc.fue

Gcomctra non cog.iofcic diftindlc lincam , ad quodgenus pcrtinear.Vlcraphyficus vcio fic.

ilifFerunt>nifi fpccic accidentali.

*n Theologia fn fcifntta

fimiIit*iT

CLXL notujam contingcntium clle habuum intcllctftus. Huius oppoiitum hubct Scocus

polfum appoiicrc an-

,

proccifus in infiaituin. Dicas ,

&

contingcntibus , qtfo ad hftc cjrrit djjlcj aon quo ad omnia.

Scocus»/? ^.fohtt. tcrttjarg. prolog. dicit

quod

finis

v.<]. lateralif j,

(upernaturalis

non

in-

cludicur in ratione honiinis. »Huius oppofi-

tumhabcti»

i. cjutji. prolog.

diccas

quod

ii

petfecViIIime cognofcicut aniraa ,cogno(cicur

fua

6oi

Scoti. jfaa ordinabiliras in

lem. Solutio

bcatitudinem fupcrnatura?

Solutio ;

Dicas qu6d Scotus in

arg.primt q.itteralt^

i./bt. tertij

cogBitione naturali non tamen pofribili in boc ftatu, in quo non polfumus narnralitcr cognofcerc talcm fincm fupernatur.'Jcmincludi in rationehominis; inprimavero cj. prol. ioquiiut dc cognitionc perfcdla animx,qiKT tantum haj.

frolog. loquicnr de

(itum habet »«4.

quod

iftapropoii-

Huius oppo-

fpcculatiua.

quod Scotus non loquitur

abfolutc, fcd comparatiue

,

fcilicet in rcfpeftu

ad hanc, Detucreat prima enim culatiua,quam Ct ifta,D
cft

magisfpe-

quid a caufato ftcntia:

duplicitcr

ftat

eflcntia;

effe

;

compolito

vel

;

,

non autcm

ejfe

ejfe cf-

CLXXII. nienti

prologi,cvMxa. conclufioncin

4. q.

tribus viishabct pto incoiiuc-

qu6d detur aliquis adus, qui non

ptadicus

fit nec ncc fpcculatiuus. Huius oppofitum

,

numcraC

mulcos a6tusfenfitiuos,& vegctatiuos, qui vt procedunt ab operationc intcllcdus , non fuiic pra(5lici,ncc etiam fpcculatiiu.

primi,in principio.

mcn

Solutio jDicas quod notitia confufa termifufficit in fcicntiis fubaltcrnis

,

& non

pariicularibus,& in fcicntia vniucrfali, vtMctaphyfica rcquiritur diftinfta cognitio tcrminorura.

CLXvin.

vel fpeculatiui

ccs velle furari,

,

quod pcrfo-

funt quafi partcs.

Huius oppofitura habct in difl. j. q. ^.primi, quod in Deo non eft pars, ncc quafi pars,cuin dicat impcrfedionem. Solutio ; Dicasquod Scotus in f dt/i. cjh. t. loquitur de parte componcnte & hoc modo pcrfona non eftcompofita.ncc componens,ncc

Dicas quod

,

,

&

baibam^

Alij funt cli,

fccundiim rc, quia (unt

talcs funt praxis

incellcftus. Alij funi

in fpcculacionenon dirC(Siu3 in pr.ixim

fant indifferentcs

ca-

vt dicit Scotus.

& huiufinodi funt indiffcrentcs. citi & funt in noftra poteftatc ,

8c

huiufinodi funt in triplici

&Qi\i%

damrationcm

,

&/urari non lunt praxis,&

noiha potcftate

funt in

(enfitiui

diffcrencia;vcl funt bcftialcs.vt fricarc

ptimi

;

fccundi funt pra(5tici;

;

ccrtij

fpcculatiui.

C L X X II

I.

5cotus argucns contra tertiani viam ponen-

.

;

autcm

a(Stus

in noftra potcftatc Seddi-

non funt

cogitaciui

alteriuspctenti£,quam

in l.q.prologi, concludit

fubfi-

ejfe

caufa igitur capit

fcnciaf.

(flici ,

Bi

vel

fubfiftenciae a

Scotus t« j. cf.prelog. dicit quod adpropofitionem per fe notam fufficit notitia confufa tcrminorum. Huius oppofitum habct in i.dijf,

Scotus

,

Sohnio;Dicas quod Scotus ioquitur de a(!libus,qui funtinnoftrapotcftatc, qui funt pra-

CLXVII.

noruro

bcnecaufa intrinfecaufam intrinfccam capcrc ali-

liabet i» principio eiufdemqtufl. vbi

q. prolog.

Solittio; Dicas

,

Commcntatoris

dicit in ^.ij.prol.

e[i triftn/,c[i

Vcl dicas

ca.

Stotus in

CLXVI. Scotus

;

capit aliquid a caufato,(cd

i)cturin alio ftatu,aut per rcutlitionem.

lio,Detu

"i compofito. Dicas quod caufa cxttinfcca noii

capit aliquid

tem quod

volitio

non

eft

propria pnixis

,

nifi

iu

componcns ; in t^rria Ter6 q. prologi loquitur dc quafi partc fubic(aiua,& hic non di-

ordineada(Skum imperatum,tcnet qtiod cIe(5lio re(fta eft ab habitu virtutis ,fiue a^Sliis virtutis cft ab habituvittutis. Huius oppofitum h.^bct

(dt imperfc(fl:ionem.

in i.difl.i^.dr in ^.difl.i^.cj.i.xhi (iicit

quafi

CL X

I

X.

cftdctatione

Scoius in^. q.protog.circafmemartir. dicic

quod pra(flicum,& fpeculatiuum non ferentix eifentialcs

pofitum habet in 6ici:,pr.i^icum,

,

fed paffiones.

Huius op-

c(I'c

difterentias

Solutio; Dicas

quod non

funt verc effcntia-

lcSjfed circumfcribcntcs vltimasdiftcrentias.

pofHt efTc a(5lusvirtutis habitu pr.Tfuppofito,& in 4. di. 14. q. ».

Solutio

;

Dicas quod Scotus

in 4. q. prologi,

difl.

ca

,

dicit qnoti

;

CLXXL Scotus in (J.4. prolagi ad tertiam vlam ratione quarta , dicit quod caufa nullum ejfe capit a q.C.O" in

Huius oppofitum habct in -j.Metaph. JQuedlib. qut.fl.<). vbi dicit quod forma

&

pcrfc(5ie niii

I

artic.

V. ifu
quartdprologi^

cognitio pracLtica

,

fitpraifti-

& praxis nori

:

quod cognitio dcm fuppofici.

cct

Solucio <^ica

quod phantafma dupliciter confidcrarur. Vno modo propnc alio modo pto reprasfcntaciuo quodam. In 4. quxft. prologi fumitur fccundo modo,in j.autem dift.q.6.Uimi> tur primo mo Jo.

,

funteiuflem fuppofici idcm tenet in 5. difi.^6, Huius oppofitum habct m diflin.^S. prtmi,Cci]i-

loquitur fccundum opinioncm propriam. -licas

in di.i/.&

quarrit.snfheologia contingentium

& in

caufato.

poffit aliquis facilc

Scotus in fecundo

3.

loquitur fecundiim opinionera Hcnrici ,in

Vel

fic intclligit

Inquarca Vcr6qu.tft. piologi

C LXX

(pccie intelligibili.

non ncgat quin

elc(^io refta nully

virtucis.

CLXX.

Huius oppofitum habct in ferius dift. ^ .primi,q. 6. vbi dicit quod dum funt in phintafmate, non polTunt mouerc intclle£bum,icd vt funt in

&

,

agcrc vittuose, &facilitcrvittuoscopcrari

ab habicu

Scotus dicit,quod pccunicE vt fiint in phantafmatc, timc voluntas potcftcliccrc , vel d,uc libcraliter contra tertiam viam racionc tci tia,

quodnon

quod fitgtncratus

virtutis.

vultquod non

cirentialcs.

moralis

SoIutiojDicas quod Scotus

funt dif-

finc prajdicftas quiftionis, vbi

& fpeculatiuum

ab h^bitu

a(fius

;

pr^iilica,

& praxis fuiit ciuf-

Dicas quodScotus»* i.q.^.prologi. jtj.dumdicit qu6d cogniiio pra-

j.
& praxis

loquitur ad

non funt eiufdcm fuppofiti, mentem propriam in diftin. veto ;

38. prirai loquituc

fccundum

communcm

opi-

nioncm.

CLXXV. Scotus refpondcns ad quartura arguracncum priraa: quarffionis , dicic quodfcufitiua hominiSjCx quo ordinatur ad intcllectiuani,fit nobilior fenfitiua bruti

,

quo

in loco videiur vcllc

poncrc fcnfitiuam animani formaiitcrin homine. Hiiius oppofitum habcc in i.dts}.i^. Soluiio;

:

:

:

Contradidiones

6oi

inteiicAus noftri, fecundum

quod Scotusin primaquaed.

Solutio-.Dicas

non

prologi loquitur tantiim cxeraplatiter ; in fecundo vcro Scntent.diftin.if tenet quod fen-

huiufmodi eft Dcus ; crgo non poteft quictari, nifi in Deo. Contra Scotura arguit Occham , & Cabiicl

.

fitiua tcaliter diftinguatur

ab intcUeftiua.

CLXXVI.

Bici , dicentcs quod Scotus vult protare rationibus naturalibus quod cft frucndum Deoclatc vifo , fcd hoc eft fairnm , quia lioc eft tantum crcditum. Dicas,qu6d iftac rationes Do
Scotus in folutione fecundit qMtfi.prologi ,foluendo tertia?» raiionem opinionii , detcrminat quod diftinftio famatur a finp , vt finis diftinguitur coutr.n obieftimi, a£tus moralis.

non

accipiturbonitas

Hoc idcm dicit

in lo.q.Quodlib.

Auiccnnara dicentem ens in coobic£tum incciiedlus noftri nacuxa

vbi vult qviod aftusbQniis primodicatur apri-

v.ilent concra

maciicunftantia obiedli. Hqiusoppofitum liabet ineademqMtfl. lo. i^odlib, vbi dicit quod

muni

finis

,

le

&

& cftprimacircunftantia finis

,

Veldicas qiiod cum Scotus

tate pcrfcdlionis. dicit

£inc

,

primi-

quod prima bonitas moralis adlus eft a verum cft intcrcircunftantias fc tenentes

expartc difFerentiarara;& dum dicitquod pribonitas moralis eft a circunftaniia obiedi,

ma

qu6d verum

dicas

liter nocum tale ens(vt ponit Auiccnna)efle fic obiedum naturak inteiiedus coniundi , idco

aiia e(l ord'.nata;aiia inordinata;alia in

commu-

Scotum arguit Alphonfus Tolctanus,qui citjit in hoc Laadulfum q,$. huitu dtji. Coijtra

& arguit

Nuiium

fuperius condiuiditur cumfuisin,

vt animal nondiuiditur in rationa-

le,& irrationaie fruitio in

& in animal in cqmmuni

,

communi

eft

,

communis ad

,

vt

fruitio-

nera ordinaiam,&: inordinatam;crgo. Sccund^ arguit

fruitio pofita in

nata,vet inordinata; cigo

ftffciSliu

eft vel ordi-

non ponitur tertium

incmbrum.

communi

Tertio-fruitio in ,

&

ter ordinata ftuitio,

&

Ens

cft

fi

potcft fenfus,crgo 8e

fic

ubicduraintciicdlus, vt caufatum a

quiditatenaturali pcr phantafmatarcpra:fcntata

femper enim conceptus cntis

;

eft

quidicacenaturaii;ergo cnt,vt cns,

i^dum inteilcdlns

caufatus

non

k.

ob-

eft

noftri.

nonrcdc habei Scotlim.non cnim dicit Scotus q«6d pro ftatu ifto poflit naturali raiionc probari intclleftura hunianum nonpofle beatihcari,

fumme

tiua

qucndo dc

dicatur pcr (cda

inordinata

fum

extreraa

;

fcd dicit

quod

intclleiilu,cx natura intclicdlus

rationc dcmonftrari ipfum

ua lummi boni;&

&

tali

iOr

po-

non

cogniiicneintuiti-

Scotus ex natuia Scoto in prima quxft.

fic intciiigit

hoc patet

a

prologi.

Ad fccundum,faifum cft qu6d non

poICt in-

telle6tus ex natura potenti.x intuitiu^ videre intelligibilia,id eft,fubftantiasabftradas, licct

communi

Dicas quod fruitio in

cognitionc intui-

nifi in

intcilcduali

pofTebeatificari .nifiin

inordinata; ergolimili-

non datur medium.

contradiftionis;ergo ;

49. ^uajl. 8. vbi dicit

;

|>otentiaE,

frfitione ordinara

Solutio

dtjlinct,

,

quod cnscftobie<^umad£quatum intcilcdtus noftri crgo non quietatur,nifi in perfeftiffima entc.Siinilitcr dicit quod intelieftuspoteftin-

tcft "naturali

fic

Omnis

non

&

Scoci in qntirto

Dicas,qu6diftc

fic

ferioribus

Infupcr SuciTanus arguit contra Scotum in fecundo Metaph. adducit aiias duas racioncs

intciieftus,& arguit

1 1.

Scotus in i.<j.trims.difl,i.^on\x. quandam di(jinonem de fruitionc , quat fruitio tripiex cft; ni.

funt creditae.

luitiuc cognofcete^quia

cft matcrialiter.

CLXXV

hoc fuppofito, rationes Dodloris fimt natu-

;

& contra Auicennam ;fccundum veriratem funr tanttim credita:, quia non cft natura-

diciiur elle

jn ordinc ad viam. ^ulutiojDicas qu6d primabonitas cft prima circunftantia obiedli bonitate naturi, & gcnerationis

eilc

rales,

prima circunftantia aftus bonus non compctit aiicui , nifi

prima bonitas

Auitcnnan ; efgu

poteftquictari ,nifi in pcrfciaifntno cntc»

&

hoc ftatunonpofnt.

in

^

Infupcrarguit Suefranus contraScotum.qui

non ponitur in numerum ciirn iliis,quafi fit vna tettia fiuitio^fed eft communis & indiffcrcns ,vr fupcrius *d fua

tcnec quod non pofiTit naturaiiter demonftrari animx immortalitas;crgonec polfc bcatificari,

eft aliafruitio

a fruitione ordinata

,

fruitione inordinata, &c

inferioca

:

vt axiimal confideratur in

ni indifFcrciis

& etiain confidcratur

ita fruitio in

comnnu-

iicquc inordi-

ta imperfedione huiu« ftatusquoadcognitionem.poicft probati naturalitcr, ficintclicxit

fcd bcncpcrmiffiuc-poteft clTe ordinata,

Scotm.&cumdiciturfecundumScotum,mot-

neque

eft

\

ordinata

,

Vci dicas,quod permittit fecum

vtturaque, n6 ponitur in numerum-,red fruitio

communi permittit

fcciim fruitioncm ordi-

natam,& fruitioncm ordinatam crgo non ponumerum. £xemplum,ani|fnal diui',

liitur in

ditur in rationalc

,

ic in irraiionale

non

fuiit tria aiiimalia,fed

lia

ita paritcr dicas

;

,

& tamen

duo tantumaniirade fruitione in communi,

&

qux diuiditur in fruitioncm ordinatara , \n fruiiioncm inordinatam. Scotus pofita opinione Auiccnnx diceniis alio a Deo fiucndumcftc;arguit contra ipfum, probat ijuod inteiie(Slus noftcr , cum fit po-

&

non quietatur ni.^in pcrfc^illieiue , cum ens in commivni fii obie^um

teniia(f4iens tt)e

nonpotcftproba-

immortalitas animx,tamcn fubla-

li

tc inordiiiata.

in

fcElicitati.

ftatu ifto

vt cft ra-

,

tionale, vcl irrationalc

,

Dicas,qu6d pio

,

ni pofitiuc

nata

ciim mortalitas rcpagnet

coinmu-

,

naruraiii;cr

&

talicas

repugnac

foelicitati

;

dicasquod vtique

niortaiitas repugnat foclicitati viituaiitcr

auteiu formalitcr

,

,

non

quia Chtiftus fuit beatus,

& mortalis, poffcicnim quis cdepcrfed^ bcarustantum pei inftans,durantc bcacitudinc fatiandi,

CLXXVIII. Scotus in i,
niam

dicit

qu6d

accidit

quod

iungatur ratio prirai cfHcicntis

in ,

codem con-

& primi finis»

nec quietat inquantum primum effediuum. Huius oppofitum babcc in dijl.t.qu.i.primi, vbi probat iilum efTe

tum

infiniti vigorts,quia eft infini-

infinitorum obiciSlqtum;ctgo

fibi

non ac-

cjdu catioctfe^tiui primi. Solutio

603

Scoti. Solutlo tura

rei

Dkas quod primo

;

non

accidic

cffc&iao ex na-

quod coniungaiur ratio

pri-

ad opStoHcum Auicenn^.quia fecundum Auiccnnara, bcunda IntcUigcntiacft cfTeftiua tertia:, non tamt-n eft finis eius ex natura rei. Vel dicas tni efficicntiSj&ptimi finis; fcd accidit

quod primum

efFcifliuum

non

dicitur quietari,

CLXXIX. tertio articulo dtftinHiofiis primittj.

quoJ voiuntas , ficut poteft abSc non vcllc, ita vcHc fic , & non

folutc vellc,

cipi

dependcntiam vniusad iltcrum» qu6d non potcfl ; concedcndo hoc perfc<Slc pcrcipi vna perfona rclatiua, non conccpta alia perfona fibi correlatiua. tiuo, propter

Quarco

dicas

&

etfi non potcft concipi vnum non concipiendo fuum cortelatiuum poteft tamcn frui vno rclatiuo , non frucndo alio corrclatiuo ; exemplum > intclie^us noh poteft intclligcre dominum perfc-

dicas

rclatiuum

i.primi, dicit

oppofitum habet

vclic fic.Huius

vt parcf

,

Tertio dicas

Quinto

vt cffcdliuum,fcd vt finis tantimi quictat.

Scotus tn

non cfl de ccnceptu fotmali fi' quod non poteft pcrfcftc convnum reUtiuum ,non conccpto cortcla-

tiui lij.

in eju
quod in pottftatc voluhtatis cft frui, vcl non frui, nontamcneft infuapoteftat'c frui ficjvel non frui fic. Solutio; Dicas quod Scotus in primaq.dift. primi , loquitur dc fruitionc in communi in

primi,\hi dicit

,

iecunda autcm qusftioneciufdcm dift.loquitur dc fruitione ordinata, de fruitione viatoris,

&

& non defruitionecomprehenforis.

.

,

,


dominum cx

,

fcruum,&po£cft quisdihgcrc

non diligcndo

teruiMii

&

;

quia voluntas

libertflte voluntatis,

hoc

eft

cft libc'-

ra ad contrarios adus.

Contra adhucarguit Occham fic fruendum illo , quod

diligcnduni

;

Quilibet

;

eft

lumme

fed quaelibet perfona cft

fijmm^

obligatur ad

diligenda ficut cficntia diuina; crgo quiiibet

tencturdiligerequamlibct perfonara , ficut effentiam diuinath, aliterefTet malum,& iiratio^

C L X X X. Scotus in folutione quintt cf.principalU , vult fit ia pOtcftate inteiledlus firmius,

n.ibile.

quod non

Dicas duplicem

eflis

fruitioncm, quaedam

eft

Lbqucndo fcmper

vel miniis firmiter aftcntirc vcro, fcd volunta-

a(ftu:ilis,qttxdam habitualis;

th.Hiiiusoppofitum habct dift.i.huiw pritni,q. 1. vbi ait qu6d maior conatus intclledius facit pcrfe6tiorcm acium aifcnfum , & minor co-

dc fLuitione oidinata primo modo poteft frul vna perfona , nonfrucndoalia , non autem feirrationabile cundo modo & tunc malum , eflet,qu3ndo non fruerctur perfonis ncc adlualitcr,nech.;bitu^litcr , & hac refponfione foluc ctiam .-irguroentum Ochae , quod dicit, xquaiis

&

natus intcllc6lus farit minorcm aflenfum. Solutio;Dicas qu6d iritelledus, ftantc obie-

Ao

a:qualitcr difpofico

aficntit

minus

;

quando

(ed

difpofitus

,

,

non magis, ncc minus

iniellcftus cft

magis

vel

,

codem obieflo , tunc

ftantc

magis,velminusaflentit,& fieintcllcxit Scotus i»

j

ratio diligibilitatis eft in qualibet pcrfbna;crgo

tencor diligcre

ficut

etiamdiligcre

^uttftiont

primt

dtftinElionis

tem

vnam perfonam, teneor

aliani.

non auhabct Chriftus in pater vnumfumitf. hldhxi-

Dicas,qu6d verum

.difl.huim primi.

Scon\% infecund*

&

;

aftualitct;

Ego

&

&

(\

eft habitualiter,

dicas

,

quod fit poflibile viatorem frucndo perfona , quia poteft concipi cftcntia , non concipicndo perfonnm, qnia relatio non eft de conccpiu elftntiaE diui-

Ioan.cap.14.

na:;ergo poteft concipi elTentia^non concipien-

& cflentialitcr rationediuinieirentiacnon

do pcrfonam. Contra arguit Occh2m,difti.t].i^. fic, Qua: funt idcmrcaiitcr, vnum non poreft concipi fine alio^fcd petfona,& cfleotia iunt idem rcaliter ergo non poteftconcipi clfeniia non coii-

men

artic.primo

dicit

,

frui cllcnria.non

;

cipiendo perfonam.

Dicasquod rcaliter,

etfi

efrentia,& perfona fint

diftiDguumur tamen ex natura

idcm

rei

;

&

hinc cft quod vnutTi potcrit concipi , non concipiendo aliud hc dicas ad alia cius arguinenta,qux circa idcm tendunt.

&

;

Ineodcm

articuloScotus dicit quod

vi:itor

ftus etiam diccbat

& patrem rneum batur

lic

;

Ego

5

&

;

Phtlippe, qui videt me,vtdet

Dicas

,

quod Chriftus loque-

vnum fumus

Pater

idcntice, ta-

perfonarum;& fic potcft quis frui perfona Patris uon fruendo p^rfona Filij dum Chriftus loquebatur ad Philippum , loqucbatur de pollibili liOn autcm dc faifto, & fccundum lcges pofitas.quia lex poiitaeft & dc facI:o,qu6d in patria vidcns Patrcm ,vid«at ratione

&

;

,

,

&

Filium.

Scotus»» i.art.qu-tft.prim£,dift.primt, rccitat opinionc Henrici,& tcnct qu6d eit poffibilc de potcntia Dei abfoluta conipiehcnrorem frui foluit argucllentia , non fruendo perfona ,

&

nicntaHenrici. Tho. dc Argcntinaf^^fw

dtft,

poteftfrui viia pcrfonanon frutndo alia, qui.i

^.j.improbat Scotumcifdemargumentis Hen-

pcrfonam Patris , non conciFilij , ncc perfonam Spititus

rici,&quiafuluuntura Scoto,id6ononcftopu$ illa adducere.

poteft concipcrc

picndo perfonam fanfti.

CLXXX

Conrra arguit Occhamibidtm.

Perfonjs funt rclatiuae vtPatcr,

& Filius & ,

vinim rclatiuum non poteft concipi fine alio; igitur non potcft frui vnapcrfona , non frucn-

do

alia,quia relatiua funt fimul natura,

& cog-

vno cognorcitur & reliquum. DitasadOccham. quod ciusratio non con-

nito

cludit;quii datoetiam.vt ipfcdicit,qu6d

vnum

lelatiuum non poteft concipi finc alio

&

ftinftc intclligi

,

tamcn Patcr non

,

di-

rcfertur ad

Spiritnni fniidum, nec Filius; crgo poteritintelligi

Pater,

&

Fiiius

,

non

inttlle6fo Spititu

V(l dicas quod rclatiuum non eftde conccptu formali , quiditatiuo fui corrcla-

fandio.

&

Scoti Oper.

Tom.

XI

f.

I.

Scotus in eodem fecundo artic in ftne prth*' tionii duarum rationum antcquam relpondcac ad .irgumcntum Henrici , dicitquod adiuscog,

nofcit obiciftum ipfius bcati

icdo ptimario cfltntiam

,

& habet pro ob-

,

a qua cfTcntialitet

dependct , tclationcs vero diuinx funt tanqiiam obiedtumfecundjrium poteft enim cflc obiedi primarij abfquc hoc cjuodfit obicfti Iccundari) , vcl primo crit obiedi primarij , fc;

cund6

(ecundarij.

Occham contra Scotii, fi idcm aftus nunc non ccrniinatus ad perfonam poflca termmatur,crgomutatur,ergo crit mutaiio vel \n Arguit

EB

e

f ei

Contradidiones

6o4 &

talis miuatio cft acquinouiim abfolutum , & jioc falAim , vel noua rclatio , & hoc pcr nounm adum,& fic non manec idem a£tus. Solijcio i Dicas quod non cft aliqua noua

fenti» , vt cft obic6lum ftrt fc fued ftuitioni'' accidit fibi eiTein fuppontis,itaqu6d fi,per im-

fcd noua tcrminatio quia talis vifio non priiisitcrmioabaturad pcrfonam,nunc auicm tctminatur ^ & fic pcrfona prius non crat vifa, modo eft vifa & fic noua relatio tationisf nec fecuotlum haiic dicitur mutari, ficut Dcus nunc amatur qui prius non amabatur ab aliquo nec dicitur mutari &c cum dicitur , talis noua tcrminatiocft pcr nouum aftumjncgatur, quiapct adtum noumnpoilumyidcrefcx obieda , & plura , fi ptjcfententur & tamen non rcr nouum adum fcd per eundem quo vi-

dit cire in

perfona.vel in aftu, ji(iiia,vclacguititur

mucatio

,

non clTet in fuppofitis, obicdum talc fcd vt fic ratio forteiminandi illam vnioncm non fibi acci-

pollibilc, vcl poffibilc,

adhuc malis

ciret

,

,

fuppofitis,imo nccc(rari6,vt

in fuppofitis

milicudo hic,

,

dcntur

,

vidcns cllentia^n fine fcrfonis pcrcundtma^Sum vidcbit pcrfonas, fi Q:\ obieila

fic

:

non

cft fi-

ftui

tertio articnlo huttu qHaftionli

,

oppofitum babet Scotus

ius

vbi

,

quod voluntas comprclicnforis potcft & non frui.fcd non fic, vcl fic frui. Hu-

dicit

in 8. dijl.primi,

<j.

^.in i. diftinSi.i.q,Z,dift.^.& in quarto,dtftin.i\y.

habct quod in cuius potcftateeft .ngcmodus agcndi ; fimilitec

qu.tft, 9.

rc,in cius poteftatc cft in cuius poteftate

moius

ci.pra:fcnicntur.

<juod,8c fic

& ibi.

CLXxxni. Scotus in

:

,

fic cffct

tunceiTentiacflct tantum ter-

, fii

minus ^K(7,&fuppofitum

,

,

,

non

cft

agere

nec ctiam

,

eft^

agendi.

contra Hcnricum , dicir quod i^ater ptiias origine cft pcrfcdc beatus , quam gcneret Filium,

modus agendi cluplcx ; Dicas quod Alius fe tcnet cx parte agcnt is cum agcns babeat facultatcm non pcr obie(flum mo-

& in illopriori habet obieftum

tum

Scotus in

codem

articulo in prinia ratione

perfedtc bi.atj-

ficans,id cft,cllcntiam diuinan),non

communi-

catam tribu5,icdp.racci$c invnapeifona, Con-

Scotum

tra

ergo in

;

ilio priori

eft

pcrfc-

vidct efrcntiam

commiinicatam tribus a|i quinex pri;du
!•

incrinfccara ex pcrfona produdba,

fe(5tioncin

quod eit yiconucnicns. Dicas , ncgaiido quiid in illo prior j habcat eftcnciamcormtiunicatam tribus & ad proba;

nam quod

tionc.ii hcgatur,

&

in

obiefto

vcl Jonge.

Patcr vidcat crtcn-

vt proiiccre lapideni prop^,

,

/Kims cft

modusagpndi

tantijm in obicifto, comcftibile, amatum , non

&

habct pqteftatem agcn» comcdentli obieifiuai tale fiiporosc,fed tantum ficut eltjidco habet poteftatem, fcd noi) fic,&fic Scotus habet veritatcm in quarta quaslt. ptologi dc modo agcndi fccundo modoiin tertio,& <}uartohabet veritatem primo modo. Vel dicas, quod duplex eft modus agcndijxcl duplex eft modus adlus.Qui-

dam molus

compofljbilis adtui;exemplum, di-

Pettum Paulum,

ligerc

tiam.elt pcifectioifedquoi vidcac in tribus, vt

Pctrum Paulum propter

gcndi compoiEbilis avtui. Alius

nequc

compofiibilis adtui

imperfcctio.

Scotum , qu^d cftentia

Infupcr arguit Aureolus contra

nentem contta Hcnticum obie(5tum

pnmarium

<£lum fccuudaiium

;

,

,

dicit Aiiguftinus

:

quod

vt

,

Talis

fc.

Socratem propter

eft

cft

thodus a-

modus

in-

voluiitas diuina

modus

tc-

diligat

eft

compofIIbilisdiltdionidiuinx,quia diuina voluntas non potefterrate cum crgo dicitur , ia

perfonx vtro limt obie-

nam

mo-

ibi cft a(Slus,ctiam

dus ag^ndi compoflibiUs, quia poiTum diligere

fic,rcilKet vt in tribus,non cft pctfcdio

,

tcnens ex

fe

modus cft

parte obic(3ti,qu. vc obic(iitum cft

atgnit Aurcolus.

Patcr piius origincquaui generer, ftc beaius

Solutio

cft.

/V/

qmbtu fruendum eft funt Pater,FUnu,& Spintiu fantituiczgo perfonx non funt obicdtum fecundarium,cum iint obiedura fcuitionis,& talc cft

obiedum primarium. Di.-as,qu6d pcrfonx funt obieftuifi quafi fe-

fe,talis

eft in-

;

cmiu dtti

potefiate eft agere

agendi

,

in eitu poteftate

Dicas quod vcrum

dc

eft

mo-

moJo

aqui fc tenct ex parte sgcntis , ncgo dc modo agcndi,qni retenctex patic obie6ti,quia hoc ellct ex obitiflo dinino volcntc ic oftendc-

gendi

;

ft

,

ie,puticllcntum,& non pcrfonas.

C

Cundarium,non proptie fecundarium, res vero aliz vifx funt ptoprie obicftum fecundatium,

LXXXl V.

Scotusvult in x.ejMift.q.i.primt,artic.priTno,in

erfon.T funt cxtrarationem formakm obiedli icatificijratio enim obiefti beatifici non tit pro-

princtpio, qi;6d eftviuia.qua: rclatiuedicitur,fit

prie pcr(bnalitas,ftd eircntia.

abfoluce includat

.

fit

latio formalis illius incarnationis

,

vti-

tur hac rationcjln quocunqtie fuppofito eft

ipfum terminaticrtcrminandi,cum iit in tribus fuppofitis ; ergo tria fuppofita iftam vnioncm cerminabunt , quod cft abfurratio formalis

go

fi

dum

,

cirentia eft ratio formalis

,

fic

a fimili

tcrminandi tria

termmandi

,

fi

eftcntia cft ratio formalis

fti,iiiionem

,

ciam

fit

in ttibus

, ill.^

fic nonpolfumus non frucndo pctfonis.ncc vnapci-

hippofita icrminabunt,&

frui cfTentia f,Q\\A

finc alia.

Solutio

-,

Dicas

qiiocl

non

cft

,

, ita quod vclit quod omncin rclationem realem,

cxcepco relatiuo

&

CLXXXII. Scotus probans coutra Hcnricumdicit qu6d ciTentia rmc perfonis poHit eftc ratio formalis terminandi fruitionem. Oppofitum habet in ^. Sent dift. i. ^«.f volens probare quod elTentia

non

aliquid

fimilc,quiacf-

Huius oppofituin tcnct tn i. di[i. 19. ^utft-i. tjiuft.6. ^mdlihet c[\i6d .xqualitas funJeturin qualitate & iimilitudoin qualicate , tamen fccui]dum Philifophum tenet ^.Metaph.cap..Ad .

quodvna paternitas ?ftfimiUsaltcri,& fecundum magnitudincmi& fic patcr^ nitascrit immcdiatumfundar«cntum fimilitualiijutd,

a:qualis

dinis realis zqualitatis

,

&

datur in relatione tantum

qii6d rclaiio fun,

igitur

non inab-

foluto.

Solutio; Dicas quod omnis relacio dc ne-

& hoc vno modo immcdiatc,&

ccditaie fundatur in aliquo abfoluto poteftcflc duplicitcr fic

non

;

fctiipcr relatio

,

fundatur in abfoluio

patct de fimiUtudinc,

& xqualitate

mcdiatc,& hocniodo

intclligit

;

alio

,

vt

modo

Scocus in

1

dift.

1. t}Htft. i.

Scotus

605

Scoti. ctxxxv. Scocus in fecundo arttcHlo diHinSlienU fritnt, ^.tprimi.tn pritn* rattone contr/i Henrictim , diquod Patcr prius originc cft bcatus , antc-

cic

quam

gcnc:ct Pilium

(cd videtur fcqui ijuod

j

homo non

ergo

Deum

potcft ex paris naturalibus

diligcre.

Solutio; Dicas qu6d Scotus in fecando lo-

vnam opinionem , & non fccundum propriam mentcm. Secund6,potcs diquitut ,citando

Pdtcr poftciiusorigmc generct Filium. Huiis

cere

oppofitjm vidctur fequiexcius

beraliter o(fert grati£fm

^.i.&

infecHndo Semerit.dijl.x.

quod

vult

eius.quod

diftis,quia ipfe

in i^iiodlth.ejM.

prius origiue dicatur Patcr refpcdu

fc,& poft originc rc(peftu cius, <jui cil abalioificigiturpofteniis origincgcnerat Filium ; crgo ab alio halict qu6d genctfct c(l 3

Filium,vjuod Solutio

beatus

,

& in

ipfo priori eft l>atcr

,

& producit

& in co quod producit , ell prior Filio produ6to, in iilopriori cft perfcde beatns , habct ejfe a fe,& Filiuspoftcrius origine eft pro-

&

verum

&

habetf/
produdumab

alio

;

&

fic

dicit Scotus.

Contra

cat

,

non , i\

quod

,

cafibus

aliquo inftanti

fit

creatura pofita iu

effe

a Patre,

tcncordiligcrc

Deum

poft

;

in

vc ligacus.

eum fupcr om,quod

eft

;

fterius origiiie

quod

diligcre. Si quis

magis ad honorcm Dci , fed magis cft ad honorem Dci quod falucntuccentum homincSjquam ego folus ;ergo yidetur quod magis debcam illos homines appetere faluare , quam tne feJ hoc eft falfum,vt patec in ydtji.it). vbi Dodloi dicic

fequitur tamen

Deum

nia; eigo magis teneor diligere id

fuper omnia.

non

,

,

tantum hoc potcft ex nacura

intciletftas

potcntia-,&:

ScotU5 vult quod quamuis prfus originePaterproducat creaturam,& Filius po>

in fe

hoccde quia Deus li&: non quod ex natufibi rcpugnct .quinex

aiitcm vcl!et hi via Scoti teuere oppofitum.di-

Sed dicas eft

Filium,

dutlus,

ra hbcri aibitrij

vclic

fuis natiiralibiis poflit

falfum.

cil

Dicas quod Pater prius originc

i

quod Scotus

quis debct fe diligcrc

Dicas quod ex ordine charitatis in multis ,

quotun^ vnus

tencor diligetc id

,

eft jn

propofito

quod minus

eft

,

magis

ad gloriam

«n quo non fit pofita in ejfe a Filio.fcd quia hoc lantura habet Pater a fcmetip(b,& Filius a Pairc, vc dicitScotus i.din^.primi,q.\.& in :Quod-

Deiinon

u ergo prius origine dicatur.in quo poucrius non cft , (equitut quod crcamra fiuc in

mo fe debcre diligerc quiim Deum ergo non Dcum fupcr omnia. Probatur confequencia pcr

cogiiito, fiue in efe reahs exiftenti» , aut in inftanri fit a Patre produda^inquo non

lra,qu« funt adalterum, praefupponunt amica-

Itb.tj.S.

cjfe

ahquo lit

produ
ptodudaaFiho

;

,

&r

de Spiritu fanfto

litcr

ttc in

ahquo

fi

ergo

priorj

bisproduaa; fimiqui eft produaus a Pa-

,

quo non producitur

in

,

pofterius origine eft

crit

a

Fiho.fed poftcriiis origine a Fiho,fcquitur idem

quod

(upra.

Dicas quod alio modo Patcr comparatur ad Filium , vc producit ipfum , aho modo ad crcaturam, vt producit ipfam.fimphcitcr enim

&

&

Patcr ratione principij formahs produdi , ptoducentis,quaFihusconftituiturinf//i, fic inquantijm producit , eftprior Fiho produt^o,

& Filius cft poftcrior &

dato pcr impoffibilc, quodPatcr non producat a femetipfo , &c non ;

habcrct*^afc,tamcu inquantiim producerer, e(rci prior Fiho produdo;non autem ficconfidcratur,vt comparatur ad crcacur.im ti Spiritum fandum quia cum eadcm latio formahs ,

,

jproduccndi creatutam,&: Spiritum fan
do,& crcaf ura.

CLXXXV

I.

ft.itu natur2ein(iitiit.E,diIigere

fupcr omnia.

cHndo

Huius oppofitum

dtjlin.

,

18. in Ji»e

^
,

licet

,

Dcum

h.tbct in /c-

vbi habct ifta vciba

aflHm

:

mformtf, dtjponit fe adgratiam gra-

& peccabtt

,

cui oblatd.

mortaliter

,

vel confentit ,(^ iHflificabttur.

,

vel rejijlit

\

Ibi

Scotus vidctur vclie duo. Primum ,quod voluntascxiftens in pcccato mortali potcft dili-

Dcum fupcr omnia

,

coius oppofitum

h.i-

bct wi tertio , dtflinSl. i j. vbi vult quod fruitio ordinataneceirario prarfupponit gr.uiam , & fi reliftit , peccat mortalitcr nempc quando ,

Deus homini ftit

,

crgo vera

elt

illa

ptopofitio, vbi cxte-

funt paria.

Sed adhuc dices

,

qu6d videatur magis ho;

Atiftotelem 9. Ethic, vbi dicit quod amicabiad ie,&cnono Ethic.cap.^. magis fibi amicus.

bilia cft

quod homo

dicit

Dicas quod omnia diifta Phiiofophi funt vera,comparando hominem ad alia poft Dcumi vndc dicit Petrus Camcracenfis,qu6d crcatura rationalisappctitunaturali tenditin fuam conferuationcm tanquam in finem vltimum fui

& & dcbct tcn-

appeticus naturalis,fed appetitu rationali, libero crcatura rationalis poieft

dcre in ahud,quam in fcipfam

ncm

fuum,fcilicct in

,

,

tanquam

in

H-

Dcum.

CLXXX VI L Scotus in ^.qutfl.prologi ,dicit quod clc<^io rcda, fiuc adkus virtutis, quod idem eft , cft ab hibitu virtutis,quiaexprefi.c dicit in dift.iy.pritni,

quo J

poccft c(Te habicus virtutis

non

,

3c clciflio

generata ab habitu vittutis. Huius oppoficum habct »« ^.dtji.\^.<j.i. vbi direifta

cit fit

,

liccc

quod non

fit

cft

dc rationeaftusmoralisquod

gcnctatus ab habitu virtutis,ncc quod

fit

ge-

Solutio; Dicasquod Scotus non ncgat cfTc cledioocm rcdlam , nullo habitu vittuiis pra:fuppofito, fcd aliquis non diciturproprie , virruose agcre,& peiffdc, nifi agat fccundum habicum viicutis, cum babitus faciat promptc,facilitcr,& cxpeditc operari.

CLXXXVIIL

huitts prjtceptt e.xe-

ttjicantem

pcfc

non

ner.iiiuus \irrutis.

Scotus in i.Scnien.diJf.tj. dicit quod cxpuris naturahbus potcft quscunquc vohinias, f^Icem in

ra

oiFcrc fuam gratiam (i non rcficonfequiturgtatiam a Dco fibi coUatanii Scoii Oper. Tom. XII.

Scotus

in ^.tjutjl .prologi,

in maicria de afuo,& dijf.

gnitionc Angelorum

difcurfum

habct

e(i'c

;

&' tn fecundo,diJi.i.

3. in

matcria dc co-

& in tertia,

dtji.i^, dicit

Huius oppofitum vbi dicit Angelos non

in Angclis.

»« i.diji.i.^u£j}.6.

difcurrcrc.

Solutio

;

Dicas qu6d Scotus in

i.diji.i.cj.6.

fermonc Sccundo quod Scotus loquitur ad homincm. luquitur in refpcdliuo

dicas

CLXXXIX.

:

Scotus

in prima,diji. primt, quaji.i.

EE

e

1

conccdit

qun

-1

Contradidiones

6o6

qii6d cognitio intuitnueft exiftcntis, inquan-

tum

cxirtctis,&

hoc idem vult

in qunirto, diflin. i o. C^ 49.

ejfiiffi.it.

ciiftom Scoti oiitur

lik. ied circa

;nam \^k

qHtft. z. vul.t

& MJi. &

& infecHndo, dtfiinil.$.

S.^uccli.penMlt.primi,

ficultas

in dtfi.i.

in

poflTumus efTcntia

maxjma

funi rcfpe^iua.

dif-

vnam cxiftcntiam.impoflibile eft viderc viuim, non vidcndo aliud fcd pcrfonadiuina & Cflentia tantum dicunt vnam exiftcntantiim

;

,

impoflibilc viderc cirentiam,non

videndo perfonam. Solutio

& pcrfo-

Dicas qu^d Ucct cirentia,

i

tantCim dicant exiftcmiam realiter, foimalitcr ; iipo ex quo funtdiftin-

jia vnaiTi

ron tamen

,

non frucndo perfoois ,

quas

C L X X X X U.

prima difi.primi,^uifi.i.& Scotus

intellcftus fiui poflit eiren-

quod

,non fiucndo pcifonis; hoc cnim videtur circ falfuin. Ratio Ijxc cft, quxcunque dicunt

cft

&

& tn ^od-

tia

tiamjcrgo

tia fine perfonis , quia «(Tentia diuinaeftens abfolutam,perfons ver6 funt cns reipcftiuum, abfolurum eft prius rcfped^iuo ; igitur ftui

non

cator

Deum vcUc

,

quod pec-

in primo,dtfi.i.(jutfi.t, dicit

poteft

a^um

referre

quia fruitur

illo

peccati in

boc idcm videtur

;

in<jHdfi.^.difiinB.prima primi, vbi quafrit,

an peccator fruatur. Oppofiium habct ineadem ^utft. vbi dicit

quod pcccator non fruitur i£k\i

peccandi. Solutio ; Dicas qu6d Scotus in iUa ^udft. i. non videtur alTcrtiue loqui. Secundo dicas, quod quando DotSbor dicitqu6dpeccator fruitur adu peccandi , loquirur improprie de frui-

amore inhsrcre

(Xx formalitates ex naturarei.ctiamdicunt diftinclas cxifteniias cx natura rcii& nulhmi fe-

tione,qu2E cft

quitur iixonuenicii; apud Do£lorem , quod in finr plutes exiftcntia: cx natura rci forma-

modorefer)bile,iitaIi potentia adobietS^um ve-

tamen valdc inconuenicns

dicas dupiicem cfle fruitionem,quxdameft or-

Dco

literdiftiniSbje

cflet

\

poncrc plurcs exiftcmias in Deo cx natura

rti

C L X 3? X X. Scotus inprimOy dtfitni,

Cnwm

vidctur vcllp in

dicit

&ciiam

Huius tamen oppoendem difi. <jus(i. 1, vbi

in pluribus locis

tio intuitiua eft

diuina non

tia

in fua exiftentia

cxift't nifi in

poteft videri fine pcrfonis

;

,

vt cxiftens

,

quia circn-

pcrfonisjergo

nam

non

quae prxcisc

vnam exiftentiam impoffibilc eft vidcvnum non videndo aliud; fed cffeutia ,&

dicunt re

quiid cogni-

,

tantum exiftcmis

& vt pr;» rel="nofollow">fcns

cft,

perfonadicunr pia?cise vnan)exiftcnriam,ctgo impoflibilc cft vidcre eftcntiam , non vidcndo pcrfcnam. S...Iiirio

;

fte.s

,

nifi

Dicas quod Ucct non

m

vifio nifi

fit

|uanium cXi(tens,& non perfona

,

non

rario tcrminandi vifioncm

fit

cft cxi-

non cft Icilicet quod

fequitur

cxiftei>.nifiqu,incum in pcrfona,

i^fa

,

perfona

,

in

Vel dicas quod aUud eft aliud dc incowimunicabilicxiftont a; cogiiitio intuitina bcnc termin-tur neretrario ad cxiftcns.vt exiftens t-ft,

qua

cft^.-ntia exiftit.

loqui dc cxiftentia

,&

cxiftcnspropriacxiikniia; fcd

noD

eft ncccfle

quod cognitiointuitiua terraineturad incommunicabde fubfiftens.

CLXJsXXT. Scorus in primo,

diftin.x. ejutfi. z, dicit

quod

poftumus eflentia non frucndo pcrfonis;

iioc eniro videtur elfe falfum iquiadicir ipfe

u6d perfonae

furit

idcm

rcaliter eflcntiar.tunc

Quando aliqua funt idcm rcalitcr, impoffibile eft vnum concipi, alio non concepto:fed

lllc l

;

effcntiap

non

&

pertona funt idem rcalitcr crgo , non concipicndo ;

poteft concipi eflentia

perfonam.

&

&

CLXXXXIII. i

difl.

I.

^utfi.

,

namfub-

leflum & propiia paffio funt idem realirer , & tamcn fubicdium potcft pra;cognofci quod fir, non fiinul cognita pafl^onc ita paritcr dicenduin eft de c'Icntia & pcrronis.quac lic^t idem ;

cum

cflentia

fini

icalit r

non

poflTumascirentia

,

&

vbi vult exprefsc

qu6d fccunda

& tamen impoflibilc cftaliquid moucri ab alio» nifi faltcm

motum

recipiat,

fi

tantiim localitei

mouctur. Solutio

;

mo-

Dicas qu6d caufam fecundarn

ueri 4.prima in agehdo, poreft dupliciter intel-

Primo qu^d in le moueatur fecundo, quod nihil pot^ft agere rcfpedu effediis fiiic moucrcnifi prima caufa fimul agat , velmoueaj ad (^undcm cffeftum & ifto fecundomodo verirm cft di^ftum Dodboris fed vt fic nihil rccipir in fe. Vel dicas quod caufam fecundam moueri a prima in agcndp non intelligitur proprie moucri , fed intelligitur moueriex hoc , quod dicit ordinem inferiorcm ad primam ciufam , ita quod impoffibile eft ipfam agcrc,ptima non a^cnre.

ligi.

;

,

,

;

,

,

CL XXX XIV. Scotus in prim»

,

dift-. i.

^utfi.

i

.

confcqucns

qu6d

dicit

caufa fccunda agit in virture primae

&

:

pet

fecunda agat contingcntcr, fcquitur qnod ctiam prima contingenter agat. I^oc non videtur eflc verum , quia cx quo primacaiifa priiis agir, quam fccunda aut crgo in illo priori attingit cfFedlum fecundx caufa?, auc non: fiprim6 , crgo cuni fecunda caufain illo ciini

;

priori nihil agit ri

,

&

fi

in

aliquo figno pofterio-

agit ad ilium cfFcdtum

,

fequitur

quod

idetn

ent bis produdlum:fi fccund6,ergoptimacauagere adefFcAurn

fa nihil ?git,quia

eft

attinge-

re illiim.

Dicas qund primacaufanon agit cum fecunda caufa, fi dicatur , in Itbru de ( aufis diciturquod prima caufa priiis agit , quam fecunda. Di;

in aliquo priori, (ed fimul

&

cas

qu6d

fic

debet

intclligi

prius

,

id eft

,

pet-

fcftjus.

C

& habitualiter frui

quin fruamur etiam pf rfonis } adualiter tamen frui poirumus cfl^cii,

I .

caufa in agendo nihil pcnitus recipiat ^prinu;

SolutiO'

Sohitio-.Dicasnegando maiotcm

Vcl

illo.

Scotus in prtmo Sentent.q. , dicit qu6d caufa fccunda noncaufat > nifi inquantum moqc-' tnra prima. Huuis oppofitum habet inprimOf

€(Isntia aiiiem diuiria.vr priorperfonis,eft vere

frui

idco pcccator dicitur frui

hac fruitione peccator non poteft feipfo;quxdamcft inordinata , hac fruitionepeccator fiuiturfeipfo. dinaia,

,

,

cxiftcntis ,ih

,

qu6d

(juxfi, i. dicit

in tflcntia diftin6le concepia per-

foi.am diftindlc concipi.

}

re fruibile

frui

rcaliter diftindas.

non oporrct

alicui propter (t:

fed quia peccator clicit adlum peccandi nullo

Scotus

in

L

I. dift.

X X X X V. i

cj.i.

dicit intelle£tutn ef-

fepotentiam a(ftiuam. Huius oppofitum haber paul6

607

Scoti. paulo infra prdtli^* dicic

dijiinEiionis

qu6d produ^um

telledlu diuino

ejfe

,

parte

intcilc(£lu

«il potcntia adiua.

exprc/sc vult inftcundo

i.

vbi

nmplicitcc ab in-

noneft in ipfo

non

intelie^us

in

\

crgo

Similiter

de locuiioce Angc-lorum,qu6d inteiledus vnias Angeli poteit caHfare

,

iifi,

1

9.

aftum intcHigendi in^intellcd:o

alterius Angeli

& fimilitfc fpecicm

,

intcliigi-

bilem. Paifct etiam dc intelled^ndiuino

qui in

,

adhi fuo producit obicdta fecundaria in

eff^e

(c-

«undum t^Hidj & tamen illa obic^ fecundatia non funt formfllicer in intcUedu diuino. Oicas qu6d Scotus non habec pco inconuententi eandera pocentiam refpcftu diSolutio

;

nerforum tcrminonim ditiecilmode

nam

appeliari,

ccrminus produdlus fic excta , ipfa diciturprodudliua;vt cnim intelle^lusproducit nliquid ,quod vere recipitur in materia «trinfcfl

ptoptet finem ptxintelligitur i«/*//»g*rf illud;

ergoante pcimum iignum caufacus

cxtrinfeca, fed illud

produ6lum

fub-

erit in fe

fiileas;tuncdiciturpotentiaprodu6liuajvc vero

quod can-

producitaliquid, vel quafi pcoducic,

tum

eft in ipfe formaliccr

dicicurpocentiaope-

ratiua,cunc fadiua.

CLXXXXVI.

,

quo

in

,

iocelligicuc

ncceftario pizincel-

hoc noo potcft

ica fitie

efficere.

Solucio; Dicas qutid di(^um Scoti intcHigitut dc coguitione limplicium pcopofitionis

concingentis. Tales cmvn cognitiones iimplicium pncedunt decerminacioncm diuiric vo' luntatis vel dicas & mclius , qu6d cf fi voluntas poiHr dcteiminarc aliquod futuium con;

tingens

c

fte

antc cognitioncm

illius, taiViCn fa«

detcrminatione , ftatim imellcAus intelligitiUamdetcrminationem ,& ita voluntas non poteft ad cxtta iUnd ponere in effie , quod 6),a cali

determinauii,nin intcllcdus ptius intclligat,& ad

ica

ad cxcra necciTatio prxcedic

fui effe

intel-

ligere cicca illud.

Ange^us multa caufat

Dubicaiio.

ca,poteft dici potentia fadliua reipe^u illiusjvc.

veroproducJt aliquid,quod non recipitur formaliter in ipfo intcllc(5lu,nec in aliqua materia

^,&

ligicur incelligens

purc

A

voicns

fiue

,

,

qu£

t9-

mennoii potcft caufare, nifi intclleflione pri;uia;& tamen non fequiturqu6d fua iiuelledio fit fibi eadem realiter. Dicas quod in cauiando non cft inconucniens agcns (ccundum dcpen* detc ab alio diftindlo ab eo realiter

de tamcn inconuenicns dc primo cfficicntev& ideonegandaeft fimiliciido, (cilicer qnod ficuti Angelus,

Angelo ,

& de vna intelledlione

vt patet

,

cft

;

quod opc-

&

ratio beacifica indudat de ncccflitace rclatio-

le

iiem realem cetminacam ad obie^um , vc exiftenseft.Huiusopponcum habetineaJem quxftione,vbi dicic , qu6d a^us bcarificus incdle-

poccft fine fecundajcrgo videcur ab cadcpcn-

Scotus in Q^tdlih.

t^titfi. ij.

vult

Ausdiuininullatn (clationem includat terminatara ad ipfam eilentiam , qux eft obie^tum beatificum,&non tantum relacionem realem, fed ncc etiam relationem rationis;& tamen in prime^tff. 1,^.1. concludit quod vcre vnjtur,& coniungiturobiedlo optimo. Solutio Dicas quod quando e(t vnio intct aliquanaturaliter diilin6la,& habentiafj^ tealis cxiftentix includunc rclacionem realem, ;

&

quando

dum

«ft neccftc

fp

cxtrema habentia

eft incer

vnum

fccun-

non quod includant relationem rcalem,

^uid, vel faltcm

illocum

vt patet de cogniiionc abftiadida

obicdlo hihcmi

ejfe

,

,

tuiic

quac vnitur

tantuui fccuKdiim quidi&

hoc modo intcllexit Scotus

tn §jw>dlibet. qu^ft,

ij.qu.-mdo vcco

exticma

eft inter

eadem,qu6d vnum illorum vniciu^ tunc

ibi

fic realiier

eft

in alio,

uulla cft rclatio,nec rcalis,ncc rationis;

fuaintclledlio func diftindka rcaliter,itaW-

&

,

Sed dic^s

intelUgere

Ncgcs confcqucntiam, quia in orJine, prima caufa nullo modo dcpendet a fecunda, nec vc a caufa efFcftioa , nec vc icau(*ay;;?* qnd fion.yt fic prima cau{a,& agac omnino iadcpendcncer.

CLXXXXVIIL Scotasin primojdifi.i. quxfi.i. dicicquod tnteUigere primiefFcdiui , ex quo eft aclu iiifinicorum intcUigibilium , fit infinits pcrfedio-

Huiusoppofitum \\ihcxi'itertto ,diftin.^^, vbi dicit quod cx petfcdlionc fua ncceiTari^ eft aliorum ,& pcr confcqucns infini-

nis.

efHtfi. 1.

torum.

quodquando

Solutio; Dicas

rm«o„qocd

aliorum obiciloiuin

frtatc cfl

qnod

lij^i

poffibile

citcumfcripto

mam

pcrfcftioncm.cuin

beatificum,vt cxponit Scocus in J^idlib, qutfi.

nium intclIigibiliiMV.

verodicit tn primo.tj.udifi.x.

<{\io<\

&coniungi-

tucobie£toopcimo,debec incclligi vnio pocentix ad obiedtum pco vnione fundamentali,fcilicecquod ipfa pocencia per opcracioncm ab(blutam vcci accingic opcimum obie
hoc vnlc Scotus expcefsc in

in ^dtfi. 10.

& ^j.^j"

Quodlib.q.n.

CLXXXXVII. Scocus in primo,di({.i9.& 40. & in

OuoiUb.

dicicquod voluDtasdiuina priu vulc, determinat de quocunquc caufabili illud foTe,quam intcllcdus cognofcat illud ; crgo

opiiAium cns,

mo,& 1.

amni

q.

fir

intelligere primi,

i.

In

quod

ipfo pri-

probat perfcdlioncm primi intelligerc

tautumipoftcriofi.

CLXXXXIX. Scotus in prirno ydifiinn.

1.

qui non

cft

qu6d omnis eft

aikus

,

n.ituralirerpoftetioripfo

quod

tjutft.

obiedo;&

dicit

dicic

cfFedibilicatis,& tcrini-

pendcntiam

,

nabiliratis.

Piima cftaccidenralis

fciliccc

fupplerivfccuiida potcft fupplcri

cft clTcntialis ,

&

habet Scorus in primj dicir

j.

idcm obicdo,

aftus ad obieftum habct duplicem de-

ita

quod

,

,

quia poteft

,

&

nuilo

falrcm ratione

aftus fempet crit pofterior.

.r.

cum

quod fironiptimo vcr6 Scnt. did.

&

tis>adhuc voluntas diuina potedt iilud producere. Huius qppofitum habct in i. difi frimi, ^.1. vbi dicic qnodipfi autcm velle alicuius ' Scoii Oper. Tom. XII.

im-

extali perfe^ftionc fcqiiitur

(5lo

contmgcn-

debec inccl-

alio inttUigibili

penitus idem

ejHtii.i^.

circumfcripca cognitionc alicuius

irt

iiuUam imperfcAioncm includii,im6 fum-

a fe,

elt

Qunndo

fic

;

adlus, ctiam pet poflihile, vci

ille ,

Scotusdicit

ex pcirciSkioiietalis at^iis de necef-

nullam rdationem includit ad cftentiam , vt obicftum I j.

prima caufa iion

dcre.

& ficaftus beatificusintelledus diuini

incelledus bcacificus vcte vnicut,

,

prirna

p.i-

iftius

Huius oppofitiim tjutft.

prologi, vbi

aftus intelligcndi, vi a caufis prio-

ribus ttntiim dependet ab intelleftii ageiiic,

&

pofTibili.

Soluiio

;

Dicas quod Scotus inprima

EEc

5

<jaaft.

prp

»

6o8

Contradi£liones

prologi,ta.Mum loquebatur decauHs aSbus/e tc-

fentjaUtet etic orius ocigine conftitutiuo ei-

ncntibus ex parte potcnti;c,&: non loqucbatur de cius caufis omnibus,&: fimpliciter.

fcncialitct,quoa

CC. Scotus ini. dtfl.pritnt, ejuafl. j. dicit quod voluntas rcdla libcra conformatuc voluntati naturali.Hiiius

oppofitum hahzt

in fecnndo ,d>Ji.

6,q.i..& in cjuarto, in matcria dc pccnitentia,C^ in (juarto,dilt.^<),ei.

1

vult

1.

quod voluntas

redta

in multis debet difi:ordare a voluntate natura-

ctiam patct in/ecundo,

JijVt

36. c^ interrio,

difl.

difl,i^.ej.i.& in qHarto,difl.^o.<].^.

Solutio,Dicas quod propofitioDoftoris habet veritatem de voluntatcredbapereircntiam:

vohmtas Dci

liuiufinodi cft

omnis reditudinis

qua:

,

cft

rcgula

voluntatis creata:.

C C

Scotus in i.difi.i.qu.^.dich quod indiuidua

1

&

vbi vuh infinita indiujdua non pofle dari rrancifcus dp Mayronistw i.difl./^^.diil.io. pcr iftam maximam probat qu6d infinita multitu:

do

, quia nunquam impofiN fumirur cx patrc Dci , vt ctiam docet

in aftupotcft dari

Scotus in\.

crgo dicit Francifcus; Poffibilitas cft cx parte natura;,quod in infinitum fit multiphcabilis,Dcus in infinitum pote-

cam

rit

diftin. 42.

fi

&

tcr

,

inquantum

ginc Fiho, rans

,

eft prior

&

Paterinfj^perfonaH,& cum dicitur, Patergc, vt habet tale ptincipium produ(ftiuum;veium cft. dum autem infers ergo Pater eft prior origine productione aftiua , hoc faifum eft. Scd fortaflc inftabis fic , gcneratio adliua neceftaiio piatfupponit piincipium piodu(ftiuuvn,& fuppofitum pioduccns lecundum nciat Filium

illudprincipium. Dicas quod gcncratio a^iita bcnc prxfupponit principium produdliuum , fcilicct memoriam foecundara, non tamcn prafupponit fuppofitum producens ; & hoc eft,

quod habct Scotus »« il»odlih.^H.(ft.4.\bi dicic quod adio neceflTario prarfupponit eftc fimplicitcr,nonautcmc(fe incommunicabilc , prxcipuc quando fuppoficum incommqnicabile con-

quod

pta:fupponit

,

mulriplicabilis in infini-

tum.fcd Deus cam detcrminat,&:

talis

dctcrmi-

natio eft ab extrinfccoivtl dicasquod naturacx fc cft muhiplicabilis in infinitum, Deus pof-

propofito dc gcncratione in Diuinis;ipfii enimgeneralio vcrc pracfupponit ellc fimpliciter

,

mcmoriam foecundam

fcilicet

fuppofitum

conftituitur in

hoc facereifed impedimcntum

feco

fcilicct

,

qnod infinitum non

niultitudinc inadu,

,

cft dabilc in

Dei

&

,

,

dari.

ccir. Scotus in 1. difl.x au. rerminus produdionis .

,

quod

Filius cft

fiuc gcnerationis

,

&

tale

fuppofitum

ejfe.

a(!iiua

quod gencraiio non pr.xfupponit fuppofitum gcncrans. i.

difl.i. ij.j. dicit

Huius fuppofitum habct in y.difl.primi, vbi diquod gcrundiuum conftrudum cum potcntia notat a(Stum , vt egrcdicntem ab eodem fuppofico , cui arcribuitur poccntia ; cum crgo

cit

memoria fcccunda

7. dicit

non

fcd

CCIV. Scotus in

ab extrin-

itaimpcdimcntum non ncc cx parte nitura: fcd aquia fcilicct repugnat tale infinitum

cft cx parte

Ijundc

eft

,

incoramunicabilc

quia per illam geiicrationem

&

fet

inquantum gcneSecundo dicas,

quod bcnc principium produdiuum cft prius $ qua conftituitur

cft in

fe eft

,

origine genito.

originc produdlionc aftiua

RcfpondcntParifienfes , dicunt qucd Scotus in lecimdo cftproblematicus &c Francifcus de Mayronis
natura de

Patcr, in Diuinis cftpriot ori-

& fimilitcr Pater

ftituitur intali «r^perhuiufraodi a(flioncm;fic

multiplicarc.

Solutio

eft intelligibiie.

;

;

I.

ciufdem fpecieipoffunt in infinittim multiplicari. Haius oppofitum habct tn i.dtfl. .^uifl.^.

bilitas

non

Dicas quod quando Scctus dicit pioduAiuum in Diuinis prius efte naturaprodu£lione , per confequcns ex argumcnto illaro Patrcm prius cfte origine produdlionc dcbet intclligididum Scoti dc produ(5tionc paffiua,non autem dc produdionc a(5tiua;nam PaSolutio

fit

potcntia generandi

ipfil

Patri,vt in pluribus lociSconccdit Scotus;crgo

gencrarc

cft ai^^us

egrcdjens ^fuppofito habenr

hoc modo poccft dici polfibilis huius oppofitum habcc m fadfmdijl.& (juxfl. citatti, vbi dicit quod quzehbet perfona diuina ex fe eft for-

talem potentiam gcncrandi;ergo prxfupponit fuppofitum,quod eftcontra Scotum. Solutio; Dicas, quod aiSlum generationis

malirct neceire

cgtcdi a fuppofito poteft duplicitei intclligi. Primo modo,qu6d verc fit a luppofito ; fccun-

;

Solutio

quod

;

e(]"c.

Dicas quod quando Scotus

Filius cft

poflibilis

ptout oppoiiiiur conucttitur

cum

,

dicit

accipit ihi pojjibtley

impojjibili

,

non autcm prout

1 1 1.

bet tn i^.dift.\.qH£fl.vlt.& vbi vult

quod Patcr

j^.^Udfl.

J^odlibeta-

conftituatui in ejfepei-

fonali per p3ternitatem;&ide6 dicit

quod idcm

Pacrcm conftitui in ejfe pcrfonali per patcrnitarcm, ficut & pcrgcnerationem aitmifn,

cft

ciim

fint

pcnitus idem;fi crgo principium pro-

dudliuum j fiucgencr.itiuum cft prius originc gciierationc;crgo fuppofitum habes illud principium,qiio vcrcgcnerat,crit prius oricinc ipfa <;e!iciationc:ergo Patcr,c]ui cft fuppoiitum gc-

ncrans pcr talc principium erit prior originc ipfa gf ncrationc aftiua fic conftitutuui cf,

a(5tu

,

Scotusin prirnoydifl.i. CjU.j. dicit quod aitus primus cft ptior originc a£bu fecundo , puta, qiuid memoria produ>5liua in Patre eft prior origincipfa produdtionc.Huius oppofitum haIt ,

do modo , quod cgrcdiatur 6tiuo,vc

modo non do modo

contingoni.

CC

tc

&

a principio

cxirtcnte in fuppofito.

produ-

Primo

bcnc fecunquia mcmoria fccrunda , a qua imegreditut a Patre

,

(ed

mcdiatc pulliilat gcneratio a(3:iua, conftituens Paiiem in ep pprlonali , prim6 incft Patri , pet Patrem incft Filio. Scd notabis,fi a memoria foccunda immediatc pulhilat genciatioa(Stiua, ergo in codem inftanti trit Filius , & per

&

confcqucns Patcr, vtpr.or orioincnonproducic Filium imo licc dicerctur generare forma,

Dicas quod illa gencrario pnllulat a mcin moria foecunda , vt poftcrior originc , eodem inftanti originis conftituii Pacrcm in lirer.

&

efe pcrfonali

quo

,

fed in

confticuit Patrein

eodcm ,

inftanti onginis,

non habet piodudtum,

fcd in alio mftanti poftcrioti origini$,& fic Patcrformalircr gcncrat,vt priororiginc,& diciturgcnerarcformaliccr per gcnerationcm a6i-

uam

conftitutntcm ipfuin in efe perfonali

;

&

hoc

609

Scoti. didluro Scoti »« d.7.pnmi, debet inde adlu tgrcdicnte a fuppofuo.

hocmodo tclliiri

*

ccv.

mo

.

quodconftitutum fit dcformali rationc conftihoc cxprefsc hubct tn ^d. x.e].i.
Dicasquod

Solutio;

idcarum ca-

differcntia

lius,

CCVI. Scotus i» prirno yd.i.

eft diftiniflio rerum,fcilicct

naturarum, &c lup-

pofitorum ; idc6 nota.quod in creaturis diftinfuppoluorum fcmpcr fc dio naturarom , concomirantur , fed non in Deo, vbi cft diftin^io fuppofitorum finc diftindlione naturarum, etiiim io Chrifto eft diftindio naturarum fine diftindtionc fuppofitorum ; in intclle(flu vero

&

Scotus dupliccm cftcdiftin(ilioncm,tci-

licet ex natura rci>feuformalis,& diftinttiora-

qux

rationc diuerforum

cft

Huius oppofitum diftindlio

prscedit g.i.dicit

dicit

modorum. , ncmpe

paulo fupcrius

obicdlorum , feu formalis tn d.t. adura intcllcdus ,

ifta

&

omnem quod ;

toi,qufaquando intclledus aliquam rcm

intel-

ligit,& in ca difcecnk plures formalitatcs , vel realitates, tunc concluduntuc ills formalitatcs

;

tres

cludere aliud in fua ratione formali. Sccundo cft quod efle de formali ratione

modo idem

ahcrius. Tertio modo idem eft,qu6d dicere c.tndcm formalitatcm.Tumdicasquod ipfctius

idem fotmalitcr fuperiori primo modo

cft

&

non

e contra

,

& eft

mutua. Secund6 dicas

praccedunt intclledtio-

ncm.diftindio formalis cft minima:cx hoc vidctur ncgare diftindiioncm cx narura rei. Solutio.Dicas prim6, quod Doftor loquitut

dc diftindtione intcrduo obicda.quorum neutium includit alindinfaa latinnc formali,qualis eft intct circntiam,& rclationcm. Sed diccs, rcm cniuseftmodiftinftiointcrmodum, dus.videtur minor, ciim tantum diitir.gnanti.c

&

qnod Scotus

inpri-

d.z. q.i. vult ptobare diftindlionem

vcram

formalitet ncgatiuc. Dicas

intcr

mediam,& pure dc

tcr loquitur

ra rei,&

cum

r|tionis,&

ipfam

ita

indiffttcn-

foimali,& cxnatu-

diftin(ftione

dixit

idcntitas forinalis

quod

,

non

idem lubeo fc-

fuperiuseft

formalitct inferiori direi^e repofito

eft, quod cfledc foimali non i contra:& fic eft etiam identitas non mutua. Ter(i6 dicas,

condo modojVt idem ratione alterius,&

formalis

forma-

inferius funt diilirida

litermuiuo, quia dicunt aiiam,&aliam formalitatem,quia ficut incompofito Phyfico totum per

aliam lem a paitibusrcaiitcr diftin-

fe dicit

€tam,iiain compofito Metaphyfico totumdicir aliam formalitatcm ii formalitate pattium: aliter

noncflet vnuro pro

fe,

& ita

in ifto fcnfu

homo,& animal diftinguuncux formalitct. Scotusi/f 2. d. 14. vult

Scotus ifiprimo/entent.d.ta.i.d\cnc[ao6. in-

m» ,

id

CCVIII.

ccv. qux

,

eft,piout indudit aliudinfua rationc formali,

cflc fotmalitcr diftinila:.

tet diftinftiones,

il-

idemformaliter

qu6d fupciius,&

cft in intcllcftu.

Dicas quodialis diftinAio dicitut eftc inintcUcdlu , quia non concernit exiftentiara realcm.ncc cft manifcfta ex exiltentia reali,fcd per ejfe in intclle»au potiflimc cognofciSolutio

dc forraali

cft

Pro refponfione nota , quod ejfg eft valde aequiuocum , & habet acceptiones. Voo raodo idem eftiquod in-

Solutio

qu6d duplcx

dicit

tj.i.

quod non

,

quiaeiTc idem formalitct alicui cftcflc de

cllcnria cius.

pitur a ctcaturis arguitiuc,& a poltcrioii.

quAd

i

formaliter alicui

diftindar.

tionis,

animal formaliter, tjuia ejulditatfHe tncluoppofitum videtur habcre >» i.

qHodlib.art.i. part.i.rattone i. vbi vidctur vclle

Scorus in primo y d. i.tj, i dicit qu6
dicit

eft

dtt ammal. Haia&

minimam cam

cire

,

(antum compatauit ad diftin€tionem tealcm.

CCVI. Scotusin ^.d.i.q.i.art, z. fit magis vnum

per accidcns

dicit ,

qu6d totum

quam totum

ag-

quod omnes

roatetiz

eiufdem rationis , loquendo de matetiis, quzinfunerci ; nam dicit ibi contracommunem opinionem qu6d fi in czlo materia, eflet

fint

fimplicitcreiufdcm rationis

cum

roateria ilto-

ergo omnes mateiia: funt formi reccptx,pcr dieiufdem rationis;cTgo Gtam DodoriSjCuius oppofitum habct <« i.d.z. rui.'i

inferiorum;

fi

&

9.7. vbi

dicitquod forms eiufdcm fpecicinon

poirunt cfle a materiis ciufdcm fpecici ignis generatur

cx

aiicc

;

nam

corrupto:& fimilitcrex

terra corrupta.

Solutio.Dicas

qu6d Scotus

in i.d.j^. loqui-

turdo materia prirra,denudata ab omni forraa, in primo vcro d.i. 57. loquitur de raateiia fccunda ,qua: cftinvltima difpofitioncad rccificut dicimos picndam fotmam fpcciHcam quod raatcria anima; reccpriua cft coipus or:

ganicum humanum.& materia fotmi ictepriua afini erit talc corpus orgamcum & quia huj

crgo vidctur diccrc aliquam cnritatem aliaroapartibus. Huius oppofitum habet in i. d.\i..q.i. vbi dicit qu6d ens pcr accidcns

iufmodi matctiae funt altciius tationis,Aquiiur

prxcise fux partcs , & non dicitaiiam entitatem 4partibus. Solutio. Dicas quod cns pet accidcns non habet magis vnum co,quod dicit tertiam entitatcm aliam i partibus;fed quia in toto pet accidcns vna patsinformat aliam,quodnon con-

funt ciufdcm rationis

tingit in toto pct aggregationcm.

oppofitun» habet in piuribus locls,

gregatione

:

eft

CC VI Scotus in

I.

d. 1.

ej

quod includcns

Hoc

idc habet in

3 j.^.i.vbi

habct

quod infctius fit fcd non c contra.

7. dicit

}.

primi

,

vbi dicit

idcm formalitcr inclufo. ij.i6.&ini. Repor.d. \^.&

cft

ifta

rius rationis

animx

verba formalia.

Vnde

ho-

;

&

quia

omnu .

afini fiiualte-

corpota humana

feqnitur

quod omnes

inteilcdtiuz fint ciufdcm rationis.

CCIX. Scotusf»

I

.d. i. q. 4. dicit tn

quodam argu-

mcnto,qu6d

nuiltiplicato

tia alicuius

mnltiplicatur ipfa cffcntia.

Thcologi

I.

idcmformaliter fuperiori , Hoc idcm habcnt 1« d. %.<j.

quod forma hominis,& forma

,

eo,quod

cft

de

eflien-

Huius

& omnvS

quippe qui dictint eflentiam

,

efle

implutificabilcm.

Solufio

qu6d did^um Scoti ita dequod multiplicaio illo. fccundum «dcm , vclrcalitcr , vcicflcntialiter, ;

Dicas

bct intelligi,

quod

funt

multiplicatuc cflentii prarcisc

idcm rationc

;

& fic quia pcrfona: fiint

cflentia:,ide6

E Ec

4

non loquuur qu6d

Contradidiones

6io

qu6d multi*p!icatk pcrfonis,mulc»piiceiut eflco-

C C X.

tia.

Scotus argucndo contrjf Henricu, dicit quod imitantur hanc effcntiam , aut hanc

'cfcatarae

cffcntiam.fiue

& fjue cxiftcntcrn,&

nudam,

fic

pcr crcaturam poiret cognofci ertentia diuina, Scin particulari. Huiusoppofitum habct d. }.

quod

vbi dicit

if.t.priniiy

creaturje

non

iraitan-

lure(Teiitiam,nifi imperfcfte.

conrradidioncm Habct cnim Hcnricus concc-

SolirtioiDicas nullam cfTe

in vcrbis Scbti.

quod ^rcatur* imitcntur cllcntiam pcrfc(Bt^, fiue conccptum Dei in rc,& inpariiculari; patetjquia non tantiim imitantur Deumfecun<}ere

dum

aliquod attributum, fcd ctiam fecundiim

<j^Dci,qu6d pracfupponitur omniattriburo,6c <juia volt qu6d de Dco non poflit haberi aliquis conceptus quiditatiuus a conccptu Dcitatis, idc6 Hcnricus dcbct conccdere qu6d per crca-

tenct »» <j»odl.<}.icf. 4.1. vbi diclt qt«6d perfona per fo!ara ncgaiioncm ponitur in f^.nam pcrfona cft|iiitclledlaalis natura: incommunicabilis cxiftcnria.

Solutio.Dic»! qu6d duplcx cft pcrfona:crcata,& increata. Quando Scotus dicir pcrfonam conftitui pcr relationcs pofitiuas.vcrum eft

perfonis diuinis

& incteatis cum

,

vcro

:

de

alCbrit

pcrfonam conftitui per folam ncgationem, vcrum-cft de pcrfunis crcjtis.

C C X I V. Scotus in q.^^.F/tiueyfaliHm coUocat rifibrle in gencte Qua!itatis,& fic homo, rifibilitas

&

diftinguuntur

Huius oppofitum ha-

realitcr.

bct in ifent.d.i . vbi dicic qu6d rifibilicas eft dc prsedicamcnto fubllantiz , quia idencificatuc rcaliter

homini.

cntis realisj&

quod rifibilitas potcft accipi duubus modis Prim6,pro quadam facilicatead ridcndum,ficut funt quidam, qui de omni minima re prorumpunt in rifum, &tunc dicimus, iftc cft valde rifioilis. Secund6 poteft accipi pro inclinationc quadam ad ridendum ,&nacuralt aptitudine. Primo modo fumpta eft qualitas de fecunda fpecie Qualicatis, & hoc niodo inc.ellcxit Scotus f» ^. 54. Vniuerfalium. Secundo

crcatutat imitantur cficntiam,

modo

turas poflit cognofci conceptus Dcitatis in fc, creatura: non pouint imiiari Dcura

cum ipfe

fccundum alium conccptum quiditatiuum

in-

feriorcm,fiue imperfediorero;fcd Scotus pouit

Dcum

fecundum alium concc-

pofie cognofci

ptum quiditatiuum,puta fccundiim conceptum

tcft

ftcundum talem conccptum iplz & fic pcr illa ponatutaliter cognofci in conccptu iropcrfc-

CCX

^o,quiditatiuc tamcn.

Solutio. Dicns

intellexit in i.fent.d.j.

CCXV. Scotus in

1.

Scotus»« i.cf.prologi, dicit quod via naturali non poflumus perucnire ad concepius proprios Ipfius. Huius oppofitum habct in yd.ci.i.frimi. primi Solutio.Dicas quod Scotus in j .
eft fimplicitcr

loquitur de conceptu complexo proprio fumpto

dicit

. i .

, vt puta cognoicimusquod aliiummum honum , quid eftfumtnum ens, huiufmodijin ptima vcro q prologi loquitut dc

& fenfibilibus

&

&

proprietatibus inc^mplexis,quiE

^unes

non funt com-

fenfibili, Sc infcnfibilii& illas via

natu-

Via namque naruiali cognofcimus aliquod ens cffe fummum bonum , iummum verum,&c. ignoramus tamcn natutalitcr quid fit illud ensin fc,&in parHculari.

fali ignoraiT)us.

CCXIl. Scotus

dicicqu6d

»«1. d.^. q.i.

gnitum primitatc

originis

non

primum co-

eft tnagis

vni-

ucrfalcfed fimpliciter miniis vniueriale.Huius pppofitum habet in i. Metaph. <j. vltima , vbi dicit

qu6J magis

^um primitate

vniuerfalecft

primum

Solutio. Dicas

quod Scotus

loquitur fimpbciter

fusc concipicndi

,

quia

,

ordinc con-

origine cognofcitur

prifts

Iotura,quam pattcs

in d.i.<j.i.primi

in

& quia in ordinc

ma,

Hoc

lud

eft fimplicitcr

vtpotc

lens

,

&

hoc d^bei

intelligi

fit

, relpedu pptcntix bcnc difpofita.ini.vcro

qpia

eft ,

il-

rcfoluvt ipfe

SoUitio. Dicas quod aliquid eflefimpliciicr fimplcx poceft intclligi duplicitcr. Vno modo, quod non fic compofitum realiter ex rc ,& re,

fiucquod non includat

realiter aliquid

poten-

tialis,& aliquid .i
ma

dicitur finiplicittr limplex. Alio

modoali-

quid dicitur fiinpliciter fimplex, quodnon cft compoficum.cx conccptu detcrminabiK ,

&

conceptu determinatiuo

non

,

&

fimplcx

elt fimplicitc r

,

fic

maccria prima

quia tefoluituc in

conccptii eoiis quidit.itiu^.

CCXVI. Scdcus in i.fvnt.d.^.c}.^. dicit qu6d matcrisj prima , & fornia vltiinn funt prmio diucrfa. Hiiius oppofitum vult ipfc pluribus in locis expicfic.ntmpc quod illa dicantur priniodiucrfa, qux in nuUoconceptu quiditatiuc conueniunr,

& ex alia parte conccdit ind.y<j.i.primi, qu6d

rantum

& optime difpofitum

fcnfitiui:,quzeriam

fimpIcx,quod non

(jttid dcca, vt patet per ipfum «'« d.^. q.^.primi: crgo non eric fimplicitcr limplcx.

concepcu

;

vltima for-

fuis,

ind.i.q.i.& altbi;fcd materiaptimarefoluitur in ens quiditatitic.quia cns prxdicatur in

Citer cogiiitum primitate originis eft fpccics

fingulari illius fpecici cft petfc«Sc pra:-

& fimilittr

bilc in piiores coiiccpius quiditatiuos

maccria prjma

quando

,

videtur repugnare didis

concipicndicft fpecics fpecialidima, cuiiis fingulare fbrtius mouet fenfum,ide6prius fimplifpecialiflima

fimplex

ctigui-

originis.

quod matcria piima

3. d, tj.y dicit

,&

fornia vlcima conueniuocin

cncis quidiiaciui.

Sohitio»

Dicasquod non

matctia piima

vult

Scotusqu6d

& forma finc fimpliciccr, & ab-

folucc prin;6 diucrfa, fcilicct in nulloptardica-

to

dido

in ejHid conucnicntia,quod

fi

ipfe

vcU

Mcuq.vlt. loqaitur Scoius communiter nam (loc modo priiis originc concipitur magis vni-

lccvtiquc fibicontraditcret

;

mo

»iX\iAe foimalc,&

uetfale,qu^m minus vniuerfale,& hocca,quia

potcniiale fubicduro;fic inci lligendo.quod ncc

;

communitcr /ingulare magis &foriiijsfcnticut «erfalis.

Scotus in

,

quam

vniuerfalis priiis,

fingulare

minus vni-

CCXIII. \.fent.d.i6. dicit

^pi pec relationcs poficiuas.

pcrfonam conftiHuius oppefitum

diucrfa,(iuantum ad

mareria prima

ejft

led dicuntur pri-

iucli>dic quiditacitic

adualitatisforraalis

,

dic quiditaciuc alicjuid

^iuxrefpedu forn

o:

aliquid

nec fotma vliima inclupotcncialitatis fpbic^

fubilantialis:

&in hoc

dic&tur primo diuetfa.Vcl djcas qu6d maicria.

& fotau,

.

''1

6n

Scoti. Phynce,non aute forma MetaphyHcc. Vei dicas quod maceria funt primo diuerfa in reahtate , non autem in Sc fottna,funtprim6 diaerfa

&

CCXV1

conceptu. Scotusf»

i.
ne communiflima

j.

e(i

1.

dicicqudd ens fub ratioprimum obiedtum intel-

rationemo-

lc£lus creati ex natura potcntiz in tiui

,

fequitur

quod Dcus ctim

(it

perfediflimc

c^icrgo inreUcdio

erlt

effedus vniuocus

igif

;

non crit efFeifius squiuocus,vt ipfc diccbac contraDiuum Thomam. Solucio. Dicas qu6d cam incellc£lus, quana tur

fimpliciter xquiuocae

fpecies dicuniur caufx

rcfpeftu intclleftionis;dicicurtamcn

quod ipfa hocquia

afllmilacur forraahcer incelleClioni ex eft caufa

magisproxima,

&

magisfpccificaciu»

intelHgibile naturalcpoflitmoueieintclledum

incellc^ioiiis;nam vna incelledio diciturpro-

oppoHtum habet in qModl. q. 14. Dicas quod quando Do^or dicit qu6d ens fub tatione communiflima eft adz-

pric diftingui fpecie ab alia incclle^ione) quia

telledlus vei6 dicicur

quatumobie£tumintelle^us

ter,quia eft caufa magis remota,cum ctiara quta

creati

;

cuius

Solutio

motiui cfTe

,

,

accipit ibi ens, vt

creati

,

in racione

communifiimum ad

ens limitatum,nue creatum, non autem vt

comprehendit fub fe ens illimitatum,vcexprefsc patet ex Dodlorc in quodl.tj.i^.ic fic non fe-

quiturquod Deus

iit

naturaliter cognofcibilis

abintelleducreato. Vel dicas quod nondebemusponere cns limitatum,vtprimumobieftu hoc Hmpliciadzquacum incctledtis cceati ,

&

hoc modo oportcret ponerc quod quodlibet in quo faluatur ratio tet in ratione motiui.quia

talis encis

,

elTet

per fe

motiuum

intelledlus

cft

abobic^o

non proprii

fpeciediftinflo ab alio;intcl>

tali

magis

aflimilari vircuali-

fpecificat incelle6lionem,nec

prie dicitur calis incelledio

dus,fed quia

,

quia

CG XX

calis obiedti.

pro-

calis intelicI

•

Scotusin i.d.% ^.^.dicic quod intelledus aAu fuo non poteft caufarenifi relacionem rationis.

Huius oppoOcum habectn i .d.^.qj^.& d.^€.\h\ dicicqudd intellc^us diuinus a6lu fuo producit omne ens in ejfe cognito;& tamen iltud ejft cognitum non eft fola nlatioracionis , vt habct ipfe ini.d.i^

.& ^S.&in z. J.j.

vult cxprefse etiam in d.j^^.

& j8. vbi

quod intdk^lus

crcati.quod intciomnia habemas aflignare ali-

diuinus

quodobieflum primum pctentiz,vel ptimitatc

poftibile,

communicatis

fola relacio rationis,im6 eft ens quidditariuum.

cfientialis.vel primitace vitcualis

in fe,vel in fuis inferioribus, quia

musaiium (icprimum

refpc£tu

non inueni-

omnium

per fe

intelligibiHum iicut ens.imo dicimus quod

primum obre£^um monuum

i

intelledlus cteati,

refpicit

obicdum

lecundo

& z.dicic quod rela-

quod agens in virtute alterius dicat rationem propriam agendi. Huius oppofitum videtur habjie in i.d,).q.^. vbi dicit quod obicdtz fecundaria mouenc intelledlum cieacum ad euidencem' nocitiam conformicaris eorum; G boc cft verum,requiturqu6d aliquid iii fe fortnaliter includancquQ pollinc mouerc, liccc in virtute alterius moueant , fed hoc non vidctur

«/(^i,vult

,

quiaenritas abfoluca.non poieft efte

abaliquo habence cantum ejfe fecundum quid. Solucio ; Dicas qu6d Scorus fibi non contradicir,idc6 fuftine»do di(Slum eius,dicchdum cft qvod ex hoc dicuncurmouere virtuce intell^dus diuini,non quod in fc aliquo modo mcaeanc ; fed quia tocum fuum e/fe habenc ab a^u intelledus diiuni,& quiacx fc non porfnnt caufaie euidentem notitiam conformiiatTs eorum.fedfolus intelledus diuinus mediante a£ka fuo,& quia talia obie&a virtualicer cuncinctur in iniclleflu diuino, ob id dicimus illa in vircute inteiledus diuini

mouendi

eft

Scotusi»

mam

qu6d

mouercquiatota

virtus

ab intelle^lu diuino mediante

C C XX.

aftu fuo.

Dicas qu6d adlus

refpicit

tiuum non definitur per fuum correlatiuum. Huius oppoficum habet ini^.q. fOjiutrfiiliMm foluendo vltimtm argumentum. Solucio;Dicas qu6d Scocus in decimaquinta quzft. VnOierfal^mloquicurfecundum comC C X I X. munem opinionem. Scocus in ^.d.\.& q.i.& q.^vel j.& d.ii.&

pofllbile

;

i.y
contra D.Tho-

intelle6lioe(retefre£^usa;quiuocus,

obicdlum in

fe.

inquanturri

modo non

ejf$

non

eft

inteileiftus diui-

dupliciter confiderati.

tantum

CCXVIII. i.fent.d.i.(],

Solucio ni poteft

producit quodlibet ens in

& tamen illud ens poiCbilc

eft

& hoc vel in fevelin fuis inferioribus. Scotus in

a^u fuo

Vno modo

vt

Alio modo, vc

cognicum,& hoc

potcft caufare nifirelatio-

nem

rationis,quia obicdluminquantiim cogni-

tum

dicitur

vt

tantum habcte

diminutum

ejfe

,

&

in ipfo tantijm lunt nata caulare entia

fic

& hoc modo intellexit Scotus 1« <^. 4. Piimo vero modo incelligit Scotus in cm-

rarionis. 5.}

I.

nibus

aliis

CCXX

locis fupiacicatis.

II.

Scotus in x.d.Z ^.j.dicic quod incellcdlus di-

uinus cognofcir creacuras ab aecernojhoc cnira videtur falfum, quia nonfueruncexiftentes in propriaexiftentia.

^us

Secundo

dicit qii6d intelle-

diuinus cognofcir inrentiones fccnndas

caufausin creaturisrhocfierinon poft viderur, ciim in fc ncc exiftanr, quia exiflentia eH cmis rcalisinec fundentur inaliqua re exiftente , inquancum exiflete,fedin recogmta, vel compararain quantum huiufmodi. Tertio dicit Sco-

tusqiiod intellt^us diiunus cognofcit rclacioncs racionis caufatas ab ipfo ab stternojhoc parit

difficulcatcm

,

nam

fi

cognofcit reUcionei

racionis,vel cognorcit illas nbftradtiu^, vcl intuiriucjfcd cia

:

neuiromodo,quianonfuncexiftcn-

ergo incelle^us dininus non cognofcic rer

laciones rationis.

Solucio. Dicas inrclleftum diuinum pofle cognofcere intoiciue , conucnic tiipliciier , hocafturcfto. Primo, vt obicdlumpjimariura

&

in fe fontialirer exiftens virrute propria fuo

modo fcit

moucns,fiue quafi mouen$j&

fic cognoSecundo.tan-

intuitiu^ effentiam fuam.

quam obiedkum non primarium.nec cminentcr contentum

in eirentia diuina,nec

tione foruialialicjuo

diuinum ad cognitioncm hypoftacica:,

&

etiam fua la-

modomouens fui

:

intelltftura

vt proprictates

rclationcs diuinae ad intia co-

&

n fpccies eftet caufa totalis;ergo fimilitet quando eft paicialis:oppoficum habet in eadem dift.

non elTentiz imuitiur , dicuntur eminentci contincri in illa propter

&quift. vbi dicic,qu6d fpecies

perfcditam identitaicm illarum rfalem

incelligibilisaf-

fimilatur intclleftioni formalitcr, id eft,vniuo-

gnofcumur virtute

cum

ci-

lcutia diuina.Terri6,tanquara obiedluoi fecun-

dariuct

.

Contradi6liones

6ii dariuni eminctcr

coiueotum

in eflcntia diuina,

quia ipfa eft pcrfeftiflTima ratio cognolccndi omncm crcaturam maxirae in ejfe qiiiditjtiuo, licctcxiftcntiaearum.cum fir mcre Lontingcns, fequatur determinationcm diuinx voli.!n.ans, oftenditur ab cllcniia dicatur fic cognofci , diuina , 6< hoc po-ft dctcrminationcm diuinx

&

m piopriaexiftentia,

ad aliquod cxiftens aliquod

,

aut ad

quod licct non /it cxifttns in propna tamen emincnter fecundum fuam ,

totam cntitatcm continctur in alio vac cxiftcntcquod ctit caufatalis cognitionis , &c fic creatuiae qniditatiuc cognofcuntur ab intellcftudiuino ab aetetno , & hoc viitutc circntix C C JC X 1 V. cminenter continentis illas. Scotus in 1. 1}. Kniuerftilium dicit quod arguerc a concrctis ad abftrada vltima abftra-

non valei argumcntum>nec tcnet confcqucntia. Huius oppoiitum vidcturhabcrc t« i. ^.8,^.3. vbi videiur conccdctc quod illapollit eire vcra humAnitaf eji animaUtas quia humanitas vt humanitas, non excludit illaqui funt clionc

:

:

de tationeeius quiditatiua tas

fit

non

;

cum

ver3,nifi

modo

inprimo

vera,non pollet eirc diccndi perfc nuUo

eirct

;

enim modo poftet cire vera pratdicatione idcntica,quia vnu cxtremii non jncludi ret aliud pcr rcalcm identitatcm.&

fic

contradi
CCXXV. Scotusi^^.^. f^niuerfalium,

propria fen-

nitas

>

&

ucniiint in aliqua realit.itc

pcraliquid ex naruta

dctur haberc

in

cttatis,vh\ dicit

rciatio,qua: ex natuia tei

Soiutio.Dicas ris,5: in

& dum

;

dtum adajquatum intotaLogica, quia tft communis omnibusin Logica confideiatis vcrum cft quanium ad communitatem confidciationis, ,

& applicationis. Scotus

CCXXV

in dtjl.i. q. i.

qciod ncgatio

non

I.

contra Thomam,dicic

potcft incfle alicui

,

per

nili

aliquam affirmationcm.Huius oppofitum habtt in i^ .cj,vntca,prirniy vbi dicit quod negatio potcft cllc communispluribus,& negatiociufdcm j."ationis,&

tamcn non

ineft

illis

pluribus per

communcm illis commuhe iilis.

aliquam affirjnationcm pcr aliquid pofitiuum

,

fiuc

quod Scatus «« i.d.cj.i.frirni, quod ncgatio non pr.xdicatur dc aliquo,

Solutip. Dicas dicit nifi

pr.eIupponat aliquam affirmationcm in

iojficut non lapii

il-

non conucnit homini,nifi pro-

ptcr abqiiam affirmationem , fiuc proptcr aliquani rcalitdtcm pofitiuam exiftentem in hominc.cui affirmat tcpu^Miatio iapidis , fic di-

&

cit in 2.^,d.<j,vnica,i, jiis

non

quod

illa

ncgatio coimnu-

poteft competerc infcrioii,nifi pcrali-

paicr-

fil

quod non

paternitas

eft

,

trahibilis

ideo ab

,

qux

aliqua

eil

ctcatu-

cft fimiie in

;

,

vc

ncc cnim

ex naturarci

fit

con-

tantiim pottft abftiabi

illis

concepiuscommunis

vi-

contrahibilu.

in vltima aduaiitate

ibi eft aiiqua reiatio,

&c

,

cr qu£Jttone

,

non

Diuinis,quia inDiuinis paterniias

di<Sus in quid

:

non quod

cx natura reidetiir aliquod coiiMiiunc in ^utd, fed dicitut ilic conceptus in quid ex hoc ><}uia cft abftradus a reaiitarilus quiditatiuis.

ccxxviii.

;

teft eire tcrininus

quod non por formaiis genciauonis. Huiu;

oppofitum habct

in

Scotus

in

fitone citati^

1

,

d,i6,cj.vntca,d\cit

eadem dtftnSitone

whi dkit

quod

,

&

terminus alicuius relationis, nien

dr ^U£-

rtlacio' poteft elTc

fimplicitet uc-

gat de rclatione intrinfecus aduenicnte filiatio cft rclatio inttinfctUb

,

& ta-

aduenicns.

Solutio;Dicas quod Scotus in ,.a'.i. g.i. lo»^ quitur tantum dc rclationcj quat de ncceftitatc oritur pofitis in

fundamento,& rermino filutjo non ontur ex natura cxtrc;

Diuinis

nitirum ,quia ipfi fonftitui filium

hoc quod continet

pridicationis

quod

puta rclationis

,

difitn£ltone

ad definitionem,nequc diuifioijcm , ncquccnlhymema,ncq'ic indudlioiicm. Sokuio. Dicas quod quando Scotus in i. q. Priorum negat Syliogifmum fubicdum ada:quarum cfte in Logica, quia non cft communc ad omnia in Logica confiderata,verum cll quaKniuerfaltum fyllogilmum fubie-

ergo ncgatio

Huius oppofiium

rei.

in Diuinis

pugnat

4,ij.

&

;

CCXXVII.

quod

tum efte in Logica.Huius oppofitum h.ibet m 1 Prtorum,\hi dicit quod SyllogiliTius noij eft fubie(Jlum in tota l.ogica,quia non cft cominunead onmta in Logxa coDfideiata,quia non

tum ad communitatcm

;

eadem

dicert Doiftor

dicit»/;

illo

pct aliqu/d

fibi

crcatuiis cx natura rei con-

filiatio in

tentia tenct fyllogifmuro iubieclum adjequa-

q.lthri

affirmationcm in

Scotiis in i.d. ij.ij.vnica dicit

autcm cyi

vd

oppofirailli competit aniiTialj.

ergp animali-

mtas efl animalit/u, Solutio, Dicasquod non dicit Dodlor qu6d illud quod cftdequiditate alicuius,poflit pr.Tdicari deeo vlrimata abftra6lione;fed fi prsdi-

,

quod competat

matio lapidisrcpugnat animali

de qujditate homini$,iftaerii \cii:huma'

caretur,& pr^edicatio

cll ncccllc

pofitiuum communeinlcrioribus. Sccundo dicit quod nceatio eiuldem rationis dicitur, qus rcpuguat affiiinationi vnius rationisinamalfir-

rognitio intuitiua tciniinatnr

voluntatisic".: fic

cxiltcntia

quid pofitiuum

cfte

;

vuli ergo

quod rebiioni vt iclatio cft , ictcrmmum formalem aiicuiuspto-

du6tionis,iicct aiicui in particuiari rtpugnct.

ccxxix. Scoins ind.

vult

1. i.

quod ptima caufa ex

virtuaiitCi caufaliratem fe-

cundarura caufarumjdicatut pcrfedior. Huius

oppofitum

h.ibft in i^.l.^ vnica,vbi dicii qi'6d

caufalitaSjqu.Tcotinctformalitercft perfcdior.

Solutio

;

Dicasqivod aliqua

eft

continentia

virtu.ilis,qux cft perfcdior fonnali, ficut ciufa

squiuoca

dicirur perfediorex hoc,

tinct clFetftum virtualitcr,qua

maliter; dlior ex

&

Ci

quod con-

conrinerci for-

fimiliter diciturcaufa priiviapcrfe-

hoc,qu6d virtualircrcontmct

calidita-

i

tem Solis.quain fiiilamh.ibcrct formaliter.Aliqua vero cft r onrincnti.i fonralis, qu^ dicitur

;

pcrfedlior contincntia virtuali,

nam

perfedior

Deo habere fapientiam formalitcr, quain hjberc viitualitcr,& hoc modo ioqnitur Scotus tn d.tC.cj. vnica, C C X X X. Scotus»« i.
dtiuis

nonpoteft abftrahi conceptus leaiis diHuius oppofitum hjbct in t(u d.

«fbusin tjuid^

q. vnica primi , vbi dicit quod gencraiio fiuc adiua,fiue palJiua, fpitatio pafliuafunt vlii-

&

ma

diftincSmaiigitur ab cispoteft abftralviali-

qiis conccptus didlus in

(juid.

SolutiOjDicasquod Scotus »'«
non

conceptus didus in ^»K^,quia

dcclin.mc ad hanc partcm,

qu6d huiulmo-

di rclationcs fint vltimo diftindtiua;,& conftituciua:',

ScOtL

613 CCXXXVI.

tiux.Vcl iicis quod Scotus nbn dicit hoc abfo'

Imi, qu6«d non poffic abflrahi cbnceptus communis di^us in ^«i^,tamen non iit potentialis ad conctfptum contra«5liuum'. CCXXXI. Scotus in j.
quod en$

praEdicatut in cfuid de

Deo

,

,

& alio modo

& dc

vltimis diffc-

alio

liccrdedccem Prydicamcniisalio mdde Deo & de vltirais diffcrentiis prxdicatur in quidyVt dicit conccptuin nonacceptufna realitatcpetfeftibilidb alio;fed vt prsedicatur de decem Pratdicamentisjfic pratdicatumdicit conceptum abftraftura i rcalitate ver^ perfe6tibili ab alia realicate.Vel rcntiis,

do

pra:dicetur in ^«>
quod dc vlcimis

dicas

&

d.^o.q.vnica.

Solucio;Dicas

quod Scotusi»

^o.d.tj.vnica,

primi,Ghi noncontradicit, quiaibi vult excmplum ponere, qu6d fi per impoOlibiic cftcnt ibi duae magnitudines realitet diftin^a;

vltimis difierentiis.

Solutio. Dicas

&

Scocus in i^.t],i.& in §lwodl.q.6. d.}Z.h ponic fimilitudinem in diuinis , aequalitatcs elfe realcs. Huius oppofitum videtur h^ere iff

,

qu6d non fic fimilitudt) realis. Vcl dicas quod quando Scotus videcur dicere & negare fimilitudinem,& aequalitatem effc reales in Diuinis,

ibi

loquiturfecandum opinioncm Henrici.

ccxxx VU. Scotiis i» jy .d.i.ij.vnica dicit qu6dintelleAus diuinus poterit poftea cognofcerc lapidcm in

fe.Huiasoppofitum vidcttiihabercftf^tfU/^

prsdica-

tj.iua.vlt.vhi dicit fic,fllud quod cognofcitur per

nonacccptum k

aliud, beniffoteji immedutte cognofci,fed tionfic tl-

dirfeteniiis cns'

lut in fwv/,vr dicitconccpcum

ab alio. Dum vet6 vidctur ncgarequod ens non ptzdicetut in quiddc vl-

diuinus prttcisi cOgnoffit^eatftratn

timis differcntiisidicas

uina,(fr

realitate petfeaibili

conceptum acccptum

vna non

,

ordinaretur ad aliam rcaliter,& n6ncgat

qu6d vcrum

efl.vt dicit

hdquodprtcisi

cpgnofcituriniUoxficut inttlU^tft

mediatHm,quia tnnc intetieclio eius

\ rcalitate perfcdlibili.

CCXXXII. Scotus »» i.d.if.(^ /i.i5.dicitqu6dpeTfona, qua: ptaedicatur dc tribus perfonis in Diuinis dicat cohccpnim pofuiuum , non Cpedci , fed magis alicuiusproprij. Huiusoppofitum habet in ij.fi/.vbivult qnod huiufmodiconceptus abftradus ab vltimis diftin6kiuis,vclfitconccptu$ (implicitcr negatiuus.vel pofitiiius denominati-

Hus non didus in ^uid. Solutio.Dicas qu6d perfona non ptatdicatur

itt

ejfentia di-

non pef.illam creaturam,vt ohie&um

im-r

vtleftiret.

^oliuio. Dicas quod intellc^^ diuinus non cognofcii lapidem , nifi praecise in eflentia fua>

hoc pofito, adhuc Scotus quia in

fibi

non

contiadicic,

lapidem poffe iji fe cognofci,v,c prsecisediftinguirurcootra hoc, qupd cft cognoici praEciicpctcflcnciam.vc aftu comparatam ad ipfiim lapidera,quafi caliscom» paratio fit ratiocognofcendi iplunilapidcm.i-n Quodl. vcio aciripii ptouc ipfe lapis cognofcii^.d.tj.vriica,

i;

accipic

& non

turabfoluteincflentia cognica,

prxcisc

in quid dc vlrimis diftindiuis.vt feft propric fupcrioris de infcriori , ita vt fupcrius fit in po-

inellcncia.inqurrntum comp^ratur ad ipfum la-

tentia ad inferius, ita

fit

poccft duplicitet iDtcliigi. Prinxo

litate perfti5kibili,&

dicit

tjuid

:

quod fic non

ajcccptum a rea-

conccptum

in

vt vcr6 talis conceptus noji accipitut a

rcalitatc pcrfe(aibiIiabalio,& hoc modo pradicatur in'^»/
cohccptum

in tjuid impioprii,non

autem pro-

CCXXXIII.

prie.

pidem. Vt! dicas quod lapidcm cognoici prxfens intellc6lui diuino,& poteft cognofci

,

in fe

vt in fr cfl

fic lapis

in

fcnon

quia tunc incclleftus diuinus vilcfceret. Sccundo , vt tantuin eft prxfens inefTcntiadinina, hoc modo lapis potcfit ,

&

cognofci in fe. Scotus in d.^f.

CCXXXV tj.

1 1

I.

vnica dicit quod cognit/o

Deo eft vna opcracio pcr fe. Huius oppoficum vidctur haberc in d. 1. tj.penult. c^

Scotus in j.^.i. dicit quod ens prafdicatur in ^uidde Deo. Huius oppofitum vidctur haberc

lapidis in

ind.i6.tj.i.primi.

d.tj -tj.vlt. vhi dicicquod cns abfolutum,

Solutio.Dicas qu6d qnando Scotus dicit quod ens prxdicatnr in quidAc Dco, vciii eft impro-

r«ntum vnum pcr accidcns. Vulc eriam quod omnis lefpcdus ad extra fit lantum ens rationis;cum crgo cognitio lapidis dicat rcfpeftum ad ipfum lapideni,non erit vna operatio per fe^fed tantiim quidam rcfpetftns.

priijdu vcrodicit

quod non.vcrumcft

proptie.

CCXXXI V. Scotus in \.d,^.q,vlt.in folutione vltimi 4rgUimenti,i:*r

d.ij.dicit

qu6d

intelle£^ns potcft eirc

Solutio

principiu formale habitus.cuiusoppofiiiividetuf h3bere»«i7.
lapidis eft

iedlio

no poteft

cfTe

SolutiojDiras

produdliua alicuiuS rcrmini.

quod

intellcdio non

cft

aftio

de gencre Adionis produ(n:iui,& hoc cft quod fupti dicebat Scotus ind.^.tji.praallegatti , non aittcm ncgat , quin ifta fit principium formalc Habitus. C C X X X V. Scotus in !,
fonam diuinam

,

& creatam

,

quia diuina dicjt

aliquod pofitiuum,creata vcro non. Huius opfiofitum vidctur babctc in

iippofitum

,

i

.^.i6.vbi dicit

vcl ratio fuppofitalis

non

qudd

dicitur

Dicas qu6d ipia coguiiio diuina Vnaopcratio per fe. Et quod tcrmi;

neturad lapidem,dica"s qu6d tcrminari ad iapidcmnon dicit aliquem refpe(5lum ra;ionis,im6 prior eft intcUeiftiolapidis

fonam diuinam conftitui per pofitiuum,& cteatam non , illud dicit non ad intentionem propriam,(ed fecnndum opinionem aliorura.

,

quam

fic

rerpc(n.ns

rationis;dum ver6 Scotusdicit cognitioncm la-

Deo effe vnam opciationemper fc, dicasquod hoc verumcft iimpliciter,& abfolutc, quia abfolutum prius cft refpc^fliuo , & iritellcftio lapidiscft quid abfolutum proptcrca cognitio ipfius lapidis in Deo eft vna operatio

pidis in

;

pcr

fc

;

dum

vero Scotus videcur dicere cogni-

tioni lapidis cffc quid rcfpediuum, dic^s quod hoc vcrum cft denominationcextiinfeca.

CC X XX

aetusincrcatuia. Solutio;Dicas quod lic^t Scotus affcrat pet-

& cns

rarionis dicanrur

I

Scotus in j.d.^^. tj.vnica

X. dicit

quod

intrlle-

mcnfnra omnium aliomm iii lc intcUigibilium, & fic fcqnitur quod omnia alia praecisircferuntur ad in:cIle(ftioncin d uiii.i,& 6tio diuina eft

ipf^.

6i4

Contradidiones

ip(a termipabt.trelarionetn iftam fub iciatione

tQ:re abfdluti.HuJus oppofitum videtur habcre

dn ^.d.if.\bi dicit

qu6d non

leqqiratur pixsc-

tiaobie^i proptiTr tctmination^ intelkdionis, licet requiraturproptercaufaticne, &: fic liccf creatura etiamabxtetno aaduejfe iiabcat.tame

aftum

poterit tcrminare

go obiedlu^

intellccaus diuinijer-

vt terminat intellc
,

meofura ip
eoram ejfe ni

,

poflibile eft ab aftu intcUecfbus diui-

per confequcns

Sc

menfura omnium

eft

il-

C C X L.

lorum. Scetus

Bon

i

iif i.

d.^

vmV<(,dicit

\.«j.

qu^d rclatio

poteft coguoici, nifi terniino przcognito,

&

exprefsc dicit tc prologo,q.fenultm4i,Q^\xo({ cognitio relati&nis dcpeodet a cognitione cermi-

nofum.Hoc autcm habcti'; quodl. ^.14. ftanie jhoc fequituc qu6d cognicio relacionis, qua cognofcit intcUedlusdiuinus & qua terminatur ,

adcreaiura,nonpoterit cognofci

&

fic

babet

firie

creatura,

^Hodl.if.

fundameto

it

ab aliquo

,

& termitio,ficut in efe, tamen cognitio

talis

poterit

vircualiter continente cermi-

& fundamcntum fecunduns totam enci-,

tatctipfa

tamen cognicio no

potctic habet i niii

'prxcognitis fundaraento,& tcrmino.

Quamuis

lenim intclleAus diuinus poftit vcre caufare cor

gnitionem pacernitatis

adu intellcdus diuinuVel dicas quod quando Scotus dicit in jp. d.i.Jiue ^fi.arguendo contra p.Bonauencuram, quod idea eft tantiim neceA farjorum;& in y^.d.i .
tem ptopriamjdum autem

non tamen

ifat tertT)inti,&

&

peraccidens , nulla erit in primosmodo dicendi per fc. Dicas qu6d aliqua: propofitioncs poflunt dici per ac(;i^ens,& pec (c:perfe,prouc

&

func ratioiiesarternx in tiiente diuina , prouc emincnccr concinciur in mente diuina,& tunc

CCXLIL

elle poflIbile,& fic cociliaturScotus.

Scotus

dus

in.

d. }8.^.

diccdi

vnica dicit q.u6d

fi

intelle-

pra:determinaret, tunc voluntas necelfari^

confoimarccur illi. Huius oppoficum videtut habere in cj.de Theologia,M»fit pra£lica, vbi dicic quod ad hoc quod cognitio neceflariorum di-^ caturpfa6tica,tria requiruntur. Pritnoquod fit prior praxi elicicndi;(ecund6,qu6d fit conforiuis,fiuc cuf6rmatiua,fiua dirediua;terti6,qu6d

fcfpiciat voluntate regulabile,& determinabilc.

fundamentunnquia cognofcere fe , & non cognofcete elTe a^

tarcimpcrfedioncjq^fitdcierminabilisaliunde,

poterit

non cognofccrc paccfnicaccm:ficdi-

co in propoficotquamuis cognitioiliiusrelatiollis fic tantum a Deo.tamen ipfa non poceft diftindle cognofci

quam

modo

tranfiriit fupci'

di..

,

patetnitatem in yiquid,eft

me-

ideam cfle tantiim ncceflariorum,loquiturcpntra D. Boiuuencuram ; Vel dicas formalicerqu6d quando Scorus dicit qu6d ejfe cognitum lapidis eft ratio «terna in mente diuina,id eft,quod talc effe cognitum, nev/Tario praeccdit quid/it illud eflc cognitum , & ficdc ilio nihii poccft pt«dicari, & fic omncs propofitionc; de quiditace erunc dicit

nifiprafcogno-

,

Ujndle cognofcere pateriiitai6

ta,ad

pnim diuinus ptitjs producit rem in ep cognito,& poft in «j^poffibili.Vnde Do
illx propofitiones funt in printo

in cognofci

,

Solutio. Dicas quod talc rj^,quod dicitur ab sterno olje quiditatiuum,eft effe poflSbilequod ^polTibilc fundatuf inr/ecognitoiintellciaus

pet ie;dicijtur pcr accidens,prout

caulari nutti

&

m prol»go,if.j rel="nofollow">enultima,& in

Solutio,Dicas qu6d licet cognitio relationis

&

propofitiones de qOrditate erur pcr accidens , nullse ctunt in primp niodo dicendi per fcjcuius oppofitumhabctiw }^.c^43.
depcndebir acreacura. Huius oppoficum

«iependeat ita

omnes

,

nifi

przcognita ipla creatu-

terminatur:concinct cniin virtuali-

ter fecundiim enticatem

omnem

crcacuram, in

huc vltimu

videtiir negate,quiavidetur

impor-

&hoc dicit, quod

dc ncccflljtatc cof^rmaretur. Solutio;DjcaSqu6d Scotu$i« <j.de Theologia loquittir de his,qu£ tacum func ad intra,& qux funt fimpliciter ncceiTafia.iw d.vero

loqnitur de fackibilibBs,&

quod diuina

ciic cflet

3 8.

q.vnica

inc6ueniC:>,

voliicas dctcfminarctur ncccilariu

quocunque*jj/*, fiue rcalc, fiuc fecundum^w/W.

ab inccUcdu diuino rcfpcdu fadibihu.quia iUc

Yel dicas (^uod etfi cognicio rclatienis quam cognofcit intellcAusdiuiiiusexquo ccriiiina-

ncccfllcatc produccretur

,

tur ad creaturamdiftin6lc

non

poifit cognofci,

nifiprxcognita ipfa creatura,non camcn icquitur quod intelle^us diuinus depcndcat a crcarura , quia intelleiflus diuinus lum in ejfe reali, tliminr/^cognito,concinecipfam ctcatuia tri-

cmi-

plici continetia,fcilicec virtuali,formali,&

&

fic Scotus fibi non conrradicic , Sc Scotus,qu6d cognitio rclacionis depedci a cognitione terminorum, veiueft quando

neniiali

;

Hii dicit

tcrmini viitualiter non contmentur in aliquoi excpli gratia,reiatio,quae eft incerpacre>& |>cndec a cognicione virtualiter

tetminorum, qiiia

nliii,

filiatio

non contineiur in paternicace,& pro-

pterca cognitio patetnitatis dependctacugnicioncfiliationis.

Scotus in

I

CCXLI.

.fent,d.i^.q.vnicA

,

dicit

quod e(fe

cognitii lapidis,vt caufabilis eft ratio xtcina in

inf tedinioa,id eft.quod tale

ejfe

cogiiitii

ncccl-

rati6pra;cedirillud«^cognitu,anfit r^quiditatiuu rei,& tunc tale ejfe erit vnii pcr accidcns, 6i fic

de

illb uihil

pcr le poieft prardicati,

& fic

CCXLIII.

illa.

Scoius in d.<,6.^.vnica,didt id hocquod intclleclus ptoducac aliquid ,necellc tft inicllc-

dlum

illud

haixci ind.

pnus )C).

Huius oppofiiuin quod contingcns in-

iuiciligere.

vbi dicit

quaniiim huiufiiiodi, ivon

tequam

fic

ptffcognitum an-

vuiuiita» dcterminet

,

imo

ipfa ptiiis

dctcrininat,& poilca incelligicur. Sulutio;dic3$ qu6d aliud eft p:oducere aliquid tantum fccndum r/;fccundum quid,&aliud cft producere feciidiamf;^ fimplicitcr.Pnmo modo nnllii cft inconueniens ; fccundo modo vtique eircc tncoucnicns intellc6tum diuinum omnino indepcndcnttt.

& in eilendo, & in eaU!>ado,pro-

diicercaliquidfecudiimvcrcf/^ fimpHcitcr

,

&

rcalc,& nu pra-inccUigcre illud.& dicitur indc-

pcndens iu agcndo,qiiia hoc no eft inconucnics de agente omnino indcpcdcnte,vtde folcquca pioducataoiniclligendo, tunc enim diiigctur ad finem ab aliocogno(ccn:e,& amante fincm. Laus Deo,Deipars. f^irgit/i,cr Patri Franctfco Ordinisfundat 07^,0" Autonu) etufdtm Patriifeflatori

nmximo. 1

NDE X

.

J

11; .

N D E X

I Rerum noiabilium,qu^inhocTomo continentur.

Pmms numems ad paginam^Jecundus adntimerum margmalem remttttt. A

Atlio in Deo mera

B

rtlatit.

*'f »3*

Atiie naturalis tptandofiquUurnon naturdem.^-](>.v^

Bsoi-VTVM

»'«

conucrtibiU

Aclio omnispreducit^nducit,aut tducit.

1^4-^9 reffeUus non ftuinnt

i68.i 1,17^,18

yibfolmnm i/mne efi commttmcahile. uihfolmum poteFt effe fiue eo^c-uod ncn fimtil nat nra

8j. j efi

prtm

cumeo.

1

nec

,

1

Abfoiuium potefl effefine refpeSliut. Ahfolutum prius potejl effefine pofie;iort.

^}

•

3

i (»4.

j68.i6

m lAufafiejuitur abfolutum in

e^eilu,

178.28 (fr

mn fit

refpetliuo

conceptus ptr fe

vnus.

169.6

Abfoltito ,

r^r

rj-

refptEliuo nonfit ferfe

vnwn.

j 61.

Abdradi

pofito potefl ponipt^eritu^

5 tf 8 . y t

Deo ^uando mganda

de abfirafio in

prtdicatio.

efl

• 3 i •!

Abftratlo multiplicatt non ideo multiplicatur concretiim.
j6i.}i

Ahftraclis vltimatc nihil pt«dicaturnifi inpri-

mo

modo,explicatur.

j;S.i8

dtci poffltpro mortuis^vbi

bilis

tanti*f» Afif-

acceptantHr,a» laida-

confuetuda.

j

Accidens abftrailum eft in 18

tertio

3 }

.

O

j

modoptrfiitatn.^ j 9

178.18

A^o cjuando

tft

ftt.

tranfitnt,& immanens.

Accidentis adfubieElnm dtipltx

eft

Accidentia deptndtntia vlttmati

habitudo. J04.

tft

1

ad fuppofimm,

Accidentis duplextft habitudo adfubftfntiam. JO}

i}

Acctdeutifeparato rtpugnat inhtreri fecundum quid.

} } 9.70 Atlie quomodofit qualitas. }4} -jS Atiio quo fenfudicttur prodMEliuatindMSiiua, &tdu-

}jj.7Z.}40.7Z

ihita.

tyfElio vt produEiio quid.

339-7*

^ pafftonis fundamentum quodfit.

A
i%$.6 quednoniflin

altqtfod eft in inttUtEluy

4ii.z.4i}.z

ftnfii.

ASiiuum altquod tfi

A&as

an

in partt inttUeiliua rtfptElu in-

(it

41

AElus

dt Accidtntt abfolHto alittdeft loqui

,
fpetliito.

AHio

aliudde rei-79-ii

Accidentia plura poffintnt abftrakendi

eft

)

.

i

tfft

prima

in

todtm fubiecit.^j .^^

aEiiointellecltuagentts.

41 } . 1

41^.9

obitElo.

cegnofitndi ft hahtt ficut fimUitudo rtfptElM

}I1.IZ

CUfMtft.

nen potefl citufari tn intelleElu creato. 4' 3 ^ AEiMContramturam quis. 460. t.^praternattt'

AElus comprehenfiuus

rtlationis triginis

>

ibiJ.

farih infaUibis,

AElus

diltflionis

j

innititur fidti infufi

an

J6.4

tft necef-

i^J-i^

>

naturalii,& rntritoria nen diffinwt

468.16

fptcie. ,

AEtns

•

quis.

dileEltonis pottft inteUlgihabere

M lomm^

duplicem bent~

47--3

AEtus diipltctter dicitur matits. a chantate femptr

AEltis elicitus

^6 1.6 481.8 tft

mtritoritu. ji6. i

AElui tUcitus a voluntateformalitir bonui,quo voluntas vult altum exteriortm^talis aElustxtt- iordenominationt txlrinfeca dicitnr bonus moraliter.^Sy 16 tUcitits

quot medis fumiiur..^bQ.i.a qtto canft-

tHd.

tur.

AEltu tftprier temport,ratione,^ perftElione potentia.

AElus

,

qf im

^73 39

txttrier addatne atiquid benitatis

ad aElum

419.19

.

483.10

laudabUis.

AEitu capit nobtlitattm ab

AEltu

JIO.IO

.40

343. 7

AEtui duplex.

j 01. 1

}

Atlio (juidfit.

tat^m.

Accidens habetfuppvfilnm per accidens.

^-i f


AElus crtdendi vt

fa

33

X

ram

Acccptari vlurapro eodem'die,cum vna

o

(y^Sho produEliua poteft duplicittr inttUigi.

AElw crtdtndi quidfit.

C

A

f•3

444*4

ttlleEltonis.

3?

Abfoluto priori

•

aquiueci

eft

agtntit.

AElionis

ex Abfebtto f

*

femcludu. AhfiiHtMm ferfc vyinm.

Abfoluturn

Aftio ntceffartofuppofitipraexifttntis.

AEiio omnis ad formam ntn aSHuam

e centra.

&

tid

ref-

143. Abfolui.Htity^ refpeiHuiimniljil per

frt^inHm,&

interiorem.

,

vel malirie

^-j j,.\

.& feq,

Attio de genere AtHtnis diuiditur in immanentem,

ASlusfidti acquifit£,c^ aElus

34t'i7 dr traifeuntem. Allio dtuiditiir in tranfeuntem,0' immantntt.^ 4 3 -7?

nen differunt fptcit. 470- 9 AElus fidet tnfnft non eft certier habenii,quam accjut-

cASIio

& operatto quomodo

AUiO &paffio

ejtiomede fint

dtffierant.

pnuia.

bcoti Oper. tom.

XII.

}

oi i .

18

f

infufit

dt todem obtcElo '

469.11

fita.

AElusfidei

inn. titurfdti acqui/ita

,

FFf

(^ infuft.

}j} f

Aclm

n4

1 } 91

.

1 12

Index rerum AtlHthtAituum H4tur4lium , (^ fupern^tftr^lium an dijftrant fpeit^

A D

S(>9.S7

A£ius tdem anfide infuf4,(^ AtituidemfitcceffiHebonut

4cquifit4 eiicifotefi.jCy

^&

16.»'«

malm. 486.

Adequatio fiimitur dupliciter.

ti^.ii.

Adam nouit dtflinUe abfiraliiue Deum.

566.40

text.

A^M ideo hahet tJfeacceptatHmt^Hia volunt^t diui-

A

A^Hi

A E

47i.i J

na illi4m acceptat in ordme ad prdrnium. Bu4 imperatut vere imputabtlu.

49 1

,

o

r

./Equalitas exigit extrema dlfiiniia

,

cAElniintelleElt^dupUx.

19.11

157.19.^ 10 ^ijualitas in Deo h^bet htcceit^tem.

AElm tnterior intenditur per exteriorem. A^Ui intuitiuHS efi nobtlior abflraiUuo.

474.

ty£t]Halttai in Dtutnit

4^0. J

indifferent elicititr a tufio.

197-^7

Atlui malus contrarie ^uis dic4tur, A^tas mcitoriui efifupern4turalft.

48 1

iy(£lHi mtritoriut ijuiifit,

4^^ 4

.8

460.}

Atlut moralit charitatis,0' merittrim clare explican47»-i}

tur.

oA^t^Ht moralii funddt meritum.

^^»

5-7

cAtlut 484-15 AEiut potefi dici bonus dHpltciter. 477. J Ailut primut intelltgendi in Diuinit efHid. 3 J4 AElnt quis dicitur meritoriut,& ejuit non. <>43-4 Ailus quomodo dicatur bonut exgenere. 481-7 AEiut tjuo fenfu effet reprtfentattuumforma.^o 2.107 Acius reclHS cegnofiendi necejfkrto includit reUrionem neuter efi in pote^ate agentis.

i •

}ii'55>

r4tionit.

AElus refiexut 4n fit magis

beatificut

,qtiam4tlHt re-

ilus.

)

AHhs refiexHS efuid.

19.47

} l*

4J malHm.

AEius reguUnter non mutatur de bono in

.

170.60 AiiusfpecificatHr 4b obieElo,

4n AElus nut

4 1 6.

vbluntatis elicitus ficut

efi

pcrfeprimo bo-

imputabtUtforma-

elici

fecunditm inclina-

484.

liter.

ASitit vtfic meritorius petit

J

46 1 -J 47 ''•J

ttonem ch^rii atis

AEifu conuememia vnde

iudicetur.

A£iui fimpliciter conuenit a^tttudo ,velrepugnantia 2 18 ad inform^ndum. , y AElum charitatit difiinguifpecie ab aSlu naturali admitUt.

4<5f 8

4d ^lilum meritorium ^ut

Ailum fimpliciter non

Aftim itt

dare

conditionet fpeilent .^C^.i

conueiitt formA fubfianttali,i^

iiS.j

aceidenttiii.c^ ejuare.

vident anyJeh videat obieElHm eiut.

Aiiu

54f .}i

cegnofcendt funt dn
eodem fubfirato

481.9 Ailu reflcxo

potefiefle bonitoi multiplex.

cjuts

altijui voluntatii

ti^tfpectei dtflinciat

,

funt

,

cjui

i

}J 5

.f

Deo efi rationis. ty£quaittas potefiatis tn Deo ejualit. ty£ejHalitM potefiattt in

ifqualitas primaeft in Vi\\o,exponttHr, i^cjualitas primafitne in Patre.

ter abfbluti

,

,

&

^6. j

praexigunt noti-

appetendi tintne tffentialt-

vel ejfentialtter relatini. joi.

i.

&

i

J

43- 4

f

710

Jj6.ii

i-/£ejualitat ejualij relatio.

lbj.16

\6\,xG

^aualitat quomodo effemiam, (^

relationet inclu-

dft-

i64^jo

tAEqualitas quomodo habeat m4teriam. i/£qualita»

vna anfit

'63.1»

tn 'Dtuinis.

f J/ •i t

ty£qualitatnfundamentHm quodnamfit, 14 1 . v^qttaiitatistn Diutnis qtiodnam fit ftmdamenttm, 143-5

t/£qualitatisproximttmfundamentum quodfit. 19 ty^qualitatem in Deo effe relationem realem. i tf

1 j

f j r .

quare.

lyS.ii

i£s non potefi nacuraltter conuerti in

143.6 JEic inius an modus intrinfecus

exifientist Dei,\j^c),\^

iy£ternttas dicatne perfeilioms. «y£rernit.is

non ita lonuentt

2

jj^fe

exifientia ,fi»ut infnita/

efenriei.

ifO-if

t/£.ternttas quidfit.

fffe

6

\^i

tA:.tetnttari-< defir itio.

iy£ter/iitatcm

lapidim,

ijo.

pnfiiiuam

,

vel non.problema.

i

1

j i.

16 ty£tc-ynitatem

mHndi penentpoffitnefiiflmere alinuem

eff vntucrftliter benefepunattjm. qtit-s

pon.it

fjfe

J

36.1.^ fiq, ra-

taritlim rei,iti(,ntm

tion y , vel ticgntionnn.

l\o.\C

dtcatiir.

18 1.10

A

G

Agcns

naturalt

efi

vel pritnttm,vel afuperitri deter-

mtnattim.

Agent

n^iturale , C^

4S7''i voluntarium qttomodo differant.

47.16

Agens naturale non

caufiit contraria tn

idem paffrni.

4711} } 'f-

Agent naturale quare

nonpofftt tranfiibfianti^re.iCo

«

Aiiiu difiingHuntur perobieSi4 vt per 4liqua extrinfeca a quthus dependent. }4--}i ASlus qiiomodo difitnguuntitr per obieSla, 34i-;o

Ag^nt naturale qnomodo corriipnt Euchanfitam. tbid. Agens natvrnle tnntum otefl tranfinuta>c ea,qu^ ha-

ASiut funt

Agens omne aoupropterfinem quomodo,

leiliones

diflinSii

neceffario

ufpecie dtflinSiai.

in ASlfbHt externis internis.

, tjtii

efi

j-

159.26 t/£quAlttates dnt, tn *]'atre. ^6y.x 8 i/£qH«litatet ptrfonartim funt eiufdcm rationu , &•

896.6

fe<j.

^Sint difiinguuntHrne ex principiit. ASitu dtfiinguHntur per obiefla.

j

1^1-17

^y£qualitat quando vtrior.

7

471-1

ASiHi eognofcendi

i^i.ii '

i?.^

qui tamen non dtjferunt fie-

cie.

6.20

& fimi-

ailum texitim

fiue illefit tntuitiuut ,ftue abfiraiituus, A£lu vno nemo dtcendus benifo/iunatus.

Ailni

difiinila ab identitate,

lttudine,ficut hac interfe.

vEuiiernuin %ndi cognofcere potefi

141.» yj

t/£qualttai perfeSior inaqualitate.

tA,tetnii(itern

II

in ^Siu

f f7

relatio realis,

t^tjualitai melior itiijualttate.

^qualitas non aqie

non,

iy£quabtatesanfintfinftx.

efl

velmalut moraitter,it4

,

an fit

identitat

praexigunt tntel471.li

propri4 matilia difiinBa ah /7<5.f7

t

bent fubieilumiomrniine.

161

3

f

59f.S}

yigensper niodum tmturc quid:

483 1 .Agens q".amoclofit prstfiantius paffo, 411. Agens vntiisfpeciei potefi gentrare tnulta f!mHl.^i.\o ytijeiis

4

.

Indexrerum. vnum

•^gtns

fuhordintitMr sUiri

185.

tripHeiter.

nitatem.

Anima an

40 ^gemis munus qHodndtn fit. ^fentia tdui ex cognitisne fenfitiu4 iliHa

,

4i^>(4 ex intelletantnm ejfep«>tefl banitas moraln.

& in hts

,

aliit

ferintfllenum

./loentia

gnofcereTrtnitatem perfonarum in Dtuinis. 348.1 pojfit cognojetre creaturum in

Amma beata quomodo

44i.;o

fe.

Anima

476 4 ,

©• voluntatem

ftnt.

<]ii
dupliciter potefi cognofcert obteEium.

JoUm

cognitionem fenfuiiutm qiu fint.

receptiuum intelle£iionis

figsie in 4Uud quidfir.

411.11

^ eompojitum

,

& corpore fenfatioms.

ex ea

Anima efi receptmum

47S.4

349.

in text,

Antma efi

"47«-^ jlgentiti per

^70.^9 naturali perfeSiioni reliHit poffit ct-

fita

ganum

1 3 0.11

tntelle^ionis,(fr fenjationis or-

compofitum ex anima

&" parte corporis.

,

ibid.

A

Anima habet materiam fecHndkm Philojophum.ji 60.

L

30

A Ibedo imperfecl itr notitia eius.

3

5

4- ^ 1

196. 15 imer Albttmy& ntgrnm efl medtum. A Ibura per fpectem dbi videturynots tamen relatto ad

404>>4

tUud.

Amicos

dnos hahens femper

amicitia perfeEia

Amor f.d

& notitia

efi

vnum

ad vnum,

5^9-7

procedentes funt rationes operandi

7)eum tfi perfeHut.

Angclus

citm non fit infinitus

,

efi

fam mcn

efi

ctcihiUs feeunditm D.Thorrsamefi tan-

'87.57

independent dependeniia caufati ad cau-

refpeSlu

omnium inferiorum

,

non

pottfi ta-

termtnare dependenttam cutufcHnque caufati

499 '9

inferioris.

uingelus eft fimplex. yifge^us

exifletts tn

Anima Anima

38.^ non habtt idem eflc efuodcompofutm. x} J .6 non potefi attingere ad notitiam Dti pro-

500.(2

corpore quare ibi non habeat vbi.

7,

»4f.8 Angelus ne.juit omnia (imul inteUigere 411.J Angelut nullamcreaturam

,

.

& quaxe.

continet virtualiter.

3

80.

74 Angelusplut recedit a materia

,

ijuam anima. iii.6

A ngeliH poffitne cognofcere Trinitatem,

}7 ^ '43

quid Trinitatem. Animap>iiti hac,quam vnita.

iS7'9

Anima qualiterfit tmmaterialis. Anima quare nonfit ptrfona.

219.8 xi?.^

i^S lio.ix

Animaquidjit.

z x 9. $ Anima qnomodo immaterialis. 244«S Anima quomodo nonfit de aiiquo corpore. Anima quomodo perfetitits habeat elTc vttita , quam

*5J''?

Jeparata.

Anima quomodo

^offit effefine

materia,

3 8.

f

Amma quomodofit ratto formalii corpori.

107.1 Anima rationalis manet fiparata,& quare. 133.16 13 3.i<> Animarationalu quarc maneat feparata,

Anmafeparata non

»71.1;

Angelus hubnitprtmum aclum afe. 541. \ f 41.4 An^elns mtelligit fe^i^jr fuam inieUeflionem tntuitiue.

non

efi

aiiHtnclinataadcorpus,quod

34JJ*

efi,

Animafiparata non eft perfonata. Animafeparatapoiefi intelitgerefed

»J nott fintire

' ,

•

5

&

*^°*'*

quare.

Animafeparatapreximum receptiunm

ittteUeiiiottttt

nonvntta, Antmafidicatur habere idem cfsc cum

toto ,

2^J*-»4 qut inij*«if

conHenieHtiafequantur,

^99 -M

Anima

Ang(lHspetefiinformaremateriam. iJ5'4 Angelui quaiem fcieniiam potuit hahtre de Deo.

Anima

idemeffc fi haberet

cum

toto,eJfet inconut-

iji.«5

niem.

$ 74',7o

immortalitas non demonfiratur.

J49.' an fequatur impetus fecundiim Artjiote540-9 conuerti in corput quo fenfu impoffibilt.

Animatriplexftates.

548.* zo.}

Animam

Angelusfibi reliUus poffet inteUtgere, 4'2-4 Angelni videns a[lum btatum , an videat ailtum

Animam

Angeliti qiiomodo excedat hominem.

I

40I.Z1

eiui.

Angfltu vno tantUm die trinfeca,qut

haberet omnia in-

e.vifieni

modo habet,

l

Angelo repugnat effeformam informantem.

Angelum

570.40

priam.

cAnimapoJfitne ex puru naturaiibus fiire ptoptcc

aliqua imptrfeQio

titmcredita. jingelus

178'

474'2

457-4; cft

t

Anima pojfitne cognofcere Deum dtfiinQe.

4 1 6.9

tn tpfo.

Angelus

} 48 .

io8.8

N

A

& quare,

rivniatur.

magis Migitxadeo

extrafecunttum Henricum,

refficit

turalem perfeliionem habet,

Anma inteilecliHa nottpreducttHrficunditmPhiiofiAnima inteUelliua quomodojit hae,priufquam corpo-

jirnor perfecitor defiderio

uimor ^Hi

Anima infupremo JtatH tantummedo Jispremam na-

phHm.

M

A

So.iS

tj/inima informat corpHs,

effe

afe non pofuit tArifioteles.

yo.iy

1 ji.i

188.58

Angeliim fitpjum dffttntle cognofcere concedtt Scotus. 403.110 Angeli quomodoforma ctli. ^34-^o Anima an aque perfeHe vinificat ctrpHs quantumcunque crffiens. pi.J

Anima an

ex puris naturalibus

poffit

ex cogmtione

iS7'9'^ "* mfcatfe,fHofqHe aUHs. 40 1 iz

hitius entis cognofcere ens infe,

Anima an naturaliter

.

At{ima an poffit pr» qnocunque fiatu attingere X^*' Scoti Ppcr. tom. XII.

lem.

24J.6 Annihilatio cui creationi non

conttnuart. xjo.

poffit

II Annihilatio non neceffario fit tn inftanti.

z 88.

AnmhWnvimtdemanpoffitredire. Anniucrfarium Vttum vhi dicipotefi

M''*o ,

iniatfte

plura

fJ4.J*

acceptantur. (elebrore in propria Ecclefia

Anmuerfartum

quando fJ4.J*

raiiottabile,

Anniuerfarium fundanti vbt fcit ptr dtern cciebrart Joiere

vnum diemtantiim

,Jatisfit

per telebrationem

communem ctm aitis, tAnntuerfanis

1

plitrtbus

f J4. * ?

non potefi

fatisfitri in

vna

fJ?***

mtJfafoUmni.

fFf

1

A P

31 8

.

Index rerum A

O

B

P

Appc^'tUS ndturdlk quomodo nonfaiiethr.

}

0(7.9

Applicnio pro ceUbrante i,& cmmunts funt dtter^16.16 ntifiata.

cum

Applieatio valoris facrificif leSIeft

conditione

nDcoplacet. i7J'67 Approximatio diuerfa obieEli non variat rationem ^J formalem obitSii. } Aptitudo »ow efi ad forma* fupernaturaUf. J7».

M

•

Bonitas^

charitatt in aElu Jupponit

raUm , er pritit

bonitatemmo'

meritorium.

466.19

Bonitas aiiui ^uodarnmodo ohieSli.

485.14

Bonttasdiutna quomodty& per <juid dijferat a fapien14.1S

tia.

Bonitas

extrinfecus aduenitns

efl rtfptEitu

non in-

,

trinfecus.

f 7*5.58

Bonitas tx gtntrt qtiidfit,

548.4 479.6

Bonitas ex obieSio quare dicatur txgtntre.

Aptitudo non

efi

primo irfcommunicabiUs.

ptr jiptitudinem an vaUat

o

i

.Aptitudopetefi dupUciter confiderati,

'9

refponfio,

i

.

i^

^ •*

5 JT

''f

moraUs declaratur. 4 77. i Bonitas moralii in quibus agentibus inueniatiir,/^y6.^ 'Bonitas

Bonitas moralis qutfit, moralis ,

&

Bonitas naturalis

R

A

tfi

J74-7»

praSlica,nen fptculatiua.

^'{•5>

Ars ornnii tfi habitus praSlicus. Ars quidfit.

A

476.4

Bonitas prima moralis defimitur ab obieno.

Ariftotelcs defortuna irrauit.

Ars

475.3.477.2 tjuid.

zo^.

1

213.8

59 Bonitasprima

570

j^jc),

videtttr ejfe circumfiantiafinis,

Bonitat triplex.

6

548-4

Bonitas virtuofa quidfit. Bonitati triprici tripUx oppenitur maUtia.

ibid. ihid.

ad Btnitatem moralem requiritur aSiualis conformitas ad proprium iudicitimreHum. ^7^-^ 480.8.481.9 Bonitates plurts Jisnt in vno aBu.

S

Aflentite pottfi quit naturaltttr^Hs

,

^ua

dpcttfides.

Bonum

an fit

pafiio

communif omnis

tntis,

jj6.

21

Bonum,& malum in rthus,vtrum,&falfum

A

T

Bonum Attributum quomodofit

infinitum.

1

Attributum vnde numtrttur. Attributa an difltnguarttur tx natura rti.

67, '

3

8

}i'i7

f49« 4

Aftributa anfint perfeSlunes fintpUciter.

4.17

1

Attributa emanantf&fiuunt abtjftntta diuina. }^^.

S6 Attributa in Dtofintne ex naturarti

diftinSit. yj6,

20 ejfentia.

Attributa (luornodo infinita.

6.p

^1.6 e.iQ

^

Attributa quomodo fintformaUter infimta.

V

A Aaetfiomuhi^Uxefi, Aucrfio tantum ttrtia 490.15).

Auihoritatis,

&

bonum aUeri

& quo-

pro €quaU

ficut

,

519.6 3 44- 7 8

nec inttnfius

Bonum omnt quemodofit qualitas. 529.20 Bonum quod correfpondtt mtrito EccUftA. Bonum quod debetur EccUfia pojfitne factrdos appU5*4-1 J

care aUcui.

qmd

dehetur merito orantis appUcato duohtu

non tantum vaUt vni foli, quantum vaUret,fiJ«U 5'^ "4

appUcaretur.

BonumfpirituaU preportionaturfpiritui. Boni ratio omnis non necejfitat voltmatem.

491.21

fitbaitfhoritatis ordo

C

inPiuinii,

CJEXwm aUter

518.5

450.5

eft

490

&

incerruptibtU

,

&

aUter

ele-

265.7

menta.

2iy.ii>

Calum efi magis determinatum ad rotithdnate , quktn graue ad defcenfum. 457 *6

A

Alneutni» ment* mouet vt

,

475'$

numerofnfs non dthetur

pottfi tfii in afiu txterno

B

differunt

in Bonofinito quofnodo pojfmt contineri infnita.

^uoado^etuiadextra.

B

57». ^r

&

infe,

modq.

Bonum

Bontim

Attrtbuta pullulant ab

in inttl-

leSiu.

efficiens,

adextra vt

Cdum moueat tirnc hcaliter. CaUm non eft antmat/m.

26). 5 2 }4' * o

189.40

finis,

C A B

E

Bcatificare potefi inttlUgi dupUciter.

Bcaiiiudo

confiflit in

222.27

optrationt voluntatis.

J73.

40 Beatitudo tft dt obieBo vt txifiens efi.

309.

Beatttudo in quo confifiat.

j oj. 2

Beatitudo non

tfi notitia

abfiraSliua.

Beatus an eodem aClu vtdet ejjentiam

145.8 ,

& crtaturas.

Beatus quis dictndus. Btati inttlUSlfu poteftfimul infinita cognofcere,

414 5 Calor a quo caufetur in igne. Candcla aque tltuminatplurailluminabilia,acvnum.

308.6 j

67.

Btati non habtnt vtrbum dt tjjintiadiuina, 439,22.

Ci(as, &fortunadiftrunt. Caufabilia emnia cemmuniafunt

573-^8 Trinitati.

Paufa (tqutuoca partiaUs eft nobiUerfuo Caufa aliquid accipit a caufato.

205. j

cjftSu.^ii^.y

560.30

Caitfa tffeSiiua contintt virtuaUttrtJfcSium. 408.118 Caufa emtnenter continens efefiam poteft illum caufare.

^79-^9

i}^*} Caufa exemplaris quomodo accipiatur. Caufa inferior inquodcunqut poteftypotefi &fuperior

fahem cum inftriori.

8 j.27 Caiifa

1

}.

7

1.

1

Index rerum. Caufa

necejfaria

& pnuifa tdicuiMS

,

effieBiu pofitay

neeejfario ponitur effeElus.

Canfa omnts

1 79- J i

naturalts determinata tfi

partemcontraeUBionts.

ad akeram ^^'•9

Caufitper fe efuiifit,& caitfat per accidtns qutd. j Cj.

P

lem reatem potentialem,& aptitudinalem.

Cognitio certa guitiir 4

Cegnttio

cui non peteft fubeffe falfum

,

nen

Dei diftinBa

poteft haberi

Jf7.i4 Cognitio Dei,qua eft afide infufaf ab acqutfita dtfferuntfpecie.

1 a Phtlofopho. 7 9 to Caufa prima poteft priuare fecundas fuit ^Stembui.

Cogttitto difttnEla eft duplex.

181. 13 Caufatriplex.

Cognitto intuittua cuiusfit,& qua.

4^6.13

Caitfa vnitis vnica

ratio caufatidi in

eft

eodem ordme.

etHS

non peteft immedtate in

virtualiter continens

efeSium.

Cau/arum 18

vniuerfalitai habet

in Caufis afcendendojitur ad

175.20 caufam extrafe. 1 8 J

vnam.

in Caufis ejfentialiter ordmatis

\

eft

ftatus

1

6.10

ad vnam

primam.

1

84.

i

CiuCiiio &nouitasnennecejftriecouertuntur.i90.^i Caufacuin idem nonpoteft ejfe a duabut caufis totalibus eiufdem ordinis,

186.3^

Caufatum emne dependet a caufaprima , vt imferfetlum a perfeUo. 106.7

C

Co^niiie

Det

intuitiua

reprealiis.

5^7-^7 rtonfatisfacit celebrando

proplurihus.

Vi-^7

CeUbrare obltgatuspro vne vna ,

obligatione

,

&

alia

non fatisfacit vna ctlebratione pro ambo-

bHS.

f3i li

datitr

} 1 8.4^ tnttUtSlu btate.

itt

Philofophi de to

tam

& a[lum

mertte-

473-^5

ad meritum. modiin a^u,

Charitas non

eft ejfentiale

Charitas non

eft principium

Charitat ejHomodoforma vtrtutum.

47 1 47 46 J

Charitas ^uomode fit ferma virtutum.

J^P-f <»

,

•

1 •

'

i

8

dr virtualts intentio requintur

admeritum.

S^9-SS

Chriftus anfit ptrfe vntim.

C eft

inttnfiue

f44.'f Cognttio pure fpeculatiua Z09.

,

quam

,

y

3

eegnuior.em

exetdit

txtcnjhti.

& vere praElica

qitafintf

1

Cognitto quafufficiat adfcientiam.

Cognitie rerum in Verbo

Cognitionem Dft habet

» 7 } .8 ^6$.^t verum per ef~

eft intuitiua,

qui cognofitt

,

fenttam.

}Jo.}

in Cognitiont abftraBiua nen concurnt obif£lum intelligibile.

)f9-IJ eft perfeSliortis

magis

centtenit

m-

}09.8 ,

& conclufionis differunt fpecie.

469.11

CogaKj(ci atiquidperaliudpotefi dupliciter

inttltigi»

44»-J4 Cognofci dicitur aliquid immtdiate muttiplicittr.^^i fi

Cognefii ptr

medium cognitum

401.10 j

quidfit,

Cognofcttur aliquid triplicifr,

1

7 } «7

neceffarie fequitur pofita ptrft^tffi-

jyf.(J ,

rium.

Circumfcriptio

Deo

Cegnttio Afetaphyfici de

<>. 1

rnaprefentia igms,& qiart. *7}-'} Commcnfuratioy«/>/'o«»^ aqualitattm, nenectntra.


Charitas mediat inter petentiam

Charitatis inclinatto

J »

100

Cognitto tntuitiua vnde dicatur.

Combuftio non

C H Charitas

3 jo.l ibid.

'14J.8

Cogmtiones principij

Celebrare ohligatus pro vne

qut efi

,

4 70. io

teUecliua.

E

ad Celebrandum ebligatiprohit nonpojfunt celebra-

alio

& cegnitio

Cognitio inteHeEliua duptex.

in Cogmtiene quod

pre

pre hoc ftatu,

Cognitio intuitiua ptr quidfiat.

f(57.yo

Caufam

, diftin-

470.10

certa,

Caufa qno perfe^tor,eo perfeBiori modocaufat. 4} j. 38 Canfa pcrfedior immediiiius caufat , negaretur .

3x1.36

ad cognitionem obitUi. 406

Cognitie ailus nonfuffcit

j 6. i

5

o

Communc atiquideffe cqntingit dupticiter, Communicabile diumum

eJfeprafinslecoquiditatiue.iCi.

poteft

didinhtrtns im-

141.38

proprie.

C.ommunicabile fumitur

Comparatio

atliua

1

tripticittr,

Communicatitr altquid alteri

com/nunis

eft

s 7.1

pi.ll

trtpliciter,

^14.

tribus.

35

Comparatio quid

Compofltum I

1 60. 1 f

i7>-}}

^P-i*-

fii,

1 6.8

anfit perfe fuhfiftens.

Compofitum dependet aforma, Cempofitum eftperfetliui forma. forma Corripofitum tx materia

&

'

1 3 8.

i

J

5^9.18 efi

ent per fe fubfi-

'

u

ftens,non ordinabile

Circumferiptie paffiua quid impertet.

i^^-J

Circumftantix quomodofint relanonei. 479-7 Circunftantia requtfita ad beniiatem moralem aSus.

Compofitum perfeElum folum dicitur

tffe

Conceptus

intelte£hti finito eft

difttn£lus de

offiertur

abftractiua

,

&

non rtqHiritur J19 7

inmifft.

Cognitio

,

intuitiua quare dtfferant 2 01. 5 9

fpecit.

Cognitio abftr^iliua,

& intuitiua quomedo differant.

Conceptus entis

7

13^.8 finitum

,

&

^H-in cemnu

1>to nen peteft habert ex

i75-il

naturatibus.

Cogitatio eorum pre quibus

5 60. 3 o

pars per i}}.

acctdensejfe

ineomprehenfibile non tftfinitum.

C O

^

Compofitumfitneper fefuhfiftent.

Comprehendbile

478.<J

ad aliud.

ofi pofterier ipfo ente.

Conceptus entis ejldifHntliJfimus.

Conerptus entis nen

eft

i f .^6

}59*'l

fermatiter infinitus. 17J.

18

Conceptus tntis quomode prtdicetur in c^aid dt Dte.

)^i.ii.

175.8 Co^niiio abftraSliua quatiter habeat relationem rea-

Scoti Opcr. tom.

XII.

Conctptus tffenti* an fimpttcitr Jimpiex.

FF f

}

177.8 Conceptut

"7

1

Index rerum Ctmptus

incommumcahtlit abflrahihilis a reUtiuo,

& nbfeluto.

113.19.

Ctuceptut fimphciter fimplex anperfe^ior conceptn

548.}

nonfimplici.

CoHceptMm

fe poffe ahH^rahi ab hoc ente co-

erttis itt

gnitOypotefl mtdtipUriter intelli^i.

per Ctnceptumtiniturncognofitctir

itnm.

infi

Com eptHmfimpliciterfimpUcem m

J9''4

}

J441

habeamus de Deo,

Corpus an pofsit conuertiin Mimam. i4if Corpus Ch'ifli pofl conuerfionem pants nen kibetati-

quam

nouam , quam prttis nonhabuit.

altquttatem

1/8.19 CorpHs Chrifli quomod» fit incalo 165.31 CorpHs hocpcjfe dari

,

&

,

& in Sucharifiia.

hunc locum

,

qui iUudnon

comineat.

i65.io

Corpus ntn agit infpiritum.

261.14 Coocip\ di/Jinne ^uidfit. Concliiuo cognojcitur immediateyttfi cognofcatur per 439.11 f7o.j8

principfum, Concliifie habet propria/ft veritatem,

1

Conclufiones praElic* refoUtuntur in principia praiiiJ

ca.

Concretum cepttHO^x^

79

09.11

dicitur per fe primh de compofito-ex fuf-

forma yfedptrfejecundo de

fiifceptiuo,

6 6.47 Corpus nenpoteft ejfe continuum in vno loco,(^ difcontinuum tn alio , nec viuum tn vne , ^mortuum in

aUe.

1J4. i8

aUud

Corptis penetrans

k Concretis ad ahflra^ia teneatne confequentia.

f 7}

efl

,

cum

in eodem vbi

illo,

?-70.if

Corpus potefl inteUigitripUcittr,

quam retipetet formam

Cerpiit

agentibus

,

ei

1^9. f

in

eandem reciperetfi

etfdem agemibus

H

f

vno

a duobus

loco

tn duobus locis ejfet,

approximatis,

1^3.17

Corpus quomodo non pofsit conuerti in animam, 14J

n Confetuarc qnomodo dicat aElion$m

confcrHanits,

i8;.j

P

Conferuari tjuid dicat. < 39 ConftitutiuuhJ nonvt conueniens ,veldifferens am*

104 10 ^noad

JiitHit,fedfecunditmfe.

Continens aUquid

ijuoad mtititfm

,

•

contiriet

entitatem.

^^^-^^

Continens ^uid

1

refptcit.

Contincntia ^Hidfit fecnndum modum

6y.n quantiia-

tiuum.

^T4''f

Conrinere aUud contin^it multipUciter. 5S 8 .^ i Continer* emtnemer ctnttngit dupltciter, 588.71 ex CoPt.ngcnti, necejjario non feqifitur nificon.

&

tingens,

uo.f

de Contitgeniibus quoad poJfibiUtatem datur Jcitn tia.

'7410

Continui pars prima

ati

produci pofsit k Dto.

y (>8

Corpus fi non continentur,non erit lecus, Corpus vnum eJfilocaUter inplurtbus locit le

vtdtiur,

ifO.'j;

vtrumque penetrantium facit

Corpits

diflare latera

^JMf

contineniis,

Corperis Chrifii fuhfiantia

ttrminut cenuerfioms.

ffl

iff 10

Ccrpas

cirinr.fcrthi

Ccrpus

ejfe

prtfins

a

ioco

qmdjit,

^^Sf-i ripUciier potefl intelUgi,

hmc Loco

i69f CorpoiA duo an pofint Coryora pU raejje

Corrclauuum


ejfe

eodtm

in

eudem

Continui prima pars non

efl

caufabiUs perfe^

15 tf

14 ContraHi(flio pofsitne

ejfe

in anima,

ff

'

•

*7i.p

loco,

loev.

aiiqutd habens

,

1 ; 4. i

non

ppfefl

S

per illud

^gere,

lof.y

Corruptio non cotittnuatur gentrationi, 189. u Corrupno non ideo non eji annihiiatio , quia aUquict conupti mane:,

1)7. li

Cor/uptio non potefl /equi generatientm

col.i

* ^7-4 impofstbi-,

,

& quare,

187.15 Cotriiptioquarenonfitannihilatio,

1 y^.ij

Cotruptionts termmi per Je qntfint,

^S9-i^

^ Conttadidoriott contradtiiorinm non traifituri nuilo aUterfe habente.,

C R

4f1 ,de quo .

ContratLiioria non aque prirno cenueniunt

ei

dicuntur.

prJ.g

ContradtEloria quemodo referantur

ad idem nunc,

9S-9 Coattitictis proprie nonefi interformas fuhflantialet.

eiHod

Conuenit vni

,

193.18 dr nan aUeri ,fitpponatne duo

dtfltnUia.

/f-o-S

Conueriio dupUx. Cenuerfi»

efl ei

lyi. z i

pofsibiUs, tjui habet

num in fua poteflate perfeSle.

vtrumque ttrmi241.*« text,

Conuerfionts termtnus aUquidpoteft ejf Jine vlla nouitatg in tpfofalia. iff < 9 I» Conuerfione qiid requiritur commHne vtrique ter.

mtne,

x6o

ly

in Cenutrfiont totaU non efi annihilatio termini \ quo,

tj8.i8 Conuerti aliquid

tn

ludpoteflfuccedere

Conuerii

aUud eedem modo porefl, quo il241

ifli,

.

(»

aUquUin aUud muhipUciter potefi intelUgi,

ijp. in £pmm.]iy).i i Conue/ti aUquid in praextfiens potefl intelUgi duplictter.

i$i.io

Conuerii pojfe quodlibet in quedUbet.

CorporeumyiVw contra.

conuerttbile in incorpereum

60. 1

f ,

vel e

Creari quid dicat,

x 8 8.7

Creario non eftapus miraculofum. J^o.ji Crcatienis , anmhtlattonis aUer terminus non cett-

&

tinetttrfiib tnte,

Creatum mhil poteft

l^o.if caufart in fe reprtfintatiuum

Dei. Crtata omnic.

3<>9.ii

qmmodo

deheant a Deo,

y.^.x%

Ci-eatura noti recejfario creaitir.

300.39

Crcatura non yitft ejjt nifiper Verbum Dei, 108.9 Credtura nuiia poteji i onttneri entttatem J)ei, 371.

41 Creatura permanent nonpetefl prtuisedurareperini-^9'9

flans,

Creatura pojsitne effe ab atemo.

1

84. 3 c»

Creatura poefl atctpi miUipliciter. 1. t.incomm, Creanira quotnedo tmintiJer contineatur in Deo, 117..3

Creatura quomodo «c»

pofiit ejfe nifi

per Verbttm.

1141} Creatura fi tantum per inftans duraret, habtret vUimumtnftaKsfuie^e, A93'>7

Creaturamconfiruatquidfit. 346.80 Creatnrarum nulU determinata pluraUtas, 6f,ia text.

i4i-4

CV

}

.

8 1..

1

}

i

«

Index rerum. Aru-

Detti eft caufa hettdfortHHd ,fed nonfecuttdkm

C V Catttus debetne pot pro parochixno

pro patre celehra^e

tUi

efukm

,

j 17.

v

1

D E motui

DEfinitfo

explicatttr.

7^,7

Definttio tunc vere eJf,^ttando defifiitum jfig-

idem quod

nificat

J40-S

flotelem.

definitio.

j

^jcol. i

Deui eft menfura omntum rerum. j j 6. ij^ Deus cft omnipotens, denwnfiratur. 1 71. j Deus eft omnipotens arfveraproftofitit » yji'*5 Deus cft omnipotcns non demonftratur proptcr <^\\a Maaphyftco, I7J>1Z Dcus eft omnipoiens , ejuomodo fciatur a viatore demonfiratione proptetc^ixidi

Deus

efl regula

*74-J

prima omnium.

47 8-4

Deumf iiy.8

Detts,(Jrcreatura qttare non excedant

Definitum ejnomodo aectpiatnr

18, i j

Deus dr creatura quoma^o conueniant?

Deitas cft patcrnitas,<»/j vera propofitiof

130 17

Detts,

Delcdlatio

efi

ejUMlttM.

341.

Deleiiatio quomodojit qHalitas. Dcmonfttatio
Demonfhatio tautkm necejfariorum.

Dcnominatum

2^

J44.7 8 169.}. 170,1

7 J »9 de notatur dijiingui ah

performam

'

oppofito. 79 '4 Dependens ab aliquo,aliqHO modo aceipit ab eo efte. 189.40 Dependentia accidentit vltimateeft adfuppofitum.

m-ij ejl

caufati

ad caufam.

ejfentialii, ratio-

ne vtriufqHe extremi.

498'9 4^6.6

Dependentia diuiditur. Vependentta dhplex. 1

,

3 1

.

e^

j 1.

qu<e perfeHio-

cju£ imperfeElionem includat.

Vfpendentia

J01.14 Dependentia

ad

1 j

ibid.

effenttalis potefi multipliciter accipt.

effentialis

vnica

efl

eiufdem formalitcr 28

idern furmaliter.

z

.

j

Dependentia hypofiatica defcribitur. j !i.2 Dependentia locati ad locnm efl aiiiua, j 00. 5 2 Dtpendeniia locati ad locum non neceffaria. 26}. y

intelligit aliquid

Deus licet priuet caufas fecundat aSiionibm fuiSfnon tamen entitatibm. 182.10 Deuf necejfario amat creaturoi in eSepo^ihili. 568.

JJ ncceftario vult quicquid vult

diftincie cognofcitur

per conceptum entu»

Deui non

eft

168, in com.

in Prsidicamente,

Detts nouit creaturas in Jua tMttiim ejfentia.

Deus

eft

aependente,ejuam in non dependente aiiu. 5 5.2 j

Deptndentm ratto alia ejpntiatis, aiiaaptitudinaiii: prima cre.rtui a .td Deurn fecunda caufati ad cau-

fam fecundam.

5 ' ^• ^4

Dipendentt.tm alictmHt terminare

tfi perfeiiio.

5^^

18

tionibtis fibi cognitis,nobis occuUis.

ejfontiales

eiufdem rationis

fttnt

pofibties in eodem.

ad Dependenttas

incom18 }

diticrfoi

formales terminandum re-

tjuiyumur ditierfx rationes ter/ninandifVel vnu limitata.

Dependcrc ah

2

.

tl-

4^6.6 alio poteft inielligi muLipltciter.

4j

7.

f 44'lf

Deus omnia intell'.gu,& vttit vno aiiu/implici. j j .* Deut p^Jfitne factre quhd Angelus tnfrmet materiam

ii6.i.i/i tixt.

Detis pojfitne facere

quod manente corpore

Deus

;o7.ri.

239.

Deits poteft annthilare Angelum.

dentiis e iufdon rationis. ^62.37 Dependere ftmpliciter non repugnat nifeper pofitiuHm, Jecuttditm (^aid ftc. ^09. 20 Deuotio non minuittir orando pro mHltis magis

qtikmfi oraretur pro vno.

Deus an

caufa kont [ortunt

f J9' .'

7

/74-7^

Detti,circumfcripta tnfinitate,formaliter diftingueretiir

Detu

ab omni ente

infinito.

annihtlare poteft,

& creare in tempare.

Deus e&anfit primapropofitioi» Diuinis. Deui fft caufa tquiuoca generaiionit

1

f7

22.6 J . }

7

«49.4 1

81

.

zj

leCOy

161.1

1 .

in text,

294

c»/.z,

abfbluliifinealto. J

i.ff

Angelum , annihi^4^->4

lando lapidem.

Denspoteft defirucium idem numero reparare,

149»

II

Deus prodncit fubftantiam natam affici accidentibus caujatis ab agente naturali ad corruptienem tu160.1^ chariflta. qn.tndo conferuat creaturam

,

terminus confer-

uattonti non efi aliq-iid nouiim.

Df«j

^«^1^«^

if<^«»'7

dicatur creator.

Deus quomodo moueat

<>9.y

inteUefittm creatum.

}7 f «47

Y)eHS qtiomodofe amet.

4^4*8 04. J

T>eus qitcmodofit prdfins creatura. Detts,fecu;idum

Auguftinum

j

,finit res

agere proprtos '

8

1

.24

Deusfint creaturas agere prop/ios motus. 4 3 ?•* Deusft omnia tmmedtate foffit producere,ordo caufariitn

Dependere non poteTl idem ab aliquo plurihus depen"

& com.

ct

Euchariftia conuertere in

pofjitne fpecies in

qutd yrdexiftens.

motus.

Dependere ad relattuum vt carrelatinum aliud eft,& aliud dependere ai tpfum , »0« vt correiattutim.

,

corpus non habeat ybiftue efle in loce.

Deus

Deptndentii

$67.^9

om>iiafortuitafpeciali pro4
Detis poteji conuertere lapidem 1»

Depfndentii fHndamentalts ratio non

txponitur.

3(^2.24

Di-fendentt.1 poieft dttpliciter aaipi.

^if^'7 magts tn

j

4P-7

Deus pofficonferuare omne

•

fiio primo obie£lt.

communius

0r4f

Depemientia natttrt .idfuppofitx Jujfint vt pndtcetnr de fup^ofitOi f 5 ^f '

361 .ix 25.4^.10^.24

?

70 Deus

Deus non

2

Dependemi/i caufati adctiHfamefi

item,&

Deitas quomodo dtfferant

Dens habedtne potentiam executiuami j 6S.z6 Detss habet Jpecialem prouidentiam de homme. 5 74.

Deus

Dependentia ad verbum non

491.

(fr

non

Deus fub

^7^'^7 quomodo dicatur ohUcLum

ejjet eftenttalis.

ratione deitatis

*^i-7 28.zq

bfatijicum.

Deus verbo

Deo idcra

intclligiCjrJr/^/^Vrffxr.

cft eflc,&:

maguum

e^Cyexponitur. 1^7.

10

Deum caufare emne caufabilt efl demenftrabile. 196, ^4 Deum ejfe caufatiuum,& cognofi:tttuum creatur*,qHt4 dtcattnipji.

^^7-^i

Deum efti infinitapotenti* inttnfiue voluit Artftoieles nontamum extenfiue tfeufecHndum durationem, »84.19

FFf

4

Dtum

^

.

8j. 5

J1

Index rerum. &

Deum ejfe ommpotentem tmfofftt iiaturdi ratione, necejfarta demonftrari.

1

68

i

.

quomdo non

Sjfetlus identitas

a pluribtu

ejfe

1

...

,

^ creaturam non inco/fifentt

Elcraenta

alittr

funt incorruptibilia

,

alittr ccetum.

26y. 7

E

a^nali menfura

N

z88.i4

aaere.

Deum habere ^uidfit. Deum mhil pojfe facere de nouo non teles

L

E

.

TJeum effe omnipotentem k vittfore demonftrari poteft. '7»-7 'Deum effe omnipotenttm poffe natiirati ratione dei^^.incom. monftrori arguitur

Deum

ej]e

86j.io

ommpatentem non pdtuermt Philefophi 8o z i tmmeMate dtmonftrare.

Tienm

pojfn

zaufis.

3^4-4° concludit Artjto-

ex tmmutabtlitate.

43

T

• '

5

Deum non pojfe annihilare aliquod materiale,eft tnconueniens.

^SO-l^

Ens aliquod eft caufa totalis alicuins adionis. 43 r 40 Ens afe vnicum tantum eft , ac ptr confequens vnum agens indcpendens.

183.28

Ens dtuidaturne primo infinitum,&

infinitum.

5 j 6.

de Deo an habeamtu conceptumjimpliciterfimplicem.

Deo

ntcejfario agente

an altquid vno

folo inBanti effe

pojftt.

Deo nonponitur realitas altqua prior. in Deo quicquid eft,eft de fe hoc. fn Deo quod ejl ratio caufandi efl etiam in

j

)

jo .10

ratio ttrmt-

//9.18

nandi. in

188.14 6 1 , 10

Deofi eft relatio, efl

49 J *

relatio rationis.

•

Ens eft jquihocum ad ejfeniialia,& notionalia.^-ji.Cx Ens eft verum,4» immediata propofitio. ^bi.cot. i Ens in communi quaiisperfeRio. 1 4. Ens non tantumltmitatum^fedetiamtllimitatumefte obtetium naturalittr motiuum inttllttiut crtatf. 1

374.46

Ens participatum

deptndtns ab atio,pottft oomparari ad itlud vt caufatttm adcaufam. J 8 }$ '

.

Ensptrftpotefi

"Deo fubtrahente concurfum,nthil manere poteB.iS}.

}

474>i Defidctium abfentii amorpr
tnteltigi tribus

O

Ensptrft

triplicitcr

ibid,

fumitur.

*17^J

Dicece quomodo dicatur aElto produ£iiua. Dicere vnum in Diuinig.

41.9

tbiJ:,

intelledta^

67.2 EnsftriEliJfimefumptumfblafubflantia.

4 1 .1

Didiones redupltcatiua dupliciter accipiumur.-j .ii Di j duofi ejfent, quomodo vnusfaceret alium nulli po-

m

eflc tn intelleciu, vel ettam

£ns reate anfit obieBum intette£iit/. Ens feu res communijfme eli obieUum

I

2 3 1. r

Snsptr Je quid dtcitur.

Ens rationis an habeat

II

modis.

Ens vt ftc tfje obtectum motttmm ttiteltelim

68.5 noftri ar-

Dileclto naturalis,& merttoria ah dtjftrant ft)ecie.j^G6.

.?«««'•• 37}. «J Entis conceptus an pofterior ipfo tnte. * f 4^ Entis concepttu quomodo pradtcetur in quid de Deo. 361.21 Entis diuifio in quantum,& non quantum,v»de orta.

10. 470.19 Diligerc neceJfarioperfe6lius

Entis

18^.

tentem.

DilcAio

naturalis dupUciter fumitur.

Ddeiiio naturalis

Dimcnfio Dimenfio

elicitur

4^9. z

a voluntate.

eft

,

3 f

47 1

quam

•

1

contingenter.

efl r.itiofundametalis ejfendi in loco.i6^.i

eft ratio

fundamentalii rejpectu vbi aptitu-

dinalis.

^^iA

tnfiniti dua dtfcriptionts, Entisprima diutfio quafit.

Entts quanti diuifio infinitum

123 9 in Ente intenfiue

nevquafipartis.

o

Entitas in Diuinis

z 6 6.

i

Diftantia duplex inter latera conttnemis duo corpora, in

vno fenfu,in

271.16

alio non.

Diftantia eflrefpeSlttiformaliter tnter extrma. 166.

Di&ini^io formalia in Dee notatur.

i.i.intext.

Dtfiinilio formalis necejfaria vt perfonalttas termi-

net,& non

^06.16

ejfentia.

Diflinfifo poteft multipliciter accipi.

rationem J^rtis, Ii4^'j

eft ipfa effentia.

j.

Entitas omiiis exiftens tfl adft,vei adatiud. 102.16, 10}. 20

Entitas

reaits eft in

Diuinis.

j

.t

7 ' -19 Entitatem includcns includit cognofcibilitatcm, exponttur.

404%

Entitattmin Diuinis

mn tffe ejfentiam arguttur.

2j

f.4

8,13

Dtjiingui aliqua materialittr contingere potefl dupliciter.

E

S

66.f1

in Diuinis nonejlpars.

3 j 8.

in DiHtnis qnomodofint pluraperfe obie5la. eft patcrnitas

an verum

,

i

j

213.32

demonftrabile.

E fle animt duebus

modis fumitur.

* } J -7

joo

Elfe bts accipere qutdfu. Effecompoftii

EJfe exiftcntia: cui conucnit , illi ejfe elTcntix,(juomodo vera pmpofitto.

Diuinitas qttare non

* 4 } «7

Edepermanentk) idemeftin

pojjfit

caufari.

cus

C

E

Hifedtus a quo dtptndtat.

F

^ ^3 •J

dffitccejfuo.

Eflcr^i <;7creari,

188.7

cf-

4.5

cicati,(j' conferuarl,y?-

E irc non cfifine a^uaii exiftentta. Eifc termtni ad qucm conutrfiunis non clVe termint a qno.

Cclefia; teftimonio firmijfime ftandum.

E

tji

8

SS9-^9 ctiam conucnic

}S^'9

^Ci.col.i

3

eft perfe£iiofimpliciter.

Diutnitas non cognofcitur a pofteriori.

'

,

Entitatis ratio efl etiam vnitatis.

10

Diuinitas

& infinitum

infinito nihtt habet

Dimenfio prtuatiua menfuratpartes permanentes,ficut

mora priuatiua partesfuccefftuas.

,

J19.

f 48 .r quulis.

confecuari

eft

j j 4.

64

totatis requtrit

2^8.29

vnum

& idtm,

f7}.}8 Efl^c

2 4 17

.

Inde X rerum. Eflc fumitur dnpUciter,

i

ad intr.i.c^ extra. Eirciuiale an irnpGrtet reJpeBnm ad

•

J 5

F.jfmiiale

extrk,

5.

Ejjentiale ejftidjigfificet.

Ejfentta alicjua [enjH

EJfentia aiitcr

eft

ad alternm.

cft res

SS7'^i 4,3

prodHcit infinita indimdua in

atiit

& poffibtH.

cfle obieclitw

Effentht diuiua

tft

397-98

caufa perfeHtffma intelUdtonis

tamfutyC^uam aUorum.

4 j 4, j 8 4 5

'

.

dmma eftformaUter infnita.

Ejfentia diuina

tft

f

j8

.

8 <> . 37

afe

irtfinitaformaltter exfe,

perfe.

&

,

4i5>-'7

EJfentia diuina tft

obieHum aditjuatum

imelleittu.

& quomodo*

JJJ.IO

ohic5li aciit tntelUgihilts.

Effemia fub ratione Itciiim creatum.

effentit,

114.33 nen poteft mouert inteli

omni attrthute^

J

89 7j .

Effentia diutna eftpTtmnmtns.

58,41

EJfentia diutna

86.

ejt prior

dimna genirat

relationibnt originM.

34

J

2*19

EJfentia vt dtffcrens a relationt non cenilituit ptrfo'

nam,

I03.19

Effcntsa vt tjfintia cognefcitur ab inttlUUu.

3 jo.x quomodo agat. 106.7 EJfentiam diutnam niouere ad netitiam omnium aUo-

Eftentta vt ejfentia

rum

intelltgibiUum

,

poteft tntelUgi multtpltcittr,

398.1CO in Sjfentiam tranpre potefl dupUciter intelligi, %7 de Effentia aUcuim altud efft,pottft inttUtgi muUipU-'

17.16

ctttr,

J

Bffentia dtuina eft perfeElior

de Efentia dtuina nen habtnt "Btati verbnm.

439.

11 dt Sjfentia diuinanot4t,

fui in nobis , fed aejuiuaUntes,qutaptr aUquodfibi idtm, 383.20

tffentia

,

Sjftntia fola tft prffens intelleSiui dtuine in ratient

fed

Ejfentia dictturalfede.

Ejfntta dmuia

prior txifttntia rtali a5iuaU

J

i

.

164JO

Ejfentia dcfinit ah'.ata opnatione,

tft

(5.IJ

78 i 3

relait:iHtn.

44i-5

y

Itm

Effentia fecunditm ft fundat diftinnas rtlatientt, 161.14.

hfentt.t^aiit nl.vio ,ion refertnr per dt^ualttatem^

Effentia

t

y.^

tnfimta cj'>am infimta.

aHu^

EJftntia rei fecnndum fuam entitattm realtm

1

5.7

2.01.4)

ncttitiam

E V

Effentia diuina habetrationem primt,i:Jr ftcundtfub-

Si.iT mJtiuum

ftantii.

EJfentia diuinaohieclum terminatiuum,non btatitudints noftra.

Ejfentia diuinaper

381.17

modum

naturit agit.

diuina cjHare dtcatur

Ejfentia

SS9^7 fimpUdter primum

motiuum,

J9T-90 Effentia diuina quomode continiat contingsntia. 359, loi EJfentia diuina tjmmedo dicatur fubllAntia. 84.31 Effcntia diuina

Euchariftia mantt,quamdiu mantrtt fuhftantiapttnift

fiadejfet,&ea deftrutia fit nouufubftantia ,quam 161. 16

agens naturale faceret,[i adejfetpanis.

Euchariftia quando corrnrnpitur, fi in eodem inifarti,

qno corrumpiturgenereturaUquafiibftantia, nenfit aWione naturs, i reattt, 161.36 Euchariftia c»rrupta gtntratnr noua Jitbftantia a-

j6o.jl

6liont Dti.

qnomodo difiinguatur a preprittatt.

X

E

i99-J7 EJfentia dtuina qiitmodofit communicabilis. EJfentia dinina

qmmodofit

114.4

incommnnicabilii. 139.

48. ij

Exhaiiriri dupUciter fumitur.

Exiftentia an

fit

de ejfentia

D«

vtl

,

modui

f 48.1 j6ji.col.i

trinfecM*.

Effentiadiuina quomodo fit primum obitElum primitatt virtutis.

4i7-'" com,

Eftentia diuina quomodofit principittm totale produ-

iliuum

Ftlij.

Ejfentia dtuinafbla

^i.^f ejl

ratio fimpUciter tjftndi.

4.

6

EJfentia diuina Ji*b ratione propria ntquit cpgnofci

ptr aUud cognitum.

400. 1

prima tntitcts. 3 7 8 jo EJfentia diwnaefl prirnum motinum motione natu~ raU,d^ mobileprimnm inttlle^tfs diuintts. 3 76. 1

Ejfentia

EJfentia

tft

.

eft

primum fuhtecium

Thtologii.

j

9j. 84

FJftntia eff termtntu formalif.

verum ebietlnm

58.41

211.27

SJfemia

eft

EJftntia

& creatura an v/io afln videantur,

EJfentia in

beatificum.

440. 1

Dminis non eft pars. *J8 iJ ad generationem ptr rt•

Efftntia non determinatur

JptEltK. ^ 5 . 1 4.f /? principtumformalt,0' terminut partialis produEHonum. tbid.z.^

Exiftentia anfit modtu intrinfecm D«. Extftentia eadempotcft cognofittntuitiue,

}i5-ij eft

J

Efftntia quid trihutt ptrfont.

EJfentia quomedo conflituat perfonam.

Exifttntia tsl de effcntia Drtt

5i• J 9

E.xifttntia in ohtetio requiritur vt

aUqnid

neceJf»rto

pr£fuppofitum,(^ quare, Eviftentta non

eft ratio

Ji5«

rnanendi,

Extjlentia poteft cognord ahihacii-^e,

Extjientia qutdfit fccwiditm Scotum. E.xiftentijt plures an finc in Deo. Exiftentit eiufdern ntmero pojfnnt ciedtJiinS}a,nec hoc

eft

rjfe

li

J

14 *!

J

loio 6.10

556.10 duA notititjjit-

'tnconucnteris, Jif.ij

316.17

Extremuni.inquantum cxcrcnnim.tcrmindt, exper.ttur. \6t.iy Extrema eJfefimpUcta non facit propefitioncin p rfc notam.

176.14

E

F

8 f. 6 j

94.10 1

100. j 7

de conctptu T>ti.

Effentia nan habet rationemmotiui advifiontm fui in inttUeiiu creato.

& ahftra-

titue,

Exiftentia

tius in-

04. 1

FElicitas vltima hemtny non

trit

tns ptr acci-

dsns.

J06.10

quomodo moaeat fe. J78-50 EJfentia qnomodo moueat ad nqtitiam genitam. 3 94. Ejfeniia

F

I

88 EJfentia EJfentia

quomcde mouet.

1

00

obit-

386.65

£ii.

tjftritia

J9 8.

quomodo nenfit rtpnftntatiua ahtrim quomodo fit

infinita.

EJftntiaquomodo fit p rinctptum.

138.17 119.16

Fidclis,^

infidtlis

centradtcmt in ^df.Deus

nus,& vnus. Fidss acquifita

,

J 5

I

cft tri-

•^' '" ttxt.

& infufa animi, quandofunt fimul,

an aiim vnus (^ tdtm nationtm vtriufqut.

tliciatnr ftcuadum incU3

57-9 Fidts

4

4

9 } 11 1

.

Index rerum. fiitt ae^uijiu vnde gtnmtwr.

66,x i

j

& fciemia.mn danturfimul de eedem. 69. ^6 Fidesinfufn ^ actjuifita^Haado ad tdem incUnant;an

fides

j

necejfaua acqufita non fubeU falfiim. iS7-9 fides infMfa,d!- acauifita quomodo lonutniant. J 5 3 in com.

Fides infufa manet eadem ante

,

er pofl ac^uiftam.

aclm

innitittfrfidei ae^uifita,f^ infufit.

fidei infupt aEim non efl certior habtmt

ijukm ac-

,

46p. 1 adaClum,

tjuifita.

Fidei a:ijmfitdtyCjuando

cum

infufa inclinat

mn potefl fubeft falfnm.i^^.y.

J f } .4

<$ quare.

j.8

J f

Ftdei acejutfitafiibejft potefifal/um,infufa »e«.;64.4j

Ftdem quomodf videamtu in nobis. eac

Fide fola infufa an poftt

ISS'^

tUcert aSlum creden''

tjuis

Jj7.9,j64.i8

di.

f icri aliquid a Dto

immediati negaret

Arifioteles.

&

^^Si7

filivjfi anfit fimul intelleclione eum Tatre. efi (t<jualii

5

z.

f

1

PatrifecHndtim/ubftaniiam,&quo-

medo,

i62..iy

Filttu efi perfeilitti

,

non habeat dtitatem omni

licet

modo habtndi eam.

4z

FtliH) hicfiper impojfibile non

ejfet

k Tatre,

nec

1

alm

4i).»» tex,

tffe pojfet.

Ftliui nihil habet nifi

natum.

yj o. 9

,

ipfo

vbi

,

nen variantur variato vbi.

in-'6 pojfint effe [irnul in

Fortht quare non maneant poTl compofitum. Forrna qitomodo dtcamur acquiri.

j

Formarnm pluralitas.

180.11

2}}

Formalitates/^/Mrw in eodem indiuiduo.

Foituna bona anfit,explicattir, Fortuna bona datur. Fortuna bena dtcttur caufa ab agente apropofito,

JO6.10

,

non intenti ^73- 68

Ftliiu quare non producat,

.17

y 4, J z

quomode dtfttnguatur a Patre. Filiw quomodo habeat memorifimfacundam

91.7

Ftliu*

qiiomodofit aqualis Patrit

,

6

j

.

48

' <^3' }

Filtut

quomodo fit perfeElut

Ftliui

quomodoftt prior Sptritu fan^lo.

Ftliui

faltem aque prtmo habet cfle,

Detts.

43

4

volHntatii,non intellccitu.

efl

Fortuna non

efi

a~

f4*' 5

7 } 69

aUqua caufaper /e difiinHa a

tiatu-

•

;37i

'"'*•

Fortuna non

efi

caufa

totalis.

tbid.

Fortutia quidfit.

Si7'i

Fertuntc bona canfa

Deut jfednonfecundurn Ari'

eft

ftotelem

Fortuna dupltx

f40.8 Si^'> 5i9 7 5i7'i

difttntiio.

aliqutdeuenit.

Fortuuatus btne nemo dicendtu vno aitu. U9.6 Fonunattu bene nemo cft vniuetjaliter,expcnitur, J39-7 Fertunatui bencnon eft,euifemelbene fortnith accidit.

S7i-69

•

'

j 8 0. f j

quam

JJ8.3

efi '/fetiut contingens conjequtns ejfeiium

geutis a propofito.

Fortuna

Foriunatifs hene quiscenfendM.

JjS.f

habitudi-

pemad Patrem.

99.8

F

R

F^itu fcit generattonem Patris , fed non habet fcientiamgenerandi. Filitu tantitm appropriate dicitur ars

PatrU.

6i.i8

Fruitio/« via,& in patria qnomodo differant.^i^ 4^

} o. j j

Frttttio in

Verbum diuinum an habeat aUquam proprtam re/jteElu creaturtu

xo.\.i.& Jeq.

FiUut vnde nequeat gignere. ad Ftltum producenttum in Ditiinis duo

reqtiirttntur.

Ftliui vel

catfJ^Utatern

via quid praexigai

,

471.

Finis vitimutformalii in operatione confifitt.

i'7--4 joi.^

Finitum timne e/i

136.10

perfont.

ens per parttctpattonem.

F

V

f

duo.

Fundarnemitm firniUtudinis in Ftmdjimenta

ttn fint difltn^ia

^orma aUqua an fit

in intelleRuprauiamaioriffa

reffieElu relaitonrm.

i96.coLi

Fiindatum in aUo non fundamento.

O

Z78.JO »zj.j5

Diuittis,

pottft efft

magis nteeffarium

4Jf''i

V\H\M\Mt^contingens ex decreto

Dei

abfoluto

ttatfitam veritattm dettrminatam.

anhaf^J<44

j}6.68

vtfione.

nan

u

Fundamcmum relationis nece/fario eoncurrit prept.r

107.18

Forma corporis

& quidfruitio tn pa-

frta.

5/08

Finiendi,f W exemplandi nulla ratio elfpropria aUctti

Chriflifi educeretur de materia panis^

ideo htcmateriafierei ifia,&c.

1

.

dum. Forma natur^lit quomedo

*13 fit

G E

147. o

Forma tiufdem rattonis quomodo multipUcelur. j r 1 Forma naturaltt aciiuahabet rejpeSlum ad producen•

principium oPerandi.

108.9

•

GF.ncrarc dupliciter confileraripetefl. Generare ilj}!

tn

Generare potens,generant,

•

Generaiio aHiua

59.11

Dto nqn /tipponit potens gfnerare.

tlioniliuiyidemfunt.

Forma organiea defiribitur. 1 > 9. 1 o Forma nulla fubftantialis inharet. i} 7 ' i Forma potef} fiparari a materia. ^^-^^ ^orma quomodo fit magu ent quam compofitum ?

J

538.}

k Fortuna

1

&

J}8.J

Fjftnna bona eft fim rationt natura.

Fortuna

<5

. 1

16.41

5i^-j'

bonie/feiltts

Filiut praexigitur creatura,!^- quare.

Filiitt

eodem/ubieUo.

444- i

Fortunt bona duplex diftintiio,

1

17

.

Fitrmam materiam tque hahens tnfua poteflate, potefi fecundum vtramque cenuenere. i^i.intex.

FUiui n$u habet memortam perfeilam, vtprinctpium 6z.z8 agendi. 1

1

68. j i

f

Fortuna bonaquomodo acctpiatur proprie,

iil.i.6

Tiludo efiprodMiia. Filtn*

<>

dat conjequentia ad eam.

Forma qua nen

iV'9

litj.ia

produEiiint» per eam.

Formam dans

Form£ priores

i66.ii Ftdes tnf^ftf pojfitne incUnare ad ali^ttqd fnlfitm. Ftdtt

Fortna vniformts non eFl org^nica

Formam acdtpiens produQionefonnt, adtquata, non eft

& 7ater,feclu^s imperfe. 110. z
& pattrnitai nullarffdifuntforma'

ittcr perfeEiionem.

1 1

1

.

}i

Ceneratto a£iiu4itt Diuitfts in quofun(letur,& in quo p^/fiua.

11;. 3 6.(^^7 (Jeneratio

U

6

3'

Index rerum. annUqHo tnodo fupj/onat jHppoJitnm Patris.

Ctneraiio

Ccneratio dtHiria

tft

ada^ttata principio

txterffiue

ta nturn,

'35- ij

nifi vt

efl

fmt a

,

nfc tndc habctur quodfit infinita.

1 15.8

coriitftionon pojfHHt

Gtntratio cx ^uo in

efi in ififiantt

,

285.9

^([i fimid.

^ho forma indf.cttur

materia^emtUM tfl.

m creatnris

Cenoatio

zp^.ij

poteil dupltciter accipi.

\

1

1.

'* Generatioin Deottonideovmcai^uiaadaquata. 49.

cjuomodo dtcatur receptiuum remotum intelle-

132.14

Homo ejKomodo fit ens

rationis.

8.14 Homofitpoffet immediaie caufiare mtitiamfiui diflin~ dam , pofllt etiam caufare notitiam omnium fupe^ riorum.

Homo Homo

409, 1 20 7j.S

vt rifibilisintclligir,f*/'o«//«r.

quomodofit

homo,&

229.8

operetur.

Hornints vltimafelicitas non erit ens per accidens,

»7 text.

Ceneratio in Patre etfinonfia ratio producendt,efl ta-

men

f

234.10

Homo

Elionis.

Generatio&

96.9

03.14 Homopriits eft fiubftantia,qHam animal,& quomodo,

Ceneratio diuina non conprehenfibih^ a crcatura,ideo

n Qit

informat materiam.

Horno priks esl honio ejuam notilapis. Homopriut eftnon trrationalts,quam albtti.

condttto agentn.

Generatio non

iii, 3 j

eft creattOtejuia

aquo non

termintu

306.10

Honorare parentes praceptum

f7} .67

H Y

*57'ii

nihtl.

eft natttrale.

efl

Generationii perfe termini tfuidfint.

* T9•3 Generationem non poteft immediate fequi corruptio,

Hypoftafis qHore non terminetomnemdependentism.

497.8

290. in Generatione

tu,& dno

& corruptione

fiitit

duo terminipofiti-

ntgatiui.

z

Cenerationes dut fi effent in Diuinis j 1. 16

,

i

I

O

IDea hominii habet cfle cognitum.

Cenerationes plnres an fint.

Gencratiuum

z

f 7.

effent tnfinitt..

6

1

.

46

in creaturis diffiert prtter epiu intelle-

J1 1 5o Elns a potentegenerare. Generati.tumomne non eftpotens generare ,fid econ-

i^9-iS

Idea non generat.

1

Ideaquidfiit.

Idea qtlomodo ponatur.

488.19 215.31

.

i>9.Ii

uerfo.

Ceneratiuum fi

conftitueret

perfonam

,

pojfet ejje vrl

concipifine generationey&' paternitate.

Gcnus nuUum

107.11

efl tn Diuints.

98.16

cft

vbi fuit cortuptum,

quemodo dtcantur rationes caufandi.

liea quomoeio poni poffimt

infinitt.

378.49 iiS.ij.^ le

Ideifiunt perfionis comrnurits.

cum

Idciuitas

ejfentianonfinflicit

ad infinitatem.1^6,

25

170. 7

Identitas duplex.

deejtio loco teneat,

Identitas effeUus

Generarelatina qiiomodo dtftinguantur.

Gcnitum

IdesL

II.

quomedo non poffit

effe

a

10

pluribits

8 6;.

catifis.

ZJO.Il.iJl.lJ

8 1 .zy

221.28

10

fdentitas inter extrema diflinEla eft relatio realis,

G R

166.33 Identitatis cognofcendji regula.

Gradus /itperior in entibm

continet inferiorem.

71 Gviuepoteft cadere natitraliter,&

I libere.

8

Ignis vt igms non rejptctt iufinodi

HAbcri poteft multipliciter accipi.

<>

5

.47

,

ntfi

&

ijuare. 300. 3 8.

fednon eadem extihid.

Habitndo J"g1ex accidentts adfubie^um.

f

O411

Habittido non deftruit id,cui aduenit.

71.19 Habitudo variatur fecundiim jpeciemvariato vno,vel vtroejue extremo. 184.1

Habitus tnfufus abfolnte inclinat poteniiam adeliciendum eundem aftnm , ad e^uem tncltnat aci^uifitw. Habitiis virtutis

oft reejuiratur

364.^8 ad a£lui bonoi mora-

les.

f7'-<'i

Habitui infufifunt opera miraculofa.

i44«7

ex Hxcccitatc nihil^Hiditatiuumconftituit

& ejuare.

artictilo dtfcreiens,aliis

dtuirta,

credit.fednon } f 4-

^

H O

M

Imaginabilc qtiomodofit intelligibile. Imaginatiua non dficernit nec tndicat.

\migo fiinttiir diipltciter.

homo,vtc operaiur fecundiim animam.

426.

1

J73. 39

414. 6

.

in Imagine ejiparens,& proles.

4' 5 -^ Immaterialitas non indniiduat,nec materialitas pliirificat.

J7.6

Immcdiatio cauft rejpe^u

effe^us dttpliciterintelli-

gipotejl.

,79.9

ImmeJititio iiiplex.

Immedtatim

1

aliejutd dicifir duplidter.

1

9.

7 7. i f 1 o. 3

i j,

Ir/imedtatiui duplex efl,& ejuid vtrumque.

per Immediatius

4

20.34

cjutd veniat intelligendnm.

Impcrfcdtio tmnis

1 2.36 repugnat cuicumqiie in Deo,

495A Imperfeciio requirttur

ad immediate caufandum 1

,fi-

79.20

Impetus (]uomodofit,& nonfit a ratione. J4 1 .14 Impetus fecundum ArtUotelem non eft caufa effe^tts fortuiit.

ImpodibAe fumitHr dnpltciter. rton eft

hu-

nec proprie fieipfiim

587.70

ciinditm Philcfophum.

17^19

Homo

,

243.6

calefaElihile vt

calefacit.

I

fientia omnine in4ifltncta.

ex fide

omne

mediante calore

;o3.i3

Hajrcticus vni

j

acctdentis adfiubflantiam eft dupUx.

Habttudo alicjHA an deflruat id,cni aduenit. f f i .!} Habitudo eadern realtter conttenit creatHrn ad Dtnm vt conferuantem , ^«i conuenit eidem ad Deum vt ,

x

G

Ignis qtiare nonfit conuertibdis in cochm.

creantem

.

4j 8. 1

H A Habicudo

1

388.

Itnputsibilc dicit diioj refpeUHt.

;4i.i3

J45.f

482.9.483.9

Impu

M

411}}

9 1}9}167}r

.

Index rerum. iiaf\xti\3i\c pctefiinpliciurMcipu

primHm

JtnP*t»i>iU

feEium,explicatur.

484-

tjHomodo difert kfecundo.

Infinttumin quantitatequomodohabeat

4IJ i

u

elTl-.

.'19-

Infinitum npn efttotttm.

tmputahile qued volunttiti

Infinitum non tncludtt ent rationis.

48 ' 9 aSlw. 49 1 10

libertfHbtfl.

/fttputabilitaf alia interni,ali4 externi

.

ij.rj

Infinitum quomoda excedatfinitttm,

.

"o.

Infintti definitio.

N

I

/nfintto formaliter

rtpugnat omnis imperfeSlio.

91-6

de Infimto pojfibtli qutd fcnferit Scotus, 294.»/. 1 hicipit,^ definit exponititr dHpUciter. Jnclinatio nen necefani pr^fupponit cogmttonem.

Infinitaduo ejfenttaliA Ji

»1

fimpliciter eft perfeBio

14.18

fmpliciter.

Incommunicabilc vt quod,

& vt quo quidftt,

-)j.

neutrum

16 5. 3 9

duo vne aflucomprehendinequeHnt.

1

17

ilantit in Deo,fecundutn

Incomprehenfibilc ab Ugi

ejfe

de ratione fttb-

commnnem.

Infinitaplura realiter diflinBa

ejfe

nonpojfit.

z y.8

i

Infinitaplura realiter di (iincta an repugnent.

5 jf

1

Incomprehenjibtlia plurafnnt.

/nhtrentia vtrltm inhareat,

»0» Inhsrece

6^

Iiiharrere

Indiuifibile nihil eft in tempore nifitnftans. ftmpliciter pottft terminare

1 yo.

i

I ndependentia fila

nonfujficit

penderttittm alterttu.

495

f.

Dti

,

& ijuiddc

6

151.7

Jnfinitas eft gradus intrinjiciu.

'

Jnfinitas efi modtts ohiecli btatifici. JnfimtM tntenfiua qHonvdopoffit cognofci.

**

i^f1

1

ci

.

3

Infinitu non eftpropria magnitudo.

'

4S

.

Infinitas nonproprietas, nec paJJio,fed mddns intrtrrfc-

I4t«^

ctu.

Infinttai tjHomode fit ratio dtmenftrandi aliqttas pro-

11415

intra.

quomtdofit ratio fiindamentMif,qt4are Pater

aaualis Fitio,dr econtra,

/njinttas

qHomodo tranfeat,& non

">5 1« ejfcnttam.

•

So.iCi

7 j.7

147.

f v i .r

/nftans v\tiynumfo)ms.an detur. /hflar.s

mttm Integi

i I

ic)i,

dc ente,cui

,

& altud

ineft.

Infinitatet plures anftnt

Deo.

Infinitum an fit a Dtoproducibtle. Iiifinitum anullo dependet. Infinitum cognofcitur per conctptum finitum. Jnfinitum tlt,quod tftafe.

loqtti

tnfi.ins priuationis of.pofiia,

Intcllnfiio

a>i fit

it

195.18

fonna

abfctuta.

40.8

qtte ctufetnr,

4 }4- }7

quare fitfponat diSlioncm

no». /ntetlcnio

creeitiirg.

CjUa

quomcdo fit firitta,dr Iritelletlio dtfti/iguuur

a

Deus

intilUeit tteamrarn,

/ntetleciia eiictta

tnuiori

}

vtjione,

3.44. 71)

cnm

410.20

conatuffi ptrfetlior in-

linfine,

42

/ntdttFlio esr affio trnruanenf. /ntelleUio efi aciio Intell^fttu

.efl

4}4.

immanens,

ejh[},:4 itquiiun

^

m,

/44.1

Infinitum in abfira&o dicitur dt omni fibicompoffibilt,

,

aUu tft totnm.

1

18.

Infinitum in aElu quidfit,

up. 1

Infinitutn in tntitatt defcrihitur.

u8

/nfinitum in magnitudtne quidfit. InfinttHirt in quantitate

.

119.

imperfeilum, in enittateper-

6

7 S.'ji

qu.e efl i/fi:uori:m

ol>ienor:.m.

410.19

/r.tclletiiononfit

,i

415.18

fototntiiledu. it

qno haheat

4'}.

fuam

perfif}ii,n. rn.

419.17 habcre dtipticem menfurutn.

41 7 j quodamrnodo a cafu. f4''4 quando porntur e(fe tiifiniuritm obniloruta i

/ntelleclio prtrnii /ntetietlio

nunponiturprditsc iltam mclisdr.e

tnfi/itti/j

nf^e-

420. JO

citu. /iiieltctito

l}O.IJ

j. }

^ ^p. in (oin.

efl Jorrnalner i> Jimta

/•itetlcCtio potcft

"^^9-^9

7 8.49

infinita.

/weluclio dnttna qiiomodo tnfinita.

SS^-^9 SSS'^ }

ditttnu

,

y49.fe/.l

/tteHetiio obieHt

9^. 8

ic)

p>ima (^ftcunda qitomodo dijferant.^jy,^

as

113.10

}

i.

,

/nteltt61u) t^tpidis qitomodo fit ittitu.

dt Infinitate infeformaliter alind efi

/.

zltmumfotma fi dt.rtiur nonpoffadan p>i-

/tittUtUiv

j

10

/nfinttum in

poteftftare ditpltciter.

/ntellefito creata

i\i).intex.

ad

8^,53 488. 1

lnq\i3mmr\Jitmitur fpecificatiue.

9

pajfio,fid modtis intrinftcnt entis,cui

contunit.

prittates

1

,bid.

/ntelleR io

i9i.^4

eft

3".

nec hs-tcre

,

acctdentis.

7

4^.

caufa aditquuta repugnxntit ad rnn-

g^itudinem.

nen

titu

mSi

Jingularitate, Infinttas eft gradm intrin/ecttf.

fit

8 tft ratio fitbftantisi

Inftans tanturn tnftnntanee durat,iy- idem efl imvojfibiie de re perm.tnente. x s)6.c>

49<'.

eft

nec non inharcie

ctn^ranoformalis de-

dentis.

nen

,

Infcparabilitas quando tnferat idetttattm.

Infinitas anfit pritr exiftentia

/nfinitas

eft ratio accidentis

ad terminandtim de-

btt habere alt^uam perfeiitonem rejpechi deptn-

Infinitas

84,10

non

Inquantum

1

er Mia

,

Iiihircre repngnat fubftantijc. /niuRitia aCiualts qiiidfit.

ly

1•

J

ratto fHbftantijt.

j

amne de-

pendens. 'Sl-l Independenii /lon repugnat terminare dependenttam.

Infinitas

atia ratione conuenit ejfentia

non Inhfrerc non

*o

1

i .

gj.if

J

relationi.

•

$34.

ipfi. y f

hirentta ah/eluti.

Ittdiutduo vnopojfunt efeformalitates plures.^ob.

Indcpendens

'

40. 5 6

'4 ' -37 f 5; ' 6

indmi\.i\imoenertcKm an detur. JndiuidHum habet propriam entttattm.

f f i.

Inhitrentta retationis non differt ah tpfa ,/eciu de in-

IncomprehenfibiUfiaccipiatur primo, or tertio nulln* irueUt&tu creacM potertt comprehendere re-

itf

;5».n Inhsrentia inharentie. dijferatne ab ipfa. Inhtrentta relationis anfit realiter tdem

H°-i^ modo,

tripliciter.

lationem origtnis.

1

.

5^.7

Inlixrentia accidentis an fit re^fieEltu extrinje^nd,

82.17

intelletiu creato poteft intel-

12.

tex(.

\xx^Qn\t.\x\x\quid dicat-

Iiicommunicabilitas non potefi

«

tntelltoe,et

alterurn, Iiifinita

luclufum omne in perfeclione

tffisnt ,

ff )

qHofenfn dicuturpeife£lior.

I'itelleniafecH/id.i ejl tn voiuntate noflra.

417.1 1 f4

1

14.

/ritetLtltofiab cbnfio tfritntneffit,>ion efftt pefjtllto tntellectiu.

IrttelleHionis receptiuitm

antma,

la^
(jy

41} -9 compofittitne.Kil150.11 InlftleCito

1

}

.

9

,

Index rerum non inferunt voUtiones fic

JntelULlionts diuerfi fpeciel

4^9.11

diuerfas.

IntcUeilualc purtm carft mtgnitudine.

i9''4f

lMc\\e(ka^\ii:!L$efldceJfenti
Intellecitialitits esl II.

1^.24 Dei. T48. J ejfentiAlner idem e^emit diuinx.

an fit de

Jntelleclnalitui

ejfentta

Intelle&iu po0bilis

an refpeElu verbi crtaturA fl 410.1.^ /f^.

atituiu,velpaJfiUHi.

InteUeHus pojfibtliigtgnit notitiam. Intetlecitis pojfibtlis intrat

dam

ejitand.tm /ententiam.

Intellcciitspo/ftbiiis ijiiare

1

Int'.Uc^iiaUt,it ponitnr deejjentia Deifimtliter Cy" vitn.

zi

16.

IntcHcdiis nd.tftatum obicclum

ej'tidfit.

7 1.44

3

/nttlled^ts agins efl in Angeio. IntelletiHf

43 ^'-4' agirjs fMtt de potemia inteUeBo aciuin-

tellelhim.

ImelleUHs

,:gens

ommafacit tttlu

tnodo. Intellecius agens ejttomido fc habeat. Intellei.ltu

ilum

aliciuunj:ianJo

priinttaie virtHtis

intelligitMr fecttnditrn

eji aliijitod ,

pertinet

4JO.I5J

Intetletlui

ordinem,qnem vnnm^uodtjHe 4}7-in com.

Intellecius Anceli,r^ homtnis diftinguttntur.

88.

}

^

ad memoriam.

ijuamodo non poffet cognofcere Trinitatem.

quomodoftt proxima ratioformalis agendi,

207. Intelleilus ijuomodojit flmplex.

videtur contingens

Iiitetleiius

& pati

Intelleclui anpropter agere,

4 i (5- ' 5

[•jtcllccins cognofcit /jiiicijuid cognofcit fcnfns ,

crentm pottflfimulcognofcere

ganicHS.

a-9-9 emnia facere.

4} o. 1 ^t6.i6

Liteiteilus agentisfunt duit aSiiones.

Inteilelius nojiri

duplex Jiattis,

*

Inttllciinm pofftbitem non

10,9

f0/. i

ill't-^

fntetleiius op'eratio dtiptex,

infinit.t,^6j.

.

vno modo diciturimmaterialis , quia in or-

(^fub

ij:t.ti~unjite rnttorie.

liitelleciiM

Q"

dicatttr agens

poifibdis.

4} 1

& terminatione volun-

tatis.

Intetleilus

Intetteilus agentis eji

7'

430.10

46j.(;

3f7-8

aliitd

430.19

Intelleiius tjuomudo pojfit caufare relationemrattonis.

quo-

per illud qiiodlthet

obieclum habet ad tllud primttm.

tclletiioncm.

I'iteiie£lus

417.15 primumobie-

419.18 non faciatfpeciem ,Jicnt in-

Intelleiltu poffibtiis fblus ejl intelligentia ,folusetium

417.16 iiitelligi.bilia,cj-

430.10

rattonem memtri* , fecun-

192.

i

j

}f 0. } .} J 1.3

effe

a^iuum varse arguitur.

4M.'5 proxime mouet. 327.42 Deocaufariponit Auicenna.i^o.^t

1'iteitecittm poffibilem cjiiid

Dci indttdatne aliqnum compa) ationem

iKtclleilus

iz.ii

.ide.xtra.

Intelle^us ditiiniu dicitur vilefcere dupliciter. .

441

Iiuclligciitias k

Intclligibilitatem prepriam habere potesl intelltgi tripltciter,

^4°'f5

Intelligerc competit anim*,c^ compepto.

V-

fhtelletlt^ diuinus eji prior volitntaie diuina,

J78.

conuenit anitnit

Intelttgere

,

2}y ly vt informat matertam

229.9 /nttllecius di^tintu

,

&

effentia dinina

concurntnt vt

d:i£ cauft pauiales adintelle^lionem,

Intelleciiu dittinus

&

ejfenti.i,vt

J^p.yy eJfentiaeSIprioroMnt

attribttto.cr voluiitate.

}

8 J. 62

omnem imperfc^ionem.

Ii.te!Ui}:>4 dtutnits e.vcludit

5*9-74 /

:tiile&its dtitinus

habet diiplicem aElnm.

/ntellecius diuinus mobtle

nen

Intetligere nifi per phaniafmata

inDeo.

39.8 1 29.9

vnum tn intelkciu diutno. vnum ijuomodo ftt in Deo,

4^-^4

IntcUigcrc

effntia ditiina.

diuimts non depenJ.et,

latcHedus

dii:i ••/«

f

37^.14 94.8 7

5

iionejlrecptinw.

lan potej}

•

rnoiieri

393«^ii

k creatttra.

3

89.

naturale.

Intelttgere qiiomodo conueniat animt,

Intelligctc

'

19.} }

efl

573'i

4

3

non

Intclligerc cmnein nobii e(l per aliquod A{cctt,fecut

primum,^ primttm mouens

liitfilcFiHs

Inieltecliff di:i:ntu

Iiitclligerc dtuintimformaliter infinitum,

Inrcnlio aU^us ejl tntriufera

4

549-4

Intentiumrn penfat Deus,non opus. cfi

.10

36858

ipfi.

\nitnuo fecunda an fit paffiuacomparatio, Intuicio

1

j '9-^4 i4j''8

vifiof^ialis.

75 Intellecltu eil imperft^ior intelleclione. Intelleciiu eji

414.10 Intelie^m &qtti;

obicflumfunt dite cauft

4

7. ^(j

I

V

Iiiftitia ati.i habitttatii,alia atiuaiis,

& efjentia

,

an fnt prmcipia

ii:tellctiion;s

pttma.

Intellecius

5

ditierft rationis,

SS^-9

ohiedum

cjr

coagttnt

ad

intclle&ionem.

Jitilitta eji

liijiuia

dupiex

cadem

486.IJ 488.19

cjr cjiiiJ.fit vtritcjite.

habitttalt

nunente poffcnt multipttcari

aciitaies.

^'^9-17

41». Intellelhu

adtni

rjr

L A

obieclttm '."n.itirrunt in ratione princip^

refpetl-t inielledioni^.

Intelleciiu CT voltintas in

Deo tjuomodo

tur,c^ (jitomodo tioiijtnt Iniellecliu homiHis,0'

415.14

'ie

dijftngiiai-

e^entta eitn.

Angeli tn

tjtto

7.17 contieniant,} 88.

LAbor c^fatigatio infpiritualibus

iiem

hic^clr

inpatria ,fed»on eodem modg

387-70

difpojittu.

/ntellecitu moiictur

nb ebit&o nAturaliter

,

voluntas

libere fe niotict. InteilcEins

non

eji intenfiue

4f

'

-^

minoris perfeBionif, ejuarn

voluntM.

45Z.co/.Zi

lutellecitu non habet plitra obiecla difitncla adiijua-

Ii6.ii

ta.

/ntcllecltu

non pote^fktiari in duobus ex

iicoti

Opei. tom.

XII.

et<juo.

ii6.

572.66

Lz^hanJirprjifensintelleElHiAitgeliin ratione obieiii

75 Intelleiliu

an vendi pof-

fint.

i

atiu inteltigtbitu

Lapii

454

}7

independens dependentia accidentis adfubtectum,nonpoieJi tamen determmare dependentiam efl

cutufunijue acctdentis.

499-9

Lapts quomodo videatur in ejfentia. Lnpidts cogmtio ali^uando eji verbtim

566.46 Laptdem poteji

8 } .20 non fcmper. }

,

Dcm conitertere in /ingelum,

tandot.ipidtm.

annihi-

246.14

L:i:<:v.\facere d.Ji.ttia ditpliciterintelli^i poteji.iji.io

GG


L

J

J

2

Index rerum. Mcnfurari ^KJ^ W/^or/w.

L

Meritorum non

l

Merttorinmfupppnit bonitatem

Xibertas efi perfeiiionei. 454. 8. eflconditio intrinil>t^' /eca voluntatn.

LibertM fecuniikm AMguJiinum

cnm

ftat

,

atit

natuiale

l-ibido anjit in

aUu externot

49°

465.9

i'j

5174

Meritumpajfionis Chrtjii anfuerit infinitum. cytieriium facerdotis ccUbraitis

,

^

eratio ipfiut in

triplicigradu potefivalere alicui.

Merttum

O

L

i/ '

Locus anfn

Locw quid

dtjiare laieraconttnentii.

*7

vacutts.

tmportat

Loci vnifu vna ctrcttmfcriptto,

M

XK Agnitudo vel

paruum

tratijlatiue

conuemt omni

enei,proprte verofoli (juautitati.

144-1

Malitia alia prtuatiua,«lta contraria.

Malitia pr^pria

eji in

aSlihtti

J71.60 extemis dijlincta ah

f~o-j7

ipternu.

MalittH quando ctntraria

,

^' quando priuattua.

triplex honitaii triphci oppojita.

Mancre

nthil potefl

Deo

J48.4

fubtrahente concurfum.

aSj.j Matet aHiue concurrit adgenerat\onern.

Mater quomodo

concurrit adgenerationem.

Materia: depende'tne aforma.vel econtra,

Materia (^forrna cjuornodo Mate> ia non dependet. Materia non eit in Diui»i«,

caufent,

Matertam contrahentem non habens ejl

^66. 47 4 14. o 138.16 306. o

136.8

p.40 }

y .7

304

J

56.38

implurificu-

bile.

f6.37

1

76.12

ad principium commune , non

M M

i

l

fla poteji duplicitrr valere.

Mtjfa qiiomodo

f i y .1

vale^it.

( J o.

AitJJa reprtjentat oblationem crucit,

f^P-fJ

Aiijfx duplcx valor.

j

in Ai:Jfa non requiritur cogitatio

furit

Mcdicina

E

ejl fjie(,ies fctentia.

j 47.^0/.

demonHrationis diJiincU cognofcitur.

1

1-6.

eorum

,

fJHedium non

eft femper tnter extrema. 1 9 6 1 j Memori.T an intelligat, ^^r Aiemorta efl principtum produiliuHmpcundx perfo~

"'•

.

17. 19

nonpofJ3f'J*

M O Mobilia pluya approximata eidem mofienti continenturfub

tnobilt

adxquato

eiiu.

J 1 2.1

Morlus nonjempereji ad vbi. m-^S Moi.\ prtuattua quomodo menfuret partes Jiiccejfmas. 166. 10

Mofio comingens fit primo ad tyJtoiio dfplex

tJJfaiio

ad intra.

iritcllectiii

tn

Deo

intra. J

necejfariit

J

j

i9.fl

J

J

} 3

-61

tbid.

•

56f«4J } 81.; 8

tatts,

duplex.

(iJVl otio non efi ud paternitatem, J 9 ^.S* ^ititio vna qu'<modopr
turalis ell dnplex.

i-^-^i

J^Z-^V-J^^^.f o

Motum

J i ^•'k J

quid conttnnat.

Aiotfii cqiia denointnetur.

Aiottif circularis nonpotefiejfe

cundJim Philofophum.

Motuflocalis&

.

j8i.f<»

79 T 4 prdcedit metionem voliin-

10 J

Mcnfurabile quando tnentitatc dependet a menfura^ eimrelatio eflrealis. jii.ii Aienfura quomodo fit perfeciior menfurato.

,

arnpUks obligart.

Aiotiu circidatiortisformaliter

Ademoria qtiofenfu immedtatior effentia quam dice•^. 2l.l6 in Aiemoria,feciindum Avgujlinum, ej} ratio ejfeiltiia,& de qua toquitur, 41 .6

Menfiira duplex.

quot dictre pojfunt

*^J. 7 J

Memoria habet tantkrn vnarn produciianem. 63.46 Memorta ftandoft perfe^a. j y C.in corti. Memoria perfecld quidft. 21.17 Memoria quomodo fit principium formale dtcendi verhum.

Ij.r

pro quibui ^\.c),-j

tot ohltgati ,

Alotionum ordo.

•4

Ait moria fuecunda tjuibm coniieniat. zJMemoria fcccunda quomodofit in Patre.

^

j29.il

jecrat vt aaeptetnr.

ad Mijfoi

i

^ per tam eh-

ad Aieritiwi qutdrequiratur.

Mctio

M

6, t

1

\

Materia cjuomodo non [it per fe caufi form£, Materiaquofnodo cjuietattir. Materiaftmitur multts niodij.

Medium

]!>ei.

offertur,

480.7 Malitia

1

proprium. *77- 8 MetaphyficHS perfeEliiisfcit dt "Deo, quam PhyJicWt vterque tamen, quia ^76.14

M7-'o ^

,

f

ccgnofclt quttjient

270. ij

ponatnr in Diuinii. 144.1 iu^unt ,

ejfe.

}

Aietaphyficus attingit

LVi.Magnum efe magii idcm Deo quam

Magnum

propria

1.^

2.^7'4

A

(jualtter

6.

eratio qitam alia oper*

MctaphyCcus kpofierioritaniUm

-9

'

1

merttoria.

'i

•

17°-'

5

^iC.^.intex.

tripltctter applicatur.

Meriti rationem magis habet

Locationcs 'fluresconuenimt eidem loco.

LocAiamfactt

530.

'7

4H*9

tium nonfUnt tdem.

quarn tribHtt chari-

libet,acfprofolo applicaretur.

& nccefla-

«/

Aieritum applicatum plurihtu non tantiim valet cui-

4f4-^

& contingens

,

tati.

neceffitate

volendi.

Xiberum

jr/.i

importet formnliter nifi reJpeBns.

Mottu

alij

5^*4* a Deoimmediitte,(e~ ^7 "-^7 264.1

eji rtlatio.

mottuquomodo dijferant. ^i^.io

localtsfolitifecHndkm Phtlofophum, poteji

perpetuu*.

effe

187.11 ad relationem proprie dtflaK, btne ta-

MotHi noij efi fnen ad rejpetlui extrinfecat. MoiHi definitto expltcatur.

268.14

de Motugrcuis.

4^7» '»

7S-7

Motui altf a locali quare nequeat effeperpetui.iZj.W 287.12 Motui oppofiti non pojfunt continuari. a Moucntc nthtl rnouftur nifi fuum mobile addquafi»-"'

turn.

Moucrc <^«/>/^a:. Mouere,& qiiiefcere

384. non reptignant etdem. 1 j

red fytecfieri,& culefitrifc.

2

J

4

.

1

j.

17.

7 2? 2

y

9 '»

1 8'

Index rerum M ItiatMO

V

N O

acctpititr prepric^x

ttonk
per fi terminU mutdfunt prn(atio,dr habitits, M9- 5 •

Nofccrc nonfemper dicitaElum nefcendi. i f y.8 Notic nale ift fitbile , (^ voithie yfettnonptffibtle^. l

N A

iy.;6.

Nottonale immediatiiu effentia

,

ijuam efentude

extra.

k NAt Naiuia detcrminatur ad di a ajfumpta dependet

10. 'S 11. .

& fea 44

^ntHra htmantt slens

Nat^ra

vtrho,

91.6

snamexponitur..^!..

Nition.ile mgatiue tjUandoijue immediatiiunlt^fft: ejfentiait tpfi effentta.

iQ.i6 nullum eft immediatim vllo efferuiaU. 2*1

Ni)tto».tle

17.

dependet

ad f^trhnm vt adfubf-

tniommumc^btle.

jo6. 16

adfhum

inctinutHrnatHralitcr

^ ad

,

nu*n fuppcjltnm.

N itura tnuktfartam ptmitur.

alie-

17

Nottonale nullum immediatius pofitiue tjfentiavlh .

tfftntiAt.

jQ^

572 64

"NotionaU omne an relatiuum ad intra.

4^ ^. i

NoiionaUprtmum

}

Notionak quid dtcatur. Nationalc qutdfignificet.

Natwajptritnalit an aliqHid

Notionale

non per poten-

tiam.

Natura

jyO'9

eadtm fuppojito

fubftantialis

,

Naturafprema

efl

g.^

ejuidfit.

Nottonalc (juoModo hic accipiatur,

i,\.in com.

effentialia.

Noiitia abftrailtua an jjo.;i

ftt menfurabilis

Notitia abftrailiua

nohiUor quacunqiu fenfitiua.

j ',1.7

fujfictt

8

vt prtdi 5'J'iJ

tjuidfit.

^ll-^l

Naturit hominisySr afini quomodo dtfferant.

499.

NatKritftatu* triplex.

5

Naturt yenitttta

J4P-

quisfiaitti.

49.

i

eft

(49-4 ab obitho,

417.11 Notttta abftra[litta,cjr intuitiua explicantur. i^^.j Notitta abftrafliua intHitiua ejuomodo nen dtffe-

&

rant.

JJ5.67

Notttta ahnrailtua inclndatne relationem vmonis

ad ehiefium.

N

^6%col\

fata.

Neceffaria qut fitnt nonideofunt incaufata fecunditm

ArnioteUrn.

190.41 ci" fpirandi eft

in velttntate dttti-

na.

N

446.

eceffttas cft diiplex.

45 2 .10

Neceftitatcm nullam effe in nobis arguitur.

Ncgatio

J *

Notttfia ubjlraSiiua lapidis

E

Neccftaria quadam featnditm Philofophtim funt cau-

Ncccflitas amandi

^O

J J-

Notionalia prtcedantne

Dem.

ad fuppoftitrn vnio

a.it

yoi.ii

ccturdffuppofito. l^^Jturji

xi.iy

accidentalts

non,

Natursi ad fiipptfimm dependentia

f 45 .4

ejuodnamfit.

Natura perfonata tantitm habet rcpugnanttam ad rimmumcari quoniam eftfub negaiione. ^ 09.10 efjiaaty

dd.

,,,,^

44 J .1

aciualts deptndentit compltt petfonam.^yi,

a quo caufctur.

•

J7

1

c.

'

1

15 Notitia abftraBiua non obteiitim. } lo.

dicit relationem realem ad ly Jcd taittiim petentialem 0" <juo'

modo.

,^,V^

Notitia abftraniua poteft non exiftotis

ejfe obicEii

exiftemis vel

JJ1.5J

Notitia anfit pitncipium crtandi. 559.^7 Notitta creduli.atts poteft babtrt via naturaU, JJI.4, in com. Notitia Dci de contingenttbtu anfit praciica.

y6%,

26

'-5 .

T^egatio aUtti notionalis tjuomod» infert negationem omnipotentiit.

Negatto ad dependere ad aliud fuppofimm ejfe

b 6. ) 4

i

poteft in-

tamcn

alicui ncceffarte ,3" fitnpliater ,>iUK£]Ha7n

incij nifipcr pofiituum.

y.o.

Negatio anfit de fe incommmicabiUf.

)

P

•

'

J

NcgiUio aptitudtr.aUs dfptndimia no» facit perfd-

mm.

fo8.i9

Ncgatio dependctie

ailH/iU.< perfonit

fitppofitum nen

neceffarto.

irieft

ceatx ad aUud j

Ne<.'aiiod'uplc.\-.

1

0.1}

^59-

i^-

Negaiio cffendi afe poteft competere ntceffario. 90.4} 1

N^^gaiio e.vtra

genw,(^

tn ginere ahflute,

lio (jifjtMdo dtfferam.

l^cgitio c.vfa genitf

,

^

(;•

priu.t-

1j 8 1j ingenere non difiinguitur a ,

nfga ionepitiiationtffeiundHmformalem rattonem nifationis.

^f9-Ji

Nrgatio ingenere terminat defitionempanis. l f 8.1} Negttio <jUt con.ieniat refieilu pofitiiti. S5S-^S

^(gatto ejuomodo ali(m conneniat. Negatio fernper conuentt ratione

97. j 1

alicuitu pofitiui.

^71.65 Nrgaiio tr.pUx communicabiUtatis e.xponitur. 7^'gationes dut facinnt perfonarn.

N Y^ihil ffimitur

bcoti

dupU

,

(jT

immediatefuo modo

caufatur a Dettate vt obtecio,(^ tntelUctu vtpotentiaformaUier infinitis,eft formaliter tnfiniia, (^r

tdem

effentia.

j^JJ,

Nmttadifttn^a abSlianiua

poteft habtri

deDeO.

17J.8

Nentta duplex.

J70.

Notitia duplex in artifice. Notitia duplexfecnnditni ncnricum,

21

j

)

.

2c8

Ni.titiagenitapottfl muliipUcttet actipi.

8 i

J94. 88

Notitia habituaUs dHpUnter atcipipoitft. Notttia hominis quid contineat.

414 'i»

Notitia incomple.xi dnplix,

Ji •

j

J

.<J j j^ j

Notiiia tn Dt:ifHh tripUcitcr accipipeieft. 111.7 Notiiia intuitiua an poftit effe de re nun exiftentt.i j 6,

69 Nctitia imtiitiita

eft perfeElior ahnraiitua. j Notitta intutttua cr abftrailtua differunt fpetie.

j o. jo j

64.

41 Notttta intuitiua

,

dr ahjlralliua tiufdem ebttclt non

ftantfimul.

Ji7.»8

Notittai>ituititta,& abftr.i£Hua quomododiftirant,c^ j

98.

^08.19

<jHO.

Notitia imuiiiua in ram.

D,e non

Jjfi-^J terminaiur ad cteatu-

JJi.jS

Nottttu intuitiu* poni peieft fine ebiecle exin:me.

I

Cy.i

iter.

Opcr. tom.

Notiiia Deitatisyjua primo

X1

1,-

5C4.40

G Gg

1

Ne

1

.

.. .

Index rerum. i\l.lZ.& fetj. fJotitUintumu* quid. mttturi^/i habet ficut hahituaUotitiain Verbo, 109.10 lu,&aliua[u.

&

Jijotitia in

verbo ejmd.

NotittalapidU diquando verhttm

,

i 1 1 (5 nonfimper. ^GG.

4« iJetitia ebieSH qw>mado propri* operatio obicHi.H i.

namfit. Obietlum quando

,

& in verbotque vniuerlop-io

fales.

Notitia tjuomodo dependeat ab obie^o.

4} J

•

Notitia Trinitatu an nobia naturalis.

04

4^

}J

Notitia vna in nobif efideterminans de agibiU.quam 1 05)

fiqHitur aEiiu voluntatu.

Notttiam Jolute,

.

1

z

alicuifu propofitionit altud efi caufare ab-

&

aliudipfam caufare vt entdemem.

99.

1

haberipotefi

notitia,non aliter. 411.8 Obiettum quomodo conciirrat ad intelleEiicnem. 436,

4} Obieclum quomodo concurrat ad notttiamfui. 433.3 f Ohteclum vnde conftet ejfe conueniens. ^79-^ Obieili eiufdem

toLi '^I»itt4 Patra dt creatura

;jr.io efl prafim inttlleiiui,

ad eandem potentiam comparati non

pojfunt eflent plurts nottii* intuitiua fliecie diftiniia,nec plures abftratituafic dtfttncla. }i6.i7

Obietio altquid vniri pcteft imelltgi dupliciter. 30J.6 Obieiium cencurrerc ad inttlUttionem fitadetur e.v

Augufttno.

411

»7

Obtectttm effepnfens potentitpotefl intelligi dupliciter.

101.41

ObieSium vtderi abalio nullam perftclionem (tbietio.

dicit in

411.21

iJotttiam lapiati tn intelletlu dtumg ejfe fimilitudinem lapidis tnfeper tmttationem quofenfn vernm,

Obteila duo Ipecit diftincla ntctjfario cattfant aEln»

599. '03

Ooietiaflnra perfi qmtKodo fint in Diutnis.ii 3.31, ObteCta comparare ad alia competit voiuntati, ia-

drqitofafHm. Notttiam fimpltcem

alicuitu continere aliud efl

,

Cjr

altud comtnere notittam eutdenfem inhtrentia.iffj.

fpecte dtfliniios.

564.1$

&

tellettui.

4<5i.J

Obligaiefi ad tllicitum non

Notttiamfimpliciumfundareex natura

nemadomma

obietia fecundarta

,

relatio-

rei

i>mn-

nenejfet

395). '04

ueniem.

atUu zoNotitia aliqutlpecit dtfHnHa quare caufent quare aUqud, non. 47 1 luntatisfpecie difiintiot,

&

Nouiitn omne babet caufam

efficientem.

prtfnmendum voi»i7

J}

OhiigAiio facrtficijfit nemine

Ecclefit militantis tan-

tnrn.

f2p.i4

Obtinetur aliquid faciliks pro vno

,

quam pro

alio.

V9'7

O C

74-70

f

efi

luijfe .tliquem.

Oculus c€cuequ4renonfit octdus^^jififecHndjmc^i^

N V Nutritio quomodo ftt txfpecifbiu

560.

ctnficratii»

O M o

Omnipptcntcm

y

171.

OBieftum aElu intelUBum

Omm^oicnixi. definhiiur. Ommpotentta eji actiiia,nonpaJfiu4,

1694

4^817 em fini-

Ommpoteif.iaquid

170,2

acctfttur pro obieBo

aElu ab tntelleEiu cogntto.

ObieElum ad^quatum

intelUElttt nofiri efl

tum.

ObieElum adaquatum Obieclttrn

intellcSlM quiJfit.

an fit atituum

Omntpctemia qnornodo

accipiatur,

44

Omntpotentia qiiornodo

derr.onfiretur

71

•

4x1.

Obietlum duplex.

j

73

12

OhieHum

infinituvtfilum potefl beare.

ObieElum mottuitm tntelletltu poteft

4f 9 mouereipfnm in'

telUcinm velmediate,vel tmmediate.

Ohietlum

mn efl caufa

,

vel pro productiuo omnis producibilts

Saacitfiimunt primo modo,

3

totalis intelUCltonut.

Obteiium omnegignit notitiam

atiualiterfui,

P

O peraiis liberefohim mcretur.

j

84.61

Operatto eft vltirna perfetlto viuentts.

Operatto eftqialttas. 358.1^.»» Qualitati^ ponenda.

3

7j

Obitclum omne motiuum adfui nptitiam, quando

eji

340.75

Operatio 1«

J * J •'7

qitofetjfit beat.

duplex.

medtate,vel immediaie.

387.70

Operatto

ObieElum perfeEle prtfins caufat aiium perfeclifftmum , quem potefl , quantum efl tntelligibtle.

Operutio

J87. 70 Ohiecinm potentia intelleilum

Operatio non eft pnecise refpecitu.

tntelleClu»

tntelltgttitr q' afi

428.17

cum

Itcet

nonfit relatio

,

obieiio

Oferatio,qua

ejl

}

rtalem.

}7i-4} Obietium primum voluntati4,&

340.17 Operatioquomodo

l4(>.9

ObteEium proportionattm intelleBm pro nunc quod-

4f

pojftt dici

•

}J

4i•}l

i^i-f

vltima perfeEito,habet necejfarii

nixam relationem

Operutio qua rationt dtcatur aSiio,

tum.

}

tamen accipit perfecito-

ObieElum prtmum intellecins infiniti quidfit. 118.14 ObieElum primum naturale duphciter foteft intelligi. intelle5lu4,eFHnfini~

iS^i 4^

aiiuali rtlationt

obteElum etiam non extfiens, ($• quare,

nem ab pro obietlo

o *• J

tbid,

Operatio

&

}

Operatio in quo Pntdicamentofit ponenda.

infe prtfens potefl cauftre Jpeciem intelltgihtlem

atiu imaginato.

<'9'H

Operatio an fit qu.ilitas ahfoluta. }4o«7} Operatte an vt qualitas tendxt in ohieSlitm. 346 8

411.8

47

aceipitttr

, (§*

186,3}

•

O

866.11

& -Angeli.

'SJ-i^ de Deo. joy.it

Omiiipoterniafimiturpropetentia aiitua omnii taufabilis

Obietlum creatum naturaliter tantnm 7not,et,& qua}Si.i7 re.

ibid,

ftt.

565.4^ }

rejpeiiu inteUecltoni^.

Obietium idem inttlUtlw animt,

deptndtt k voiHmate diuina,

ejfe

}

aBio.

}

*}

an-, •

i iJ

& ailus fecundtu. }4}^74

Operatio reftrtur ad obitcinm ttrtio modo relattuoritm.

}09-''

Opcratio

8 181.'i.

87 8

.

Index rerum (yperati» fubflMitU viMtatu ijHi^Jtt.

Operatio /limttHr pr« aSlione

) 04. f

sd eam teminMM.

41

}

Pater quomodo referaturad Filtum. 16j .j j Patec lccundutn mcmoriam e(tPuet:ver4propofi""•

Operatia vel non ejiperfi vnum,

i6el

non includit re-

Utionem.

3 J

non

Opertttionii fignificAtum pofftt concipi

gendo

obiectttm.

7-^4

J4rJ^ J4''i8

tem. (fr fnfpicio

qmmtdo

dtjiinguantur a vtrtii-

ttbui intelleCiMalibtu.

465^.10

161.17 109.14

natiuitatem.

Paternttas anjttprtma proprietat incommumcabtlts.

ni.14

cointelli-

OperAtioiiem voc.it ''rhitofophw d£lionem immanen-

Opinio

Pitanius an feqnatur

P.iiernitM an ftt fubjiantia.

Patermtas aujola ratione 16

Sj-

a Patre.

dijferat

J*-

jjj.

Patcrnitas eft infinita an vera propojkio. j y j. i % Patetnitas eft fpiratio adiua ,fatfapropofttio. 108,

1j.1jo.17

O R Oratio

breuii,

Tatermta,,cr Jitiatio difiinguumur tn com.

& feruens melior

ejl

^ujm

fajitdiofa.

longa

C"

,

iTf-'=^

Oratto tuter opera merttoria magis habei rattonem 516.1

meriti.

Oratio noH prodefl non exiflenti ingratia.

Ozdo ad priiu tjuando

eji

pnor

qrdtne

pojieriui.

eji formattter infinita. Paternttas non eji tnjinita.

»15.7 1

1

j

Paternttatnonesipars. ,

qukm Vater

oyiginii potefl (iarejine o^dine natura. 100.

Vatermtasnonfequitur natifiitatemin Deo ,fecm in

i

3

Ordinis relatio poteji mnltipliciter

accipi,

493.

i

Ordinem effentialem habent omnia ad vnumprimum, 1 89.40 fecundim Philofophum. Originatiim manerctne feparata relatiene ongtnts

fecHniurnvnampurtem.

113.18

„0,1^

Vaternitas potejl dupliciter confiderari. iii. 30. Item, diuerfimode. ,^^^

PaterniiM quare ft qnarta formaliter in creaturitt non antem Diuinis. 1^6.2.6

m

Paternitas quomodofit in ejfentia diuina. 74.19 Paternitat quomodo ftt proprietas confiitutiua Patrit.

100.19

491.1.493.1

cjhtdftt.

Paternitas quomodofit qtiafipars.

' 40« ' 4 Paternitasfeitgeneratto quomodo dicatur incompre"

henfibttis.

iit.iA.

Paternitas terminatttr ad Filium. Paternitas vt comparata

" 7-

ad ejfentiam,

efl res

1

8

Pa.\icius miner qittfif.

PAnis

6^.ii

ideo in comierftone totali in corpui Chrijii

non annthilatu.r proprie ,qtiia terminus per fe

P L

* i P* J

annihilationis eji nihiljimpltciter.

& proles in imagine.

Parens

9

78.U

Paternitas,vt proprietai,efi relalto.iot.

A

J

ad altc

riim,e.xpotHtur.

P

fit.

74.10 creatts.

Ordo duplex mouendi m voluntate. 579-5 211.14 Ordo cjfentialii vbi,tbi dijiindto. Ordo natura multtpltciter accipitur. 9l.J.(^/?f. Ordo natitrt non prtextgtt ordtnem durationis. 89. j jz.8 Ordo natura quomodo dtcat fmperfe^tonem.

,1» tex.

>4l.}8

Paternitas nonpriits efl in efentia

95-9

Ordo Ordo

117. i ».

Paternitas non

f7i-6f

ad

realiter.

M)-^

Peccatum &gratia

tanttim demerttone opponuntm,

Parentes omnibui tn ordtne charitatis praferendi.^Lj, Peccaturn qnid adimtt.

19.518. ly Parentes hanorare prtceptum natnralc.

Vi'^7

Peccattim vniim quomodo grauiia

Pars «0« efiin Dininis.

ij^- IJ

Ptccata continuantur in trifmitum in damnatis. 489.

1

iS

ParspaJJl proportionati non mimts perjicitur, quedji511. 1 mulaliaperfeciantur.

Peccata quomodo differant.

P.jnes conUitucnles aliquoi tertium, quandofuntillo

ly

priores,^ quando non femper.

7j.1

^i^.i-Z

^if&oduplex.

Paffio d<*plex in pojjlbih re.ffetiu intelleHM agentn.

Patci- anftt prilts beatuf ^ttamgeneret.

^9Col. 1

Pater ejlperjecle beattu unteqnamgeneret.expltcatur.

18.10 106.16

per intelligenttam.

Paterejl prior origine

Filio,

& Filiiu nonmaiorjtmul qukm Jotut Pater.

Pater,& Filittt ejuomodo Jtnt

tcjtiales.

Parer($- mater funt caiifi fubordinat*

i

,

J1

.

non per acct-

566.4^ densvnita. Patcr genccTit an fit inprirnomodoperfe. 5J1.1J Pater ijuare non dtcatur fetunditrn fubjiantiam ,fctit 161.17 diiitur £cjHatis per eam. Pater qnomodo inteltigat forrnaliter per memoriam.

ipwmodo

Peifcdtio diiptex anima.

1

3

Perfenio in cognitione magis conuemt

49.

l

i»teileciiii<e,

quamfenfitiux.

309.

ad fnam

menfitram perfeclionalern.

415.8

Perfeflio non reqniritur in termino.

49 8 9 119,

i4.C:r 16

Perfectio

omnis in Diuinis prior omni nodonati. 114,

11 Perfeclio tmnis

m Patre priororigine Fitio.

18.10

Perfeflio omnit fimplicitcr habettpotejiin vnofimpli'

5il.9

P.iter

.

401 . 1 o f

Perfeclio niilla fimptictter efi incommunicabitis.

106.17 Patereji prior origine Filio/am per fnemoriatnyqukm

,

489

Pcr quid importet.

Perfettio menfurabittim eji penet accejfnm

4i7»*7

Patfr

4^0. 490.1*

alio.

nouerit

omnta

in Filio,

Pater qimnodo prior erigine Fitio. I Scoci Opcr. tqm.

X

$0.5

98. I.

ctier perfecto.

i

Pirfefliofecunda natura mere intclleEluatis ti.iltter perfe^lior

omnt

efi

jr g

efien-

perfcflione fecunda natur*

fenfitiut,(jr quare.

^i-.

Perfectiofimptictter cni non repugnat.

1

19.

i j, i

J

eadem umni

contpojfibiti fibi in

PerfeCito Jirnpltctter fimptex qutd.

i.i.intext.

perfefliofimpttciter

efi

eodemfiippopto

ijo-ij

Perfetlio fimptictter fuhttlijfme e.vpenititr.

118,

1

QG "

5

Pev

9S}

.

.

Inde X rerum. perfeSiio /iiprema natwralU aninn, ^utfit.

J49.1 'perfdhio vltima naturt. perfeBt dtcit relationem ad ,508. cJ

tbieEium perfecltjfmHm. Perfeiiionif JimpUciter altejuid dicitur

ejfe tripUcittr.

alittdefi ejfe,&

aUud efeper-

aUam alteriia

PluraUtas finita eiufdem r4tionis pttlt rationis.

PliiraUtas

157. 1 %

m Diuinit tfi

necejfario determtnata,

5 1.

18 Pluralitas minorintenfiHe,& extenfiue exponitur.64,

Perfe^ionu fimpUciter


omnis ciufdcm rationis riam ,exponitur.

per matC'

19.10 fethonem fmpUciter. Perfeclo quod efi tdem fimpUcitcr n^n petefi efje im49^.9 perfeElnm.

Pluralitas

de PerfeElo aUejH» formaUter,cu$ re^ngnat fimpUctttr aUud de dlo locjUi omnis imperfeiHo aUtid inter aUejua entia perfecHfmo,cttfK quo tamenfiat

Plurificabile eiufdem rationis nccejfario per aitquod

,

&

&

}88.

aU^-taimperfeBio.

Permanentiscfle twcrcari

,

ficM

efi

Pcrfonale

18 }

efl cflc in creari

,

i8

ohn^nm frimum

efi

aUtrtui rationisdeterminatur

^f jo

adnumerum certum.

51.19 Plurificabile poffitne

defe extendi ad infnita.

P

.

& confcruari,

de fuccefpuo.

nuUum

T } .io

ejuxfit.

j

.

j

intelleQne.

O

Portio fHperior,& inferior quomode dicantur. 8 65.8 Poflibile aUcjuid effe non efi negandum , fi non efiendatur impojfibtle.

PerfanaU nulUm in Deo dicttur denomtnatiue de 4Uauo incommunicahHi,& ^uare. ^^S-i'Perfonale (juemodo htc accipiatur. conflituitur per negationes.

1.

1

S7^'^i jo8. 1

'Perfona creata nen efi tjuid pefitiuum

i7f'iO

Perfona diuina cjuid dicat *Perfona diuinafola vere incommunicahitu.

Perfona

ejftt

pofitiuum.. non

perfonam diitinam

effet

com.

.1«

Perfona

fi

fo i

11

.

ad

in obedtentia

velvna natura hU perfenare-

,

508,18 tur. Perfonaprima dtuinapojfttne manere confiituta

&

,

di/fincla/eparata, vel abilraiiartlattoneoriginis.

88.1 Perfona ^uomodo tnconmunicabilif.

218.5

Perfona fecunda confiiiuitur in e/fe per fiUationem.

pctefi

duabtu originibiu

originari.

adfomam Jpecificarn mn

Potentialc

dtflinguitur ab

iUafpeiie.

Potcntia a^Htta quid,& quidpajftua. Potentia beatificabtlu quomodo fatietur. Potentia eadern in quocunque fuppofito lio

efi

4^S-7 338.15 jo^.p eadem ra~

agendi.

106.

Potentta efi prior a^iu.

fieri.

in Perfona diuina ijuicqutd eft,eft neceffe in Perfona diuina ^uicftidefi, efl necejfe

effe. ^ cjfe

p. 1

^

afe,cjuia 11

incaufatum. in Perfonadiuina ejuictjuid

efi

6 1o .

,esl neceffe effe aje. iiS.

omnipotenti.1 immedi.-ita,w«'» y?^<'»rKr, Potentta inteileShua efl perfeBior

enm

i8j.}i

pottntiafen-

417-11

Potentia intcileSliuafola diuiditurin

agentem,& pof417.17

fibtlem.

perfeUtonis.

*4J'9 506,

l> ,

& non aBtua.

45 1 j« com, Potcntiaponens vhfferentiam interaUqtia duo, cognttm fctt ztrtmqtte.

T^7.5»

Potentia prt:is intelUgitur hahere obiecium adequatt:m,ejuam haberet l}abitum.

«4 86.36

quomodo diflinguant iir. qnomodo procedant.

} 5

Per/ont quot funtytot funt acjnahtates.

.

i

5 ^'-59

Perfont, fnnt a^uales fecundum ornniaattriltita

^uomodo.

&

,

143 -4

^Of -4 568.25

tres atjue perfei}e caufant.

"Perfona tres vnuyp principtum ad

P-y/ona tres

&

Potcntia infinita concluditur naturalite,r,crgo

Potcntia eper.iriua qtwmodofit aCiiua

184.6

Perfont

7

50.18

Potentia ohedientiaUs refi>icit omnlpotentiam.

108. Z} PerfenA diutna produclio ^uomodo femper in

Perfin
557

?4

Pitentia non ejuietaturnifiin ebieBo prime primitate

117.

Perfonic

7 ^ • ^J

J

Poftbile,feu caufabiU efi obieElum omnipotfmia.

fitiu*.

J9 Perjona vna non

50.7

5

& conferuari idemefi,

JeCHi defiucefftu*.

'Permanentu idem

7:.

PluraUtas prima in 'Diuinis

eft

extri).

vnum principium creaturt.

Perfonarum (jUtUhet eji artifex,& ars, Perfbnas dtuinM effe relatitias , CQmmttnis

*o 1 efi

1

J

8.

•

J

15

opinio.

Potentia produliiua tetmini

ab

dtfti'igitnt:i>

Poteniia

,

J74^4f

eduEiiua

,

& induiiiua

tntticem.

cj:'.omod'j perfictat

} ^SJ.yi

ohiecttm,

}

<

J-6o

Potcntiafitprenij, non demoitftratur efie ommpotenti.t

'^j.jt

ttfirnedtata.

in Poieniia accidcntaU ejHod

eftad aUurft,nonrettpit

3^i.4

foriiurn prio-^etn operaiione. in Pottntia ejfefi'nul

qiufnnt ftmul^fi non rcptignant iit

poffunt

,

atiu,

PotentiJt aUcjH£

i^-S»

vnde dituntur einfdem r
88. z Pcrfbnalitas eiiuina tfi independens,& perfecla. j; 2

Patentia dfiiitgttunturptr atliu

,

& hiperobieBum,

64 PerfonaUtOi diuina non contirut zirtualiter entitatem creatam.

emnem 506.15

TerfonaUtas tn creati^ immedinfior natura,<juam proprietates,tn Diuinif

non,&

p

quare.

3 } *j •

rela-

H}.ip

L

Pluralifas atffit in DtMinit.

;

quomodo in866,ti

Potentn. fenfitim qttare acquirant obietia

difiinli
866.U

&

Philo/bphi conceperunt in Deofnppojttum, non

P

telligenda,

de Pofenttis partu' tnteUe6iiue,vt intelleliiutialiud efi alntd de potentiis intelletitue, vt cernp.i. locjui

n

tiiium,necabfolutum,

Pptcntia: diftinguunturper obicda

rantur ad fenfitiuam. Poteftas in Deo dnpUiiter fumitur. Foteft.ts in

D

iHtni-s

anfit tx natura

P '5-

fo

418.

M

rei.

1

^- '

7

5

5{

:

.

R

I>tziik\\m,& fi>ecHlatiuHm a quo Mcipinittnr.

m.y

Pi.cdc

4

7 86

Indexrerum. Prxdeterminatio phyjka 4d alhu

noflro rtiicitnda.

Vtxdiczmcn^zfex vltimafmt refptnus, a68 (3 Pixdicari m quid alttjuid dicitur duuhus modu, 14.

in Deo. Prodnfhonts plures in Diuinis tfuare mnfmt.

Pi odudionti plurts eiujdem ratioms

Pradicari tn

Pradicatio

cjtiid pttefl

tn ahfiralto

accipi duplicirer.

6o.ip

j

&quaHdo

quando vera,

non.

130.16

& per/i primo

Pradicatioin concretis

modo

inferf

pradiciitionem in atfiratitf,

$08.7

Pradtcattones vartc tn T)eo.

Prxdicatum non necejfario

i^o.

PradicatHm vniuocum quidjit

,

&

7^- ' 5 q*tid vnittoce prt-

dicari.

Premium

fOl.ij 5 .i»5

efi dittifthile.

4j8.

Prxfcientia necejfttas non toUtt Itbtrtattm.

45 8 .1

Prsfentia duplex.

J70 4»

1

Arifiotekm.

& protiuHienum inftnitas.

DeOfdarctuf

non oportet cendi poflertus produlium. p'iits

froduEium priits

erigine

gineprodufiiab

f 1.

1 tf

rationtm fredu'

efje

x\\.\&

ab altquo pottft pofttriits ori"

alto.

^^5'^9 ,

quo mod»

ohltgetur. S ?*•* 5 Promtttens temtur fectmdiim fenjim vtrborumjolnert.

33.17

f

modu.

Propofitio^or^ry? intelltgi duobus

quomodo ftnt ptr ft

Propofittones altqux

198.}!

I93.18

nota. tfi

condttio

producentis.

it6.io Primura tripitciterdicitur. Principium aSlionts cum tjudritur ydtfundamtnto 1 1 o. 14 refpedns quitritur .non dt rtJpeSlu. Principium aHtuum naturalt trtbus nomimbus apud *Principtum agendi a quo habetMr,ab stdm

pluralitoi tiufdtm rationit Jt daretttr

Proprietas incommunicahdis non ftmptr

PraEfcieni ia Dei qtiomodo lihera.

/f•3^

f 4> J ^

Promittens^fr verba non dettrminate

1

ctnutnit dettrminatiom eo

ntodo,ejuo determtnato.

tn

Produdlum

Dtutnit

ejfe in

impojfibtle efi.

ProduUionum

18

94J ^3.46

117 3 9

'Proprietat perjonalis nullam dicit ptrft£iiontm. j 00, Ji

Proprietai

prima incommunicabtlu conftituit primara

perjonam.

9).

Ptoximus quomodo diligendus.

4T7 H & tgcre.

y 17.19

V

P

lij.iS Principiwn continet conclufionem. Trincipium efi caufa medtata notitia

408

.

1

17

ctnclujionis. i^o

Puer bapttzAtus non

elicit

atlum ertdendi tx folaft-

de infufn.

JH-6

Pueriinfornact mnfuerunt

li

i6i,l

impojfthiles.

Principium netejfarium, c^ perfeclutnJicHHditm Phi178,16 loJiphiS,nihilfacit centingenter. 'Princtpium operancU,ficHt

^ terminHsefiahJilutum,

*Principium

quod mouenti

efi

Deus,

& ejfentia prinJ94 89

pium quo.

Princtpiumftiut infpeculabiltbus,itafinis inpractuts. 4^1.6

Principia euidentia tx terminit pojfintnt dtmonfirari demonfiratione

i<»9.j

c[ui3..

Principiorum notitta a

ejuo

pendeat.

1

70.

i

Principiorum ordo quemodo fit prior ordine termtno-

jSo.yy

rttm.

f I !.•*

Prius natufa varit fumitur.

Priuipotefi poni fine pofieriori txponitur fecunditm

01.36

Scotum. Priiu tfuomode

pojfit tjftftntpofitrwri,

Prius vilpofitrim non

449.J

,quA funt tiufdtmfpetfi in its

89.}

ctei.

Priori natura non repugnat pojjetjfe fine pofiertori

natura,a quofalttm realiter difiinguatur. 177.1 f * ^ O- J 4 tjtiomodo intelligendum. Prtori produtlo communicatur cMufalitat rtJptHupo-

* 1 o. l J "priori tjuodrtpugnat tantum per pofterius, non repu fterioris,fifit

gnat

immeduue fequens ai atiud ptraltt-

QValitas

ZIO.I}

capax.

^^H

etfimpliciter,

Prioritas originis explicatur, non per inftam qut»

GluilitatumaBiuarum

,

i4f-«0

tahilis.

ifHf

fii,&quare.

G^uantitas fepttrata quo fenfu conutrfi non peffit in

1)1.15.147.1/ 8 6 f .1 o 118.19 Quantitas virtualis cut conutmt Quaternarius «0« plus differt imenftue a binarto, cerpui Chrtfltpraextfiens,

Gluantttas fola

efi

ratto recipiendi.

''^•JO

ejuamternarius.

Qmditas «^7««/^ notitiam

efi

ratio ipouendi intelleBttm

etiarn contentarum virtualiter tn ea.

G^iditas

ret

materialis potep efe

nofiri.

'Produffio eiufdem rationis tjUfd repugnat.

ProduSlio inttllttlionii PrtduSito necejfaria

efi

tfi rtlatio

,

& aSli».

prior contingenti.

Produfltones plures an pojftnt

ejfe

6

f 64.41

1

1

4' J

eiufdem rattonis.

rationit

M

fo0nt

ejfe

4-1 *•

»Jo-" I7J.19 J

60

qu:
Quo al

j

1

eo

f4v-«/.J

hocprim6.

eft

'

i66.9

Quo O* Quod dijferuntah in.iicem.

J9489

R A RAtionale

a&tu anfit ratio necefaria refptElu 164.1 rtfptBu rifibtUtatis.

ridtndi,ficut

Ratio

<^gtndt

non

&

10^,4

agtt proprie.

Raiio altqiiid potefi

77.1J

dici dupltctter.

cognofctrt dtfiinRaiio cognofctndi cognita non facit iie aliud

,

nificonttneat

omntm

ttus cognefcibiiita-

ttm.

non Ratie confiitutiuaprimiptrfont KitiodHplicittr fitmitHr.

406.16 plem-

efi fontalts

9^*

tudi/,

jj.t

PnduEliones pluret tinfdem,

5j .3

3

intelltcliu

auomodo menfurctur tempere.

9*«

lio.if

txtra.

ohidtum

eiutdttatiuum mhil conflitnitur hacceitate, Quies nienfuratur ternpore imagtnarie giuies

ad

non tantitmfut intutttuam , fed omniunt

,

89. j

Vtoccdionei difiinguunturnttxpriiicipits, ^ fjo.8 Ptoducens,^ produElum anftntftmul natura. 90.1 Produdlio ad intra tjuart pruedat produRiontm ad

& paftuarum declaratto no-

Quantitas continua , vel difcreta nen tfi Dto. 143.} Gjiu.amitas panis non efi raiio tjfcndi hiccorport Chri-

{49.r0/.i

Prioritas originis qnidfit. Prioritat ortginitfiat cum fimultkte nattira.

}*r4*

rattonem acejuifitum.

7^9

GGg

4

Rat,

.

8}}

3

.

.

.

Index rerum» i(mo eerum non

eft

qutrenda

quorum non

,

rath,

ejt

Relatio nen fit ptr /V.

Ktitto formalii c^ufandi quid.

Ratio in fefalfa

}

tjuidfit.

T^tio terminandi,

J ^

i

J

.19

.4-«« texr.

'

depertdentia?;^ citu/att efh perfectm,

non

efl

183,4

%etaiionon manet non manente fttndamemo, vSj.^ i44-t •

RelHtie non minks conftitnit

primam,qHamfecimdam

perfinam.

117.14 Ratto terminandi dependentiam natnra ad f^erbnm communis,/^^

i.i.eft perfonalitas f^erht.ihtd.

3 -494.$ Ratto vlttmatafitppofiti non

eft

&

rntio tffendi altcui,

Rationem propriam

Rtlatio

intelligendi notitiam obieFti aliud

effe,& aliudeffe rattonem proximam attingendi obtetium. 407.11 j nihil vere dicitttr.

non peteft cognofci

a Deo.

177 . i f exirtmitm,

vtrumque

40 f. III Rtlatio omnis non

Relatio origintt

4^ <

eft realis,vel rationis.

5J7-i4

an

poffit

'}9^}o

Retatio Originis

an fit formaliter tnfinita. Relatio ortginis an fit res tn Diiiinis.

iii.j

7^-9

^Cix

Retatioortgtniseft incommunicabtlis

E

71.15

Relatio ortgtniiquare non dicatur nequefinita

Rcalitas alieiuaprtornon ponitnr in Dc».

.1

(5 1

j

o

potefl abftrahi a cenftitutinis

earum

ad yirbum

effetcommunis tribus.

494«4 488.10

P^eikiiudo a^u^eftduplex.

Reduplicatio ratioms non

lOi.ii

RedhpUcaticnem quod fiquitur , Relatio a£iuaUsrationis

eft

&feq. Relatio pertinens ad tertium efi mtnfuratt

7j.8 in nttitiaaifhaEiiua.^io

6g.

i

Retatto an pofflt cognofci fine termino

409.111

Rdatio anfit fubftantta ad ejfentiam anfit rts. Kelatio conftituens primam perfonam vnica

83.18

Relatio comparata

70.4

to8.n

difttnEla. conftituit

305.1.307,11

&

pofttrtor Rttatto quamutt fit realiter diftin^a , fundamtnto, nonftquttur tamen quodpofflt imme-

^79}*

100.15

Relati» conftitutiua Patrii in re iridiftincla. ^elatio creatura "Rjtlatio

duplex.

Relatio

eft

ad 'DtHtn eft

i

ejfentia

,

8 ii .7

2

73

. •

tamen nou denominatur ab

ea,

metHm.iO^.

in text. Retatio

quomodocaufetHrafundamento

& termino.

,

^79-ii Relattoquomodo nonfttret. Retatio quomodo fit in ejfetitia.

79'*3 74.19

71.10 quomodo fit res. Relatio rationis an concomitetur aclum realem cognofRtlatio

ctndi.

}1

.

3j

" i. ^

Retaiio gtnitifitptr quofundetur.

K^tatio hahet prtmam inharemiam 81.15 Relatio kabet propriam noiittatemfitque actwne propria.

^61.^6

Rtlatio habet

verum

effe.

3

Relatia hic ned/tbftantia eft,nec accidtn:. Rtlatta identiftcatur realiter fundamento. Retatto intnnfeca non poteft

effici

18.4<>

8

3

.

1

3^8.4 f

immediate a Deo,

^61.36

realtm.

}^'''f

jii.37

abftracitua.

Rtlatio raiienis, quomedo cognefcatur ah intelleSu di-

18.30

Rtlatio reaiii pottnttalts attingentia re

ad obieiltim qua-

non contiemat abftractino.

RcLito

} ^ o.

rna.

Relatio menfurati ad intelle^um

Tijlatio menfurationit

eft ratients.

ad menfuram quomode

}

rei

i^^i-Z

R elatio feipfa efi habitudo ad ter/nimm, Rclaito ttrttj

modt

^79

atteriiii eft infiibftanttii

Relatio vt comparatC

R^'l(ttio

ad

Relatio mutua,& non

mutua qmd.

3

*7• 2

J

Relatio non cognofciturnifi cognltis extremtt. 404.13 ^^latio non conftituit vtgeneratiuitas tft. i o 1 i .

y

Relatio non conftituit vt proprietas abftrahens a relatione.

1

Rflatio non eft in effentia,ficut afliii

modo. eft ptife^lio fimpliciter.

aUuans

,

00.

effintiam qiiemodo

74'9 o i

.

«>

5 1 .1 JJ

p iS

84. zi dicamr 77-i-i

ad cjfentiam

,

& ad oppofitum^

eftresfedaliter,&aliter,

^^.p.CJ'

lO

Relatienis tntrtnfec£ caufa tmmediata eft fiindamtn-

ttim:& quortiodo ad tath requiratttr terminus. 178 jo

ad Retationd» non eftperfe motas

1

aliquo

1

1

tAlio.cxpo-.

nitur.

Rctatio vt coTKparata

}}

JI7.2X

317.30 reatu,

•

•

txtremi,

a!ix lu itruqiie,

^61.3^

* » J8

i- J

&

mi.'jo.

ratio, J

5

Rclatvjrtyilii

vna rattonu fnndatur in alia. Jlelatio vt comparata ad ellentiam eft

311.11 Retatio multiplex.

14

8 propne acccpta necejfario& ex iw.titra ter' conjequitiir pofitii fundumchto proximo , rcalis pvtrft uituiitiic cognofii,

Reittio vnafundetiirne in alia.

Relatio intrinfecus adneniens fiquitur receffarieextre-

9

>

•

Retatio rationis poteft diipticittr tnttlligi in ccgnirione

uim.

79.14

»

Rttatio rationis an nectff-irto concomtietur natura tn

109,1^

reaiis.

Relatio extrinfecut adueniens qitomodo oriatur. 1 8 o

no n

Relatio quare nonpeteftperfe terminare

vtejiaparte rei,non vtktiobis con-

cipipotefi.

m

cr tn-

eft

z

neuafiue nouitateftinda-

diate producit,

ad quodcunque com^aratam anjit res.

Relatio^d quodcunque comparetur,feipfa comparatnr, quomodo mtelligendum. %i.i6

.^tlatio

eft

menti,vel termtnt.

14 Relatio

KAatio

} J 8. 3

ad abfolutum. 337.

14 Rttatto proprie diHa non

inhtrentia

eft ratio

modum relatiuorum nou

ad menfuram.

Relatio poteft tripliciter fihahere

quodperfeconuemt

tollit

reduplicato.

pradicati.

Retatto originis vtriimjit formaliter infinita, 117. i.

tunc ratio

,

formalis determinandt dependenttam

neque

,

158.18

infinita.

Realttas aliqua realiter communis tribus perfonis fi

4

comprehendi ab intelleilH

Relatio origtnts cui commttnicetHr.

R

•

45}.i

creato,

eft

^e Rationetnfefalfa

I0I.14

Relatto non poteft caufari immedtate

Rtlatio ordinis poteft mnlttpliciter accipt.

jcf 18

qttare.

^ i .4

}

'Rjlatio non tnanet fttndamento nort mantnit.

4H-9

y

bene tamen

refptilHte.xtrinfec.oi.

ad Reltuiorum realcm quidrequirajir, ad R^atiinem rtalem trta requiruntur,

ad

f68.i4 M*''^^ 166.

3

3

Relationc

}

.

1

..

Index rerum. ReUtione omni originij ficlHsa adficundamperfinam,

an concipipojfet incommunuabtliter exifiem.

1 1

j

Relationet communes demonjirantur per relationts ariginis.

Refpe^Ms quemodo acquiri pettfi permetum.

lyo.j quomido caufitur. Z99. } c RefpeHum creatura ad Deum comitantur refpeRns efle adnctx effe.cr ertc adprtxedens efTe, qut nott Rtfpe£lit4 rationit

funtidemprimorefpeElui

ijS.ii

ad ejfentiam

Relntiones cemparatd

71 }o 1 1 ^,58

dijferantne.

Rtlationes diu tn Patre ^HomodoJint.

Rtlationes in Diutnit non dicunt perfetlionem.

j j

i

55

non mouent

Relatior.es

iiitelle^ium formaliter

fitndamentaliterfic.

iicet

,

3

'

}

•

'

amho funt rationisj

dicitur conferuatte,nec e centta.

Rcfpe^lum Det ad extra

efie

ibid.Z

necejfarium,

%\6.ii

Rtfpednm extrinftcum poffe immtdiate caufari , (^ proptta caufdtione , quemodo intettigtndumfit.iio

9

Relationes originis,^ commnntt in quibus fundantur.

RefpeSlm

alij

,

c^ alijfecundiim fpeciemhahent alia,

& aliafundamenta.

161.24 Relationes originis in DiHinis dari

i6^.C

an demonflretur.

R V

ff6.2o Relatianes originis nonfuntformaliter tnfnitd,

Retationes pnmi,fecundi

(jr

,

^1.6

tertijnodi quales funtt

& ad tjuod pradicamentum reducenda.

Sz.iy

P.elatiua qiiifintfimul naturait intelltgentia,

T{elati:toiummodt in quo dtfferant.

altis

,

7.44 quod

S

SAccrdos

peteji dupliciter inteltigt.^o.

alij

z8 Repugnare pluribus idem poteJf,fid non propter vnam 8},zo

relationem.

Repugnare potefl aliquid alteriper diuerfti

rationes,

nunciusfponfit adfponfum,

f^fi4

bonum

quod debetur Ecctefia. Sacerdos peffitne pro

4OZ.10S aliqutd

A

Sacerdos poffitne alicui perfona applic^e

f^4'4t

notitia abflractiua

quid/it.

Repugnare

109.11

91.9 } 2

Rchtinorum tertf.is mtdtis di^tnguttur ab non e/l mntuus, Rcpia:rentatiimm virtualiterin

R ubrum reJpeElu albi dicitur nigrum,

2 8 o. 3 f

in Relattonibus <juare non dttur procelfus

ctj miffa.

,

(fr

5 *4' ' 5

bonum

Itbite dtfiribuere

facrifi-

I *^' ^f

cut Itbuerit applicare.

Sacerdos potefi appttcare virtutem facrificij. j z^.r j Sacerdos quomodo poffit appltcare vtrtutem facrificy certa perjana.

Jlf-J*

Sacetdos quot modis pojfit fe obligare, Sacriiicij virius

z}4.i9 i .i

ejlnomen xtjuiuocMm,

68.1

R(S generandahabet prtmtm

e(Te

,

&

vltintum

cire.

' 9 neque •

553

non aquatur centtnte in

ee

,

mtntopaffionts.

R cs accipitur dupliciter^ 7(es

quia

,

tS6.y.propter quos crcari non dtckur de to, de qu9

.

f 35-34

z 1 z.4

Sapieniia quomodo accipiatur, Sapicocia vnde dicatur.

4->

non s

S(>*-i7

c

Res omnis diuina habet tjuicquiJl inueniri poteji infra latiiudinem illius rationisformatt^. 44-17 Res omnis qut habet cfle ab alio, tn illo inflamt , tjuo accipitciVc , dependetab ttlo ejfentialuer. Z84.Z,

Scientia
,

Jdem dicendum

eji

de re confirmita.

tbtd.

Z89.9 Res permanens quid habet,& quid non. Res permanens tjuomodo incipiat,<:p- definat, f 6z.}7 67- i "Rei pro quo fumaiur JiriBe. definit per Res raptim tranfiens incipit perprimnm

&

Resfiduraret prtcifeper infians,creatio tHHC&anniz 90. z hilatio ejfent in infianti. Resfpiritualiproducit. Resfucceffiua

J

quomodo incipit (^

definit.

Resfumitur tripltciter. Res vt conferuatur , cum dicaiur

5 7}. } 7

difiingui afe,

Refpedlus extrinficus dr quomodo dtfferant.

intrinfecus

z 68.

Rejpecitti extrtnficHS quis dtcitur.

i

Z74.16. necejfarto ibid.

aliquando oritur.

RefpeEltu

iz

ad extra ad extra

continentis

eft in

Deo ex natura

rei,

includitur in Verbo. zi6.zo

qut fenfu varientur ad varia-

tionem contenttrum.

167,4

"RefpellM extrmfttut non refultat pofitofundamento,

(^ termino. RefpeElut intrinficut

ad

,

& non

exifientiM.

.

,

^

Scientia proptie dicla proprie efi in cognitione ab(tra-

J>7'i8

li^ua.

4 • J-^

Scter.nafumitur pro memeria.

ScttntU

pttrres fpecte difiinlia pofittntne efe eius

con-

J'5-*^

clnfioms.

Scinuis qua alierum tefiimonio didicimus. }fi. 4tntext,

S ly

E

Sccundum nonfimper denotat ratienemfonfialem tnharentitprddicaii.

Senfatio mtpitur tn campefi-um. Senfatto fenfiu exterioris a quo caufitur.

161. ij 559-^9 J ' o.

i

f

&

ex anima , ijo.ll

Senfattonis receptiuum efi compofitum corpore.

de Senfatione duhium.

J

SenCus a quo alteratur extra.

}

Separari qut nonpoffunt anfint idem

realiitr.

'

O- * f

z6.4 f y i.

cot.t

Separatum a materia non mut^t eam,fecundum Phi178.18 lofophum.

T<»'-5}

& extrinficus qutmodo dtferant.

RifpeElni omnis non eaufatur a Deo. Refpelltu propnus Verbi an deiur ad extra.

exifientia

I4f.7

1^6.

aduenientes

347-8* memoria efigignens. 4Z4.

in Muerfisgeneribui.

Scientia indiferens

67. z

&

RefpeElus nuUus

efi

efi ratte fecundam

67.49

Rei creatt an fit idem reJpeElus ad "Deum vt ereanz8z.i Z84.Z Detm vt conferHantem. tem ,

Refpeilus nHtliu

Scientia Scientta

01. }7

vhimume{[e.

Dei qualis haheri potnitab An^' ^48.1

Z78. fj

z3

9.Z7

S Similitudo

efl

I

refpeEius intrinficus adueniens. 167.1%

Simttttudo in Dtuintt

realis. efi rtlatio

J f 7-1* ftmilifude

14

18}

Index rerum. Similitudo vnde oriatur. StmtUittdinis in Ditiinu ^uodnajnfit

»77-i4 fnndamentuM.

Subfifiert dupliciter fumittir. ,

Snhfiantta conuertf potefl in accidens:& ab/olatwnin

ii^-^5 Simp\ex petefi terminare dependentiam prioremde-

pendemia

rtfpeSltiium.

497S

totius apartil^s.

telleclum.

86.56

Singuiaritas»«»«^»wDt*««».f. Swgularitas non eficondttio agentU.

J

'

^

T-

»•

255.20 Subfiantia

efl

incommunicahiliis vt vrtiuerfale

10

1

.14

netjuit ejfecaltdus fi>rmdliter,quia efi vir-

444. 1 Sol ejuornodeftt Pater ingeneratione animalif. 106.

1

Sol fi produceret infintiasfpectesyfirml, vclfucceffiue, ejfet formaliter tnfinttus.

prtus repugnat

i

•

f

tfie

i f

i 3 4^ 9

Subfiantid repugnat inhtcrere,

*>

tnter Subfiantiam,& accidens

in aere propinejuo fpeculis.

J4 f

Species anfit tnfpeculo fulietliue.

.

J

54 J • 1

400.21 )

non

efi^

ratio cognofiendi

406.16 Species intelUgiluli^ anfit neceffa> ia. 101.41 Species intelUgibtlis caufat nottt iam obieEli. 40 8 n 7 Species intelligibtlis non caufatur aphatafrnate vt a nifi ei,mi tnefi.

4

totali.

dupUx.

SpeciesintelltgibilispropriaohieUi

quomodo moueat

Species intelligibtUs

7-

•

incipit

2p.i4 j

60.

1

Sitppofitumdtutnum qtiare nonfit abfolutum. j j.i^ Suppofttmn e(lftm^ltciter incommuntcahtle. 3^.61 in quo pradicarntnto ponaSuppofitum quofenfu ,

&

an Suppofio repugntt perfeSiiofimpliciter. 358.11 Sufpicio opinto quomodo dtfiinguant,ur k virtuii.-

&

btis tntelleSiualibtis.

101

tnielleilMm.

quomodo

^6cf. 10

T

E

T£rminans omneprius efl dependente abeo.^QS.a

1

571.4J

,

fit fimilitudo obie3i,

TcTiTiinare vltimate duo

J o } .14 alicHius conuerfionis fi fit

Tcrminus ad c^nem per fe

dicit.

talis conuerfio ertt annihilatio.

Termmus ad qucm

non

petit

1 f 9.

eire termiri

1

quo^

,1

i57^ii

346.81 Spectes mouet

,

& non ohieBum infpecie.

3 19

Speciei intelligibtlis ntceffitatem ponit Scotu*.

de Specie tntelltgibili noiabile, SpecterumplHraliiasvnde

Deus conuertere

nec

benum

fuppofuo,&forma.

text.

ettarn fptri-

libereproduHus^

12.1.

l^

J

7 7.1

568.16

fentern,qi(ofuit terminus a

Terrnmt duo^ofitiui,

561.31 eodem modo effepr
oportet

& dno negatiuifitnt ingeneru-

tieine,&corruptione.

Termims

ali.juid effe

^f.ii,

carnmune contingit dupUutir,

IfO.lf

S

T T

II

StaC\]S naturt, refiitutt quisfit.

Status triplex natMrt,

tbid.

Tlicologus «0« ncgat form.im materialem immediatetndtuiditn matertam.t T)eo.

S

T SubieQum proporttonis perfe

dtctt

fj6.i9 Subieilum quomodo dieatur pati.

SubieSium

,

90.

vnum

,

conceptum

Totum for.efecundiim Scotum,efl idemfuit partibiu vnitis.

18

1

.

j

<>

qnomodo imelligendum

efi,

»95-}T Subieilurn vt fit primo notum notttta aSluali potefi 1 00. j 6 intelligi duobus modis.

SubieSiiprimi qua fit (onditio.

O

j

vel obieilum quando dicimuf cominere

vtritatem fcibtUm

iSz.io

V

eftprtus natitrapaJJJone.

1 00. j

7

5y\.«/.t

Totum potefi capt dupluiter, Totum quomodo tntellettu pofiit

i^ j coniterti in

,^

totum

prae.xifiens. j^g. Totum vbt fyncategorematice tranfit in totum,ihi non manet materta materta termint a quo. 2;9}o

T

R

Subfiftcns perfeSleperfe non potefi effeforma. 1 17,4 Suhfifiensfumiturtripliciter. » J 7• i i

Tranfitio triplex infert non m^nere.

Subfiftcrc duplex in Deo.

Tian(itus a contraditloiio

104.1®

f

37S.49

Termttins fiihfiantitms non numeratur nifi numcrato

Terminnm ad quem non

5m8 efl

Termiims finitns qisidfit,& quid mfinttus. Terminus tnotus an abfolutum,

3^3 ij

tuale,

Spiritusfanclm

Termittus a» quandoque prtor principio.

in ali-

139,1««

dtutfibilis ,

f

01.40

z

qUid praexifiens. Spiritus nonefi

'

202.41

caiifetur.

Species Eucharifiicas poffiine

•

j6o. 1 9

Species vifibilis in cjuo recip-atur.

Subicdum

4 1.

II

vtre nihil

45

Species intelligibtlis

J

1

an detur medium.j 5

Succcdere altertproprie non dicitur, qnod non

.

caufa

•

reprtfentatum formale,

Spectes continet obietlum

idern eft de a£lu

5

246.

S uppofii um quomodo accipiatur,

P

quam

quantitatem

antmaU,r^ qua pricritate.

po(ttUud.

(

J

mu efi capax cuiufiibet accidentis,

Subfiantiam conuertt tn acctdens quidfk.

tualtter talti.

S pcci,cs accipitur

• i

497-7

efi Platonefilto.

S

fed

.

Subfiantia

Socrates vt patet prior

,

jo J

Subflantta mtnusproprie dtcitur de natura diuina. j j Subflantia,qu
Subfiantia qtialibct

o

s

tertninuf fonHerftonif.

efl

communtcabtlts vtforma.

7«*o

j S

243.8

Subfiantia corporii Chrifii

Singulare mouetne intelle^ium. J 59- ' 5 Stngttlare nnllum pro hoc fiat» immediati inouetin-

Species

f• i J

5I1.1J

115.J6

Simoah tjufd fit'

Sol non ideo

1 5

Subftancia acctpit quodarnmodo acadcant utoditm

iii

147.10

contradiJloiiuni tton

11 4

5 1J ,

Index rerum. non eft Hne 39489

niut»tiohe

;

qutmodo inttUigend*.

. ^ Trinitas non cognofcitur tt pojteriori.

Trinitaspoteji accipi dupUciter.

Trinitatem anpojftt

tjuis

iS^-9

Virtus e^ vitiumfunt ad aliquid,

J^ 1 »

Virtus nullapoteft infiuito tempore mctiere ntji

.

cogno/cere ex

purU natura-

libus elemonjhattone,c[uiztcircttm/cripta per impof'

fydetrinitate.

J^7-9

Jti^imenduplex.

Viator potefl hahm notitiam diflin^itm Dei. Jf7.t| Vtator ijuis dicatttr. 1 74.4

i7°-!9

A

'3;>Ji V\(\o'a qt^o can/eturimmediate, 4'J 8 Vipt creaturd in ejfentiafit a voiuntata Dei, 443. zj Vtfio deitatis tjuomodo pojfit effefinc frutiione.

J

quomodo dtflinguatur ab

virtutt, nen aElua-

16^.9

lereale.

V

B

Vbi circumfcripta eilrefpt^us extrinfecus adueniens 173.14

eft

verbum , quia non

naturaliter gignitur

«8j «9 Vifio neftra

non

eft proles

effentitiC^ qHort.

1 1 o. 1

Vtfiu obietli defcriptio expUcatur.

iio.

&

V non Vnibile non

Vnio

V

E

1

Vua.e/fqualitM/ecuiditm Philofophum. 341.30 Vitafumtturpro atlu inteHe£iu4 volHntatis.<^^ii,iS

N Angelutm

differentia diflingutnt

efl

abantma,

*8i.i6

8i.i8

3

Vifiis,©- audttui obieilafunt abfoluta,

n

*7 Vbi cui proprie conuenit, 7 Vbi eft perje oc cidens dtuifibile. I*' >• J 4 Vbi quofenfu dicaturrefpeBmextrinfecuiadueniens,

10^.40

ejfentia dtuingt

19.49

Vifio non

VAiluilatera habem medtum

veii

/evelvirtutealterius.

Vtfio dtuina

V

S7i i9

^ i-) realis

hypoflatica efl relatio

difquiparantia.

S7i'6j-

Vnio inter eflentiam (Jr rtlatitnem nuUam dicit reUtio*.

VcUe diutnum re,& ratione idem terminat nem rertim in crcari.er conferuari. Vellc diutnum refpeflu cuiufcunqHe manet idem.

Veibum

appropriate

yerbumdiHtnumnon

habitudi-

T7 J-

J

8

femper

volibilis

155 >col. i ziS.i

eji ars.

y

acciptt clTe perintelleciionem.

tiem,dr tjuare.

74

fecus.ij^.i^ Vriio nuiurit

humana ad Verhum a quo caufitur.tio,

J6

Vnio natura humant ad Verbum non

;644i Verbumformeturne decreatura

vi/hinejjfenttit.

4} 9.

efl

per inforvta-

tionem.

49 }

Vnione avimx ad corptuflante, de necejfttate homo

11

yirbHm non producltur per intelltHionem. 445 14 Ferbum tjutdprtmo &fecundo,& quidterttojignifi.

,

xi7.ii

cet.

19

Vnto natunt adfuppofitum tjiiidfit. 177 17 Vnio naturit humans, ad Vcrbum efl rejpenus extrtn-^

•

I

efl.

277.16 Vniri alicjuid obieBo potefl intelUgi dupUctter.

Vnitas

realis plw inm in

o { .6

3

Deo.

148.11

1 7» ' 9 Verbum «juomodo nafatur defcicntia. Verbum ejuomodo fit in Patre fecunSim Henricum.

Vnitattm fuam mhil habet apofteriori/it vel afimul-

107.1 Verbo diuino non rcpugnat terminare deptndentiam naturA humant, J04.16 Ferbumgigni de memoria,de fcientia , dr de obiecta^

Vniucrfale «0« dari a parte

41411 (juidfitfictindiimAuguftinum. ad Verbum/ufficit memorta lontinens obieHium formaIttertvel virtualtter. 4 J 9- 1 Verba obligant fecundkm communem eotum Jenfum. 5Jt-^6 ^ Verba funt iuxta mentem Promtjfari] accipienda. Tji.16 Venusconcltfionis,& euidens vnto extremorum vndefttprdcise.

Vctum

JJ).6 acceptum ab effc^u qtiomodo euidens, Cf non 169.}

kcaufa. Verurn demonflrabile

ejttidfit.

1

Ver'tm,(Jr falfum tn tntelleciu,bonum,&

71.J

taneo.

jt

Vnfuerfi perfecHo

Vnum

con/ilitt in erdine,

J7i.6i

& multa diutdunt ens, V

148.U

O

Volitio anfit principiumgenerationu! filij.

ad VoUtionem non fe extendit

3.91.80

canfaliiascAU.

43.14

f

VoU:iones fpecie dtflind<£ prtcexigunt cognttiones fptcit djfttnUoi refpeQu obieElorumfit difttn{iorum..^yj.

11

Voluntarinm

proprte di&rtm quid fit.

68

f

ZJolnntarium tripUciter fumitur.

.

j

z

49l.li

NoXamiiSaccipiiHr pro vc\\e,&econtra. VuluniasatjUe potens

ad fpirandum

,

ficut

301.39 memorta ad

gignendurn,

456.1

malum tn re-

Volitnt.ts

creata non neceffiiatur.

57i"6i

Volunias

cum eltctt aElum, an adfe realiter referatur.

bus.

486. Vcrum,Gr falfum nonfunt tn rebus. Verum notum infe quid. 17'.^ 171.6 Verum omne mediatum efl,vel immediatum. Verum vnum habere connexionem necejfariam ad 1

alind rerumpotefl intelligi multipliciter.

1

91.

i

f

I

45 ^.9

557*1 Volunias Dei non

ejfet

perfeBiJfima nifi neceffario di^

44^.1

ligeret^crfpiraret.

Voluntas diuina centinet effentiam.

rft

ratio caufandi aUtjuid

6

j

Voluntas diiiina continet perfellionem ejfcntia Voluntas dtuina

V

148.1

rti.

ad

5

8

3

.44

3 .19

exira.

195.14 Voluntas diuina non mouctur ab aliquo bono exira,

Viator ex naturalibtti non demonflrat nipotentem. Vtator non potefl cognojcere

cxpuris naturaUbus.

Deum ejfe om17S-

Deum

ejfe

'

i

omnipotenttm

i^J>44

461.4 VoUoitas diuina non tantitm continet omne obieElum,

ftd etiam poteft eius.

immedtate caufare prajentiam 3

7

J

-4

Volumas

i.

.

Index rerum. f^olntltas ditutta piteji

fupplere

viem cmft ftcmdd.

Voltintasnon pottft

wUe mal:m,nccno!!c hcnt^m.tC^

4f 2..C0/.1 Voluntat dtuina quic^id

adfttpfnm. Voluntoi diuina

in erdine

Voluntas perfeBijfima in p/imo ente.

461.4

Voluntas poteft diutrttre intelle^im ems confidcratioiiem.

moHtrtt intdledimi

fi' nectffario

creamm ptr modum ret etiam

vuH extra fc,vMlt

ad

405;

Volnntas ^uare dicsitur caufit meritoria.

Volumas

37 ,

efl

Aqne perfe[lafirtit intellt^m diuims,}^

in

l

a^ltti. tft tlicitiua fui

Voluntas

Itbera. tfl tjfenttaliter

Voluntas

efl pnncipium

45 '-7 f

<>

8.

f

Volmttisji neceffario

& intille^lM pullulant ah effentia,ix

VoluntaSf&

rattonis.

Voluntas non magis poteft

quam natura

effe

3

90.77

Itberum.

4i 7.

'

207,5

vna

eft difipofltie

thus

Voluntatem non

fiufipendere

cmnem

Veluntas nort potefl nolle nifi oflenfum vt mahtm.4, f o.y

I

E R R

N

I

S,

A T A

Pag.i..col.i.l.5.leg.<'(M«>'j'i»;0i/J.

19J. col.i.

1.4.

}.col.i. \.6. \cg.foft.6. col. i.

j'7.col.4.1

H.

1,

4.adile

fit. 9. 1.

miqued. 40.

&1. 1.

1.

ij.dcl.

6. \t^. [ingtila.

ij. leg. «fl»«J. 4J.C0I. i.

}i. leg. authcr. 6

j.

col. i.

&fic cornmttnU 109,12 ad amandnm vL ,

timumfinem ohfture apprehenfiim.

y

AS^-7

F

necejfano conii-

448.4 896.^ ejiiomodo fit proxima ratto

Volnntatem creatam non neceffnari

naturale principtum,

feluntas non potefl nolle bonum.

ma-

87.59

aBum

agendi.

Voluntatis vnius

^^9-SS

in eperando poflerior intelleSlu.

velle

45>.5

eltcerei

Voluntas ,vel fnteUe£lus

J114

Veluntas facit ens

bonum, nec

Veluntjsfit non eft Uhera,nec a&iua.

f .2

inteHe£liu jfunt potentit ejfenttales dftpU-

citer.

507.98

mlU

nu.iret tUtim,ijuanturn poffet.

385 ,

a^uaU txtjhntia

Voluntas qtiornodcfit ilUmit,ita,

4

motiiium ad videndam effen.

tiam,

f io.7 ejitnttnonpofjit prodttcere irifinita indtuidim

Volunias quart non poteft '«w-

78 Voluntas

acttts.

520.7

creatum ad notitiam imtHtittameffeniixdiHind.i^i

Vetuntas

211.4 44.8.4

Voluntas tjuande dicuur caufaclicijitia rtfpe^n

izo

Voluntas

448.4

V oUtntas pottftne fufpendtrt omntm aHum,

Voluntas dtuina fola immedtate mottet intelleElMm

Voluntoi

177.8 cr centinuare

Voluntas poteft dupltctter accipi.

obteUi adfiit notitiam,moue-

notitiam omniurn contentortvn.

,

Ifii;.

(»y?.t»/i

U-^i^^vniUttm.

ijS.cot.i.I i4.aildc«».}5<.col. l.l.}4.poft/'r
jtfS.co.i.l.ie.Ug./Jwf.ibid.l jS. leg.//'(?.

jT + .co.i.lcg.fjrt'!^ ibid. ^.col.i.l.j.

).j<.leg.j!Mt5l. I7-Ieg-

l.j t.addi- finam.-y

deficlt.x6o.\.i 5.1fg. «»« ejje.

leg.7K0rf.ibid. 1.9. Icg. ifHod.

cnniint. }-]i. col.£.l.l9- lcg.

ibid.Col.x.I.M.& i^.^eg.qnod.

«

^r i ,y volitioncm, ^GZ,

B 765 D7 l639a t.l2

Duns, Joannes Johannes Duns Scotus

PLEASE

CARDS OR

DO NOT REMOVE

SLIPS

UNIVERSITY

FROM

THIS

OF TORONTO

POCKET LIBRARY